การปฏิบัติต่อเด็ก เยาวชน สตรี และผู้มีความผิดปกติทางจิต

๔๒ - คําพิพากษาฎีกาท่ี ๘๗๒๒/๒๕๕๕ เมอื่ ขอ เทจ็ จรงิ ไดค วามวา บรเิ วณทเ่ี กดิ เหตอุ ยบู นถนนสทุ ธาวาสไมใ ชห ลงั ซอยโรงถา นตามทส่ี บิ ตาํ รวจโท ก. และ สบิ ตาํ รวจตรี พ. อา งวา มอี าชญากรรมเกดิ ขน้ึ ประจาํ แตอ ยา งใด และจําเลยไมม ที า ทางเปน พริ ธุ คงเพยี งแตน งั่ โทรศพั ทอ ยเู ทา นน้ั การทส่ี บิ ตาํ รวจโท ก. และสบิ ตาํ รวจตรี พ. อา งวา เกดิ ความสงสยั ในตวั จาํ เลยจงึ ขอตรวจคน โดยไมม เี หตผุ ลสนบั สนนุ วา เพราะ เหตใุ ดจึงเกิดความสงสัยในตัวจําเลย จงึ เปนขอสงสัยทอี่ ยูบนพ้ืนฐานของความรูส กึ เพียงอยา งเดยี ว ถอื ไมไ ดว า มเี หตุอนั ควร สงสยั ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๙๓ ทจี่ ะทาํ การตรวจคน ได การตรวจคน ตวั จาํ เลยจงึ ไมช อบดว ย กฎหมาย จาํ เลยซ่ึงถูกกระทาํ โดยไมชอบดวยกฎหมายจึงมีสิทธิโตแยงและตอบโตเพ่ือปองกันสิทธิของตน ตลอดจนเพิกเฉย ไมป ฏบิ ตั ติ ามคําสงั่ ใด ๆ อนั สบื เนอ่ื งจากการปฏบิ ตั ทิ ไี่ มช อบดงั กลา วได การกระทําของจาํ เลยจงึ ไมเ ปน ความผดิ ตามทโี่ จทกฟ อ ง ๒. ในเรื่องการคนกรณีน้ี กฎหมายไมไดบัญญัติวาจะตองเปนเจาพนักงานฝายปกครองหรือเจาพนักงานตาํ รวจ ช้นั ยศใด ท่จี ะตองเปนหวั หนาในการตรวจคน ตัวบคุ คล (๒) การคน ตวั ผถู ูกจบั หรือผตู อ งหา ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญามาตรา ๘๕ วรรคแรก “เจา พนกั งานผจู บั หรอื รบั ตวั ผถู กู จบั ไว มอี าํ นาจคน ตวั ผูตองหาและยึดสิ่งของตางๆ ท่ีอาจใชเปนพยานได” ดังน้ัน กรณีท่ีเจาพนักงานตํารวจมีเหตุอันควรสงสัยวาผูถูกจับนั้น ซุกซอนสิ่งของที่ใชในการกระทาํ ความผิด หรือมไี วเปน ความผดิ นั้นอยกู บั ตวั เจา พนกั งานตาํ รวจผจู ับกุมหรอื รับตวั กม็ อี าํ นาจ ทีจ่ ะคนตัวบคุ คลและยดึ สิง่ ของนน้ั ไดแตต องกระทําการคน โดยสุภาพ แตหากผูถูกจับหรือผูตองหาเปนผูหญิง ผูที่จะทาํ การคนตองเปนผูหญิง (มาตรา ๘๕ วรรคสอง) ซึ่งกรณี ทีไ่ มม ีเจาพนกั งานตํารวจหญงิ กส็ ามารถขอความรวมมือจากผหู ญิงอน่ื ทอ่ี ยบู รเิ วณใกลเคยี งนนั้ เปนผทู าํ การคนได ๒) ¡Ò乌 ʶҹ·Õè ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๙๒ กาํ หนด “หา มมิใหค น ในทีร่ โหฐานโดยไมม หี มายคน หรอื คําสั่งศาล” ดงั นน้ั หากจะตอ งทาํ การคน ในทรี่ โหฐาน เจา พนกั งานตํารวจจะตอ งไปทําการคน ได ตอเม่ือมหี มายคน เทา นัน้ เวนแตจ ะเปน กรณีเขา ขอยกเวนตามที่มาตรา ๙๒ กาํ หนด กลา วคือ (๑) เมอ่ื มเี สยี งรอ งใหช ว ยมาจากขา งในทร่ี โหฐาน หรอื มเี สยี ง หรอื พฤตกิ ารณอ นื่ ใด อันแสดงไดวา มเี หตรุ ายเกิดขึ้นในท่รี โหฐานนน้ั (๒) เม่อื ปรากฏความผดิ ซึ่งหนากาํ ลงั กระทาํ ลงในทรี่ โหฐาน (๓) เมื่อบุคคลที่ไดกระทําความผิดซึ่งหนา ถูกไลจับและหนีเขาไปหรือมีเหตุ อันแนนแฟน ควรสงสยั วาไดเ ขาไปซกุ ซอนตัวอยใู นทีร่ โหฐานนั้น (๔) เมื่อมีพยานหลักฐานตามสมควรวาสิ่งของท่ีมีไวเปนความผิด หรือไดมา โดยการกระทาํ ความผดิ หรอื ไดใ ชห รอื มไี วเ พอ่ื ใชใ นการกระทาํ ความผดิ หรอื อาจเปน พยานหลกั ฐานพสิ จู น การกระทําความผิดไดซอนหรืออยูในน้ัน ประกอบทั้งตองมีเหตุอันควรเช่ือวาหากรอหมายคน ส่งิ ของนน้ั จะถกู โยกยายหรือทําลายเสียกอน (๕) เม่ือท่ีรโหฐานน้ัน ผูท่ีจะตองถูกจับเปนเจาบานและการจับนั้นมีหมายจับ หรอื เปนการจับตามประมวลกฎหมายวิธพี ิจารณาความอาญามาตรา ๗๘

๔๓ การใชอํานาจตรวจคนกรณีน้ี ใหผูตรวจคนจัดทําºÑ¹·Ö¡¡ÒÃμÃǨ¤Œ¹â´ÂäÁ‹ÁÕ ËÁÒ¤¹Œ (Ẻ Ê õö – óñ) โดยแสดงเหตผุ ลทที่ าํ ใหส ามารถเขา คน ได แลว มอบบนั ทกึ การตรวจคน และ ºÞÑ ª·Õ Ã¾Ñ Â» ÃСͺº¹Ñ ·¡Ö ¡ÒÃμÃǨ¤¹Œ â´ÂäÁÁ‹ ËÕ ÁÒ¤¹Œ (Ẻ Ê õö – óò) ใหไ วแ กผ คู รอบครอง สถานทท่ี ่ถี กู ตรวจคน แตถ าไมมผี คู รอบครองอยู ณ ท่นี นั้ ใหสงมอบบันทึกดงั กลาวแกบ คุ คลเชนวา นน้ั ในทันทีท่ีกระทําได แลวใหรีบรายงานผลการตรวจคนพรอมทั้งเหตุผลเปนหนังสือตอผูบังคับบัญชา เหนือข้ึนไปหนง่ึ ชนั้ (คําสั่งสาํ นักงานตํารวจแหงชาติ ที่ ๔๑๙/๒๕๕๖ ขอ ๒.๑) การตรวจคนกรณีมหี มายคน หรือคําส่งั ของศาลนั้น หัวหนาในการจดั การใหเปนไป ตามหมายนนั้ คอื เจา พนกั งานผมู ชี อื่ ในหมายคน หรอื ผรู กั ษาการแทนซงึ่ จะตอ งเปน เจา พนกั งานตาํ รวจ ที่มียศต้ังแตชั้นรอยตํารวจตรีข้ึนไปเทาน้ัน และเม่ือทําการตรวจคนเสร็จสิ้นแลว ใหดําเนินการตามท่ี ศาลส่งั ไวดว ย (คาํ สงั่ สาํ นักงานตาํ รวจแหงชาติ ท่ี ๔๑๙/๒๕๕๖ ขอ ๒.๓) การตรวจคนในที่รโหฐาน ใหเจา พนกั งานตํารวจปฏิบัตดิ งั นี้ ๑. เจา พนกั งานตาํ รวจทจ่ี ะทาํ การตรวจคน ตอ งแตง เครอ่ื งแบบ เวน แตม เี หตจุ าํ เปน หรอื กรณเี รงดวน หรอื เปน เจาพนกั งานตาํ รวจท่มี ีตําแหนงตง้ั แตผ ูกาํ กบั การขนึ้ ไปจะไมแ ตงเคร่ืองแบบ ก็ได แตตองแจงยศ ชื่อ ตําแหนงพรอมทั้งแสดงบัตรประจําตัวใหเจาบานหรือผูครอบครอง สถานทน่ี ้ันทราบ ๒. กอนลงมือตรวจคนใหเจาพนักงานตํารวจท่ีจะทําหนาท่ีในการตรวจคนแสดง ความบรสิ ทุ ธจ์ิ นเปน ทพี่ อใจกบั เจา บา นหรอื ผคู รอบครองสถานทน่ี นั้ แลว จงึ ลงมอื ตรวจคน ตอ หนา เจา บา น หรือผูครอบครองสถานทน่ี นั้ หรือถาหาบคุ คลเชน วา น้นั ไมได หรอื สถานท่นี ั้นไมมีผูใ ดอยูก ็ใหต รวจคน ตอหนา บุคคลอน่ื อยา งนอยสองคนทเี่ จาพนักงานตาํ รวจไดข อรองมาเปนพยาน ๓. หากเปนกรณีตรวจคนท่ีอยูหรือสํานักงานของผูตองหาหรือจําเลย ซึ่งถูก ควบคุมหรือขังอยูใหทําตอหนาบุคคลนั้น ถาบุคคลน้ันไมติดใจหรือไมสามารถมากํากับ จะตั้งผูแทน หรือพยานมากํากับก็ได ถาผูแทนหรือพยานไมมี ใหตรวจคนตอหนาบุคคลในครอบครัวหรือตอหนา บคุ คลอน่ื อยา งนอยสองคนท่ีเจาพนกั งานตํารวจไดข อรอ งมาเปนพยาน ๔. ในการตรวจคนท่ีรโหฐาน ใหเจาพนักงานตํารวจสั่งเจาของหรือคนที่อยูในนั้น หรือผูรักษาสถานที่ซึ่งจะตรวจคนยอมใหเขาไปโดยมิหวงหาม อีกทั้งใหความสะดวกตามสมควร ทุกประการ ในอันที่จะจัดการตรวจคนน้ัน ถาบุคคลดังกลาวไมยอมใหเขาไป ใหเจาพนักงานตํารวจ ชี้แจงเหตุความจําเปนกอน ถายังไมยินยอมอีก เจาพนักงานตํารวจมีอํานาจใชกําลังเขาไป ในกรณี จําเปนจะตองเปด หรือทาํ ลายประตบู าน ประตูเรอื น หนาตาง รั้ว หรือสิง่ กดี ขวางอยางอ่ืนๆ ใหท ําได แตจะทาํ ใหเสียหายเกินกวา ความจําเปน ไมไ ด ๕. ในการตรวจคน ตอ งกระทาํ ดว ยความระมดั ระวงั และพยายามหลกี เลยี่ งมใิ หเ กดิ ความเสียหาย เวน แตมีเหตุจาํ เปนทไี่ มอาจหลีกเล่ยี งได

๔๔ ๖. สิ่งของใดที่ยึดได ตองใหเจาของหรือผูครอบครองสถานที่ บุคคลในครอบครัว ผตู องหา จาํ เลย ผแู ทน หรอื พยาน แลว แตกรณี ดเู พือ่ ใหร ับรองวาถูกตอง ถาบคุ คลเชน น้นั รบั รอง หรอื ไมย ินยอมรับรองอยางใด ใหม ีรายละเอยี ดปรากฏไวใ นบนั ทกึ การตรวจคน ๗. เม่ือเจาพนักงานตํารวจตรวจคนเสร็จส้ินแลวตองจัดทําบันทึกการตรวจคน โดยใหป รากฏรายละเอยี ดแหง การตรวจคน และสง่ิ ของทต่ี รวจคน โดยสงิ่ ของทต่ี รวจคน ใหห อ หรอื บรรจุ หีบหอ ตตี ราไว หรือใหท าํ เคร่ืองหมายไวเ ปน สําคัญ ๘. บันทึกการตรวจคนน้ันใหอานใหเจาของ หรือผูครอบครองสถานท่ี บุคคล ในครอบครวั ผตู อ งหา จาํ เลย ผแู ทน หรือพยาน แลว แตก รณฟี ง แลวใหบ ุคคลเชนวา น้นั ลงลายมือชื่อ รับรองไวหากไมยินยอมใหบ นั ทกึ เหตผุ ลไว (คาํ สงั่ สํานักงานตํารวจแหงชาติ ท่ี ๔๑๙/๒๕๕๖ ขอ ๒.๔) ๓) ¡Ò乌 ÂÒ¹¾Ò˹Рในเรื่องการคนยานพาหนะ ไมมีกฎหมายระบุไววาจะตองปฏิบัติอยางไร แตไดมี คําพพิ ากษาศาลฎกี า ไดว างแนวทางไวดงั น้ี รถไฟ จากคําพิพากษาฎกี าที่ ๒๐๒๔/๒๔๙๗ สถานทีบ่ นขบวนรถไฟโดยสารเปนท่ี ซ่ึงสาธารณชนมีความชอบธรรมที่จะเขาไปได การคนบุคคลใดในสถานที่ดังกลาวจึงไมจําตองมี หมายคน และไมอยภู ายใต ป.วิ.อาญา มาตรา ๙๖ และไมตอ งปฏิบตั ิตามมาตรา ๑๐๒ วรรคหน่ึง รถยนต กรณีท่ีรถยนตจอดหรือแลนอยูบนถนนหรืออยูในทางสาธารณะ จากคาํ พิพากษาฎีกาที่ ๓๗๕๑/๒๕๕๑ รถยนตท่ีกาํ ลังแลนอยูบนถนนสาธารณะเปนยานพาหนะ เพือ่ พาบคุ คลหรอื สง่ิ ของจากทแ่ี หงหนง่ึ ไปยงั ท่ีอกี แหงหนงึ่ ไมถ ือวาเปนท่รี โหฐาน เจา พนกั งานตาํ รวจ ซ่ึงมีอํานาจหนาท่ีปองกันปราบปรามอาชญากรรม มีอํานาจตรวจคนรถยนตไดโดยไมตองมีคาํ สั่ง หรอื หมายของศาล หากมเี หตสุ งสยั วา ในรถยนตม สี งิ่ ผดิ กฎหมายซกุ ซอ น ดงั นน้ั เมอ่ื เจา พนกั งานตํารวจ กบั พวกสงสยั วา ในรถยนตท มี่ ผี ขู บั ขม่ี ามสี งิ่ ของผดิ กฎหมายซกุ ซอ นอยู เจา พนกั งานตาํ รวจยอ มมอี าํ นาจ คนรถยนตน น้ั ไดโดยไมต อ งมคี ําสั่งหรือหมายของศาล ขอพึงระวงั หากการคน ทไ่ี มช อบดว ยกฎหมาย เชน คน โดยไมม หี มายคน และไมเ ขา ขอ ยกเวน ตามกฎหมายทจี่ ะคน ไดโ ดยไมต อ งมหี มายคน ดงั กลา วขา งตน แลว การกระทาํ ดงั กลา วเปน เรอื่ งทพ่ี นกั งานเจา หนา ทจี่ งใจกระทาํ ผดิ กฎหมาย ซง่ึ เปน การละเมดิ ดงั นนั้ จะตอ งใชค า สนิ ไหม ทดแทนจากการกระทาํ ดงั กลา วตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยมาตรา๔๒๐รวมทงั้ ใชร าคาทรพั ยส นิ และคา เสยี หายอน่ื ตามมาตรา๔๓๘ (คาํ พิพากษาฎีกาที่ ๖๓๐๑/๒๕๔๑)

๔๕ á¹Ç·Ò§»¯ÔºμÑ ãÔ ¹¡Òè´º¹Ñ ·¡Ö คาํ ÃÍŒ §·Ø¡¢ã¹¤´Õ·èÕ¼àŒÙ ÊÂÕ ËÒÂ໹š à´ç¡ËÃÍ× àÂÒǪ¹ ในกรณที ผี่ เู สยี หายเปน เดก็ อายไุ มเ กนิ ๑๘ ป นน้ั ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๒๔/๑ บญั ญตั วิ า “ใหน าํ บทบญั ญตั ใิ นมาตรา ๑๓๓ ทวิ วรรคหนงึ่ วรรคสอง และวรรคสาม มาใชบ งั คบั โดยอนโุ ลมแกก ารจดบนั ทกึ คาํ รอ งทกุ ขใ นคดที ผ่ี เู สยี หายเปน เดก็ อายไุ มเ กนิ สบิ แปดป เวน แตม เี หตจุ าํ เปน ไมอ าจหาหรอื รอนกั จติ วทิ ยาหรอื นกั สงั คมสงเคราะห บคุ คลทเ่ี ดก็ รอ งขอและพนกั งานอยั การได และเดก็ ไมป ระสงคจ ะใหม หี รอื รอบคุ คลดงั กลา วตอ ไป ทง้ั นี้ ใหผ รู บั คาํ รอ งทกุ ข ตามมาตรา ๑๒๓ หรอื มาตรา ๑๒๔ แลว แตก รณี บนั ทกึ เหตดุ งั กลา วไวใ นบนั ทกึ คาํ รอ งทกุ ขด ว ย” จากมาตราดงั กลา วทร่ี ะบใุ หก ารจดบนั ทกึ รองทุกขคดีทผ่ี เู สียหายเปน เดก็ อายไุ มเกิน ๑๘ ป โดยนําหลกั เกณฑที่กาํ หนดไวใ นมาตรา ๑๓๓ ทวิ มาบังคบั ใชโดยอนโุ ลม มาตรา ๑๓๓ ทวิ วรรคหนงึ่ บญั ญตั วิ า “ในคดคี วามผดิ เกย่ี วกบั เพศ ความผดิ เกยี่ วกบั ชวี ติ และรา งกายอนั มิใชค วามผดิ ท่เี กดิ จากการชลุ มุนตอสู ความผดิ เกีย่ วกับเสรภี าพ ความผดิ ฐานกรรโชก ชงิ ทรพั ย และปลน ทรพั ย ตามประมวลกฎหมายอาญา ความผดิ ตามกฎหมายวา ดว ยการปอ งกนั และปราบปราม การคา ประเวณี ความผดิ ตามกฎหมายวา ดว ยมาตรการในการปอ งกนั และปราบปรามการคา หญงิ และเดก็ ความผดิ ตามกฎหมายวา ดว ยสถานบรกิ ารหรอื คดคี วามผดิ อน่ื ทมี่ อี ตั ราโทษจาํ คกุ ซงึ่ ผเู สยี หายหรอื พยาน ทเี่ ปน เดก็ อายไุ มเ กนิ สบิ แปดปร อ งขอ การถามปากคําผเู สยี หายหรอื พยานทเี่ ปน เดก็ อายไุ มเ กนิ สบิ แปดป ใหพนักงานสอบสวนแยกกระทาํ เปนสวนสัดในสถานที่ที่เหมาะสมสําหรับเด็ก และใหมีนักจิตวิทยา หรอื นกั สงั คมสงเคราะห บคุ คลทเ่ี ดก็ รอ งขอ และพนกั งานอยั การรว มอยดู ว ยในการถามปากคาํ เดก็ นน้ั และในกรณที น่ี กั จติ วทิ ยาหรอื สงั คมสงเคราะหเ หน็ วา การถามปากคําเดก็ คนใดหรอื คาํ ถามใด อาจจะมผี ล กระทบกระเทือนตอจิตใจเด็กอยางรุนแรง ใหพนักงานสอบสวนถามผานนักจิตวิทยาหรือ นกั สงั คมสงเคราะหเ ปน การเฉพาะตามประเดน็ คําถามของพนกั งานสอบสวน โดยมใิ หเ ดก็ ไดย นิ คาํ ถาม ของพนกั งานสอบสวนและหามมใิ หถ ามเดก็ ซา้ํ ซอ นหลายครั้งโดยไมม เี หตุอันสมควร” ดังน้นั จะเหน็ ไดว า เมือ่ นําบทบญั ญตั ิมาตรา ๑๓๓ ทวิ วรรคหนงึ่ ดังกลา ว มาบงั คบั ใช โดยอนุโลมในการบันทึกคํารองทุกขคดีที่ผูเสียหายเปนเด็กอายุไมเกิน ๑๘ ป ตามที่มาตรา ๑๒๔/๑ กําหนดแลว เชนน้ี พนักงานสอบสวนและพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจซึ่งเปนผูรับคํารองทุกข ตามมาตรา ๑๒๓ และ ๑๒๔ มีหนา ทป่ี ฏิบตั ิตามหลักเกณฑของกฎหมายดงั น้ี ๑) วธิ กี ารจดบนั ทกึ คาํ รอ งทกุ ขท จ่ี ะตอ งปฏบิ ตั ติ ามหลกั เกณฑท มี่ าตรา ๑๒๔/๑ ประกอบ มาตรา ๑๓๓ ทวิ กาํ หนดใหต อ งมกี ลมุ สหวชิ าชพี รว มดว ยนน้ั จะใชเ ฉพาะประเภทคดที กี่ ฎหมายกาํ หนด ไวเทาน้ัน คอื (๑) คดคี วามผิดตามประมวลกฎหมายอาญา เฉพาะ - ความผดิ เกี่ยวกบั เพศ - ความผดิ เก่ยี วกับชีวิตรางกาย อันมใิ ชค วามผิดท่ีเกดิ จากการชุลมุนตอสู - ความผิดเกี่ยวกบั เสรภี าพ - ความผิดฐานกรรโชก ชงิ ทรัพย และปลนทรัพย

๔๖ (๒) คดีความผดิ ตามกฎหมายวา ดวย การปอ งกนั และปราบปรามการคา ประเวณี (๓) คดีความผิดตามกฎหมายวาดวย มาตรการในการปองกันและปราบปราม การคา หญิงและเดก็ (๔) คดีความผิดตามกฎหมายวาดว ยสถานบรกิ าร (๕) คดคี วามผิดอืน่ ที่มอี ตั ราโทษจําคกุ ซ่งึ ผูเสยี หายท่เี ปนเดก็ อายุไมเกิน ๑๘ ป รอ งขอ ขอ สังเกต นายธานิศ เกศวพิทักษ รองประธานศาลฎกี าไดใหขอสงั เกตวา เจตนารมณของมาตรา ๑๓๓ ทวิ ไมป ระสงคจ ะให ความคุมครองแกเด็ก การเขารวมในการชุลมุนตอสู กลาวคือ ไมคุมครองผูเสียหายหรือพยานที่เปนเด็กท่ีเขาในการชุลมุน ตอ สู แมจ ะเปน คดอี าญาตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา ๒๙๔, ๒๙๙ ก็ตาม แตห ากผเู สียหายหรอื พยานทเี่ ปนเด็กนนั้ เปนผูบริสุทธ์ิไมไดเขารวมในการชุลมุนตอสู แตบังเอิญอยูในบริเวณดังกลาวเชนน้ี เด็กน้ันนาจะไดรับความคุมครองสิทธิ ตามมาตรา ๑๓๓ ทวิน้ี โดยไมตอ งรองขอ เหน็ ไดว า คดตี ามขอ (๑) - (๔) ขา งตน นน้ั เปน หนา ทขี่ องผรู บั คาํ รอ งทกุ ข รอ งทจ่ี ะตอ งจดั ใหม กี ลมุ สหวชิ าชพี รว มในการ จดบันทึกคํารองทกุ ข แตถา เปนคดีความผิดอนื่ ท่มี อี ตั ราโทษจําคกุ มิใชค ดีตามขอ (๑) - (๔) ซึง่ นอกเหนอื จากท่มี าตรา ๑๓๓ ทวิ วรรคแรกระบุไวน ั้น ผูร บั คํารอ งทุกขจ ะนําหลกั เกณฑก ารจดบันทกึ คํารองทกุ ข ทีก่ ําหนดไวต ามมาตรา ๑๒๔/๑ ประกอบ มาตรา ๑๓๓ ทวิ วรรคแรกมาใชเ ม่อื ผเู สยี หายทีเ่ ปน เดก็ รองขอ (ธานิศ เกศวพิทักษ, ๒๕๕๗) ๒) พนักงานสอบสวนและพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจผูรับคํารองทุกขจะตอง ปฏิบัตติ ามทมี่ าตรา ๑๓๓ ทวิ กาํ หนดกลา วคอื (๑) จะตองแยกกระทาํ เปน สวนสดั ในสถานท่ที ี่เหมาะสมสําหรับเด็ก (๒) ตองจัดใหมีกลุมสหวิชาชีพ คือ นักจิตวิทยาหรือนักสังคมสงเคราะห บุคคล ที่ผูเสียหาย ซึ่งเปนเด็กรองขอ และพนักงานอัยการรวมอยูดวยในการจดบันทึกคํารองทุกข โดยมาตรา ๑๓๓ ทวิ วรรคสอง กาํ หนดใหเ ปน หนา ทขี่ องพนกั งานสอบสวนทจี่ ะตอ งแจง ใหน กั จติ วทิ ยา หรอื นกั สังคมสงเคราะห บคุ คลทเ่ี ด็กรองขอ และพนกั งานอัยการทราบ ในกรณีจําเปนเรงดวนอยางยิ่งซึ่งมีเหตุอันควร ไมอาจรอบุคคลในกลุมสหวิชาชีพ หรอื บคุ คลทเี่ ดก็ รองขอ เขารว มในการถามปากคําพรอ มกันได มาตรา ๑๓๓ ทวิ วรรคหา ใหพ นักงาน สอบสวนถามปากคํา โดยมีบุคคลใดบุคคลหน่ึง ดังท่ีกลาวมาขางตนอยูรวมก็ได แตตองบันทึกเหตุที่ ไมอาจรอบุคคลอ่ืนไวในสํานวนการสอบสวน และมิใหถือวาการถามปากคําผูเสียหายหรือพยาน ซง่ึ เปน เด็กในกรณดี ังกลา วทไ่ี ดก ระทําไปแลวไมชอบดวยกฎหมาย ขอสังเกต ในกรณีท่ีไมอาจรอบุคคลในกลุมสหวิชาชีพหรือบุคคลท่ีเด็กรองขอนั้น ในมาตรา ๑๒๔/๑ ไดบัญญัติไวต อนทายวา “.....เวนแตมีเหตุจําเปนไมอาจหาหรือรอนักจิตวิทยาหรือนักสังคมสงเคราะห บุคคลท่ีเด็กรองขอและพนักงานอัยการได และเด็กไมประสงคจะใหมีหรือรอบุคคลดังกลาวตอไป ท้ังนี้ ใหผูรับคาํ รองทุกขตามมาตรา ๑๒๓ หรือมาตรา ๑๒๔ แลวแตก รณี บนั ทึกเหตุดงั กลาวไวใ นบันทึกคํารอ งทกุ ขด วย”

๔๗ จากมาตราดังกลาว แสดงวา กฎหมายยอมยกเวนใหผูรับคาํ รองทุกขมีอํานาจจดบันทึกคํารองทุกขในกรณีมีเหตุ จําเปน ไมอาจหาหรือรอบุคคลในกลุมสหวิชาชีพใหครบถวนทุกประเภทได กลาวคือ ตองเปนกรณีเด็กไมประสงคจะใหมี หรือไมประสงคจ ะรอบุคคลดังกลา วตอไป ดังน้ัน หากเด็กยังประสงคจะใหมีหรือรอบุคคลดังกลาว ผูรับคํารองทุกขตองปฏิบัติตามเง่ือนไขท่ีกฎหมายกําหนด อยา งไรกต็ าม การท่กี ฎหมายยอมรบั ความประสงคของผูเสยี หายที่เปนเดก็ อายุไมเ กิน ๑๘ ป ทไี่ มต อ งการใหม หี รือรอบคุ คล ทก่ี ฎหมายกําหนด จะใชเ ฉพาะเรอื่ ง การจดบนั ทกึ คํารอ งทกุ ข ในคดที ผี่ เู สยี หายเปน เดก็ อายไุ มเ กนิ ๑๘ ป ตามมาตรา ๑๒๔/๑ เทา นน้ั แตห ากเปน กรณที พี่ นกั งานสอบสวนถามปากคําผเู สยี หายหรอื พยานตามมาตรา ๑๓๓ ทวิ วรรคหนงึ่ หรอื ถามปากคํา ผูตองหาที่เปนเด็กอายุไมเกิน ๑๘ ป ตามมาตรา ๑๓๔/๒ ประกอบมาตรา ๑๓๓ ทวิ พนักงานสอบสวนตองปฏิบัติตาม มาตรา ๑๓๓ ทวิ อยางเครงครัด จะปฏิบตั ิตามความตองการของเด็กไมได (ธานิศ เกศวพิทกั ษ, ๒๕๕๗) ๓) ในการถามปากคําผูเสียหายหรือพยานซึ่งเปนเด็ก หากนักจิตวิทยาหรือ นกั สงั คมสงเคราะหเ หน็ วา การถามปากคาํ เดก็ คนใดหรอื คาํ ถามใด อาจมผี ลกระทบกระเทอื นตอ จติ ใจ เด็กอยางรุนแรง ใหพนักงานสอบสวนถามผานนักจิตวิทยาหรือนักสังคมสงเคราะหเปนการเฉพาะ ตามประเด็นคําถามของพนักงานสอบสวน โดยมิใหเด็กไดยินคําถามของพนักงานสอบสวน และ หา มมิใหถ ามเด็กซ้ําซอ นหลายครงั้ โดยไมมเี หตอุ ันสมควร ๔) เปน หนา ทข่ี องพนกั งานสอบสวนทจี่ ะตอ งแจง ใหน กั จติ วทิ ยาหรอื นกั สงั คมสงเคราะห บคุ คลทเี่ ดก็ รอ งขอและพนกั งานอยั การทราบ และแจง สทิ ธดิ งั กลา วขา งตน ใหผ เู สยี หายหรอื พยานทเ่ี ปน เด็กทราบ ๕) หากผูเสียหายหรือพยานที่เปนเด็ก ไมพอใจ นักจิตวิทยาหรือนักสังคมสงเคราะห หรอื พนกั งานอยั การทเ่ี ขา รว มในการจดบนั ทกึ นน้ั ผเู สยี หายหรอื พยานทเี่ ปน เดก็ ตง้ั รงั เกยี จได ซงึ่ มาตรา ๑๓๓ ทวิ วรรคสาม ไดร ะบไุ ว แตม ิไดระบถุ ึงหลักเกณฑห รอื สาเหตใุ นการตั้งรังเกยี จ เพยี งแตร ะบใุ ห เปลี่ยนตัวบุคคลดังกลาว ดงั นัน้ จงึ ควรคํานงึ ถงึ ความพอใจและสบายใจของเด็กเปน สําคญั ขอ สังเกต (๑) โดยทวั่ ไป ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา ไดก าํ หนดใหผ แู ทนโดยชอบธรรม มอี าํ นาจจดั การแทน ผเู สยี หาย ซง่ึ เปน ผเู ยาวไ ด หากเปน กรณคี วามผดิ ทไ่ี ดก ระทาํ ตอ ผเู ยาวซ งึ่ อยใู นความดแู ล และผแู ทนโดยชอบธรรมทม่ี อี าํ นาจจดั การ แทนผเู สยี หายซงึ่ เปน ผเู ยาวต ามมาตรา ๕(๑) เชน วา น้ี ยอ มมอี าํ นาจรอ งทกุ ขแ ทนผเู สยี หายทเี่ ปน ผเู ยาวไ ดต ามมาตรา ๓(๑) หากเปน กรณที ผ่ี แู ทนโดยชอบธรรมใชอ าํ นาจจดั การแทนตามมาตรา ๕(๑) ประกอบ มาตรา ๓(๑) รอ งทกุ ขแ ทนผเู สยี หายทเ่ี ปน เดก็ พนกั งาน สอบสวนยอ มไมอ ยใู นบงั คบั ทจี่ ะตอ งปฏบิ ตั ติ ามมาตรา ๑๒๔/๑ กลา วคอื พนกั งานสอบสวนไมต อ งนาํ บทบญั ญตั ใิ นมาตรา ๑๓๓ ทวิ วรรคหน่ึง วรรคสอง และวรรคสาม มาใชบังคับโดยอนุโลมแกการจดบันทึกคํารองทุกขของผูแทนโดยชอบธรรมแตอยางใด ทงั้ น้ี เพราะวตั ถปุ ระสงคห ลกั ของการแกไ ขเพม่ิ เตมิ มาตรา ๑๒๔/๑ กค็ อื มงุ ประสงคจ ะคมุ ครองเดก็ ทเี่ ขา สกู ระบวนการยตุ ธิ รรม ไมวาจะในฐานะเปนผเู สยี หาย ผตู อ งหา หรือพยาน มใิ หเดก็ ไดร บั ผลกระทบจากกระบวนการยตุ ิธรรม หรือปองกันมใิ หม ีการ กระทําการใดๆ อันอาจเปนการซํ้าเตมิ จติ ใจเดก็ ดังนนั้ มาตรา ๑๒๔/๑ ทเี่ พิ่มเติมข้ึนใหมน ้ี จงึ ไมอ าจนาํ ไปใชบ งั คบั แกก รณี ผูแ ทนโดยชอบธรรมใชอ าํ นาจจัดการแทนตามมาตรา ๕(๑) ประกอบมาตรา ๓(๑) รองทุกขแทนผเู สียหายทเ่ี ปนผเู ยาว ซึง่ อยู ในความดูแลได หากแตจะมีผลใชบังคับสาํ หรับกรณที ่ีผูเ สียหายเปน เด็กอายไุ มเ กิน ๑๘ ป ซง่ึ เปนผเู สียหายโดยตรงรอ งทกุ ข ดวยตนเองเทา นนั้

๔๘ และมาตรา ๑๒๔/๑ นี้ใชบังคับทั้งที่เปนการรองทุกขตอพนักงานสอบสวนตามมาตรา ๑๒๓ และกรณีท่ี ผเู สียหายรอ งทุกขต อพนักงานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ ตามมาตรา ๑๒๔ (ธานศิ เกศวพทิ ักษ, ๒๕๕๗) (๒) การนับอายุของผูเสียหายท่ีเปนเด็กอายุไมเกิน ๑๘ ปนั้น จะใชหลักเกณฑอยางไรในเรื่องน้ี นายธานิศ เกศวพทิ ักษ รองประธานศาลฎีกา ไดใ หค วามเห็นวา “เจตนารมณของมาตรา ๑๒๔/๑ ทเี่ พม่ิ เตมิ ใหมทมี่ ุง ประสงคจ ะคุมครอง ผูเสียหายท่ีเปนเด็กท่ีเขาสูกระบวนการยุติธรรม มิใหเด็กไดรับผลกระทบจากกระบวนการยุติธรรมหรือปองกันมิใหมีการ กระทําใดๆ อันอาจเปนการซ้ําเติมจิตใจเด็กแลว ก็นาจะตองนับอายุของผูเสียหายที่เปนเด็กจนถึงวันท่ีผูเสียหายที่เปนเด็ก รองทุกข ดังน้ันแมในวันที่มีการกระทาํ ความผิด ผูเสียหายซึ่งเปนเด็กยังมีอายุไมเกิน ๑๘ ป แตในวันที่ผูเสียหายรองทุกข ผเู สียหายมีอายเุ กนิ ๑๘ ปแลว กรณไี มน าจะตองดว ยหลกั เกณฑต ามมาตรา ๑๒๔/๑” (ธานศิ เกศวพิทักษ, ๒๕๕๗) (๓) หลักเกณฑม าตรา ๑๒๔/๑ คาํ นึงถงึ วุฒิภาวะของผเู สยี หายซง่ึ เปนเด็ก โดยใชเ กณฑอายุไมเกิน ๑๘ ปเทานัน้ หาใชหลักเร่อื ง “ผเู ยาว” หรอื “ผูบ รรลนุ ติ ิภาวะ” ไม ดังเหน็ ไดจาก บันทึกสํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ประกอบรางพระราชบัญญัติแกไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมาย วิธพี ิจารณาความอาญา (ฉบบั ท่.ี ..) พ.ศ. ... เรื่องเสรจ็ ที่ ๔๔๐/๒๕๕๐ หนา ๖ มขี อสงั เกตของสํานักงานอัยการสงู สดุ เกี่ยวกับ เจตนารมณข องการแกไ ขเพม่ิ เตมิ มาตรา ๑๒๔/๑ ตามพระราชบญั ญตั แิ กไ ขเพม่ิ เตมิ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา (ฉบับที่ ๒๖) พ.ศ.๒๕๕๐ มขี อความตอนหน่ึงวา “...ในกระบวนการดาํ เนนิ คดชี นั้ สอบสวน ไดแ ก การรอ งทกุ ข การชตี้ วั การสอบปากคําผตู อ งหา ผเู สยี หายหรอื พยานทเ่ี ปน เดก็ จําเปนจะตองมีนักจิตวิทยาหรือนักสังคมสงเคราะห และพนักงานอัยการทําหนาที่ดูแลชวยเหลือเด็ก โดยนักจิตวิทยา หรือนักสังคมสงเคราะหมีบทบาทในการดูแลชวยเหลือเด็กทางดานจิตใจและสังคมโดยทั่วไป สวนพนักงานอัยการ ทําหนาท่ีดูแลกระบวนการดําเนินคดีซึ่งสอบสวนใหเปนธรรม การทําหนาท่ีดังกลาว จึงเปนมาตรฐานความคุมครองข้ันตํ่า ทรี่ ฐั ใหแกเดก็ โดยคํานงึ ถึงความมวี ฒุ ิภาวะของเด็กเปนสาํ คญั ...” ซ่งึ เม่ือพิจารณาประกอบถอยคําในตวั บทมาตรา ๑๒๔/๑ ที่บัญญัติวา “...ในคดีนี้ ผูเสียหายเปนเด็กอายุไมเกินสิบแปดป...” แลว ยอมเห็นเจตนารมณของกฎหมายมาตราน้ีวา มาตรา ๑๒๔/๑ คาํ นงึ ถงึ วฒุ ภิ าวะของผเู สยี หายทเี่ ปน เดก็ โดยใชเ กณฑอ ายไุ มเ กนิ ๑๘ ป เทา นน้ั หาไดใ ชห ลกั เกณฑเ รอื่ งความเปน “ผูเยาว” ตามที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๑๙ และมาตรา ๒๐ ไม ดังนั้น แมผูเสียหาย ที่เปนเด็กจะพนจากภาวะผูเยาวและบรรลุนิติภาวะโดยการสมรส เม่ือทําการสมรส หากการสมรสน้ันไดทําตาม บทบัญญัติมาตรา ๑๔๔๘ อันเปนเหตุใหผูเสียหายเปนผูบรรลุนิติภาวะ ตามมาตรา ๒๐ แลวก็ตาม หากวาผูเสียหาย ซงึ่ บรรลนุ ิตภิ าวะโดยการสมรสตามมาตรา ๒๐ นั้น ยังมีอายุไมเ กิน ๑๘ ป เปนผรู อ งทุกข พนกั งานสอบสวนและพนกั งาน ฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ ผรู บั คาํ รอ งทกุ ขย อ มอยใู นบงั คบั ทจ่ี ะตอ งดาํ เนนิ การตามมาตรา ๑๒๔/๑ (ธานศิ เกศวพทิ กั ษ, ๒๕๕๗) ÊÃ»Ø การท่ีไดศึกษาแนวทางในการปฏิบัติของเจาพนักงานตํารวจ บทบาท และหนาที่ของ เจา พนกั งานตาํ รวจจะตอ งมคี วามรใู นเรอ่ื งกฎหมายทเี่ กยี่ วขอ งกบั เดก็ และเยาวชน เรม่ิ ตง้ั แตก ฎหมาย และอาํ นาจหนา ทข่ี องเจา พนกั งานตาํ รวจวา มอี าํ นาจหรอื ไม การดาํ เนนิ การในขนั้ ตอ ไปคอื การออกหมายจบั เด็กหรือเยาวชนตามกระบวนการของศาล สวนการปฏิบัติเปนหนาท่ีของเจาพนักงานตํารวจท่ีจะให เปนไปตามกรอบของกฎหมาย เชน การจบั กุมเด็กหรอื เยาวชน การเขยี นบนั ทกึ การจับกมุ เน่อื งจาก การเขยี นบนั ทกึ การจบั กมุ นนั้ แตกตา งจากการจบั การเขยี นบนั ทกึ จบั กมุ ของบคุ คลทว่ั ไป สว นศาลกจ็ ะ ตอ งตรวจสอบการจบั กมุ เดก็ หรอื เยาวชนวา เปน ไปตามกระบวนกฎหมายหรอื ไม และการตรวจคน เดก็ หรือเยาวชน ตลอดจนการจดบันทึกคํารองทุกข จะตองดําเนินการตามกฎหมายท่ีเก่ียวของ ดังน้ัน ในการปฏิบัติหนาท่ีของเจาพนักงานตํารวจจะตองปฏิบัติใหเปนไปตามขั้นตอนของกฎหมายอยาง เครง ครดั เนนหนักในเรือ่ งสิทธขิ องเด็กหรือเยาวชนตอไป

๔๙ º··Õè ô à·¤¹Ô¤¡Òëѡ¶ÒÁà´¡ç ¡Òû͇ §¡¹Ñ áÅСÒÃÃ¡Ñ ÉÒʶҹ·àÕè ¡Ô´àËμØ ÇÑμ¶»Ø ÃÐʧ¤ ๑. เพ่ือใหนักเรียนนายสิบตํารวจมีทักษะในการซักถามเด็กหรือเยาวชนตามหลัก พนื้ ฐานท่ัวไปท่เี จาพนกั งานตาํ รวจควรจะตอ งรคู อื ๑.๑ เทคนคิ การซักถามเด็กหรอื เยาวชน ๑.๒ การซกั ถามพฤตกิ รรมหรอื ภาษากายจากผูถ กู ซกั ถาม ๑.๓ การใชค ําถามในการซักถามเด็กเพ่อื แสวงหาขอมลู ๑.๔ การปองกันและรักษาสถานท่ีเกิดเหตุจนกวาเจาหนาที่กองพิสูจนหลักฐาน ดําเนนิ การเกบ็ รวบรวมวัตถุพยานเปนท่เี รยี บรอ ย º·นํา พน้ื ฐานการซกั ถามเดก็ ในกรณนี ้ี มใิ ชก รณขี องการสอบปากคาํ ตามประมวลกฎหมายวธิ ี พิจารณาความอาญาฯ กําหนด หากแตเปน การซักถามเพ่ือเก็บขอมลู จากเด็ก ซ่ึงเจาพนักงานตํารวจ ควรจะตองเรียนรู เพ่อื ใหการพูดคุยซักถามนน้ั มีประสทิ ธภิ าพตอ การดําเนินการปองกันและดําเนินคดี ตอ ไป à·¤¹Ô¤¡Òëѡ¶ÒÁà´¡ç ËÃÍ× àÂÒǪ¹ ๑) การใชภาษาท่ีจะซักถามเด็ก ควรจะตองใชภาษา ตลอดจนทาทางและวิธีการแสดง ทส่ี อดคลอ งกบั วยั และวฒุ ภิ าวะของเดก็ การใชภ าษาทเี่ ปน ภาษาวยั รนุ ในการซกั ถามวยั รนุ จะทาํ ใหเ ดก็ เกิดความรูสึกคุนเคยเปนกันเอง ทาํ ใหการซักถามดาํ เนินไปอยางไมเครงเครียด ซ่ึงจะเปนผลดี ตอการซกั ถาม ๒) ในกรณีท่ีเด็กถูกลวงละเมิดทางเพศ โดยเฉพาะที่ผูเสียหายเปนเด็กหญิง ไมควร ที่จะใหเจาพนักงานตาํ รวจชายพูดคุยกับผูเสียหายตามลําพัง ควรจะตองมีเจาหนาที่ผูหญิงรวมดวย เพราะเด็กหญิงทถี่ ูกลวงละเมดิ น้นั มักจะระมัดระวงั ตัวและหวาดกลวั กับผูชาย ๓) เด็กอาจจะระบุวันท่ีเกิดเหตุไดไมชัดเจนวาเปนวันท่ีเทาไหร แตเจาพนักงานตํารวจ อาจจะซกั ถามโดยการเทยี บเคยี งกบั วนั ทสี่ าํ คญั เชน วนั วาเลนไทน วนั ขนึ้ ปใ หม วนั ลอยกระทง เปน ตน ๔) การซักถามเด็ก ไมค วรอยใู นท่ีทม่ี ีคนพลุกพลาน มีความเปน สดั สว น เหลานี้ จะลด ความตึงเครียดทเี่ กิดขึ้นกบั เดก็ ขณะทําการซกั ถาม จะชวยใหกระบวนการซักถามดขี น้ึ ๕) หากในการซักถามจะตองผานลาม ควรจะจัดหาลามที่มาจากประเทศเดียวกับ ผูถูกซักถามเพราะจะเขาใจภาษาและวัฒนธรรมประเพณีของผูถูกซักถาม ลามควรจะตองเปนบุคคล

๕๐ ที่มีความรูดานภาษาไทยเปนอยางดี จะตองทําความตกลงกับลามอยางชัดเจนวา ใหแปลทุกคําพูด ท่ีซกั ถามและที่ผูถกู ซกั ถามตอบ หา มเพ่มิ เติมหรือสรปุ คาํ ตอบ หา มปรับประโยคท่ีซักถามหรือคาํ ตอบ กอนที่จะทําการซักถาม ควรใหลามอธิบายถึงวัฒนธรรมทองถิ่นของผูถูกซักถาม กอน เพื่อผูซักถามจะไดรูและจะไดซักถามไดอยางเหมาะสม ขณะเดียวกันควรสังเกตพฤติกรรม ของลามดวย เพราะบางกรณีลามอาจใชความรูสึกและอารมณของตนที่สงสารผูถูกซักถามมาเปน พ้ืนฐานในการแปล ทาํ ใหคําแปลความเปล่ยี นไปได ๖) ในการซักถามครั้งแรกอาจตองใหระยะเวลาเพื่อใหเด็กรูสึกผอนคลาย ผูซักถาม ควรจะตองประเมินอารมณของเด็กกอน แลวจึงสรางความไววางใจระหวางกัน เพราะหากเร่ิมตน การซักถามทดี่ แี ลว การซกั ถามตอไปยอ มไดร บั ความรวมมอื ๗) ในการซกั ถามครง้ั แรก อยา ถามลกึ ลงไปในรายละเอยี ดและอยา บงั คบั ใหเ ดก็ เจาะจง ลําดับเหตุการณมากจนเกินไป ใชทักษะการฟงใหมาก และใชเทคนิคการซักถาม เชน การสรุปความ การทวนคําถามอยางระมัดระวัง อยาซักถามเร็วเกินไป เพ่ือความชัดเจนของคําตอบจากเด็ก ควรปลอ ยใหเ ดก็ เลา เรอ่ื งของตนเอง คาํ ถามทใ่ี ชเ พยี งแคช ใ้ี หเ หน็ วา ใครกระทาํ ความผดิ ตามกฎหมายหรอื ไม แสดงใหเ หน็ วา ผซู ักถามเอาใจใสตอ เด็ก และเขาใจในสิง่ ทเี่ ดก็ ประสบมา ๘) ในกรณีของเด็กเล็กกอนวัยเรียน ในการซักถามตองอาศัยผูที่มีความชาํ นาญพิเศษ ในการซกั ถามเดก็ ในวยั น้ี เพราะเดก็ ในวยั น้ี จะมคี วามสบั สนระหวา งจนิ ตนาการและความจรงิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ และในการซกั ถามอาจตอ งใชอ ุปกรณช วยเหลือ เชน ตุกตาเด็กที่มีรปู รา งโครงรา งชดั เจน หรือรปู ภาพ เกี่ยวกับรางกายมนุษย หรือการใหเด็กวาดภาพ ระบายสี ซึ่งส่ิงเหลาน้ี นักจิตวิทยาเด็กจะนาํ มา ใชประกอบการซักถาม เพราะเปนการกระตุนความทรงจาํ ของเด็กได หรือเปนเคร่ืองชวยเหลือ ในการอธิบายของเดก็ ไดโ ดยเฉพาะในคดีการลว งละเมดิ ทางเพศ

๕๑ ¡ÒÃÊѧà¡μ¾Äμ¡Ô ÃÃÁËÃÍ× ÀÒÉÒ¡Ò¨ҡ¼Ù¶Œ ¡Ù «¡Ñ ¶ÒÁ ในระหวา งทซี่ กั ถาม หากเจา พนกั งานตาํ รวจสงั เกตพฤตกิ รรมตา งๆ หรอื ภาษากายทเี่ ดก็ แสดงออกมาขณะตอบคําถามนัน้ ประกอบดว ย จะชว ยในทางการวเิ คราะหข อมูลทไี่ ดจากการซักถาม วา มคี วามเปนจรงิ มากนอ ยเพียงใด เพ่ือประโยชนในการซักถาม ซ่งึ พอสรปุ พฤตกิ รรมตา งๆ ไดดงั นี้ พฤติกรรมที่บงบอกความหมาย ภาษากายทแ่ี สดงออก - โกหก - วติ กกังวล หรือเครยี ด - ไมก ลา สบสายตานาน หรอื สบตาแลว มองไปทอี่ น่ื หรอื จอ งตา นานเปน พิเศษ หรือกะพรบิ ตาถๆี่ - ความเศรา - ถมู อื ถตู า หรือแคะจมูก (เพราะมีสารเคมหี รอื ออกมาทาํ ให เกิดความระคายเคือง) - เอามอื ปด ปาก เอานิ้วมือมาแตะปากทนั ที - ดงึ ปกคอเส้ือ (เพราะเหงอ่ื ออกบริเวณคอ) - กัดริมฝปาก หรอื เมมปาก - กัดเล็บ ถูมือไปมา - มือสน่ั กระสบั กระสาย ลุกล้ีลุกลน - แตะผมบอยๆ หรือมว นปอยผมเลน - กอดอกหรือกา ยหนาผาก - หายใจถ่ี และแรงข้นึ - หวั ใจเตน เร็ว - กลามเน้อื เกรง็ ตัวแข็ง - หลกี เลีย่ งตอส่ิงที่ตนเองกลัว - แยกตวั ยม้ิ นอ ย รองไห - กม หนา มองตํ่า - พูดเสียงเบา และต่าํ - ความโกรธ - ขมวดคว้ิ จองมองและอาจเมม ปากพรอ มขบฟน - ความละอายใจ - หลีกเลีย่ งการเผชิญหนา กมหนา ไมส บตา - ขยับตวั ไปมา อาการขบริมฝป าก - ถอนหายใจ หรอื หวั เราะเบาๆ - ความอดึ อดั ใจ - หลบเลยี่ งโดยหันไปมองทางอื่น เมม ปาก - ย้ิมแหย หวั เราะไมเตม็ เสยี ง - หมนุ มือไปมา หันไปในทางทไี่ มม คี น เดินหนี - ความรสู กึ ผดิ - สหี นา กงั วล เงยี บ ไหลต ก - อาจนงั่ กม หนา และอาจกลา วคาํ ขอโทษเบาๆ ภายหลงั - หลบตา พูดเสียงตํ่า แหลงขอมลู การสอื่ สารเชิงอวัจนภาษารปู แบบและการใช (กาญจนา โชคเหรียญสุขชัย, ๒๕๕๐)

๕๒ ¡ÒÃãªคŒ ํา¶ÒÁ㹡Òëѡ¶ÒÁà´¡ç à¾×Íè áÊǧËÒ¢ŒÍÁÅÙ คําถามท่ีเจาพนักงานตํารวจจะตองใชในการซักถามเด็ก เพื่อแสวงหาขอมูลน้ี มิใช เปน การสอบปากคํา ซงึ่ ไมอยูในบังคบั ของประมวลกฎหมายวิธพี ิจารณาความอาญา มาตรา ๑๓๓ ทวิ แตเปนการซักถามพูดคุยกับเด็ก เพ่ือใหเด็กไดเลาเรื่องวามีอะไรเกิดข้ึน ดังน้ัน จึงควรใชภาษางายๆ ทเ่ี ด็กเขา ใจ มีความอดทนที่จะรบั ฟงในเรอ่ื งท่ีเด็กเลา ใหเ ดก็ ไดเลา เรื่องอยางอิสระ อยาแสดงอาการ วาไมเชื่อถือในส่ิงท่ีเด็กเลาเร่ืองมานั้น เพราะจะทําใหเด็กไมใหความรวมมือที่จะเลาเร่ืองตอไป หรืออาจมีการเบ่ยี งเบนขอเท็จจริงของเรอื่ งในทส่ี ดุ ʧÔè ·Õèà¨ÒŒ ¾¹Ñ¡§Ò¹ตําÃǨμÃÐ˹ѡ㹡ÒÃãªคŒ ํา¶ÒÁ ในการที่เจา พนกั งานตํารวจจะซักถามน้ัน สิง่ ที่จะตองตระหนัก คอื ๑. ในกรณีทเี่ ดก็ หรือเยาวชนตอ งหาวา กระทาํ ความผิด ใหระลึกเสมอวา เดก็ เขามีสิทธิ ที่จะไดรับการคุมครองตามกฎหมายอยางไรบาง การใชวาจาหรือคําถามในการซักถาม จึงคํานึงถึง ศกั ดิศ์ รคี วามเปน มนุษย และไมเปน การซักถามในลกั ษณะของการประจานเดก็ ๒. ในกรณีที่เด็กหรือเยาวชนเปนผูเสียหาย ในคดีโดยเฉพาะในคดีอุกฉกรรจหรือคดี ที่เด็กถูกลวงละเมิด การใชคําถามจะตองมีความระมัดระวังเปนอยางยิ่งท่ีจะไมเปนการคุกคามเด็ก นนั้ อกี และควรจะใหเ จาพนักงานตํารวจ ซ่งึ เปนผหู ญิงเปนผพู ดู คุย ตองใหค วามม่นั ใจวาเด็กจะไดร ับ ความปลอดภัย ๓. เนื่องจากการพัฒนาการทางรางกาย จิตใจ และระดับสติปญญาของเด็กในแตละ ชว งวยั มีไมเ ทา กนั จงึ ควรเรม่ิ ตน คาํ ถามทีเ่ ปนการวัดระดับสตปิ ญ ญากอ น เชน - ใหเ ดก็ บอกถงึ อวยั วะตา งๆ ในรา งกายของตนใหฟ ง ในภาษาทเี่ ขาพดู เพอ่ื จะได เขาใจตรงกนั วา สิ่งท่ีเขาพูดหมายถงึ อวัยวะสว นใดของรางกาย - ทดสอบวา เด็กเขา ใจในเรือ่ งของการนับตัวเลขหรือไม เขา ใจคาํ วา “ครั้ง” หรอื ไม เพราะเด็กอาจใชถ อยคาํ อื่น เชน “ท”ี “หน” - ทดสอบวา เดก็ เขา ใจเกย่ี วกบั ระยะเวลามากนอ ยแคไ หน เชน เดอื น ตา งกบั สปั ดาห อยางไร เขาใจเกี่ยวกับระยะทางใกล ไกล มากนอ ยเพียงใด เปนตน ๔. ลักษณะของการใชคําถาม เพ่ือใหเด็กไดเลาเรื่องหรืออธิบายเหตุการณท่ีเกิดนั้น อยา งอสิ ระ เจา พนกั งานตาํ รวจจะตอ งเปด โอกาสใหเ ขาเลา เรอ่ื งอยา งเตม็ ที่ อยา ขดั จงั หวะและอยา เรง รบี หากà´ç¡äÁ‹ÂÍÁàÅ‹ÒàÃè×ͧ·èÕà¡Ô´¢éÖ¹ ใหเจาพนักงานตํารวจใชคําถามที่เปนลักษณะ คาํ ถามปลายเปด ซง่ึ เปน คําถามท่ีอธบิ ายเหตุการณวา ใคร/ทําอะไร/ทไ่ี หน/อยางไร/เมื่อใด เชน - ใคร เปนผูก ระทําและเขาไดท ําอะไรกบั หนบู า ง - เขาทํากับหนูอยางไรบาง และทําท่ีสวนไหนของตัวหนู หรือท่ีสถานท่ีไหนที่เขา พาหนไู ป - เขาทาํ กับหนูเมอื่ ไหร และทาํ กคี่ ร้ังแลว เปนตน

๕๓ หลกี เลย่ี งการใช คาํ ถามนาํ ซง่ึ จะมเี พยี งคาํ ตอบใหเ ลอื กเพยี ง ๒ ประเภทเทา นนั้ เชน - ผกู ระทาํ ความผดิ เขาใสเ ส้ือสีแดง ใชห รอื ไม - ขณะทเี่ ขากระทาํ ความผดิ อยนู ้ัน เขามีปนอยูดวย ใชหรอื ไม ๕. ในระหวา งซกั ถาม เจา พนกั งานตาํ รวจควรจะตอ งระวงั ภาษากายของตนใหม าก เชน - หากน่ังพยักหนาขณะท่ีฟงเด็กเลาตลอดเปนระยะๆ และหากเมื่อใดท่ีหยุด พยกั หนา เดก็ อาจเขาใจวาเจาพนกั งานตํารวจผูน้นั สง สัญญาณใหเดก็ หยดุ เลา เร่ือง - หากนงั่ สบตากบั เดก็ ตลอดเวลาทเี่ ดก็ เลา เรอื่ ง แตห ากเมอ่ื ใดทผี่ รู บั ฟง หนั ไปมอง ทางอน่ื เด็กก็จะหยดุ เลา เรื่อง เพราะคดิ วา เรอ่ื งทีเ่ ลา นน้ั ไมม คี วามสําคญั แตอ ยางใด ๖. ในการต้ังคําถามจะตอ งถามแบบคอยเปน คอยไป ตามลําดับเหตุการณ และไมค วร มคี นที่ตงั้ คําถามเดก็ หลายๆ คนพรอ มกนั เพราะเดก็ จะสับสนวา ควรจะตอบคาํ ถามใครกอน ๗. หากไมเขาใจในสิ่งที่เด็กเลาเร่ืองนั้น จะตองถามย้ําอีกคร้ัง เพื่อทําความเขาใจ รวมกัน อยา ขา มเลยขอ สงสัยนัน้ ไป ๘. เมอ่ื ซักถามเสร็จแลว ควรขอบคณุ สําหรบั ความรวมมอื ทีเ่ ดก็ เลาเร่อื งใหฟ ง ¡Òû͇ §¡Ñ¹áÅÐÃÑ¡ÉÒʶҹ·àÕè ¡Ô´àËμØ สถานทเ่ี กดิ เหตุ หมายถงึ สถานทท่ี ม่ี กี ารกระทาํ ผดิ เกดิ ขนึ้ และสามารถหาพยานวตั ถไุ ดด ว ย ซง่ึ ทําใหผ ทู ไี่ ปตรวจสถานทเ่ี กดิ เหตุ สามารถอา นสภาพของสถานทเี่ กดิ เหตไุ ดว า ใครควรจะเปน ผกู ระทํา ความผิด ดว ยวิธใี ด เมอื่ เวลาใด และประสงคต อ อะไร๓๕ การรกั ษาสถานทเ่ี กดิ เหตุ หมายถงึ การรกั ษาใหส ภาพทเี่ กดิ เหตอุ ยใู นสภาวะเดยี วกบั ทพี่ บ ครั้งแรกไวระยะหน่ึงโดยที่วัตถุประสงคของการรักษาสถานที่เกิดเหตุ คือ การรักษาสภาพของ พยานหลักฐานใหอ ยใู นสภาพและตําแหนง เดิม๓๖ เจา พนกั งานตาํ รวจจงึ ตอ งใหค วามสาํ คญั โดยเฉพาะอยา งยงิ่ ในกรณที มี่ บี คุ คลจํานวนมาก เขามาเกี่ยวของ เชน กรณีการบังคับใชแรงงานเด็กในโรงงานนรก หรือกรณีที่ทาํ การทลายแหลง บันเทิง ซ่ึงจะมีผูเ ขารวมปฏบิ ัตกิ ารเปน จาํ นวนมาก ตลอดจนอาจมีผสู อื่ ขาวทต่ี ิดตามมาทาํ ขาว การท่ี บุคคลจาํ นวนมากเขาไปยังสถานท่ีเกิดเหตุนั้น อาจสงผลใหพยานหลักฐานถูกทาํ ลายหรือสูญหายได เจา พนกั งานตํารวจควรจะตอ งทําความเขา ใจกบั บคุ คลเหลา นนั้ กอ นเขา ดําเนนิ การตรวจคน จบั กมุ ชแ้ี จง ใหบ คุ คลเหลา นนั้ เขา ใจอยา งชดั เจนวา หา มกระทําสงิ่ ใดบา ง อนั จะเปน การทาํ ลายพยานหลกั ฐานทางคดี เชน หามเคล่ือนยายวัตถุจากที่ต้ังอยู หรือหามเขาไปในบริเวณท่ีเจาพนักงานตํารวจวางสายก้ัน สถานที่เกดิ เหตุ เปน ตน ๓๕ พล.ต.อ.อรรถพล แชมสุวรรณ และคณะ. (๒๕๔๖). นิติวิทยาศาสตร ๑ เพ่ือการสืบสวน. ทีซจี ี พร้นิ ต้งิ . ๓๘. ๓๖ สืบคนจากคณะนิติวิทยาศาสตร โรงเรียนนายรอยตํารวจ. การปองกันรักษาสถานท่ีเกิดเหตุ. (วันท่ีสืบคนขอมูล ๑๒ กมุ ภาพนั ธ ๒๕๖๒)

๕๔ »¨˜ ¨ÂÑ ·èÕ·íÒãËÊŒ ¶Ò¹·Õàè ¡´Ô àËμØàÊÕÂËÒÂó÷ ๑) พวกคนที่มามุงดู ๒) ผูมาเฝาสถานทีเ่ กิดเหตุชาเกนิ ไป ๓) มีการเปลีย่ นแปลงสถานท่เี กิดเหตุดวยความต้ังใจของคนรา ย ๔) สภาพภูมิประเทศ ดิน ฟา อากาศ เชน ฝนตก แดดจัด ส่ิงเหลานี้อาจทําให พยานหลักฐานบางประเภทสญู หายหรอื เสยี สภาพไป ๕) เจา พนกั งานตํารวจอาจพลัง้ เผลอ ไมเจตนา ซ่งึ ปจ จัยขอ นี้เกิดขึ้นบอยมาก ดงั นน้ั จึงจาํ เปนอยางย่ิงที่เจาพนักงานตาํ รวจทุกระดับจะตองมองเห็นความสําคัญของพยานวัตถุที่อยูใน สถานทเ่ี กิดเหตุ และทราบถงึ วธิ ีปฏิบัติเมือ่ ตองเขา ไปในสถานท่ีเกิดเหตนุ ัน้ ¢ŒÍ¤Çû¯ÔºÑμãÔ ¹¡Òû͇ §¡¹Ñ áÅÐÃ¡Ñ ÉÒʶҹ·àÕè ¡´Ô àËμØ ๑) กอ นเขา ไปยงั สถานทเี่ กดิ เหตุ ตอ งวางแผนการปฏบิ ตั งิ าน แบง หนา ทค่ี วามรบั ผดิ ชอบ ใหช ัดเจน ๒) เม่ือเจาพนักงานตํารวจเขาไปยังสถานที่เกิดเหตุ ใหทําการบันทึกสภาพของ สถานทน่ี น้ั ซงึ่ มี ๓ ข้นั ตอน คอื - การจดบนั ทึก เปนการบันทกึ รายละเอยี ดตา งๆ ท่พี บในสถานทเี่ กิดเหตุ - การถายภาพ เปนการบันทึกสภาพสถานที่เกิดเหตุท่ีดีท่ีสุดและใชเปน พยานหลกั ฐานไดจ นถึงขน้ั พจิ ารณาคดี - การวาดแผนที่และแผนผงั เปนการเสริมรายละเอยี ดเพือ่ ใหเ ขา ใจ ๓) ปดกั้นสถานที่เกิดเหตุดวยสายกั้นสถานท่ีเกิดเหตุ (Police Line) เพ่ือหามมิให บคุ คลเขา ไปบรเิ วณดงั กลาว เพราะอาจไปทําลายพยานหลักฐานได บนั ทกึ ชอ่ื เวลาบคุ คลเขา - ออก ๔) รกั ษาสภาพของสถานทเ่ี กดิ เหตใุ หค งสภาพเดมิ หา มเคลอ่ื นยา ยสง่ิ ของหรอื วตั ถใุ ดๆ หากมคี วามจาํ เปน ทจ่ี ะตอ งเคลอื่ นยา ยสงิ่ ของบางอยา ง กอ นเคลอ่ื นยา ยตอ งถา ยภาพและทาํ สญั ลกั ษณ ไวใหล ะเอียด เพอ่ื สามารถนาํ กลบั มาวางไวในที่เดมิ ไดอยางถกู ตอง ๕) ปดก้ันมิใหผูใดเขาใกลเคร่ืองมือทางอิเล็กทรอนิกสหรือเครื่องคอมพิวเตอร และ หา มไปยงุ เกย่ี วกบั ตัวเครอ่ื งจนกวา ผเู ชย่ี วชาญเฉพาะดา นจะมาตรวจสอบดาํ เนินการ ãËŒ¾¹¡Ñ §Ò¹ตาํ ÃǨ»Í‡ §¡Ñ¹áÅÐÃ¡Ñ ÉÒʶҹ·èàÕ ¡´Ô àËμØ ¨¹¡ÇÒ‹ à¨ÒŒ ˹ŒÒ·Õè¡Í§¾ÊÔ ¨Ù ¹ ËÅ¡Ñ °Ò¹ดําà¹Ô¹¡ÒÃࡺç ÃǺÃÇÁÇμÑ ¶Ø¾Âҹ໚¹·èàÕ ÃÕºÌÍ ในกรณผี สู อ่ื ขา วทตี่ อ งการนาํ เสนอขา วสารนน้ั ควรจะตอ งอธบิ ายเหตผุ ลความจาํ เปน ในการËŒÒÁࢌÒʶҹ·èÕ·èÕ»´¡éѹ¹éѹ และกาํ หนดสถานทใี่ หกบั ผูสอื่ ขา วหรอื ชา งภาพถา ยภาพในบริเวณ ท่ไี มก ระทบตอการปฏบิ ัตงิ านของเจาหนา ท่พี สิ จู นห ลักฐาน ๓๗ พล.ต.อ.อรรถพล แชม สวุ รรณ และคณะ. (๒๕๔๖). นติ วิ ทิ ยาศาสตร ๑ เพอื่ การสบื สวน. ทซี จี ี พริน้ ต้งิ . ๔๐ - ๔๑.

๕๕ แผนภมู แิ สดงข้ันตอนการดําเนินคดีอาญา (ในกรณีถูกจับกมุ ตัว) ตํารวจจับกุม/แจงการจบั /แจง สทิ ธิ/แจง ขอ หา (ถาจบั ตามหมาย/แสดงหมายจับ) กอ นสงตวั ใหพ นักงานสอบสวนทอ งทท่ี จ่ี บั บันทึกการจบั /แจง ขอกลา วหาและหมายเรียกเกีย่ วกับเหตุแหง การจับ สง พนกั งานสอบสวนทอ งทท่ี จ่ี บั /เพอื่ สง แกพ นกั งานสอบสวนผรู บั ผดิ ชอบ ซง่ึ ตอ ง - แจงบดิ า มารดา ผปู กครอง - ถามปากคาํ เบื้องตน - แจง ขอ กลา วหา - นาํ ตัวไปศาล/ไตส วนการจับ - แจงการจับไปยงั ผอ.สถานพนิ ิจ สง สถานพินิจภายใน ๒๔ ชัว่ โมง นับแตเวลาท่ีมาถงึ ท่ที ําการของพนักงานสอบสวน ไมป ระกัน พนักงานสอบสวนแจง ขอกลา วหา ประกนั ควบคุมทส่ี ถานแรกรบั ฯ กลับบา น เจา หนาทีน่ ดั สอบปากคํา แพทยท าํ การ พนกั งานคมุ ประพฤติ จติ แพทย นักจติ วิทยา - ตรวจรางกาย สอบปากคาํ เดก็ เยาวชน, ตรวจภาวะทางจติ - ตรวจสารเสพติด ผปู กครอง, ผูเสยี หาย หนั เหคดอี อกจากศาล โดยการ จดั ประชมุ กลมุ ครอบครวั และ จัดทาํ รายงานขอเท็จจรงิ เสนอศาล, ตาํ รวจ ชุมชน ตามมาตรา ๖๓ แหง พ.ร.บ.จัดตั้งศาลเยาวชนและ พนักงานอัยการมีคําสั่ง ครอบครวั ไมฟ อง ฟอง คดียุติ ศาลมีคําพิพากษา อัยการสั่งไมฟอง ยกฟอ ง มีความผิด ๑. วากลาวตักเตอื น ๒. วางขอกาํ หนด ๓. ปรับ ๔. คมุ ความประพฤติ ๕. คมุ ความประพฤติพรอ มกาํ หนดเง่อื นไขพิเศษ - ใหมารายงานตวั ตามกาํ หนด - ใหประกอบอาชพี เปนกจิ จะลกั ษณะ - ใหต รวจปสสาวะทุกครง้ั ทีม่ ารายงานตัว - ใหศึกษาตอโดยนําหลกั ฐานมาแสดง - ใหท ํางานบรกิ ารสังคม ๖. ฝก อบรม ๗. จาํ คกุ

๕๖ แผนภูมิแสดงหลกั เกณฑการจับ หลกั เกณฑการจบั (ม.๖๖) - การออกหมายจับอยูภายใตบ ังคบั ป.ว.ิ อ.ม.๖๖ -- หศาาลกคกําานรงึ อถงึอกการหคมมุ าคยรอจังบสจิทะธมิเดีผ็กลหกรือระเยทาบวชกนรเะปเนทสือาํ คนญั ตอจิตใจของเด็ก หรือเยาวชนอยางรุนแรงโดยไมจําเปน ใหพยายามเล่ียงการออก หมายจบั โดยใชวิธตี ดิ ตามตัวเดก็ หรือเยาวชนนน้ั ดว ยวิธีอื่นกอ น การจับเดก็ การจบั เยาวชน ตาม ป.วิ.อ. หลักหามจับ ยกเวน - ความผดิ ซ่งึ หนา - มีหมายจับ - มคี ําสงั่ ศาล

๕๗ แผนภมู ิแสดงการดําเนินการของเจาพนักงานผจู ับ เจา พนกั งานผูจ ับ การดาํ เนนิ การสว นท่เี ก่ียวกับ การดาํ เนินการสว นทเี่ ก่ียวกบั บิดา มารดา ผูปกครอง หรือบคุ คล หรือ เดก็ /เยาวชนทีถ่ ูกจบั ผแู ทนองคก ารซ่ึงเด็กหรอื เยาวชนอาศยั - แจงวา เขาตองถูกจบั อยดู วย (ม.๖๙ ว.๒) - แจง ขอ กลา วหา - แจงสทิ ธิตามกฎหมาย ไมไดอ ยดู ว ยในขณะจบั อยูดว ยในขณะจับ - แสดงหมายจับ (ถามี) เจาพนักงานผูจับแจงใหบุคคล เจาพนกั งานผูจับแจง เหตุ ดงั กลา วทราบถงึ การจบั กมุ ในโอกาส (ม.๖๙ ว.๑) แรกเทาทีส่ ามารถทําได แหงการจับใหบคุ คล - จับโดยละมุนละมอม โดย ดังกลาวทราบ คํานึงถึงศักด์ิศรีความเปน ใหต ดิ ตอส่ือสารหรือ - หามควบคุม คมุ ขงั กกั ขัง คมุ มนุษยและไมเ ปนการประจาน ปรกึ ษาหารอื กับบคุ คล ความประพฤติหรือใชมาตรการ - หามใชวิธีควบคุมเกินจําเปน เหลา นั้น หากผูถ ูกจับประสงค อันมีลักษณะเปนการจํากัดสิทธิ (ม.๖๙ ว.๓) เดก็ หรอื เยาวชน เวน แตเปนกรณี - หามใชเครื่องพันธนาการ ตามมาตรา ม.๖๘ “เด็ก” เวนแต มีความจําเปน เพื่อปองกันการหลบหนีหรือ เพื่อความปลอดภัยของเด็ก ผูถกู จับหรอื บุคคลอน่ื (ว.๓)

๕๘ แผนภมู แิ สดงการดาํ เนนิ การในชัน้ เจาพนักงานผจู บั เม่ือจบั กมุ เดก็ หรอื เยาวชนแลว เจา พนักงานผจู ับทําบนั ทกึ การจบั กุม นาํ ตัวสง พนกั งานสอบสวนทันที (มาตรา ๖๙) โดยพิจารณาวาขณะจบั มบี ิดา มารดา ผูปกครอง หรือบุคคลหรอื ผูแทนองคการ ซึ่งเดก็ หรือเยาวชนอาศยั อยดู ว ย อยูดวยหรือไม (ว.๒) อยูด วยในขณะจับ ไมไ ดอยดู ว ยในขณะจับ โทษจาํ คกุ ไมเ กิน ๕ ป โทษจาํ คุกเกิน ๕ ป เจาพนกั งานผูจับจะสง่ั ให เจาพนกั งานผูจบั นําตัวสงพนกั งาน บุคคลดังกลา วนาํ ตัวสง สอบสวนเอง พนกั งานสอบสวนกไ็ ด พนกั งานสอบสวนแหง ทองท่ที ถ่ี ูกจับ สรุปสาระสําคญั ในการดําเนนิ การในชั้นเจา พนกั งานผจู บั เมื่อจบั กุมเด็กหรอื เยาวชน เจา พนกั งานผูจบั ทําบันทกึ การจบั กุม (มาตรา ๖๙) เจาพนกั งานผูจับทําบันทึกการจบั กมุ (ม.๖๙ ว.ทาย) ซึง่ ประกอบดว ย - แจงขอกลา วหา - แจงรายละเอยี ดเกย่ี วกับเหตแุ หง การจับ - หามถามคาํ ใหการ - ถา ขณะทาํ บนั ทกึ ดงั กลา วมบี ดิ า มารดา ผปู กครอง หรอื บคุ คลหรอื ผแู ทนองคก าร ซึ่งเด็กหรือเยาวชนอาศัยอยูดวย อยูดวยในขณะน้ันตองกระทําตอหนาบุคคลดังกลาว และจะใหล งลายมอื ชือ่ เปน พยานดวยก็ได * หมายเหตุ ถอยคําของเด็กหรือเยาวชนในชั้นจับกุม หามศาลรับฟง เพื่อพิสูจน ความผิด แตอาจฟง เปน คุณได (ม.๖๙ ว.ทา ย)

๕๙ º·ÊÃ»Ø ในกรณีท่ีมีเหตุเกิดข้ึนที่เก่ียวของกับเด็กมักจะมีอุปสรรคและปญหาเกิดขึ้น อันเนื่อง มาจากปญหาการสอบถามขอมูลจากเด็กหรือเยาวชน มักจะเกิดจากผูท่ีกอเหตุเปนบุคคลท่ีใกลชิด หรือจากการท่ีมารองทุกขกลาวโทษชาเกินไป ดังน้ัน เจาพนักงานตํารวจจึงตองมีเทคนิค มีความรู ในเรื่องเทคนิคในการซักถามขอมูลจากเด็กหรือเยาวชน เชน ตองรูในเรื่องเหตุท่ีเกิดขึ้นกับเด็ก อายุ การพฒั นาการ ตลอดจนพฤตกิ รรมในขณะทซ่ี กั ถาม การตงั้ ปญ หาในการซกั ถาม จะตอ งมคี วามเหมาะสม กบั วยั ของเดก็ หรอื เยาวชน ดงั นนั้ เจา พนกั งานตาํ รวจผปู ฏบิ ตั หิ นา ทจี่ ะตอ งมอี งคค วามรดู งั กลา วทก่ี ลา ว ขางตน ในการปอ งกนั และรักษาสถานทีเ่ กดิ เหตุ ยอมมคี วามสาํ คญั เชนกนั เนอื่ งจากสถานท่ีเกดิ เหตุ มาเกิดกับเด็กหรือเยาวชนสวนใหญผูที่กอเหตุจะเกิดจากบุคคลใกลชิด การรองทุกขกลาวโทษ มักจะ ลาชาเนื่องจากเด็กหรือเยาวชนไมไดมาแจงความรองทุกขทันที พยานหลักฐานในท่ีเกิดเหตุมักจะถูก ทาํ ลายหรอื เจา พนกั งานไมส ามารถเขา ไปในบา นทเี่ กดิ เหตุ เนอื่ งจากเปน เคหสถาน ดงั นน้ั เจา พนกั งาน ตํารวจผูปฏิบัติหนาท่ีจะตองปองกันและรักษาสถานที่เกิดเหตุไมใหพยานหลักฐานในที่เกิดเหตุถูก ทาํ ลาย ไมว า จะเกดิ จากบคุ คลภายใน หรอื บคุ คลภายนอก เพอ่ื ประโยชนใ นการรวบรวมขอ มลู หลกั ฐาน เพือ่ เอาผดิ แกผ ูกอเหตุตอ ไป

๖๐

๖๑ ÊÇ‹ ¹·Õè ò á¹Ç·Ò§»¯ºÔ μÑ ¢Ô ͧ¾¹Ñ¡§Ò¹à¨ŒÒ˹Ҍ ·Õè ËÃ×Í਌Ҿ¹¡Ñ §Ò¹ตําÃǨ ¡Ã³Õ·¾Õè ººØ¤¤Å ·ÕÁè ÕÅѡɳÐÁÕÀÒÇÐÍѹμÃÒ áÅÐÁ¤Õ ÇÒÁจาํ ໹š μŒÍ§ä´ÃŒ ºÑ ¡ÒÃบาํ ºÑ´ÃÑ¡ÉÒμÒÁ ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞμÑ Ô梯 ÀÒ¾¨μÔ ¾.È.òõõñ

๖๒

๖๓ º··èÕ ñ á¹Ç·Ò§»¯ÔºμÑ Ô¢Í§¾¹Ñ¡§Ò¹à¨ŒÒ˹ŒÒ·èÕËÃ×Í਌Ҿ¹¡Ñ §Ò¹ตําÃǨ ¡Ã³Õ·Õ辺º¤Ø ¤Å ·ÕÁè ÅÕ Ñ¡É³ÐÁÀÕ ÒÇÐÍ¹Ñ μÃÒÂáÅÐÁ¤Õ ÇÒÁจาํ ໹š μÍŒ §ä´ŒÃºÑ ¡ÒÃบาํ ºÑ´ÃÑ¡ÉÒμÒÁ ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞμÑ Ô梯 ÀÒ¾¨μÔ ¾.È.òõõñ ÇÑμ¶Ø»ÃÐʧ¤ ๑.๑ เพ่ือใหนักเรียนนายสิบตํารวจทราบถึงบทบาทหนาที่ของเจาพนักงานตํารวจตาม แนวทางการปฏบิ ตั ขิ องพนกั งานเจา หนา ทห่ี รอื เจา พนกั งานตาํ รวจ กรณที พ่ี บบคุ คลทม่ี ลี กั ษณะมภี าวะ อนั ตราย และมีความจาํ เปน ตองไดรบั การบําบัดรกั ษาตามพระราชบัญญัติสุขภาพจิต พ.ศ.๒๕๕๑ ๑.๒ เพ่ือใหนักเรียนนายสิบตํารวจเรียนศึกษาวิธีสังเกตลักษณะของผูมีอาการผิดปกติ ทางจติ º·นาํ โดยท่ีประชาชนสวนใหญยังขาดความรู ความเขาใจ ตอบุคคลท่ีมีความผิดปกติทางจิต ทําใหบุคคลดังกลาวไมไดรับการปฏิบัติอยางถูกตองและเหมาะสม เปนเหตุใหผูมีความผิดปกติ ทางจติ ทวคี วามรนุ แรงขน้ึ จนกอ ใหเ กดิ อนั ตรายรา ยแรงตอ ชวี ติ รา งกายหรอื ทรพั ยส นิ ของตนเองหรอื ผอู น่ื พระราชบัญญตั ิสขุ ภาพจิต พ.ศ.๒๕๕๑ กาํ หนดกระบวนการในการบําบดั รักษา อนั เปน การคมุ ครอง ความปลอดภัยของบุคคลนั้นและสังคม รวมท้ังกําหนดกระบวนการในการบําบัดรักษาบุคคลที่มี ความผดิ ปกตทิ างจติ อยรู ะหวา งการสอบสวน การไตส วนมลู ฟอ งหรอื การพจิ ารณา หรอื ภายหลงั ศาลมี คําพิพากษาในคดอี าญา Ç¸Ô ¡Õ ÒÃ椄 à¡μÅ¡Ñ É³Ð¢Í§¼·ÙŒ èÁÕ ÕÍÒ¡Ò÷ҧ¨Ôμ ñ. Ç¸Ô Õ¡Òà : ¡ÒÃจาํ ṡ¼ÁŒÙ ¤Õ ÇÒÁ¼´Ô »¡μ·Ô Ò§¨Ôμ เดิมทีแบบตรวจสอบความผิดปกติทางจิตโดยดร.แฮร (The Hare Psychopathy Checklist) จัดทําขึ้นเพื่อประเมินภาวะทางจิตของอาชญากร รวมท้ังวินิจฉัยคนท่ัวไปท่ีมีแนวโนม จะเปน ผทู มี่ คี วามผดิ ปกตทิ างจติ โดยผเู ชย่ี วชาญดา นสขุ ภาพจติ สว นใหญใ หค าํ จาํ กดั ความผทู มี่ ลี กั ษณะ ผิดปกติทางจิตวาเปนผูลาท่ีเอาเปรียบเหย่ือโดยใชเสนห การหลอกลอ ความรุนแรง และวิธีอื่นๆ เพ่ือใหบรรลุเปาหมายตามที่ตนตองการมาจําแนกผูมีความผิดปกติทางจิตดวยการใชแบบตรวจสอบ ความผิดปกติทางจติ ของดร.แฮร และลองเชอ่ื มัน่ ในสัญชาตญาณของคณุ กันเถอะ ¡ÒÃจาํ ṡ¼ÙŒÁ¤Õ ÇÒÁ¼´Ô »¡μÔ·Ò§¨μÔ ñ.ñ ÁͧËÒàʹ‹Ë·Õè©Òº©ÇÂáÅйÔÊÑ¡Ðŋ͹»ÅéÔ¹»ÅŒÍ¹ ผูที่มีอาการทางจิต จะทําสิ่งที่ผูเชี่ยวชาญเรียกวา “การสวมหนากาก” ที่ทําใหจิตใจดูเปนปกติ ทําใหรูสึกวาเปนคนนาคบ และรา เริง ตวั อยา งเชน ผปู วยอาจจะทําดเี พื่อหวงั ผล เพอ่ื ใหเ หยอ่ื ไวใจ

๖๔ ñ.ò ÁͧËÒ¹ÔÊÑ¡ÒÃÂÖ´μÑÇàͧ໚¹Èٹ¡ÅÒ§ËÃ×ͤԴNjÒμ¹à»š¹¼ÙŒÂÔè§ãËÞ‹ ผูที่มี ปญ หาทางจติ มกั เชอื่ วา ตนเองฉลาดหรือมอี ํานาจเหนือผอู ื่นเกนิ กวา ความเปนจรงิ ñ.ó ¨ºÑ μÒ´¡Ù ÒÃáÊǧËÒʧèÔ àÃÒŒ ÍÂà‹Ù ÃÍè× Âæ ผทู ม่ี ปี ญ หาทางจติ จะไมช อบการอยนู งิ่ ๆ ความเงยี บและการน่ังครุน คดิ ตา งๆ พวกเขาตองการความบนั เทงิ และกจิ กรรมอยูเสมอ ñ.ô ¾Ô¨ÒóҴÙÇ‹Ò¤¹æ ¹éѹÁÕ¾ÄμÔ¡ÃÃÁâ¡Ë¡μÑÇàͧËÃ×ÍäÁ‹ ผูมีจิตผิดปกติมักจะ เลา เรื่องโกหกสารพัด ไมวา จะเปนการโกหกสขี าว หรอื การโกหกคาํ โตเพ่ือทาํ ใหผอู ่ืนเขาใจผิด ñ.õ »ÃÐàÁ¹Ô ÃдºÑ ¡ÒÃâ¹ÁŒ ¹ÒŒ Ǫ¡Ñ ¨§Ù ¼ÍŒÙ ¹×è ผทู จ่ี ติ ผดิ ปกตทิ กุ คนลว นเจา เลห เ พทบุ าย และสามารถชักจูงใหผูอื่นทําสิ่งที่พวกเขาอาจไมทําในยามปกติ โดยใชความรูสึกผิด ใชกําลัง และใช วิธีการอ่ืนๆ เพื่อโนมนา ว ñ.ö ÁͧËÒ¤ÇÒÁÃʌ٠¡Ö ÊÒí ¹¡Ö ¼´Ô ผทู มี่ จี ติ วปิ รติ มกั ไมม คี วามละอาย หรอื ความเสยี ใจ ในการกระทําของตนเลยแมแ ตน อ ย ผูท่ีมีจิตวิปริตอาจสรางความรูสึกผิดขึ้นมากลบพฤติกรรมที่ไมดีเพื่อที่จะปนหัวคน ใหไ มร สู กึ โกรธ ยกตวั อยา งเชน พวกเขาอาจเสแสรง ทาํ เปน รสู กึ ผดิ ไมร สู นิ้ สดุ ทไี่ ดท าํ รา ยเหยอื่ จนกระทง่ั กลายเปน วาเหย่อื กลับตอ งรูสกึ ตําหนิ ตนเอง แทน ñ.÷ ¾Ô¨Òóһ¯Ô¡ÔÃÔÂÒ¡ÒÃμͺʹͧ·Ò§ÍÒÃÁ³¢Í§¤¹ æ ¹Ñé¹ ผูที่มีจิตวิปริต จะแสดงออกทางดานอารมณและความรูสึกนอยมากตอการเสียชีวิต การบาดเจ็บ อาการสาหัส และเหตกุ ารณอืน่ ๆ ซ่งึ คนปกติท่วั ไปจะมีการแสดงออกทางอารมณและความรูสึกมากกวา ความแตกตางระหวางการตอบสนองทางอารมณของผูที่มีจิตวิปริตกับผูมี ความผิดปกติทางจิตท่ัวไปแบบออทิสติกคือ ในขณะท่ีคนที่ปวยเปนออทิสติกอาจจะดูไรความรูสึก ในทีแรก พวกเขาอาจสติแตกขึ้นมาและมองหาความชวยเหลือในภายหลังก็เปนได แตผูที่มีจิตวิปริต จะไมมอี ารมณส วนลกึ ซอ นอยูใตนัน้ ñ.ø ÁͧËÒ¡ÒÃäÁ‹àÍÒã¨ãÊ‹¼ÙŒÍè×¹ ผูที่มีจิตวิปริตมักไมเห็นอกเห็นใจผูอ่ืนและไม อยากของเกยี่ วกบั ผทู ี่มีจิตวิปรติ ดวยกัน ผลการวิจัยแสดงวาผูที่มีจิตวิปริตไมไดแคขาดความเห็นอกเห็นใจเทาน้ัน พวกเขาจะไมเห็นใจใคร แตจะทําอยางมีเจตนา (เชน ทําใหคนอ่ืนรูสึกชอบ) แถมยังมีความสามารถ ท่ีจะจดจําความรูสึกรวม (ความสามารถในการอานและเขาใจอารมณความรูสึกของผูอื่น) แตขาด ความสามารถทจ่ี ะเขา ใจความรสู กึ รว ม (ความสามารถที่จะรูสึกถงึ อารมณเ หลาน้นั ) นเ่ี ปน อกี วธิ ที จ่ี ะใชแ ยกแยะผทู ม่ี จี ติ วปิ รติ ออกจากคนทป่ี ว ยเปน ออทสิ ตกิ คนที่ ปว ยเปน ออทสิ ตกิ อาจดขู าดความเหน็ ใจและดเู หมอื นหนุ ยนตบ า งในบางคราว แตพ วกเขามกั แครผ อู น่ื ดว ยใจจรงิ และมกั แสดงความเมตตาออนโยนออกมา ñ.ù ÅͧÊѧà¡μÃٻẺ¡ÒÃ㪌ªÕÇÔμ¢Í§¤¹æ ¹Ñé¹ พวกจิตวิปริตมักจะทําตัวเปน กาฝาก ซึ่งหมายความวา คอยเกาะผูอ่ืนเพือ่ หาประโยชนใ สต นนนั่ เอง

๖๕ ñ.ñð ¨ÑºμÒÁͧ¾ÄμÔ¡ÃÃÁ¢Í§à¢Ò ในแบบตรวจสอบความผิดปกติทางจิต โดย ดร.แฮร ระบุวา ตวั ชว้ี ดั สาํ คญั สามประการ ไดแก การควบคุมพฤตกิ รรมตนเองตาํ่ การมพี ฤตกิ รรม สาํ สอนทางเพศ และปญ หาอืน่ ๆ ในวัยเยาว ñ.ññ ¾´Ù ¶Ö§à»Ò‡ ËÁÒÂ㹪ÕÇμÔ ผูท่ีมปี ญ หาทางจติ จะมเี ปาหมายในชวี ิตท่ีไมย ึดโยง กับความเปนจริง ไมวาจะดวยเหตุผลที่ไมมีเปาหมายในชีวิตเลย หรือไมสามารถบรรลุเปาหมายได รวมถึงยึดติดกับความคดิ ทีเ่ กนิ จริงเก่ยี วกับความสําเรจ็ และความสามารถของตนเอง ñ.ñò ÁͧËÒÊÞÑ ÞÒ³ÇÒ‹ ¤¹¤¹¹¹Ñé Á¤Õ ÇÒÁË¹Ø Ë¹Ñ ¾Å¹Ñ Ꮛ ËÃÍ× ¡ÒâҴ¤ÇÒÁÃºÑ ¼´Ô ªÍº ËÃ×ÍäÁ‹ ทง้ั สองอยางตางก็เปนหลกั ฐานชี้ชดั วา เปน ลกั ษณะของผทู ีม่ ีปญ หาทางจติ ñ.ñó ¾Ô¨ÒóÒÇÒ‹ ¤¹¤¹¹Ñ¹é ÃѺ¼Ô´ªÍºä´ŒËÃ×ÍäÁ‹ ผูท ี่มอี าการทางจิตจะไมย อมรับ การกระทาํ ผดิ หรอื ขอ ผดิ พลาดในการตดั สนิ ของตนเองอยา งเดด็ ขาด เมอ่ื ถกู กดดนั พวกเขาอาจยอมรบั วาไดท ําส่ิงท่ีผิดพลาดลงไป แตจะปน หวั คนอน่ื เพื่อหลกี เลย่ี งผลทตี่ ามมาใดๆ ขอกลาวหาใดๆ อาจยอนกลับไปหาผูกลาวหา เพื่อทําใหผูกลาวหาเชื่อวา พวกเขาโหดเกินไปหรือไมยุติธรรมที่ไดกลาวหาออกไปในทีแรก เหย่ืออาจเริ่มทบทวนประเด็นท่ีอาจ อยากจะหยิบยกข้นึ มา ñ.ñô μÃǨÊͺ¤ÇÒÁÊÁÑ ¾¹Ñ ¸Ã ÐËÇÒ‹ §¤ÊÙ‹ ÁÃÊ ผทู มี่ อี าการทางจติ มกั มกี ารแตง งาน ระยะสน้ั ๆ หลายหน พวกเขามกั จะโยนความผดิ ใหก บั แฟนเกา และไมเ คยยอมรบั วา ตนเองกม็ บี ทบาท สาํ คญั ทท่ี าํ ใหก ารแตงงานลม เหลว ñ.ñõ ÁͧËÒ»ÃÐÇÑμÔ¡ÒáÃÐทํา¼Ô´μÑé§áμ‹ÇÑÂàÂÒǏ ผูปวยทางจิตหลายคนมักมี พฤติกรรมกระทําความผิดต้ังแตยังเปน เยาวชนอยู โดยเฉพาะอาการกาวรา วตอผอู ่นื พวกเขาอาจแสดงลักษณะของชุดพฤติกรรมท่ีเรียกวา Macdonald Triad อันเปนกลุมตัวบงช้ีสามอยางในวัยเด็กถึงการมีพฤติกรรมกาวราวในอนาคต หน่ึงในนั้นคือการชอบ ทรมานสตั ว จดจาํ คาํ ของอารเ ธอร โชเปนฮาวร ทวี่ า : “คนทท่ี รมานหรอื ฆา สตั วไ มส ามารถนบั เปน คนดี ไดเลย” อีกประโยคเปนคําพูดจากสุนทรพจนของทานมหาตมะ คานธี : “คุณจะรูจักตัวตนของคนๆ หน่งึ แจมแจง โดยดูจากวิธที ีเ่ ขาปฏิบตั ิตอสัตว” ñ.ñö ´Ùá¹Ç⹌Á¡ÒÃËźàÅÕ觤´ÕÍÒªÞÒ¡ÃÃÁ·Õè¡‹Í¢Öé¹ä´ŒÍ‹ҧàªèÕÂǪÒÞ ผูที่มี ปญหาทางจิตหลายคนสามารถหลบเล่ียงได แมวาพวกเขาอาจถูกจับในบางคร้ัง ความสามารถแกตัว จะชว ยในการตอสูคดเี ปนตวั บงชส้ี าํ คัญ ñ.ñ÷ ´ÇÙ Ò‹ ¤¹¤¹¹¹Ñé ãªÍŒ ºØ ÒÂทาํ μÇÑ à»¹š “à¾Í×è ¹¼¹ŒÙ Ò‹ ʧÊÒÔ Íº‹Ù Í‹ Âæ ËÃÍ× äÁ‹ ผทู มี่ ี ปญ หาทางจติ เปน ผชู าํ่ ชองในการปน ความรสู กึ และความไมม น่ั คงของเราใหม องพวกเขาเปน “เพอ่ื นผนู า สงสารทไ่ี มไ ดร บั ความยตุ ธิ รรม” และลดกลไกการปอ งกนั ทางอารมณ ทาํ ใหเ ราออ นแอเพอื่ ใชป ระโยชน จากเราในอนาคต ถาการใชจิตวิทยารวมกับการกระทําท่ีช่ัวรายและไมเปนที่ยอมรับอยางตอเนื่อง นั่นจะเปน สญั ญาณเตือนเกีย่ วกับนสิ ยั ที่แทจ รงิ ของคนคนน้ัน

๖๖ พวกเขาอาจเสแสรงแสดงอารมณแ บบเฟคๆ ออกมา ความแตกตางระหวางน่ีกับคนท่ีมีปญหาดานความกังวลใจก็คือ คนท่ีกังวล กระวนกระวายจะรูสึกผิดในใจสวนลึกและชวยตัวเองไมได ในขณะท่ีผูท่ีมีอาการทางจิตจะทําเสมือน มันเปนการแสดง คนท่ีกังวลกระวนกระวายจะแสดงอาการออกมาแมในเวลาท่ีเขาไมอยากใหเปน เชน น้นั สวนผูทม่ี ีอาการทางจติ จะแสดงอารมณอ อกมาตามแตท ใี่ จตอ งการจะทาํ ñ.ñø 椄 à¡μ»¯ÊÔ ÁÑ ¾¹Ñ ¸¢ ͧ¤¹æ ¹¹Ñé ·ÁèÕ μÕ Í‹ ¤¹Ãͺ¢ÒŒ §à»¹š ¾àÔ ÈÉ ถงึ ผทู ม่ี อี าการ ทางจติ สว นใหญจ ะแสดงละครเกง และทาํ ตวั กลมกลนื ไปกบั สงั คม แตพ วกเขาอาจเผลอหลดุ เผยใหเ หน็ รองรอยทางบคุ ลิกทีเ่ ปนปญ หาได ยกตัวอยางเชน ผูท่ีมีอาการทางจิตในที่ทํางานอาจใชการขมขูเพื่อใหตัวเอง ไดด ใี นหนา ทก่ี ารงาน โดยทวั่ ไปผทู ม่ี อี าการทางจติ มแี นวโนม ทจี่ ะดแู คลน ฉกี หนา กระทาํ ไมด ี เยาะเยย รวมถงึ ทํารายรางกาย (ในกรณที ี่รนุ แรงบางกรณี กส็ ามารถฆา) ผทู ีไ่ มมีผลประโยชนตอเขาหรอื เธอได เชน ผใู ตบ งั คบั บญั ชา คนที่มรี างกายออนแอหรือคนท่รี ะดบั ตํา่ กวา เดก็ ผูสูงวัย หรอื แมก ระทง่ั สตั ว à¤Åç´ÅºÑ 㹡ÒÃÊѧà¡μÅ¡Ñ É³Ð¼Œ·Ù ÕèÁÕÍÒ¡Ò÷ҧ¨Ôμ จงเชื่อในสัญชาตญาณของคุณ ถาคุณเช่ือวาใครบางคนมีลักษณะแบบผูมีปญหาทางจิต ใหรักษาระยะหางความสัมพันธระหวางคุณกับคนๆ น้ัน ใหดี คุณจะไดไมถูกปนหัวหรือดึงเขาสู ความสมั พนั ธท ี่อาจทํารายคณุ á¹Ç·Ò§¡ÒÃนาํ ʧ‹ ºØ¤¤Å·ÁèÕ Õ¤ÇÒÁ¼´Ô »¡μÔ·Ò§¨ÔμÊÒí ËÃºÑ ¢ÒŒ ÃÒª¡ÒÃตําÃǨóø ๑. ขั้นตอนการนําสงบุคคลที่มีความผิดปกติทางจิต (กรณีผูปวยจิตเวชท่ัวไป) เขาสู การบําบดั รักษาตามพระราชบัญญตั สิ ุขภาพจติ พ.ศ. ๒๕๕๑ สาํ หรบั เจา หนาทีต่ ํารวจ ๒. ขนั้ ตอนการนาํ สง บคุ คลทม่ี คี วามผดิ ปกตทิ างจติ (กรณผี ปู ว ยนติ จิ ติ เวช) เขา สกู ารบําบดั รักษาตามพระราชบญั ญัตสิ ขุ ภาพจติ พ.ศ. ๒๕๕๑ สาํ หรับเจาหนา ทตี่ ํารวจ ๓๘ สบื คน จาก กลมุ จติ เวชและยาเสพตดิ โรงพยาบาลตํารวจ. แนวทางการนําสง บคุ คลทมี่ คี วามผดิ ปกตทิ างจติ สําหรบั ตาํ รวจ. http://www.policehospital.org/ckfinder/userfiles/images_pghfiles/ (วันทสี่ ืบคนขอมูล : ๕ เม.ย. ๒๕๖๒)

๖๗ ñ. ¢Ñé¹μ͹¡ÒÃนําÊ‹§ºØ¤¤Å·èÕÁÕ¤ÇÒÁ¼Ô´»¡μÔ·Ò§¨Ôμ (¡Ã³Õ¼ÙŒ»†Ç¨ÔμàǪ·èÑÇä») ࢌÒÊ‹Ù ¡ÒÃบาํ ºÑ´ÃÑ¡ÉÒμÒÁ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞμÑ ÊÔ Ø¢ÀÒ¾¨μÔ ¾.È. òõõñ สําËÃѺà¨ÒŒ ˹Ҍ ·Õèตาํ ÃǨ แจงวา พบบคุ คลทมี่ คี วามผดิ ปกติทางจติ ทม่ี ีภาวะอันตราย และจําเปนตองรับการบําบัดรักษาตามมาตรา ๒๒ ๑. ประสานงานสถานพยาบาลของรฐั กอ น ๒. แจง ขอมูลเบือ้ งตน (พฤติกรรมอาการทางจติ ,ชอ่ื -นามสกุล, สถานที่ - เวลาที่พบ, หนวยงานผูนําสง, ขอมลู ญาติที่ตดิ ตอได) ๓. หากมีอาวธุ ใหปลดอาวุธกอ นการสงตวั ๔. หากผทู ม่ี ีความผิดปกติทางจติ จําเปนตองไดรับการรกั ษา ทางกายใหส ง ไปสถานพยาบาลเพ่อื บําบัดโรคทางกายกอ น เจา หนา ทต่ี าํ รวจนําสง ตวั ไปสถานพยาบาลของรฐั หรอื สถาน บาํ บดั รกั ษาท่ีอยใู กล (มาตรา ๒๔, ๒๖) ¢ÍŒ ¡®ËÁÒ·àÕè ¡ÂÕè Ǣ͌ §¡ºÑ ¡ÒÃนําʧ‹ º¤Ø ¤Å·ÁèÕ ¤Õ ÇÒÁ¼´Ô »¡μ·Ô Ò§¨μÔ (¡Ã³¼Õ »ŒÙ dž ¨μÔ àǪ·ÇÑè ä») μÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÊÔ Ø¢ÀÒ¾¨Ôμ ¾.È. òõõñóù ๑. มาตรา ๒๒ บุคคลที่มีความผิดปกติทางจิตในกรณีใดกรณีหน่ึงดังตอไปน้ี เปนบุคคลที่ตองไดรับ การบาํ บดั รักษา (๑) มภี าวะอนั ตราย (๒) มคี วามจาํ เปนตองไดร ับการบาํ บัดรกั ษา คําอธิบาย ภาวะอันตราย ไดแก ผูท่ีพยายามฆาตัวตาย ท่ีมีพฤติกรรมผิดปกติทาง อารมณ ความคิดหรอื เปน ผลจากการเสพสารออกฤทธติ์ อ จิตและประสาท หรือผทู ่ีมพี ฤติกรรมคกุ คาม ทํารายผูอื่นหรือทาํ ลายทรัพยสินทั้งของคนอ่ืนหรือตนเองโดยไมปรากฏมูลเหตุจูงใจ สาํ หรับกรณีมี ความจําเปน ตอ งไดร บั การบําบดั รกั ษานนั้ กไ็ ดแ ก ผทู มี่ คี วามผดิ ปกตทิ างจติ ทไี่ มอ าจปลอ ยไวโ ดยไมไ ดร บั การรกั ษาเพราะจะทําใหโรค หรืออาการผิดปกตทิ วีความรนุ แรงขึ้น ๒. มาตรา ๒๔ เม่ือพนักงานเจาหนาท่ี พนักงานฝายปกครองหรือตาํ รวจไดรับแจงตามมาตรา ๒๓ หรือพบบุคคลซึ่งมีพฤติการณอันนาเช่ือวาบุคคลนั้นมีลักษณะตามมาตรา ๒๒ ใหดาํ เนินการนําตัว บุคคลน้ันไปยังสถานพยาบาลของรัฐ หรือสถานบําบัดรักษาซึ่งอยูใกลโดยไมชักชา เพื่อรับการตรวจ ๓๙ สบื คน จาก กลมุ จติ เวชและยาเสพตดิ โรงพยาบาลตาํ รวจ. แนวทางการนาํ สง บคุ คลทมี่ คี วามผดิ ปกตทิ างจติ สาํ หรบั ตํารวจ. http://www.policehospital.org/ckfinder/userfiles/images_pghfiles/ (วนั ท่ีสบื คนขอมูล : ๕ เม.ย. ๒๕๖๒)

๖๘ วินิจฉัยและประเมินอาการเบ้ืองตนตามมาตรา ๒๗ ท้ังนี้ โดยจะมีผูรับดูแลบุคคลดังกลาวไปดวย หรือไมก็ได การนําตัวบุคคลตามวรรคหน่ึง ไปยังสถานพยาบาลของรัฐหรือสถานบําบัดรักษา โดยการผกู มดั รา งกายบคุ คลดงั กลา วจะกระทําไมไ ด เวน แต เปน ความจาํ เปน เพอ่ื ปอ งกนั การเกดิ อนั ตราย ตอ บคุ คลนนั้ เอง บคุ คลอ่ืน หรอื ทรัพยส ินของผอู ่ืน คําอธิบาย มาตรานีก้ ําหนดหนา ที่ของพนกั งานเจาหนา ที่ พนักงานฝายปกครองหรือ ตาํ รวจทรี่ บั แจง ตามมาตรา ๒๓ และรวมถงึ การทพ่ี นกั งานเจา หนา ท่ี พนกั งานฝา ยปกครอง หรอื ตํารวจ พบบุคคลท่ีนาเชื่อวามีลักษณะตามมาตรา ๒๒ ดวยตนเองใหเรงดาํ เนินการจัดการนําตัวผูมีความผิด ปกติน้ันสงสถานพยาบาลของรัฐ หรือสถานบาํ บัดรักษาท่ีอยูใกลที่สุด เพื่อใหมีการตรวจวินิจฉัยและ ประเมนิ อาการเบอ้ื งตน (ตามมาตรา ๒๗) รวมถงึ การหา มนาํ ตวั บคุ คลนน้ั ไปโดยวธิ ผี กู มดั รา งกาย เวน แต มคี วามจําเปนเพอื่ ปองกนั อันตรายตอ บคุ คลผนู ัน้ หรือผูอื่นหรือทรัพยสินของผูอืน่ ๓. มาตรา ๒๖ ในกรณีฉุกเฉินเม่ือพนักงานเจาหนาที่ พนักงานฝายปกครองหรือตํารวจ ไดรับแจง ตามมาตรา ๒๓ หรอื พบบคุ คลซง่ึ มพี ฤตกิ ารณอ นั นา เชอื่ วา บคุ คลนน้ั เปน บคุ คลทม่ี คี วามผดิ ปกตทิ างจติ ซึ่งมีภาวะอันตรายและเปนอันตรายท่ีใกลจะถึง ใหมีอํานาจนาํ ตัวบุคคลนั้นหรือเขาไปในสถานที่ใดๆ เพื่อนาํ ตัวบุคคลน้ันสงสถานพยาบาลของรัฐ หรือสถานบาํ บัดรักษาซ่ึงอยูใกลโดยไมชักชา เพ่ือรับ การตรวจวนิ ิจฉัยและประเมนิ อาการเบื้องตนตามมาตรา ๒๗ ถา บุคคลน้ันขัดขวาง หรือหลบหนี หรือ พยายามจะหลบหนี ใหพ นกั งานฝา ยปกครองหรือตํารวจมอี าํ นาจใชวธิ กี ารเทาท่ีเหมาะสมและจําเปน แกพฤติการณ ในการนาํ ตัวบคุ คลนนั้ สงสถานพยาบาลของรัฐ หรอื สถานบาํ บัดรักษาตามวรรคหนึ่ง คาํ อธบิ าย มาตรานไี้ ดก ําหนดใหพ นกั งานเจา หนา ที่ พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตํารวจ ใหป ฏบิ ตั กิ ารสง ตวั บคุ คลทม่ี คี วามผดิ ปกตทิ างจติ ซงึ่ อยใู นภาวะอนั ตรายและเปน อนั ตรายทใ่ี กลจ ะเปน กรณฉี กุ เฉนิ ซงึ่ กาํ หนดรายละเอยี ดวธิ กี ารเพม่ิ เตมิ จากมาตรา ๒๔ และการสง ตวั นนั้ ตอ งทาํ ตามระเบยี บ ท่ีคณะกรรมการกําหนดซึง่ ระเบียบดงั กลา วคลายกบั ระเบียบตามมาตรา ๒๕ ท่ีอธิบายมาแลว แตม วี ธิ ี ปฏบิ ตั เิ พมิ่ ขน้ึ อกี ๒ ประการ คอื ถา บคุ คลทม่ี คี วามผดิ ปกตทิ างจติ มอี าวธุ ตดิ ตวั ใหป ลดอาวธุ กอ น และ ถาจาํ เปนที่ผูน้ันไดรับการรักษาโรคทางกายในสถานพยาบาล (ของรัฐ) ตองสงไปสถานพยาบาลกอน เชน กรณมี ีบาดแผล เปนตน

๖๙ ò. ¢Ñ¹é μ͹¡ÒÃนําʧ‹ º¤Ø ¤Å·ÕÁè ¤Õ ÇÒÁ¼´Ô »¡μÔ·Ò§¨μÔ (¡Ã³¼Õ »ÙŒ dž ¹μÔ Ô¨μÔ àǪ) à¢ÒŒ ÊÙ‹¡Òà บาํ ºÑ´ÃÑ¡ÉÒμÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÊÔ Ø¢ÀÒ¾¨μÔ ¾.È. òõõñ สาํ ËÃºÑ à¨ŒÒ˹ŒÒ·ตÕè ําÃǨ ระหวางทาํ การสอบสวนถามีเหตุควรเช่ือวาผูตองหาเปนผูวิกลจริตและไมสามารถ ตอสูคดีไดหรือในกรณีที่พนักงานสอบสวนเห็นวาผูตองหาจําเลยเปนผูวิกลจริต และไมสามารถตอสูคดีไดใหงดการสอบสวน (อางถึง ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณา ความอาญา มาตรา ๑๔) พระราชบญั ญัตสิ ุขภาพจิต พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๓๕, ๓๖ สง ผูต องหาไปยงั สถานบาํ บัดรักษาเพือ่ รบั การตรวจวินิจฉยั หรือรบั การรักษา ¢ÍŒ ¡®ËÁÒ·àÕè ¡ÂèÕ Ç¢ÍŒ §¡ºÑ ¡ÒÃนาํ ʧ‹ º¤Ø ¤Å·ÁèÕ ¤Õ ÇÒÁ¼´Ô »¡μ·Ô Ò§¨μÔ (¡Ã³¼Õ »ŒÙ dž ¹μÔ ¨Ô μÔ àǪ) μÒÁ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞÑμÔÊØ¢ÀÒ¾¨Ôμ ¾.È. òõõñôð ๑. มาตรา ๓๕ ภายใตบังคับมาตรา ๑๔ วรรคหนึ่ง แหงประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ใหพนักงานสอบสวนหรือศาล สงผูตองหาหรือจาํ เลยไปรับการตรวจที่สถานบําบัดรักษาพรอมทั้ง รายละเอยี ดพฤตกิ ารณแหง คดี เม่ือสถานบาํ บัดรักษารับผูตองหาหรือจําเลยไวแลว ใหจิตแพทยตรวจวินิจฉัย ความผิดปกติทางจิตและทําความเห็นเพ่ือประกอบการพิจารณาของพนักงานสอบสวนหรือศาล วาผูตองหาหรือจาํ เลย สามารถตอสูคดีไดหรือไม แลวรายงานผลการตรวจวินิจฉัยและประเมิน ความสามารถในการตอสูคดีใหพนักงานสอบสวนหรือศาลทราบภายในสี่สิบหาวัน นับแตวันที่ไดรับ ผตู อ งหาหรือจาํ เลยไว และอาจขยายระยะเวลาไดอกี ไมเกินสส่ี บิ หา วัน เพื่อประโยชนในการประเมินความสามารถในการตอสูคดี ใหสถานบําบัดรักษา มีอํานาจเรียกเอกสารที่เก่ียวขอ งกบั ผูต องหาหรือจาํ เลยจากสถานพยาบาลอ่นื ได ใหนําความในมาตรา ๒๗ วรรคสอง มาใชบังคับกับการตรวจวินิจฉัยความผิดปกติ ทางจติ ตามวรรคสองโดยอนุโลม ในกรณที ผี่ ตู อ งหาหรอื จาํ เลยถกู คมุ ขงั และมคี วามจําเปน ตอ งรบั ผตู อ งหาหรอื จาํ เลย ไวในสถานบาํ บัดรักษา เพ่ือการสังเกตอาการตรวจวินิจฉัยบําบัดรักษาและประเมินความสามารถ ๔๐ สบื คน จาก กลมุ จติ เวชและยาเสพตดิ โรงพยาบาลตาํ รวจ. แนวทางการนําสง บคุ คลทม่ี คี วามผดิ ปกตทิ างจติ สําหรบั ตาํ รวจ. http://www.policehospital.org/ckfinder/userfiles/images_pghfiles/ (วันท่ีสบื คน ขอ มลู : ๕ เม.ย. ๒๕๖๒)

๗๐ ในการตอสูคดีสถานบําบัดรักษา อาจขอใหพนักงานสอบสวนหรือศาลกําหนดวิธีการเพื่อปองกัน การหลบหนหี รือเพอื่ ปองกันอนั ตรายก็ได หลักเกณฑและวิธีการในการรายงานผลการตรวจวินิจฉัยและประเมินความสามารถ ในการตอ สูคดตี ามวรรคสอง ใหเ ปน ไปตามระเบยี บทค่ี ณะกรรมการกําหนด คาํ อธิบาย มาตรา ๓๕ วรรคแรก ระบุชัดเจนวาใหพนักงานสอบสวนหรือศาลสง ผูตอ งหาหรอื จาํ เลย ไปรบั การตรวจท่ีสถานบําบัดรักษา (ตามพระราชบัญญัตสิ ขุ ภาพจิต พ.ศ. ๒๕๕๑) พรอมทัง้ ระบุรายละเอียดพฤตกิ ารณแ หง คดที ี่มีเหตคุ วรเชือ่ วา ผูน้ันเปน ผวู ิกลจริตไปดว ย สวนวรรคหา เน่ืองจากผูท่ีจะไดรับการตรวจวินิจฉัยเปนผูที่อยูในความควบคุมของพนักงานสอบสวนหรือศาล เมอื่ จะรบั ตวั ไวต รวจในสถานบําบดั รกั ษา พนกั งานสอบสวนหรอื ศาลจงึ มหี นา ทกี่ าํ หนดวธิ กี ารควบคมุ ตวั ผูปว ยเพื่อปองกนั การหลบหนี หรือปองกันอนั ตรายทจ่ี ะเกิดกับผูปว ยดวย ๒. มาตรา ๓๖ ภายใตบ ังคบั มาตรา ๑๔ วรรคสอง แหง ประมวลกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญาให สถานบําบดั รักษารับผตู อ งหาหรือจําเลยไวค วบคุมและบําบดั รักษา โดยไมต อ งไดรบั ความยินยอมจาก ผตู อ งหาหรอื จําเลยจนกวา ผตู อ งหาหรอื จําเลยจะหายหรอื ทเุ ลา และสามารถตอ สคู ดไี ด เวน แตพ นกั งาน สอบสวนหรอื ศาลจะมคี าํ สงั่ หรือมกี ฎหมายบญั ญตั ิไวเปนอยา งอนื่ ใหจิตแพทยผูบําบัดรักษา ทาํ รายงานผลการบําบัดรักษาสงใหพนักงานสอบสวน หรือศาล ภายในหน่งึ รอยแปดสบิ วันนบั แตวันทไ่ี ดรับผตู อ งหาหรือจาํ เลยไว ในกรณีที่จิตแพทยเหน็ วา ผตู อ งหาหรอื จําเลยยงั ไมส ามารถตอ สคู ดไี ดใ หร ายงานผลการบาํ บดั รกั ษาทกุ หนง่ึ รอ ยแปดสบิ วนั เวน แต พนกั งานสอบสวนหรอื ศาลจะมคี ําสง่ั เปนอยางอนื่ ในระหวา งการบาํ บดั รกั ษา เมอ่ื จติ แพทยผ บู าํ บดั รกั ษาเหน็ วา ผตู อ งหาหรอื จาํ เลยไดร บั การบาํ บัดรักษาจนความผิดปกติทางจิตหายหรือทุเลา และสามารถตอสูคดีไดแลว ใหรายงานผล การบําบัดรกั ษาตอ พนักงานสอบสวนหรอื ศาลทราบโดยไมชกั ชา หลักเกณฑและวิธีการในการรายงานผลการบาํ บัดรักษาตามวรรคสองและวรรคสาม ใหเ ปนไปตามระเบยี บทค่ี ณะกรรมการกาํ หนด คาํ อธิบาย มาตรานี้บัญญัติใหรับกับมาตรา ๑๔ วรรคสอง แหงประมวลกฎหมาย วิธีพิจารณาความอาญาที่บัญญัติวา “ในกรณีท่ีพนักงานสอบสวนหรือศาลเห็นวาผูตองหาหรือจาํ เลย เปนผูวิกลจริตและไมสามารถตอสูคดีไดใหงดการสอบสวน ไตสวนมูลฟอง หรือพิจารณาไวจนกวา ผูน้ันหายวิกลจริตหรือสามารถตอสูคดีได และใหมีอํานาจสงตัวผูนั้นไปยังโรงพยาบาลโรคจิต หรือ มอบใหแ กผ อู นบุ าล ขา หลวงประจาํ จงั หวดั หรอื ผอู น่ื ทเี่ ตม็ ใจไปรบั ดแู ลรกั ษากไ็ ด ตามแตจ ะเหน็ สมควร” บทบญั ญตั ติ ามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญาขา งตน บญั ญตั เิ พยี งใหผ เู กย่ี วขอ งดาํ เนนิ การ เมอื่ ผตู อ งหาหรอื จาํ เลยเปน ผวู กิ ลจรติ และไมส ามารถตอ สคู ดไี ดแ ตม ไิ ดบ ญั ญตั ถิ งึ กรณที ผี่ วู กิ ลจรติ หาย แลว กลบั มาตอ สูคดีอกี จะดาํ เนินการอยางไร สาระสําคญั ของพระราชบัญญัติสขุ ภาพจติ พ.ศ. ๒๕๕๑

๗๑ ดงั น้ันบทบัญญตั ใิ นมาตรา ๓๖ แหงพระราชบัญญตั ิสุขภาพจิต พ.ศ. ๒๕๕๑ นี้ไดก ําหนดขั้นตอนให สถานบาํ บดั รกั ษาปฏบิ ตั ิ โดยใหจ ติ แพทยท าํ รายงานผลการบําบดั รกั ษาของตนสง ใหพ นกั งานสอบสวน หรอื ศาลภายใน ๑๘๐ วนั และเมอ่ื ผตู อ งหาหรอื จําเลยไดร บั การบาํ บดั รกั ษาจนหายหรอื ทเุ ลาและสามารถ ตอสูคดีไดแลว ตองรายงานผลการบาํ บัดรักษาตอพนักงานสอบสวนหรือศาลโดยไมชักชา และใหทํา ตามระเบยี บคณะกรรมการสขุ ภาพจติ แหง ชาตวิ า ดว ยหลกั เกณฑแ ละวธิ กี ารในการรายงานผลการตรวจ วินิจฉัย การประเมนิ ความสามารถในการตอสคู ดีและผลการบําบัดรักษาของผปู วยคดี การรายงานผล การบาํ บัดรกั ษา และการทาํ ความเห็นเชนเดยี วกบั การปฏบิ ัตติ ามมาตรา ๓๕ º·ÊÃØ» เมอ่ื เจา พนกั งานตํารวจไดร บั แจง จากประชาชนหรอื พนกั งานเจา หนา ทตี่ ามพระราชบญั ญตั ิ สุขภาพจิตฯ รองขอใหชวยดําเนินการนําตัวบุคคลที่มีภาวะอันตรายและมีความจาํ เปนตองไดรับ การบาํ บัดรักษาใหเจาพนักงานตาํ รวจปฏิบัติตามระเบียบคณะกรรมการสุขภาพจิตแหงชาติ วาดวย การสงตัวบุคคลเพอ่ื รับการตรวจวินจิ ฉยั และประเมินอาการเบอ้ื งตน ในกรณฉี ุกเฉนิ พ.ศ.๒๕๕๑ ขอ ๓ áËŧ‹ ·ÕèÁÒáÅСÒÃ͌ҧÍÔ§ http://www.minddisorders.com/Flu-Inv/Hare-Psychopathy-Checklist.html http://psychopathyawareness.wordpress.com/๒๐๑๑/๐๔/๐๑/red-flags-how- to-identify-a-psychopathic-bond/ http://en.wikipedia.org/wiki/Psychopathy Thinking Person’s Guide to Autism: Autistic Grief is Not Like Neurotypical Grief Psychology Today: Navigating Grief and Loss as an Autistic Adult Psychology Today: Inside the Mind of a Psychopath – Empathic, But Not Always Psychopathic criminals have empathy switch Zero Degrees of Empathy: A New Theory of Human Cruelty Cappuccino Queen: What is a Psychopath? Includes a case study of one woman’s ex-lover

๗๒

๗๓ ภาคผนวก

๗๔

๗๕ ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞμÑ Ô ¤ØŒÁ¤Ãͧà´ç¡ ¾.È.òõôö ÀÁÙ ¾Ô ÅÍ´ÅØ Âà´ª »Ã. ãËäŒ ÇŒ ³ Ç¹Ñ ·Õè òô ¡¹Ñ ÂÒ¹ ¾.È.òõôö ໚¹»·‚ èÕ õø ã¹ÃªÑ ¡ÒÅ»¨˜ ¨ºØ ѹ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหป ระกาศวา โดยทเ่ี ปน การสมควรปรบั ปรุงกฎหมายวาดวยการคมุ ครองเดก็ พระราชบญั ญตั นิ มี้ บี ทบญั ญตั บิ างประการเกยี่ วกบั การจาํ กดั สทิ ธแิ ละเสรภี าพของบคุ คล ซึง่ มาตรา ๒๙ ประกอบกบั มาตรา ๓๑ มาตรา ๓๔ มาตรา ๓๕ มาตรา ๓๖ มาตรา ๓๙ มาตรา ๔๘ และมาตรา ๕๐ ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย บัญญัติใหกระทําไดโดยอาศัยอํานาจตาม บทบญั ญัตแิ หงกฎหมาย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบัญญัติขึ้นไวโดยคาํ แนะนาํ และยินยอม ของสภา ดงั ตอ ไปนี้ ÁÒμÃÒ ñ พระราชบญั ญัตนิ ี้เรยี กวา “พระราชบญั ญัตคิ มุ ครองเดก็ พ.ศ.๒๕๔๖” ÁÒμÃÒ òñ พระราชบัญญัติน้ีใหใชบังคับเมื่อพนกําหนดหนึ่งรอยแปดสิบวัน นับแตว นั ประกาศในราชกิจจานุเบกษาเปนตน ไป ÁÒμÃÒ ó ใหยกเลกิ (๑) ประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับท่ี ๑๓๒ ลงวันที่ ๒๒ เมษายน พ.ศ.๒๕๑๕ (๒) ประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับท่ี ๒๙๔ ลงวันที่ ๒๗ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๑๕ ÁÒμÃÒ ô ในพระราชบญั ญตั ิน้ี “เดก็ ” หมายความวา บคุ คลซง่ึ มอี ายตุ าํ่ กวา สบิ แปดปบ รบิ รู ณ แตไ มร วมถงึ ผูท่ีบรรลนุ ิตภิ าวะดว ยการสมรส “เด็กเรรอน” หมายความวา เด็กท่ีไมมีบิดา มารดา หรือผูปกครอง หรือมีแตไมเล้ียงดูหรือไมสามารถเลี้ยงดูได จนเปนเหตุใหเด็กตองเรรอนไปในท่ีตางๆ หรือเด็ก ทีม่ ีพฤตกิ รรมใชช วี ติ เรร อนจนนาจะเกิดอันตรายตอ สวสั ดิภาพของตน ๑ ราชกิจจานุเบกษา เลม ๑๒๐/ตอนที่ ๙๕ ก/หนา ๑/๒ ตุลาคม ๒๕๔๖

๗๖ “เดก็ กาํ พรา ” หมายความวา เดก็ ทบี่ ดิ าหรอื มารดาเสยี ชวี ติ เดก็ ทไ่ี มป รากฏ บดิ า มารดาหรือไมส ามารถสืบหาบดิ า มารดาได “เด็กท่ีอยูในสภาพยากลําบาก” หมายความวา เด็กที่อยูในครอบครัว ยากจนหรือบิดา มารดาหยาราง ท้ิงราง ถูกคุมขัง หรือแยกกันอยูและไดรับความลําบาก หรือเด็กที่ ตองรับภาระหนาที่ในครอบครัวเกินวัยหรือกําลังความสามารถและสติปญญา หรือเด็กที่ไมสามารถ ชวยเหลอื ตัวเองได “เด็กพิการ” หมายความวา เด็กที่มีความบกพรองทางรางกาย สมอง สติปญญาหรอื จิตใจ ไมว า ความบกพรอ งนน้ั จะมมี าแตกาํ เนิดหรอื เกดิ ขึน้ ภายหลัง “เด็กท่ีเสี่ยงตอการกระทําผิด” หมายความวา เด็กท่ีประพฤติตน ไมส มควร เดก็ ทีป่ ระกอบอาชพี หรอื คบหาสมาคมกบั บคุ คลทนี่ า จะชักนําไปในทางกระทาํ ผิดกฎหมาย หรือขัดตอศีลธรรมอันดี หรืออยูในสภาพแวดลอมหรือสถานท่ีอันอาจชักนําไปในทางเสียหาย ท้ังนี้ ตามทกี่ ําหนดในกฎกระทรวง “นักเรียน” หมายความวา เด็กซึ่งกําลังรับการศึกษาข้ันพื้นฐานระดับ ประถมศึกษาและมัธยมศึกษา ทั้งประเภทสามัญศึกษาและอาชีวศึกษาหรือเทียบเทาอยูใน สถานศกึ ษาของรัฐหรือเอกชน “นักศึกษา” หมายความวา เด็กซ่ึงกําลังรับการศึกษาระดับอุดมศึกษา หรือเทยี บเทา อยใู นสถานศกึ ษาของรฐั หรือเอกชน “บดิ ามารดา” หมายความวา บดิ ามารดาของเดก็ ไมว า จะสมรสกนั หรอื ไม “ผูปกครอง” หมายความวา บิดามารดา ผูอนุบาล ผูรับบุตรบุญธรรม และผูปกครองตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย และใหหมายความรวมถึงพอเลี้ยงแมเล้ียง ผูปกครองสวัสดิภาพ นายจาง ตลอดจนบุคคลอื่นซ่ึงรับเด็กไวในความอุปการะเลี้ยงดูหรือซึ่งเด็ก อาศยั อยดู ว ย “ครอบครัวอุปถัมภ” หมายความวา บุคคลท่ีรับเด็กไวอุปการะเลี้ยงดู อยางบตุ ร “การเลี้ยงดูโดยมิชอบ” หมายความวา การไมใหการอุปการะเล้ียงดู อบรมส่ังสอน หรือพัฒนาเด็กตามมาตรฐานข้ันตํ่าที่กําหนดในกฎกระทรวง จนนาจะเกิดอันตรายแก รางกายหรือจิตใจของเดก็ “ทารุณกรรม” หมายความวา การกระทําหรือละเวนการกระทําดวย ประการใดๆ จนเปน เหตุใหเด็กเส่อื มเสยี เสรภี าพหรอื เกดิ อันตรายแกรางกายหรือจติ ใจ การกระทาํ ผดิ ทางเพศตอเด็ก การใชเด็กใหกระทําหรือประพฤติในลักษณะท่ีนาจะเปนอันตรายแกรางกาย หรือจิตใจหรือขดั ตอกฎหมายหรอื ศลี ธรรมอนั ดี ทงั้ น้ี ไมว า เด็กจะยินยอมหรือไมกต็ าม

๗๗ “สบื เสาะและพนิ จิ ” หมายความวา การคน หาและรวบรวมขอ เทจ็ จรงิ เกยี่ วกบั บุคคลและนํามาวิเคราะหวินิจฉัยตามหลักวิชาการทางสังคมสงเคราะห แพทย จิตวิทยา กฎหมาย และหลกั วชิ าการอนื่ ท่ีเกี่ยวของกบั บคุ คลและครอบครวั ของบุคคลนั้น “สถานรับเลี้ยงเด็ก” หมายความวา สถานที่รับเลี้ยงและพัฒนาเด็ก ที่มีอายุไมเกินหกปบริบูรณ และมีจํานวนต้ังแตหกคนข้ึนไป ซึ่งเด็กไมเก่ียวของเปนญาติกับเจาของ หรือผูดําเนินการสถานรับเลี้ยงเด็กดังกลาว ท้ังน้ี ไมรวมถึงสถานพยาบาลหรือโรงเรียนทั้งของรัฐ และเอกชน “สถานแรกรบั ” หมายความวา สถานทรี่ ับเด็กไวอปุ การะเปนการชว่ั คราว เพอ่ื สบื เสาะและพนิ จิ เดก็ และครอบครวั เพอ่ื กาํ หนดแนวทางในการสงเคราะหแ ละคมุ ครองสวสั ดภิ าพ ที่เหมาะสมแกเ ด็กแตละราย “สถานสงเคราะห” หมายความวา สถานทใ่ี หก ารอปุ การะเลย้ี งดแู ละพฒั นา เด็กทจ่ี ําตองไดร บั การสงเคราะห ซึง่ มจี าํ นวนตงั้ แตหกคนขน้ึ ไป “สถานคุมครองสวัสดิภาพ” หมายความวา สถานท่ีใหการศึกษา อบรม ฝกอาชีพ เพ่ือแกไขความประพฤติ บําบัด รักษา และฟนฟูสมรรถภาพทั้งทางดานรางกายและจิตใจ แกเด็กท่พี ึงไดรับการคมุ ครองสวสั ดภิ าพ “สถานพฒั นาและฟน ฟ”ู หมายความวา สถานท่ี โรงเรียน สถาบัน หรอื ศูนยที่จัดขึ้นเพื่อใหการบําบัดรักษา การฟนฟูสมรรถภาพท้ังทางดานรางกายและจิตใจ ตลอดจน การศึกษา แนะแนว และการฝกอบรมอาชีพแกเด็กท่ีจําตองไดรับการสงเคราะหหรือคุมครอง สวสั ดภิ าพเปนกรณีพิเศษ “สถานพินิจ” หมายความวา สถานพินิจและคุมครองเด็กและเยาวชน กรุงเทพมหานคร สถานพินิจและคุมครองเด็กและเยาวชนจังหวัด และสถานพินิจและคุมครองเด็ก และเยาวชนของแผนกคดีเยาวชนและครอบครัวในศาลจังหวัด ซึ่งจัดต้ังขึ้นตามกฎหมายวาดวย การจดั ตัง้ ศาลเยาวชนและครอบครวั และวิธีพิจารณาคดเี ยาวชนและครอบครวั “กองทนุ ” หมายความวา กองทนุ คมุ ครองเดก็ “คณะกรรมการ” หมายความวา คณะกรรมการคมุ ครองเด็กแหงชาติ “พนักงานเจาหนาท่ี” หมายความวา ผูซ่ึงรัฐมนตรีแตงต้ังใหปฏิบัติการ ตามพระราชบัญญตั นิ ้ี “ผูวาราชการจังหวัด” หมายความรวมถึงผูวาราชการกรุงเทพมหานคร และผูซ่ึงไดร ับมอบหมายจากผวู าราชการจงั หวดั “ปลัดกระทรวง” หมายความวา ปลัดกระทรวงการพัฒนาสังคม และความมน่ั คงของมนษุ ย และหมายความรวมถงึ ผซู ึ่งไดรบั มอบหมายจากปลัดกระทรวง “รฐั มนตรี” หมายความวา รัฐมนตรีผูรกั ษาการตามพระราชบัญญตั ินี้

๗๘ ÁÒμÃÒ õ ใหศ าลทม่ี อี าํ นาจพจิ ารณาพพิ ากษาคดเี ยาวชนและครอบครวั ตามกฎหมาย วา ดว ยการจดั ตง้ั ศาลเยาวชนและครอบครวั และวธิ พี จิ ารณาคดเี ยาวชนและครอบครวั มอี าํ นาจพจิ ารณา พิพากษาคดีตามพระราชบัญญัติน้ี เวนแตในจังหวัดใดยังมิไดเปดทําการศาลเยาวชนและครอบครัว หรือแผนกคดีเยาวชนและครอบครัวขึ้นในศาลจังหวัด ใหศาลจังหวัดมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดี ตามพระราชบญั ญตั นิ ้ี ÁÒμÃÒ ö ใหรัฐมนตรีวาการกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย รัฐมนตรวี า การกระทรวงมหาดไทย รฐั มนตรีวา การกระทรวงศึกษาธกิ าร และรฐั มนตรวี าการกระทรวง ยุติธรรม รักษาการตามพระราชบัญญัติน้ี และใหรัฐมนตรีแตละกระทรวงมีอํานาจแตงต้ังพนักงาน เจาหนาท่ีกับออกกฎกระทรวงหรือระเบียบเพื่อปฏิบัติการตามพระราชบัญญัติน้ี ทั้งน้ี ในสวนท่ี เกี่ยวกบั ราชการของกระทรวงนั้น กฎกระทรวงหรือระเบียบนั้น เม่ือไดประกาศในราชกิจจานุเบกษาแลว ใหใ ชบ งั คบั ได ËÁÇ´ ñ ¤³Ð¡ÃÃÁ¡ÒäÁØŒ ¤Ãͧഡç ÁÒμÃÒ ÷ ใหมีคณะกรรมการคุมครองเด็กแหงชาติ ประกอบดวยรัฐมนตรีวาการ กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย เปน ประธานกรรมการ ปลดั กระทรวงการพฒั นา สงั คมและความมั่นคงของมนุษย เปน รองประธานกรรมการ ปลดั กระทรวงมหาดไทย ปลัดกระทรวง ยุติธรรม ปลัดกระทรวงศึกษาธิการ อัยการสูงสุด ผูบัญชาการตํารวจแหงชาติ อธิบดีกรมการ ปกครอง อธิบดีกรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ อธิบดีกรมสุขภาพจิต อธิบดีผูพิพากษาศาลเยาวชน และครอบครวั กลาง ผอู าํ นวยการสาํ นกั งานสง เสรมิ สวสั ดภิ าพและพทิ กั ษเ ดก็ เยาวชนผดู อ ยโอกาส คนพกิ าร และผูสูงอายุ เปนกรรมการ และกรรมการผูทรงคุณวุฒิซึ่งรัฐมนตรีวาการกระทรวงการพัฒนาสังคม และความม่ันคงของมนุษยแตงต้ังจากผูเช่ียวชาญซึ่งมีประสบการณในการงาน ท่ีทําในวิชาชีพ สงั คมสงเคราะห ครู จิตวทิ ยา กฎหมาย แพทย ไมน อยกวา เจด็ ปว ชิ าชพี ละสองคน โดยจะตอ งมผี ูแ ทน จากภาคเอกชนอยางนอยวิชาชีพละหน่ึงคน และแตงต้ังจากผูมีประสบการณซึ่งมีผลงานเปนที่ ประจักษในดานสวสั ดกิ ารเดก็ มาไมน อยกวาเจ็ดปอ ีกสองคน โดยมีรองปลดั กระทรวงการพฒั นาสังคม และความม่ันคงของมนุษยซ ึ่งปลัดกระทรวงมอบหมายเปนกรรมการและเลขานกุ าร กรรมการผูทรงคุณวฒุ ิตามวรรคหนง่ึ ตอ งเปนสตรีไมนอ ยกวา หนึง่ ในสาม คณะกรรมการจะแตงต้ังขาราชการในกระทรวงการพัฒนาสังคม และความมนั่ คงของมนษุ ยไมเ กินสองคนเปน ผูชว ยเลขานกุ ารก็ได

๗๙ ÁÒμÃÒ ø ใหสํานักงานปลัดกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย ทําหนาทเ่ี ปนสํานักงานเลขานุการของคณะกรรมการ โดยใหมีอาํ นาจหนา ที่ดังตอไปนี้ (๑) ปฏิบตั ิงานธุรการทว่ั ไปของคณะกรรมการ (๒) ประสานงานและรว มมอื กบั สว นราชการ หนว ยงานของรฐั และเอกชน ทเี่ กย่ี วขอ งในการดาํ เนนิ งานเกย่ี วกบั การสงเคราะห คมุ ครองสวสั ดภิ าพ และสง เสรมิ ความประพฤตเิ ดก็ (๓) พฒั นาระบบ รปู แบบ และวธิ กี าร ตลอดจนใหบ รกิ ารดา นสงเคราะห คมุ ครองสวัสดภิ าพ และสง เสริมความประพฤติเด็ก (๔) รวบรวมผลการวิเคราะห วิจัย ดําเนินการติดตามและประเมินผล การปฏบิ ตั ติ ามนโยบาย รวมทง้ั แผนงานในการสงเคราะห คมุ ครองสวสั ดภิ าพ และสง เสรมิ ความประพฤตเิ ดก็ ของหนวยงานของรฐั และเอกชนที่เก่ยี วของ แลวรายงานใหค ณะกรรมการทราบ (๕) ปฏบิ ตั ติ ามมตขิ องคณะกรรมการหรอื ตามทคี่ ณะกรรมการมอบหมาย ÁÒμÃÒ ù กรรมการผูท รงคุณวฒุ ิมวี าระอยูในตาํ แหนง คราวละสามป กรรมการผูทรงคุณวุฒิซึ่งพนจากตําแหนงเพราะครบวาระอาจไดรับ การแตงต้งั อกี ได แตต อ งไมเกนิ สองวาระติดตอ กัน ÁÒμÃÒ ñð นอกจากการพนจากตําแหนงตามวาระตามมาตรา ๙ กรรมการ ผทู รงคุณวุฒิ พนจากตําแหนง เม่ือ (๑) ตาย (๒) ลาออก (๓) รฐั มนตรใี หอ อกเพราะบกพรอ งหรอื ไมส จุ รติ ตอ หนา ท่ี มคี วามประพฤติ เสื่อมเสียหรอื หยอ นความสามารถ (๔) ไดร ับโทษจาํ คกุ โดยคําพพิ ากษาถึงท่สี ดุ ใหจาํ คกุ (๕) เปน บคุ คลลม ละลาย (๖) เปน คนไรความสามารถหรอื คนเสมือนไรความสามารถ (๗) ขาดการประชมุ ตดิ ตอกนั สามคร้งั โดยไมมเี หตุอันสมควร ÁÒμÃÒ ññ ในกรณีท่ีกรรมการผูทรงคุณวุฒิพนจากตําแหนงกอนครบวาระ ใหรัฐมนตรีแตงตั้งบุคคลซ่ึงมีคุณสมบัติเชนเดียวกันตามมาตรา ๗ เปนกรรมการแทน และใหผูที่ ไดร บั แตงต้ังใหดาํ รงตาํ แหนง แทนอยูในตําแหนงเทา กับวาระท่เี หลอื อยขู องกรรมการซึง่ ตนแทน ÁÒμÃÒ ñò ในกรณีท่ีกรรมการผูทรงคุณวุฒิดํารงตําแหนงครบวาระแลว แตยังมิได มีการแตงต้ังกรรมการผูทรงคุณวุฒิใหม ใหกรรมการผูทรงคุณวุฒิที่พนจากตําแหนงตามวาระปฏิบัติ หนา ที่ไปพลางกอน ÁÒμÃÒ ñó การประชุมคณะกรรมการตองมีกรรมการมาประชุมไมนอยกวาก่ึงหนึ่ง ของจํานวนกรรมการทงั้ หมดจึงเปน องคประชุม

๘๐ ใหป ระธานกรรมการเปน ประธานในทปี่ ระชมุ ในกรณที ป่ี ระธานกรรมการ ไมมาประชุมหรือไมอาจปฏิบัติหนาท่ีได ใหรองประธานกรรมการเปนประธานในที่ประชุม หากรองประธานไมมาประชุมหรือไมอาจปฏิบัติหนาท่ีไดใหกรรมการซ่ึงมาประชุมเลือกกรรมการ คนหนงึ่ เปนประธานในทีป่ ระชุม การวินิจฉัยชี้ขาดของท่ีประชุมใหถือเสียงขางมาก กรรมการคนหน่ึง ใหมีเสียงหนึ่งในการลงคะแนน ถาคะแนนเสียงเทากันใหประธานในที่ประชุมออกเสียงเพ่ิมขึ้น อกี เสยี งหนึง่ เปน เสยี งช้ขี าด ÁÒμÃÒ ñô คณะกรรมการมอี าํ นาจและหนา ท่ี ดงั ตอไปนี้ (๑) เสนอความเห็นตอรฐั มนตรเี ก่ียวกับนโยบาย แผนงาน งบประมาณ และมาตรการในการสงเคราะห คุมครองสวัสดิภาพ และสงเสริมความประพฤติเด็กตาม พระราชบญั ญตั นิ ี้ (๒) เสนอความเห็นตอรัฐมนตรีในการออกกฎกระทรวงและระเบียบ เพือ่ ปฏบิ ตั ิตามพระราชบัญญตั ิน้ี (๓) วางระเบียบโดยความเห็นชอบของกระทรวงการคลังเก่ียวกับ การรบั เงิน การจายเงิน การเกบ็ รักษาเงนิ และการจัดหาผลประโยชนข องกองทนุ (๔) วางระเบียบเก่ียวกับวิธีการดําเนินการคุมครองสวัสดิภาพเด็ก ตามมาตรา ๔๗ (๕) วางหลักเกณฑใ นการแตงต้ังพนกั งานเจา หนา ที่ (๖) ใหค าํ ปรกึ ษา แนะนาํ และประสานงานแกห นว ยงานของรฐั และเอกชน ทีป่ ฏบิ ตั งิ านดานการศกึ ษา การสงเคราะห คมุ ครองสวสั ดภิ าพ และสงเสรมิ ความประพฤตเิ ดก็ รวมทั้ง มอี าํ นาจเขา ไปตรวจสอบในสถานรบั เลยี้ งเดก็ สถานแรกรบั สถานสงเคราะห สถานคมุ ครองสวสั ดภิ าพ สถานพัฒนาและฟนฟู สถานพินิจ หรือสถานที่ที่เกี่ยวของกับการสงเคราะหคุมครองสวัสดิภาพ และสงเสรมิ ความประพฤติเดก็ ท้งั ของรฐั และเอกชน (๗) ตดิ ตาม ประเมนิ ผลและตรวจสอบการดาํ เนนิ งานของคณะกรรมการ คมุ ครองเดก็ กรงุ เทพมหานครและคณะกรรมการคมุ ครองเดก็ จงั หวดั รวมทงั้ ใหค าํ แนะนาํ และเสนอแนะ ในการปองกันและแกไขปญหาการสงเคราะห คุมครองสวัสดิภาพ และสงเสริมความประพฤติเด็ก ในกรงุ เทพมหานครและระดบั จงั หวัด (๘) ดําเนินการอื่นใดท่ีเก่ียวกับการสงเคราะห คุมครองสวัสดิภาพ และสงเสรมิ ความประพฤติเดก็ ÁÒμÃÒ ñõ คณะกรรมการมีอํานาจแตงตั้งคณะอนุกรรมการหรือคณะทํางาน เพอ่ื ปฏิบัติการตามท่ีคณะกรรมการมอบหมาย

๘๑ ใหน าํ บทบญั ญตั มิ าตรา ๑๓ มาใชบ งั คบั กบั การประชมุ ของคณะอนกุ รรมการ หรือคณะทํางาน โดยอนุโลม ÁÒμÃÒ ñö ใหม คี ณะกรรมการคมุ ครองเดก็ กรงุ เทพมหานคร ประกอบดว ย ผวู า ราชการ กรุงเทพมหานคร เปนประธานกรรมการ ปลัดกรุงเทพมหานคร เปนรองประธานกรรมการ ผูแทน สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ผแู ทนสาํ นกั งานอยั การสงู สดุ ผแู ทนกองบญั ชาการตาํ รวจนครบาล ผูแทนกรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ ผูแทนศาลเยาวชนและครอบครัวกลาง ผูแทนสถานพินิจ และคมุ ครองเดก็ และเยาวชนกรงุ เทพมหานคร ผแู ทนสาํ นกั งานสง เสรมิ สวสั ดภิ าพและพทิ กั ษเ ดก็ เยาวชน ผูดอยโอกาส คนพิการ และผูสูงอายุ ผูอํานวยการสํานักพัฒนาชุมชน ผูอํานวยการสํานักการศึกษา ผอู าํ นวยการสาํ นกั อนามยั และผอู าํ นวยการสาํ นกั การแพทย เปน กรรมการ และกรรมการผทู รงคณุ วฒุ ิ ซึ่งผูวาราชการกรุงเทพมหานครแตงตั้งจากผูเช่ียวชาญซ่ึงมีประสบการณในการงานท่ีทําในวิชาชีพ สงั คมสงเคราะห ครู จิตวทิ ยา กฎหมาย แพทย วิชาชพี ละสองคน โดยจะตองมีผแู ทนจากภาคเอกชน อยางนอยวิชาชีพละหน่ึงคน และแตงต้ังจากผูมีประสบการณดานสวัสดิการเด็กอีกสองคน โดยมี ผอู าํ นวยการสํานกั สวัสดิการสงั คมเปนกรรมการและเลขานกุ าร กรรมการผทู รงคุณวุฒติ ามวรรคหนงึ่ ตอ งเปนสตรีไมนอ ยกวา หนงึ่ ในสาม คณะกรรมการคมุ ครองเดก็ กรงุ เทพมหานครจะแตง ตงั้ ขา ราชการในสาํ นกั สวัสดิการสังคมไมเ กนิ สองคน เปน ผชู วยเลขานุการก็ได ÁÒμÃÒ ñ÷ ใหมีคณะกรรมการคุมครองเด็กจังหวัด ประกอบดวย ผูวาราชการ จังหวัด เปนประธานกรรมการ รองผูวาราชการจังหวัด ซ่ึงไดรับมอบหมายจากผูวาราชการจังหวัด เปนรองประธานกรรมการ อัยการจังหวัด พัฒนาการจังหวัด แรงงานจังหวัด ผูอํานวยการเขตพื้นที่ การศกึ ษา นายแพทยส าธารณสขุ จงั หวดั ผบู งั คบั การตาํ รวจภธู รจงั หวดั ผแู ทนศาลเยาวชนและครอบครวั จังหวัด หรือผูแทนศาลจังหวัด ในกรณีท่ีจังหวัดนั้นไมมีศาลเยาวชนและครอบครัว ผูแทนสถานพินิจ และคมุ ครองเด็กและเยาวชนจังหวัด หรอื ผแู ทนกระทรวงยุตธิ รรม ซงึ่ แตง ตงั้ จากขาราชการในจงั หวัด ในกรณีท่ีจังหวัดน้ันไมมีสถานพินิจ นายกองคการบริหารสวนจังหวัด เปนกรรมการ และกรรมการ ผทู รงคณุ วฒุ ิ ซง่ึ ผวู า ราชการจงั หวดั แตง ตงั้ จากผเู ชย่ี วชาญ ซง่ึ มปี ระสบการณใ นการงานทที่ าํ ในวชิ าชพี สงั คมสงเคราะห ครู จิตวิทยา กฎหมาย แพทย วชิ าชพี ละสองคน โดยจะตอ งมผี แู ทนจากภาคเอกชน อยา งนอ ยวชิ าชพี ละหนงึ่ คน และแตง ตงั้ จากผมู ปี ระสบการณด า นสวสั ดกิ ารเดก็ อกี สองคน โดยมพี ฒั นา สงั คมและสวัสดกิ ารจังหวดั เปนกรรมการและเลขานกุ าร กรรมการผูทรงคณุ วุฒติ ามวรรคหนง่ึ ตอ งเปนสตรีไมนอ ยกวา หนงึ่ ในสาม คณะกรรมการคุมครองเด็กจังหวัดจะแตงต้ังขาราชการในจังหวัดน้ัน ไมเ กนิ สองคนเปน ผูชวยเลขานกุ ารก็ได ÁÒμÃÒ ñø ใหนําบทบัญญัติมาตรา ๙ มาตรา ๑๐ มาตรา ๑๑ และมาตรา ๑๒ มาใชบังคับกับการดํารงตําแหนง การพน จากตําแหนง การแตงตัง้ กรรมการแทน และการปฏิบัตหิ นาที่

๘๒ ของกรรมการผูทรงคุณวุฒิตามมาตรา ๑๖ และมาตรา ๑๗ โดยอนุโลม เวนแตอํานาจของรัฐมนตรี ตามมาตรา ๑๐(๓) และมาตรา ๑๑ ใหเปนอาํ นาจของผวู าราชการกรุงเทพมหานครหรือผวู าราชการ จังหวดั แลว แตก รณี ÁÒμÃÒ ñù ใหน ําบทบัญญัติมาตรา ๑๓ และมาตรา ๑๕ มาใชบงั คบั กับการประชุม และการแตงต้ังคณะอนุกรรมการหรือคณะทํางานของคณะกรรมการคุมครองเด็กกรุงเทพมหานคร และคณะกรรมการคมุ ครองเดก็ จงั หวดั โดยอนุโลม ÁÒμÃÒ òð คณะกรรมการคมุ ครองเดก็ กรงุ เทพมหานครและคณะกรรมการคมุ ครองเดก็ จังหวัดมีอาํ นาจและหนาท่ี ดังตอ ไปนี้ (๑) เสนอความเห็นตอคณะกรรมการเก่ียวกับนโยบาย แผนงาน งบประมาณ และมาตรการในการสงเคราะห คุมครองสวัสดิภาพ และสงเสริมความประพฤติเด็ก ตามพระราชบัญญตั นิ ี้ (๒) ใหค าํ ปรกึ ษา แนะนาํ และประสานงานแกห นว ยงานของรฐั และเอกชน ที่ปฏิบตั งิ านดานการศึกษา การสงเคราะห คุมครองสวสั ดภิ าพ และสง เสรมิ ความประพฤติเดก็ รวมท้ัง มอี าํ นาจเขา ไปตรวจสอบในสถานรบั เลยี้ งเดก็ สถานแรกรบั สถานสงเคราะห สถานคมุ ครองสวสั ดภิ าพ สถานพัฒนาและฟนฟู สถานพินิจ หรือสถานท่ีที่เกี่ยวของกับการสงเคราะห คุมครองสวัสดิภาพ และสงเสริมความประพฤติเด็กของรัฐและเอกชนภายในเขตกรุงเทพมหานครหรือเขตจังหวัด แลว แตกรณี (๓) กําหนดแนวทางการสงเคราะห คุมครองสวัสดิภาพ และสงเสริม ความประพฤตเิ ดก็ ในเขตกรุงเทพมหานครหรือเขตจังหวดั แลวแตกรณี (๔) จัดหาทุนเพ่ือการสงเคราะห คุมครองสวัสดิภาพ และสงเสริม ความประพฤตเิ ด็กในเขตกรุงเทพมหานครหรือเขตจงั หวัด แลว แตก รณี และรายงานผลการดาํ เนนิ การ เกย่ี วกบั การจดั หาทุน และการจดั การทนุ ตอคณะกรรมการและคณะกรรมการบริหารกองทุน (๕) ตรวจสอบหรือเรียกบุคคลที่เกี่ยวของมาชี้แจงกรณีมีการปฏิบัติ ตอเดก็ โดยมิชอบ (๖) เรยี กเอกสารหรอื พยานหลกั ฐานใดๆ หรอื ขอคาํ ชแ้ี จงจากผทู เี่ กยี่ วขอ ง เพอื่ ประกอบการวินิจฉยั ในการปฏิบตั ิหนา ทต่ี ามพระราชบญั ญัตินี้ (๗) ตดิ ตาม ประเมนิ ผลและตรวจสอบการดาํ เนนิ งานเกยี่ วกบั การสงเคราะห และสงเสริม ความประพฤติเด็กในกรุงเทพมหานครและระดับจังหวัด แลวแตกรณี แลวรายงานผล ตอ คณะกรรมการ (๘) ดําเนินการอนื่ ใดตามทีค่ ณะกรรมการมอบหมาย ÁÒμÃÒ òñ ในการปฏิบัติหนาที่ตามพระราชบัญญัติน้ีใหกรรมการและอนุกรรมการ เปนเจา พนักงานตามประมวลกฎหมายอาญา

๘๓ ËÁÇ´ ò ¡Òû¯ÔºμÑ μÔ ‹Íà´¡ç ÁÒμÃÒ òò การปฏิบัติตอเด็กไมวากรณีใด ใหคํานึงถึงประโยชนสูงสุดของเด็ก เปนสาํ คัญและไมใหมกี ารเลอื กปฏิบตั โิ ดยไมเปน ธรรม การกระทาํ ใดเปน ไปเพอ่ื ประโยชนส งู สดุ ของเดก็ หรอื เปน การเลอื กปฏบิ ตั ิ โดยไมเปน ธรรมตอ เดก็ หรือไม ใหพ ิจารณาตามแนวทางทีก่ ําหนดในกฎกระทรวง ÁÒμÃÒ òó ผูปกครองตองใหการอุปการะเลี้ยงดู อบรมสั่งสอน และพัฒนาเด็ก ที่อยูในความปกครองดูแลของตนตามสมควรแกขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมแหงทองถ่ิน แตท้ังนี้ตองไมต่ํากวามาตรฐานขั้นตํ่าตามท่ีกําหนดในกฎกระทรวงและตองคุมครองสวัสดิภาพเด็ก ที่อยูในความปกครองดแู ลของตนมิใหตกอยใู นภาวะอนั นาจะเกิดอันตรายแกรางกายหรือจติ ใจ ÁÒμÃÒ òô ปลดั กระทรวง ผวู า ราชการจงั หวดั ผอู าํ นวยการเขต นายอาํ เภอ ปลดั อาํ เภอ ผเู ปน หวั หนา ประจาํ กง่ิ อาํ เภอ หรอื ผบู รหิ ารองคก รปกครองสว นทอ งถนิ่ มหี นา ทคี่ มุ ครองสวสั ดภิ าพเดก็ ท่ีอยูในเขตพ้ืนท่ีที่รับผิดชอบ ไมวาเด็กจะมีผูปกครองหรือไมก็ตาม รวมท้ังมีอํานาจและหนาที่ ดูแลและตรวจสอบสถานรับเลี้ยงเด็ก สถานแรกรับ สถานสงเคราะห สถานคุมครองสวัสดิภาพ สถานพฒั นาและฟน ฟู และสถานพนิ จิ ทต่ี ง้ั อยใู นเขตอาํ นาจ แลว รายงานผลการตรวจสอบตอ คณะกรรมการ คณะกรรมการคุมครองเด็กกรุงเทพมหานคร หรือคณะกรรมการคุมครองเด็กจังหวัด แลวแตกรณี เพอ่ื ทราบ และใหมอี ํานาจและหนาทเี่ ชน เดียวกับพนักงานเจาหนาท่ตี ามพระราชบญั ญัติน้ี ÁÒμÃÒ òõ ผปู กครองตอ งไมก ระทาํ การ ดังตอ ไปนี้ (๑) ทอดทง้ิ เดก็ ไวใ นสถานรบั เลย้ี งเดก็ หรอื สถานพยาบาลหรอื ไวก บั บคุ คล ทร่ี บั จางเล้ียงเด็กหรอื ทส่ี าธารณะหรือสถานท่ใี ด โดยเจตนาที่จะไมรบั เด็กกลับคืน (๒) ละทงิ้ เดก็ ไว ณ สถานทใี่ ดๆ โดยไมจ ดั ใหม กี ารปอ งกนั ดแู ลสวสั ดภิ าพ หรือใหก ารเลี้ยงดูที่เหมาะสม (๓) จงใจหรอื ละเลยไมใ หส ง่ิ ทจ่ี าํ เปน แกก ารดาํ รงชวี ติ หรอื สขุ ภาพอนามยั จนนา จะเกดิ อนั ตรายแกรา งกายหรอื จิตใจของเด็ก (๔) ปฏิบัติตอเด็กในลักษณะที่เปนการขัดขวางการเจริญเติบโต หรอื พัฒนาการของเด็ก (๕) ปฏิบัตติ อ เดก็ ในลักษณะทีเ่ ปนการเลยี้ งดโู ดยมิชอบ ÁÒμÃÒ òö ภายใตบังคับบทบัญญัติแหงกฎหมายอ่ืน ไมวาเด็กจะยินยอมหรือไม หามมิใหผ ูใดกระทําการ ดงั ตอไปน้ี (๑) กระทําหรือละเวนการกระทําอันเปนการทารุณกรรมตอรางกาย หรอื จิตใจของเดก็

๘๔ (๒) จงใจหรอื ละเลยไมใ หส งิ่ จาํ เปน แกก ารดาํ รงชวี ติ หรอื การรกั ษาพยาบาล แกเด็กท่อี ยใู นความดแู ลของตน จนนา จะเกดิ อันตรายแกรางกายหรือจิตใจของเดก็ (๓) บังคับ ขูเข็ญ ชักจูง สงเสริม หรือยินยอมใหเด็กประพฤติตน ไมส มควรหรอื นา จะทําใหเด็กมคี วามประพฤตเิ สย่ี งตอการกระทาํ ผดิ (๔) โฆษณาทางสื่อมวลชนหรือเผยแพรดวยประการใด เพ่ือรับเด็ก หรอื ยกเดก็ ใหแ กบ คุ คลอน่ื ทม่ี ใิ ชญ าตขิ องเดก็ เวน แตเ ปน การกระทาํ ของทางราชการหรอื ไดร บั อนญุ าต จากทางราชการแลว (๕) บังคับ ขูเข็ญ ชักจูง สงเสริม ยินยอม หรือกระทําดวยประการใด ใหเ ดก็ ไปเปน ขอทาน เดก็ เรร อ น หรอื ใชเ ดก็ เปน เครอ่ื งมอื ในการขอทานหรอื การกระทาํ ผดิ หรอื กระทาํ ดว ยประการใด อนั เปน การแสวงหาประโยชนโ ดยมชิ อบจากเด็ก (๖) ใช จา ง หรอื วานเด็กใหท ํางานหรือกระทําการอันอาจเปนอันตราย แกร างกายหรือจติ ใจ มีผลกระทบตอ การเจริญเตบิ โต หรือขัดขวางตอ พฒั นาการของเด็ก (๗) บังคบั ขูเข็ญ ใช ชกั จงู ยยุ ง สง เสริม หรอื ยินยอมใหเ ด็กเลน กฬี า หรอื ใหก ระทาํ การใด เพอื่ แสวงหาประโยชนท างการคา อนั มลี กั ษณะเปน การขดั ขวางตอ การเจรญิ เตบิ โต หรือพัฒนาการของเด็กหรือมลี ักษณะเปนการทารุณกรรมตอ เด็ก (๘) ใชห รอื ยนิ ยอมใหเ ดก็ เลน การพนนั ไมว า ชนดิ ใดหรอื เขา ไปในสถานที่ เลน การพนนั สถานคา ประเวณี หรอื สถานที่ที่หามมใิ หเด็กเขา (๙) บังคับ ขูเข็ญ ใช ชักจูง ยุยง สงเสริม หรือยินยอมใหเด็กแสดง หรอื กระทาํ การ อนั มลี กั ษณะลามกอนาจาร ไมว า จะเปน ไปเพอื่ ใหไ ดม าซง่ึ คา ตอบแทนหรอื เพอื่ การใด (๑๐) จําหนา ย แลกเปลีย่ น หรือใหส รุ าหรือบหุ รีแ่ กเ ดก็ เวนแตการปฏิบตั ิ ทางการแพทย ถาการกระทําความผิดตามวรรคหนึ่งมีโทษตามกฎหมายอื่นที่หนักกวา กใ็ หล งโทษตามกฎหมายนัน้ ÁÒμÃÒ ò÷ หามมิใหผูใดโฆษณาหรือเผยแพรทางส่ือมวลชนหรือสื่อสารสนเทศ ประเภทใด ซึ่งขอมูลเก่ียวกับตัวเด็กหรือผูปกครอง โดยเจตนาท่ีจะทําใหเกิดความเสียหายแกจิตใจ ช่ือเสียง เกียรติคุณ หรือสิทธิประโยชนอื่นใดของเด็ก หรือเพื่อแสวงหาประโยชนสําหรับตนเอง หรอื ผูอ่นื โดยมชิ อบ ÁÒμÃÒ òø ในกรณีผูปกครองตกอยูในสภาพไมอาจใหการอุปการะเล้ียงดู อบรม ส่ังสอน และพัฒนาเด็กไดไมวาดวยเหตุใด หรือผูปกครองกระทําการใดอันนาจะเกิดอันตราย ตอสวัสดิภาพหรือขัดขวางตอความเจริญเติบโตหรือพัฒนาการของเด็ก หรือใหการเล้ียงดูโดยมิชอบ หรอื มเี หตจุ าํ เปน อนื่ ใดเพอื่ ประโยชนใ นการสงเคราะหห รอื คมุ ครองสวสั ดภิ าพเดก็ หรอื ปอ งกนั มใิ หเ ดก็ ไดร บั อนั ตรายหรอื ถกู เลอื กปฏบิ ตั โิ ดยไมเ ปน ธรรม พนกั งานเจา หนา ทต่ี อ งดาํ เนนิ การใหก ารสงเคราะห หรอื คุม ครองสวัสดภิ าพตามพระราชบญั ญตั ินี้

๘๕ ÁÒμÃÒ òù ผูใดพบเห็นเด็กตกอยูในสภาพจําตองไดรับการสงเคราะหหรือคุมครอง สวัสดภิ าพตามหมวด ๓ และหมวด ๔ จะตอ งใหการชว ยเหลือเบอื้ งตน และแจง ตอ พนกั งานเจาหนาท่ี พนักงานฝายปกครองหรือตํารวจ หรือผูมหี นาทคี่ ุมครองสวสั ดิภาพเดก็ ตามมาตรา ๒๔ โดยมชิ กั ชา แพทย พยาบาล นกั จติ วทิ ยา นกั สงั คมสงเคราะห หรอื เจา หนา ทสี่ าธารณสขุ ท่ีรับตัวเด็กไวรักษาพยาบาล ครู อาจารย หรือนายจาง ซึ่งมีหนาที่ดูแลเด็กท่ีเปนศิษยหรือลูกจาง จะตองรายงานใหพนักงานเจาหนาท่ีหรือผูมีหนาท่ีคุมครองสวัสดิภาพเด็กตามมาตรา ๒๔ หรือพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจทราบโดยมิชักชา หากเปนท่ีปรากฏชัดหรือนาสงสัยวาเด็กถูก ทารุณกรรมหรอื เจบ็ ปว ยเนอ่ื งจากการเลีย้ งดูโดยมิชอบ การแจงหรือการรายงานตามมาตรานี้ เมื่อไดกระทําโดยสุจริตยอมไดรับ ความคมุ ครองและไมตอ งรบั ผดิ ทั้งทางแพง ทางอาญาหรอื ทางปกครอง ÁÒμÃÒ óð เพื่อประโยชนในการปฏิบัติตามพระราชบัญญัตินี้ ใหพนักงานเจาหนาที่ ตามหมวด ๓ และหมวด ๔ มีอาํ นาจและหนา ที่ ดงั ตอไปนี้ (๑) เขาไปในเคหสถาน สถานท่ีใดๆ หรือยานพาหนะใดๆ ในระหวาง เวลาพระอาทิตยข้ึนถึงพระอาทิตยตกเพื่อตรวจคน ในกรณีมีเหตุอันควรสงสัยวามีการกระทํา ทารุณกรรมเด็ก มีการกักขังหรือเล้ียงดูโดยมิชอบ แตในกรณีมีเหตุอันควรเชื่อวาหากไมดําเนินการ ในทันทีเด็กอาจไดรับอันตรายแกรางกายหรือจิตใจ หรือถูกนําพาไปสถานท่ีอ่ืนซึ่งยากแกการติดตาม ชว ยเหลอื กใ็ หมีอํานาจเขาไปในเวลาภายหลังพระอาทิตยต กได (๒) ซกั ถามเดก็ เมอื่ มเี หตอุ นั ควรสงสยั วา เดก็ จาํ ตอ งไดร บั การสงเคราะห หรือคุมครองสวัสดิภาพในกรณีจําเปนเพื่อประโยชนแกการสงเคราะหและคุมครองสวัสดิภาพเด็ก อาจนําตัวเด็กไปยังที่ทําการของพนักงานเจาหนาที่ เพื่อทราบขอมูลเกี่ยวกับเด็กและครอบครัว รวมท้ังบุคคลที่เด็กอาศัยอยู ทั้งน้ี จะตองกระทําโดยมิชักชา แตไมวากรณีใดจะกักตัวเด็กไวนาน เกินกวาสบิ สองชวั่ โมงไมได เมอื่ พนระยะเวลาดังกลาวใหปฏิบัตติ าม (๖) ระหวางท่ีเดก็ อยูในความดูแล จะตอ งใหการอุปการะเลย้ี งดแู ละหากเจบ็ ปวยจะตอ งใหก ารรกั ษาพยาบาล (๓) มีหนังสือเรียกผูปกครอง หรือบุคคลอ่ืนใดมาใหถอยคํา หรอื ขอ เทจ็ จรงิ เกยี่ วกบั สภาพความเปน อยู ความประพฤติ สขุ ภาพ และความสมั พนั ธใ นครอบครวั ของเดก็ (๔) ออกคาํ สงั่ เปน หนงั สอื ใหผ ปู กครองของเดก็ นายจา งหรอื ผปู ระกอบการ เจาของหรือผูครอบครองสถานท่ีท่ีเด็กทํางานหรือเคยทํางาน อาศัยหรือเคยอาศัยอยู เจาของ หรือผูครอบครอง หรือผูดูแลสถานศึกษาที่เด็กกําลังศึกษาหรือเคยศึกษา หรือผูปกครองสวัสดิภาพ สงเอกสารหรือหลักฐานเกี่ยวกับสภาพความเปนอยู การศึกษา การทํางาน หรือความประพฤติ ของเด็กมาให (๕) เขาไปในสถานท่ีอยูอาศัยของผูปกครอง สถานท่ีประกอบการ ของนายจางของเด็ก สถานศึกษาของเด็ก หรือสถานท่ีที่เด็กมีความเก่ียวของดวย ในระหวางเวลา พระอาทติ ยขึน้ ถึงพระอาทิตยต ก เพ่อื สอบถามบคุ คลทอ่ี ยใู นทนี่ ัน้ ๆ และรวบรวมขอมลู หรือหลักฐาน เกย่ี วกบั สภาพความเปน อยู ความสมั พนั ธใ นครอบครวั การเลย้ี งดู อปุ นสิ ยั และความประพฤตขิ องเดก็

๘๖ (๖) มอบตวั เดก็ ใหแ กผ ปู กครองพรอ มกบั แนะนาํ หรอื ตกั เตอื นผปู กครอง ใหด แู ลและอุปการะเล้ยี งดูเด็กในทางทถี่ ูกตอง เพือ่ ใหเด็กไดร บั การพัฒนาในทางท่ีเหมาะสม (๗) ทาํ รายงานเกย่ี วกบั ตวั เดก็ เพอ่ื มอบใหแ กส ถานแรกรบั ในกรณมี กี าร สง เดก็ ไปยังสถานแรกรบั หรอื หนวยงานท่ีเกีย่ วของเมื่อมกี ารรองขอ เดก็ ทอี่ ยใู นความดแู ลของพนกั งานเจา หนา ทจ่ี ะตอ งไดร บั การอปุ การะเลย้ี งดู และไดรับการศึกษาอยางเหมาะสม และกอนท่ีจะจัดใหเด็กเขาอยูในสถานรับเล้ียงเด็ก สถานแรกรับ สถานสงเคราะห สถานคุม ครองสวสั ดภิ าพ และสถานพัฒนาและฟน ฟู จะตองปรึกษากับผูเ ชยี่ วชาญ ในสาขาวิชาชีพสงั คมสงเคราะหแ ละการแพทยก อ นเทาที่สามารถกระทาํ ได ในการปฏิบัติหนา ท่ีตาม (๑) (๒) และ (๕) พนักงานเจาหนา ที่ตองแสดง บัตรประจาํ ตวั กอ นและใหบุคคลท่ีเกย่ี วของอํานวยความสะดวกตามสมควร บัตรประจําตัวพนักงานเจาหนาท่ีใหเปนไปตามแบบที่รัฐมนตรีกําหนด โดยประกาศในราชกิจจานเุ บกษา ÁÒμÃÒ óñ ในการปฏิบัติหนาที่ตามพระราชบัญญัติน้ีใหพนักงานเจาหนาท่ีเปน เจาพนกั งานตามประมวลกฎหมายอาญา ËÁÇ´ ó ¡ÒÃʧà¤ÃÒÐˏഡç ÁÒμÃÒ óò เด็กที่พึงไดร บั การสงเคราะหไดแ ก (๑) เดก็ เรร อ น หรือเดก็ กําพรา (๒) เดก็ ทีถ่ ูกทอดท้งิ หรอื พลัดหลง ณ ทใี่ ดท่หี น่ึง (๓) เด็กท่ีผูปกครองไมสามารถอุปการะเล้ียงดูไดดวยเหตุใดๆ เชน ถูกจําคุก กักขัง พิการ ทุพพลภาพ เจ็บปวยเรื้อรัง ยากจน เปนผูเยาว หยา ถูกท้ิงราง เปนโรคจิต หรอื โรคประสาท (๔) เด็กท่ีผูปกครองมีพฤติกรรมหรือประกอบอาชีพไมเหมาะสม อันอาจสง ผลกระทบตอพฒั นาการทางรางกายหรอื จิตใจของเด็กทอี่ ยูในความปกครองดูแล (๕) เด็กท่ีไดรับการเลี้ยงดูโดยมิชอบ ถูกใชเปนเครื่องมือในการกระทํา หรือแสวงหาประโยชนโดยมิชอบ ถูกทารุณกรรม หรือตกอยูในภาวะอื่นใดอันอาจเปนเหตุใหเด็ก มคี วามประพฤตเิ สอ่ื มเสยี ในทางศีลธรรมอนั ดีหรือเปน เหตุใหเ กิดอันตรายแกกายหรอื จติ ใจ (๖) เดก็ พิการ (๗) เดก็ ท่อี ยใู นสภาพยากลาํ บาก (๘) เด็กท่ีอยูในสภาพที่จําตองไดรับการสงเคราะหตามที่กําหนด ในกฎกระทรวง

๘๗ ÁÒμÃÒ óó ในกรณีพนักงานเจาหนาท่ีหรือผูมีหนาที่คุมครองสวัสดิภาพเด็กตาม มาตรา ๒๔ ไดรับแจงจากบุคคลตามมาตรา ๒๙ หรือพบเห็นเด็กท่ีพึงไดรับการสงเคราะหตาม มาตรา ๓๒ ใหพ ิจารณาใหการสงเคราะหต ามวิธีการท่เี หมาะสม ดังตอ ไปน้ี (๑) ใหความชวยเหลือและสงเคราะหแกเด็กและครอบครัวหรือบุคคล ทอี่ ุปการะเลีย้ งดูเดก็ เพอ่ื ใหส ามารถอปุ การะเล้ียงดูเดก็ ไดตามมาตรา ๒๓ (๒) มอบเด็กใหอยูในความอุปการะของบุคคลที่เหมาะสมและยินยอม รับเด็กไวอุปการะเลี้ยงดูตามระยะเวลาที่เห็นสมควร แตตองไมเกินหน่ึงเดือน ในกรณีที่ไมอาจ ดําเนนิ การตาม (๑) ได (๓) ดาํ เนนิ การเพอื่ ใหเ ดก็ ไดเ ปน บตุ รบญุ ธรรมของบคุ คลอนื่ ตามกฎหมาย วาดวยการรับเดก็ เปนบุตรบญุ ธรรม (๔) สง เดก็ เขา รบั การอปุ การะในครอบครวั อปุ ถมั ภห รอื สถานรบั เลย้ี งเดก็ ที่เหมาะสมและยนิ ยอมรับเด็กไวอ ปุ การะ (๕) สง เด็กเขา รบั การอุปการะในสถานแรกรับ (๖) สงเด็กเขารบั การอุปการะในสถานสงเคราะห (๗) สง เดก็ เขา ศกึ ษาหรอื ฝก หดั อาชพี หรอื สง เดก็ เขา บาํ บดั ฟน ฟสู มรรถภาพ ศึกษา หรือฝกหัดอาชีพในสถานพัฒนาและฟนฟู หรือสงเด็กเขาศึกษากลอมเกลาจิตใจ โดยใชหลัก ศาสนาในวดั หรือสถานที่ทางศาสนาอ่ืน ท่ยี ินยอมรับเด็กไว วธิ กี ารใหก ารสงเคราะหต ามวรรคหนงึ่ ใหเ ปน ไปตามระเบยี บทป่ี ลดั กระทรวง กําหนด และไมวากรณีใดๆ การดําเนินการใหการสงเคราะหตาม (๔) (๕) (๖) หรือ (๗) ตองไดรับ ความยินยอมจากผูปกครอง ความยินยอมดังกลาวตองทําเปนหนังสือตามแบบที่ปลัดกระทรวง กาํ หนด หรอื ยนิ ยอมดว ยวาจาตอ หนา พยานอยา งนอ ยสองคน ในกรณที ผ่ี ปู กครองไมใ หค วามยนิ ยอม โดยไมมีเหตุอันควรหรือไมอาจใหความยินยอมได ใหปลัดกระทรวงหรือผูวาราชการจังหวัด แลวแตกรณี มีอํานาจสงเด็กเขารับการสงเคราะหตามวิธีการดังกลาวได ทั้งนี้ ปลัดกระทรวง หรือผูวาราชการจังหวัดตองฟงรายงานและความเห็นของผูเช่ียวชาญในสาขาวิชาชีพสังคมสงเคราะห และการแพทยกอ น ใหปลัดกระทรวงหรือผูวาราชการจังหวัด แลวแตกรณี มีอํานาจกําหนด ระยะเวลาในการสงเคราะหเดก็ ตาม (๔) (๕) (๖) หรอื (๗) แตถ า มีพฤติการณเปลี่ยนแปลงไป อาจจะ ขยายหรอื ยน ระยะเวลาทก่ี าํ หนดไวแ ลว กไ็ ดต ามแตเ หน็ สมควร ในระหวา งระยะเวลาดงั กลา วใหพ นกั งาน เจาหนาที่รบี ดําเนนิ การจดั ใหเ ด็กสามารถกลบั ไปอยูในความปกครองของผปู กครอง โดยมชิ ักชา ในกรณีเด็กอยูระหวางการรับการสงเคราะห ถาผูปกครองรองขอ และแสดงใหเ หน็ วา สามารถปกครองและอปุ การะเลยี้ งดเู ดก็ ได ใหป ลดั กระทรวงหรอื ผวู า ราชการจงั หวดั แลวแตกรณี ส่ังใหเด็กพนจากการสงเคราะหและมอบตัวเด็กใหแกผูปกครองรับไปปกครองดูแลได แมวา ยงั ไมครบกําหนดระยะเวลาในการสงเคราะหก็ตาม

๘๘ ในกรณที บี่ คุ คลทไ่ี ดร บั การสงเคราะหม อี ายคุ รบสบิ แปดปบ รบิ รู ณแ ตย งั อยู ในสภาพทจี่ าํ เปน จะตอ งไดร บั การสงเคราะหต อ ไป ปลดั กระทรวงหรอื ผวู า ราชการจงั หวดั แลว แตก รณี อาจส่งั ใหบคุ คลน้ันไดร ับการสงเคราะหตอไปจนอายยุ ี่สิบปบริบรู ณก็ได แตถา มเี หตุจาํ เปนตองใหการ สงเคราะหตอไปอีกและบุคคลน้ันมิไดคัดคานปลัดกระทรวงหรือผูวาราชการจังหวัด แลวแตกรณี อาจส่ังใหสงเคราะหบุคคลนั้นตอไปตามความจําเปนและสมควร แตท้ังน้ีตองไมเกินเวลาท่ีบุคคลนั้น มีอายคุ รบยี่สบิ สีป่ บ รบิ รู ณ ÁÒμÃÒ óô ผูปกครองหรือญาติของเด็ก อาจนําเด็กไปขอรับการสงเคราะหท่ี กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการหรือสํานักงานพัฒนาสังคมและสวัสดิการจังหวัด หรือท่ีสถานแรกรับ สถานสงเคราะห หรือสถานพัฒนาและฟน ฟูของเอกชน เพอ่ื ขอรบั การสงเคราะหไ ด กรณมี กี ารนาํ เดก็ มาขอรบั การสงเคราะหท กี่ รมพฒั นาสงั คมและสวสั ดกิ าร หรือสํานักงานพัฒนาสังคมและสวัสดิการจังหวัด ถาเปนเด็กที่จําเปนตองไดรับการสงเคราะหให พนกั งานเจา หนา ทพี่ จิ ารณาใหก ารสงเคราะหท เี่ หมาะสมตามมาตรา ๓๓ แตใ นกรณที พี่ นกั งานเจา หนา ท่ี ยังไมสามารถหาวิธกี ารสงเคราะหท่ีเหมาะสมกบั เด็กตามมาตรา ๓๓ ได จะสงเด็กไปยงั สถานแรกรบั กอ นกไ็ ด กรณมี ีการนาํ เดก็ มาขอรบั การสงเคราะหท ่ีสถานแรกรับ สถานสงเคราะห หรอื สถานพฒั นาและฟน ฟเู ดก็ ของเอกชน ใหผ ปู กครองสวสั ดภิ าพรายงานขอ มลู เกยี่ วกบั เดก็ ตอ พนกั งาน เจาหนาทเ่ี พ่ือพิจารณาดาํ เนินการตามวรรคสองตอ ไป ÁÒμÃÒ óõ เมื่อพนักงานเจาหนาที่หรือผูมีหนาท่ีคุมครองสวัสดิภาพเด็กตาม มาตรา ๒๔ พบเห็นเดก็ ทีพ่ งึ ไดร บั การสงเคราะหต ามมาตรา ๓๒(๑) และ (๒) หรอื ไดรบั แจงจากบุคคล ตามมาตรา ๒๙ ใหสอบถามเพื่อทราบขอมูลเก่ียวกับเด็ก ถาเด็กเจ็บปวยหรือจําตองตรวจสุขภาพ หรอื เปน เดก็ พกิ าร ตอ งรบี จดั ใหม กี ารตรวจรกั ษาทางรา งกายและจติ ใจทนั ที หากเปน เดก็ ทจี่ าํ เปน ตอ งไดร บั การสงเคราะหก ็ใหพิจารณาใหก ารสงเคราะหตามมาตรา ๓๓ และไมว า กรณีใดใหพยายามดาํ เนนิ การ เพ่ือใหเด็กสามารถกลับไปอยูกับครอบครัวโดยเร็ว แตหากปรากฏวาสภาพครอบครัวหรือสิ่งแวดลอม ไมเหมาะท่ีจะใหเด็กกลับไปอยูกับครอบครัว และมีเหตุจําเปนท่ีจะตองใหการคุมครองสวัสดิภาพ แกเ ดก็ พนักงานเจา หนาทจี่ ะใชม าตรการคุมครองสวสั ดิภาพแกเ ด็กตามหมวด ๔ ก็ได ÁÒμÃÒ óö ในระหวางที่เด็กไดรับการสงเคราะหตามมาตรา ๓๓ (๒) (๔) หรือ (๖) หากปรากฏวาเปนเด็กที่เสย่ี งตอการกระทําผิดและพึงไดรบั การคมุ ครองสวัสดิภาพ ใหป ลัดกระทรวง หรอื ผวู า ราชการจงั หวดั แลว แตก รณี มอี าํ นาจสง่ั ใหใ ชม าตรการคมุ ครองสวสั ดภิ าพแกเ ดก็ ตามหมวด ๔ ได ÁÒμÃÒ ó÷ เมอ่ื สถานแรกรบั สถานสงเคราะห หรอื สถานพฒั นาและฟน ฟไู ดร บั ตวั เดก็ ไวตามมาตรา ๓๓ (๕) (๖) หรือ (๗) ใหผูปกครองสวัสดิภาพรีบสืบเสาะและพินิจเกี่ยวกับตัวเด็ก และครอบครัว และเสนอความเห็นเก่ียวกับวิธีการสงเคราะหหรือคุมครองสวัสดิภาพเด็กแตละคน พรอมดวยประวัติไปยังปลัดกระทรวงหรือผูวาราชการจังหวัด แลวแตกรณี โดยมิชักชา และใหปลัด กระทรวงหรอื ผูวา ราชการจังหวัดสั่งการตามทเี่ ห็นสมควรตอ ไป

๘๙ ÁÒμÃÒ óø ในกรณที ป่ี ลดั กระทรวงหรอื ผวู า ราชการจงั หวดั สงั่ ใหเ ดก็ เขา รบั การสงเคราะห โดยผูปกครอง ไมยินยอม ตามมาตรา ๓๓ วรรคสอง กรณีทผ่ี ูปกครองของเด็กไมเ หน็ ดวยกบั กําหนด ระยะเวลาตามมาตรา ๓๓ วรรคสาม หรือกรณีที่ผูปกครองย่ืนคํารองขอรับเด็กไปปกครองดูแลเอง แตไดรับการปฏิเสธจากปลัดกระทรวงหรือผูวาราชการจังหวัดตามมาตรา ๓๓ วรรคส่ี ผูปกครอง ยอ มมสี ทิ ธนิ าํ คดไี ปสศู าลตามมาตรา ๕ ในเขตทอ งทน่ี น้ั ภายในหนง่ึ รอ ยยส่ี บิ วนั นบั แตว นั รบั ทราบคาํ สงั่ ÁÒμÃÒ óù ในกรณีที่ผูปกครองซึ่งไดรับเด็กกลับมาอยูในความดูแล มีพฤติการณ นา เชอื่ วา จะใหก ารเลยี้ งดโู ดยมชิ อบแกเ ดก็ อกี ใหพ นกั งานเจา หนา ทหี่ รอื ผมู หี นา ทคี่ มุ ครองสวสั ดภิ าพเดก็ ตามมาตรา ๒๔ ใหคําแนะนําแกผูปกครอง หากผูปกครองไมปฏิบัติตามคําแนะนําก็ใหย่ืนคําขอตอ ปลัดกระทรวง ผูวาราชการจังหวัด นายอําเภอหรือปลัดอําเภอผูเปนหัวหนาประจํากิ่งอําเภอ แลวแตกรณี เพื่อเรียกผูปกครองมาทําทัณฑบนวาจะไมกระทําการใดอันมีลักษณะเปนการใหการ เลี้ยงดูโดยมิชอบแกเด็กอีกและใหวางประกันไวเปนจํานวนเงินตามสมควรแกฐานานุรูป แตจะเรียก ประกนั ไวไ ดไ มเ กนิ ระยะเวลาสองป ถา กระทาํ ผดิ ทณั ฑบ นใหร บิ เงนิ ประกนั เปน ของกองทนุ คมุ ครองเดก็ ตามมาตรา ๖๙ การใหคําแนะนําหรือการเรียกประกันใหคํานึงถึงฐานะทางเศรษฐกิจของ ผปู กครอง และประโยชนสูงสุดของเด็กเปนสาํ คัญ ËÁÇ´ ô ¡Òä،Á¤ÃͧÊÇÑÊ´ÔÀҾഡç ÁÒμÃÒ ôð เดก็ ที่พึงไดรับการคมุ ครองสวสั ดภิ าพ ไดแก (๑) เดก็ ท่ถี ูกทารณุ กรรม (๒) เด็กท่ีเสีย่ งตอ การกระทาํ ผดิ (๓) เดก็ ทอ่ี ยใู นสภาพทจี่ าํ ตอ งไดร บั การคมุ ครองสวสั ดภิ าพตามทก่ี าํ หนด ในกฎกระทรวง ÁÒμÃÒ ôñ ผูใดพบเห็นหรือประสบพฤติการณที่นาเช่ือวามีการกระทําทารุณกรรม ตอเด็ก ใหร ีบแจง หรอื รายงานตอ พนักงานเจาหนา ที่ พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ หรอื ผมู ีหนา ที่ คมุ ครองสวสั ดภิ าพเดก็ ตามมาตรา ๒๔ เมื่อพนักงานเจาหนาที่ พนักงานฝายปกครองหรือตาํ รวจ หรือผูมีหนาท่ีคุมครอง สวัสดภิ าพเดก็ ตามมาตรา ๒๔ ไดรับแจงเหตุตามวรรคหน่งึ หรือเปนผูพ บเหน็ หรอื ประสบพฤตกิ ารณ ทน่ี า เชอ่ื วา มกี ารกระทาํ ทารณุ กรรมตอ เดก็ ในสถานทใี่ ด ใหม อี าํ นาจเขา ตรวจคน และมอี าํ นาจแยกตวั เดก็ จากครอบครัวของเด็กเพอื่ คุมครองสวสั ดิภาพเดก็ โดยเร็วท่ีสุด

๙๐ การแจงหรือการรายงานตามมาตราน้ี เมื่อไดกระทําโดยสุจริตยอมไดรับความคุมครอง และไมต องรับผิดท้งั ทางแพง ทางอาญาหรือทางปกครอง ÁÒμÃÒ ôò การดาํ เนนิ การคมุ ครองสวัสดิภาพเดก็ ตามมาตรา ๔๑ วรรคสอง ตอ งรบี จัดใหมีการตรวจรักษาทางรางกายและจิตใจทันที ถาพนักงานเจาหนาที่เห็นสมควรตองสืบเสาะ และพนิ จิ เกย่ี วกบั เดก็ และครอบครวั เพอ่ื หาวธิ กี ารคมุ ครองสวสั ดภิ าพทเี่ หมาะสมแกเ ดก็ กอ็ าจสง ตวั เดก็ ไปสถานแรกรับกอนได หรือถาจําเปนตองใหการสงเคราะหก็ใหพิจารณาใหการสงเคราะหตาม มาตรา ๓๓ และถาจําเปนตองใหก ารฟน ฟสู ภาพจติ ใจกใ็ หร บี สงเดก็ ไปยังสถานพัฒนาและฟน ฟู การสงเด็กไปสถานแรกรับ สถานพัฒนาและฟนฟู หรือสถานที่อ่ืนใดตามวรรคหนึ่ง ระหวา งการสบื เสาะและพนิ จิ เพอื่ หาวธิ กี ารการคมุ ครองสวสั ดภิ าพทเ่ี หมาะสม ใหก ระทาํ ไดไ มเ กนิ เจด็ วนั แตในกรณีท่ีมีเหตุจําเปนและสมควรเพ่ือประโยชนของเด็ก พนักงานเจาหนาท่ีหรือพนักงานอัยการ จะยน่ื คาํ รอ งขอตอ ศาลตามมาตรา ๕ เพอื่ มคี าํ สงั่ ขยายระยะเวลาออกไปรวมแลว ไมเ กนิ สามสบิ วนั กไ็ ด ÁÒμÃÒ ôó กรณที ผ่ี ปู กครองหรอื ญาตขิ องเดก็ เปน ผกู ระทาํ ทารณุ กรรมตอ เดก็ ถา มกี าร ฟอ งคดอี าญาแกผกู ระทําผดิ และมเี หตุอนั ควรเชื่อวาผูถ กู ฟอ งนัน้ จะกระทําทารณุ กรรมแกเด็กอีก ก็ให ศาลทพ่ี ิจารณาคดนี ้นั มอี ํานาจกําหนดมาตรการคมุ ความประพฤติผนู น้ั หามเขาเขตกาํ หนด หรอื หา ม เขาใกลต ัวเดก็ ในระยะทีศ่ าลกําหนด เพอื่ ปอ งกันมใิ หก ระทําการดังกลา วและจะส่งั ใหผ ูน้นั ทาํ ทัณฑบ น ตามวิธกี ารทีก่ าํ หนดไวต ามมาตรา ๔๖ และมาตรา ๔๗ แหงประมวลกฎหมายอาญาดวยกไ็ ด หากยังไมมีการฟองคดีอาญาหรือไมฟองคดีอาญา แตมีพฤติการณ นา เชอ่ื วา จะมกี ารกระทาํ ทารณุ กรรมแกเ ดก็ อกี ใหพ นกั งานเจา หนา ท่ี พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ ผูมหี นา ท่ีคุมครองสวัสดภิ าพเด็กตามมาตรา ๒๔ หรือพนักงานอัยการย่ืนคําขอตอศาลตามมาตรา ๕ เพื่อออกคําส่ังมิใหกระทําการดังกลาวโดยกําหนดมาตรการคุมความประพฤติและเรียกประกัน ดว ยกไ็ ด ในกรณตี ามวรรคหน่ึงและวรรคสอง หากศาลเหน็ วามีเหตุจาํ เปนเรง ดวน เพ่ือคุมครองเด็กมิใหถูกกระทําทารุณกรรมอีก ใหศาลมีอํานาจออกคําส่ังใหตํารวจจับกุมผูท่ีเชื่อวา จะกระทาํ ทารณุ กรรมแกเ ดก็ มากักขังไว มีกาํ หนดครั้งละไมเกนิ สามสบิ วนั การพิจารณาออกคําส่ังหรือการเรียกประกันตามมาตราน้ี ใหคํานึงถึง ประโยชนสูงสดุ ของเดก็ เปน สาํ คญั ÁÒμÃÒ ôô เมื่อพนักงานเจาหนาที่หรือผูมีหนาที่คุมครองสวัสดิภาพเด็ก ตามมาตรา ๒๔ พบเห็นหรือไดรับแจงจากผูพบเห็นเด็กที่เสี่ยงตอการกระทําผิดใหสอบถามเด็ก และดาํ เนนิ การหาขอ เทจ็ จรงิ เกย่ี วกบั ตวั เดก็ รวมทงั้ สภาพความสมั พนั ธภ ายในครอบครวั ความเปน อยู การเลี้ยงดู อปุ นิสยั และความประพฤติของเด็กเพ่ือทราบขอ มูลเกย่ี วกับเด็ก และถา เห็นวาจําเปน ตอ ง คมุ ครองสวัสดิภาพแกเด็ก โดยวธิ ีสง เขาสถานคมุ ครองสวสั ดิภาพหรอื สถานพัฒนาและฟนฟกู ใ็ หเ สนอ ประวตั ิ พรอ มความเหน็ ไปยงั ปลดั กระทรวงหรอื ผวู า ราชการจงั หวดั แลว แตก รณี เพอื่ พจิ ารณาสงั่ ใหใ ช วิธีการคุม ครองสวัสดภิ าพทเี่ หมาะสมแกเ ด็ก

๙๑ ในกรณีพนักงานเจาหนาท่ีหรือผูมีหนาที่คุมครองสวัสดิภาพเด็กตาม มาตรา ๒๔ เห็นวา เดก็ จาํ เปนตองไดรบั การสงเคราะหก็ใหพ จิ ารณาใหก ารสงเคราะหต ามมาตรา ๓๓ แตถาเห็นวายังไมสมควรสงตัวเด็กไปยังสถานแรกรับ สถานสงเคราะห สถานคุมครองสวัสดิภาพ หรือสถานพัฒนาและฟนฟูก็ใหมอบตัวเด็กแกผูปกครองหรือบุคคลท่ียินยอมรับเด็กไปปกครองดูแล โดยอาจแตง ตง้ั ผคู มุ ครองสวสั ดภิ าพแกเ ดก็ ตามมาตรา ๔๘ หรอื ไมก ไ็ ด และเมอ่ื ไดป รกึ ษาหารอื รว มกบั ผูปกครองหรือบุคคลที่จะรับเด็กไปปกครองดูแลแลวอาจจะวางขอกําหนดเพ่ือปองกันมิใหเด็ก มีความประพฤติเสยี หาย หรือเส่ยี งตอ การกระทาํ ผดิ โดยใหผูปกครองหรือบุคคลทีร่ ับเดก็ ไปปกครอง ดแู ลตอ งปฏิบตั ิขอใดขอ หนึง่ หรอื หลายขอตามความเหมาะสม ดงั ตอไปน้ี (๑) ระมัดระวังมิใหเด็กเขาไปในสถานท่ีหรือทองท่ีใดอันจะจูงใจใหเด็ก ประพฤติตนไมส มควร (๒) ระมัดระวังมิใหเด็กออกนอกสถานที่อยูอาศัยในเวลากลางคืน เวน แตมเี หตุจาํ เปนหรือไปกับผปู กครอง (๓) ระมัดระวังมิใหเด็กคบหาสมาคมกับบุคคลหรือคณะบุคคลท่ีจะ ชักนาํ ไปในทางเสอ่ื มเสีย (๔) ระมัดระวังมิใหเด็กกระทําการใดอันเปนเหตุใหเด็กประพฤติ เสียหาย (๕) จัดใหเด็กไดรับการศึกษาอบรมตามสมควรแกอายุ สติปญญา และความสนใจของเดก็ (๖) จดั ใหเ ดก็ ไดป ระกอบอาชพี ทเ่ี หมาะสมกบั ความถนดั และความสนใจ ของเด็ก (๗) จัดใหเด็กกระทาํ กิจกรรมเพื่อพัฒนาตนเองทางดานคุณธรรม จรยิ ธรรม และบาํ เพ็ญประโยชนต อ สังคม หากปรากฏชดั วา ผปู กครองหรอื ผทู รี่ บั เดก็ ไวป กครองดแู ล ละเลยไมป ฏบิ ตั ิ ตามขอ กาํ หนดของพนกั งานเจา หนา ทห่ี รอื ผมู หี นา ทค่ี มุ ครองสวสั ดภิ าพเดก็ ตามมาตรา ๒๔ กใ็ หพ นกั งาน เจา หนา ทีห่ รือผมู ีหนา ท่ีคมุ ครองสวัสดิภาพเด็กรับเด็กกลับไปดแู ล ÁÒμÃÒ ôõ หามมิใหเด็กซ้ือหรือเสพสุราหรือบุหร่ี หรือเขาไปในสถานท่ีเฉพาะ เพื่อการจําหนายหรือเสพสุราหรือบุหรี่ หากฝาฝนใหพนักงานเจาหนาท่ีสอบถามเด็กเพ่ือทราบ ขอมูลเกี่ยวกับเด็กและมีหนังสือเรียกผูปกครองมารวมประชุมเพ่ือปรึกษาหารือ วากลาวตักเตือน ใหทําทัณฑบน หรือมีขอตกลงรวมกันเก่ียวกับวิธีการและระยะเวลาในการจัดใหเด็กทํางานบริการ สังคมหรือทํางานสาธารณประโยชนและอาจวางขอกําหนดใหผูปกครองตองปฏิบัติขอใดขอหน่ึง หรือหลายขอ ตามมาตรา ๔๔ วรรคสองหรือวางขอกําหนดอื่นใดเพ่ือแกไข หรือปองกันมิใหเด็ก กระทาํ ความผดิ ข้ึนอกี ก็ได