Songkran Day

สงกรานต์ Songkran Day

คำนำ • หนังสอื อิเล็กทรอนิค • เรอ่ื ง ประเพณีสงกรานต์ กลมุ่ สาระการเรยี นรู้คอมพวิ เตอร์ หาก มขี ้อผิดพลาดประการใดขออภัยมา ณ ที่นดี้ ว้ ย

สารบัญ หน้า เรื่อง 1-2 3-4 เน้อื หา 5-12 ประวตั ิวันสงกรานต์ 13 ตานานวันสงกรานต์ 14 กิจกรรมวนั สงกรานต์ บรรณานุกรม

ประวัตวิ ันสงกรานต์ • ประวัติวันสงกรานต์ • เมอ่ื คร้ังกอ่ น พิธสี งกรานต์ เป็นพิธีกรรมทีเ่ กดิ ขึ้นภายใน ครอบครัว หรือชมุ ชนบา้ นใกล้เรือนเคยี ง แต่ในปจั จบุ ันได้มี การเปลย่ี นแปลงใหพ้ ิธีสงกรานต์น้ันเป็นเทศกาลสงกรานต์ โดยได้ขยายออกไปสู่คมเปน็ วงกว้างมากขึน้ และมีแนวโนม้ ที่ จะเปลี่ยนทัศคติ ตลอดจนความเชอ่ื ไป แตเ่ ดิมในพธิ ี สงกรานต์จะใช้ นา้ เปน็ สัญลกั ษณท์ ีเ่ ปน็ องคป์ ระกอบหลกั ของพธิ ี แกก้ นั กับความหมายของฤดรู ้อน ชว่ งเวลาท่ีพระ อาทิตยเ์ คลื่อนเขา้ สรู่ าศเี มษ ในวนั นี้จะใชน้ า้ รดให้แก่กันเพ่ือ ความชมุ่ ช่ืน มีการขอพรจากผ้ใู หญ่ มีการรา้ ลกึ และกตัญญูต่อ บรรพบุรษุ ที่ลว่ งลับ ตอ่ มาในสงั คมไทยสมัยใหม่เกิดเป็น ประเพณีกลับบา้ นในช่วงเทศกาลสงกรานต์ นับว่าวัน สงกรานตเ์ ป็นวนั ครอบครัว อีกทง้ั ยงั มีประเพณที ี่สบื ทอดมา ตั้งแต่ดั้งเดมิ อยา่ ง การสรงน้าพระทีน่ ้ามาซึ่งความเป็นสิริ มงคล เพ่อื ใหเ้ ปน็ การเรม่ิ ตน้ ปีใหม่ที่มีความสขุ • ปัจจบุ นั ไดม้ กี ารประชาสัมพนั ธ์ในเชิงทอ่ งเทย่ี วว่าเป็น Water Festival หรือ เทศกาลแห่งนา้ โดยได้ตดั ขอ้ มูลใน สว่ นทเ่ี ปน็ ความเชื่อด้งั เดิมออกไป

ตำนำนวนั สงกรำนต์ • การกา้ เนิดวนั สงกรานต์ มเี รอ่ื งเล่าสืบตอ่ กนั มาโดยใจความจารึก ทีว่ ดั พระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ วา่ … • เมอื่ ตน้ ภทั รกลั ป์ มเี ศรษฐคี นหน่ึง มงั่ มีทรพั ยม์ าก แต่ไมม่ ีบุตร บ้านอยู่ใกล้กับนักเลงสุรา ซึ่งนักเลงสุรานั้นมีบุตร 2 คน ท่ผี ิวเน้อื ดุจดั่งทอง วนั หนึ่งนักเลงสรุ าเข้าไปในบ้านของเศรษฐีผู้น้ัน แล้ว ดา่ ด้วยถอ้ ยค้าท่ีหยาบคายตา่ งๆ นานๆ เศรษฐีเมื่อไดฟ้ ังแลว้ จึง ถามวา่

พวกเจ้ามาพูดหยาบคายดูหม่ินเราผู้เปน็ เศรษฐีเพราะเหตุใด พวกเจ้ามาพูดหยาบคายดูหม่ินเราผ้เู ป็นเศรษฐเี พราะเหตุใด พวกนักเลงสุราจึงตอบว่า ทา่ นมีสมบัติมากมายแต่หามีบตุ รไม่ เมอื่ ท่านตายไป สมบตั ิก็จะอันตรธานไปม หด หาประโยชน์อันใดมไิ ด้ เพราะขาดทายาทผูป้ กครอง ขา้ พเจ้ามบี ุตรถงึ 2 คน อีกทง้ั รปู รา่ งงดงามเสยี ด้วย ข้าพเจา้ จึงดกี ว่าท่าน เศรษฐีครนั้ ไดฟ้ งั กเ็ ห็นจรงิ ดว้ ย จงึ เกิดความละอายตอ่ นกั เลงสุราย่งิ นัก นึกใคร่ อยากได้บุตรบา้ ง จากนน้ั ไดท้ ้าการบวงสรวงพระอาทติ ย์และพระจนั ทร์ ตง้ั จติ อธษิ ฐานเพื่อขอให้มีบุตร เมื่ออยถู่ งึ 3 ปี ก็มิได้มบี ตุ รตามที่ปราถนา เม่ือขอบตุ รจากพระอาทิตยแ์ ละพระจันทรม์ ิไดต้ ามดงั ทป่ี ราถนา อยู่มาวนั หน่ึง เมอ่ื ถึงฤดคู ิมหันต์ จติ รมาส (เดอื น 5) โลกสมมติว่าเปน็ วนั มหาสงกรานต์ คอื พระ อาทิตย์ยกจากราศมี ีนประเวสสรู่ าศีเมษ ผคู้ นทง้ั หลายต่างพากนั เล่นนกั ขัตฤกษ์ อนั เป็นการรน่ื เริงขนึ้ ปใี หม่ไปทวั่ ท้งั ชมพูทวปี ขณะนนั้ เศรษฐจี งึ พาขา้ ทาสบรวิ าร ไปยังต้นไทรริมฝ่ังแมน่ ้าอันเป็นทอี่ ย่แู ห่งปักษชี าตทิ งั้ หลาย เอาขา้ วสารซาวน้า 7 คร้ังแล้วหุงบชู า รุกขพระไทร พร้อมด้วยสูปพยญั ชนะอนั ประณีต และประโคม ด้วยดรุ ิยางคด์ นตรีตา่ งๆ ตัง้ จติ อธิษฐานขอบตุ รจากรกุ ขพระไทร รุกขพระไทรมี ความกรุณา เหาะไปขอบุตรกับพระอินทร์ใหก้ ับเศรษฐี ตอ่ มา พระอนิ ทรจ์ ึงใหธ้ รรมบาลเทวบตุ รลงไปปฏิสนธิในครรภ์ บิดามารดาจึง ขนานนามว่า ธรรมบาลกุมาร แล้วปลกู ปราสาทขนึ้ ใหก้ ุมารอยู่ใตต้ น้ ไทรรมิ สระ ฝ่งั แมน่ ้าน้นั ครั้นเม่อื กมุ ารเจรญิ ข้นึ กร็ ู้ภาษานกและเรยี นจบไตรเพทเมอื่ มีอายุได้ 8 ขวบ อีกทงั้ ยงั ไดเ้ ป็นอาจารย์บอกมงคลการตา่ งๆ แกม่ นุษยช์ าวชมพทู วีปท้ัง ปวง ซึง่ ขณะน้นั โลกทัง้ หลายนบั ถือทา้ วมหาพรหม มีกบิลพรหมองคห์ น่ึงไดแ้ สดง มงคลการแก่มนุษยท์ ัง้ ปวง เมื่อกบิลพรหมได้แจ้งเหตุทีธ่ รรมกุมารเป็นผู้มชี ่ือเสียง เปน็ ทนี่ ับถือของมนษุ ย์ชาวโลกทั้งหลาย จงึ ได้ลงมาถามปญั หาแกธ่ รรมกุมาร 3 ขอ้ ดงั ความวา่

เวลาเช้า สิริ คอื ราศอี ย่ทู ีไ่ หน เวลาเท่ยี ง สิริ คือ ราศีอยู่ทไี่ หน เวลาเยน็ สิริ คือ ราศอี ยทู่ ี่ไหน และทา้ วกบลิ พรหมได้ให้สญั ญาว่า ถ้าทา่ นแก้ปัญหา 3 ข้อน้ไี ด้ เราจะตดั ศีรษะมาบูชาทา่ น ถ้าท่านแก้ไมไ่ ด้ เราจะตัดศรี ษะของ ทา่ นเสยี ธรรมกุมารรับสญั ญา แตผ่ ลดั แกป้ ญั ญาไป 7 ท้าวกบลิ พรหมก็กลบั ไปยงั พรหมโลก ฝ่ายธรรมบาลกมุ ารพิจารณาปัญหานั้นล่วงไปได้ 6 แลว้ แต่กย็ ัง ไม่เห็นอบุ ายท่จี ะตอบปญั หาได้ จึงคดิ ว่าพรงุ่ นี้แล้วหนอทเี่ รา จะตอ้ งตายดว้ ยอาญาของท้าวกบิลพรหม เราหาต้องการไม่ จา้ จะ หนีไปซกุ ซอ่ นตนเสียดกี วา่ เมอื่ คิดแลว้ กล็ งจากปราสาท ออก เที่ยวนอนทีต่ ้นตาล 2 ตน้ ซ่งึ มีนกอนิ ทรี 2 ตัวผัวเมียทา้ รังอยูบ่ น ต้นตาลน้ัน ขณะทธ่ี รรมบาลกุมารนอนอย่ใู ต้ตน้ ตาลนั้นพลางไดย้ นิ เสยี งนาง นกอนิ ทรถี ามผวั ว่า พรงุ่ นเ้ี ราจะไปหาอาหารทีไ่ หน นกอนิ ทรตี ัวผู้ จึงตอบว่า พรุ่งนี้ครบ 7 วนั ทท่ี ้าวกบิลพรหมถามปัญหาแกธ่ รรม บางกมุ าร แต่หากธรรมบาลกมุ ารแกไ้ ม่ได้ ทา้ วกบลิ พรหมก็จะตัด ศรี ษะเสียตามสัญญา เราท้ัง 2 จะไดก้ นิ เน้อื มนษุ ย์ คอื ธรรมบาล กุมารเป็นอาหาร นางนกอินทรจี ึงถามว่า ทา่ นร้ปู ัญหาหรอื ผู้ผวั ตอบว่ารู้ แลว้ กเ็ ลา่ ให้นางนกอนิ ทรีฟังตง้ั แต่ตน้ จนปลายวา่ เวลาเชา้ ราศอี ยทู่ ี่ หนา้ คนท้งั หลายจงึ เอาน้าลา้ งหน้า เวลาเที่ยง ราศีอยู่ที่ อก คนทัง้ หลายจงึ เอานา้ และแป้งกระแจะ จันทรล์ กู ไล้ทอี่ ก เวลาเยน็ ราศีอยู่ท่ี เทา้ คนท้งั หลายจึงเอาน้าลา้ งเท้า

ธรรมบาลกมุ ารทนี่ อนอยู่ใตต้ ้นไมไ้ ดย้ นิ กาสนทนาของทัง้ สองก็ จ้าได้ จงึ มคี วามโสมนัส ปตี ิ ยินดีเป็นอันมาก จึงเดินทางกลับมา ทปี่ ราสาทของตน ครน้ั ถึงวาระเป็นค้ารบ 7 วนั ตามสญั ญา ท้าว กบิลพรหมก็ลงมาถามปญั หาทัง้ 3 ขอ้ ตามท่ีนดั หมายกนั ไว้ ธรรมบาลกมุ ารกว็ ิสัชนาแกป้ ญั หาทงั้ 3 ข้อตามทไ่ี ดฟ้ ังมาจาก นกอนิ ทรนี ้ัน ท้าวกบิลพรหมยอมรับวา่ ถกู ต้อง และยอมแพ้แก่ ธรรมบาล จา้ ต้องตัดศีรษะของตนั บูชาตามท่สี ัญญาไว้ แตก่ อ่ นที่ จะตัดศีรษะ ได้เรียกธดิ าทง้ั 7 อนั เป็นบาทบรจิ าริกาของพระ อนิ ทร์ คอื 1นางทุงษะเทวี 2นางรากษเทวี 3นางโคราคเทวี 4นางกิรณิ เี ทวี 5นางมณฑาเทวี 6นางกมิ ิทาเทวี 7นางมโหธรเทวี

อันโลกสมมตวิ ่าเปน็ องคม์ หาสงกรานตก์ บั ทงั้ เทพบรรษัทมาพร้อมกนั จึง ไดบ้ อกเร่ืองราวใหท้ ราบและตรสั ว่า พระเศียรของเราน้ี ถา้ ตั้งไว้บน แผน่ ดินกจ็ ะเกิดไฟไหมไ้ ปทวั่ โลกธาตุ ถา้ จะโยนขึ้นไปบนอากาศฝนก็จะ แลง้ เจา้ ท้ัง 7 จงเอาพานมารองรบั เศยี รของบดิ าไวเ้ ถิด ครั้นแล้วทา้ วกบิล พรหมก็ตัดพระเศยี รแค่พระศอสง่ ใหน้ างทงุ ษะเทวธี ิดาองค์ใหญใ่ น ขณะน้ัน โลกธาตุกเ็ กดิ โกลาหลอลเวงยง่ิ นัก เมอื่ นางทงุ ษะมหาสงกรานตน์ ้าพานมารองรบั พระเศยี รของท้าวกบลิ พรหม แล้วใหเ้ ทพบรรษทั แหป่ ระทกั ษิณเวยี นรอบเขาพระสเุ มรุ 60 นาที จากน้ันจงึ เชิญเขา้ ประดิษฐานไว้ในมณฑป ณ ถ้าคนั ธลุ ี เขาไกรลาศ กระท้าการบชู าดว้ ยเครื่องทพิ ย์ต่างๆ ต่อมาพระวิษณกุ รรมเทพบตุ รได้ เนรมติ โลงแก้ว อันประกอบไปด้วยแกว้ 7 ประการ แลว้ ใหเ้ ทพยดา ท้ังหลายนา้ มาซงึ่ เถาฉมนุ าตลงล้างน้าในสระอโนดาต 7 ครั้ง แล้วแจกกนั สังเวยท่วั ทุกๆ พระองค์ คร้นั ไดว้ าระครบกา้ หนด 365 วัน โลกสมมตวิ ่าปี หนึ่งเปน็ วันสงกรานต์ เทพธิดาทั้ง 7 ก็ทรงเทพพาหนะตา่ งๆ ผลัดเปลยี่ น เวียนมาเชิญพระเศียรท้าวกบลิ พรหมออกแห่ พรอ้ มด้วยเทพบรรษแสน โกฏปิ ระทักษิณเวยี บรอบเขาพระสุเมรรุ าชบรรษัทเป็นเวลา 60 นาที แล้ว จึงน้ากลับไปประดษิ ฐานไวต้ ามเดมิ ซ่ึงในแต่ละปกี ็จะมีนางสงกรานตแ์ ต่ ละนางมาทา้ หนา้ ทีผ่ ลดั เปลีย่ นกันตามวนั มหาสงกรานต์

กจิ กรรมวนั สงกรานต์ การทา้ บญุ ตกั บาตร นับวา่ เป็นการสรา้ งบญุ สรา้ งกุศลใหก้ บั ตนเอง อกี ทง้ั ยงั เป็นการอุทศิ ส่วนกุศลน้ันใหแ้ ก่ผู้ทีล่ ว่ งลับไปแล้ว การท้าบุญในลกั ษณะนี้มักจะมีการเตรยี มไว้ ลว่ งหน้า เมอื่ ถึงเวลาท้าบญุ ก็จะนา้ อาหารไปตักบาตรถวายพระภิกษทุ ศี่ าลาวัดโดย จดั เป็นท่รี วมส้าหรับการท้าบุญ ในวันเดียวกนั นี้หลังจากที่ไดท้ ้าบุญเสร็จเรียบร้อย กจ็ ะ มีการกอ่ เจดียท์ รายอันเป็นประเพณีทสี่ ้าคัญในวันสงกรานต์อีกดว้ ย การรดน้า นบั ได้วา่ เป็นการอวยพรปใี หมใ่ ห้แกก่ นั และกัน น้าที่นา้ มาใชร้ ดหวั ในการนี้มัก เป็นนา้ หอมเจอื ดว้ ยน้าธรรมดา การสรงน้าพระ เป็นการรดนา้ พระพทุ ธรปู ทีบ่ า้ นและทว่ี ัด ซ่งึ ในบางทก่ี ็จะมีการจัดให้ สรงน้าพระสงฆเ์ พิม่ เตมิ ด้วย การบงั สุกลุ อัฐิ ส้าหรบั เถ้ากระดกู ของญาติผใู้ หญ่ทีไ่ ดล้ ่วงลับไปแลว้ มักทา้ ทีเ่ ก็บเปน็ ลกั ษณะของเจดยี ์ จากนั้นจะนมิ นตพ์ ระไปบังสุกลุ การรดน้าผูใ้ หญ่ คอื การที่เราไปอวยพรผใู้ หญใ่ ท่ีหค้ วามเคารพนับถือ อย่าง ครบู า อาจารย์ มักจะนัง่ ลงกับท่ี จากนน้ั ผทู้ ร่ี ดก็จะเอาน้าหอมเจอื กับน้าธรรมดารดลงไปทม่ี อื ผหู้ ลกั ผู้ใหญก่ ็จะให้ศีลใหพ้ รผู้ท่ไี ปรด หากเป็นพระกอ็ าจนา้ เอาผ้าสบงไปถวายเพื่อให้ ผลดั เปลี่ยนด้วย แตห่ ากเป็นฆราวาสก็จะหาผ้าถงุ หรือผ้าขาวม้าไปให้เปลย่ี น มี ความหมายกบั การเร่มิ ตน้ ส่ิงใหม่ๆ ในวนั ปใี หมไ่ ทย การดา้ หัว มจี ดุ ประสงคค์ ลา้ ยกบั การรดน้าของทางภาคกลาง ส่วนใหญจ่ ะพบเห็นการด้า หัวได้ทางภาคเหนือ การดา้ หวั ทา้ เพ่ือแสดงความเคารพต่อผ้ทู ่ีอาวุโสว่า ไมว่ า่ เป็น พระ ผู้สงู อายุ ซ่งึ จะมกี ารขอขมาในสงิ่ ท่ไี ดล้ ่วงเกิน หรือเป็นการขอพรปีใหม่จากผใู้ หญ่ ของท่ี ใช้ในการดา้ หัวหลักๆ ประกอบด้วย อาภรณ์ มะพร้าว กล้วย ส้มปอ่ ย เทยี น และดอกไม้ การปลอ่ ยนกปลอ่ ยปลา ถอื ว่าการล้างบาปท่เี ราได้ท้าไว้ เป็นการสะเดาะเคราะห์ร้ายให้ กลายเปน็ ดี มแี ตค่ วามสขุ ความสบายในวันขึ้นปใี หม่ การขนททรายเข้าวัด ในทางภาคเหนือนยิ มขนทรายเขา้ วดั เพ่อื เป็นนิมิตโชคลาคให้พบ แต่ความสขุ ความเจรญิ เงินทองไหลมาเทมาดุจทรายทีข่ นเขา้ วดั แต่กม็ ีบางพ้นื ทมี่ ี ความเชอ่ื วา่ การนา้ ทรายท่ีตดิ เท้าออกจากวัดเป็นบาป จึงต้องขนทรายเขา้ วัดเพอื่ ไม่ให้ เกดิ บาป

ความสาคญั ของวนั สงกรานต์ - เป็นวนั หยดุ พักผอ่ นประจ้าปีตามประเพณไี ทย และถือเปน็ วนั หยุด ประกอบการงานหรอื ธรุ กิจท่ัวไป - เป็นวันทา้ บุญตักบาตรจัดจตุปจั จัยไทยธรรมถวายพระบงั สกลุ กระดูกพรรพ บุรุษ กรวดน้าอทุ ิศสว่ นกศุ ลใหแ้ ก่ญาตผิ ู้ล่วงลบั - เป็น วนั แสดงความกตญั ญกู ตเวทตี อ่ บรรพบรุ ุษ ในวนั นจี้ ะมกี ารไปรดน้าด้า หัวขอพรจาก พอ่ แม่ ผูเ้ ฒา่ ผแู้ กท่ ี่เคารพนับถอื วันสงกรานต์ถือเปน็ วันสงู อายุ แห่งชาติ - เป็นวันรวมญาตมิ ิตรทีจ่ ากไปอยแู่ ดนไกลเพ่อื ประกอบภาระ หนา้ ท่งี าน อาชีพของตน เม่ือถึงวันสงกรานต์ทุกคนจะกลับมาร่วมทา้ บญุ สรา้ งกุศล จงึ ถอื เอาวนั ที่ 15 เมษายน ซ่งึ อยู่ในช่วงสงกรานตเ์ ป็นวนั รวมญาติหรือวนั ครอบครวั - เป็นวันอนรุ กั ษ์วัฒนธรรมไทย และสง่ เสรมิ การละเล่นตามประเพณีไทย เชน่ มกี ารท้าบุญตกั บาตร เล่นสาดนา้ ชกั เย่อ มอญซ่อนผา้ เล่นสะบ้า ฯลฯ - เป็นวันประกอบพธิ ที างศาสนา เช่น มีการท้าบุญตกั บาตรจัดจตุปัจจยั ไทย ธรรมถวายพระ บงั สกุ ลุ กระดูกบรรพบรุ ุษ กรวดน้าอทุ ิศส่วนกุศลให้แก่ญาตผิ ู้ ล่วงลับ การสรงนา้ พระพุทธรปู สรงน้าพระสงฆ์ ขนทรายเขา้ วัด (กอ่ พระเจดยี ์ ทราย ) รบั ศลี ปฏบิ ัตธิ รรมฯลฯ

สรปุ ความสาคัญของวนั สงกรานต์ 1. เปน็ วนั หยุดพักผอ่ นประจา้ ปี 2. เปน็ วนั ท้าบญุ สร้างกศุ ล และประกอบพิธที างศาสนา 3. เป็นวันอนรุ ักษแ์ ละสบื สานวัฒนธรรมไทย 4. เปน็ วันแสดงความกตญั ญูกตเวที และร้าลึกถงึ ผู้ลว่ งลบั 5. เป็นวนั ครอบครัว วนั รวมญาติและวนั ผู้สูงอายุ 6. เปน็ วันอนรุ กั ษ์พันธส์ุ ัตว์ 7. เปน็ วนั เลอื กค่ขู องหน่มุ สาว

บรรณานกุ รม http://event.sanook.com/day/songkran/