CHICH LE VN TOAN KHOA

LÖÔNG Y NAM THANH PHAN QUOÁC SÖÛ BIEÂN TAÄP CHÍCH LEÅ TOAØN KHOA   PHÖÔNG PHAÙP CHÍCH LEÅ THAÀY NAÊM OAÉNG.  PHÖÔNG PHAÙP CAÏO GIOÙ, BAÁM HUYEÄT, CAÉT LEÅ THAÀY BA CAÀU BOÂNG.  PHÖÔNG PHAÙP CAÏO GIOÙ, GIAÙC HÔI, GIAÙC MAÙU & CHÍCH LEÅ THEO HUYEÄT ÑAU  CHÍCH LEÅ THEO ÑOÀ HÌNH VAØ SINH HUYEÄT CUÛA VIEÄT Y ÑAÏO.  2006  QUAÙN DÒCH Y ÑAÏO NAM THANH 499/2 Caùch Maïng Thaùng 8, P.13, Q10, TPHCM ÑT: 08.38627313 DÑ: 0919221002 E: [email protected] 1

2

LÖÔNG Y PHAN QUOÁC SÖÛ Giaùp Thaân 1944 3

4

TIEÅU SÖÛ Thaày Nam Thanh PHAN QUOÁC SÖÛ THANH TIEÂN Thaày Nam Thanh PHAN QUOÁC SÖÛ sinh naêm Giaùp Thaân 1944 taïi Caàn Thô. Con oâng Phan Baù Phoøng (1915-1970) vaø baø Nguyeãn Thò Cöôùc (1917-1995). Queâ noäi ôû Baõi Saøo, Myõ Xuyeân, Soùc Traêng. Queâ ngoaïi ôû Caùi Chanh, Thöôøng Thaïnh, Caàn Thô. Thuôû nhoû vì thôøi cuoäc loaïn laïc chieán tranh, oâng cuøng toaøn boä gia ñình phaûi boû queâ nhaø taûn cö theo cha ñi khaùng chieán nhieàu nôi ôû Mieàn Taây Nam Boä. Ñeán naêm 1956 môùi ñònh cö haún ôû Caàu Chöõ Y, Saøi goøn. Töø naêm 1989, OÂng môùi cuøng vôï con ra rieâng veà ôû nhaø cuõ cuûa cha meï 499/2 Caùch Maïng Thaùng 8, P13, Q10, TpHCM, nôi ñaây OÂng vöøa sinh hoaït Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh tôùi nay (2004). OÂng laø trai tröôûng toäc cuûa moät doøng hoï laâu ñôøi danh theá ôû vuøng Baõi Saøo cuõ. Gia ñình OÂng theo Ñaïo Phaät truyeàn thoáng daân toäc vaø thaám nhuaàn Giaùo Lyù Töù AÂn cuûa Phaät Giaùo Hoaø Haûo neân coù loøng yeâu nöôùc noàng naøn, luoân laáy vieäc thònh suy Ñaát Nöôùc laøm troïng. Cha oâng laø taám göông saùng cuûa hieäp só thôøi nay coù aûnh höôûng saâu saéc ñeán phong caùch, söï nghieäp vaø cuoäc ñôøi oâng. Ñaët teân QUOÁC SÖÛ cho oâng laø cha oâng muoán sau naày oâng phaûi gaùnh vaùc chuyeän nöôùc non. Chính vì theá maø caû ñôøi oâng, cho ñeán ngaøy hoâm nay 60 tuoåi, tuy laø thöôøng daân, thaày thuoác ngheøo trong ngoõ heûm, baèng caùch naày hay caùch khaùc, oâng luoân giöõ vöõng khí tieát, toûa roäng haøo khí Tieân Roàng, khôi truyeàn tình töï Toäc Vieät, ñaäm ñaày hoàn thieâng soâng nuùi nghóa lôùn ñoàng baøo, tình thöông nhaân loaïi. 5

Boä KINH DÒCH XÖA VAØ NAY goàm 3 Taäp laø taùc phaåm duy nhaát oâng ñeå laïi cho ñôøi maø oâng ñaõ phaûi cöu mang vaø traû giaù hôn nöûa cuoäc ñôøi rong ruoåi noåi troâi ñeå coù hieåu bieát vaø voán soáng kinh lòch tuyeät theá. OÂng ñaõ ñem taát caû sôû toàn laøm sôû duïng. Trôøi, Ñôøi, Ngöôøi ñöa ñaåy baét buoäc oâng phaûi öùng bieán hoïc taäp ít nhieàu ñuû thöù ñeå möu sinh thoaùt hieåm, ñeå toàn taïi vaø tieán boä, khoâng ngôø ñoù laïi laø chaát lieäu quyù giaù hình thaønh Boä Kinh Dòch Xöa vaø Nay. Thuôû thieáu nieân töø 12 tôùi 20 tuoåi OÂng hoïc voõ vôùi ngöôøi Thaày cuøng xoùm, hoïc chöõ ôû Tröôøng Tieåu hoïc Chí Hoøa, Hoaø Höng, Quaän 10, ra hoïc noäi truù Tröôøng Thieáu Sinh Quaân Vuõng Taøu, roài veà hoïc Ban C Vaên Chöông Trieát hoïc Tröôøng Trung hoïc Chu vaên An Saøi goøn vôùi caùc baäc Thaày nhö Thi só Vuõ Hoaøng Chöông, Thi só Nguyeân Sa Traàn Bích Lan … Naêm 1962, OÂng laøm Huynh Tröôûng Gia Ñình Phaät Töû Chuøa Phaùp Quang, Quaän 8, Saigon. Naêm 1964 OÂng leân hoïc Khoùa I, Tröôøng Chính Trò Kinh Doanh, Khoa Quaûn Trò Kyõ Ngheä, Vieän Ñaïi Hoïc Ñaø Laït. OÂng tieáp tuïc laøm Huynh Tröôûng Gia Ñình Phaät Töû Loäc Uyeån vaø Ñoaøn Tröôûng Sinh Vieân Phaät Töû Ñaø Laït. Naêm 1967, OÂng veà Saigon gaëp OÂng Xuaân Phong Nguyeãn Vaên Mì, Hoäi Tröôûng Vieät Nam Dòch Lyù Hoäi, roài xin hoïc Dòch Lyù keå töø muøa Heø ñoù (3 thaùng). Roài OÂng trôû leân Ñaø Laït hoïc tieáp naêm thöù 3 Ñaïi Hoïc, ñoàng thôøi laõnh ñaïo Phong Traøo Sinh Vieân Tranh Ñaáu ‚Phaät Giaùo vaø Hoaø Bình‛. Gaàn cuoái naêm OÂng veà Thaùnh Ñòa Phaät Giaùo Hoaø Haûo ôû An giang, hoïc Khoaù I Giaûng Vieân Truyeàn Baù Giaùo Lyù do Ban Phoå Thoâng Giaùo Lyù Trung Öông Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Hoaø Haûo Nhieäm kyø II toå chöùc. Naêm 1969, veà Saøi Goøn OÂng tieáp tuïc hoïc Cao Hoïc Chính Trò Kinh Doanh. - Naêm 1970, Cha cuûa OÂng bònh maát. OÂng veà laøm Hieäu Tröôûng Tröôøng Trung Hoïc Töø Bi Long Xuyeân. 6

Naêm 1971, OÂng nhaäp nguõ hoïc Tröôøng Só quan Boä Binh Thuû Ñöùc, roài tôùi Tröôøng Só quan Coâng Binh Bình Döông Thuû Daàu Moät. Naêm 1972, OÂng cöôùi vôï cuøng goác Ñaïo Phaät Giaùo Hoaø Haûo, ngöôøi Long Xuyeân. Naêm 1973 ra ñôn vò Tieåu Ñoaøn 102 Coâng Binh Chieán Ñaáu ôû Hoäi An, Ñaø Naüng, Vuøng I Chieán Thuaät. Cuoái naêm 1974 veà Boä Toång Tham Möu ñöôïc cöû hoïc IBM ôû ñöôøng Gia Long ñeå sau ñieàu haønh Trung Taâm Ñieän Toaùn thuoäc Toång Cuïc Tieáp Vaän. Hoïc vöøa xong thì tôùi ngaøy 30-4-1975, vôùi caáp baäc Thieáu uùy, chöa coù chöùc vuï, OÂng ñang veà Long Xuyeân ñònh röôùc vôï con leân Saøi Goøn thì bò keït ñöôøng, neân trình dieän hoïc taäp caûi taïo ôû Chi Laêng, Chaâu Ñoác, sau qua Kinh Taùm Ngaøn, Vaøm Raày, Haø Tieân. Cuoái naêm 1976, OÂng ñöôïc ra traïi veà Caùi Chanh, Caàn Thô soáng vôùi vôï con. Töø ñoù cuoäc ñôøi oâng chuyeån höôùng laø thöôøng daân laøm ruoäng vöôøn, chích thuoác heo, thaày hoát thuoác Nam, chaâm cöùu trò bònh quanh quaån vuøng queâ. Tôùi naêm 1982, oâng bò xuaát huyeát noäi bao töû, vieâm loeùt haønh taù traøng phaûi caáp cöùu ra Beänh vieän Caàn Thô caét boû 2/3, maát söùc lao ñoäng neân phaûi trôû laïi Saøi goøn sinh soáng. Naêm 1984 OÂng hoïc Chích Leã vôùi Thaày Löông Y Nguyeãn Oaéng, 60 naêm tuoåi Ñaûng, taäp keát ra Baéc, sau 1975 veà Nam nghæ höu, laø Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leã Thaønh Phoá HCM. OÂng Phan Quoác Söû tham gia tích cöïc, giöõ chöùc vuï Uyû Vieân Tuyeân Huaán, Phoù Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå Thaønh Phoá HCM, ñöôïc coâng nhaän laø Thaày Thuoác Y Hoïc Daân Toäc, chuyeân khoa Chích Leå, Chaâm Cöùu vaø hoát thuoác Baéc coù tieáng. OÂng thöôøng xuyeân môû lôùp daïy Dòch Lyù, Y Lyù ( Dòch Y Ñaïo) vaø Chích Leå taïi nhaø vaø thænh thoaûng vaøi nôi ôû tænh xa. Ñaây môùi thaät söï laø giai ñoaïn doïn mình ñeå oâng raõnh rang taäp trung hoaøn taát söù maïng cöïc kyø quan troïng maø Trôøi, Ñôøi, Ngöôøi 7

giao phoù laø laäp Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh (1984) ñeå tieáp tuïc giao tieáp vaø truyeàn baù Dòch Lyù Vieät Nam khaép muoân phöông, ñoàng thôøi chænh trang chöông trình giaûng huaán thoáng nhaát maø thôøi danh goïi laø KINH DÒCH XÖA VAØ NAY, xong tröôùc naêm 2000. Ai ñaõ töøng hoïc Dòch Lyù VN vaø ñoïc Boä Kinh Dòch Xöa vaø Nay cuûa oâng ñeàu thaáy coù moät söï loâi cuoán laï kyø vôùi nhieàu theå loaïi buùt phaùp lung linh aån hieän nhaët khoan, luùc eâm ñeàm mô moäng tröõ tình laõng maïn, luùc thoang thoaûng muøi ñaïo vò thoaùt tuïc, luùc nghieâm tuùc khuyeân raên caûnh baùo vieäc ôû ñôøi, nhieàu luùc haøo khí ngaát trôøi hoàn thieâng soâng nuùi. Nhöng phaûi noùi laø ôû nhöõng luùc ñoái luaän bieän chöùng trieát lyù khoa hoïc thì oâng raát ñanh theùp huøng hoàn chaët cheõ, vaø trong hoïc thuaät chuyeân moân töøng baøi vaên, caâu noùi oâng trình baøy minh hoaï khuùc chieát töôøng taän. Tuyeät vôøi ôû choã laø nhöõng ñeà taøi loaïi trieát hoïc, khoa hoïc, ñaïo hoïc, lyù hoïc voán raát khoâ khan, khoù hieåu, xa laï vôùi ngöôøi ñôøi thöôøng, vaäy maø trong phuùt choác oâng kheùo laøm cho ngöôøi hoïc, ngöôøi ñoïc höùng khôûi muoán bieát tôùi cuøng. OÂng thöôøng noùi Dòch Lyù thôøi nhaân laø tuyø thôøi nhaân theá maø ñoàng dò bieán hoaù sao cho thích nghi vôùi hoaøn caûnh, thì caàn phaûi coù moät cuoán KINH DÒCH hoaø cöïu hôïp taân cho ngöôøi ñôøi nay höõu duïng laø vieäc hôïp tình, hôïp lyù vaäy. Cuoäc ñôøi oâng töøng traûi qua nhieàu caûnh ngoä hi höõu, neáu khoâng laø nhaân chöùng thì khoù tin laø coù thaät, nhöng ñoái vôùi nhöõng nhaø Dòch Lyù Vieät Nam chaùnh toâng thì chaúng phaûi laø laï. Vì khuoân khoå baøi vieát coù haïn, neân chuùng toâi xin heïn dòp khaùc seõ keå cho Quyù Vò vaø caùc Baïn veà nhöõng haønh trang cuûa oâng, neáu keát laïi thaønh moät boä truyeän thì khoâng keùm baát cöù danh taùc coå kim ñoâng taây naøo.  8

QUAÙ TRÌNH HAØNH NGHEÀ ÑOÂNG NAM Y DÖÔÏC Cuûa Dòch Y Sö Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ Lieân tuïc 29 naêm (1977-2006) 1965 – 1975: Xuaát thaân laø Giaûng Vieân DÒCH Y ÑAÏO cuûa VIEÄT NAM DÒCH LYÙ HOÄI. 1977 – 1982: Toå Tröôûng Ñoâng Y Traïm Y Teá Xaõ Thöôøng Thaïnh, Huyeän Chaâu Thaønh, Tænh Haäu Giang. Chuyeân Khoa Chaâm Cöùu, hoát thuoác Nam. Hoïc theâm Chaâm Cöùu Nhaät Boån cuûa Thaày Saùu Haïnh (töï UÙt ÑE) vaø thuoác Nam cuûa Thaày Hai SANH. 1982 Toå Tröôûng Ñoâng Y Traïm Y Teá Hoä Sinh Xaõ Taân Phuù Ñoâng, Thò Xaõ Sa Ñeùc, Ñoàng Thaùp. Chuyeân khoa Chaâm Cöùu, hoát thuoác Baéc. 1982 – 1989: - Toå Tröôûng Ñoâng Y Traïm Y Teá Phöôøng 2, Quaän 8, TP HCM Chuyeân Khoa Chaâm Cöùu, Chích Leå. - Hoïc Thöøa Keá Chích Leå Löông Y Nguyeãn Oaéng. 1983 – 1985: Tham gia ñieàu trò Chaâm Cöùu, Chích Leå Toå Chaån Trò Nguyeãn Kieàu, Chôï Phaïm Theá Hieån, Quaän 8, TP HCM. 1984 – 1993: - Thaønh Laäp Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh taïi 171 - 173 Phaïm Theá Hieån, Caàu Chöõ Y, Phöôøng 2, Quaän 8. - Uyû Vieân Tuyeân Huaán cuûa Toå Chích Leå, sau naày laø Chi Hoäi Chích Leå TP HCM. - Giaùo Vuï, Giaûng Vieân thöôøng tröïc cuûa Toå Chích Leå vaø Chi Hoäi Chích Leå TP HCM. 1985: - Thöøa keá Phöông Phaùp Caïo Gioù, Baám Huyeät, Caét Leå cuûaThaày Ba Caàu Boâng do L.Y Traàn Quang Laâm taâm truyeàn. - Thöøa keá Phöông Phaùp Voã Gioù, Giaùc Maùu do chính Löông Y Nguyeãn Vaên Hieàn (Thaày Ba Toân) taâm truyeàn. 9

- Giaûng Vieân 2 Khoaù Chích Leå Chöõ Thaäp Ñoû Thò Xaõ Long Xuyeân. - Phuï taù ñieàu trò chaâm cöùu chuyeân khoa taâm thaàn phoøng maïch Baùc Só Nguyeãn Hoaøng Thoâng, ñöôøng Voõ Di Nguy, Quaän I TP HCM. 1986: - Huaán Luyeän Vieân Dòch Voõ Ñaïo, Khoa Y Voõ Döôõng Sinh ‚Thaäp Tam Chaân Kinh‛ cho Lôùp Löông Y Trung Caáp Khoaù 8, Tænh Ñoàng Nai. - Hoïc thöøa keá xem maïch hoát thuoác Baéc Löông Y Ñinh Tieäm. 1987 – 2004: - Saùng Laäp Vieân Vieät Y Ñaïo. - Uyû Vieân Tuyeân Huaán CLB YHDTCT Quaän 8. 1988: Toå Tröôûng Toå Chaån Trò YHDT soá 1 thuoäc Traïm Y Teá Phöôøng 2, Quaän 8, Chích Leå, Chaâm Cöùu, thuoác Baéc. 1989: - Giaûng Vieân Chích Leå 2 Khoaù Boài Döôõng Kieán Thöùc YHDT cho caùc KTV, Hoäi Vieân CLB YHDT Quaän 8. - Thuyeát trình chuyeân ñeà: ‚Y Dòch trong Ñoâng Y‛ taïi Hoäi Tröôøng CLB YHDT Q8. - Thaønh Vieân trong BCH Chi Hoäi Chích Leå TPHCM tieáp ñoùn Boä Tröôûng Y Teá Phaïm Song, taïi vaên phoøng Baø Thöù Tröôûng Ñoaøn Thuùy Ba. 1990: - Laäp baùo caùo nghieân cöùu khoa hoïc veà Chích Leå ñeå Vieän YHDT TPHCM chuaån bò hoäi thaûo veà phöông phaùp Chích Leå. - Dôøi phoøng maïch vaø Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh veà 499/2 Caùch Maïng Thaùng 8, Phöôøng 13, Quaän 10, TPHCM. - Giaûng daïy vaø tham gia Phoøng Khaùm Khu Vöïc IV, Bình Thaïnh veà boä moân Chích Leå. 1991 - 1993: - Hôïp ñoàng vôùi BV YHDT TPHCM dieän Löông Y ñöôïc môøi Thöøa Keá vaø caùc Coäng taùc vieân coáng hieán taâm ñaéc veà phöông phaùp Chích Leå. - Giaûng vieân Dòch Lyù-Y Dòch cho Lôùp Huaán Luyeän chuyeân moân veà Chaâm cöùu, Döôïc Lyù vaø Dòch Lyù cuûa Trung Taâm YHDT TP BIEÂN HOAØ. 10

1993 – 2006: - Phoù Chuû Tòch kieâm Uyû Vieân Tuyeân Huaán Chi Hoäi Chích Leå TPHCM. - Saùng Laäp Vieân Ban Ñieàu Haønh Phoøng Khaùm Mieãn Phí Nam Thaønh Thaùnh Thaát, ñöôøng Coáng Quyønh, Quaän I. 1995- 1997: Toå Tröôûng Phoøng Khaùm Töø Thieän Chi Hoäi Cöïu Chieán Binh P 10, Quaän 3. Chuyeân Khoa Chaâm Cöùu, Chích Leå, Hoát thuoác. 1999 – 2006: Sau ngaøy Löông Y Nguyeãn Oaéng Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TPHCM maát, veà nhaø tieáp tuïc trò bònh, môû lôùp daïy thöøa keá Chích Leå vaø Dòch Y Ñaïo tôùi nay, chôø yù kieán laõnh ñaïo. Lieân tuïc môû ñieåm Chích Leå trò bònh giuùp bònh nhaân ngheøo vaø daïy Chích Leå cho caùc khoaù taïi: - Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh 499/2, Caùch Maïng Thaùng 8, P13, Q10, TPHCM. - Chuøa Phöôùc Laâm, Myõ Xuyeân, Soùc Traêng. - Chuøa Phaät Hoïc, Thò Xaõ Soùc Traêng. - Chuøa Long Bình, Huyeän Mang Thít, Vónh Long. - Nhoùm Ñoâng Y Só Traûng Baøng, Taây Ninh. - Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû Xaõ An Ninh Taây, Ñöùc Hoaø, Long An. (Ñòa ñieåm: Hoäi Ngöôøi Cao Tuoåi Xaõ An Ninh Taây). - Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû Phöôøng Long Bình, Quaän 9, Tp.HCM (Ñòa ñieåm: Chi Hoäi CTÑ Chuøa Böûu Long, 81 Thaùi Bình 1, P.Long Bình, Q.9). 2006: Tieáp tuïc chuû nhieäm Quaùn Dòch Y Ñaïo NAM THANH (22 naêm töø 1977- 2006, môû daïy treân 60 lôùp: Trieát Dòch, Dòch Lyù Baùo Tin, Giao Dòch Xaõ Hoäi, Dòch Y Ñaïo vaø treân 15 lôùp Chích Leå, cho gaàn ngaøn hoïc vieân) vaø ñieàu haønh Toå Chaån Trò Ñoâng Y: 499/2 Caùch Maïng Thaùng 8, Phöôøng 13, Quaän 10, TPHCM. ÑT: 08.8627313 DÑ: 0919221002 11

LYÙ TÌNH QUAÙN DÒCH Maáy hoâm nay, ñeán sinh hoaït taïi Quaùn Dòch, nghe Thaày baùo tin Thaày ñaõ hoaøn taát taäp 3 boä Kinh Dòch Xöa vaø Nay. Ñieåm laïi suoát hôn 30 naêm qua, Thaày chuùng ta ñaõ nguïp laën treân ñöôøng Vaên Lyù Hoïc cho söï nghieäp xieån döông Dòch Lyù Vieät Nam. Toâi vaãn thaáy thaáp thoaùng ñaâu ñoù moät hình aûnh maø chaéc coù leõ moïi ngöôøi ñeàu nhaän ra ñöôïc. Moät ngöôøi phuï nöõ bao phen trôï tröôûng vôùi Thaày, cuøng seû chia ngoït buøi, vôùi bao traên trôû trong ñôøi moät cao ñoà xuaát saéc cuûa Dòch Lyù Vieät Nam. Noùi nhö vaäy, chuùng ta haún bieát, vaâng ñoù laø Coâ, ngöôøi vôï hieàn cuûa Thaày Nam Thanh, ngöôøi meï hieàn cuûa anh chò em hoïc vieân khi ñeán Quaùn Dòch. Coâ, ngöôøi ñaõ chaêm soùc cho Thaày thaät chu ñaùo, töø ly nöôùc thaám gioïng luùc giaûng baøi ñeán vieäc chaêm lo ñuû ñaày ‘ba chuù Dòch con’ cuûa mình, taïo ñieàu kieän phaàn naøo ñeå Thaày taïm queân noùng laïnh cuoäc ñôøi maø gìn giöõ vaø phaùt trieån ‘Gioït maùu cuûa Dòch Lyù Vieät Nam’. Toâi vaãn nhôù nhö in, vaøo nhöõng buoåi toái naêm naøo, ngoaøi trôøi möa raû rích, trong Quaùn Thaày ñang say söa giaûng truyeàn ñaïo hoïc cho anh chò em, coøn Coâ ngoài co ro meùp cöûa nhaø troâng chöøng xe cho anh chò em yeân taâm hoïc taäp suoát hôn hai tieáng ñoàng hoà, heát naêm naøy qua thaùng khaùc nhö vaäy. Chæ 12

ñeán naêm nay tuoåi cao söùc yeáu, Coâ môùi khoâng coøn ngoài coi xe ñöôïc nöõa. Nay bieát bao ngöôøi ra ñöôøng ñôøi vaïn neûo thaønh baïi, thöû hoûi maáy ai khi nhôù veà Quaùn Dòch ñeå tri aân ngöôøi khai saùng trí tri Leõ Bieán Hoùa cho ta, maø laïi khoâng nhôù ñeán hình aûnh moät ngöôøi luoân nhaãn naïi, bao naêm phoø taù Thaày qua moãi khoùa hoïc. Khi Thaày tieáp anh chò em khuya hôn giôø hoïc, Coâ vaãn aân caàn ñoàng haønh vôùi Thaày, vôùi anh chò em cho ñeán khi Quaùn Dòch khoâng coøn khaùch nöõa, Coâ moät mình doïn deïp lau nhaø röûa cheùn ñaâu ñoù töôm taát roài môùi ñöôïc nghæ. Toâi vaãn coøn nhôù khi Thaày giaûng ñeán phaàn ‘Caän thuû chö thaân, Vieãn thuû chö vaät’, hay baøi ‘Chim caâu ñöa tin’, Thaày coù nhaéc nhôû veà Coâ raèng: ‚Anh chò em coøn taøi lieäu hoïc ñeán baây giôø laø nhôø Coâ ñoù‛. Khi Thaày maéc phaûi ‘traû nôï laàn khaân’ cuûa thôøi loaïn ly ñaønh xa caùch taát caû (1975), vôùi hình aûnh thaân coø laën loäi bôø soâng, Coâ phaûi hoài höông, buïng mang Thieân Höông, tay boàng Chaán Thanh, tay xaùch gioû ñoà naëng tróu haønh trang tö lieäu Dòch Lyù VN cuûa Thaày maø ñi ñeán ñaâu Coâ cuõng ñem theo beân mình ñeå khi Thaày veà coøn coù maø duøng. Coâng ñöùc, nghóa aân cuûa Thaày Coâ troïn veïn lyù tình xöôùng hoaï theo boán ñöùc lôùn cuûa Kieàn Khoân laø Nguyeân, Hanh, Lôïi, Trinh vaø Nhu, Thuaän, Lôïi, Trinh. Vai troø cuûa Coâ laø AÂm aån, ñuùng laø ‘noäi töôùng’goùp phaàn quan troïng thaønh quaû nghieäp Dòch cuûa Thaày vôùi boä Kinh Dòch Xöa vaø Nay coù moät khoâng hai ñeå laïi cho ñôøi vaø vôùi nhöõng con ngöôøi ñaït lyù Dòch Bieán ñi khaép theá gian cho muoân ñôøi sau. Thaày Coâ thaät xöùng ñoâi ‚Thanh Nam Hieäp Nöõ ‛ vaäy. 13

Chaéc khoâng chæ rieâng toâi maø caùc baïn ñaõ töøng moät thôøi ñeán vôùi Quaùn Dòch cuõng ñeàu nhaän thaáy vaø toû loøng tri aân Trôøi Ñaát ñaõ ñöa ñaåy cho Dòch Lyù VN ñöôïc moät ‘Hieäp Nöõ’ tuyeät vôøi, moät ‘Sö Maãu’ hieàn haäu ñaûm ñang. Thaät vaäy, moãi laàn veà Sôn Moân Toå Quaùn, toâi caûm thaáy loøng mình aám aùp an tónh laï thöôøng nhö ñöùa con ñöôïc trìu meán trong voøng tay dòu hieàn cuûa meï. Quaùn Dòch Nam Thanh khoâng phaûi laø moät ngoâi nhaø thôø, cuõng chaúng phaûi laø moät ngoâi chuøa hay am coác ñeå tu gì caû, maø laï thay khi veà vôùi Quaùn, moïi vaät duïng trong Quaùn, töø böùc töôøng, chieác ñinh giaêng voõng ñeán baûng vieát gieû lau, hay chuù caù tai töôïng trong hoà kính ñeàu laø nhöõng minh chöùng cho söï ñaéc ñaïo Dòch Bieán. Taát caû laøm böøng saùng trong taâm khaûm toâi caùi lyù leõ Taïi sao cuûa moïi caùi Taïi sao. Toâi cuõng caûm nhaän ñöôïc tình yù soáng ñoäng khi moãi thöù trong Quaùn Dòch laïi trôû neân tình lyù töï tö lieân heä trong nhöõng baøi kieåm soaùt chieâm nghieäm cuûa lôùp hay trong sinh hoaït cuûa Quaùn. Ñoâi doøng caûm xuùc traøo daâng, môùi hay raèng: Toå Quaùn Dòch Y Ñaïo Nam Thanh thaät troïn lyù veïn tình vaäy. Vieát xong giôø Tyû – Tuïy Vieät Thanh PHAÏM VAÊN LONG 14

CHUÙC MÖØNG NAÊM MÔÙI Ngaøy 23 thaùng Chaïp naêm Giaùp Tuaát. Thaân aùi chuùc möøng naêm môùi, Giaùp Tuaát vui töôi tieán tôùi an bình. Muoân ñôøi may maén quang vinh, Yeân laønh haïnh phuùc gia ñình, töông lai. Moân ñeä ñoâng ñuû ngaøy nay, Truyeàn baù ngheà nghieäp ñeå laïi ñôøi ñôøi. Thaày Söû löu danh Theá giôùi, Troïng Thaày, Thaày troïng thì môùi neân Thaày. TP Hoà Chí Minh, ngaøy 3-2-1994. Chuû tòch Chi hoäi Chích Leå TP HCM Löông Y NGUYEÃN OAÉNG @ Ñeâm 30 thaùng Chaïp Maäu Daàn, Thaày Naêm Oaéng ñaõ vónh vieãn ra ñi trong khi nhaø nhaø ñang chuaån bò ñoùn giao thöøa möøng naêm môùi Kyû Maõo (1999). Xem buùt tích Thaày maø loøng buøi nguøi daâng traøo bao noãi nhôù … 08-9-1999 Löông Y PHAN QUOÁC SÖÛ 15

16

PHAÀN I PHÖÔNG PHAÙP CHÍCH LEÅ THÖÏC HAØNH THAÀY NAÊM OAÉNG 17

18

DI AÛNH COÁ LÖÔNG Y NGUYEÃN OAÉNG 1914-1999 19

20

LÔØI NOÙI ÑAÀU Trong suoát thôøi gian tham gia chieán ñaáu trong ñoäi nguõ caùch maïng, toâi coù dòp ñi qua nhieàu nôi treân ñaát nöôùc. Qua caùc vuøng thoân queâ, gaëp nhieàu tröôøng hôïp oám ñau, thuoác men khoâng coù, ñieàu kieän chöõa trò cuõng thieáu thoán, ngöôøi daân ñaõ taän duïng caùc phöông phaùp chöõa trò coå truyeàn, trong ñoù coù moân chích leå. Tieáp thu ñöôïc töø caùc thöïc tieãn ñoù, chuùng toâi ñaõ löu taâm nghieân cöùu, thöïc hieän phöông phaùp chích leå naøy. Vaø qua hôn 50 naêm gaén boù vôùi PPCL chuùng toâi nhaän thaáy PPCL: - Laø moät di saûn quyù baùu ñaõ vaø ñang löu truyeàn saâu ñaäm trong daân gian. - Goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc ñieàu trò beänh taät cho ngöôøi daân caû thaønh thò laãn noâng thoân. Do ñoù chuùng toâi mong öôùc PPCL naøy caàn ñöôïc thöøa keá vaø phaùt huy. Tuy nhieân hieän nay ôû ñoä tuoåi 80, tuy tinh thaàn coøn haêng say nhöng tuoåi giaø ngaøy caøng heùo daàn theo thôøi gian, coù muoán cuõng khoù coù ñieàu kieän thöïc hieän, vì vaäy ñöôïc söï hoã trôï cuûa caùc ñoàng nghieäp vaø moân sinh sau quyeån “Chích Leå Raát Hay Deã Hoïc Deã Laøm” naêm 1983, chuùng toâi maïnh daïn vieát quyeån “Chích Leå Thöïc Haønh” naøy. Töïa ñeà saùch mang nghóa thöïc haønh, vì vaäy chuùng toâi seõ ñi saâu vaøo lónh vöïc thöïc hieän. * Kyõ thuaät Chích Leå. * Chích Leå chöõa beänh. 21

Vôùi kinh nghieäm vaø taâm ñaéc tích luõy ñöôïc trong hôn 50 naêm gaén boù vôùi moân chích leå naøy, chuùng toâi seõ coá gaéng ghi cheùp tó mó töøng kyõ thuaät vaø caùc beänh aùn vôùi ñaày ñuû chi tieát ñeå ngöôøi ñoïc deã tieáp thu vaø thöïc hieän. Töø tröôùc ñeán nay, saùch vôû nghieân cöùu veà chích leå coøn quaù ít vì vaäy lyù thuyeát vaø cô cheá cuûa moân naøy coøn nhieàu boå sung, caàn ñöôïc nghieân cöùu vaø hoaøn chænh daàn. Phöông phaùp chích leå vì baét nguoàn vaø phoå bieán saâu roäng trong daân gian, vì theá khi bieân soaïn, chuùng toâi coá gaéng söû duïng nhöõng ngoân töø ñaõ vaø ñang ñöôïc ña soá baø con nhaân daân thöôøng duøng, chæ tröø moät soá thuaät ngöõ hoaëc beänh danh chuyeân moân (nhaát laø phaàn thöïc haønh trò lieäu), chuùng toâi seõ ñeå theâm vaøo trong ngoaëc ñeå moïi ngöôøi ñeàu coù theå tieáp thu ñöôïc. Vì taøi lieäu nghieân cöùu vaø söùc hieåu bieát coøn giôùi haïn, chuùng toâi mong nhaän ñöôïc nhieàu yù kieán ñoùng goùp cuûa quyù baïn ñoàng nghieäp, quyù vò cao minh vaø quyù ñoïc giaû … ñeå boå sung cho phöông phaùp chích leå cuûa daân toäc Vieät Nam ngaøy caøng hoaøn thieän hôn, goùp phaàn vaøo vieäc chaêm soùc söùc khoûe cho nhaân daân. Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 19 thaùng 5 naêm 1993. Löông Y NGUYEÃN OAÉNG 22

NHAÄN ÑÒNH VEÀ PHÖÔNG PHAÙP CHÍCH LEÅ Cuûa Baùc Só NGUYEÃN VAÊN HÖÔÛNG Nguyeân Boä Tröôûng Boä Y Teá Phöông Phaùp Chích Leå (PPCL) ñöôïc toâi theo doõi töø 15 naêm nay, laøm cho toâi tin töôûng vaø caûm phuïc vì phöông phaùp naøy coù ñaày ñuû tính chaát khoa hoïc, daân toäc, ñaïi chuùng, vì ngöôøi saùng laäp ra noù laø moät ñaûng vieân laõo thaønh coù ñaày ñuû ñaïo ñöùc, thöông yeâu beänh nhaân vaø tha thieát muoán phoå bieán phöông phaùp naøy trong nhaân daân nhaèm trò beänh khoâng duøng thuoác, phuïc vuï nhaân daân vôùi lyù töôûng cao quyù cuûa Ñaûng laø xaây döïng ñaát nöôùc, giaûi phoùng nhaân loaïi, laøm cho nhaân daân ñöôïc haïnh phuùc. Ñoàng chí NGUYEÃN OAÉNG ñaõ nghieân cöùu maáy chuïc naêm nay ñeå toång keát caùc phöông phaùp: Caét, Giaùc, Buùng, Neû, Huùt, Baät, Kheâu Ñaäu Laøo, Chích Leå cuûa nhaân daân ta, laáy caùc ñieåm öu, loaïi caùc ñieåm khuyeát ñeå xaây döïng PPCL naøy vaø aùp duïng noù töø maáy chuïc naêm nay, töø Nam chí Baéc, ñaøo taïo haøng nghìn hoïc vieân chích leå, giaûi quyeát caùc beänh ñau, nhöùc, töùc, moûi, teâ, ngöùa, nhöùc ñaàu, töùc ngöïc, tay chaân teâ moûi, ñau thaàn kinh toïa, ñau khôùp, ñau buïng, ñau cöùng coå … hen suyeãn, æa chaûy, caùc beänh thuoäc nguõ quan (maét môø, chaûy nöôùc maét soáng, vieâm muõi dò öùng, haét hôi, chaûy nöôùc muõi), caùc beänh caáp cöùu, ngaát, baát tónh nhaân söï, baùn thaân baát toaïi, aù khaåu, caám khaåu … Veà cô cheá taùc duïng cuûa PPCL toâi nghó raèng PPCL giaûi quyeát ñöôïc caùc beänh do öù, treä, sung huyeát trong cô theå, ñoàng thôøi giaûi ñoäc cô theå khoûi maùu ñoäc öù treä, laøm cho khí huyeát löu thoâng, taêng cöôøng söùc ñeà khaùng cuûa cô theå, laøm cho heát ñau nhöùc, teâ moûi. Ngoaøi taùc duïng tröïc tieáp treân maùu ñoäc öù, 23

treä, sung, PPCL coøn coù taùc duïng nhö chaâm cöùu ñeán thaàn kinh sinh hoùa v.v… Ñaëc bieät cuûa PPCL laø duøng kim tam laêng chích leå vaøo da, choã caùc ñieåm tuï huyeát, öù huyeát, sung huyeát (coù vieâm), khai moät loã nhoû ñeå naën maùu ñoäc bò öù, treä, gaây söng ñau, teâ, töùc moûi vaø laøm roái loaïn chöùc naêng taïng phuû, nhôø vaäy maø keát quaû raát nhanh choùng. Sau khi naën heát maùu ñoäc beänh nhaân nghe nheï nhoûm ngay vaø heát hoaëc bôùt ñau nhöùc. Ñaây laø moät phöông phaùp thaät söï daân toäc vaø ñaïi chuùng. Töø 15 naêm theo doõi, toâi khoâng thaáy moät tai bieán gì coù haïi ñeán sinh maïng beänh nhaân. Cuõng khoâng thaáy moät tröôøng hôïp naøo nhieãm truøng taïi haïi, vì moãi laàn chích leå, duïng cuï ñaõ ñöôïc khöû truøng kyõ, laïi coøn naën maùu vaø caùc chaát ñoäc thoaùt ra ngoaøi, caû vi truøng, vi khuaån neáu coù. Nhöôïc ñieåm cuûa PPCL laø luùc chích leå vaø naën maùu hôi ñau hôn phöông phaùp chaâm cöùu vaø maùu ñoäc laên ra deã laøm cho beänh nhaân sôï. Nhöng maùu ñoäc trong ngöôøi, neáu ñeå cô theå töï ñaøo thaûi thì chaúng nhöõng noù coù theå gaây tai haïi vaø thôøi gian ñaøo thaûi phaûi laâu, ñau nhöùc seõ keùo daøi. Neáu cô theå khoâng ñuû söùc ñaøo thaûi thì chaát ñoäc seõ taùc ñoäng ñeán taïng phuû gaây beänh naëng hôn. PPCL thöôøng ñem laïi keát quaû nhanh, bôùt ñau nhöùc vì noù loaïi boû chaát ñoäc moät caùch tröïc tieáp, nhaát laø caùc beänh ôû huyeát phaàn do öù, treä, sung huyeát. Neáu aùp duïng moät caùch chính xaùc PPCL thì keát quaû khoâng phöông phaùp naøo bì kòp. Vaäy, vieäc ñaøo taïo caùn boä chích leå raát caàn thieát ôû noâng thoân vaø cô sôû phöôøng, xaõ, taän hang cuøng ngoõ heûm ñeå giaûi quyeát beänh taät môùi phaùt. Caùn boä Chöõ Thaäp Ñoû dó nhieân neân 24

naém phöông phaùp naøy ñeå giaûi quyeát beänh luùc ban ñaàu khoâng caàn phaûi coù kieán thöùc y hoïc cao, ngöôøi Hoäi vieân Chöõ Thaäp Ñoû cuõng ñuû söùc hoïc PPCL. Caùn boä chaâm cöùu, y taù, y só, baùc só caàn hoïc PPCL ñeå giaûi quyeát caùc beänh veà huyeát phaàn coù öù, treä, sung huyeát maø phöông phaùp y teá khaùc thöôøng giaûi quyeát chaäm hôn. Toâi ñeà nghò ngaønh Y Teá chuùng ta, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Boä Y Teá, nghieân cöùu PPCL, ñaøo taïo caùn boä chích leå. Hoäi vieân Chöõ Thaäp Ñoû phoå bieán PPCL ñeán taän caùc cô sôû noâng thoân vaø phöôøng, xaõ ñeå xaây döïng neàn Y Teá Nhaân Daân. Ñoù cuõng laø nguyeän voïng, hoaøi baõo cuûa ñoàng chí NGUYEÃN OAÉNG: PPCL xuaát phaùt töø kinh nghieäm nhaân daân, ñaõ ñöôïc toång keát, naâng cao sau maáy chuïc naêm nghieân cöùu vaø aùp duïng, phaûi ñöôïc ñöa veà nhaân daân ñeå trò beänh cho nhaân daân. Ñoù cuõng laø nhieäm vuï cuûa ngaønh Y Teá vaø cuûa Hoäi Chöõ Thaäp Ñoû. Ngaøy 16 thaùng 9 naêm 1984. ( Ñaõ kyù ) Baùc Só NGUYEÃN VAÊN HÖÔÛNG Nhaän ñònh ngaøy 11-8-1989: ‚Hoâm nay Löông Y NGUYEÃN OAÉNG coù trò beänh cho toâi baèng chích leå, toâi caûm nhaän: anh nghieân cöùu thuû thuaät laøm cho bôùt ñau, nhö con kieán nhoû caén laø quyù laém roài . Xin caûm ôn anh‛. Baùc só NGUYEÃN VAÊN HÖÔÛNG. 25

Lôøi Giôùi Thieäu Saùch: “CHÍCH LEÅ RAÁT HAY, DEÃ HOÏC DEÃ LAØM” Cuûa Löông Y NGUYEÃN OAÉNG, xuaát baûn naêm 1983. Löông Y NGUYEÃN OAÉNG sinh ngaøy 14 thaùng 10 naêm 1914 taïi Trung Chaùnh Taây, Goø Vaáp, Gia Ñònh. Treân 40 naêm gaén boù vôùi ngaønh chích leå, tích luõy nhieàu kinh nghieäm quyù baùu vaø thieät thuï truyeàn baù phöông phaùp trò beänh ñôn giaûn vaø hieäu nghieäm naøy. Moät caùch bình dò, thaät thaø, khieâm toán, Löông Y NGUYEÃN OAÉNG nhaän ñònh chích leå laø moät khoa trò beänh phaùt xuaát töø quaàn chuùng nhaân daân, deã hoïc deã laøm, ai laøm cuõng ñöôïc, neáu ñöôïc höôùng daãn chu ñaùo. Hoïc troø cuûa OÂng ñoâng ñeán haøng ngaøn ngöôøi nhöng vaãn thaáy chöa ñuû, bôûi thaät ra phaûi phoå bieán phöông phaùp chích leå ñeán taän hang cuøng ngoõ heûm, ñeán töøng gia ñình ñeå chaêm soùc sô khôûi cho ngöôøi beänh khi caàn thieát. Ñoù laø chöa noùi ñeán nhöõng giaù trò ñoäc ñaùo trong vieäc chöõa trò nhöõng chöùng beänh khoù chöõa cuûa khoa chích leå. Cuõng vì muïc ñích vaø öôùc nguyeän chính ñaùng treân cuûa Löông Y NGUYEÃN OAÉNG, Caâu Laïc Boä Y HOÏC DAÂN TOÄC, BEÄNH VIEÄN Y HOÏC DAÂN TOÄC keát hôïp vôùi moät soá ñoàng nghieäp thuoäc Vieän QUAÂN Y TP HOÀ CHÍ MINH ñaõ cuøng nghieân cöùu thöøa keá vaø hình thaønh taøi lieäu taâm ñaéc chích leå naøy. Traân troïng giôùi thieäu cuøng baïn ñoïc. CAÂU LAÏC BOÄ Y HOÏC DAÂN TOÄC, BEÄNH VIEÄN Y HOÏC DAÂN TOÄC. Bs TRÖÔNG THÌN bieân taäp 26

BAØI I: ÑAÏI CÖÔNG KHOA CHÍCH LEÅ VIEÄT NAM Töø ngaøn xöa toå tieân ta raát quan taâm ñeán vieäc phoøng beänh vaø trò beänh cho daân toäc ta trong caùc chöùng beänh thoâng thöôøng, maõn tính vaø nhaát laø beänh caáp cöùu. Ngoaøi vieäc duøng caùc döôïc thaûo tìm thaáy chung quanh coøn coù nhieàu phöông phaùp khaùc khoâng duøng thuoác maø keát quaû cuõng vöøa cao vöøa nhanh. Trong sinh hoaït cuûa ngöôøi daân, chích leå vaø caùc phöông phaùp trò bònh coù lieân heä vaø gaàn guõi vôùi chích leå ñöôïc söû duïng khaù phong phuù. Ñaùng keå coù 9 loaïi laø: Chích, Leå, Caét, Giaùc, Buùng, Neû, Huùt, Baät, Kheâu Ñaäu Laøo. Tuy 9 phöông phaùp treân coù cuøng chung muïc ñích, nhöng veà thuû thuaät cuûa moãi phöông phaùp ôû moãi nôi laøm moät caùch gioáng maø khaùc nhau. Do ñoù chuùng ta caàn hieåu roõ töøng phöông phaùp ñeå phaùt huy öu ñieåm, giaûm boû nhöôïc ñieåm cuûa töøng phöông phaùp ngoû haàu phoái hôïp ñuùc keát thaønh moät Khoa Chích Leå Vieät Nam toaøn dieän tinh teá vaø hoaøn haûo hôn. Hieän taïi, chuùng toâi duøng töø Chích Leå ñaïi dieän cho caû 9 boä moân lieân quan treân laø vì chuùng toâi xeùt thaáy chích leå coù nhieàu öu ñieåm hôn: - Nhö treân khaép maët da ôû toaøn cô theå, nôi naøo coù bònh ñeàu coù theå chích leå ñöôïc caû khoâng bò haïn cheá. 27

- Sau khi chích leå khoâng ñeå laïi veát theïo (seïo) ôû maët da vì loã kim raát nhoû mau lieàn da. - Nhôø kim beùn, ñaâm kheùo vaø chính xaùc vaøo ñieåm ñau, chæ laáy moät ít maùu ñoäc ra, khoâng laøm maát nhieàu maùu töôi, tieát kieäm ñöôïc maùu toát. - Neáu laøm ñuùng 9 nguyeân taéc chích leå thì khoâng gaây nhieãm truøng, laïi ít ñau, ít baàm, khoâng bò toái maét ngaát xæu trong khi chích leå (baàn huyeát naõo = Vöïng chaâm) laïi coù hieäu quaû cao, keát quaû nhanh … Toùm laïi Chích leå noùi chung laø phöông phaùp phaãu thuaät nhoû (tieåu phaãu ngoaïi khoa), loïc laáy maùu ñoäc ra khoûi cô theå, laø phöông phaùp trò bònh khoâng duøng thuoác, thuaàn tuùy cuûa daân toäc Vieät Nam. I - 9 BOÄ MOÂN CHÍCH LEÅ 1- CHÍCH: (Mieàn Baéc goïi laø Trích) laø duøng kim nhoû (tam laêng) ñaâm nheï vaøo phaàn da choã ñaäm nhaát cuûa ñoaïn öù huyeát hoaëc vuøng ñieåm ñoïng huyeát nôi coù maùu ñoäc öù ñoïng, khi ruùt kim ra, maùu töï voït chaûy ra ngoaøi. 2- LEÅ: (Mieàn Baéc goïi laø Nheã) laø veùo (níu) da leân, duøng kim ñaâm nheï vaøo ñuùng ñieåm tuï huyeát hoaëc xuaát huyeát, maùu khoâng töï chaûy ra maø phaûi duøng tay naën cho maùu ra. 3- CAÉT: Duøng mieãng chai, mieãng saønh, dao nhoû hay vaät saéc beùn raïch treân maët da theo tuyeán doïc, tuyeán ngang hoaëc ôû moät soá boä vò nhö ôû löng ngöïc, maët … hoaëc caét nhieàu veát ôû moät vuøng ñau cho ra maùu, roài chaäm maùu. 28

4- GIAÙC: Duøng vaät saéc beùn nhoïn nhö treân caét, ñaâm vaøo vuøng ñau cho ra maùu roài laáy baàu giaùc uùp leân choã ñaõ caét leå ñeå huùt maùu ra nhieàu hôn. 5 - BUÙNG: Laø caùch thöôøng duøng ôû noâng thoân tröôùc ñaây. Noâng daân laáy caây keøo duø, maøi nhoïn moät ñaàu roài uoán thaønh moät goùc vuoâng 90 ñoä (caïnh coù muõi nhoïn daøi 2cm, caùn daøi 10cm). Ngöôøi trò tay traùi caàm caùn, ñöa muõi nhoïn vaøo choã ñaäm nhaát cuûa ñoaïn öù huyeát (gaân xanh), tay kia buùng vaøo ñaàu muõi nhoïn xuyeân qua da, khi ruùt ñaàu kim ra, maùu töï voït chaûy khaù nhieàu (coù khi bònh nhaân bò toái maét, teù xæu trong giaây phuùt vaø tænh daäy noùi ñôû ñau, nhöùc, ngöùa). 6 - NEÛ: Duøng thanh tre nhoû côõ thaân caây buùt chì, moät ñaàu coù nhieàu kim nhoïn gaén thaúng goùc vôùi thanh tre. Caàm thanh tre goõ muõi kim nheï nheï töø töø vaøo phaàn meàm cuûa da thòt coù maùu ñoäc laøm ñau nhöùc, teâ moûi, ngöùa … duøng tay naën heát maùu ra, roài lau cho heát maùu. 7 – HUÙT: duøng oáng chích (Seringue) ñaâm vaøo trung taâm cuûa ñieåm maùu ñoïng vaø ruùt heát maùu, muû öù ñoïng trong veát thöông ra hoaëc duøng kim chích vaøo veát thöông ñeå maùu voït ra roài naën heát maùu muû. Caùch naøy duøng ñeå trò caùc tröôøng hôïp bò va vaáp teù ngaõ ñaùnh ñaäp (chaán thöông traät ñaõ), hoaëc khoái u coù maùu muõ öù ñoïng söng noùng ñoû ñau. Cöù theá laøm nhieàu laàn seõ laønh veát thöông. 8 – BAÄT: Duøng thanh tre baèng chieác ñuûa aên côm, moät ñaàu vuoát moûng buoäc 4 caây kim thaúng goùc. Coøn moät ñaàu kia cöùng troøn duøng ñeå caàm. Laáy tay baät ñaàu thanh tre coù gaén kim vaøo ñieåm ñau cuûa beänh nhaân laøm caét ngang maïch maùu noåi haún ra ngoaøi maët da laøm cho maùu ñoû ñen phuït chaûy ra nhieàu, keát quaû cuõng bôùt ñau nhöùc. 29

9 – KHEÂU ÑAÄU LAØO: Laáy laù traàu khoâng voø naùt roài chaø xaùt vaøo vuøng löng, ngöïc… ñeå phaùt hieän ra ñieåm ñen hay ñoû noåi leân ôû da thòt. Duøng kim leå vaøo nhöõng ñieåm ñoù, vít maïnh muõi kim leân ñeå gaây cho beänh nhaân coù caûm giaùc ñau, ruøng mình ñeán toaùt moà hoâi. Laøm nhö vaäy vaøi laàn, moà hoâi ra, nhieät ñoä beänh nhaân haï xuoáng (coù khi töø 40 ñoä C tuoät xuoáng coøn 37 ñoä C) ngöôøi maùt laïi, bôùt hoaëc heát beänh thaáy roõ. Sau hôn 50 naêm (1993), vaø 60 naêm (2005) kinh nghieäm ñieàu trò baèng 9 phöông phaùp neâu treân chuùng toâi nhaän thaáy: phöông phaùp chích leå töông ñoái tieän lôïi vaø coù nhieàu öu ñieåm hôn 7 phöông phaùp kia. Taát caû caùc phöông phaùp naøy ñeàu cuøng chung muïc ñích laø loïc laáy caùc chaát vaø maùu bò nhieãm ñoäc ra khoûi cô theå, giuùp cho tuaàn hoaøn maùu khoâng bò taéc ngheõn, nhaân ñieän vaø thaàn kinh khoâng bò cheøn eùp, khí huyeát löu thoâng ñieàu hoaø, vì vaäy coù theå laøm cho ngöôøi khoeû maïnh trôû laïi. Thöïc teá laâm saøng cho thaáy chích leå ñem laïi hieäu quaû khaù cao trong ñieàu trò, tuy nhieân neáu bieát keát hôïp, phoái hôïp vôùi caùc phöông phaùp (boä moân) khaùc khi caàn thieát, chaéc chaén seõ taêng theâm hieäu quaû trong vieäc trò lieäu. II - 4 MUÏC ÑÍCH CUÛA MOÂN CHÍCH LEÅ (CÔ CHEÁ CHÍCH LEÅ) 1- Khai thoâng öù huyeát: Laøm cho huyeát quaûn thoâng suoát, tuaàn hoaøn ñieàu hoøa, khí huyeát löu chuyeån, maïch laïc khai thoâng. 2- Giaûi phoùng thaàn kinh bò cheøn eùp: Laøm cho sinh lyù cô theå hoïat ñoäng bình thöôøng. 30

3- Ñieàu hoøa chöùc naêng cuûa taïng phuû (noäi taïng): Ñeå giöõ cô theå ñöôïc quaân bình sinh hoùa. 4- Taêng cöôøng söùc ñeà khaùng (choáng ñôõ) cuûa cô theå : Laøm giaûm ít bònh taät, keùo daøi tuoåi thoï. III – ÑAËC TÍNH CUÛA KHOA CHÍCH LEÅ VN Theo söï ñaùnh giaù cuûa caùc hoäi nghò khoa hoïc veà chích leå thì Khoa Chích Leå Vieät Nam coøn toàn taïi, löu truyeàn vaø phaùt trieån nhö ngaøy nay vì ñaõ ñaït ñöôïc: - 3 tính chaát cô baûn cuûa Y Teá Vieät Nam laø: Khoa Hoïc, Daân Toäc, Ñaïi Chuùng vaø - 5 ñaëc ñieåm chính cuûa moân chích leå. A- BA TÍNH CHAÁT CUÛA KHOA CHÍCH LEÅ: Khoa hoïc - Daân Toäc - Ñaïi Chuùng 1- Tính Chaát Khoa Hoïc: Chích Leå laø phöông phaùp trò bònh khoâng duøng thuoác maø bònh nhaân vaãn giaûm vaø khoûi bònh. Vì chích leå tröïc tieáp loaïi boû caùc chaát ñoäc vaø maùu ñoäc gaây beänh ra khoûi cô theå ñeå khai thoâng caùc maïch maùu, kinh maïch laïc ... do ñoù taïi choã beänh, caùc teá baøo thaàn kinh khoâng bò cheøn eùp, khí huyeát löu thoâng ñieàu hoaø, khieán boä maùy tuaàn hoaøn hoaït ñoäng trôû laïi bình thöôøng, giuùp maùu chuyeån taûi caùc chaát dinh döôõng vaø döôõng khí ñi khaép cô theå ñeå nuoâi döôõng caùc teá baøo, giuùp cho luïc phuû nguõ taïng cuøng toaøn boä toå chöùc cuûa cô theå hoaït ñoäng maïnh leân. Nguyeân khí trong cô theå ñöôïc ñaày ñuû thì choáng ñôõ ñöôïc beänh taät, con ngöôøi ñöôïc khoeû maïnh. 31

Neáu khoâng chích leå laáy maùu ñoäc ra khoûi cô theå maø ñeå maùu ñoäc ngöng treä ôû ñaâu thì nôi ñoù söng, noùng, ñoû, ñau hoaëc bò teâ moûi, laïnh buoát vaø coù khi laøm cöùng cô khieán cöû ñoäng khoù khaên, run giaät, ñau nhöùc, naèm ngoài khoâng yeân hoaëc ngöùa ngaùy khaép nôi trong cô theå. Khoa hoïc laø gì? Khoa hoïc laø nhöõng hieåu bieát ñöôïc saép xeáp thaønh heä thoáng vôùi nhöõng ñònh luaät taát yeáu vaø phoå bieán, truyeàn ñaït cho ngöôøi sau laøm ñöôïc coù keát quaû ñuùng y nhö vaäy. Khoa chích leå laø moân hoïc trò bònh löu truyeàn laâu ñôøi, ai hoïc cuõng trò ñöôïc töø giaûm ñeán khoûi bònh, vaø thöïc teá chöùng minh Khoa Chích leå Vieät Nam ñuùng nghóa laø moät khoa hoïc: söï hoïc coù heä thoáng, coù toå chöùc, goàm coù nhieàu ngaønh khaùc nhau. Tuy nhieân, khoa hoïc naøo cuõng ñoøi hoûi ngaøy caøng tieán boä, chuùng ta caàn noã löïc phaùt hieän caùc maët khoa hoïc cuûa moân chích leå qua vieäc ñieàu trò laâm saøng, ñeå xaây döïng cho moân chích leå coù moät heä thoáng lyù luaän khoa hoïc ngaøy caøng vöõng chaéc veà kyõ thuaät thao taùc vaø cô cheá beänh lyù hôn. 2- Tính Chaát Daân Toäc: Treân theá giôùi, nhieàu nöôùc cuõng trò bònh baèng caùch laáy maùu ñoäc ra khoûi cô theå vôùi nhieàu phöông phaùp khaùc nhau. Rieâng phöông phaùp chích leå thuaàn tuùy cuûa daân toäc Vieät Nam raát ña daïng vaø ñoäc ñaùo, aùp duïng laïi coù nhieàu khaùc bieät vôùi caùc daân toäc khaùc neân coù hieäu quaû cao, keát quaû nhanh nhieàu loaïi bònh. Ñaëc tröng goàm 9 boä moân: Chích, leå, caét, giaùc, buùng, neû, huùt, baät, kheâu ñaäu laøo vaãn coøn ñöôïc löu truyeàn töø xöa ñeán nay, töø ñôøi naày sang ñôøi noï trong daân gian Vieät Nam. 32

Xin noùi theâm: (Ñoaïn döôùi ñaây vieát theo lôøi keå cuûa Thaày Ba Toân NGUYEÃN VAÊN HIEÀN, Phoù Chuû Tòch Chi Hoäi Chích Leå TP.HCM vaø BS NGUYEÃN VAÊN HÖÔÛNG, Nguyeân Boä Tröôûng Boä Y Teá phaùt bieåu tröôùc Ñaïi Hoäi Chích Leå 1984). Nguoàn goác boä moân chích leå coù töø thôøi boä toäc Vieät Nam nguyeân thuûy, ôû thôøi kyø ñoà ñaù, toå tieân ta bieát duøng ñaù nhoïn raïch vaøo veát thöông cho chaûy maùu muû, hoaëc laáy ñaù hô löûa chöôøm aùp choã ñau nhöùc teâ moûi … Ñaù nhoïn töø Haùn Vieät goïi laø bieám thaïch (phieám thaïch). Sau OÂng Cha ta naâng caáp thaønh moân hoïc trò bònh baèng ñaù nhoïn maø töø Haùn Vieät goïi laø Bieâm Khoa Caáp Cöùu. Ñoù laø nhöõng Vieät Y Só ñaàu tieân truyeàn ñôøi ñeán nay. Khi ñaát nöôùc traûi qua ngaøn naêm noâ leä Baéc Phöông, traêm naêm ñoâ hoä giaëc Taây, caùc Vieät Y Só yeâu nöôùc muoân ñôøi khoâng haøng phuïc xaâm laêng neân ngaøy caøng ruùt vaøo röøng saâu nuùi thaúm hoaëc laãn loän trong daân, trò bònh cho daân. Cöôøng quyeàn truy luøng gaét gao, ví nhöõng Vieät Y Só yeâu nöôùc nhö nhöõng con Soùi trong röøng raát khoân lanh töï taïi neân goïi laø Thaày Lang (Soùi) vaø goïi nhöõng Vieät Y Só duøng bieâm khoa caáp cöùu laø Thaày Lang Baêm (ñoïc traïi chöõ Bieâm thaønh chöõ Baêm). Chuùng tuyeân truyeàn ñaàu ñoäc daân ta, beâu xaáu veà nhöõng Thaày Lang Baêm (Vieät Y Só yeâu nöôùc) naøo laø thaát hoïc, meâ tín dò ñoan, ngoan coá … Nay ñaát nöôùc ñoäc laäp ñöôïc chuû quyeàn roài thì boån phaän toaøn daân neân thaáu tình ñaït lyù, phaûi bieát tri aân cöùu bònh cuûa caùc Thaày Lang Baêm vaø haõnh dieän mình laø con chaùu Lang Baêm, nhöõng Vieät Y Só yeâu nöôùc voâ bôø beán, khoâng thaát hoïc, 33

khoâng meâ tín dò ñoan, bieát baûo toàn noøi gioáng baèng di saûn cuûa toå tieân. Rieâng caùc Thaày Chích Leå hoâm nay neáu ñöôïc goïi laø Thaày Lang Baêm thì vinh döï vui söôùng naøo baèng. Chæ coù Vieät Nam môùi coù danh hieäu cao quyù Lang Baêm, cuõng nhö chæ coù Vieät Nam môùi coù chöõ Ñoàng Baøo thaém thieát vaäy. 3 - Tính Chaát Ñaïi Chuùng: Phöông phaùp chích leå Vieät Nam do nhaân daân lao ñoäng Vieät Nam saùng taïo ra töø ngaøn xöa löu truyeàn ñeán ngaøy nay, nhaân daân lao ñoäng ñaõ quyeát taâm baûo veä vaø löu truyeàn khaép 3 Mieàn Nam, Trung, Baéc töø mieàn Thöôïng, daân toäc ít ngöôøi tôùi mieàn xuoâi, ngöôøi Kinh, ôû ñaâu nhaân daân lao ñoäng cuõng ñeàu öa thích trò bònh baèng chích leå. Trong caùc thôøi kyø bò leä thuoäc nöôùc ngoaøi, nhaân daân lao ñoäng ngheøo khoâng tieàn uoáng thuoác, röôùc thaày, neân phaûi thöøa keá vaø saùng taïo caùc phöông phaùp cuûa daân gian ñeå trò bònh. Vì trò bònh theo caùch naøy raát ñôn giaûn laïi reõ tieàn, deã hoïc deã laøm. Nhaân daân lao ñoäng, ngöôøi khoâng bieát chöõ cuõng coù theå hoïc loùm, truyeàn mieäng ñeå ñieàu trò cho gia ñình vaø loái xoùm moät soá bònh thoâng thöôøng hoaëc caáp cöùu. Coù khi tình côø gaëp ñöôïc Vieät Y Só (Thaày Lang Baêm) treân ñöôøng doïc ngang noùi cho vaøi ba caâu, nhai chöa kòp daäp heát mieáng traàu, uoáng chöa kòp heát chung traø laït laø Thaày ñaõ ñi vaøo nôi gioù caùt roài… Giöõa Thaày Troø khoâng bieát teân tuoåi, nhôù maët muõi nhau. Thaät tuoåi hôøn thay cho thôøi laøm daân vong quoác. Neàn Vieät Y höng pheá theo vaän nöôùc laø vaäy ñoù. Ngaøy nay, ngaønh chích leå cuûa nhaân daân lao ñoäng Vieät Nam ñaõ ñöôïc toång keát sô boä kinh nghieäm cuûa daân gian taïi 34

Thuû Ñoâ Haø Noäi vaø coù naâng cao veà caùc maët khoa hoïc, xaây döïng lyù luaän chích leå ñaàu tieân cho caû nöôùc thaønh moät phöông phaùp chöõa bònh coù tính khoa hoïc, daân toäc, ñaïi chuùng. Nhieàu taøi lieäu ñaõ huaán luyeän cho 3 Mieàn Trung, Nam, Baéc vaø moät soá saùch veà chích leå ñaõ ñöôïc bieân soaïn hoaëc aán haønh. Ñaëc bieät naêm 1985 moät Chi Hoäi Chích Leå ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp vaø hoaït ñoäng taïi Thaønh Phoá Hoà Chí Minh tôùi nay 2005. B - NAÊM ÑAËC ÑIEÅM CUÛA MOÂN CHÍCH LEÅ: Sôû dó Chích Leå ñöôïc phoå bieán saâu roäng vaø laâu daøi trong nhaân daân nhôø coù 5 ñaëc ñieåm caên baûn sau: 1 – Ñôn giaûn, ít toán keùm: Chích leå laø phöông phaùp trò bònh khoâng duøng thuoác, duïng cuï chæ caàn coù caây kim (kim tam laêng, kim chích thuoác, kim may tay ñít vaøng, gai quít v.v…), moät ít boâng goøn, coàn 75 -90 ñoä vaø caây keïp boâng (pince). Choã trò bònh ôû baát cöù nôi naøo cuõng ñöôïc mieãn khoâ raùo, saïch seõ, veä sinh, coù ñuû aùnh saùng ñeå thaáy nhöõng daáu veát caàn chích leå. 2 – Deã hoïc, deã laøm: Chích leå laø phöông phaùp phoøng vaø trò bònh coù tính ñaïi chuùng, gia truyeàn vaø ñöôïc truyeàn khaåu töø ñôøi naày sang ñôøi khaùc. Nay ñöôïc caùc baäc Thaày ñuùc keát chung thaønh Khoa Chích Leå Vieät Nam. Muoán hoïc chæ caàn ñöôïc höôùng daãn veà: - Caùch nhaän bieát nhöõng ñieåm ñau, nhöõng daáu veát caàn chích leå vaø moät soá nguyeân taéc cô baûn trong chaån trò vaø chích leå. - Kyû thuaät thao taùc chích leå: caùch söû duïng caây kim (buùng kim) vaø caùch naën maùu ñeå traùnh ñau vaø baàm. - Kinh nghieäm ñieàu trò thöïc teá laâm saøng moät soá beänh caáp cöùu, thoâng thöôøng, maõn tính do ngoaïi caûm, noäi thöông, 35

ngoaøi da vaø chaán thöông traät ñaû maø thöôøng ngaøy ta hay gaëp phaûi. Chæ caàn coù theá (traûi qua khoaù hoïc 3 thaùng: 48 giôø hoïc) laø ñaõ coù theå trò ñöôïc moät soá bònh caáp cöùu, thoâng thöôøng, maõn tính … vôùi keát quaû nhaát ñònh. Tuy nhieân muoán chuyeân saâu laøm Thaày (Löông y) Chích Leå toaøn khoa thì trung bình phaûi 5 naêm duøi maøi nhieàu boä moân Y hoïc Ñoâng Taây lieân quan. 3 – An toaøn, ít xaûy ra tai bieán: Qua nhaän ñònh cuûa caùc hoäi nghò khoa hoïc veà chích leå vaø qua kinh nghieäm treân 60 naêm haønh ngheà, chuùng toâi chöa thaáy coù baùo caùo naøo veà tai bieán xaûy ra khi aùp duïng chích leå ñuùng theo nguyeân taéc vaø thao taùc kyõ thuaät ñöôïc höôùng daãn. Caàn chuù troïng 9 nguyeân taéc phoøng ngöøa vaø chöõa beänh cuûa moân chích leå, löu yù nhöõng tröôøng hôïp caám kî vaø bieän phaùp phoøng ngöøa xöû lyù tai bieán thì raát an toaøn, ít xaûy ra tai bieán. Noùi chung ngaønh chích leå chuùng ta laâu nay chöa coù tai tieáng gì ñaùng keå veà tai bieán khi chích leå, neáu coù cuõng chæ laø sô suaát nhoû maø trong ngheà nghieäp naøo cuõng thöôøng xaûy ra vaø deã daøng kòp thôøi khaéc phuïc chænh söûa trôû laïi bình thöôøng ngay thoâi. 4 – Hieäu quaû cao, keát quaû nhanh: Nhieàu beänh treân thöïc teá laâm saøng töø deã ñeán khoù, môùi phaùt hoaëc laâu naêm töôûng chöøng cheát mang theo, khi ñöôïc trò baèng phöông phaùp chích leå, giaûm nhieàu hoaëc khoûi ñöôïc beänh trong thôøi gian raát ngaén, beänh nhaân khoâng ngôø vaø sau nhieàu naêm khoâng taùi phaùt. 5 – Phaïm vi trò beänh töông ñoái roäng raõi: 36

- Chích leå coù khaû naêng trò haàu heát caùc beänh toaøn thaân töø ñaàu ñeán chaân goàm nhieàu loaïi chöùng beänh ngoaïi caûm, noäi thöông, baát noäi ngoaïi nhaân, daïng thoâng thöôøng keå caû caáp tính vaø kinh nieân baèng nhieàu phöông phaùp thuû thuaät thích nghi. - Phöông phaùp chích leå ñaõ vaø ñang ñöôïc moïi taàng lôùp nhaân daân tin duøng. Soá ngöôøi nghieân cöùu vaø hoïc hoûi ngaøy caøng taêng, laïi ñöôïc caùc caáp laõnh ñaïo chuyeân ngaønh quan taâm hoã trôï, vì vaäy phöông phaùp chích leå ngaøy caøng ñöôïc nghieân cöùu saâu roäng, heä thoáng hoaù vaø aùp duïng ñieàu trò quy moâ, roäng raõi hôn. Baøi ñoïc theâm: LÒCH SÖÛ MOÂN CHÍCH LEÅ VIEÄT NAM Moân chích leå ñaõ coù töø laâu ñôøi, nhöng trong caùc saùch taøi lieäu ghi cheùp raát ít. Caùc saùch coå cuûa Trung Quoác (Noäi Kinh Toá Vaán, Linh Khu) chæ ñeà caäp sô saøi veà caét leå (nhö moät phaàn cuûa chaâm cöùu bieán daïng). Maõi ñeán thôøi nhaø Toáng (960-1276) môùi coù saùch Döôõng Sinh Caûnh cuûa Luïc Nhaïo Sôn moâ taû thuû thuaät (chích leå) cuõng nhö neâu ra moät soá chæ ñònh vaø choáng chæ ñònh cuûa phöông phaùp naøy. Sau naøy, töø ñaàu nhöõng naêm 1970 trôû ñi, caùc saùch giaùo khoa veà chaâm cöùu cuûa Trung Quoác coù daønh haún moät chöông noùi veà Khieâu Trò Lieäu Phaùp (caét leå). Tuy nhieân, phöông phaùp naøy veà noäi dung vaø hình thöùc raát khaùc vôùi phöông phaùp chích 37

leå cuûa Vieät Nam (maø chuùng toâi ñaõ vaø ñang trieån khai). Gaàn ñaây Nhaø Xuaát Baûn Y Hoïc Haø Noäi naêm1999 phaùt haønh saùch dòch: ‚GIAÙC HÔI TRÒ BEÄNH THÖÔØNG GAËP (Lieäu Phaùp Giaùc Chöõa Caùc Beänh Thoâng Thöôøng) cuûa taùc giaû LÖU CÖÔØNG Trung Quoác‛ coù duøng kim vaø giaùc maùu khaùc vôùi phöông phaùp voã gioù, caét giaùc maùu ñoäc ñaùo cuûa Thaày Ba Toân (NGUYEÃN VAÊN HIEÀN) noåi tieáng vaøo nhöõng thaäp nieân 60, 70, 80 ôû Saøi Goøn. Taïi Vieät Nam, moân chích leå coù töø luùc naøo? Chöa thaáy coù taøi lieäu nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy. Vì vaäy, neáu theo saùch Lónh Nam Chích Quaùi thì coù theå chích leå ñaõ coù töø theá kyû thöù II tröôùc Coâng nguyeân, vôùi nhaø chaâm cöùu Thoâi Vyõ (thôøi An Döông Vöông). Tuy nhieân caùc nhaø nghieân cöùu ñeàu nhìn nhaän raèng: Chích leå laø cuûa nhaân daân saùng taïo ra, gaén boù vôùi doøng lòch söû. Sau ñoù, hình nhö chích leå chæ coøn ñöôïc truyeàn khaåu trong daân gian Vieät Nam, nhaát laø vaøo thôøi Phaùp thuoäc (theá kyû 19 ñeán gaàn giöõa theá kyû 20), caùc phöông phaùp trò lieäu baèng y hoïc daân toäc caøng bò caám ñoaùn nhieàu hôn. Taïi Mieàn Nam, coù khaù nhieàu thaày thuoác ñaõ söû duïng chích leå chöõa beänh coù hieäu quaû cao nhö tröôùc thaäp kyû 70 coù hai tröôøng phaùi noåi tieáng moät thôøi ôû vuøng Saøi Goøn laø phöông phaùp Caïo Gioù, Baám Huyeät, Caét Leå cuûa Thaày Ba Caàu Boâng Taêng Vaên Muøi vaø phöông phaùp voã gioù, caét giaùc maùu cuûa Thaày Ba Toân Nguyeãn Vaên Hieàn … Taùc giaû Thöôïng Truùc trong quyeån Caáp Cöùu Trò Bònh Phoå Thoâng in naêm 1969, ñaõ daønh 49 trang giôùi thieäu chi tieát phöông phaùp caét leå. 38

Taïi Mieàn Baéc, maõi ñeán ngaøy 25-02-1973, ñöôïc söï hoã trôï cuûa Nhaø Nöôùc vaø caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh Y Teá, Löông Y Nguyeãn Oaéng ñaõ môû lôùp huaán luyeän 6 thaùng veà chích leå ñaàu tieân cho moät soá Baùc só vaø Löông y taïi tænh Hoaø Bình. Ngaøy 25-8-1973, Hoäi Nghò Khoa Hoïc veà Chích Leå ñaàu tieân ñaõ dieãn ra ôû khu nhaø taäp theå cuûa Tröôøng Nguyeãn AÙi Quoác Trung Öông ôû Thuû Ñoâ Haø Noäi ñeå toång keát, xaây döïng lyù luaän cô baûn ñaàu tieân cho ngaønh chích leå vôùi söï tham döï cuûa Boä Tröôûng Boä Y Teá vaø caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh Y Teá vaø Y Hoïc Daân Toäc Trung Öông vaø Haø Noäi. Treân böôùc ñöôøng coâng taùc töø Nam chí Baéc roài töø Baéc chí Nam, ñeán ñaâu Löông y Nguyeàn Oaéng cuõng trieån khai vaø phoå bieán roäng raõi Phöông Phaùp Chích Leå naøy. Ñeán naêm 1983, Löông Y Nguyeãn Oaéng trieån khai vaø thöïc hieän nghieân cöùu thí ñieåm qui moâ phöông phaùp chích leå taïi Beänh Vieän Y Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, ôû caùc vuøng laân caän vaø ñaõ phoå bieán saùch ‚Chích Leå raát hay, deã hoïc deã laøm‛ vaøo naêm 1983, do Baùc só Tröông Thìn bieân taäp. Ngaøy 25-02-1985, Hoäi Nghò Khoa Hoïc veå Chích Leå ñaàu tieân ôû Mieàn Nam ñöôïc toå chöùc qui moâ vôùi söï tham döï cuûa caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh Y Teá vaø Y Hoïc Daân Toäc: coù hôn 160 anh chò em caùn boä moân chích leå tham döï. Trong Hoäi nghò naày, laàn ñaàu tieân toå chöùc vaø thaønh laäp ñöôïc Chi Hoäi Chích Leå Thaønh Phoá Hoà Chí Minh do Löông Y Nguyeãn Oaéng laøm chuû tòch, Löông Y Nguyeãn Vaên Hieàn (Thaày Ba Toân) laøm phoù chuû tòch, Löông Y Traàn Quang Laâm (moân ñeä Thaày Ba Caàu Boâng) laøm phoù chuû tòch, Löông Y Phan Quoác Söû laøm UÛy vieân Huaán Luyeän. Ñaây cuõng laø toå 39

chöùc chích leå ñaàu tieân cuûa caû nöôùc Vieät nam ñöôïc pheùp hoaït ñoäng chính thöùc toaøn quoác. Naêm 1989, Trung Taâm Y Hoïc Daân Toäc Thaønh Phoá Bieân Hoaø xuaát baûn saùch ‚Caïo gioù, baám huyeät vaø caét leå‛ cuûa Löông Y Traàn Quang Laâm vaø Löông Y Phan Anh Tuaán giôùi thieäu phöông phaùp chích leå Thaày Ba Caàu Boâng. Ngaøy 18-11-1989, Boä Y Teá qua coâng vaên soá 6503/TH cho pheùp môû caùc lôùp boài döôõng phöông phaùp chích leå cho ngaønh y teá vaø y hoïc daân toäc. Tính ñeán naêm 1992, Chi Hoäi Chích leå ñaõ môû ñöôïc 92 khoaù hoïc vôùi 5.398 hoïc vieân töø Baéc chí Nam tham döï. Vaø hieän nay, moân chích leå haàu nhö ñöôïc phoå bieán vaø thöïc hieän treân toaøn laõnh thoå nöôùc Vieät nam, goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc chaêm soùc söùc khoeû ban ñaàu vaø phuïc vuï söùc khoeû cho nhaân daân. Vì tuoåi cao söùc yeáu caùc cuï laõo y trong Chi Hoäi Chích Leå TPHCM laàn löôït qua ñôøi, neân phaûi ñeà cöû boå sung caùc löông y treû thay theá. Naêm 1990, Löông y Phan Quoác Söû ñöôïc cöû phoù chuû tòch BCH Chi Hoäi TPHCM. Ñeâm 30 thaùng Chaïp, Thaày Naêm Oaéng ñaõ vónh vieãn ra ñi trong khi nhaø nhaø ñang chuaån bò ñoùn giao thöøa möøng naêm môùi Kyû Maõo (1999). Chöùc vuï chuû tòch cuûa Löông Y Nguyeãn Oaéng coøn ñeå troáng … Taïm thôøi Löông y Phan Quoác Söû phoù chuû tòch noái tieáp ñöôøng höôùng cuûa Chi Hoäi Chích Leå vöøa trò bònh giuùp bònh nhaân ngheøo vöøa môû lôùp truyeàn baù moân chích leå tôùi khoaù 214/2006 vaø bieân taäp toång hôïp boå sung thaønh 2 Taøi lieäu baûn moân: ‚ Giaùo Trình Thöïc Haønh Chích Leå Toaøn Khoa‛ naày vaø ‚ Tö Lieäu Tham Khaûo Ngaønh Chích Leå Vieät Nam‛. 40

BAØI II: 9 LOAÏI DAÁU VEÁT ÑAËC TRÖNG CUÛA MOÂN CHÍCH LEÅ Qua nhieàu naêm nghieân cöùu, ñoái vôùi Phöông phaùp chích leå, chuùng toâi ñaõ toång keát ñöôïc 9 loaïi daáu veát ñaëc tröng bieåu hieän beänh lyù caàn chích leå. Caùc daáu veát baùo beänh naày bieåu hieän baûn chaát cuûa caùc beänh trong cô theå, vì cô theå con ngöôøi goàm noäi moâi vaø ngoaïi moâi laø moät khoái thoáng nhaát. Vì theá, bònh cuûa luïc phuû nguõ taïng vaø caùc toå chöùc seõ loä ra ngoaøi da nhöõng daáu veát ôû nhöõng vuøng töông öùng vôùi noäi taïng. Do ñoù, khi ta leå ngay daáu veát ñoù thì coù theå ñieàu trò ñöôïc söï roái loaïn, maát quaân bình sinh hoaù (beänh) ôû caùc cô quan taïng phuû lieân heä. Caùc daáu veát ñaëc tröng cuûa boä moân Chích Leå coù ñaëc tính chung : + Hình daùng, maøu saéc, kích thöôùc vaø vò trí moãi luùc khaùc nhau. + Xuaát hieän leân treân da hoaëc naèm saâu trong caùc phaàn meàm taïi caùc vuøng ñau. + Nôi naøo coù ñau thì nôi ñoù hieän leân nhöõng daáu veát caàn CL + Ngoaøi ra, coù nhöõng vuøng vaø ñieåm ñöôïc chæ ñònh ñeå trò moät soá beänh coù hieäu quaû do kinh nghieäm xöa nay truyeàn laïi. Döôùi ñaây laø 9 loaïi daáu veát ñaëc tröng cuûa moân chích leå ñöôïc chuùng saép xeáp theo thöù töï thöôøng gaëp vaø thöôøng duøng, goàm coù: - 4 Huyeát: Tuï Huyeát, ÖÙ Huyeát, Ñoïng Huyeát, Xuaát Huyeát. - 5 Ñieåm: Ñieåm Ñau Teâ, Ñieåm Söng Lôû, Ñieåm Ngöng Dòch, Ñieåm Ñoïng Ñaëc, Ñieåm Chæ Ñònh. 41

1 - Tuï Huyeát: Laø traïng thaùi maùu bò nhieãm ñoäc töø chung quanh doàn tuï laïi moät choã thaønh moät ñieåm, moät chaám hay moät noát, nhoû côõ baèng chaân nhang, troøn hoaëc hôi troøn maøu ñoû, maøu ró seùt, maøu ñen, maøu xanh aùnh, maøu traéng … Chuùng ôû rieâng reû hay gom tuï nhö taùn maët trôøi maøu ró seùt naèm ôû beà maët da, caùc vuøng loõm, truûng ôû goái chaân, goái tay hay maét caù, thöôøng thaáy ôû caùc khôùp hoaëc taïi vuøng ñau … Coù nhöõng noát ñoû laùng naèm döôùi da deã laàm vôùi noát muoãi caén; hoaëc coù ñieåm baàm ñen hay laø maøu ræ seùt, nhöõng ñieåm ñau maøu ñen thaãm; cuõng coù nhöõng ñieåm vaïch ra thaáy xanh aùnh döôùi da naèm saâu trong phaàn meàm cuûa thòt; coù nhöõng ñieåm troøn traéng laùng nhö ñaàu haït gaïo thöôøng thaáy ôû treân ñaàu caùc cuï baø ñau ñaàu kinh nieân hay löng caùc chaùu nhoû bò ñeïn. Ñieåm tuï huyeát thöôøng gaëp ôû nhöõng beänh caûm maïo, ho hen, nhöùc ñaàu, choùng maët, ñoû maét, ñau maét, vieâm quanh khôùp vai, ñau cöùng löng treân, ñau vuøng buïng, ñau thaét löng (vì caûm laïnh), soát reùt, soå muõi, hen suyeãn, vieâm xoang, cöùng coå, ñau ña khôùp, teâ lieät tay chaân, ñau thaàn kinh toaï, nhieàu beänh thuoäc veà phong thaáp … Caùc loaïi beänh treân do cô theå suy yeáu, bò caûm nhieãm gioù söông, möa naéng, khí ñoäc môùi hoaëc laâu cuûa thôøi tieát khí haäu gaây neân hoaëc do caùc loaïi vi khuaån gaây ra. 2- ÖÙ Huyeát: Laø do ôû tónh maïch, maùu bò beá taéc hai ñaàu, maùu ôû ñoaïn giöõa öù laïi, laøm caûn trôû doøng maùu löu thoâng veà tim. Hieän 42

töôïng öù huyeát laâu ngaøy laøm tónh maïch giaõn to ra goïi laø tónh maïch tröôùng, phaùt sinh do cô theå bò truùng laïnh, taïng phuû öù maùu, thöôøng thuoäc 3 daïng chính: - ÖÙ Huyeát ôû nhöõng ñoaïn tónh maïch lôùn. Maùu öù laïi thaønh nhöõng ñoaïn, nhöõng khuùc chaïy ngoaèn ngoeøo quanh co, thöôøng gaëp ôû khuyûu chaân, baép chaân, thaét löng, vuøng buïng vaø hoâng. - ÖÙ Huyeát thaønh boïc hay tuùi maøu xanh laït, troâng hôi anh aùnh. Daïng naày thöôøng thaáy ôû baép veá, baép chaân, moâng, ñaàu, gaây chöùng ñau buoát. - ÖÙ Huyeát ôû phaàn cuoái tónh maïch bò daõn ra noåi leân maët da thaønh töøng tuùi ñôn ñoäc hoaëc töøng chuøm, raûi raùc hay taäp trung hoaëc xoaén xuyùt laïi vôùi nhau nhö buùi chæ, reå caây thöôøng thaáy ôû moâng, ñuøi, baép chaân …. Ñeå deã nhaän dieän, loaïi öù huyeát lôùn thöôøng coù maøu xanh hôi thaãm hôn maøu cuûa tónh maïch, nhöng laïi öù thaønh boïc, tuùi hay ñoaïn phình ra lôùn hôn tónh maïch. Coøn loaïi öù huyeát nhoû thöoøng coù maøu ñoû tím, ñoû hoàng, ñoû nhaït, taïo thaønh nhöõng ñoaïn ngaén naèm raûi raùc hay taäp trung gioáng nhö reã caây. ÔÛ moät soá beänh nhaân gioáng nhö baùn voøng kieàng hay voøng kieàng maøu ñoû nhaït, thöôøng hieän ra ôû tay, chaân, löng, vai. Beänh nhaân coù taïng haøn thöôøng bò öù huyeát, vì haøn deã gaây ngöng ñoïng maùu. Hieän töôïng öù huyeát thöôøng thaáy ôû ngöôøi bò truùng gioù laïnh, caûm haøn, aù khaåu, teâ moõi tay chaân, hen suyeãn töùc ngöïc, töùc buïng, lieät baùn thaân, ñau löng, phong ngöùa ôû chaân. Huyeát öù laïi thaønh töøng ñoaïn, töøng khuùc, töøng tuùi, töøng baùn voøng kieàng hay voøng kieàng ngoaèn ngoeøo theo tónh maïch nhoû coù maøu baàm ñen hoaëc laø xanh öôûn naèm ôû maët da hay 43

döôùi da, nhö ôû caùc baép chaân cuûa phuï nöõ thöôøng noåi gaân xanh; ôû phuï nöõ coù böôùu töû cung hay laø gaàn tôùi thai kyø, caùi thai ñeø xöông chaäu, laøm cho maùu ôû tónh maïch chaân chaïy ngöôïc veà tim bò cheøn eùp laâu ngaøy chaøy thaùng, maùu öù laïi ngaøy caøng nhieàu laøm cho maïch giaõn trôû thaønh dò taät (tónh maïch tröôùng). Coù nhöõng ngöôøi bò ñau löng hoaëc ñau chaân noåi leân nhöõng ñoaïn giaõn maïch, chöùa maùu öù baàm ñen. Nhö trong beänh ngheà nghieäp cuûa thôï may, thôï nhaø in, laùi xe … vì ñöùng hay ngoài laâu maùu doàn xuoáng laøm giaõn maïch, laâu ngaøy chaøy thaùng thaønh taät, chaân thöôøng ñau nhöùc. Nhöõng ngöôøi bò lieät nöûa ngöôøi, ñau daây thaàn kinh toaï, do bò truùng khí laïnh hoaëc nöôùc laïnh thaám vaøo laøm khí huyeát ngöng treä töøng nôi, töøng choã thaønh nhöõng ñoaïn öù huyeát baàm xanh naèm trong phaàn meàm hay döôùi da, laøm ñau buoát, ñi ñöùng naèm ngoài thaáy nhöùc nhoái khoù chòu. Khi coù öù huyeát caùc teá baøo bò nhieãm ñoäc, daây thaàn kinh bò cheøn eùp khoù hoaït ñoäng, tuaàn hoaøn bò trôû ngaïi, caùc cô cöùng co duoãi khoù khaên, tay chaân bò teâ, lieät. Neáu ta tìm chích cho thaät heát nhöõng ñieåm öù huyeát ñoù, loaïi ñöôïc maùu ñoäc ra khoûi veát thöông taïi choã, laøm cho khí huyeát löu thoâng ñieàu hoaø, tuaàn hoaøn maùu hoaït ñoäng bình thöôøng thì con ngöôøi khoeû laïi. 3 - Ñoïng Huyeát: Laø traïng thaùi maùu ñoïng laïi, chöùa trong töøng boïc, töøng vuõng hay töøng loå söng leân baàm tím, maùu ñen baàm. Coù khi da thòt bò nöùt teùt roài maùu chaûy ra chöa heát maø choã da ñaõ laønh laïi neân coøn boïc troáng chöùa moät ít maùu gaây ñau nhöùc khoù chòu. Nguyeân nhaân: laø do trong cô theå nôi naøo ñoù bò ñaùnh, bò ñaäp, bò va vaáp, bò chaán thöông, caùc baép thòt caùc cô nôi ñoù bò daäp, bò huyû hoaïi, caùc thaønh maïch bò ñöùt, maùu chaûy ra doàn laïi, 44

ñoïng taïi veát thöông. Veát thöông beân trong chöa laønh maø da beân ngoaøi ñaõ lieàn tröôùc roài, neân boïc maùu ñen coøn beân trong gaây nhöùc buoát khoù chòu. ÔÛ beänh vieän ngöôøi ta duøng oáng chích ñaâm vaøo huùt maùu baàm ñoù ra, coøn ta phaûi duøng kim hôi to chích ngay vaøo ñieåm ñau, ñieåm ñoïng cho maùu ñoïng phuït chaûy ra, caàn naën theâm ñeå heát maùu ñen, maùu baàm. Ta cuõng coù theå duøng kim tieâm thuoác ñeå chích vaø huùt maùu ñoïng ra neáu thaáy caàn thieát. Tieáp tuïc chích vaø ruùt maùu baàm ra nhieàu laàn, maùu môùi tôùi thay theá vaø sinh teá baøo môùi laøm lieàn veát thöông. Coù nhöõng ngöôøi bò teù daäp ñaàu xuoáng ñaát, laøm beå thaønh maïch maùu beân trong da ñaàu, maùu ñoù cheøn eùp caùc daây thaàn kinh beân trong, laøm cho choùng maët moãi khi cöû ñoäng cuùi ñaàu … Coù ngöôøi haøng 10 naêm hay 20 naêm, uoáng thuoác vaø ñieàu trò baèng nhieàu caùch khoâng heát, chæ caàn leå vaø laáy maùu öù ôû nôi ñoù ra laø heát beänh ngay. 4 - Xuaát Huyeát: Laø traïng thaùi vôõ thaønh maïch maùu hoaëc bò luûng, maùu chaûy ra ngoaøi maïch ñoïng laïi thaønh töøng veà, töøng veät, töøng ñaùm xuaát huyeát lôùn nhoû hôn ñoàng xu, maøu thaâm tím, loang loå choã traéng, choã xanh naèm döôùi da, hoaëc loä treân maët da, cheøn eùp caùc maïch maùu khaùc gaây teâ moûi khoù chòu, thöôøng coù ôû baép chaân, baép tay. Ñoàng baøo ta thöôøng goïi laø bò ma caén, vì töø toái ñeán nöûa ñeâm chöa thaáy gì maø saùng laïi thaáy xuaát hieän töøng deà, töøng veät nhö theá. Nguyeân nhaân: nhöõng ñaùm xuaát huyeát ôû chaân laø do ta xoay trôû chaân moät caùch baát ngôø, hay chaân bò va chaïm maïnh, thaønh maïch nôi ñoù yeáu moûng bò beå (vôõ) maïch, maùu chaûy ra 45

thaønh töøng veät. Cuõng coù tröôøng hôïp nöûa ñeâm thôøi tieát thay ñoåi ñoät ngoät töø noùng sang laïnh hoaëc töø laïnh sang noùng moät caùch nhanh choùng, laøm cho thaønh maïch bò xô cöùng vaø bò beå. Coù nhöõng tröôøng hôïp xuaát huyeát do maùu cuûa ngöôøi beänh coù nhieàu nhieät ñoäc, baøo moøn thaønh maïch, laøm cho thaønh maïch bò luûng loã, hoaëc thaønh maïch thöa, maùu thaám ra ngoaøi thaønh töøng ñaùm, laøm cho da thòt xung quanh ñoù bò teâ moûi. Nhöõng loaïi xuaát huyeát treân ta leå keá nhöõng mieäng bò beå, naën maùu trong caùc veät xuaát huyeát ra heát. Neáu choã naøo coøn baàm chöa ra ñöôïc thì ta leå ngay choã baàm ñoù maø naên cho heát maùu. Roài nhöõng veät xuaát huyeát ñoù trong vaøi ngaøy seõ tan daàn, maët da seõ trôû laïi bình thöôøng. Coøn nhöõng tröôøng hôïp xuaát huyeát noäi nhö bò xuaát huyeát bao töû, xuaát huyeát naõo, maùu chaûy ra cheøn eùp caùc daây thaàn kinh trung öông khoâng hoaït ñoäng ñöôïc nöõa, neáu naëng seõ gaây cho ngöôøi beänh bò hoân meâ roài cheát. Tröôøng hôïp naày Khoa Chích Leå ta chöa ñuû phöông tieän vaø khoâng ñöôïc pheùp can thieäp. 5. Ñieåm Söng Lôû: Vieâm Nhieät Nhieãm Truøng. Laø traïng thaùi maùu coù nhieãm truøng hay nhieät ñoäc vaø xoâng leân ôû moät ñieåm naøo nay, laøm caùc teá baøo tröông leân thaønh töøng u, töøng goø hay töøng muït trong vuøng ñau. Coù nhöõng muït söng to, coù tia maùu ñoû baàm taäp trung leân ñænh cuûa muït ñoù, gaây noùng nhöùc khoù chòu. Coù nhöõng goø söng noùng leân, ñoû vaø raát nhöùc nhoái nhö tröôøng hôïp bònh ñau khôùp caáp, hoaëc nhöõng muïn ñoû noåi leân maët thöôøng thaáy ôû giôùi phuï nöõ laøm eâ aåm khoù chòu. Cuõng coù nhöõng u nhoït söng ñoû ôû ñaàu treû em 46

laøm ñau nhöùc ran thöôøng do thôøi tieát oi böùc keùo daøi maø ra hoaëc do khí huyeát cha meï truyeàn laïi hoaëc ñaõ duøng thöïc phaåm khoâng laønh, khoâng hôïp. Nhöõng bònh ñoù xaûy ra do nhieàu nguyeân nhaân: a- Do cha meï trong ngöôøi coù nhieàu nhieät ñoäc, neân di truyeàn laïi cho con coù nhieàu u nhoït. b- Do soáng ôû nhöõng nôi haâm noùng coù löûa hoaëc coù ñieän hay laø bò naéng cuûa maët trôøi quaù noùng. c- Do cheá ñoä aên uoáng nhöõng chaát quaù cay noùng nhö: ôùt, tieâu, röôïu, caø pheâ, thuoác laù … d- Do soáng trong moâi tröôøng coù nhieàu chaát ñoäc hoaëc vi truøng, kyù sinh truøng, sieâu vi truøng …. coù haïi xaâm nhaäp vaøo theo maùu gaây neân bònh hoaëc do nhöõng bònh phong thaáp keùo daøi nhieàu naêm bieán chöùng chuyeån hoaù thaønh nhieät gaây ra nhöõng bònh treân. Vôùi nhöõng muït söng lôû nhö theá, khi leå ta phaûi naën cho heát maùu ñoäc, maùu baàm laøm cho muït nhoït thaät xeïp xuoáng bònh môùi khoûi nhanh ñöôïc. Neáu muït ñang nung muû thì caàn ñôïi cho chín muoài, tìm thuoác phaù mieäng cho ra muû hoaëc ñaâm kim ngay choã coù muû vaø naën cho ra heát muû, laøm nhieàu laàn nhö theá ñeå naën thaät heát maùu ñoäc, choã söng xeïp xuoáng, da thòt trôû laïi bình thöôøng. Nhöõng muït ñinh raâu (muït baïc ñaàu) ôû treân moâi, caèm raát nguy hieåm, ta khoâng neân leå maø cuõng khoâng neân duøng moùng tay quaøo phaù muït ñinh raâu vì deã bò nhieãm truøng söng leân nguy hieåm... 6. Ñieåm Teâ Ñau: Laø nôi coù hieän töôïng tuï huyeát, öù huyeát, xuaát huyeát hay ñoïng huyeát naèm saâu trong phaàn meàm cuûa thòt gaây nhöùc nhoái maø ta khoâng troâng thaáy ñöôïc. Tröôøng hôïp naøy beänh 47

nhaân caàn cho bieát nôi naøo teâ ñau nhaát, ta aán ñaàu ngoùn tay thaúng ñöùng vaøo ñoù, neáu ngöôøi beänh caûm thaáy ñau teâ thì ta leå ngay taïi choã, ñuùng taâm ñieåm teâ ñau, maùu phuït chaûy ra, ta naën cho heát maùu ñoäc. Trong ñieåm teâ ñau ñoù, thöôøng bieãu hieän ra nhieàu loaïi: - Khi chaâm kim vaøo maùu khoâng phuït ra maø phaûi naën, ñoù laø coù tuï huyeát, öù huyeát hay xuaát huyeát trong ñieåm ñau. - Coøn ñaâm kim vaøo ngay ñieåm ñau, khi ruùt kim ra, maùu phuït ra theo kim, ñoù laø trong ñieåm ñau coù ñieåm öù huyeát vaø ñoïng huyeát. Do ñaáy ta coù theå bieát ñieåm ñau ñoù laø bònh nhö theá naøo. Tröôùc khi muoán chích leå, ta ñeà nghò bònh nhaân chæ ñieåm ñau vaø aán vaøo baèng ngoùn tay thaúng ñöùng. Nôi naøo thaáy ñau nhoùi, nôi ñoù ñuùng laø ñieåm ñau. Neáu coù choã naøo beänh nhaân khoâng aán tay ñöôïc thì ta duøng ngoùn tay troû cuûa ta ñeø maïnh xuoáng. Nôi naøo bònh nhaân thaáy ñau nhoùi thì ñuùng laø ñieåm ñau, ta duøng hai ngoùn tay troû vaø caùi cuûa tay traùi veùo thaúng da choã ñau ñoù leân, tay phaûi duøng kim ñaâm thaúng maïnh saâu vaøo trung taâm ñieåm ñau, naën heát maùu ñoäc ra thì bònh seõ laønh. Ña soá ñieåm ñau ñoùng saâu trong phaàn meàm, trong da thòt, khoâng nhìn thaáy ñöôïc. Do ñoù khi khaùm bònh ta phaûi phoái hôïp vôùi bònh nhaân, hoûi bònh nhaân raát caën keõ ñeå xaùc ñònh bònh. Coù nhöõng bònh nhö nhöùc maét, môø maét, ñoû maét, chaûy nöôùc maét soáng, treân chaân maøy xung quanh maét khoâng thaáy nhöõng tuï huyeát nhöng chæ ñònh leå ngay vuøng chaân maøy vaø xung quanh maét nôi naøo coù ñieåm ñau thì cöù leå vaø leå tieáp vuøng 48

treùo vôùi maét ñau ôû sau löng coù nhöõng ñieåm tuï huyeát vaø rôø treân da ñaàu nôi naøo coù ñau nhöùc thì cöù leå. 7 – Ñieåm ngöng dòch: cuûa caùc chaát dòch khoâng phaûi laø maùu. Ñieåm ngöng dòch laø nôi caùc chaát dòch ngöng ñoïng ôû da thòt vaø gaây neân caùc beänh nhö: - Chaûy nöôùc muõi (loå muõi), chaûy nöôùc maét (tuyeán leä), moà hoâi tay chaân (tuyeán moà hoâi), phuø thuûng tay chaân, maët noåi u, coù chaát nöôùc ñoäc (ôû löng, ngöïc, moâng), muïn nhoû (ôû tay, löng). Chaát dòch ôû beân trong laø nöôùc nhôøn, hôi ñuïc, traéng hay vaøng nhö huyeát töông. - Phuø neà toaøn boä tay chaân, maét, buïng, muïn u noåi to baèng traùi chanh vaø thöôøng ôû löng; muïn nhoû baèng ñaàu ngoùn tay ôû maët, löng, ngöïc. Caùc ñieåm ngöng dòch naøy laøm ñaàu eâ, naëng neà, khoù chòu, maát aên, maát nguû, ngöôøi buoàn böïc, khoâ khan. Ngoaøi nhöõng bònh do khí huyeát nhieãm ñoäc, ta coøn phaûi chích leå loïc laáy caùc chaát dòch bò nhieãm ñoäc gaây neân bònh, loaïi boû ra khoûi cô theå. ÔÛ nhöõng ngöoøi bò phuø, thuûng tay hay chaân, coù khi moät tay hay moät chaân söng to leân, treân maët da thænh thoaûng thaáy coù choã laùng boùng (baèng phaúng chöù khoâng phoàng u leân), neáu chích vaøo thì dòch nhö huyeát töông seõ chaûy ra, hoaëc ôû baép veá coù nhöõng cô, nhöõng chuøm cô cöùng hoaëc ôû löng ôû ngöïc cuõng coù nhöõng ñieåm söng phuø, leå ra nöôùc nhôøn ñuøng ñuïc, vaøng vaøng töø töø chaûy ra töïa nhö huyeát töông. Tieáp tuïc leå nhieàu laàn ñeå cho nöôùc nhôøn ñoù ra heát.Ta tìm caùc ñoaïn öù huyeát ôû phía treân hay phía döôùi vuøng söng, leå naën ra thaät heát maùu baàm, thì chaân hay tay xeïp xuoáng. 49

Nhöõng ñieåm ngöng dòch döôùi daïng caùc muït u treân maët da cuûa cô theå (thöôøng ôû tay, chaân, ngöïc, löng, hoâng, traùn) baát ngôø thaáy noåi coäm leân nhöõng goø nhoû baèng ñaàu ngoùn tay, coù khi lôùn baèng quaû cam, gioáng maøu da nhöng hôi laùng, laøm cho beänh nhaân meät moõi, eâ aåm ñau nhöùc khoù chòu. Khi chích, ta thaáy chaûy ra chaát dòch maøu vaøng, ñoâi khi ñuïc ñuïc. Naên heát chaát dòch ra, haïch xeïp xuoáng, da trôû laïi bình thöôøng, ngöôøi caûm thaáy nheï nhhaøng deã chòu. Ngoaøi ra coøn coù caùc loaïi ñieåm chích leå chaûy ra nöôùc trong, nöôùc vaøng nhôùt. Coù loaïi ñieåm naèm treân maët da lôùn nhoû nhö ñoàng xu maø cöùng. Coù loaïi muït chích leå chaûy ra nöôùc nhö muû laãn maùu hay maùu coù nöôùc. Nhöõng ñieåm naøy laøm eâ aåm, naëng neà laøm trôû ngaïi cho vieäc cöû ñoäng. Nhöõng ngöôøi coù ñieåm ñoù da maët khoâ khan suø sì, trong ngöôøi khoù chòu, neân chích leå ñeå cho cô theå hoaït ñoäng bình thöôøng. 8- Ñieåm ñoïng ñaëc: cuûa caùc chaát ñaëc khoâng gaây neân beänh . Ñieåm ñoïng ñaëc laø do tuyeán moà hoâi phì ñaïi, chöùa caùc chaát ñaëc, deõo do cô theå baøi tieát ra, taïo thaønh cuïc u, tuùi muïn vaø nang boïc. Thöôøng gaëp nhaát laø muïn u. Muïn u: coù boïc cöùng hoaëc meàm, coù maøu saéc cuûa da bình thöôøng, khoâng söng ñoû, khoâng gaây ñau nhöùc, chæ laøm naëng neà khoù chòu. Thænh thoaûng muïn thuôøng coù ôû maët, coå, naùch, löng, hoâng hay tay chaân laøm beänh nhaân coù caûm giaùc naëng neà, ñoâi khi ñau nhöùc. Sau khi chích vaøo ñuùng giöõa muït, naën ra hoaëc töï phuït chaát ñaëc deõo nhö keo maøu xaùm ñen hoaëc maøu traéng nhö baõ 50