Cud_natury_publikacja

1 Cud natury – dar spotkania The miracle of nature – gift of the meetingMaravilla de la naturaleza – un regalo para la reunión

2

3

4

5

Wy jesteście nadzieją świata, nadzie- You are the hope of the world, the Vosotros sois la esperanza de la Iglesiają Kościoła, wy jesteście moją nadzieją hope of the Church, you are my hope y del mundo, vosotros sois mi esperanza(…) Wy jesteście pokoleniem, które zawie- (…) You are the generation which holds the (…) ¡Vosotros sois la generación que con-ra w sobie przyszłość! future! tiene el futuro! (the homily of John Paul during the Mass for the (Homilía de Juan Pablo II durante la misa de(homilia Jana Pawła II podczas mszy inauguru- inauguration of his pontificate, the Vatican, 1978) inauguración del pontificado, Vaticano, 1978).jącej pontyfikat, Watykan, 1978 r.) XXXI Światowe Dni Młodzieży 2016 to The 31st World Youth Day 2016 is a great La XXXI Jornada de la Juventud 2016 es una wielkie święto młodości – wielkie świę- feast of youth – a great feast of all those gran festividad de la juventud, de todos to wszystkich młodych duchem, prze- who are young in their spirit, who are filled los jóvenes de espíritu y llenos de la alegría pełnionych radością Ducha Świętego. with the joy of the Holy Ghost. This is your del Espíritu Santo. Es vuestra festividad. To Wasze Święto. Idea ta zrodziła się feast. This idea was born from the need La idea nació de la necesidad de los cora- z potrzeby serc. Papież Jan Paweł II do- of the hearts. Pope John Paul II also dis- zones. El papa Juan Pablo II siempre per- strzegał potencjał drzemiący w każdym cerned the potential latent in each person. cibía el potencial que duerme en cada ser człowieku. Widział także ogromne pra- He also saw a huge need of the youth to humano. Veía también la gran necesidad gnienie młodzieży do wyrażania siebie, express themselves, their emotions and que tienen los jóvenes para expresarse swoich emocji i ambicji. Z zaciekawie- needs. He always listened attentively to a sí mismos, sus emociones y necesidades. niem słuchał tego, co młodzi mają do what the youth wanted to tell him. He Siempre con curiosidad escuchaba lo que powiedzenia. Zawsze miał dla nich czas. always found the time for them. In con- le querían decir los jóvenes. Siempre tenía Następstwem tak otwartej wobec mło- sequence of his open attitude to youth, tiempo para ellos. La consecuencia de esta6 dzieży postawy św. Jana Pawła II było Saint John Paul II invited young people to actitud tan abierta de san Juan Pablo II ha- zaproszenie młodych ludzi do Rzymu Rome on Palm Sunday of the Year of the cia jóvenes fue la invitación de la gente w Niedzielę Palmową Roku Odkupienia Redemption (1984). At the close of their joven a Roma al Domingo de Ramos el (1984). Na zakończenie wizyty papież visit, the Polish Pope gave a symbol to the Año Jubilar de la Redención (1984). Al final Polak podarował młodym symbol – young – the World Youth Day Cross – for de la visita, el papa polaco entregó a los Krzyż Światowych Dni Młodzieży – aby them to carry it throughout the world as jóvenes un símbolo – la Cruz de la Jornada nieśli go po całej ziemi jako znak miłości a sign of the love of Christ. In the Interna- Mundial de la Juventud – para que lo lle- Chrystusa. W Międzynarodowym Roku tional Year of the Youth (1985), the young varan por todo el mundo como un signo Młodzieży (1985) młodzi ponownie od- visited Saint John Paul II again. After a year de amor de Cristo. El Año Internacional de wiedzili św. Jana Pawła II. Rok później these meetings took on a cyclical char- la Juventud, los jóvenes de nuevo visitaron spotkania te nabrały cyklicznego cha- acter and assumed the name of “World a san Juan Pablo II. Un año más tarde estas rakteru i przybrały nazwę „Światowych Youth Day”. From that time a meeting reuniones adquirieron un carácter cíclico y Dni Młodzieży”. Odtąd co roku odbywa with the Holy Father was held every year. adoptaron el nombre de la “Jornada Mun- się spotkanie z Ojcem Świętym. Idea Thus, the idea of a common conversation dial de la Juventud”. Desde entonces, cada wspólnej rozmowy i modlitwy jest zatem and prayer is continued. This is the time año tiene lugar el encuentro con el san- kontynuowana. To czas, który papież which the Pope has for the youth and the to padre. La idea de un diálogo y oración ma dla młodzieży, a młodzież dla Boga, youth has for God, the Holy Father and común se sigue continuando. El papa ded- Ojca Świętego i siebie. Od 2003 roku themselves. Since 2003 the Icon of the ica tiempo a los jóvenes y los jóvenes, lo wraz Krzyżem Światowych Dni Młodzie- Mother of God, a powerful Mother who dedican a Dios, a santo padre y a sí mis-

ży pielgrzymuje po świecie Ikona Matki leads to Christ, has made its pilgrimage mos. Desde el año 2003, junto con la Cruz 7Bożej, potężnej Matki prowadzącej do through the world, along with the World de la Jornada Mundial de la Juventud, porChrystusa. Youth Day Cross. el mundo peregrina también el Icono de laŚwiatowe Dni Młodzieży odbywają się co World Youth Day is held every year in cit- Virgen María, la Gran Madre que nos guíaroku w miastach całego świata. W dniach ies all over the world. On 26-31 July 2016, hacia Cristo.26–31 lipca 2016 r. Kraków, miasto św. Jana Cracow, the city of Saint John Paul II and La Jornada Mundial de la Juventud se ce-Pawła II i św. Faustyny Kowalskiej, gościć Saint Faustina Kowalska, will host pilgrims lebra cada año en las ciudades de todo elbędzie pielgrzymów z całego świata, którzy from all over the world who will pray and mundo. Entre los días 26 y 31 de julio debędą się tu wspólnie modlić i chwalić Boga. praise God together here. 2016, Cracovia, ciudad de san Juan PabloPapież Franciszek w orędziu na tegorocz- In his message for this year’s celebrations, II y de santa Faustina Kowalska, hospeda-ną uroczystość zachęca do uczynków mi- Pope Francis encourages people to do rá a los peregrinos de todo el mundo quełosierdzia, w tym do przebaczenia bliźnim. works of mercy, including forgiving one’s juntos acudirán aquí para rezar y alabar„Błogosławieni miłosierni, albowiem oni neighbours. a Dios. El papa Francisco en el mensajemiłosierdzia dostąpią” (MT 5,7) to motto, “Blessed are the merciful, for they shall para el encuentro de este año anima a rea-które Ojciec Święty wybrał dla tegorocz- obtain mercy” (Mt 5,7) is the motto that lizar las obras de misericordia, entre otros,nych obchodów, jako zwieńczenie Jubile- the Holy Father has chosen for this year’s a perdonar a los prójimos.uszowego Roku Miłosierdzia. celebrations which will crown the Jubilee “Bienaventurados los misericordiosos,Papież Franciszek podkreśla również po- Year of Mercy. porque ellos alcanzarán misericordia”trzebę bycia miłosiernym w stosunku Pope Francis also emphasises the need (Mt 5,7) es el lema que el santo padre eli-do naszego otoczenia. Encyklika Ojca to be merciful towards our environment. gió para la celebración de este año comoŚwiętego Franciszka pt. ”Laudato si’. The encyclical of the Holy Father Francis culminación del Jubileo de la Misericordia.W trosce o wspólny dom” jako pierwsza entitled “On care for our common home. El papa Franciso subraya también la ne-jest poświęcona w tak dużym stopniu Laudato si” is the first encyclical devoted cesidad de ser misericordioso respectośrodowisku naturalnemu. Papież zwraca to such a large extent to the natural envi- a nuestro entorno. La Encíclia del santouwagę, jak ważny jest zrównoważony roz- ronment. The Holy Father points out how padre Francisco titulada “Sobre el cuidadowój świata, w którego centrum jest czło- important the sustainable development of de la casa común Laudato si” es la prime-wiek, potrzebujący zasobów środowiska the world is, at the centre of which there is ra encíclica dedicada en tanta medida aldo życia, ale również szanujący naturę. man who needs environmental resources medio ambiente. El santo padre señala laNawołuje do „nawrócenia ekologicznego”. to live, but also respects nature. The Pope importancia del desarrollo sostenible delDostrzega rosnące uwrażliwienie na śro- calls for “ecological conversion”. He dis- mundo, en cuyo centro está el ser humanodowisko, ale też wyraża obawę o dalsze cerns the growing environmental sensitiv- que necesita los recursos naturales paralosy naszej planety. ity, but also expresses his concern about vivir, pero que a la vez respeta la natura-„Laudato si’, mi’ Signore – Pochwalony the further fate of the planet. leza. El papa llama a la “conversión eco-bądź, Panie mój”,  śpiewał święty Franci- “Laudato si’, mi’ Signore – Praise be to lógica”. Percibe la creciente sensibilidad alszek z Asyżu. W tej pięknej pieśni przypo- you, my Lord”, Saint Francis of Assisi sang. medio ambiente, pero también expresa sumniał, że nasz wspólny dom jest jak sio- In this beautiful song he reminded that preocupación por el destino de nuestrostra, z którą dzielimy istnienie, i jak piękna our common home was like a sister with planeta.matka, biorąca nas w  ramiona: „Pochwa- whom we shared our life and like a beau-   “Laudato si’, mi’ Signore - Alabado seas,lony bądź, mój Panie, przez siostrę naszą, tiful mother who opened her arms to em- mi Señor”, cantaba san Francisco de Asís.

matkę ziemię, która nas żywi brace us: “Praise be to you, my En ese hermoso cántico nosi  chowa, wydaje różne owoce Lord, through our sister, Moth- recordaba que nuestra casaz  barwnymi kwiatami i  trawa- er Earth, who sustains and común es también como unami” [1]. governs us, and who produc- hermana, con la cual compar-Warto przypomnieć, że tak- es various fruit with coloured timos la existencia, y comoże św. Jan Paweł II wiele razy flowers and herbs” [1]. una madre bella que nos aco-upominał się o wspólną troskę It should also be recalled that ge entre sus brazos: “Alabadoo środowisko naturalne. Saint John Paul II also called seas, mi Señor, por la hermana„W swojej pierwszej encyklice many times for the common nuestra madre tierra, la cualostrzegł, że «człowiek zdaje care of the natural environment. nos sustenta, y gobierna ysię często nie dostrzegać in- “In his first Encyclical he produce diversos frutos connych znaczeń swego natural- warned that «human beings coloridas flores y hierba” [1].nego środowiska, jak tylko te, frequently seem to see no Merece la pena recordar quektóre służą celom doraźnego other meaning in their nat- también san Juan Pablo II enużycia i zużycia» [4]. Następ- ural environment than what numerosas ocasiones reclamónie zachęcał do globalnego serves for immediate use el cuidado común de nuestro«nawrócenia  ekologicznego» and consumption» [4]. Sub- entorno natural.[5]. Jednakże równocześnie sequently, he would call for “En su primera encíclica, ad-zauważył, że «zbyt mało wagi a global «ecological conver- virtió que el ser humano pare-8 przywiązuje się do ochrony sion» [5]. At the same time, ce «no percibir otros signifi- warunków moralnych praw- he noted that little effort had cados de su ambiente natural,dziwej „ekologii ludzkiej”» been made «to safeguard the sino solamente aquellos que[6]. Zniszczenie środowiska moral conditions for an au- sirven a los fines de un uso in-ludzkiego jest sprawą bardzo thentic “human ecology”».[6] mediato y consumo» [4]. Su-poważną nie tylko dlatego, The destruction of the human cesivamente llamó a una con-że Bóg powierzył człowieko- environment is extremely se- versión  ecológica global [5].wi świat, ale także dlatego, rious, not only because God Pero al mismo tiempo hizoże samo ludzkie życie jest has entrusted the world to notar que se pone poco em-darem, który trzeba chronić us men and women, but be- peño para «salvaguardar lasprzed różnymi formami de- cause human life is itself a gift condiciones morales de unagradacji. Wszelka troska i dą- which must be defended from auténtica  ecología humana»żenie do polepszenia świata various forms of debasement. [6]. La destrucción del am-wymaga dogłębnych «zmian Every effort to protect and biente humano es algo muystylów życia, modeli produk- improve our world entails serio, porque Dios no sólo lecji i  konsumpcji, utrwalonych profound changes in «life- encomendó el mundo al serstruktur władzy, na których styles, models of production humano, sino que su propiaopierają się dziś społeczeń- and consumption, and the es- vida es un don que debe serstwa» [7]. Prawdziwy rozwój tablished structures of power protegido de diversas formasczłowieka ma charakter mo- which today govern socie- de degradación. Toda preten-

9

ralny i pociąga za sobą pełne poszanowa- ties».[7] Authentic human development sión de cuidar y mejorar el mundo su- nie osoby ludzkiej, powinien być również has a moral character. It presumes full re- pone cambios profundos en «los estilos ukierunkowany na świat przyrody i «brać spect for the human person, but it must de vida, los modelos de producción y de pod uwagę naturę każdego bytu oraz ich also be concerned for the world around consumo, las estructuras consolidadas wzajemne powiązanie w uporządkowany us and «take into account the nature of de poder que rigen hoy la sociedad» [7]. system» [8]. Dlatego zdolność człowieka each being and of its mutual connection El auténtico desarrollo humano posee un do przekształcenia rzeczywistości powin- in an ordered system».[8] Accordingly, carácter moral y supone el pleno respe- na być rozwijana na podstawie pierwot- our human ability to transform reality to a la persona humana, pero también nego przeznaczenia rzeczy, wyznaczone- must proceed in line with God’s original debe prestar atención al mundo natural go jej przez Boga [9].’ (Laudato si’) gift of all that is”. [9].” (Laudato si’) y «tener en cuenta la naturaleza de cada Papież Franciszek, kontynuując dzieło św. Continuing the work of Saint John Paul II, ser y su mutua conexión en un sistema Jana Pawła II, poświęca ochronie przyrody Pope Francis devotes a good deal of atten- ordenado» [8]. Por lo tanto, la capacidad wiele uwagi i troski. Mówi, że niezbędne tion and concern to nature conservation. de transformar la realidad que tiene el ser jest globalne porozumienie, które winno He speaks of the necessity of a global humano debe desarrollarse sobre la base doprowadzić do zrównoważonego i zróż- agreement which should lead to sustain- de la donación originaria de las cosas por nicowanego rolnictwa, lepszego zarządza- able and diversified agriculture, the better parte de Dios [9]”. (Laudato si’) nia zasobami leśnymi i morskimi, promo- management of forest and marine resourc- El papa Francisco, al continuar la obra de wania efektywności energetycznej oraz es, the promotion of energy efficiency and san Juan Pablo II, dedica mucha atención zapewnienia każdemu człowiekowi dostę- ensuring access to drinking for everybody. y preocupación a la protección de la na-10 pu do wody pitnej. The postulates of the Encyclical are particu- turaleza. Dice que es indispensable un Postulaty encykliki są bliskie Polakom. larly close to the Poles. We take care of the consenso mundial que lleve, por ejemplo, Dbamy o równomierny rozwój naszej sustainable development of our Fatherland, a programar una agricultura sostenible Ojczyzny z poszanowaniem dóbr środo- with respect for the resources of the natu- y diversificada, a promover una gestión wiska naturalnego. Polskie rolnictwo, le- ral environment. Polish agriculture, forestry más adecuada de los recursos forestales y śnictwo i łowiectwo współdziałają ze sobą, and hunting cooperate with one another marinos, a fomentar una mayor eficiencia a korzystając z niezbędnych człowiekowi and, when using the environmental re- energética, a asegurar a todos el acceso al zasobów środowiska, kierują się troską sources which are necessary for man, they agua potable. o naturę. are always guided by the care of nature. Los postulados de la encíclica son muy W Polsce racjonalnie eksploatujemy za- In Poland, we rationally use forest resourc- cercanos a los polacos. Velamos por el soby leśne. Dzięki takim działaniom na- es. Due to such actions, there was a huge desarrollo sostenible de nuestra patria y stąpiła eksplozja gatunków, które dawno growth of species which had already long respetamos los bienes medioambienta- zniknęły już z mapy zachodniej Europy. ago vanished from the map of Western les. La agricultura, la silvicultura y la caza Polskie łowiectwo przy ścisłej współpracy Europe. In strict cooperation with for- colaboran entre sí. Al utilizar los recursos z leśnictwem i rolnictwem pozyskiwało estry and agriculture, Polish hunting has ambientales indispensables para el ser hu- i pozyskuje duże ilości zdrowej żywności, acquired and acquires large quantities of mano, se guían siempre por el cuidado de nie powodując spadku liczebności zwie- healthy food, without causing a decrease la naturaleza. rząt łownych. in the abundance of game animals. En Polonia explotamos racionalmente los Realizacja postulatów zrównoważone- The implementation of the sustainable recursos forestales. Gracias a este tipo de go rozwoju, o których mowa w encyklice development postulates referred to in actividades, se produjo una explosión de

„Laudato si”, jest nie tylko szansą na po- the “Laudato si” Encyclical is not only las especies que hace tiempo ya habían 11prawę stanu środowiska naturalnego, ale a chance for improving the state of the desaparecido de los mapas de Europarównież nadzieją dla człowieka żyjące- natural environment, but also a hope for Occidental. La caza polaca, en una estre-go dzięki zasobom środowiska. „Troska a man who lives due to environmental re- cha colaboración con la silvicultura y agri-o wspólny dom” warunkuje zatem godne sources. The “care for our common home” cultura, conseguía y sigue consiguiendożycie każdego z nas. Warunkuje zdrowe is, thus, a condition for a dignified life of grandes cantidades de alimentación sana,i bezpieczne życie przyszłych pokoleń. each of us. It is a condition for the healthy sin que disminuya la cantidad de animalesNiech ta publikacja stanowi pamiątkę po and safe life of the future generations. de caza.podarunku papieża Franciszka – wskazaniu Let this publication be a keepsake to re- La realización de los postulados del de-Polski jako gospodarza XXXI Światowych mind you the gift of Pope Francis – the sarrollo sostenible, de los que trata la en-Dni Młodzieży. Niech będzie jednocześnie designation of Poland to host the 31st cíclica “Laudato si”, no sólo constituye laprzypomnieniem roli człowieka w świecie: World Youth Day. At the same time, let it oportunidad para mejorar la calidad delCzłowiek–Ogrodnik nie tylko tworzy i kreu- remind you of the role of man in the world: medio ambiente, sino también la espe-je otoczenie, ale również pielęgnuje życie the Man – Gardener not only creates and ranza para el ser humano que vive gra-w każdym jego przejawie, a troska o do- forms his environment, but also takes care cias a los recursos naturales. Por tanto,brostan stworzenia, dobrostan środowiska of life in any manifestation of it, while the el “cuidado de la casa común” condicionanaturalnego stanowi jedno z najważniej- care for the welfare of beings and the wel- una vida digna de cada uno de nosotros.szych zadań dnia codziennego. fare of the natural environment is one of Condiciona la salud y una vida segura dePrawdziwą pamiątkę schowajcie też w swo- the most important tasks of everyday life. las futuras generaciones.ich sercach i duszach. Niech będą nią wspo- Keep the real keepsake in your hearts and Deseo que esta publicación se conviertamnienia chwil, ludzi, odczuć i widoków. souls. Let it be the memories of moments, en un recuerdo del regalo del papa Fran- persons, feelings and views. cisco: la designación de Polonia como an- fitriona de la XXXI Jornada Mundial de la Juventud. Que sea a la vez un recordatorio sobre el papel del ser humano en el mun- do: el Hombre – Jardinero no sólo crea y forma su entorno, sino también cuida la vida en cualquiera de sus manifestaciones. El cuidado por el bienestar de la creación, el bienestar del entorno natural, constitu- ye una de las tareas más importantes de su día a día. Conservad el verdadero recuerdo en vues- tros corazones y almas: son momentos, personas, sensaciones y paisajes. Czapla biała (Ardea alba)

Polska „Ucałowałem ziemię polską, z której wyrosłem. Ziemię, z której wezwał mnie BógPoland (…) Przybywam do was jako syn tej ziemi, tego narodu.”Polonia (przemówienie powitalne Jana Pawła II na lotnisku Okęcie, Warszawa, 2 czerwca 1979 r.) “I kissed the Polish soil from which I grew. The soil from which God called me. (…) I come to you as a son of this soil, of this nation.” (The welcome speech by John Paul II at the Okęcie Airport in Warsaw, 2 June 1979) “He besado el suelo polaco en el que he crecido: la tierra de la que Dios me ha llamado (…) Llego a vosotros como hijo de esta tierra, de esta nación” (Discurso de saludo de Juan Pablo II en el aeropuerto Okęcie, Varsovia, 2 de junio de 1979) Polska to kraj wyjątkowych krajobrazów Poland is a country of unique landscapes i dzikiej przyrody, począwszy od Morza and wild nature, starting from the Baltic Bałtyckiego na północy, przez malowni- Sea in the north, through picturesque lake cze pojezierza, unikatowe obszary dolin districts, the unique areas of river valleys, rzecznych, jak Bagna Biebrzańskie czy Do- such as the Biebrza Swamps or the Narew lina Narwi zwana polską Amazonką, aż po River Valley called the Polish Amazon, up szczyty gór na południu. to the mountain peaks in the south. Polska to piaszczyste plaże wzdłuż klifo- Poland has sandy beaches along the cliff12 wych brzegów, ruchome wydmy przypo- shores, moving dunes – resembling a des- minające pustynię, jak też jeziora, rozcią- sert, as well as lakes extending in the belt gające się w pasie pojezierzy. of lake districts. Największe z nich to Śniardwy i Mamry. The largest lakes are Śniardwy and Mam- Południe Polski to pas gór – Sudety z ich ry. In the south of Poland, there is the najwyższym szczytem – Śnieżką i Górami mountain range of the Sudety with its Stołowymi, zbudowanymi płytowo z po- highest peak - Mount Śnieżka and the ziomych warstw piaskowca, oraz Karpaty Stołowe Mountains, with their plated z wysokimi Tatrami, Gorcami, Pieninami structure built from horizontal sandstone i Beskidami. strata, and there are the Carpathians, Najbardziej cenne przyrodniczo miejsca with the high Tatra Mountains, the Gorce naszego kraju objęto ochroną obszaro- Mountains, the Pieniny Mountains and wą. W Polsce istnieją 23 parki narodowe, the Beskid Mountains. The most valuable 122 parki krajobrazowe oraz ponad 1000 natural areas in Poland are covered by ar- rezerwatów. ea-specific protection. In Poland, there are Sieć Natura 2000 zajmuje w Polsce pra- 23 national parks, 122 landscape parks and wie 20% powierzchni lądowej. W jej skład more than 1,000 nature reserves. wchodzi 849 obszarów siedliskowych oraz The Natura 2000 network in Poland occupies 145 obszarów ptasich. almost 20% of its terrestrial territory. It con- sists of 849 habitat sites and 145 bird sites.

Polonia es un país de paisajes extraordinarios y de naturaleza salvaje, empezando con el Mar Báltico al norte, pasando por los lagos pinto-rescos, áreas únicas de valles fluviales como Pantanos del Biebrza o Valle del Narew llamado “el Amazonas polaco” y terminando con lascumbres de las montañas al sur.Polonia tiene playas de arena a lo largo de orillas acantiladas, dunas móviles similares al desierto, así como lagos que se extienden en lafranja lacustre. A los más grandes pertenecen el Lago Śniardwy y el Mamry.El sur de Polonia es una franja montañosa: los Sudetes con su pico más alto Śnieżka, los Montes Mesa, formados por placas de estratos horizon-tales de arenisca, los Cárpatos con los altos Tatra, los Gorce, los Pienines y los Beskides. Los lugares naturales más valiosos de nuestro país fue-ron sometidos a un sistema de protección. En Polonia existen 23 parques nacionales, 122 parques paisajísticos y más de 1000 reservas naturales.La Red Natura 2000 ocupa en Polonia casi un 20% de la superficie terrestre. Se compone de 849 áreas de hábitats protegidos y 145 áreas de aves. 13

Małopolska Małopolska to setki niezwykłych miejsc Małopolska consists of hundreds of ex- Małopolska son cientos de lugares ex- z  historią, tradycją i  nowoczesnością. traordinary places with their own history, traordinarios donde se mezcla la historia, Warto dla niej żyć, warto o niej pisać, war- tradition and contemporary features. It is la tradición y la modernidad. Merece la to patrzeć, jak się zmienia, bo jej uroda worth living for, it is worth writing about, pena vivir para ella, merece la pena escribir i  dostatek są wyjątkowe. Województwo it is worth looking on how it changes, be- sobre ella, merece la pena observar cómo małopolskie jest najbardziej zróżnicowa- cause its beauty and riches are exception- cambia, porque su belleza y prosperidad ne pod względem ukształtowania terenu. al. Małopolskie Voivodship is the most son únicas. El voivodato de Pequeña Polo- Góry i wyżyny stanowią ponad połowę diversified Voivodship in Poland in terms nia es el más diversificado del país desde14 jego powierzchni. Urozmaicenie obszaru, of the relief of the terrain. Mountains el punto de vista orográfico. Las montañas budowa geologiczna, jak również warunki and uplands occupy more than half of its y los altiplanos ocupan más de la mitad de klimatyczne i glebowe wpłynęły na różno- surface area. The diversified relief of the su superficie. La diversidad del terreno, la rodność przyrody i krajobrazu. Prawie cała terrain, the geological structure and the estructura geológica, así como las condi- Małopolska położona jest w dorzeczu Wi- climate and soil conditions have brought ciones climáticas y de los suelos influy- sły i zlewisku Morza Bałtyckiego. about the diversity of nature and land- eron en la variedad de la naturaleza y del To po Małopolsce można wędrować naj- scapes. Almost the whole of Małopolska paisaje. Casi toda Małopolska está situada słynniejszymi pieszymi szlakami górskimi, is situated in the Vistula River basin and en la cuenca del Vístula y en la cuenca hi- takimi jak: tatrzańska Orla Perć, pieniń- the catchment of the Baltic Sea. drográfica del Mar Báltico. ska Sokola Perć czy babiogórska Perć It is in Małopolska that you can hike along Es aquí donde se puede caminar por las Akademików. Gdyby ktoś nie wiedział, co the most famous mountain walking paths, rutas de montaña más famosas tales oznacza słowo „perć”…, to ścieżka w gó- such as Orla Perć in the Tatra Mountains, como: Orla Perć de los Tatra, Sokola Perć rach dla owiec i pasterzy, ale także ścież- Sokola Perć in the Pieniny Mountains, or de los Pienines y Perć Akademików del Ba- ka wydeptana przez kozice. Stąd nazwy Perć Akademików in the Babia Góra mas- bia Góra. Si alguien no lo sabe, la palabra górskich szlaków. Na północ od Krakowa sif. If someone does not know what the “perć” en polaco significa un sendero de odnajdziecie Szlak Orlich Gniazd czy Szlak word “perć” means…, it is a mountain path montaña para ovejas y pastores, así como Warowni Jurajskich. Małopolski Szlak Pa- for sheep and shepherds, as well as a path un camino marcado por las gamuzas. De pieski prowadzi z Krakowa i Kalwarii Ze- which has been trodden by chamois. To- ahí los nombres de las rutas de montaña. brzydowskiej przez Beskidy, Gorce i Tatry wards north from Cracow, you will find the Al norte de Cracovia encontraréis la Ruta

do Starego Sącza. To miejsca często nie- Trail of the Eagles’ Nest and of the Jurassic de los Nidos de Águila (Szlak Orlich Gniazd)gdyś odwiedzane przez Karola Wojtyłę. Strongholds. The Małopolski Papal Trail o la Ruta de las Fortalezas del Jura (SzlakMałopolska – co warto przypomnieć – od leads us from Cracow and Kalwaria Ze- Warowni Jurajskich). La Ruta del Papa deprzeszło tysiąca lat związana jest z chrze- brzydowska via Beskidy, Gorce and Tatra Małopolska conduce de Cracovia a Kalwa-ścijaństwem. W 1000 roku powołano Mountains to Stary Sącz. These sites have ria Zebrzydowska por los Beskides, los Gor-biskupstwo archidiecezji krakowskiej. Na- been frequently visited by Karol Wojtyła ce y los Tatra a Stary Sącz. Son lugares questępnie zaczęły powstawać tu kościoły, in the past. Karol Wojtyła solía visitar con frecuencia.klasztory oraz inne ośrodki, które stały się Małopolska - which is worth noticing - has Merece la pena recordar que Małopolska 15 Tatry

celem pielgrzymek, w tym: Sanktuarium been connected with the Christianity for desde hace más de mil años está vinculada Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach, more than 1000 years. In 1000, the Cra- con la fe cristiana. En el año 1000 se esta- Opactwo Benedyktynów w Tyńcu, Opac- cow archdiocese was established. Subse- bleció el obispado de la archidiócesis de two Cystersów w Mogile czy Sanktuaria quently, churches, monasteries and other Cracovia. Posteriormente, empezaron a sur- w Kalwarii Zebrzydowskiej i w Ludźmierzu. sites began to be erected here, to become gir iglesias, monasterios y otros logares que Ponad połowę powierzchni Małopolski the destinations of pilgrimages, including se convirtieron en destinos de peregrinajes, zajmują obszary chronione, w tym 6 par- the Sanctuary of the Divine Mercy in Łag- entre otros: el Santuario de la Divina Mi- ków narodowych, 11 krajobrazowych, iewniki, the Benedictine Abbey in Tyniec, sericordia en Łagiewniki, la Abadía de los 10 obszarów chronionego krajobrazu the Cistercian Abbey in Mogiła, or the Padres Benedictinos en Tyniec, la Abadía i 84 rezerwaty. Ponadto ochroną objęto Sanctuaries in Kalwaria Zebrzydowska and Cisterciense en Mogiła o los Santuarios en ponad 2 tysiące pomników przyrody. Na Ludźmierz. Kalawaria Zebrzydowska y en Ludźmierz. obszarze Małopolski występują wszystkie Protected areas occupy more than half of Más de la mitad de la superficie de polskie duże ssaki drapieżne: niedźwiedź, the surface area of Małopolska, including 6 Małopolska la ocupan las áreas protegidas, wilk, ryś czy żbik. W Tatrach można zoba- national parks, 11 landscape parks, 10 pro- incluidos 6 parques nacionales, 11 paisajís- czyć szarotkę alpejską i kozicę – symbole tected landscape areas and 84 nature re- ticos, 10 áreas de paisaje protegido y 84 środowiska niezmienionego działalnością serves. Moreover, more than 2,000 nature reservas naturales. Además, a la protección człowieka. monuments are protected. In Małopolska, se someten más de 2 mil monumentos de la Na południu występują także natural- all the large predatory mammals can be naturaleza. En el área de la Pequeña Polonia ne źródła wód mineralnych, które mają found: bear, lynx and wildcat. In the Tatra aparecen todos los grandes depredadores16 dobroczynne właściwości zdrowotne. Mountains, edelweiss and chamois can be mamíferos: oso, lobo, lince o gato montés. W miejscach ich występowania założono seen – symbols of the environment which En los Tatra se puede ver la flor de las nie- uzdrowiska, których w Małopolsce jest has not been changed by human activities. ves y la gamuza: símbolos de un medio am- wyjątkowo dużo. In the south, there are also natural sourc- biente no alterado por la actividad humana. Szlaki piesze, rowerowe i samochodowe es of mineral waters with beneficial health En el sur, se pueden encontrar también las ułożone w gęstą sieć, umożliwiają dotarcie properties. Where these sources are lo- fuentes naturales de aguas minerales que do niemal wszystkich najpiękniejszych cated heath resorts have been established poseen propiedades beneficiosas para la zakątków, w tym atrakcyjnych kulturowo and in Małopolska there are exceptionally salud. En los lugares donde aparecen, se regionów wiejskich, słynących z rękodzie- many of them. establecieron estaciones balnearias que ła i kulinariów. Małopolska, z bogatą ofer- Walking, cycling and driving trails make abundan en esta región. tą produktów opartych na tradycyjnych up a dense network, making it possible Las rutas a pie, en bicicleta y en coche recepturach, zajmuje pierwsze miejsce to reach almost all the most beautiful constituyen una densa red que posibilita w Polsce pod względem liczby wyrobów spots, including the rural areas with their llegar a casi todos los rincones más bellos regionalnych zarejestrowanych w Unii Eu- rich culture, which are famous for their de Małopolska, incluidas las zonas rurales ropejskiej. handicrafts and cuisine. With its rich offer ricas en cultura, famosas por la artesanía y of products based on traditional recipes, la cocina. La región, con una amplia oferta Małopolska holds the first place in Po- de productos basados en recetas tradicio- land in terms of the number of traditional nales, ocupa el primer lugar de Polonia en products which have been registered in lo que respecta a la cantidad de productos the European Union. regionales registrados en la Unión Europea.

17Kozica tatrzańska(Rupicapra rupicapra tatrica)

Kraków Szczególne miejsce na mapie Małopolski Cracow has a special place in the region of Un lugar particular en el mapa de Małopol- zajmuje Kraków. Przez kilka stuleci to on, Małopolska. For several centuries Cracow, ska lo ocupa Cracovia. Durante varios a nie Warszawa był stolicą Polski. Kraków rather than Warsaw, was the capital of Po- siglos fue capital de Polonia. Cracovia no jest nie tylko centrum nauki i siedzibą licz- land. Cracow is not only a centre of science sólo es centro de enseñanza y sede de nu- nych instytucji kultury, ale przede wszyst- and the seat of many cultural institutions, merosas instituciones culturales, sino que kim miastem świętego Jana Pawła II. Latem but first of all it is the city of Saint John sobre todo es la ciudad de san Juan Pablo 1938 r. młody Karol Wojtyła rozpoczął Paul II. In the summer of 1938, it was exact- II. El papa vivió en la calle Tyniecka 10, en studia polonistyczne właśnie w Krakowie. ly in Cracow that the young Karol Wojtyła el distrito de Dębniki. Merece la pena vis-18 Zamieszkał przy ul. Tynieckiej 10 na Dęb- started his Polish philology studies. He re- itar el Palacio Obispal, situado en la calle nikach. Warty odwiedzenia jest położony sided at 10 Tyniecka Street in the Cracow Frańciszkańska, o el Seminario Clerical przy ul. Franciszkańskiej Pałac Biskupi District of Dębniki. You should visit the de Cracovia, en el cual estudió el futuro czy Krakowskie Seminarium Duchowne, Bishop’s Palace situated in Franciszkańska pontífice. w którym przyszły papież studiował. Street, or the Cracow Theological Semi- Al estar allí, sentiréis como si ya hubierais es- Będąc tam, poczujecie się jakbyście już nary where the future Pope studied. tado en este lugar. Tenéis razón. Es allí donde tam kiedyś byli. Macie rację. To właśnie When you are there you will feel as if you en la famosa “Ventana del Papa” Juan Pablo tam, ze słynnego „okna papieskiego” Jan have already been there. You are right. II hasta altas horas de la noche conversaba Paweł II do późna w nocy prowadził słynne It was exactly there, in the famous Papal con los jóvenes, a veces incluso estando de dialogi z młodzieżą. Czasami nawet stojąc Window, that John Paul II was engaged pie en la repisa. En el año 2002, decía: na parapecie. W 2002 roku mówił m.in. tak: until late at night in his famous dialogues “JP II: Veintitrés años han pasado desde JPII: Od pierwszego spotkania tu, w tym with youth. At times he would even stand nuestro primer encuentro en esta venta- oknie, minęły 23 lata i mnie 23 lata przy- on the window sill. E.g. in 2002 he said this: na. Y yo tengo hoy 23 años más. Los que były. I ci, którzy wtedy, 23 lata temu, byli “JP II: 23 years have passed since the first estuvieron aquí hace 23 años, bajo la ven- tu, pod tym oknem na Franciszkańskiej, meeting here, in this window, and I am 23 tana en Franciszkańska, también tienen mają też 23 lata więcej! years older. And those who, 23 years ago, 23 años más. Młodzież: Też są młodzi! were here under this window in Francisz- Jóvenes: ¡También son jóvenes! JPII: Nic nie poradzimy! Jak są młodzi, to kańska Street are also 23 years older! JP II: ¡No podemos hacer nada para impedirlo! są młodzi. Nie ma wyjścia. Youth: They are young, too! Si son jóvenes, son jóvenes. No hay remedio.

Młodzież: « Sto lat »... JP II: There is nothing we can do about it! Jóvenes: «Cien años de vida»...JPII: I Pietrek, co tu stoi, też mu te 23 lata If they are young, then they are young. It JP II: Y Pietrek que está aquí también tie-przybyło. Nic nie poradzimy. Jest tylko cannot be otherwise. ne 23 años más. No se puede impedirlo.jedna rada na to. To jest Pan Jezus. «Jam Youth : «Happy birthday »... Sólo hay un remedio. Es Jesús. «Yo soy lajest zmartwychwstanie i życie», to zna- JP II: And Pete who is standing here is resurrección y la vida», esto significa queczy — pomimo starości, pomimo śmierci also 23 years older. There is nothing we a pesar de la vejez, a pesar de la muerte,— młodość w Bogu. I tego wam wszyst- can do about it. There is only one way to existe la juventud en Dios. Es lo que oskim życzę. Całej młodzieży krakowskiej deal with it. It is the Lord Jesus. «I am the deseo. A toda la juventud de Cracovia, dei polskiej, i na świecie. resurrection and the life», which means Polonia y del mundo.Młodzież: Kochamy Ciebie! Pobłogosław! — despite the old age, despite death — Jóvenes: ¡Te queremos! ¡Bendícenos!JPII: Dziękuję wam za odwiedziny. Przyjdź- youth in God. And this is what I wish to all JP II: Os doy las gracias por la visita. ¡Ve-cie jutro znów! Na dziś i na jutro niech of you. The whole youth in Cracow, and in nid de nuevo mañana! Que Dios os ben-wam Bóg błogosławi. W imię Ojca i Syna, Poland, and in the world. diga para hoy y para mañana. En nombrei Ducha Świętego. Amen. Z Bogiem! Youth: We love you! Bless us! del Padre, del Hijo y del Espíritu Santo. JP II: Thank you for your visit. Come again Amén. ¡Id con Dios!”Warto znaleźć chwilę, aby obejrzeć jeden tomorrow. God bless you for today andz największych ołtarzy gotyckich w Euro- tomorrow. In the name of the Father, and Merece la pena encontrar un momento 19pie autorstwa Wita Stwosza z drugiej po- of the Son, and of the Holy Spirit. Amen. para ver uno de los altares góticos másłowy XV wieku. Można go zobaczyć w Ko- Go with God!” grandes de Europa: el altar de madera deściele Mariackim – Bazylice Najświętszej Veit Stoss (Wit Stwosz) de la segundaMarii Panny. Drewniane rzeźby prezentują You should find some time to see one of mitad del siglo XV. Se puede verlo en lasceny z Pisma Świętego. Koniecznie trzeba the largest Gothic altars in Europe, a wood- Basílica de Santa María. Las esculturas delteż się wdrapać na najwyższy punkt wido- en altar by Wit Stwosz from the second altar presentan escenas de la Santa Escri-kowy w Krakowie – wieżę o wysokości ok. half of the 15th century. It can be seen tura. También es imprescindible subir al80 m, którą można odwiedzić podczas wi- at St. Mary’s Church – the Basilica of the mirador más alto de Cracovia: la torre dezyty w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia. Most Blessed Virgin Mary. The altar sculp- casi 80 m de altura, que se puede visitarSanktuarium to papież Jan Paweł II ogłosił tures show scenes from the Holy Writ. en el Santuario de la Divina Misericordia.Centrum Światowego Miłosierdzia. You must absolutely climb to the highest El papa Juan Pablo II proclamó este san-Mało jest miast na świecie, w których ist- scenic point in Cracow – a tower about 80 tuario Centro Mundial del Culto de la Divi-nieją rezerwaty przyrody. Jednym z nich m tall which you can visit when you are at na Misericordia.jest właśnie stolica Małopolski. Mamy the Sanctuary of the Divine Mercy. Pope Hay pocas ciudades en el mundo dentrotu ich aż pięć: Bielańskie Skałki, Bonarka John Paul II declared this Sanctuary to be de las cuales haya reservas naturales.(rezerwat geologiczny), Panieńskie Skały the World Centre of Mercy. Una de ellas es precisamente Cracovia.(wąwóz jurajski z wychodniami skał wa- There are few cities in the world within La ciudad cuenta con 5 reservas natura-piennych, naturalny las bukowy i grądo- which nature reserves are located. Cracow les: Bielańskie Skałki, Bonarka (reservawy), Skałki Przegorzelskie czy Skołczanka is exactly one of them. In it, we have as geológica), Panieńskie Skały (barranco(rzadkie i zagrożone gatunki owadów). many as 5 nature reserves, including: Bie- jurásico con afloramientos de caliza, bos-Na terenie miasta znajdują się niewiel- lańskie Skałki, Bonarka (a geological re- que natural de hayas y bosque naturalkie obszary wchodzące w skład Zespołu serve), Panieńskie Skały (a Jurassic ravine de robles y carpes), Skałki Przegorzelskie

20 „Kraków od najmłodszych lat mojego życia, od lat dziecięcych jeszcze, był dla mnie szczególną syntezą wszystkiego, co polskie i co chrześcijańskie.” (przemówienie powitalne Jana Pawła II na Błoniach, Kraków, 6 czerwca 1979 r.) “Since the earliest days of my life, even since my childhood, Cracow has been for me a special synthesis of all things which are Polish and which are Christian.” (The welcome speech by John Paul II in Błonia Commons, Cracow, 6 June 1979) Cracovia, desde los más tiernos años de mi vida, ha sido para mí una síntesis particular de todo lo que es polaco y cristiano. (Discurso de saludo de Juan Pablo II en Błonia, Cracovia, 6 de junio de 1979)

21

Jurajskich Parków Krajobrazowych, chro- with limestone outcrops, natural beech o Skołczanka (especies de insectos raros y niących najwartościowsze tereny Jury Kra- and oak-hornbeam forests), Skałki Prze- en extinción). En el terreno de la ciudad se kowsko-Częstochowskiej. gorzelskie or Skołczanka (rare and en- encuentran pequeñas áreas que forman Są to fragmenty parków Bielańsko-Tyniec- dangered insect species). Within the city, parte del Conjunto de Parques Paisajísti- kiego, Tenczyńskiego oraz Dolinek Kra- there are small areas which are part of cos Jurásicos que protegen los terrenos kowskich, a także ich otuliny. Niedaleko od the Complex of Jurassic Landscape Parks más valiosos del Altiplano de Cracovia y centrum Krakowa, na prawym brzegu Wi- which protect the most valuable sites of Częstochowa. Se trata de fragmentos de sły, wapienne, jurajskie wzniesienia zwane the Cracow-Częstochowa Upland. los parques Bielany-Tyniec, Tenczyński y Wzgórzami Tynieckimi otaczają Tyniec. These are fragments of Bielańsko-Tyniecki Dolinki Krakowskie, así como sus alrede- Na stromej skale, około 40 m ponad po- and Tenczyński Parks, Dolinki Krakowskie dores. Cerca del centro de Cracovia, a la ziomem Wisły, wznosi się zespół opactwa Landscape Park and their buffer zones. orilla izquierda del Vístula, las elevacio- benedyktynów – jeden z najcenniejszych Not far from the centre of Cracow, on the nes jurásicas llamadas Colinas de Tyniec zabytków sakralnych w Polsce, sięgający right-hand side of the Vistula River, Juras- rodean esta área. En una roca caliza em- początków państwa polskiego. Tyniec sta- sic limestone elevations, called Tynieckie pinada, a unos 40 m sobre el nivel del nowi część Bielańsko-Tynieckiego Parku Hills, surround Tyniec. On a steep, lime- Vístula, se erige el conjunto de la abadía Krajobrazowego. stone rock, about 40 m above the level of benedictina, uno de los monumentos sa-22

Warto odwiedzić także wyjątkowe krakow- the Vistula River, there is the complex of cros más valiosos de Polonia, que se re-skie skupiska zieleni. Ogród Botaniczny the Benedictine Abbey – one of the more monta a los principios de la nación polaca.Uniwersytetu Jagiellońskiego to położona valuable church monuments in Poland, Tyniec forma parte del Parque Paisajísticow samym centrum roślinna oaza. Znaj- which dates back to the beginnings of the Bielany-Tyniec.dziemy w nim bogactwo gatunków, m.in. Polish state. Tyniec is part of Bielańsko – Asimismo, merece la pena visitar las excep-największą w polskich ogrodach kolekcję Tyniecki Landscape Park. cionales zonas verdes de Cracovia. El Jar-storczyków (około 500 gatunków) czy You should also visit the exceptional green dín Botánico de la Universidad Jaguelónicaponad 100-letnie sagowce. To najstarszy areas in Cracow. The Botanical Garden of es un oasis vegetal localizado en el plenoogród botaniczny w Polsce (zał. w 1783 r.). the Jagiellonian University is an oasis of centro de la ciudad. Aquí encontraremosNajstarszą część Krakowa otaczają Planty vegetation situated right in the centre of una gran cantidad de especies, entre otras,– ogród miejski o powierzchni 21,03 hektara. the city. You will find here a richness of spe- la mayor colección de orquídeas en jardi-Ten pierścień zieleni zalicza się do najwięk- cies, including e.g. the largest orchid col- nes polacos (más de 500 especies) o cicasszych parków miasta. Błonia natomiast to lection in Polish gardens (more than 500 centenarias. Se trata del jardín botánicojedyna w Polsce 48-hektarowa łąka w grani- species) or more than 100 years old sago más antiguo de Polonia (fundado en 1783).cach miasta. Tłumy wiernych czterokrotnie palms. The Garden is the oldest botanical La parte más antigua de Cracovia está ro-witały właśnie tu papieża Jana Pawła II. garden in Poland (established in 1783). deada por Planty: un jardín urbano situado 23 Tyniec

Królem zamków w naszym kraju jest naj- The oldest part of Cracow is surrounded by en el pleno centro de Cracovia, con una su- słynniejsza polska średniowieczna budowla Planty – a city park with a surface area of perficie de 21,03 hectáreas. Este anillo verde – Wawel – miejsce koronacji i pochówków 21.03 ha situated right in the centre of the es el mayor parque de la ciudad. A su vez, rodzimych władców. Zamek jest otwarty city. This green ring is of one the largest parks Błonia es la única pradera de Polonia de 48 dla turystów, którzy podziwiają komnaty in the city. In turn, Błonia is the only 48-hec- hectáreas situada en las fronteras de la ciu- królewskie, zbrojownię, skarbiec, jak rów- tare meadow in Poland within the city limits. dad. Es aquí donde en cuatro ocasiones la nież kryptę wieszczów narodowych, groby It is exactly here that four times crowds of the multitud dio bienvenida al papa Juan Pablo II. królewskie czy jaskinię kresową z rzeźbą faithful welcomed Pope John Paul II. El rey de los castillos polacos es Wawel: la zionącego ogniem smoka wawelskiego, The king of the Polish castles is Wawel, edificación medieval más famosa de Polo- stojącą przy wejściu do groty. the most famous Polish medieval building nia, lugar de coronación y de entierro de los Na północ od Krakowa rozciągają się inne and the place where Polish rulers were monarcas polacos. El castillo está abierto warte uwagi atrakcje turystyczne Jury Kra- crowned and buried. The castle is open to a los turistas que admiran las cámaras rea- kowsko-Częstochowskiej. Liczne warownie tourists who admire the royal chambers, les, la armería, la tesorería, así como la crip- i świetnie utrzymane pozostałości zamków the armoury, the treasury, the crypt of ta de los poetas nacionales, los sepulcros słynnego Szlaku Orlich Gniazd: w Ogro- the national poet-prophets, royal tombs reales o la cueva cárstica con una escultura dzieńcu, Będzinie, Korzkwi, Babicach, or the karstic cave with a sculpture of the del dragón de Wawel que arroja fuego, si- Pieskowej Skale i Ojcowie. Charaktery- fire-breathing Wawel dragon which stands tuada en la entrada a la caverna. stycznym elementem krajobrazu Wyżyny, at the entrance to the cave. Al norte de Cracovia, se extienden otras chronionym przez Ojcowski Park Narodo- North of Cracow, there are other interesting atracciones turísticas del Altiplano de Cra-24 wy są wapienne skałki o fantastycznych tourist attractions of the Cracow-Często- covia y Częstochowa dignas de atención. kształtach, a wśród nich najsłynniejsza chowa Upland. They include numerous El área cuenta con numerosas fortalezas y chyba Maczuga Herkulesa, stojąca jakby strongholds and perfectly well preserved vestigios en excelentes condiciones de los wbrew prawom natury. Nasłonecznione remnants of the castles on the famous castillos de la famosa Ruta de los Nidos de skałki nie tylko zachwycają wyglądem, Trail of the Eagles’ Nests: in Ogrodzieniec, Águila. Se trata de Ogrodzieniec, Będzin, są także siedliskiem wielu rzadkich roślin Będzin, Korzkiew, Babice, Pieskowa Skała Korzkiew, Babice, Pieskowa Skała y Ojców. i zwierząt. W tutejszych jaskiniach schro- and Ojców. A characteristic feature of the El elemento característico del paisaje del nienia szukają nietoperze. Niektóre z grot, landscape of the Upland, which is protected altiplano, protegido por el Parque Nacional jak na przykład Jaskinia Łokietka, w której by the Ojców National Park, are limestone de Ojców, son las rocas calizas de forma- wedle legendy miał ukrywać się ten słynny rocks with fabulous shapes, including per- ciones fantásticas, incluida la famosa Maza król Polski, są udostępniane do zwiedzania. haps the most famous Hercules’ Bludgeon, de Hércules que parece erigirse contra las which stands, as it were, against the laws leyes de la naturaleza. Las rocas iluminadas of nature. The sunlit rocks not only delight por el sol no sólo fascinan por sus vistas, with their appearance, but also provide sino que también constituyen hábitat para a habitat for many rare plants and animals. numerosas especies raras de fauna y flora. Bats seek shelter in the local caves. Some of En las cuevas buscan refugio los murciéla- the caves are open to visitors, including e.g. gos. Algunas de las cavernas están abiertas the King Łokietek Cave, where, according to al público, como por ejemplo la Cueva de a legend, this famous Polish king would hide. Vladislao el Breve, en la cual, según la leyen- da, se refugió este famoso rey de Polonia.

25Maczuga HerkulesaHercules’ BludgeonMaza de Hércules

Wadowice „Miasto mojego dzieciństwa, dom rodzinny, kościół parafialny, kościół mojego chrztu św. (...). A tam była cukiernia... Po maturze chodziliśmy na kremówki.” (przemówienie Jana Pawła II z 16 czerwca 1999 r.) “The town of my childhood, the family home, the parish church, the church of my Holy Baptism. (...). And there was a pastry shop...After the secondary school final examination we would have cream cakes there.” (The speech by John Paul II on 16 June 1999). To miasto rodzinne świętego Jana Pawła II. It is the home town of Saint John Paul II. It Tu 18 maja 1920 r. urodził się papież Polak was here that on 18 May 1920 the Polish i do 1938 mieszkał przy ul. Kościelnej 7. Pope was born and until 1938 he lived at 7 O mieście rodzinnym Ojciec Święty wypo- Kościelna Street. wiadał się ze szczególnym sentymentem. The Holy Father also spoke with a special „Zawsze jednak wracam do tego miasta fondness about his home town. “Still, I al- z poczuciem, że jestem tu oczekiwany jak ways return to this town feeling that I am w rodzinnym domu” mówił św. Jan Paweł II expected here as I would be at my family26 podczas ostatniej pielgrzymki do Polski. home,” Saint John Paul II said during his W Wadowicach działa muzeum, w któ- last pilgrimage to Poland. rym można oglądać pamiątki z życia Ojca In Wadowice there is a museum where you Świętego. Jeśli będziecie w Wadowicach, can see memorabilia from the life of the Holy koniecznie zjedzcie słynne papieskie kre- Father. When you visit Wadowice be sure to mówki, tak przez niego uwielbiane. have the famous “papal cream cakes” which the Holy Father relished so much.“Ciudad de mi infancia, la casa paterna, la iglesia parroquial, la iglesia de mi santo bautismo (...) Y allí estaba la pastelería...Después de obtener el diploma, íbamos a comer pasteles con crema. (Homilía de Juan Pablo II del 16 de junio de 1999)Es la ciudad natal de san Juan Pablo II. Es aquí donde el 18 de mayo de 1920 nació el papa polaco y vivió hasta 1938 en la calle Kościelna 7.El santo padre siempre hablaba sobre su ciudad con una afección especial. “Siempre vuelvo a esta ciudad con la sensación de que aquí meesperan como en una casa familiar” decía san Juan Pablo II durante su último peregrinaje a Polonia.En Wadowice funciona un museo en el cual se pueden ver los recuerdos de la vida del santo padre. Si estáis en Wadowice, tenéis que comerlos famosos pasteles de crema que tanto adoraba el pontífice.

WieliczkaPołożona blisko 15 km od centrum Kra- Wieliczka, which is situated at a distance Situada a unos 15 km del centro de Craco- 27kowa Wieliczka słynie z ponad 700-let- of almost 15 km from the centre of Cracow, via, es famosa por su Mina de Sal con unaniej zabytkowej kopalni soli. To w niej na is famous for its 700 years old, historic Salt historia de más de 700 años. Es en la Minagłębokości 101 metrów pod ziemią funk- Mine. It is exactly at the Salt Mine that at de Sal, a una profundidad de 101 metroscjonuje największa na świecie podziemna a depth of 101 m below the ground level bajo tierra, donde funciona el templo sub-świątynia. the largest underground church in the terráneo más grande del mundo.W 1978 roku, kiedy na Stolicę Piotrową world functions. En el año 1978, cuando se eligió al papawybrano papieża Polaka, Kopalnię Soli In 1978, when the Polish Pope was elected polaco, las Minas de Sal “Wieliczka” fue-„Wieliczka” wpisano na Pierwszą Listę in the Holy See, the “Wieliczka” Salt Mines ron inscritas en la Primera Lista del Patri-Światowego Dziedzictwa Kulturalnego were inscribed onto the First UNESCO monio Natural y Cultural de la UNESCOi Przyrodniczego UNESCO (jako jeden z 12 World Heritage List of Natural and Cultur- (como uno de los primeros 12 lugares deobiektów z całego świata). Kopalnia słynie al Sites (as one of the first 12 sites all over todo el mundo). La mina es famosa tam-też z podziemnego uzdrowiska i co cieka- the world) and, it is interesting to note, bién por su balneario subterráneo. Lo in-we, nadal produkuje się tu sól. salt is still produced here. teresante es que se sigue produciendo salPielgrzymka w  wielickich podziemiach to In Wieliczka, pilgrims can see under- en la mina.wspaniałe kaplice, wykute w soli sakralne ground magnificent chapels, religious Durante el peregrinaje a las galerías derzeźby, unikalne widoki. Piękne komory, sculptures cut in salt, unique views. Beau- Wieliczka, se pueden admirar capillas ma-korytarze i przejścia. Tutaj wiara daje siłę tiful chambers, corridors and passages. ravillosas, esculturas sacras esculpidas enna każdy kolejny krok. Here, the faith gives the strength to take sal, vistas únicas, hermosas cámaras, pasi-Z okazji Światowych Dni Młodzieży ko- each next step. llos y pasajes. Aquí la fe da fuerza a cadapalnia wydłuża godziny zwiedzania, przy- On the occasion of World Youth Day, the paso.gotowała także dla pielgrzymów szereg Mine extends the visiting hours and has Con ocasión de la Jornada Mundial de laudogodnień. prepared a number of amenities for the Juventud, la mina prologó su horario de vi- pilgrims. sitas y preparó una serie de comodidades para los peregrinos.

Tatry Tatry to najwyższe w Polsce szczyty i naj- In the Tatra Mountains, there are the high- En los Tatra se encuentran los picos más al- głębsze jaskinie oraz głębokie, polodow- est peaks in Poland, its deepest caves and tos y las cuevas más profundas de Polonia, cowe jeziora przez pół roku skute lodem. deep glacial lakes which remain frozen for así como lagos profundos cubiertos por el Znajdziecie tam wiele przyrodniczych skar- half a year. Due to this, in the Polish Tatra hielo durante medio año. Gracias a ello, en bów niespotykanych w innych częściach Mountains you can find many natural treas- los Tatra polacos veréis numerosos tesoros kraju. Charakterystyczne dla tego obszaru ures which cannot be encountered in other naturales que no se pueden encontrar en są bory limbowe, licznie kwitnące szarotki, parts of the country. The features which otras partes del país. Muy característicos skalnice, goryczki oraz białe sasanki. are characteristic of this area include stone de esta zona son los bosques de pinos, las28 Tu spokojnie żyją kozice, świstaki, norni- pine forests, plentiful blooming edelweiss, abundantes flores de las nieves, las saxífra- ki śnieżne oraz niedźwiedzie. Tylko w Ta- saxifrage, gentian and pasque flowers. gas, las gencianas y las pulsatillas alpinas. trach gniazda w szczelinach skał zakładają It is only here that chamois, alpine marmots, Es aquí donde viven con tranquilidad las pomurniki, a orły przednie wyglądają tak European snow voles and bears live their gamuzas, las marmotas, los topillos niva- majestatycznie na tle niedostępnych turni. quiet lives. It is only in the Tatra Mountains les y los osos. Únicamente en los Tatra, W Tatrach w symbiozie ze środowiskiem that wall creepers build their nests in rock en las grietas de las rocas, los treparriscos naturalnym żyją górale słynący z wielowie- crevices and golden eagles look so majestic construyen sus nidos, mientras que las kowej tradycji pasterskiej i walki o prze- against the background of inaccessible alps. águilas reales vuelan majestuosamente trwanie na skalistej ziemi. Dziedzictwo The Tatra Mountains are a place where entre riscos inaccesibles. przyrodnicze i kulturowe jest w dużej highlanders, who are famous for their cen- En los Tatra, en simbiosis con el medio mierze chronione przez Tatrzański Park turies long shepherding tradition and their ambiente, viven los montañeses, famosos Narodowy. struggle to survive on the rocky ground, live por su tradición pastoral de muchos siglos Chodząc krętymi górskimi ścieżkami, za- in a symbiosis with the natural environment. y por la lucha para sobrevivir en la tierra uważycie czasem pięknie wkomponowane To a large extent, the natural and cultural rocosa. El patrimonio natural y cultural es w krajobraz ślady działalności człowieka: heritage is protected by the Tatra National en gran parte protegido por el Parque Na- szałasy, koliby, pomniki, tablice, krzyże Park. cional de los Tatra. i kapliczki. Mijając je, warto poznać ich hi- Hiking along the winding mountain paths, Caminando por los sinuosos senderos de storię. W Tatrzańskim Parku Narodowym at times you will see traces of human ac- montaña, a veces veréis huellas de la activi- zabytki sakralne są niezmiernie ważne tivities beautifully composed into the land- dad humana, integradas en el paisaje: cho-

Sasanka alpejska (Anemone alpina L.) 29i bardzo mocno związane w historią re- scape – shepherds’ sheds, monuments, zas, cabañas de los pastores, monumentos,gionu. Do najważniejszych z nich należą: plaques, crosses and small chapels. When lápidas, cruces y capillas. Pasando a su lado,krzyż na Giewoncie, pustelnia brata Alber- you go past them it would be interesting merece la pena conocer su historia. En elta oraz kaplica na Wiktorówkach. for you to know their history. In the Tatra Parque Nacional de los Tatra, los monumen-Najwyższym szczytem polskich Tatr są National Park, the religious monuments are tos sacros son especialmente importantesRysy (2499 m). Najgłębszym jeziorem particularly important and very strongly y están muy vinculados con la historia de la– Wielki Staw w Dolinie Pięciu Stawów Pol- connected with the history of the region. región. A los más importantes pertenecen:skich (79,3 m). Szczytami uważanymi za The most important of them include the la cruz en el Giewont, la Ermita del Hermanonajpiękniejsze są: Mnich, Giewont i Mięgu- cross on Mount Giewont, Brother Albert’s Alberto y la capilla de Wiktorówki.szowiecki Szczyt Wielki. Piesze wędrówki Hermitage and the chapel at Wiktorówki. El pico más alto de los Tatra polacos es elpo Tatrach ukochał sobie niegdyś papież The highest peak of the Polish Tatra Rysy (2499 m). El lago más profundo es elJan Paweł II. Mountains is Mount Rysy (2,499 m). The Wielki Staw (79,3 m), ubicado en el Valle deepest lake is Wielki Staw in the Valley of de los Cinco Lagos Polacos (Dolina Pię- Five Polish Lakes (79.3 m). The peaks re- ciu Stawów Polskich). Se considera que garded as the most beautiful ones include: los picos más hermosos son: el Mnich, el Mnich, Giewont and Miguszowiecki Wiel- Giewont y el Mięguszowiecki Szczyt Wiel- ki. Pope John Paul II used to greatly love ki. El papa Juan Pablo II adoraba las cami- hiking in the Tatra Mountains. natas por los Tatra.

„... ja z rodu jestem człowiekiem gór” (Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. Przemówienie z 11 czerwca 1987 r.) „...by origin, I am a man of the mountains„ (The third pilgrimage of John Paul II to Poland. The speech on 11 June 1987.). “... yo vengo de la montaña” (Tercer peregrinaje de Juan Pablo II a Polonia. Discurso del 11 de junio de 1987) „Jeśli chcesz znaleźć źródło, musisz iść w góry, pod prąd, Przedzieraj się, szukaj, nie ustępuj, Wiesz, że ono musi tu gdzieś być… (-) Strumieniu, leśny strumieniu, odsłoń mi tajemnicę swego początku. Pilnujcie mi tych szlaków, ja tu jeszcze przyjadę w spokojniejszym czasie.”30 św. Jan Paweł II “If you want to find the spring you must go into the mountains, uphill, Struggle forward, seek, do not give up, You know it must be somewhere nearby… (-) A spring, a forest spring, disclose the secret of your origin. Guard these trails for me, I will come here again in quieter times.” St. John Paul II “Si quieres encontrar la fuente, debes proseguir hacia arriba, contra corriente, Empéñate, busca, no cedas, sabes que ella tiene que estar aquí… (-) ¡Arroyo, arroyo del bosque, déjame ver el misterio de tu principio! Cuidad estas rutas para mí, en un tiempo más tranquilo volveré por aquí”. San Juan Pablo II

31

Gorce Gorce to pasmo górskie leżące w Beski- The Gorce Mountains is a mountain range Los Gorce es una cordillera situada en los dach Zachodnich. Nazwa „Gorce” zwią- situated in the West Beskid Mountains. Beskides Occidentales. El nombre “Gorce” zana jest prawdopodobnie ze słowem The name of “Gorce” is probably related to está relacionado probablemente con la pal- „gorzeć” (palić się, płonąć) i pochodzi od the word “gorzeć” („to burn”) and refers abra gorzeć (quemarse, arder) y se deriva sposobu uzyskiwania polan leśnych meto- to the manner of achieving forest clear- del método de obtener los calveros de bos- dą żarową. ings by the burning out method. que mediante la tala y quema. Zalesione, niezbyt wyniosłe góry, poprze- The wooded, not so high mountains are Estos montes boscosos de altura mediana cinane są głębokimi jarami potoków. Kar- intersected by deep stream ravines. The están cortados por los barrancos profundos32 packa puszczańska fauna i flora pozostaje Carpathian primeval forest fauna and flora de los arroyos. En el Parque Nacional de los dobrze zachowana w Gorczańskim Parku are well preserved in the Gorce National Gorce está bien conservada la fauna y flora Narodowym. Wilki i rysie nie mają tu pro- Park. Here, wolves and lynxes do not find de los Cárpatos. Es aquí donde los lobos y blemu z upolowaniem jelenia, sarny, dzika it difficult to hunt down a deer, roe deer, los linces no tienen problemas para cazar un czy zająca. Polany gorczańskie nie ustępu- wild boar or hare. The beauty of the Gorce ciervo, un corzo, un jabalí o una liebre. Los ją urodzie alpejskim halom, a wiosną nie clearings is equal to that of high alpine calveros de los Gorce pueden igualarse en brak na nich krokusów. Lasy kryją pamiąt- meadows and crocuses abound in them in belleza con los pastos alpinos y en primavera ki niedawnej dramatycznej historii, mogiły the spring. The forests conceal the relics abundan en azafrán. Los bosques esconden partyzantów i resztki szałasów, które słu- from the not-too-distant dramatic history, recuerdos de la reciente historia dramática żyły im za schronienie. Spokój i cisza dają partisans’ graves and the remains of the en forma de fosas de los partisanos y restos szansę na osobisty kontakt z przyrodą. sheds where they once found shelter. The de chozas que les servían como refugio. La Niezwykle urokliwe w tym rejonie Polski quiet and silence provide opportunities tranquilidad y el silencio ofrecen la posibi- są tak zwane polany reglowe. Powstały for a personal contact with nature. Glades lidad de tener un contacto personal con la w wyniku działalności pasterskiej. Szałasy, are extremely attractive in this region of naturaleza. Las praderas en los antiguos bos- które stoją jeszcze do dzisiaj, są żywym Poland. They formed as a result of shep- ques montanos adquieren una belleza excep- dowodem na piękno regionalnego budow- herding. Sheds which remain even today cional en esta región de Polonia. Fueron crea- nictwa podhalańskiego i zagórzańskiego. are living evidence to the beauty of re- das en consecuencia de la actividad pastoral. gional Podhale and Zagórze building. Las cabañas que se erigen allí hasta hoy en día son una prueba viviente de la belleza de la arquitectura regional de Podhale y Zagórze.

33Wilk szary(Canis lupus)

„Ilekroć mam możność udać się w góry i podziwiać górskie krajobrazy, dziękuję Bogu za majestat i piękno stworzonego świata. Dziękuję Mu za Jego własne piękno, którego wszechświat jest jakby odblaskiem, zdolnym zachwycić wrażliwe umysły i pobudzić je do uwielbienia Bożej wielkości. W górach znajdujemy nie tylko wspaniałe widoki, które można podziwiać, ale niejako szkołę życia. Uczymy się tutaj znosić trudy w dążeniu do celu, pomagać sobie wzajemnie w trudnych chwilach, razem cieszyć się ciszą, uznawać własną małość w obliczu majestatu i dostojeństwa gór.” św. Jan Paweł II “Whenever I can go into the mountains and admire the mountain landscapes I thank God for the majesty and beauty of the created world. I thank Him for His own beauty, a reflection of which, as it were, is the universe, which can fascinate the sensitive minds and incite them to adore the divine grandeur. In the mountains, we not only find magnificent views to be admired, but also a school of life. Here, we learn to cope with34 hardships in working towards our goal, to help one another in the difficult moments, to enjoy the silence together, to recognise one’s smallness in the face of the majesty and dignity of the mountains.” St. John Paul II “Cada vez que tengo la posibilidad de ir a las montañas y admirar los paisajes de montaña, doy las gracias a Dios por la majestad y la belleza del mundo creado. Le doy las gracias por su propia belleza que parece reflejada en el universo, capaz de entusiasmar mentes sensibles y despertarlas para que alaben la grandeza de Dios. En las montañas encontramos no sólo paisajes maravillosos que podemos admirar, sino también una especie de escuela de vida. Aquí aprendemos a aguantar las dificultades en alcanzar el objetivo, a ayudarse mutuamente en momentos difíciles, a disfrutar juntos del silencio, a reconocer nuestra propia pequeñez en presencia de la majestad y grandeza de las montañas”. San Juan Pablo II

35

Pieniny „Tu w górach przyjeżdża się, by stanąć przed “You come here to the mountains to face “Se viene aquí, a las montañas, para pewną rzeczywistością geograficzną, która a certain geographical reality which is situarse frente a una realidad geográfi- nas przewyższa i pobudza do zaakcepto- greater than we are and encourages us ca que nos supera y estimula a aceptar wania tej postawy, do pokonania samych to accept this attitude, to overcome our- esta actitud, a superarse a sí mismo. Se siebie. I widać tych piechurów, turystów, selves. And you can see these hikers, ven estos caminantes, turistas, alpinis- alpinistów, tych wspinających się nierzad- tourists, alpinists, those who more often tas, que a menudo suben las montañas ko, jak bohaterowie, którzy podążając za than not climb like heroes, who – following como héroes, que siguiendo la palabra milczącym słowem, słowem majestatycz- a mute word, a majestic word, the eternal silenciosa, una palabra majestuosa, una nym, odwieczną wymową gór, idą, wspinają expression of the mountains – go, climb eterna expresión de las montañas, suben się i  pokonują samych siebie, aby dotrzeć and overcome themselves to reach the y se superan a sí mismos para llegar a las36 na szczyty.” peaks.” cimas”. św. Jan Paweł II St. John Paul II San Juan Pablo IITe skaliste góry, schowane między Gorcami, These rocky mountains, hidden between Estas montañas rocosas, escondidas en-Tatrami i Beskidami od dawna przyciągają the Gorce, Tatra and Beskid Mountains, tre los Gorce, los Tatra y los Beskides des-uwagę malowniczością, podkreśloną przez have long attracted attention with their de hace mucho tiempo atraen la atenciónszachownicę pól uprawnych u ich podnóża. picturesqueness which is underlined by con sus vistas pintorescas, resaltadasObszarowa ochrona przyrody na ziemiach the checkerboard of the arable fields at por los campos de cultivo con forma depolskich rozpoczęła się właśnie w Pieni- their base. It was exactly in the Pieniny ajedrez situados a sus pies. La protecciónnach w 1932 r. Wśród przyrodniczych skar- Mountains that in 1932 the area-specific de las áreas naturales en Polonia empezóbów tego regionu trzeba koniecznie wy- nature conservation was introduced in the precisamente en los Pienines en 1932. En-mienić niepylaka apollo. Ten rzadki i piękny Polish lands. Among the natural treasures tre los tesoros naturales de esta región,motyl przetrwał na naszych ziemiach tylko in this region, it is absolutely necessary to es imprescindible mencionar la mariposaw Pieninach, a przyczyniła się do tego jego mention apollo butterfly. In our lands, this apolo. Esta especie hermosa y rara so-hodowla prowadzona przez pracowników rare and beautiful butterfly has survived brevivió en nuestras tierras únicamentePienińskiego Parku Narodowego. only in the Pieniny Mountains, also as en los Pienines gracias a la cría llevadaJeśli będziecie w Pieninach, koniecznie a result of its breeding by the staff of the a cabo por los empleados del Parque Na-znajdźcie czas na spływ tratwami przeło- Pieniny National Park. cional de los Pienines.mem Dunajca. Jest on atrakcją turystycz- If you come to the Pieniny Mountains you Si estáis en los Pienines, encontrad tiem-

37

ną na skalę europejską. Od ponad 200 must find the time to go rafting down the po para hacer un descenso en balsas por lat, kiedy miały miejsce pierwsze spływy, Gorge of the Dunajec River. It is a tourist el cañón del Dunajec. Es una atracción co roku korzystają z niego setki tysięcy attraction at an European level. For more turística a escala europea. Cientos de osób. Flisacy to ludzie niezwykli. Przeno- than 200 years since the first rafting trip personas disfrutan de ella cada año des- szą swych gości – turystów – w świat dzi- took place hundreds of thousands of peo- de hace más de 200 años. Los balseros kiej przyrody, legend i opowieści o tym, ple took part in it every year. Raftsmen son personas extraordinarias. Trasladan co dla nich ważne i fundamentalne. are extraordinary people. They take their a sus huéspedes – los turistas – al mun- Szczególnym miejscem w Pieninach zwią- guests - tourists – into the world of wild do de la naturaleza salvaje, las leyendas zanym ze św. Janem Pawłem II jest tzw. nature, legends and stories about what y los cuentos sobre lo que es importan- Papieżówka. is important and fundamental for them. te y fundamental para ellos. Otro lugar Pieniny są maleńkie. Beskidy przy nich to A special place in the Pieniny Mountains especial en los Pienines, relacionado con cała prowincja, a Tatry to Himalaje. Ale which is related to John Paul II is the Juan Pablo II, es la llamada “Papieżówka”, to one uchodzą za najbardziej przyjazne Papieżówka glade. un calvero con cabaña donde realizó un z polskich gór. Są słoneczne i rodzinne. The Pieniny Mountains are minute. Com- retiro espiritual el cardenal Wojtyła. Znajdują cudowne wyważenie między pared with them the Beskid Mountains are Los Pienines son muy pequeños. Los grozą piętrzących się skał i sielankowym as big as a whole province and the Tatra Beskides en comparación parecen una obrazkiem na ścianie. Raptem kilkanaście Mountains are as big as the Himalayas. But provincia y los Tatra, los Himalaya. No kilometrów wapiennych wzgórz. I cała ta it is they that are considered to be the most obstante, son estas montañas las que se przebogata przyroda, jakby ktoś udanie friendly Polish mountains. They are sunny consideran las más amistosas de Polonia.38 zamknął u siebie w ogrodzie Półwysep and familiar. They strike a wonderful bal- Son soleadas y familiares. Constituyen Apeniński. Garść przyrody z Alp, trochę ance between the terror of towering rocks un maravilloso equilibrio entre el pavor z toskańskich nizin, motyle i skrzące się and an idyllic picture on the wall. It is not de las rocas elevadas y los paisajes idíli- barwami kwiatów łąki. Trudno zapomnieć more than just a dozen or so kilometres cos que solemos colgarnos en las pare- te krajobrazy. Trudno tu nie wracać. long limestone hills. With all this extremely des de nuestras casas. Son tan sólo unos rich nature which seems as if someone has quince kilómetros de colinas calizas. Y managed to contain the Apennine Penin- toda esta naturaleza abundante, como si sula in his garden. Some nature from the alguien hubiera encerrado en su jardín la Alps, some from the Tuscan lowlands, with península itálica. Hay un puñado de na- butterflies and meadows glimmering with turaleza de los Alpes, un poco de las lla- the colours of flowers. It would be difficult nuras de Toscana, mariposas y praderas to forget these landscapes. It would be dif- que brillan con los colores de las flores. ficult not to return here. Es difícil olvidar estos paisajes. Es difícil no volver aquí.Niepylak apollo(Parnassius apollo)

39DunajecDunajec RiverDunajec

„Pieniny jest to mała, skalista, grupa gór, widoczna dobrze już od Nowego Targu, ciągnących się od Czorsztyna do Szczawnicy. Za Sromowcami przebija je Dunajec, tworząc wśród nich kilka dużych zakrętów, którymi wije się do Szczawnicy i to jest ich część najpiękniejsza. Do rzeki spadają prostopadłe, białe, wapienne skały, porosłe bujną roślinnością, a za każdym zakrętem odkrywa się coraz to nowe, coraz piękniejsze i bardziej poetyczne widoki...” M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Lwów 1914 “The Pieniny Mountains is a small, rocky group of mountains which can be seen well already from Nowy Targ, extending from Czorsztyn to Szczawnica. Beyond Sromowce they are cut through by the Dunajec River. It creates among them several large bends and winds40 through them – and this is their most beautiful part. The river is flanked by steep white limestone slopes, overgrown by lush vegetation, and every bend of the river reveals another spectacular and poetical view...” M. Orłowicz, An Illustrated Guide to Galicia, Lvov 1914 “Los Pienines es un pequeño grupo de montañas de montañas rocosas, visibles ya desde Nowy Targ, que se extienden de Czorsztyn a Szczawnica. Pasada la aldea Sromowce, los atraviesa el Dunajec, creando varias curvas de gran tamaño por las que fluye hasta Szczawnica. Es la parte más bella de estas montañas. Al río caen las rocas calizas, blancas, perpendiculares, cubiertas por una abundante vegetación. A la vuelta de cada esquina se pueden descubrir paisajes nuevos, cada vez más hermosos y poéticos…” M. Orłowicz, Guía ilustrada por la Galicia polaca, Lviv 1914

41Pienińska SokolicaMount Sokolica in the Pieniny MountainsSokolica de los Pienines

Beskidy Beskid Niski to najniższy fragment polskiej części łuku Karpat. The Beskid Niski Mountains are the lowest fragment of the Pol- Magurski Park Narodowy chroni zalesione pasma Magury Ma- ish part of the Carpathian arc. The Magura National Park pro- łastowskiej i Wątkowskiej. Zalesione pasma łagodnych wzgórz tects the wooded ridges of Mount Magura Małastowska and the wyniesione są tu ponad rozległe łąki i pola uprawne okolicznych, Magura Wątkowska massif. The wooded ranges of gentle hills niezbyt ludnych wsi. Rejon ten stanowi korzystne siedlisko dla rose here above the extensive meadows and arable fields of the orlików krzykliwych. local villages with small populations. This area is a good habitat Beskid Niski to także obszar przenikania się różnych kultur. Cie- for lesser spotted eagles. kawe są zwłaszcza zabytki kultury rusińskiej, jak choćby drew- The Beskid Niski Mountains are also an area where different cultures42 niane cerkiewki. intermingle. The interesting sites include in particular the monuments Babia Góra – centralna część Babiogórskiego Parku Narodowego, of the Ruthenian culture, such as small wooden Orthodox churches. nazywana jest Królową Beskidów. To jedyna góra w całym paśmie, Mount Babia Góra, the central part of the Babia Góra Nation- której szczyt sięga wysoko ponad górną granicę lasu i kosodrze- al Park, is called the Queen of the Beskid Mountains. It is the winy. Zwieńczona jest czapą hal, na których znajdziemy alpejskie only mountain with a peak reaching above the upper forest and rośliny niespotykane nawet w Tatrach. mountain pine limits. It is capped with glades with alpine plants Ma 1725 m n.p.m., co powoduje zróżnicowanie warunków klima- which cannot be found even in the Tatra Mountains. tycznych i przekłada się na warunki siedliskowe. Zmieniają się Its elevation is 1,725 m  a.s.l., causing differentiated climate condi- one wyraźnie w miarę wzrostu wysokości n.p.m., definiując pio- tions and affecting the habitat conditions. They distinctly change as nową różnorodność szaty roślinnej. Pozwala to na wyróżnienie the elevation above sea level grows, causing a vertical differentiation na Babiej Górze pięter klimatyczno-roślinnych. of the plant cover. As a result, climate and vegetation belts can be Jej szczyt często kryje się w chmurach, nawet gdy wokół świeci distinguished on Mount Babia Góra. słońce, co dało jej miano Matki Niepogód. Wyniosłość i względna It often hides in the clouds, even when the sun is shining, and for this izolacja pozwala podziwiać ją także z daleka. Zagłębiając się w ba- reason it has also been called the Mother of Bad Weather. Due to biogórskie buczyny, jedliny i świerczyny, dotrzecie do zakątków, its loftiness and relative isolation, it can also be admired from afar. które wyglądają, jakby nigdy nie były tknięte ręką człowieka, choć When you go deeper into the beech, fir and spruce woods on Mount ślady minionej działalności okolicznych mieszkańców przeplatają Babia Góra, you will reach spots which look as if they have never been się tu z przyrodą. touched by man, although traces of the past activities of the local residents intermingle here with nature.

El Beskid Bajo es el fragmento más bajo de la 43parte polaca del arco de los Cárpatos. El Par- Rojnik górskique Nacional del Magura protege las sierras del (Sempervivum montanum L.)Magura Małastowska y Wątkowska. Las sierrasboscosas de colinas pequeñas se erigen por en-cima de extensas praderas y campos de cultivode las aldeas locales poco pobladas. La regiónconstituye un hábitat beneficioso para las águi-las pomeranas.El Beskid Bajo es también un área donde se en-tremezclan diferentes culturas. Se merecen uninterés especial sobre todo los monumentos dela cultura rusina, como por ejemplo las pequeñasiglesias ortodoxas de madera.El Babia Góra – la parte central del Parque Na-cional del Babia Góra – es llamado el “Rey de losBeskides”. Es el único monte en todos los Beski-des, cuya cima llega muy alto por encima del bos-que y de pinos negros. Está coronada por pastosen los que encontraremos plantas alpinas que nose pueden encontrar ni siquiera en los Tatra.Tiene 1725 m s.n.m., lo que produce una diversi-dad de condiciones climáticas que proporcionanun hábitat ideal. Las condiciones, conforme cre-ce la altura sobre el nivel del mar, cambian signi-ficativamente, produciendo la diversidad verticalde la vegetación. Esto permite diferenciar en elBabia Góra los pisos climáticos y vegetales.El monte con frecuencia se esconde entre lasnubes, incluso si alrededor brilla el sol, de ahí sunombre “Madre de Mal Tiempo”. Su altura y surelativo aislamiento permiten admirarlo tambiéndesde lejos. Entrando en la profundidad de sushayales, abetales y bosques de píceas, llegaréisa los rincones que parecen intactos por la manohumana, aunque las huellas de la antigua activi-dad de los habitantes locales se entremezclanaquí con la naturaleza.

Śląsk Puchacz (Bubo bubo) Śląsk jest wyjątkowo cennym przyrod- Silesia is a Polish region with exceptional Silesia es una región polaca muy valiosa niczo regionem Polski. Wynika to przede natural values. This results primarily from desde el punto de vista de la naturaleza. wszystkim ze znacznej różnorodności a substantial diversity of natural habitats, Esto se debe sobre todo a la considerable siedlisk przyrodniczych, wpływu Bramy the impact of the Moravian Gate and the diversidad de los hábitats naturales, la in- Morawskiej oraz stosunkowo ciepłego relatively warm climate. It includes the fluencia de la Puerta Morava y un clima klimatu. Leży tu Karkonoski Park Narodo- Karkonosze National Park which protects bastante cálido. Aquí está situado el Par- wy, który chroni najwyższą część Sudetów the highest part of the Sudety Mountains, que Nacional de los Karkonosze que pro- wraz z ich najwyższym szczytem – Śnież- with its highest peak – Mount Śnieżką tege la parte más alta de los Sudetes con44 ką. Nie na darmo góra ta nosi taką nazwę, (Snowy). The mountain truly deserves su pico más alto el Śnieżka (literalmente: bowiem śniegu w Karkonoszach jest za- this name, because there is very much bola de nieve). No es casualidad de que wsze bardzo dużo. Wierzchołek Śnieżki snow in the Karkonosze Mountains. The el monte lleve este nombre, ya que los wystaje wysoko ponad bezleśne górskie peak of Mount Śnieżka towers high above Karkonosze siempre abundan en nieve. El równiny zwane wierzchowiną, porośnięte the woodless mountain plains, called pico del Śnieżka se erige por encima de las roślinnością do złudzenia przypominającą “wierzchowina” (a flat mountain top), llanuras de montaña desprovistas de bos- arktyczną tundrę. Niżej zbocza Karkono- which are overgrown by vegetation close- ques, cubiertas por una vegetación muy szy opadają stromo w dół, do skalnych ko- ly resembling the Arctic tundra. At lower similar a la de tundra ártica. En las partes tłów. Przed tysiącami lat kotły te były wy- elevations, the slopes of the Karkonosze inferiores, las laderas de los Karkonosze pełnione lodowcami, dziś w dwóch z nich Mountains steeply fall into rocky cirques. caen empinadas hacia abajo, a los circos są urokliwe górskie stawy. Thousands of years ago these cirques rocosos. Hace miles de años, en estos cir- Unikalne formacje geologiczne, fantastycz- were filled with glaciers and now two of cos se encontraban glaciares; hoy, en dos nie ukształtowane przez naturę piaskowce them house lovely mountain ponds. de ellos se encuentran los encantadores Szczelińca to magnes, który przyciągał Unique geological formations, the sand- estanques de montaña. ludzi, gdy turystyka była jeszcze w powi- stones of Mount Szczeliniec which had Las formaciones geológicas únicas, las ro- jakach. Szczeliny w skałach z kolei stały been fabulously shaped by nature, were cas de arenisca del Szczeliniec formadas się siedliskiem nietoperzy, będąc również like a magnet which attracted people con fantasía por la naturaleza, constituyen doskonałym miejscem do gniazdowania when tourism was still budding. In turn, un imán que atraía a la gente cuando el puchaczy, największych europejskich sów. the crevices in the rocks became the hab- turismo todavía estaba en pañales. A su

Śnieżne Kotły Snowy Pits Śnieżne KotłyLasy Gór Stołowych są dość silnie prze- itat of bats and also provided excellent vez, las grietas en las rocas se convirtieron 45kształcone przez ludzi, ale dają schronie- nesting ground for eagle owl, which is en hábitat para los murciélagos, siendonie licznym gatunkom zwierząt. Górskie the largest European owl. The forests of también un lugar ideal para los nidos detorfowiska porastają między innymi tzw. the Stołowe Mountains have been quite los búhos reales, los más grandes de Eu-sosny błotne. Miejsca te chroni Park Na- strongly transformed by man but also ropa. Los bosques de los Montes Mesarodowy Gór Stołowych. provide shelter to numerous fauna spe- (Góry Stołowe) son transformados sig-Odwiedzając Śląsk, trzeba koniecznie cies. The mountain peat-bogs are over- nificativamente por el ser humano, peroudać się do Sanktuarium na Jasnej Górze grown, among others, by mountain pines. ofrecen refugio a numerosas especies de(klasztoru oo. Paulinów). To miejsce wyjąt- These places are protected by the Stołowe animales. Las turberas de montaña estánkowe w historii i kulturze Polaków. Mountains National Park. cubiertas entre otros por los llamadosPielgrzymują tu wierni z całego świata, When you visit Silesia you absolutely pinos de los pantanos. Estos lugares songłównie w okresie 15 sierpnia, czyli święta must go to the Sanctuary on Jasna Góra protegidos por el Parque Nacional de losWniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. (the Monastery of the Pauline Fathers). Montes Mesa.Na Jasnej Górze oglądamy malownicze This is a special place in the history and Al visitar Silesia, es imprescindible hacer unwały i bastiony, które dawniej broniły culture of the Poles. viaje al Santuario de Jasna Góra (monas-klasztoru, a teraz służą jako chodnik i dro- This is a destination of pilgrims from all terio de los padres paulinos). Es un lugarga krzyżowa. over the world, particularly around 15 Au- especial en la historia y la cultura polacas. gust, i.e. the Feast of the Assumption of Aquí peregrinan los feligreses de todo el the Blessed Virgin Mary. On Jasna Góra, mundo, ante todo para el 15 de agosto, es we can see picturesque embankments decir, para la festividad de la Asunción de and bastions, which used to protect the María. En Jasna Góra podemos ver mura- monastery and now serve as a walkway llas pintorescas y bastiones que antigua- and the Way of the Cross. mente protegían el monasterio y ahora sirven como acera y como Vía Crucis.

Częstochowa Stawaliśmy na tym świętym miejscu, przykładaliśmy niejako czujne pasterskie ucho, aby usłyszeć, jak bije serce Kościoła i serce Ojczyzny w Sercu Matki. Jasna Góra jest przecież nie tylko miejscem pielgrzymek Polaków z Polski i całego świata. Jasna Góra jest sanktuarium narodu.” (homilia Jana Pawła II podczas mszy św. odprawionej pod szczytem Jasnej Góry, Częstochowa, 4 czerwca 1979 r.)46 We stood at this holy place, we used our vigilant shepherds’ ears, as it were, to hear the heartbeat of the Church and the heartbeat of the Fatherland in the Heart of the Mother, as Jasna Góra is not only the destination of the Poles from Poland and the whole world. Jasna Góra is the sanctuary of the nation. (The homily of John Paul II during the Holy Mass celebrated at the foot of Jasna Góra, Częstochowa, 4 June 1979) Hemos venido aquí tantas veces, a este santo lugar, en vigilante escucha pastoral para oír latir el corazón de la Iglesia y de la patria en el corazón de la Madre. En efecto, Jasna Góra es no sólo meta de peregrinación para los polacos de la madre patria y de todo el mundo, sino también el santuario de la nación. (Homilía de Juan Pablo II durante la Santa Misa celebrada en Jasna Góra, Częstochowa, 4 de junio de 1979)

„Czy wy wiecie, jak się 47nazywają ci ojcowie i braciaw białych habitach, cotu się najwięcej kręcą poJasnej Górze? Nazywają siępaulini, synowie św. Pawłapustelnika. Synowie św.Pawła pustelnika i samipustelnicy – aleśmy imurządzili pustelnię!” św. Jan Paweł II“Do you know how theseFathers and Brothers in whitehabits who are so busy onJasna Góra are called? Theyare called Paulines, the sonsof St. Paul the Hermit. Thesons of St. Paul the Hermitand hermits themselves– we have arranged quitea hermitage for them!” St. John Paul II“¿Sabéis cómo se llamanestos padres y hermanos enhábitos blancos que siempreandan por Jasna Góra? Sellaman paulinos, hijos de sanPablo ermitaño. Son hijosde san Pablo ermitaño y sonermitaños: ¡vaya ermita queles hemos hecho!” San Juan Pablo II

Ziemia Lubuska To niezwykły fragment Polski. Park Naro- It is an extraordinary part of Poland. The Es un fragmento extraordinario de Polonia. dowy „Ujście Warty” nazywany jest ptasim Warta River Mouth National Park is called El Parque Nacional de la “Desembocadu- królestwem. Ochrona ptaków oraz ich sie- “the Bird Kingdom”. The protection of ra del Warta” es denominado “reino de las dlisk jest podstawą funkcjonowania Parku. birds and the habitats where they live pro- aves”. La protección de las aves y de los W Słońsku mieści się tzw. Rzeczpospolita vides the basis for the functioning of the hábitats en los que viven son la base del fun- Ptasia, stowarzyszenie osób, które tę część Park. It is exactly here in Słońsk that “the cionamiento del parque. Es aquí, en Słońsk, kraju uznają za dobro wspólne ptaków i lu- Bird Republic” has its seat – it is an associ- donde se encuentra la llamada “República dzi. Miłośnicy ptaków z całej Europy przy- ation of persons who consider this part of de las Aves”, una asociación de personas48 jeżdżają tu o różnych porach roku oglądać Poland to be a joint property of birds and que consideran esta parte de Polonia como ich przeloty, przyloty i odloty. human beings. Bird lovers from all over un bien común de las aves y del hombre. Los Nadwarciańskie rozlewiska mają kluczowe Europe come here in the different seasons aficionados a las aves acuden aquí de toda znaczenie dla wielu gatunków. Specyficzne of the year to watch the passages, arrivals Europa en diferentes estaciones del año warunki hydrologiczne oraz gospodarka czło- and departures of the birds gathering here. para observar los desplazamientos, las lle- wieka (melioracja, koszenie i wypas) w dolinie The wetlands on the Warta River are of gadas y las salidas de las aves aquí reunidas. Warty i jej ujściowym odcinku wpłynęły na po- key importance for many bird species. Las rías del Warta tienen un significado wstanie mozaiki siedlisk wodno-błotnych. Jest Their specific hydrological conditions and clave para numerosas especies de aves. to obszar ważny dla ptaków tak w czasie lęgów human management (land amelioration, Las condiciones hidrológicas específicas i wychowywania młodych, jak i zimą. Większej grass cutting and grazing) in the Warta y la actividad humana (drenaje, siega y pas- ptasiej różnorodności nie ma chyba nigdzie River valley and its mouth section have toreo) en el valle del Warta y su tramo de w Polsce. created a mosaic of wetland habitats. desembocadura, influyeron en la creación Park Narodowy „Ujście Warty” położony This area is important for birds both in de un mosaico de hábitats humedales. Es jest przy zachodniej granicy Polski, w części the breeding period, in the period when un área importante para las aves tanto en el Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, zwanej they teach their young and in the winter. período de puesta de huevos y cría de po- Kotliną Gorzowską. It seems that any greater avian diversity lluelos como en invierno. No hay otro lugar cannot be found anywhere else in Poland. en Polonia donde haya más diversidad aviar. Brodziec krwawodzioby The Warta River Mouth National Park is El Parque Nacional de la Desembocadura del (Tringa totanus) situated at the western border of Poland, Warta está ubicado junto a la frontera occi- in a part of the Torun-Eberswalde Ice Mar- dental de Polonia y forma parte del Valle Gla- ginal Streamway, called the Gorzów Basin. cial de Toruń y llamado Cuenca de Gorzów.

49

Pojezierze Drawskie Drawa jest tajemnicza. Jak na nizinną rzekę przystało, przez większą cześć dwu- stukilometrowego biegu płynie dość leniwie. Są jednak odcinki, gdy staje się bardziej niespokojna i przypomina rzeki pod-50 górskie. Jej dno pokrywa żwir i piasek. Jeśli będzie- my cicho, z pewnością na trasach naszych podróży spotkamy liczne bobry. Za chwilę rzeka znów ła- godnieje, a dno porastają podwodne łąki. Miejsca te są chronione przez Dra- wieński Park Narodowy. Spływ kajakowy Drawą jest główną atrakcją tury- styczną parku. Na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego wy- stępują ważne dla Wspól- noty Europejskiej siedli- ska przyrodnicze.