หนังสืองานศพคุณแม่พยับ เอิบอาบ

ุม ห ไ ชื่อสามญั : Foetid cassia ช่ือวิทยาศาสตร์ : Senna tora (L.) Roxb. ชื่อวงศ์ : FABACEAE ชื่ออ่นื : ชมุ เห็ดควาย, ชดุ เหด็ นา, ชุดเหด็ เล็ก, ลับมนึ นอ้ ย, พรมดาน, หญา้ ลกึ ลนื ลกั ษณะ : ไมล้ ม้ ลกุ สงู 0.5-1 เมตร แตกกงิ่ ดา้ นขา้ งเปน็ พมา่ ใบประกอบแบบขนนก เรยี งสลบั มใี บยอ่ ย 3 คู่ รปู ไขก่ ลับหรือรปู ขอบขนานแกมไขก่ ลบั กวา้ ง 1.5-2.5 ซม. ยาว 2-4 ซม. ดอกช่อออกทซ่ี อกใบตอนปลายกิ่งและทป่ี ลายกงิ่ เป็นกระจุก 2-4 ดอก กลีบดอกสเี หลอื ง ผลเปน็ ฝกั เมลด็ รปู สเ่ี หลยี่ ม ขนม เปยี กปูน สีน้าำ ตาลแกมเขียว สรรพคุณ : ใช้เมล็ดค่ัวชงนำ้าด่ืม ทำาให้นอนหลับ ขับปัสสาวะ ตน้ และรากเปน็ ยาแกไ้ ข ขับปสั สาวะ วร ชอ่ื สามญั : African Marigold ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ : Tagetes erecta Linn. ชื่อวงศ์ : COMPOSITAE ชอ่ื อน่ื : คำาปจู ู้หลวง, ดาวเรอื งใหญ่ ลกั ษณะ : ไมล้ ม้ ลกุ สงู 15-60 ซม. ใบประกอบแบบขนนกเรยี งตามขา้ ม ใบยอ่ ยรปู วงรี กว้าง 0.5-1.5 ซม. ยาว 1.5-5 ซม. ขอบใบหยักฟนั เลื่อย ดอกชอ่ ออกที่ปลาย กิ่ง ดอกย่อยมี 2 ลักษณะคือ ดอกไม่สมบูรณ์ เพศอยู่บริเวณรอบนอกจำานวนมาก สีเหลืองหรือเหลืองส้ม ลักษณะคล้ายล้ิน บานแผ่ออก ซ้อนกันหลายชั้นปลายม้วน ลง ดอกสมบรู ณ์ เพศมีลักษณะเปน็ หลอดเล็กๆ จำานวนมาก รวมกลุ่มอยู่บริเวณกลาง ชอ่ ดอก ผลเปน็ ผลแห้งไม่แตก สรรพคุณ : ท้ังต้นเป็นยาขับลม แก้ปวดท้อง ใช้น้ำาสกัดของดอกป้องกันและกำาจัด ไสเ้ ดอื นฝอยในดนิ ขนาดทใ่ี ชค้ อื กลบี ดอกสด 3 กรมั ปน่ั ในนาำ้ 1 ลติ ร ใชผ้ สมนาำ้ ฉดี พน่ ใบไม้ใหค้ ุณ...สมุนไพรใกลต้ วั 31

ล ชื่อสามัญ : Long Pepper ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Piper retrofractum Vahl ชอ่ื วงศ์ : PIPERACEAE ช่ืออ่ืน : ดีปลเี ชอื ก, ปานนุ, ประดงข้อ, พิษพญาไฟ ปกี ผวั ะ ลกั ษณะ : ไม้เถารากฝอยออกบริเวณข้อเพื่อใช้ยึดเกาะ ใบเด่ียวรูปไข่ แกมขอบ ขนาน กว้าง 3-5 ซม. ยาว 7-10 ซม. สีเขียวเข้มเป็นมันดอกช่อ ออกที่ซอกใบ ดอกยอ่ ย อัดกนั แนน่ แยกเพศ ผลเปน็ ผลสด มีสเี ขียว เมอื่ สุกจะเปลยี่ นเป็นสแี ดง รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ : ผลแก่จัดแต่ยังไม่สุก ตากแห้งเป็นยาขับลมบำารุงธาตุ แก้ท้องเสีย ขับรกหลงั คลอด โดยใช้ผล 1 กำามือ (ประมาณ 10-15 ผล) ต้มเอานำา้ ดม่ื นอกจาก นี้ใช้เป็นยาแก้ไอ โดยเอาผลแห้งครึ่งผลฝนกับมะนาวแทรกเกลือใช้กวาดคอ หรือจิบบอ่ ยๆ ไมรล้ ม้ ชอื่ สามัญ : Prickly-leaved elephant’s foot ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Elephantopus scaber Linn ชื่อวงศ์ : COMPOSITAE ชื่ออนื่ : ข้ไี ฟนกคุ่ม, คิงไฟนกคมุ่ , เคยโป,้ หญ้าไก,่ นกคุ่ม, หญ้าปราบ, หญ้าสามสบิ สองหาบ, หนาดผา, หนาดมแี คลน ลกั ษณะ : ไม้ล้มลุก ลำาต้นสั้น ใบเด่ียว เรียงซ้อนสลับเป็นวง รูปขอบขนานหรือ รปู ใบหอกกลบั กวา้ ง 2.-6 ซม. ยาว 10-25 ซม. มกั แผร่ าบไปกบั ผวิ ดนิ ขอบใบหยกฟนั เลอ่ื ย ท้องใบมีขนมากกว่าหลังใบ ดอกช่อแทงออกจากกลางต้น ก้านช่อแตกแขนงได้ ดอกย่อยขนาดเล็ก กลีบดอกสีม่วง ออกเป็นกระจุก ท่ีปลายก้านดอกรองรับด้วย ใบประดบั แข็ง ผลเปน็ ผลแห้ง ไมแ่ ตก สรรพคุณ : ใบต้มนำ้ากินเป็นยาขับพยาธิไส้เดือน ขับปัสสาวะและกระตุ้นกำาหนัด ใบและรากเป็นยาคุ้มกาำ เนดิ และยาบาำ รุงสำาหรับหญงิ คลอด แกไ้ อ 32 ใบไม้ให้คุณ...สมนุ ไพรใกล้ตวั

ต บไ ชื่อสามญั : Coffee plum, Indian cherry ช่ือวิทยาศาสตร์ : Muntingia calabura Linn. ชอ่ื วงศ์ : TILIACEAE ชอ่ื อื่น : ตะขบฝรั่ง, มะเกว๋นควาย, กือคุ ลักษณะ : เป็นไมย้ นื ต้น ขนาดกลาง ใบเด่ียวรูปไข่ ปลายแหลม มขี นนม่ิ ดอกเดี่ยว ขนาดเล็กสขี าว ผลกลม ขนาดปลายน้วิ มือ เม่ือสุกสแี ดงเขม้ เกิดตามท่ีรกร้างว่างเปล่า ตามป่าโปรง่ ท่ัวไป ขยายพันธ์ุดว้ ยเมล็ด สรรพคณุ : ใบ ขับเหง่ือ ลูก บำารุงกำาลัง ทำาให้ชุ่มชื่นใจ เน้ือไม้ แก้ท้องร่วง แก้บิด มกู เลือด ราก กลอ่ มเสมหะและอาจม ตบ ชื่อสามัญ : Ramontchi, Governor’s plum ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Planchonella siamensis Fletcher. ชื่อวงศ์ : SAPOTACEAE ชอ่ื อ่ืน : มะเกวน๋ นก, ตานเสย้ี น ลักษณะ : เป็นไมพ้ ุ่มขนาดย่อม ตามกงิ่ มหี นามแหลมยาวตลอดทัง้ ต้น กิง่ ก้านสาขา ออกเบียดกันในทางต้ัง ใบเด่ียวรูปไข่ ปลายแหลม ผิวเรียบ ดอกเด่ียวเล็กๆ สีขาว ผลกลมขนาดปลายนิ้วมือ เกิดอยู่ตามป่าโปร่ง ชายเขา ปา่ ละเมาะท่วั ไป ขยายพันธุด์ ้วยเมล็ด สรรพคุณ : เนอื้ ไม้ ขบั พยาธไิ สเ้ ดอื น แกต้ านขโมย แก้โรคผิวหนัง ประดง ผ่ืนคัน ราก แก้ตานขโมย ขบั พยาธไิ ส้เดือน บาำ รุงน้าำ นม ใบไม้ให้คณุ ...สมุนไพรใกลต้ วั 33

ต ไคร้ห ม ช่อื สามญั : Citronella Grass ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Cymbopogon winterianus Jowitt. ช่อื วงศ์ : GRAMINEAE ชื่ออ่ืน : จะไคมะขูด, ตะไครมะขดู , ตะไครแ้ ดง ลกั ษณะ : ตะไคร้หอม มีลักษณะส่วนใหญ่คล้ายกับตะไคร้ต่างกันท่ีกลิ่นกาบใบ และแผน่ ใบ กาบใบของตะไครห้ อมมีสเี ขียวปนม่วงแดง แผน่ ใบกว้าง ยาวและนิ่มกวา่ เล็กนอ้ ย ทาำ ให้ปลายหอ้ งลงปรกดินกวา่ ดอกชอ่ สีนำ้าตาลแดง แทงออกจากกลางต้น ผลเปน็ ผลแห้ง ไมแ่ ตก สรรพคุณ : เหง้าเป็นยาบีบมดลูก ขับประจำาเดือน ขับปัสสาวะ ขับระดูขาว เหง้า ใบและกาบใบมีนาำ้ หอมระเหย ใชเ้ ปน็ ยากนั ยงุ โดยละลายน้ำามัน ตะไครห้ อม 7 สว่ น ในแอลกอฮอล์เชค็ แผล (70%) 93 ส่วน ฉดี พน่ หรือใช้ใบตะไครห้ อมมัดแล้วทุบใหช้ ้าำ วางไว้ตามมุมห้องหรือใต้เตียง นอกจากน้ียังมีรายงานฤทธ์ิต้านเช้ือราท่ีทำาให้เกิด โรคพืชดว้ ย ต บก ชอ่ื สามญั : Bungor ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Lagerstroemia calyculata Kurz ชอื่ วงศ์ : LYTHRACEAE ชื่ออืน่ : กะแบก, เปลือย, ปว๋ ย, ตะแบกหนัง, ตะแบกใหญ,่ เปลอื ยขาว, เปลอื ยคาง, เปลือกตยุ้ , เปลอื ยนำ้า, อ้าน ลกั ษณะ : เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ เปลือกเกล้ียง มีกระสีขาวทั่วไป ใบเด่ียว รูปขอบขนาน ดอกช่อ สีม่วงแดงแซมขาว ผลรูปลูกข่างเป็นช่อ นิยมปลูกริมทาง ทั่วไป สลบั กบั ต้นอนิ ทนลิ นาำ้ และตน้ เสลา ซ่ึงดเู หมือนกนั มาก แต่ตน้ อินทนิลน้าำ ผิวตน้ ไม่มีกระด่างขาว เกิดตามป่าเบญจพรรณและป่าโปร่ง ท่ัวไป ขยายพนั ธดุ์ ้วยเมล็ด สรรพคณุ : เปลือกตน้ แกบ้ ิด มูกเลือด แกล้ งแดง 34 ใบไม้ให้คุณ...สมนุ ไพรใกล้ตวั

ต ล ตน ชือ่ สามญั : Palmyra Palm ช่อื วิทยาศาสตร์ : Borassus flabellifer Linn. ช่ือวงศ์ : PALMACEAE ชอ่ื อ่ืน : ตาลตะโหนด, ตาล, ตาลใหญ่, ตาลนา, ปลตี าล, ทะเนาด,์ โหนด ลักษณะ : เปน็ ไมย้ นื ตน้ จาำ พวกปาลม์ ตน้ กลมเรยี วสงู เปลอื กเปน็ เสย้ี นแขง็ ใบรปู พดั กา้ นใบเปน็ กาบหนาแขง็ ขอบเปน็ หนามแบนคมสดี าำ ดอกตวั ผเู้ ปน็ ชอ่ กลมทรงกระบอก ยาวเปน็ งวง ดอกตวั เมียเปน็ ช่อเรียกว่า จั่น ให้น้าำ ตาล ใชท้ าำ นาำ้ ตาลปกึ และน้ำาตาลปบี ผลทรงกลมติดเป็นทะลาย เม่ือสุกก้นสีดำาหัวสีเหลือง กลิ่นหอม ปลูกได้ทั่วทุกภาค ขยายพนั ธ์ุดว้ ยเมล็ด สรรพคุณ : งวงแก้พษิ ตานซาง ขับพยาธทิ างตาลสดๆ ลนไฟบดิ เอานำ้าแก้ทอ้ งร่วง อม แกป้ ากเป่อื ย รากแก้ไขร้อนชกู ำาลัง ตมก ว ชื่อสามัญ : snake wood ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Strychnos nux-blanda A.W.Hill ชอ่ื วงศ์ : STRYCHNACEAE ชอื่ อ่นื : ข้กี า, มะตงิ่ , มะติง่ ต้น, มะตง่ิ หมาก ลกั ษณะ : ไมย้ นื ต้นขนาดใหญ่ สงู ไดถ้ งึ 25 เมตร ใบเด่ยี วเรียงตรงข้าม รปู ไขก่ วา้ ง กว้าง 8-10 ซม. ยาว 10-14 ซม. ดอกชอ่ ออกทซี่ อกใบ กลีบดอกสีเหลืองแกมเขยี ว ผลสด รูปทรงกลม ขนาดใหญ่กว่าพญามูลเหล็ก เม่อื สุกสีส้ม เมลด็ กลมแบนคล้ายกระดมุ สรรพคณุ : ตน้ ราก ตม้ นาำ้ ดม่ื หรอื ฝนทาแกป้ วดขอ้ แก้อักเสบ จากงูกัด แก้ไขมาเลเรีย ใบตำาพอก แก้ฟกบวม เหง้าดองดึงคลุกข้าวให้สนุขกินเป็น ยาเบ่ือ ใบไม้ให้คุณ...สมนุ ไพรใกล้ตัว 35

ตหม ชอ่ื สามญั : Fragrant Pandan ชื่อวิทยาศาสตร์ : Pandanus odorus Ridi ชอ่ื วงศ์ : PANDANACEAE ช่อื อนื่ : หวานข้าวไหม,้ ปาแนะวองงิ , พงั ล้ัง ลกั ษณะ : เป็นไม้จำาพวกต้น ใบขนานเรียวยาวขอบเรียบผิวมัน ปลายแหลมสีเขียว เขม้ งอกจากตน้ ซ่ึงเปน็ ลาำ กลมเปน็ ข้อถๆ่ี ขึ้นตามที่ลมุ่ นำ้าขงั สงู 2-3 ฟตุ ใบมกี ล่นิ หอม ปลกู ไวใ้ ช้โดยทว่ั ไปตามบ้าน ขยายพนั ธุ์ด้วย การแยกหนอ่ สรรพคุณ : ใบ บำารุงหัวใจ ดับพิษไข้ ชูกำาลัง ราก ต้น แก้กระษยั ไตพกิ าร ขบั ปัสสาวะ แกไ้ ขท้ ม่ี ี พิษร้อน แกพ้ ษิ ตานซาง แกร้ อ้ นในกระหายนำ้า ต บหน ชื่อสามัญ : - ชอื่ วิทยาศาสตร์ : Muehlenbeckia platyclada (F.Muell.) Meisn. ช่อื วงศ์ : POLYGONACEAE ชือ่ อืน่ : ตะขาบปนี กล้วย, เพว เฟอ, ว่านตะขาบ, ว่านตะเข็บ, ตะขาบบนิ ลกั ษณะ : ไมพ้ ุม่ ลาำ ตน้ ตงั้ ตรง สูง 1-2 เมตร ลำาตน้ แบนแตกกิ่งก้านมาก ใบเดย่ี ว เรียงสลบั รว่ งงา่ ย รปู ใบหอกแกมเสน้ ตรง กวา้ ง 0.5-1.5 ซม. ยาว 2-5 ซม. ดอกชอ่ ออกเป็นกระจุกที่บริเวณข้อ แยกเพศอยู่คนละต้น กลีบรวมสีขาวแกมเขียว ผลสด รปู ค่อนข้างกลม เมอ่ื สุกสแี ดง สรรพคณุ : ต้นและใบสด ตำาผสมเหล้าพอกหรือ ค้ันนำ้าทาถอนพิษ แมงป่องและตะขาบ แก้ฟกบวม เคล็ดขดั ยอก 36 ใบไม้ให้คณุ ...สมนุ ไพรใกลต้ วั

วั ร ชอ่ื สามัญ : Angola Pea, Congo Pea, Pigeon Pea ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ : Cajanus cajan (Linn) Millsp. ชื่อวงศ์ : FABACEAE ชอ่ื อนื่ : ถวั่ แม่ตาย, ถัว่ แรด, มะแฮะ ลกั ษณะ : ไม้พุ่ม ลำาต้นตั้งตรง สูง 1-3.5 เมตร ใบประกอบแบบขนนก มีใบย่อย 3 ใบ เรยี งสลบั ใบยอ่ ยรปู ขอบขนานแกมใบหอก ผวิ ใบทง้ั สองดา้ นมขี น กวา้ ง 1-3.5 ซม. ยาว 1.5-10 ซม. ดอกช่อออกทซ่ี อกใบ รูปดอกถวั่ กลีบดอกสีเหลอื งมีขอบสนี าำ้ ตาล แดง ผลเป็นฝกั แบนยาว เปน็ ห้องๆ สรรพคุณ : รากและเมล็ด ขับปัสสาวะ แก้อาการปัสสาวะเหลืองหรือแดง แก้ไข้ ถอนพิษ ต้นและใบขับลมลงเบ้ืองต่ำา รักษาโรคเส้นเอ็นพิการ ใบแก้ไอ แก้ท้องเสีย นา้ำ คน้ั จากใบใสแ่ ผลในปากหรอื หู วลั ร ชื่อสามัญ : Jewel vine ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Derris scandens Benth. ชือ่ วงศ์ : LEGUMINOSAE ชือ่ อ่นื : เครือเขาหนัง, เถาตาปลา, พานไสน ลักษณะ : ไม้เถาเลื้อยขนาดใหญ่ ยอดอ่อนมีขนนุ่ม ใบประกอบแบบขนนก เรยี งสลบั ใบยอ่ ยรปู ไขห่ รอื รปู วงรี กวา้ ง 1-2.5 ซม. ยาว 3-5 ซม. ดอกชอ่ ออกทซี่ อกใบ ดอกย่อย รูปดอกถั่วกลีบดอกสีขาว ผลเป็น ฝกั สรรพคณุ : เถาขบั ปสั สาวะ แกบ้ ดิ แกห้ วดั ใช้เถาควั่ ไฟ ชงน้ำากนิ แกป้ วดเมือ่ ย รากเปน็ ยาฆ่าแมลง ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมนุ ไพรใกล้ตัว 37

รบ ล ชื่อสามัญ : Scrambled eggs, Kalamona ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Cassia glauca Lamk. ชื่อวงศ์ : LEGUMINOSAE ช่ืออื่น : พรงึ บาดาล, ตรึงบาดาล, สะเกง๋ ลักษณะ : เป็นไมพ้ ่มุ ขนาดย่อม แตกกง่ิ กา้ นสาขามากใบประกอบ เหมอื นใบขเ้ี หลก็ แต่เลก็ กวา่ และสอี ่อนกวา่ ดอกช่อสเี หลอื งดก ออกดอกตลอดปี ฝักแบนยาว เม่อื แก่ จะแตกออกปลูกเป็นไม้ประดับตามริมทางและ เกาะกลางถนนทง้ั ใน กทม. และตา่ งจังหวดั สรรพคุณ : ถอนพิษผิดสำาแดง ใช้ร่วมกับ เถาสะอึกและรากมะกลำ่าเครือ แก้สะอึก เน่ืองจากกระเพาะอาหารขยายตวั พัน ั ชื่อสามญั : White crane flower ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Rhinacanthus nasutus (L.) Kurz ชื่อวงศ์ : ACANTHACEAE ชื่ออน่ื : ทองคนั ชัง่ , หญา้ มนั ไก่ ลักษณะ : ไม้พุ่มสูง 1-2 เมตร ก่ิงอ่อนมักเป็นสันส่ีเหล่ียม ใบเด่ียวเรียงตรงข้าม รูปไขห่ รือรปู วงรี กว้าง 2-4 ซม. ยาว 4-8 ซม. ดอกชอ่ ออกทซ่ี อกใบกลบี ดอกสขี าว โคนกลีบติดกันเปน็ หลอดปลายแยกเป็น 2 ปาก ปากล่างมจี ุดประสีมว่ งแดง ผลเปน็ ผลแห้ง แตกได้ สรรพคณุ : รกั ษาโรคผวิ หนงั (ชนดิ กลาก เกลอ้ื น) ทาแกก้ ลากเกลอ้ื น การทที่ องพนั ชง่ั สามารถรักษากลากเกล้ือนได้ เพราะนำ้ายาที่สกัดด้วยแอลกอฮอล์จะมีฤทธ์ิฆ่าเชื้อรา ที่ทาำ ให้เกิดโรคกลากเกล้อื นได้ สว่ นทใี่ ช้เปน็ ยา ไดแ้ ก่ ใบสด และรากสด 38 ใบไม้ให้คุณ...สมนุ ไพรใกล้ตัว

ับ ม ชือ่ สามัญ : Pomegranate ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Punica granatum Linn. ช่ือวงศ์ : PUNICACEAE ชื่ออน่ื : พิลา, พลิ าขาว, มะกอ่ งแกว้ , มะเกา๊ ะ ลกั ษณะ : ไม้พุ่ม สูง 2-5 เมตร ก่ิงเล็กๆ มักเปลี่ยนเป็นหนามแหลม ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปวงรีแกมขอบขนาน กว้าง 1-2 ซม. ยาว 4-6 ซม. ใบอ่อนมีสีแดง ดอกเด่ียวหรือช่อ 2-5 ดอก ออกทซี่ อกใบและปลายยอด กลีบดอกสสี ้มแดง รว่ งง่าย กลบี เลี้ยงหนาแขง็ สสี ้มแกมเหลอื ง ผลเป็นผลสด รปู กลม สรรพคุณ : เปลือกผลแก่ตากแห้ง รักษาอาการท้องร่วง ขนาดที่ใชค้ ือ เปลือก ผลแหง้ ประมาณ 1 ใน 4 ฝนกบั นำา้ ให้ข้นๆ กินวันละ 1-2 คร้ัง นอกจากนี้ใช้ฝนกับน้ำาทาแก้ นาำ้ กัดเท้า นต วัน ชื่อสามญั : Sunflower ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Helianthus annus Linn. ชอื่ วงศ์ : COMPOSITAE ชอื่ อน่ื : - ลกั ษณะ : เป็นไม้ล้มลุก อายุปีเดียว ลำาต้นตั้งตรง มีขนแข็งปกคลุม ใบเด่ียวรูป หัวใจโต ขอบจัก ดอกกลมโตสีเหลือง เมล็ดรูปไข่งู สเี ทาลายขาว ขยายพันธดุ์ ้วยเมลด็ ปลกู เอาเมล็ดทาำ นำ้ามนั สรรพคุณ : ใบแกเ้ บาหวาน แกห้ ดื ดอกแกห้ ลอดลมอกั เสบ ฐานรอบดอกแก้โรค กระเพาะอาหาร แก้ปวดประจำาเดือน ปวดฟนั เมล็ดขบั เสมหะ แกไ้ ขห้ วัด แก้หนองใน น้ำามันจาก เมล็ดลดไขมันในเสน้ เลือด ใบไม้ให้คุณ...สมนุ ไพรใกล้ตวั 39

มั ชอ่ื สามัญ : Litsea ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Litsea petiolata Hook.f. ชอ่ื วงศ์ : LAURACEAE ชอ่ื อื่น : ไมแ้ มงดา ลักษณะ : เปน็ ไมย้ นื ตน้ ขนาดกลางถงึ ใหญ่ ใบเดยี่ ว รปู ไขก่ วา้ ง ปลายแหลม ขอบจกั ฟนั เลอื่ ย ดกหนาทบึ ขนึ้ ตามปา่ ดงดบิ เขาในภาคใต้ เปลอื กตน้ มกี ลน่ิ คลา้ ย กลนิ่ แมงดา ขยายพันธ์ุด้วยเมลด็ สรรพคณุ : เปลอื กตน้ รสรอ้ นหอมฉนุ ขบั ผายลม ขับผายลม ขับลมในลำาไส้ แก้ท้องข้ึนอืดเฟ้อ จกุ เสียดแนน่ ุ ชื่อสามญั : - ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Alstonia macropylla Wall ช่ือวงศ์ : APOCYNACEAE ชื่ออ่นื : กระทงุ้ ฟา้ ไห้, ทงุ้ ฟ้าไก่, ตีนเทียน, พวมพรา้ ว ลกั ษณะ : ไม้ยนื ตน้ สูง 5-10 เมตร มีน้าำ ยางสีขาว ใบเดีย่ ว เรียงรอบขอ้ ๆ ละ 3-4 ใบ รูปใบหอกกลบั กว้าง 3-7.5 ซม. ยาว 10-30 ซม. ปลายเปน็ ต่ิงแหลม ดอกชอ่ ออกทีป่ ลายกิ่ง จำานวนมาก กลีบดอกสีขาวหรือขาวอมเหลืองเชื่อมติดกัน เป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 กลีบ ผลเป็นฝัก ขนาดเล็ก ออกเป็นคู่ สรรพคณุ : เปลือกต้น บำารุงกำาลัง และบำารุง กำาหนัด ลดความดนั โลหิต 40 ใบไม้ใหค้ ุณ...สมุนไพรใกลต้ วั

นก ชื่อสามัญ : Henna Tree ชื่อวิทยาศาสตร์ : Lawsonia inermis Linn. ชอ่ื วงศ์ : LYTHRACEAE ชื่ออน่ื : เทยี นขาว, เทียนข้าวเปลือก, เทียนแดง, เทยี นไม้ ลักษณะ : ไม้ยืนตน้ สูง 3-5 เมตร แตกกิ่งกา้ นมาก ใบเดย่ี ว เรียงตรงขา้ ม รปู วงรี กว้าง 1-2 ซม. ยาว 3-4 ซม. เน้ือใบค่อยข้างแข็ง ดอกช่อ ออกท่ีปลายก่ิง มีดอก ทั้งปี ดอกยอ่ ยขนาดเล็ก มีสองพนั ธ์คุ อื พนั ธด์ุ อกขาวและพันธ์ุดอกแดง ผลเป็นผลแหง้ แตกได้ รูปกลมสีเขียว แก่จัดจะเปล่ียนเป็นสีน้ำาตาล อ่อน สรรพคุณ : ใบสดแกเ้ ล็บหรือเปน็ หนอง โดยตาำ พอก หรอื ตาำ กบั เหงา้ ขมนิ้ ชนั เตมิ เกลอื เลก็ นอ้ ยพอก สามารถ นม มว ชื่อสามญั : Rauwenhoffia siamensis ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Cyathostemma micranthum (A.DC.) J. Sinel. ชื่อวงศ์ : ANNONACEAE ชื่ออ่ืน : นำ้าเตา้ นอ้ ย, พญามฤี ทธิ์ ลกั ษณะ : ไมพ้ มุ่ แกมเถา ก่ิงอ่อนมีขนสีน้ำาตาล ใบเดยี่ วเรียงสลับ รปู ขอบขนานแกม ใบหอก กวา้ ง 2-3.5 ซม. ยาว 6-14 ซม. ดอกชอ่ ออกทก่ี ง่ิ หรอื ปลายกิ่ง ดอกยอ่ ย 2-5 ดอก กลีบดอก สเี หลอื งแกม เขียว มีขนละเอยี ด ผลเปน็ ผลกลุม่ ผลย่อย รูปทรงกลม เม่ือสุกสเี หลอื ง สรรพคุณ : ราก ฝนนา้ำ ทาแก้พษิ แมลงกดั ต่อย ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมุนไพรใกล้ตวั 41

นมสวรรค ชื่อสามัญ : Pagoda plant ชื่อวิทยาศาสตร์ : Clerodendrum paniculatum Linn. ชอ่ื วงศ์ : VERBENACEAE ชื่ออ่ืน : ฉัตรฟา้ , สาวสวรรค,์ พวงพเี หลือง, หวั ลิง, พนมสวรรค์ ลกั ษณะ : ไม้พุ่ม ลำาต้นตั้งตรง สูงได้ถึง 3 เมตร ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปไข่ กว้าง 7-38 ซม. ยาว 4-40 ซม. ขอบใบหยกั เว้าลึก 3-7 แฉก ดอกช่อขนาดใหญอ่ อกที่ ปลายก่ิง กลีบเล้ียงรูประฆังสีส้มแดง กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดยาว สีส้มแดง ผลสด รูปทรงกลม สีนาำ้ เงินแกมเขยี วหรือดำา สรรพคุณ : สรรพคุณ ใบ รักษาอาการแน่นหน้าอก ดอก แก้ตกเลือด แก้พิษ สัตว์กัดต่อย และพิษที่เกิดจากการติดเชื้อ ราก แก้ไข้มาลาเรีย ขับลมแก้วัณโรคถ่าย เหลว อาเจยี นเปน็ เลอื ด น้ หน ช่อื สามัญ : Sugar Apple ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Annona squamosa Linn. ชื่อวงศ์ : ANNONACEAE ชือ่ อ่ืน : น้อยแน่, มะนอแน,่ หมักเขยี บ ลักษณะ : ไม้ยืนต้น สูง 3-5 เมตร ใบเดี่ยว เรียงสลับ 3-6 ซม. ยาว 7-13 ซม. ดอกเดยี่ ว ออกท่ีซอกใบ ห้อยลง กลบี ดอกสเี หลอื งแกมเขียว 6 กลีบ เรยี ง 2 ช้ันๆ ละ 3 กลีบ หนาอวบนา้ำ มเี กสรตัวผ้แู ละรังไข่จาำ นวนมาก ผลเป็นผลกลุ่ม ค่อนขา้ งกลม สรรพคุณ : ใบสดและเมลด็ ฆา่ เหา โดยใชเ้ มลด็ ประมาณ 10 เมลด็ หรอื ใบสดประมาณ 1 กำามอื (15 กรมั ) ตาำ ใหล้ ะเอียด ผสมกบั นา้ำ มันมะพร้าว พอแฉะ ขยใี้ หท้ วั่ ศรี ษะ ใชผ้ า้ คลมุ โพกไวป้ ระมาณ 10 นาที ถงึ ครง่ึ ชัว่ โมง ใชห้ วสี างเหาออก สระผมใหส้ ะอาด (ระวงั อย่าใหเ้ ขา้ ตา เพราะจะทาำ ให้ตาอักเสบและแสบได้) 42 ใบไม้ให้คุณ...สมนุ ไพรใกลต้ ัว

นร ชื่อสามัญ : - ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Hiptage benghalensis (Linn.) Kurz ชื่อวงศ์ : MALPIGHIACEAE ชื่ออื่น : กาำ ลังช้างเผือก, พญาชา้ งเผอื ก, สะเลา ลักษณะ : ไม้เถาขนาดใหญ่ สูงได้ถึง 30 เมตร ใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามรูปวงหรือ รปู วงรีแกมขอบขนาน กว้าง 4-6 ซม. ยาว 10-15 ซม. ใบอ่อนสชี มพู ดอกช่อออก ที่ ปลายก่ิงหรือซอกใบ กลีบดอกสีชมพูมีแต้มสี เหลือง กล่นิ หอม ผลแห้ง ไมแ่ ตก มีปกี 3 ปีก สรรพคุณ : แก่น บาำ รุงกำาหนดั เป็นยาอายวุ ฒั นะ เจรญิ อาหาร แกอ้ อ่ นเพลยี ขบั ลม แกจ้ กุ เสยี ด แนน่ เฟ้อ บรพ ชื่อสามญั : Heart leaved moonseed ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Tinospora crispa (L.) Miers ex Hook. F.et Thoms. ชอื่ วงศ์ : MENISPERMACEAE ช่ืออนื่ : เครือเขาฮอ, จงุ่ จิง, เจตมูลหนาม, ตวั เจตมูลยาน, เถาหวั ด้วน, หางหนู ลกั ษณะ : ไม้เถาเลื้อยพัน มีลักษณะคล้ายชิงช้าชาลีมาก ต่างกันที่เถามีขนาด ใหญ่กวา่ มปี ุ่มปมมากกวา่ มีรสขมกว่าและไมม่ ปี ุ่มใกล้ฐานใบ สรรพคุณ : เถาเปน็ ยาแก้ไข้ ขับเหงอื่ แกก้ ระหายนา้ำ แก้ ร้อนใน โดยนาำ เถาสดขนาดยาว 2 คืบครง่ึ (30-40 กรัม) ต้มคันเอานำ้าดื่ม หรือต้มเค่ียวกับนำ้า 3 ส่วนจนเหลือ 1 สว่ น ดืม่ กอ่ นอาหารวนั ละ 2 คร้ังเช้าเย็น หรือเมอ่ื มีไข้ นอกจากนีใ้ ช้เป็นยาขมเจริญอาหารดว้ ย ใบไม้ให้คุณ...สมุนไพรใกล้ตวั 43

บ นบุร ชอ่ื สามัญ : Yellow allamanda, Common allamanda, Golden Trumpet ชอื่ วิทยาศาสตร์ : Allamanda cathartica Linn. ชือ่ วงศ์ : APOCYNACEAE ชื่ออืน่ : บานบุรีเหลอื ง ลักษณะ : เปน็ ไมพ้ ุ่มเลอ้ื ย สงู 2-5 ม. ลำาตน้ กลม เปน็ ข้อ มียางสีขาวท้งั ตน้ ใบเดีย่ ว รปู หอกปลายแหลม ผิวมันเรียบ สีเขยี วเขม้ เส้นใบชัดเจน ดอกชอ่ รปู ปากแตร สีเหลอื ง ผลกลมเปน็ กลีบ ปลูกเปน็ ไม้ประดบั สรรพคุณ : ใบเป็นยาถ่าย แก้จุกเสียด ทำาให้อาเจียน เปลือกตันและยาง ขับน้ำาดี ทกุ สว่ นถ้าใช้มากจะเปน็ ยาถ่ายอย่างแรง และทาำ ให้อาเจียน บ นไมร้ ร ก ว ชื่อสามัญ : Bachelor’s button, Button agaga ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Gomphrena globosa Linn. ช่อื วงศ์ : AMARANTHACEAE ชื่ออ่ืน : กุนนีดอกขาว, กนุ หยนิ ขาว, สามเดอื นดอกขาว, ตะล่อม, สามปีบอ่ เหยีย่ ว ลกั ษณะ : เป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็ก สูงราว 2 ฟุต ลำาต้นต้ังตรง กิ่งมีขนเล็กน้อย ใบเด่ียวรูปรีปลายแหลม ขอบเรียบ มีขนนุ่มทั้งใบ ดอกเป็นกระจุกทรงกลมมีสีขาว แดง ชมพู นิยมใช้ชนิดดอกขาวทำายา ปลูกเป็น ไม้ประดับ ขยายพนั ธด์ุ ว้ ยเมล็ด สรรพคณุ : สรรพคุณ ท้ังต้น ราก ต้มดื่มแก้ กามโรค หนองใน ขับปสั สาวะ ขับนวิ่ แกร้ ะดขู าว แก้กระษัย 44 ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมุนไพรใกลต้ วั

บกุ บกุ ร ชอ่ื สามัญ : Stenley’s Water-tup ชื่อวิทยาศาสตร์ : Amorphophallus campanulatus Blume. A.rex Hook.f. ชอ่ื วงศ์ : ARACEAE ชื่ออน่ื : หัวบุก, กะแท่ง, หัววนุ้ ลักษณะ : เป็นไม้ล้มลุกจำาพวกเท้ายายหม่อมหัว ลำาต้นพุ่งขึ้นมาจากหัวใต้ดิน เป็น ลำากลมโตกว่าเท้ายายหม่อมมาก ใบแบนโตแผ่แบนราบ ขอบจักเว้าลึก ก้านและ ใบ ลายสเี ขยี วเหลอื งสลบั ขาวกนั เหมอื นงหู วั กลม บกุ รอตน้ โตกวา่ บกุ ธรรมดา หวั จะเปน็ หลุมลงไปเหมือนรูปขันหิน บางต้นสูงถึง 5 ฟุต ดอกเป็นช่อรูปแท่งพุ่งมาจากดิน ใกลก้ ับลำาตน้ สรรพคณุ : หัวบุกเป็นอาหารผู้ป่วย โรคเบาหวาน ลดไขมันในเลือด ดูดสารพิษ หุงกับนาำ้ มนั ใสบ่ าดแผล กดั ฝ้า บุนน ค ชื่อสามญั : lron Wood ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Mesua ferrea Linn. ชอ่ื วงศ์ : GUTTIFERAE ชื่ออนื่ : สารภตี อบ ลกั ษณะ : ไม้ยนื ต้น สูง 10-15 เมตร ลาำ ต้นตรง ยอดออ่ นสีแดง ใบเด่ยี ว รูปใบหอก กว้าง 2-4 ซม. ยาว 7-12 ซม. เนื้อใบบางเหนย่ี ว ดอกเด่ียวหรือออกเปน็ คทู่ ่ีซอกใบ และปลายกิ่ง กลีบดอกสีขาว มีเกสรตัวผู้สีเหลือง จาำ นวนมาก กลิ่นหอมเย็น ผลเปน็ ผลสด สรรพคุณ : ดอกแห้งเปน็ ยาฝาดสมาน บำารุงธาตุ และขบั ลม บาำ รงุ โลหติ บาำ รงุ หวั ใจ ใชใ้ บพอก สมาน แผลสด ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมุนไพรใกลต้ วั 45

ใบ น ใบ ใบน ค ชื่อสามัญ : Carricature Plant (ใบเงิน) Gold Leaf (ใบทอง) Caricature Plant (ใบนาค) ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Graptophyllum pictum Griff. ชอื่ วงศ์ : ACANTHACEAE ชื่ออื่น : ใบรวยทอง, ทองคำาขาว, นากนอก ลักษณะ : เปน็ ไมพ้ ่มุ สูงประมาณ 1-2 ม. ใบเด่ยี วรปู รีปลายแหลม ขอบเรียบ มลี าย ดา่ งเป็นสีขาวเหลอื ง-นาคตามท่ชี นิดทเ่ี รียก ดอกช่อออกทป่ี ลายกง่ิ รูปทอ่ ปลายบาน เลก็ น้อย สีม่วงแดง ปลูกเปน็ ไมป้ ระดบั ทั่วไป สรรพคณุ : ใบแกใ้ ช้กาำ เดา แก้ร้อนในกระหายน้ำา ขับพยาธิ ตำาพอกหา้ มเลอื ด นา้ำ ค้นั จากใบหยอดหแู ก้คัน ขับแมลงเขา้ หู ดอกชงดมื่ ขบั ประจำาเดอื น ร ชื่อสามัญ : Burmese Padauk ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Pterocarpus macrocarpus Kurz ช่ือวงศ์ : FABACEAE ชอ่ื อน่ื : ประดู่เสน, จิตอ๊ ก, ตะเลอ เตอะเลอ, ฉะนอง ลกั ษณะ : ไมย้ นื ต้น สงู 15-25 เมตร ใบประกอบแบนขนนกเรียงสลบั ใบย่อยรปู ไข่ หรอื รปู ไขแ่ กมขอบขนาน กวา้ ง 3.5 ซม. ยาว 6-9 ซม. ดอกชอ่ ออกทซ่ี อกใบรปู ดอก ถั่ว กลีบดอกสีเหลืองอ่อน กล่ินหอม ผลเป็นฝัก แผ่นเป็นปกึ แบนๆ สรรพคณุ : แกน่ บาำ รงุ โลหติ แกก้ ระษยั โลหติ จาง ปวดเมื่อย 46 ใบไม้ใหค้ ุณ...สมนุ ไพรใกล้ตัว

รค ชื่อสามัญ : Chinese rice flower ช่อื วิทยาศาสตร์ : Aglaia odorata Lour. ชอ่ื วงศ์ : MELIACEAE ชื่ออ่ืน : ขะยง, ขะยม, พะยงค์, ยม, หอมไกล ลกั ษณะ : ไม้พุ่ม สูงประมาณ 3 เมตร มีใบดก ปลายยอดอ่อนหุ้มด้วยใบเกล็ด สนี า้ำ ตาล ใบประกอบแบบขนนก เรยี งสลบั มใี บย่อย 5 ใบ รปู ไขก่ ลบั กว้าง 1-2 ซม. ยาว 2-4 ซม. ดอกช่อออกที่ปลายก่ิง ลักษณะเป็น ช่อโปร่ง ดอกย่อยมีขนาดเล็กประมาณ 2 มม. กลน่ิ หอม กลบี ดอกสเี หลอื ง ผลเปน็ ผลสดมี 1-2 เมลด็ สรรพคณุ : รากกินเป็นยา ทำาให้อาเจียน ถอนพิษ เบื่อเมา ล้ น้ ชื่อสามญั : Thai croton ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ : Croton sublyratus Kurz ชื่อวงศ์ : EUPHORBIACEAE ช่อื อน่ื : เปล้าทา่ โพ ลกั ษณะ : ไม้พ่มุ หรือไมย้ ืนต้น สูง 1-4 เมตร ผลัดใบใบเดย่ี ว เรียงสลับ รูปใบหอก กลบั กวา้ ง 4-6 ซม. ยาว 10-15 ซม. ดอกช่อออกทซี่ อกใบบริเวณปลายกิง่ และท่ีปลาย กิ่ง ดอกย่อยขนาดเล็กแยกเพศ อยู่ในช่อ เดียวกัน กลีบดอกสีนวล ผลเป็นผลแห้ง แตกได้มี 3 พู สรรพคณุ : เปลอื กและใบรกั ษาโรคทอ้ งเสยี บำารุงโลหิต ประจำาเดือน ดอกเป็นยาขับ พยาธิ ใบไม้ให้คณุ ...สมุนไพรใกล้ตวั 47

ล้ ให ชื่อสามัญ : - ช่ือวิทยาศาสตร์ : Croton oblongifolius Roxb. ชือ่ วงศ์ : EUPHORBIACEAE ชอ่ื อน่ื : เปาะ, เปลา้ หลวง ลักษณะ : ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูงประมาณ 8 เมตร ใบอ่อนสีน้ำาตาล ใบเดี่ยว เรยี งสลบั รปู ขอบขนานรปู วงรแี กมขอบขนาน รปู ไขห่ รอื รปู ใบหอก กวา้ ง 5-10 ซม. ยาว 9-30 ซม. ดอกช่อ ออกที่ปลายก่ิงแยกเพศอยู่บนต้นเดียวกันหรือแยกต้น กลีบดอกสเี หลืองแกมเขียว ผลแหง้ แตกไดม้ ี 3 พู รปู ทรงกลม สรรพคุณ : ใช้ร่วมกันเปล้าน้อยเรียกว่า เปล้าท้ังสองใบ บำารุงธาตุ ดอก ขับพยาธิ ดองสรุ าดม่ื ขบั เลอื ดหลงั คลอด เปลอื กตน้ และกระพเี้ ปน็ ยาชว่ ยยอ่ ยอาหาร เปลอื กตน้ และใบ แกท้ อ้ งเสยี บำารงุ โลหิต แก่น ขับพยาธิไส้เดือน ราก ขับลมและ แกโ้ รคผวิ หนัง ผ่ืนคนั นำา้ เหลืองเสีย กั ก น ชอ่ื สามัญ : Common plantain, Greater plantain ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Plantago major Linn. ชื่อวงศ์ : PLANTAGINACEAE ชื่ออน่ื : หญ้าเอ็นยืด, หญา้ เอน็ อดื , หมอนอ้ ย, เชียจ่อยเช่า, ตะปุกช้,ี ฮาำ ผั่วเชา่ ลกั ษณะ : เปน็ พืชลม้ ลกุ อายหุ ลายปี ลำาต้นอยูใ่ ต้ดนิ ใบงอกข้ึนมาจากดิน กา้ นยาว ใบรูปกลมโคนเรยี วแหลม ปลายป้านแหลมหนา คลา้ ยใบผักคะน้า เสน้ ใบว่ิงตามยาว 5 เส้น สีเขยี วไม่เข้ม ดอกเลก็ ๆ ไม่มีก้านออกเปน็ ชอ่ เลก็ ยาวตดิ ตามกา้ นที่พงุ่ จากดิน ลกั ษณะแหง้ ผลเลก็ เมอ่ื แกแ่ ตกกลาง มกั เดนิ ตามทลี่ มุ่ ทม่ี นี า้ำ ทว่ ม ขยายพนั ธด์ุ ว้ ย เมลด็ สรรพคุณ : ทงั้ ตน้ ขบั ปสั สาวะ แกน้ วิ่ แกช้ า้ำ รวั่ แกก้ ามโรค แกท้ างเดนิ ปสั สาวะอกั เสบ ดบั พษิ รอ้ น แกท้ อ้ งรว่ ง ดบั พษิ ฝี แกป้ สั สาวะแดง ตาำ พอกแผลทห่ี ายยาก แกข้ อบตาเปน็ เม็ดบวม 48 ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมุนไพรใกล้ตัว

ักคร หวั หวน ชื่อสามญั : Para Cress ช่ือวิทยาศาสตร์ : Spilanthes acmella Murr. ชอ่ื วงศ์ : COMPOSITAE ชอื่ อืน่ : ผักคราด, ผกั ตมุ้ ห,ู ผักเผด็ ลักษณะ : ไม้ล้มลุก สูง 30-40 ซม. ลำาต้นค่อนข้างกลม อวบนำ้า อาจมีสีม่วงแดง ต้นทอดเล้ือยไปตามพ้ืนดิน ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปสามเหลี่ยม กว้าง 3-4 ซม. ยาว 3-6 ซม. ขอบใบหยักเล่ือย ดอกช่อ ออกท่ีซอกใบ รูปกรวยควำ่าสีเหลืองอ่อน ผลเปน็ ผลแห้ง รูปไข่ สรรพคณุ : ตน้ สดตาำ ผสมเหลา้ หรอื นา้ำ สม้ สายชู อมแก้ฝีในลำาคอหรือต่อมนำ้าลายอักเสบ ทำาให้ ลนิ้ ชา แก้ไข้ ยาพืน้ บา้ นใช้อดุ แก้ปวดฟนั ักหน ม ช่ือสามัญ : - ชื่อวิทยาศาสตร์ : Lasia spinosa (Linn.) Thw. ชือ่ วงศ์ : ARACEAE ชื่ออ่นื : กะล,ี บอนหนาม, จุยหลักเทา้ ลกั ษณะ : ไม้ล้มลุกอายุหลายปี ลำาต้นทอดเล้ือยและชูยอดขึ้น มีหนาม ใบเด่ียว เรียงสลับ รูปลูกศรหรือขอบใบหยกเว้าลึก แผ่นใบด้านปลายใบ ขนาด 35x45 ซม. แผน่ ใบดา้ นโคนใบขนาด 10x25 ซม. มหี นามบริเวณเสน้ ใบดา้ นล่าง กา้ นใบยาวได้ถงึ 1 เมตร มีหนาม ดอกชอ่ แทงออกมาจากกาบใบ ก้านดอกยาวได้ถึง 75 ซม. มีหนาม ใบประดบั สีนำา้ ตาลแกมเขียวถึงสีมว่ ง ยาวได้ถึง 55 ซม. บดิ เกลียวเลก็ นอ้ ย กลีบดอก สีชมพแู ล้วเปลย่ี นเป็นสีนำ้าตาลแกมเขียว ผลสด หนาและเหนียว สรรพคณุ : ลาำ ตน้ แกไ้ อ ขับเสมหะ ตม้ นำ้าอาบแกค้ ันท่ีเกิดจากโรคผิวหนงั เหอื ด หัด และไข้ออกฝิ่น ใบ แก้ปวดทอ้ ง ใบและก้านใบสด มสี ารไฮโดรเจนไชยาไนดซ์ ่ึงเป็นพิษ ควรตม้ หรือดวงเพอื่ กาำ จดั พิษกอ่ นใช้เป็นอาหาร ใบไม้ให้คณุ ...สมนุ ไพรใกล้ตัว 49

กั ลั ช่ือสามญั : Ceylon Spinach ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ : Basella alba Linn. ชือ่ วงศ์ : BASELLACEAE ชื่ออน่ื : ผกั ปลงั ใหญ,่ ผักป่งั ลกั ษณะ : ไม้เลื้อยล้มลุก ทุกสว่ นของต้นอวบนาำ้ เถาสมี ว่ งแดง ใบเด่ยี ว เรียงสลบั รูปไข่ป้อม กว้าง 3-8 ซม. ยาว 5-10 ซม. เนือ้ ใบหนานุม่ เมือ่ ขยี้มเี มือกเหนียว ดอกช่อ ออกทซ่ี อกใบ ดอกย่อย สีชมพู ไมม่ ีกา้ นดอก ผลเปน็ ผลสด ฉ่าำ นำ้า สีดำา สรรพคณุ : ใช้ใบแก้กลาก ดอกแก้เกลื้อน รากแก้มอื เทา้ ดา่ ง แก้รงั แค แกท้ อ้ งผูก ัก พว ชื่อสามญั : - ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Lresine herbstii Hook.f. ชอ่ื วงศ์ : AMARANTHACEAE ชื่ออื่น : ผกั แผ่วแดง, ผกั แผ่วสวน, อีแปะ ลกั ษณะ : ไม้ล้มลุก สูงประมาณ 50 ซม. ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามรูปโล่แกมรูปไข่ รปู วงรีหรือรปู ไข่กลับ กวา้ ง 2-4 ซม. ยาว 3-6 ซม. ปลายเวน้ สีแดง และมแี ถบขวาง สีชมพู ดอกช่อออกท่ีปลายก่ิง สีขาว แกมเหลือง มีทั้งดอกสมบูรณ์ เพศและ แยกเพศ ผลเป็นผลแหง้ ไมแ่ ตก สรรพคุณ : รากเป็นยาขับลม แก้หืด ไอ และปวดเมือ่ ยตามขอ้ 50 ใบไม้ให้คณุ ...สมุนไพรใกล้ตัว

ักหว นบ้ น ช่ือสามญั : Star gooseberry ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Cassia sophera Linn. ช่ือวงศ์ : FABACEAE ชื่ออื่น : ผกั เคด็ , ผกั เคล็ด ลักษณะ : ไม้พุ่ม สูง 1-3 เมตร ใบประกอบแบบขนนกเรียงสลับ ใบย่อย 4-9 คู่ รูปใบหอก กวา้ ง 1-2 ซม. ยาว 2-5 ซม. หใู บ รปู ไข่ รว่ งงา่ ย ดอกชอ่ ออกทซี่ อกใบ กลบี ดอก สเี หลอื ง ผลเป็นฝักค่อยขา้ งกลมยาว สรรพคณุ : ราก เป็นยาเย็น ดับพิษร้อนใน ร่างกาย ใบ ใชป้ รุงเป็นยาเขยี วแกไ้ ข้ และตม้ น้าำ อาบ แกผ้ ่นื คัน รักษาบาดแผล รั ชื่อสามญั : Guave ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Psidium guajava Linn. ชอ่ื วงศ์ : MYRTACEAE ชื่ออนื่ : จมุ่ โป, ชมพ,ู มะกว้ ย, มะกว้ ยกา, มะม่ัน, มะกา, มะจนี , ยำาหมู, สดี า ลกั ษณะ : ไมย้ ืนต้น สงู 3-10 เมตร เปลือกตน้ เรยี บ ใบเด่ยี ว เรยี งตรงข้าม รูปวงรี หรือรูปวงรีแกมขอบขนาน กว้าง 3-8 ซม. ยาว 6-14 ซม. ดอกเด่ียวหรือช่อ 2-3 ดอก ออกท่ซี อก ใบ กลบี ดอกสีขาว ร่วงงา่ ย เกสรตัวผู้ จาำ นวนมาก ผลเปน็ ผลสด สรรพคุณ : ใบแก้ท้องร่วง บิดมูกเลือด ระงับ กล่นิ ปาก รากขบั ปสั สาวะ แกป้ ัสสาวะพกิ าร ใบไม้ใหค้ ุณ...สมุนไพรใกลต้ วั 51

ชอ่ื สามญั : Sappan Tree ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Caesalpinia sappan Linn. ชื่อวงศ์ : LEGUMINOSAE ชอื่ อน่ื : ฝางสม้ ลกั ษณะ : ไม้พุ่ม สูง 5-8 เมตร มีหนาม ท่ัวไป ใบประกอบแบบขนนกสองช้ัน เรียงสลับ ใบยอ่ ย รปู ไขห่ รอื รูปขอบขนานกว้าง 0.6-0.8 ซม. ยาว 1.5-1.8 ซม. โคนใบเฉียง ดอกช่อ ออกที่ซอกใบ ตอนปลายก่ิงและที่ปลายก่ิง กลีบดอกสีเหลือง ผลเป็น ฝกั แบนสนี าำ้ ตาล สรรพคุณ : แก่นเป็นยาบำารุงโลหิต แก้ปอดพิการ ขบั เสมหะ ขบั ระดู นำ้าตม้ แกน่ ใชแ้ ต่งสีแดงของน้าำ ยาอุทยั สารทม่ี สี ีคอื brazilin สล ชื่อสามัญ : Cotton ชอื่ วิทยาศาสตร์ : Gossypium brasiliense Macfod. ชอ่ื วงศ์ : MALVACEAE ชอ่ื อ่ืน : ฝา้ ยเทศ, ฝา้ ยหลวง, สำาลี ลักษณะ : เป็นไม้ล้มลุก ทรงพุ่ม ต้นสูงและใบโตกว่าฝ้ายขาว ดอกเด่ียวสีเหลือง ผลกลม เมื่อแก่แตกออก มีเส้นใยสีขาว สะอาดมากกว่าฝ้ายขาวมากใช้ทำาสำาลี ทอผ้า สรรพคุณ : เมล็ด รสเมาเบื่อ บดผสม นำ้ามันยาง รับประทาน แก้โรคหนองใน ขบั หนอง ทำาใหห้ นองแห้ง 52 ใบไม้ใหค้ ุณ...สมุนไพรใกลต้ ัว

พ มล หลก ชื่อสามัญ : Saintignatus Bean ชื่อวิทยาศาสตร์ : Strychnos lucida R.Br. ชอ่ื วงศ์ : STRYCHNACEAE ช่อื อื่น : พญามือเหลก็ , ยามอื เหล็ก, เสี้ยวดกู ลักษณะ : ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูง 4-10 เมตร ใบเด่ียวเรียงตรงข้าม รูปไข่ กว้าง 2.5-4 ซม. ยาว 4-6 ซม. ดอกชอ่ ออกท่ซี อกใบ กลีบดอกสีเขียวออ่ น ผลสด รปู ทรงกลม เมลด็ กลมแบน คลา้ ยกระดมุ สรรพคุณ : เนื้อไม้ มีรสเบื่อเมา ขมเล็กน้อย ฝนน้ำาให้ข้น กินคร้ังละ 1 ถ้วยชา แก้ไข้ทุกชนิด แก้กษัยโลหิต (เป็นอาการของมะเร็งมดลูก และรังไข่ในสตรี หรือมะเร็งปอดในบุรุษ) ทาหัวเด็ก ที่โกนผมทำาให้เย็น ไม่มีรังแค แก้คัน เมล็ดและเปลือกต้น รักษาอหวิ าตกโรค บาำ รุงกำาลัง พ ไร้ใบ ชอ่ื สามัญ : Milk Bush ชื่อวิทยาศาสตร์ : Euphorbia tirucalli Linn. ชอ่ื วงศ์ : EUPHORBIACEAE ช่ืออืน่ : เคยี ะจีน, พญาร้อยใบ, เคียะเทยี น ลกั ษณะ : ไม้ยืนตน้ สงู 4-7 เมตร ไมม่ หี นาม มนี ำ้ายางสีขาว อวบน้าำ แตกกิง่ กา้ น สาขามาก กิ่งรูปทรงกระบอกเกล้ียงสีเขียว ใบเด่ียว ออกเฉพาะท่ีข้อส่วนปลายยอด ลดรูปเป็นแผ่นขนาดเล็ก ร่วงง่าย ดอกช่อ ออกเป็นกระจุกที่ปลายก่ิง ใบประดับ สเี หลอื งออ่ น ดอกตวั ผแู้ ละตวั เมยี ไมม่ กี ลบี ดอกอยใู่ นชอ่ เดยี วกนั ผลเปน็ ผลแหง้ แตกได้ สรรพคณุ : พญาไรใ้ บจดั เปน็ พชื มพี ษิ เมอ่ื สมั ผสั กบั นาำ้ ยางขาวจากตน้ จะทาำ ใหผ้ วิ หนงั อกั เสบ บวมเปน็ ผนื่ แดง หากเขา้ ตาอาจทาำ ใหต้ าบอด ในตาำ ราพนื้ บา้ นใชย้ างแตม้ กดั หดู ซึ่งมฤี ทธริ์ ะคายเคืองอยา่ งแรงและเปน็ สารร่วมก่อมะเร็ง จึงควรระวงั ในการใช้ ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมนุ ไพรใกลต้ ัว 53

พ สตั บรรณ ชื่อสามัญ : Blackboard Tree/Devil Tree ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Alstonia scholaris (L.) R.Br. ช่ือวงศ์ : APOCYNACEAE ชือ่ อน่ื : สัตตบรรณ, ตีนเปด็ , ตีนเปด็ ขาว, ชบา, ยางขาว, หัสบรรณ ลกั ษณะ : ไมย้ นื สูง สูงถึง 30 เมตร เปลอื กตน้ สีเทา มยี างขาวมาก กิ่งแตกออกรอบ ขอ้ ใบเด่ียว เรยี งรอบข้อๆ ละ 6-9 ใบ รปู ขอบขนานแกม ใบหอกกลบั หรอื รปู ไขก่ ลับ กวา้ ง 2-6 ซม. ยาว 5-18 ซม. ปลายทู่กลม หรือเว้าเล็กน้อย ดอกช่อ ออกเป็นกระจุก ทปี่ ลายกง่ิ กลบี ดอกสขี าวแกมเหลอื ง ผลเปน็ ฝกั ออกเปน็ คู่ รปู กลมยาว สรรพคณุ : เปลือกต้นแก้บิด สมานลำาไส้ แก้ไข้หวัด หลอดลมอักเสบ พลับพล ก พลับพล ก ว ชอ่ื สามัญ : Giant Lily, Cape Lily ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Crinum amabile Donn C.asiaticum Linn. ชอ่ื วงศ์ : AMARYLLIDACEAE ชอ่ื อื่น : ลิลัว ลกั ษณะ : ไม้ล้มลุกอายุหลายปี สูงประมาณ 1 เมตร มีหัวใต้ดิน ส่วนเหนือดิน ประกอบด้วยกาบใบสีขาวหุ้มซ้อนกัน เป็นชั้นใบเดี่ยวเรียงซ้อนสลับเป็นวงกว้าง 7-15 ซม. ยาวประมาณ 1 เมตร หนาอวบน้ำา ดอกช่อขนาดใหญ่แทงออกมาจาก กลุ่มใบตอนปลายมีดอกย่อยเป็นกระจุก 12-40 ดอก พลับพลึงดอกแดงกลีบสีขาว แกมชมพู พลบั พลงึ ดอกขาวกลีบสีขาว ผลเปน็ ผลสด สรรพคณุ : ใบสดลนไฟให้อ่อนตัวลง ประคบแก้เคล็ด ยอก ช้ำาบวม สารสกัดจากใบมีฤทธ์ิต้านเช้ือแบคทีเรียและ ตา้ นการเจริญของเน้ืองอก 54 ใบไม้ให้คณุ ...สมุนไพรใกลต้ ัว

พกุล ชอ่ื สามัญ : Bullet Wood ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Mimusops elengi Linn. ชือ่ วงศ์ : SAPOTACEAE ชอ่ื อ่นื : กนุ , แกว้ , ซางดง, พกิ ุลปา่ ลักษณะ : ไม้ยืนต้น สูง 10-25 เมตร ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่หรือรูปวงรี กวา้ ง 3-6 ซม. ยาว 5-12 ซม. ขอบใบเปน็ คลนื่ ดอกเดยี่ วหรอื ออกเปน็ กระจกุ 2-6 ดอก ที่ซอกใบ กลบี ดอกสีนวล กล่ินหอม ผลเป็นผลสด รปู ไข่ สรรพคณุ : ดอกเข้ายาหอม บำารุงหัวใจ แก้เจ็บ คอ แก้ปวดเม่ือยกล้ามเนื้อ จัดอยู่ในเกสรทั้งห้า เปลือกต้นต้มอมกลั้วคอ แก้โรคเหงือกอักเสบ เน้อื ไม้ ท่ีราลงมสี ีนา้ำ ตาลเขม้ ประขาว มีกลิน่ หอม เรียกว่า ขอนดอก ใช้บำารุงตับ ปอด หัวใจและ บาำ รุงครรภ์ พม สนตน้ ชื่อสามญั : Patchouli, Patchoulli, Patchouly ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Pogostemon cablin (Blanco) Benth. ชอ่ื วงศ์ : LABIATAE ชอ่ื อื่น : ใบพมิ เสน, ผกั ชีช้าง, ใบหลม, ใบอหี รม, ฮ่วั เซียง, กว่ งฮ่วั เซยี ง ลกั ษณะ : ไม้ล้มลุก สูง 30-75 ซม. ทุกส่วนมีกลิ่นหอม ใบเดี่ยวเรียงสลับ รูปไข่ กว้าง 5-8 ซม. ยาว 7-10 ซม. ขอบใบหยักมน ดอกช่อ ออกที่ซอกและปลายกิ่ง กลีบดอก สีขาวประมว่ ง ผลเป็นผลแห้ง ไมแ่ ตก สรรพคุณ : ใบปรุงเป็นยาลดไข้ ใบไม้ให้คณุ ...สมนุ ไพรใกล้ตวั 55

พุ ชื่อสามญั : East Indian Rose Ray ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ervatamia divaricata Burkill. E. coronaria Stapf. ชอ่ื วงศ์ : APOCYNACEAE ช่อื อื่น : พุดสวน, พุดจบี ลักษณะ : เป็นไม้พมุ่ เตยี้ สูง 2-3 ฟตุ แตกก่งิ ก้านสาขามาก ใบเดย่ี ว รปู หอก ปลาย แหลมยนื่ ยาว เสน้ ใบยอ่ ยเกอื บขนาน ผวิ และขอบเรยี ว สเี ขยี ว ดอกเลก็ ๆ ดอกตมู เหมอื น ปลายพกู่ นั ใชท้ าำ พวงมาลยั กลม บานออกมี 5 กลบี บาง สีขาว โคนเปน็ ทอ่ เลก็ ๆ กลมสขี าว ออกเปน็ ชอ่ ที่ปลายกงิ่ หรอื งา่ มใบ สรรพคุณ : ใบตำาชงน้ำาดื่มแก้ไอ ดอก ค้ันนำ้า ทาแกโ้ รคผิวหนงั ต้น ค้ันนำ้าด่ืมขับพยาธิ พุ รกั ช่อื สามัญ : Indian Shot ชื่อวิทยาศาสตร์ : Canna indica Linn. ชอ่ื วงศ์ : CANNACEAE ชอื่ อืน่ : พุทธศร, ดอกบวั ละวง ลักษณะ : เป็นพืชล้มลุกมีเหง้าใต้ดิน ต้นสูง 3-4 ฟุต ใบเดี่ยวเป็นแผ่นกว้าง รูปหอกใหญ่ปลายแหลม ลักษณะคล้ายพวกขม้ินอ้อย แต่ต้นจะสูงกว่า ก้านใบ ยาว เรียวกว่า ดอกออกเป็นช่อมีก้านต้นสูง กลีบดอกเล็กเรียวเหมือนเล็บมือยาวๆ สีแดง ผลกลมเท่าหวั แมม่ อื ผิวเป็นเมด็ ใสๆ รอบสเี ขยี ว แตเ่ ดมิ ปลกู เป็นไม้ประดบั ปจั จบุ นั มีพันธุ์ดอกใหญ่สวยงามกว่า จึงหาค่อนข้างยาก พบหลงเหลืออยู่ตามที่รกร้าง วา่ งเปลา่ ท่ลี มุ่ ชืน้ แฉะเปน็ บางครัง้ สรรพคุณ : ดอก ตาำ พอกห้ามเลอื ด รกั ษาแผลหนอง เมลด็ ตาำ พอกแก้ปวดศีรษะ เหง้า บาำ รุงปอด แก้วณั โรค แก้ไอ ไอเป็นเลือด แกโ้ รคตับอกั เสบ ตวั เหลือง แก้ประจาำ เดือน ไม่ปกตมิ ามากหรือมาไมห่ ยดุ 56 ใบไม้ใหค้ ุณ...สมนุ ไพรใกล้ตัว

พุ ร ชื่อสามัญ : Indian Juiube ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Zizyphus jujube Lank. ชอ่ื วงศ์ : RHAMNACEAE ชื่ออ่นื : มะตนั , มะควัดดอย, หมากทนั ลักษณะ : เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ตามกิ่งก้านมีหนามแหลมคมโค้ง ใบกลม ปลายแหลมเล็ก ดอกเล็กๆ ดก ออกเป็นช่อตามง่ามใบผลกลมหรือ รปู ไข่ ปลกู เปน็ อาหาร ขยายพนั ธ์ุ ดว้ ย เมล็ดและก่ิงตอน สรรพคุณ : ผลดินไวใ้ ช้สมาน ผลสุก ขับเสมหะ แก้ไอ เป็นยาระบาย พร ห ชื่อสามญั : Fringed hibiscus ช่ือวิทยาศาสตร์ : Hibiscus schizopetalus Hook. ช่ือวงศ์ : MALVACEAE ชื่ออื่น : พู่เรอื หงส,์ หางหงส์, ชุมบาหอ้ ย ลักษณะ : เป็นไม้พุ่มขนาดย่อม ลำาต้นมีเปลือกลอกได้เหมือนปอ มียางเหนียว ใบเดี่ยวรูปไข่ปลายแหลม ผิวเรียบขอบจัก ดอกเด่ียวทรงกลม มี 5 กลีบบาง ขอบจัก ไมเ่ ป็นระเบียบ สรรพคุณ : ใบและราก รสเฝอ่ื นเยน็ แกไ้ ข้ ในเดก็ แก้เจบ็ คอ แกไ้ อ ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมุนไพรใกลต้ วั 57

พก ช่อื สามัญ : Broken Bone tree, Damocles tree, Indian Trumpet Flower ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Oroxylum indicum (L.) Vent. ชื่อวงศ์ : BIGNONIACEAE ช่ืออน่ื : มะลิดไม,้ มะลนิ้ ไม้, ลดิ ไม,้ ล้นิ ฟา้ ลกั ษณะ : ไม้ยืนตน้ สงู 3-12 เมตร แตกกงิ่ ก้านนอ้ ย ใบประกอบแบบขนนกสามช้นั ขนาดใหญ่ เรยี งตรงขา้ มรวมกนั อยบู่ รเิ วณปลายกง่ิ ใบยอ่ ยรปู ไขแ่ กมวงรี กวา้ ง 4-8 ซม. ยาว 6-12 ซม. ดอกชอ่ ออกทป่ี ลายยอดกา้ นชอ่ ดอกยาว ดอกยอ่ ยขนาดใหญ่ กลบี ดอก สนี วลแกมเขยี ว โคนกลบี เปน็ หลอดสมี ว่ งแดง หนายน่ บานกลางคนื ผลเปน็ ฝกั รปู ดาบ เมอ่ื แก่จะแตกภายในมีเมลด็ แบน สขี าว มปี ีกบางโปร่งแสง สรรพคุณ : รากเป็นยำาบำารุงธาตุ แก้ท้องร่วง เมล็ดเป็นยาระบาย ยาจีนใช้เมล็ด เปน็ ยาแกไ้ อ ขบั เสมหะ พ พว ช่อื สามญั : Madagascar Periwinkle, Periwinkle ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Catharanthus roseus G.Don. ชอ่ื วงศ์ : APOCYNACEAE ชื่ออืน่ : แพงพวยฝรงั่ , นมอินทร,์ ผกั ปอดบก, พงั พวยบก ลักษณะ : เป็นไม้ต้นขนาดเลก็ สูง 1-3 ฟตุ แตกกิง่ ก้านสาขามาก ใบเด่ยี วรปู ไข่กลับ สีเขียว เส้นใบออกขาว ออกเป็นคู่ตามข้อ ดอกออกตามง่ามใบและยอดเป็นท่อเล็กๆ กลมกลืนแผ่นแบนเรียบทรงกลม 5 กลีบ มีพันธ์ุสขี าว และสีชมพูอมมว่ ง ฝกั กลมยาว ขยายพันธุ์ด้วยเมลด็ สรรพคุณ : ต้น ใบ ตม้ ด่มื แก้โรคเบาหวาน ลดความ ดันโลหิต แก้มะเร็งในเม็ดเลือด แก้ท้องผูก รากขับ พยาธิ แก้บิดขบั ระดู 58 ใบไม้ใหค้ ุณ...สมุนไพรใกล้ตัว

ไพล ชอ่ื สามญั : Phlai, Cassumunar ginger ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ : Zingiber cassumunar Roxb. ชอื่ วงศ์ : ZINGIBERACEAE ชื่ออ่นื : ว่านไฟ, ปูเลย, ปลู อย ลักษณะ : เป็นพืชจำาพวกเหง้าใต้ดิน ล้มลุก แห้งเหี่ยวไปในหน้าแล้ง งอกงาม ในหน้าฝน ใบเดยี่ วรปู หอกเรยี วยาว ผิวและขอบเรียบ กาบใบหุ้มลาำ ต้น สงู 2-4 ฟุต สเี ขียวเขม้ โคนกาบสีแดง เนื้อในเหง้าสเี หลืองออ่ น กล่นิ หอมฉนุ ดอกชอ่ ทรงพุ่มกลม เรียวยาวตั้งตรง กาบหมุ้ สีน้ำาตาลเข้มแดงขอบเขยี ว กลีบดอกทยอยบานออกมาบางๆ สีขาวหรือเหลอื ง ขยายพันธุด์ ว้ ยเหง้า สรรพคณุ : ใบแกป้ วดเมอื่ ย ดอกแกช้ า้ำ ใน กระจายโลหติ รากแก้เลอื ดกำาเดา แก้อาเจยี นเปน็ โลหติ เหงา้ แกเ้ หน็บ ชา เคลด็ ขัดยอก ทาเคลอื บสมานแผลปอ้ งกนั ติดเช้อื ล ชอ่ื สามัญ : Kariyat , The Creat ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees ชือ่ วงศ์ : ACANTHACEAE ชอ่ื อื่น : คปี งั ฮ,ี ฟา้ ทะลายโจร, หญา้ กนั ง,ู น้ำาลายพงั พอน ลกั ษณะ : ไมล้ ม้ สกุ สงู 30-60 ซม. ทง้ั ตน้ มีรสขม ลาำ ต้นเปน็ สเ่ี หลย่ี ม แตกก่ิงออก เป็น พมุ่ เล็ก ใบเด่ยี ว เรยี งตรงข้าม รูปไข่หรือรปู ใบหอก กว้าง 2-3 ซม. ยาว 4-5 ซม. สเี ขียวเขม้ เป็นมนั ดอกชอ่ ออกท่ปี ลายกิง่ และซอกใบ ดอกยอ่ ยขนาดเล็กกลีบดอกสี ขาว โคนกลบี ดอกติดกนั ปลายแยกออกเปน็ 2 ปาก ปากบนมี 3 กลบี มเี ส้นสแี ดงเขม้ พาดตามยาว ปากลา่ งมี 2 กลบี ผลเป็นฝกั สเี ขยี วอมนำา้ ตาล ปลายแหลม เมอ่ื ผลแก่ จะแตกเปน็ สองซีก ดีดเมล็ดออกมา สรรพคณุ : ใบหรือท้ังต้นบนดินเก็บก่อน มีดอกเป็นยาแก้เจ็บคอ แก้ท้องเสีย แก้ไข้ เปน็ ยาขมเจรญิ อาหาร ใบไม้ให้คณุ ...สมนุ ไพรใกลต้ วั 59

มห ห ส ชื่อสามญั : Butterfly Lily. Garland Flower, Ginger Lily, White Ginger ชอื่ วิทยาศาสตร์ : Hedychium coronarium Roem. ชอื่ วงศ์ : ZINGIBERACEAE ชื่ออ่นื : กระทายเหนิ , หางหงส์, ตาหา่ น, เหินแกว้ , เหินคาำ ลักษณะ : ไม้ล้มลุก มีเหง้าใต้ดิน สูง 1-1.5 เมตร ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปขอบขนาน หรอื รูปใบหอก กวา้ ง 5-8 ซม. ยาว 16-25 ซม. ดอกช่อออกท่ีปลายกิ่ง กลีบดอกสีขาว มีกล่ินหอม ผลแหง้ แตกได้ รูปทรงกลม มี 3 พู สรรพคณุ : เหง้า ตากแห้ง บดให้ละเอียดผสม นำ้าผึ้ง ปั้นเป็นลูกกลอน กินแก้กษัย บำารุงกำาลัง บำารงุ ไต น้ำามนั จากเหงา้ สดฆ่าแมลง ม กล ต ้ ชื่อสามญั : Red Sandalwood Tree ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Adenanthera pavonina Linn. ชอ่ื วงศ์ : LEGUMINOSAE ชอ่ื อนื่ : มะกล่ำาต้น, มะแค้ก, หมากแคก้ , มะแดง, มะหัวแดง, มะโหกแดง ลกั ษณะ : ไม้ยืนตน้ สูง 5-20 เมตร ใบประกอบแบบขนนกสองช้ันเรยี งสลับ ใบยอ่ ย รปู วงรี รูปไขห่ รอื รูปขอบขนาน กว้าง 1-3.5 ซม. ยาว 2-5.5 ซม. ดอกช่อ ออกทซ่ี อก ใบ รปู ทรงกระบอก กลบี ดอกสเี หลืองออ่ น ผลเป็นฝัก เมล็ดรูปค่อนข้างกลม สแี ดง สรรพคุณ : ใบตม้ กนิ แกโ้ รคปวดขอ้ บาำ รงุ ธาตุ แกท้ อ้ ง รว่ งและบดิ รากขบั เสมหะ เมลด็ พอกดบั พษิ รกั ษาแผล หนองและฝี 60 ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมุนไพรใกลต้ วั

ม กล ต หน ชอ่ื สามญั : Crabs Eye Vine/American Pea ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Abrus precatorius Linn. ช่ือวงศ์ : LEGUMINOSAE ชื่ออ่ืน : กลำ่าเครอื , กลำ่าตาไก่, มะกลำ่าเครือ, มะกลา่ำ แดง, มะแคก้ , ตากลา่ำ , มะขามเถา, ไมไ้ ฟ ลกั ษณะ : มะกลาำ่ ตาหนู มีลักษณะทรงต้น ใบ ดอก และผลเหมือนกับมะกล่าำ เผอื ก ตา่ งกันท่กี ลบี ดอกสีชมพูแกมม่วง และเมลด็ สีแดงสด รอบขว้ั สีดาำ สรรพคุณ : รากขับเสมหะ แก้เสียงแห้ง ชงนำ้าด่ืมแก้ไอและหวัด พบว่าใบ มีสารหวานช่ือ abrusosides ซ่ึงมีความหวาน มากกว่า นำ้าตาลทราย 30-100 เท่า และไม่มีพิษ เมลด็ มี สารพษิ ชอื่ abrin ขบเมลด็ ใหแ้ ตกและกนิ เพยี ง 1-2 เม็ด มีพิษถึงตายได้ ม กล ก ชื่อสามญั : Liquorice root ชอื่ วิทยาศาสตร์ : Abrus fruticulosus Wall. Ex Wight & Arn. ชอ่ื วงศ์ : LEGUMINOSAE ชอ่ื อ่ืน : คอกวิ่ , มะขามย่าน ลักษณะ : ไม้เล้ือย แตกก่ิงก้านมากเป็นพุ่มทึบ ใบประกอบแบบขนนกเรียงสลับ ใบย่อยรูปขอบขนานหรือรูปไข่กลับ กว้าง 0.6-0.9 ซม. ยาว 1.3-2 ซม. ดอกช่อ ออกทซ่ี อกใบ รปู ดอกถว่ั กลบี ดอกสขี าว ผลเปน็ ฝกั เมล็ดค่อนข้างกลม สขี าว สรรพคุณ : ใบมีสารหวาน ชื่อ glycyrrhizin ซึง่ หวานกวา่ นา้ำ ตาลทราย 50 เทา่ เมลด็ อาจมีพิษ เช่นเดยี วกับเมลด็ มะกลำ่าตาหนู ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมนุ ไพรใกลต้ ัว 61

มก ก ชื่อสามัญ : Hog Plum, Wild Mango ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Spordia pinnata Kurz. S.mangifera Wild. ชื่อวงศ์ : ANACARDIACEAE ชื่ออืน่ : กอกก๊กุ , มะกอกบ้าน ลักษณะ : เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ลำาต้นกลมตั้งตรง ใบประกอบรูปหอก ปลายแหลม ดอกชอ่ สขี าว ผลกลมรปู ไข่ เมอ่ื แกส่ กุ สเี หลอื งอมเขยี ว เปลอื กนมิ่ เนอื้ เปยี ก เมล็ดกลมโตแขง็ เกดิ ตามปา่ ดงดบิ แล้งทัว่ ไป ปลูกเปน็ อาหาร ขยายพันธ์ุดว้ ยเมล็ด สรรพคุณ : ใบ ค้ันเอาน้ำาหยอดหู แก้ปวดหู แก้หูอักเสบ เปลือกต้นแก้ปวดมวน แก้สะอึก ผลแก้โรคขาดแคลเซียม เมล็ดแช่เอานำ้าดื่ม แก้รอ้ นใน แก้หอบ สะอึก มก ชื่อสามญั : - ชื่อวิทยาศาสตร์ : Eridelia ovate Decne ชอ่ื วงศ์ : EUPHORBIACEAE ช่อื อ่นื : กอง, ก้องแกบ, ขเี้ หลา้ , มาดกา, มัดกา, สา่ เหล้า ลกั ษณะ : ไม้ยนื ต้น สูง 5-10 เมตร ลาำ ตน้ เรยี บ ใบเดี่ยว เรียงสลบั ในระนาบเดยี วกนั รูปวงรหี รือรูปไข่กลับ กวา้ ง 3-8 ซม. ยาว 8-21 ซม. หลงั ใบสีเขยี วอ่อน ท้องใบสีจาง กวา่ กา้ นใบสนั้ และโปง่ พองออกดอกชอ่ ออกเปน็ กระจกุ ทซ่ี อกใบหรอื ตามกงิ่ แยกเพศ อยู่ในช่อเดยี วกนั ผลเปน็ ผลสด ค่อนขา้ งกลม สรรพคุณ : ใบเปน็ ยาระบายอยา่ งออ่ น โดยใชใ้ บแหง้ หรอื ใบสดปง้ิ พอกรอบ โดยใชใ้ บแหง้ ขนาด 1.5-2 กรมั ชงกับนำ้าเดือด แช่ไว้นาน 10-20 นาที ดมื่ ก่อนนอน 62 ใบไม้ให้คุณ...สมุนไพรใกลต้ วั

ม กล ชอ่ื สามญั : Edony Tree ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Diospyros molls Grill ชือ่ วงศ์ : EBENACEAE ช่อื อืน่ : ผเี ผา, มกั เกลอื ลักษณะ : ไม้ยืนต้น สูงได้ถึง 30 เมตร ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่หรือรูปไข่ แกมขอบขนาน กว้าง 2-3 ซม. ยาว 4-7 ซม. สเี ขยี วเขม้ เมือ่ แห้งสีดำา ดอก ออกที่ซอก ใบ แยกเพศ อยู่คนละต้น ดอกตัวผอู้ อกเปน็ ช่อส้นั ๆ ประมาณ 3 ดอก ดอกตัวเมียเปน็ ดอกเด่ียว กลีบดอกสีเหลือง ผลเป็นผลสด รูปกลมเกล้ียง ผลดิบสีเขียว ผลสุกสีดำา มีกลบี เล้ยี ง 4 กลีบ ตดิ อยทู่ ่ขี ้ัวผล สรรพคุณ : ผลดิบสดเป็นยาถ่ายพยาธิได้หลายชนิด ถ่ายพยาธิปากขอได้ดีที่สุด เด็กอายุ 10 ปี ใช้ 10 ผล ผู้ท่มี ีอายุมากกว่า 10 ปี ใหเ้ พ่มิ จำานวนข้ึน 1 ผลตอ่ 1 ปี แต่สูงสุดไม่เกิน 25 ผล ล้างให้สะอาดตำาให้แหลก กรองเอาเฉพาะนำ้าผสมหัวกะทิ 2 ช้อนชาต่อมะเกลอื 1 ผล กินครั้งเดยี วใหห้ มด ข้อควรระวังผทู้ ีห่ ้ามถา่ ยพยาธิดว้ ย มะเกลอื ไดแ้ ก่ เดก็ อายุต่ำากวา่ 10 ปี หญงิ มีครรภห์ รอื หลังคลอดไมเ่ กนิ 6 สปั ดาห์ มม ชื่อสามัญ : Tamarind ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Tamarindus indica Linn ช่ือวงศ์ : ELGUMINOSAE ชื่ออน่ื : ขาม, ตะลูบ, มอ่ งโคลง้ , อาำ เปียล, หมากแกง, ส่ามอเกล ลักษณะ : ไม้ยืนต้น สูง 15-25 เมตร ใบประกอบแบบขนนกเรียงสลับใบย่อย รูปขอบขนาน กว้าง 5-8 มม. ยาว 1-1.5 ซม. ดอกช่อ ออกที่ซอกใบและปลายกิ่ง กลีบดอกสเี หลอื ง มลี ายสีม่วงแดง ผลเปน็ ฝกั มีเน้ือหุ้มเมลด็ สนี ำา้ ตาล ฉ่ำานำา้ สรรพคุณ : มะขามเปียกเป็นยาถ่าย เนื่องจาก มี กรดอินทรีย์ เปลือกต้นเป็นยาสมานคุมธาตุ เนื้อในเมล็ดเป็นยาฆ่าพยาธิไส้เดือน ใบและ ยอดอ่อนมรี สเปรีย้ ว ใช้ในการอาบ อบสมุนไพร ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมนุ ไพรใกล้ตวั 63

ม มก ชื่อสามญั : Alexandria senna ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ : Cassia angustifolia Vahl ชื่อวงศ์ : LEGUMINOSAE ชอ่ื อ่นื : - ลักษณะ : ไม้พุ่มสูง 0.5-1.5 เมตร ใบประกอบแบบขนนกเรียงสลับใบย่อยรูปวงรี หรอื รูปใบหอก กวา้ ง 1-1.5 ซม. ยาว 2.5-3.5 ซม. ดอกช่อ ออกทีซ่ อกใบตอนปลายก่ิง กลีบดอกสีเหลอื ง ผลเปน็ ฝักแบน รูปขอบขนาน สรรพคณุ : ใบและฝักอ่อนเปน็ ยาระบาย โดยนาำ ใบซงึ่ เก็บกอ่ นมีดอก ตากแหง้ 3-10 กรัม หรือฝักแหง้ 4-5 ฝกั ชงน้ำารอ้ นทิ้งไว้ 10 นาที ด่ืมกอ่ นนอน สารทอ่ี อกฤทธ์ิระบาย คือ sennosides A และ B อาการขา้ งเคยี งที่พบคอื ปวดมวนท้อง ซงึ่ มักเกดิ จากใบ มากกว่าฝัก มะขามแขกเป็นยาระบายชนิดกระตุ้นลำาไส้ใหญ่เช่นเดียวกับชุมเห็ดเทศ จึงมีขอ้ ควรระวังเช่นเดียวกนั ม มม ช่ือสามัญ : Emblic Myrobalan ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Phyllanthus emblica Linn. ชอ่ื วงศ์ : EUPHORBIACEAE ชื่ออ่ืน : กาำ ทวด ลกั ษณะ : ไม้ยืนต้น สูง 8-20 เมตร ใบเด่ียว เรียงสลับรูปขอบขนาน กว้าง 0.25-0.5 ซม. ยาว 0.8-1.5 ซม. ดอกช่อ ออกเป็นกระจุกท่ีซอกใบ แยกเพศอยู่บน ต้นเดียวกัน ดอกย่อยสีนวล ผลเป็นผลสด รูปกลม ผวิ เรยี บ มเี สน้ พาดตามยาว 6 เสน้ เมลด็ กลม สเี ขยี วเขม้ สรรพคุณ : เนื้อผลแห้งหรือสดกินขับเสมหะ ทำาให้ ชุ่มคอ ผลแห้งต้มกินแก้ไข้ นำ้าค้ันผลสดแก้ท้องเสีย ขับปัสสาวะ มีวติ ามินซี ใช้แกโ้ รคเลือดออกตามไรฟนั 64 ใบไม้ใหค้ ุณ...สมนุ ไพรใกลต้ วั

ม ค คว ชื่อสามัญ : Soapberry ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Sapindus emarginatus Wall. ชอ่ื วงศ์ : SAPINDACEAE ช่อื อื่น : ประคาำ ดีควาย ลักษณะ : ไม้ยืนต้น สูง 10-30 เมตร ใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับ ใบย่อย รูปไขห่ รอื รูปไขแ่ กมขอบขนาน กว้าง 50-7 ซม. ยาว 10-14 ซม. ดอกชอ่ ออกท่ีปลาย กิ่ง แยกเพศ อยู่บนต้นเดียวกัน กลีบดอก สีนวล ผลเป็นผลสด รูปกลม สรรพคณุ : ผลทุบให้แตก แช่น้ำาล้างหน้า รักษาผิว แก้รังแค แก้ชันนะตุ (โรคผิวหนัง พุพองบนศีรษะเดก็ ) ม ัน ชื่อสามัญ : Madan ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Garcinia schomburgkiana Pierre ชอ่ื วงศ์ : CLUSIACEAE ชอ่ื อนื่ : สม้ มะดนั , ส้มไมร่ ูถ้ อย ลกั ษณะ : ไมย้ นื ต้น สงู 3-7 เมตร ใบเดีย่ ว เรียงตรงขา้ มรปู ขอบขนาน รปู ใบหอก หรือรูปไข่แกมขอบขนาน กว้าง 2-3 ซม. ยาว 5-8 ซม. ดอกช่อออกเป็นกระจุกท่ี ซอกใบ แยกเพศอยบู่ นตน้ เดยี วกนั กลบี ดอกสเี หลอื งสม้ ผลสด รปู กระสวย รสเปรยี้ วจดั สรรพคุณ : ใบและเน้ือผล ทำายาดองเปรี้ยวเค็ม เปน็ ยาฟอกเสมหะ แก้ประจาำ เดอื นผิดปกติ แกไ้ อ ผลดองนำ้าเกลือกิน แก้น้ำาลายเหนียว เป็นเมือก ในคอ ใบไม้ให้คุณ...สมุนไพรใกลต้ ัว 65

ม ุ มุ พร ชื่อสามญั : Cluster fig, Goolar (Gular) ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ficus racemosa Linn. ชื่อวงศ์ : MORACEAE ชอ่ื อืน่ : เดื่อเกลีย้ ง, เดอ่ื น้ำา, มะเดอ่ื , มะเดอ่ื ชุมพร ลกั ษณะ : ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูงได้ถึง 30 เมตร มีนำ้ายางขาว ก่ิงอ่อนและ ผลมีขนละเอียดสีขาว ใบเด่ียวเรียงสลับ รูปวงรี รูปไข่ รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก กว้าง 3.5-8.5 ซม. ยาว 6-19 ซม. ดอกช่อเกิดภายในฐานรองดอกทม่ี รี ูปร่างคลา้ ยผล ออกท่ีลำาต้นและกิ่ง แยกเพศอยู่ในช่อเดียวกัน ผลสดรูปไข่แกมสามเหลี่ยม เมื่อสุกสี แดงแกมชมพู สรรพคณุ : ราก แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ (ไข้ที่มีตุ่มที่อวัยวะภายในหรือที่ผิวหนัง ซึ่งตุ่ม อาจมีสีดำา) แก้ร้อนใน ตำารายาไทยและยาพื้นบ้าน ใช้เปลือกต้นมีรสฝาด แก้อาการ ท้องเสีย แก้อาเจียน ห้ามเลือดล้างแผล ม ตม ชอ่ื สามญั : Bael Fruit Tree/Bengal Quince ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Aegle marmelos (L.) corr. ชอ่ื วงศ์ : RUTACEAE ชื่ออ่นื : กระทนั ตาเถร, ตุ้มตัง, ตมู , มะปิน ลกั ษณะ : ไม้ยืนต้น สูง 10-15 เมตร ใบประกอบแบบนิ้วมือ เรียงสลับ ใบย่อย รปู วงรีหรอื รปู ไข่แกมใบหอกกว้าง 2-7 ซม. ยาว 4-13 ซม. ขอบใบหยกั มน ดอกชอ่ ออกท่ีซอกใบและที่ปลายก่ิงกลีบดอกด้านนอกสีเขียวอ่อน ด้านในสีนวล ใบและดอก มีกล่นิ หอม ผลเป็นผลสด เนื้อในสีเหลอื งมนี ำา้ เมอื ก สรรพคณุ : ผลดิบแห้งชงน้ำาด่ืม แก้ท้องเสีย แก้ บิด ผลสุกเป็นยาระบาย ช่วยยอ่ ยอาหาร ใบสดค้นั นา้ำ กินแก้หลอดลมอักเสบ เปลือกรากและต้น รักษา ไขม้ าเลเรยี 66 ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมนุ ไพรใกลต้ ัว

ม ช่อื สามัญ : Carambola ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Averhoa carambola Linn. ชื่อวงศ์ : AVERRHOACEAE ชื่ออื่น : เฟอื ง, สะบอื ลกั ษณะ : ไม้ยืนต้น สูง 3-5 เมตร ใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับใบย่อย รูปขอบขนานแกมใบหอก กว้าง 2-3.5 ซม. ยาว 3-9 ซม. ดอกช่อออกท่ีซอกใบ ดอกย่อยขนาดเล็กกลีบดอกสีชมพูแกมม่วง ผลเป็นผลสด อวบน้ำา ยาว 7-14 ซม. มีสันโดยรอบ 5 สัน ผลดิบสีเขียว ผลสุก สีเหลือง มรี สเปรี้ยวอมหวาน สรรพคุณ : ใบและรากแก้ไข้ ผลขับเสมหะ ขับปสั สาวะ ขับเลอื ดเสยี ม มว หมพ นต ชื่อสามญั : Cashew nut tree ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Anacardium occidentale Linn. ชอ่ื วงศ์ : ANACARDIACEAE ชอ่ื อน่ื : มะมว่ งไมร่ ูห้ าว, มะมว่ งกาสอ, มะม่วงกุลา, มะม่วงหยอด, มะมว่ งลงั กา, มะม่วงสิงหล, กายี, ม่วงเลด็ ล่อ ลกั ษณะ : เปน็ ไมย้ ืนตน้ ขนาดย่อม ทรงพุม่ กิง่ กา้ นแผอ่ อกดา้ นขา้ ง ใบเดยี่ ว เหมือน ใบล่ันทมแต่ป้อมกว่า ดอกช่อ ผลรูประฆังเหมือนชมพู่ มีเมล็ดเหมือนเมล็ดถ่ัวโตๆ ตดิ อยู่ท่ปี ลายผล 1 เมล็ด เนื้อในเมล็ดรสเมามนั ปลูกไดท้ ัว่ ไปในเขตร้อน ขยายพนั ธุ์ ดว้ ยเมล็ด สรรพคุณ : เมลด็ รบั ประทาน แกก้ ลาก เกลอื้ น โรคผวิ หนงั แก้ผิวเน้ือชาในโรคเรื้อน ทำาลายเน้ืองอก ยาง แต้มกัดหูด และตาปลา ใบไม้ให้คณุ ...สมนุ ไพรใกลต้ วั 67

ม รมุ ชอ่ื สามญั : Horse Radish Tree ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ : Moringa oleifera Lamk. ชือ่ วงศ์ : MORINGACEAE ชือ่ อื่น : ผกั อีอมึ , ผกั อีฮมุ , มะค้อนก้อม ลกั ษณะ : ไม้ยนื ตน้ สงู 3-10 เมตร ใบประกอบแบบขนนกสามช้ันเรียงสลบั ใบย่อย รูปขอบขนานรูปไข่ รูปไข่กลับหรือ รูปวงรี กว้าง 0.7-2 ซม. ยาว 1-3 ซม. ดอกชอ่ ออก ท่ีซอกใบกลีบดอกสีขาวแกมเหลือง ผลเป็น ฝกั กลม สรรพคณุ : เปลือกตน้ ขบั ลม มลก ชื่อสามัญ : Papaya Pawpaw Melon Tree ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Carica papaya Linn. ชอ่ื วงศ์ : CARICACEAE ชอ่ื อน่ื : มะกว้ ยเทศ, หมักทงุ่ , ลอกอ, แตงตน้ , กว้ ยลา, มะเต๊ะ ลักษณะ : เปน็ ไม้ล้มลุกอายหุ ลายปี ขนาดย่อม ลำาต้นกลมต้งั ตรง ไส้กลวง เน้ือออ่ น ใบเด่ียวทรงกลมโต ขอบจักโตเว้าแฉกลึกรูปน้ิวมือ ก้านกลมกลวงยาว งอกออกจาก ลำาต้นโดยตรง ดอกเล็กสีเนื้อ ออกเป็นช่อตามง่ามใบ ผลกลมยาวห้อยลงข้างต้น ขนาดและรปู ทรงมหี ลายแบบแลว้ แตพ่ นั ธ์ุ สเี ขยี ว เมอื่ สกุ สเี หลอื งสม้ เมลด็ กลมเลก็ สดี าำ ดอกตวั ผู้เปน็ ช่อพวงแต่ไมต่ ดิ ผล ปลกู ไดท้ วั่ ไปในเขตรอ้ น ขยายพนั ธ์ุดว้ ยเมลด็ สรรพคณุ : ใบต้มด่ืมบำารุงหัวใจ ขับพยาธิ แก้ปวดบวม ไข้ข้ออักเสบ ผลดิบขับลม ขับปัสสาวะ ผลสุกระบายทอ้ ง ยางจากผลดิบ กัดหูด ไฝ ฝา้ 68 ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมุนไพรใกล้ตัว

มล ช่ือสามัญ : Arabian Jasmine, Kampopt, Jasmine ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Jasminum sambac Ait. ชอ่ื วงศ์ : OLEACEAE ชื่ออ่นื : มะลลิ า, ขา้ วแตก, เตยี มนู , มะลปิ อ้ ม, มะลขิ ไ้ี ก,่ ปกั ลฮี วย, เซยี่ วหนา่ำ เคยี้ ง ลกั ษณะ : เป็นไม้พุ่มขนาดย่อม สูงราว 1-2 เมตร แตกกิ่งก้านสาขามาก ใบเดี่ยว รูปไข่ปอ้ มปลายแหลมผวิ และขอบเรยี บ สีเขียวเข้มดอกเลก็ เหมือนพู่กนั จนี มโี คนเปน็ หลอด สขี าว กลบี ดอกมชี น้ั เดยี วหรอื สองชั้น กลน่ิ หอมเย็น ปลูกไว้ เก็บดอกขาย สรรพคณุ : ใบสดตำากับกากมะพร้าวกันกะลา พอกหรือทา แกพ้ พุ อง แผลเรอื้ รงั ดอกบาำ รงุ หวั ใจ แกร้ อ้ นใน แกเ้ จบ็ ตา ราก ต้มดม่ื แก้ปวดศรี ษะ เลอื ดออกตามไรฟัน แก้หลอดลม อักเสบ ม ว้ คร ชื่อสามัญ : - ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Solanum trilobatum Linn. ชือ่ วงศ์ : SOLANACEAE ชอ่ื อน่ื : แขวง้ เคยี ลักษณะ : ไม้เลื้อย มีหนามตามกงิ่ ก้าน ใบเด่ียว เรยี งสลบั รูปไข่กวา้ ง 4-5 ซม. ยาว 5-8 ซม. ขอบใบเว้า มหี นามตามเส้นใบดอกช่อ ออกทปี่ ลายกิง่ และซอกใบ กลีบดอก สมี ว่ ง ผลเป็นผลสดรูปกลม ผลดิบสเี ขียวมีลายตามยาว เมอื่ สกุ สแี ดง สรรพคุณ : ผลสดแก้ไอ ขับเสมหะ โดยใช้ ขนาด 4-10 ผล โขลกพอแหลกคัน้ เอาน้ำาใส่เกลอื เล็กน้อย จิบบ่อยๆ นอกจากน้ีใช้ขับปัสสาวะ แก้ไข้ และเป็นยาขมเจริญอาหารด้วย ใบไม้ให้คณุ ...สมุนไพรใกลต้ ัว 69

ม ว้ ตน้ ช่อื สามญั : Brinjal ชื่อวิทยาศาสตร์ : Solanum sanitwongsei Craib ชื่อวงศ์ : SOLANACEAE ชื่ออ่นื : แว้งคม, มะแควง้ คม, หมากแข้ง, สะกงั แค, หมากแฮ้งคง ลกั ษณะ : ไม้พุ่ม สูง 1-1.5 เมตร ลำาต้นมีขนนุ่ม ใบเดี่ยว เรียงสลบั รูปไข่หรือรปู ขอบขนาน กวา้ ง 4-10 ซม. ยาว 6-12 ซม. ขอบใบเว้า ผิวใบมีขนนุ่มท้ังสองด้าน ดอกช่อ ออกตามก่งิ หรอื ท่ีซอกใบ กลบี ดอกสีมว่ ง ผลเปน็ ผลสด รปู กลม ผลดิบสีเขยี วออ่ น ไมม่ ลี าย เมอื่ สุกมสี ีส้ม สรรพคุณ : ผลสดแก้ไอ ขับเสมหะ รักษาเบาหวาน ขับปสั สาวะ มห ชื่อสามัญ : Monkey Jack, Monkey Fruit ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Arocarpus lakoocha Roxb. ชอ่ื วงศ์ : MORACEAE ช่ืออ่ืน : หาด, ขนุนป่า, มะหาดใบใหญ่ ลักษณะ : ไม้ยืนต้น สูงประมาณ 30 เมตร ทรงพุ่มแผ่กว้าง ใบเดี่ยวเรียงสลับ รูปขอบขนานหรือรูปวงรี กวา้ ง 8-10 ซม. ยาว 10-20 ซม. หลงั ใบเป็นมันสเี ขียวเข้ม ท้องใบสาก ดอกช่อ ออกทซ่ี อกใบ ค่อนขา้ งกลม ก้านส้ัน แยกเพศ อยูบ่ นต้นเดียวกนั ผลเป็นผลรวม สเี หลอื ง ผวิ ขรขุ ระ มขี นนมุ่ สรรพคณุ : เค่ียวเน้ือไม้กับนำ้า กรองเน้ือไม้ออกบีบให้แห้งจะได้ผงสีนวลจับกัน เป็นก้อน ย่างไฟจนเหลือง เรียกก้อนปวกหาด ผงปวกหาดละลายนำ้า 3 กรัม ดื่มตอนเช้ามืดใช้เป็นยาถ่ายพยาธิเส้นด้าย พยาธิไส้เดือน พยาธิตัวตึดสำาหรับเด็ก นอกจากนย้ี ังใช้ละลายนา้ำ ทาแกค้ นั 70 ใบไม้ให้คุณ...สมุนไพรใกล้ตวั

มั คุ ชอ่ื สามญั : Mangosteen ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Garcinia mangostana Linn. ช่ือวงศ์ : GUTTIFERAE ชื่ออืน่ : - ลกั ษณะ : ไม้ยืนตน้ สงู 10-12 เมตร ทกุ สว่ นมยี างสเี หลือง ใบเดี่ยว เรยี งตรงข้าม รูปไข่หรือรูปวงรีแกมขอบขนาน กว้าง 6-11 ซม. ยาว 15-25 ซม. เน้ือใบหนาและ ค่อนข้างเหนียวคล้ายหนังหลังใบสีเขียวเข้มเป็นมัน ท้องใบสีอ่อนกว่า ดอกเด่ียวหรือ เป็นคู่ออกที่ซอกใบใกล้ปลายกิ่งสมบูรณ์เพศหรือแยกเพศ กลีบเลี้ยงสีเขียวอมเหลือง กลีบดอกสีแดง ฉา่ำ น้าำ ผลเป็นผลสด คอ่ นข้างกลม สรรพคุณ : เปลือกผลแห้ง ซึ่งมีสารแทนนินเป็นยาฝาด สมาน แก้โรคท้องร่วง ท้องเสียเร้ือรังและโรคเกี่ยวกับลำาไส้ พบสาร xanthone ใบเปลือกผลมีฤทธ์ิฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ซงึ่ ทำาให้เกิดหนองต้านเชอ้ื ราของโรคผิวหนัง มัน ชือ่ สามัญ : Sweet Potato ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Ipomoea batatas Lank. ชอ่ื วงศ์ : CONVOLVULACEAE ชอื่ อื่น : มันหลา, ยอดมนั หลอง ลักษณะ : เป็นไม้เถาล้มลุกลงหัว ลำาต้นทอดไปตามหน้าดินรากงอกออกตามข้อ มียางขาว ใบเด่ียว รูปหัวใจ มีแฉกแหลมตรงแก้มใบสองข้าง สีเขียวอมแดง ดอกช่อ รูปปากแตร สีม่วงอ่อนผลรูปไข่ เมล็ดกินทำาให้เกิด พษิ ถงึ ตาย สรรพคุณ : ใบตำาพอกฝี เถาต้มด่ืมนำ้า แก้ขอ้ อักเสบ รากและใบตำาพอก แก้พิษแมลงป่อ หัวชงนำ้าด่ืม แกก้ ระหายน้ำา ใบไม้ให้คุณ...สมนุ ไพรใกลต้ ัว 71

ม้ กร บ ร ช่ือสามัญ : - ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Ficus foveolata Wall. ชื่อวงศ์ : MORACEAE ช่ืออ่นื : เดือ่ เครอื , ม้าทะลายโรง, ม้าคอกแตก, คอกม้าแตก, มนั ฤาษ,ี กาโร, พญานอนหลับ, มาดพรายโรง ลักษณะ : เปน็ ไมพ้ มุ่ เถาขนาดใหญ่ เปลอื กสนี า้ำ ตาลดาำ มกี ระสขี าวเทา ผวิ สาก คลา้ ย หนังเน้ือไมส้ ีเหลือง รัศมสี ีนำ้าตาลแดงถ่ีชัด วงรอบสีน้ำาตาลแดงโตๆ 3-9 ชนั้ คลา้ ยเถา กำาแพงเจ็ดช้ัน มียางสีขาว ใบเด่ียวรูปไข่ปลายและโคนแหลม ยาว 7-9 น้ิว ผลกลม เนอ้ื คลา้ ยมะเดื่อ สีแดง ขึ้นอยู่ตามป่าดงดบิ เขาทัว่ ไป สรรพคณุ : เถา ดองสุราหรือต้มด่ืมบำารุงกำาลัง บำารุง โลหติ แกป้ วดเมอื่ ยตามรา่ งกาย แกป้ วดฟนั แกน้ าำ้ เหลอื ง เสีย มก ช่อื สามัญ : - ชื่อวิทยาศาสตร์ : Wrightia pubescens R.Br. ชอ่ื วงศ์ : AROCYNACEAE ชอื่ อืน่ : มกู , มกั มัน ลกั ษณะ : เปน็ ไม้ยนื ต้นขนาดกลาง สงู ราว 10 เมตร ยอดออ่ นมีขนสั้นๆ มขี อ้ เปน็ ปล้องๆ มียางสีขาว ใบเด่ียวออกเรียงสลับกันเป็นคู่รูปหอก ปลายและโคนแหลม ยาว 2-6 นิ้ว ผิวมีขน ดอกสีขาว 5 กลีบ เป็นช่อ กลีบยาวเรียวโค้งงอนไปด้านหลัง ดอกโต 1-1.5 นิ้ว ฝักกลมยาว 6-12 น้ิว สีดำา เม่ือแก่แตกออก เมล็ดมากอัดแน่น มีเสน้ ใย สขี าว ปลวิ ไปตามลม เน้ือไมส้ ีงา ใช้แกะสลกั ทาำ เครอื่ งเรือน เกดิ ตามปา่ ดงดบิ และปา่ เบญจพรรณทั่วไป ขยายพันธดุ์ ้วยเมล็ด สรรพคุณ : ยาง รสเมาเบื่อ สดหรอื แห้ง แกบ้ ิด แก้พิษงู แก้พิษแมลงสัตวก์ ดั ต่อย 72 ใบไม้ใหค้ ุณ...สมนุ ไพรใกล้ตัว

มกบ้ น ชื่อสามัญ : - ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Wrightia religiosa Benth. ชื่อวงศ์ : APOCYNACEAE ชอ่ื อนื่ : โมก, โมกซอ้ น, หลกั ป่า, ปดิ จงวา ลักษณะ : เป็นไม้ยนื ตน้ ทรงพมุ่ ขนานยอ่ ม สงู 2-3 เมตร ลำาต้นกลมเรยี บ มจี ุดขาว ประปราย ใบเด่ยี ว รูปหอกปลายแหลม ยาวราว 1 นิ้ว ดอกเล็กๆ สีขาว 5 กลีบ ก้าน เล็กยาว ออกเป็นช่อ ฝกั กลมยาวเอาโคนชนกนั คล้ายเขาเรยี วยาว สเี ขยี วเขม้ เมลด็ มี พู่ขนสีขาวปลิวตามลม นิยมปลูกเป็น ไม้ประดับ ขยายพนั ธดุ์ ้วยเมลด็ และกิ่งตอน สรรพคณุ : รากแก้โรคผวิ หนงั เรอื้ น คดุ ทะราด น ชื่อสามญั : Bamboo grass ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Tiliacora triandre Diels ชอ่ื วงศ์ : MENISPERMACEAE ชื่ออน่ื : จ้อยนาง, เถาย่านาง, เถาวัลย์เขียว, ยาดนาง ลกั ษณะ : ไม้เถา ใบเด่ียว เรียงสลับ รูปไข่แกม ใบหอก กวา้ ง 2-4 ซม. ยาว 5-12 ซม. ดอกช่อ ออก ตามเถาะและท่ีซอกใบ แยกเพศอยู่คนละต้น ไม่มี กลบี ดอก ผลเปน็ ผลกลุม่ ผลยอ่ ย รปู วงรี สรรพคุณ : รากต้มกบั นาำ้ ด่มื เปน็ ยาแก้ไขทกุ ชนิด ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมุนไพรใกลต้ วั 73

ก ชอ่ื สามัญ : St. Thomas Tree, Yellow Bauhinia ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Randia siamensis Craib, Lxyceros horridus Lour. ชอ่ื วงศ์ : RUBIACEAE ช่อื อ่ืน : คดั เคา้ , เค็ดเคา้ , โยทะกา, หนามลดิ เค้า, จีเก๊า ลกั ษณะ : เป็นไม้เถา ใบเด่ียวรูปหอกปลายแหลมคล้ายใบมะม่วงแต่เล็กกว่า สีเขียวเข้มผิวมัน มีหนามแหลคมงุ้มลง เป็นคู่ๆ ตลอดท้ังต้น ดอกช่อสีขาวหอม ผลกลมเท่าปลายน้ิวก้อยเกิดตามป่าโปร่ง ทวั่ ไป ขยายพันธุ์ดว้ ยเมด็ สรรพคณุ : ใบ ดอก แก้โลหติ ซา่ น ลกู บำารงุ โลหิต ผวิ พรรณ ผ่องใส เปลอื กตน้ แก้เสมหะ น คร ชื่อสามัญ : - ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Strophanthus caudatus (Linn.) Kurz ชอ่ื วงศ์ : APOCYNACEAE ชอื่ อ่ืน : ยางนอ่ งเถา เครอื น่อง น่อง ยางนอ่ ง ลักษณะ : ไมพ้ มุ่ แกมเถา สงู ไดถ้ งึ 12 เมตร มนี าำ้ ยางขาว ใบเดย่ี ว เรยี งตรงขา้ ม รปู วงรี รปู ไขก่ ลบั หรือรูปไข่ กวา้ ง 3-9 ซม. ยาว 5-15 ซม. ดอกชอ่ ออกที่ปลายก่งิ กลีบดอก สีขาว เม่ือแรกบานแล้วเปล่ียนเป็นสีเหลืองและ แดง ปลายกลบี สีเหลอื งแล้วเปลย่ี นเป็นสีแดงและ ม่วง รยางค์รปู มงกุฎสีแดง แลว้ มขี นสีขาว สรรพคณุ : ยางจากต้น ผสมกับยาพิษชนิดอ่ืน ทาลกู หนา้ ไม้ลา่ สตั ว์ 74 ใบไม้ใหค้ ุณ...สมุนไพรใกลต้ วั

รัก ชอ่ื สามัญ : Crown Flower, Giant Indian Milkweed ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Calotropis gigantean (Linn.) R. Br. Ex Ait. ช่อื วงศ์ : ASCLEPIADACEAE ชื่ออน่ื : ปอเถอ่ื น, ป่านเถือ่ น, รักดอก ลกั ษณะ : ไม้พุ่ม ลำาต้นตั้งตรง นำ้ายางขาว สูง 1-3 เมตร ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมไข่กลับ กว้าง 4-15 ซม. ยาว 8-30 ซม. ผิวใบ มนี วลสีขาว ดอกช่อ ออกทีซ่ อกใบ กลบี ดอกสีม่วงหรือขาว รยางคร์ ูปมงกฎุ ผลเป็น ฝกั คู่ เมล็ดสนี ำ้าตาล มขี นสีขาว สรรพคุณ : ยางขาวจากต้น เป็นยาถ่ายอย่างแรง ขับพยาธิ ทาตัวปลาช่อนแล้ว ย่างไฟ ให้เด็กกินเป็นยาเบ่ือพยาธิไส้เดือน แก้กลากเกล้ือน แก้ปวดฟัน เปลือกต้น ขับนา้ำ เหลืองเสีย ทำาใหอ้ าเจียน ดอกช่วยยอ่ ยเจริญอาหาร แก้ไอและหืด ร ชอ่ื สามัญ : Laurel clockvine, Blue trumphet vine ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Thunbergia laurifolia Linn. ชอ่ื วงศ์ : THUNBERGIACEAE ชื่ออนื่ : กาำ ลงั ชา้ งเผอื ก, ขอบชะนาง, เครอื เขาเขยี ว, ยาเขยี ว, คายรางเยน็ , ดเุ หวา่ , ทดิ พุด, นำา้ นอง, ยา่ำ แย,้ แอดแอ ลักษณะ : ไม้เถาเนื้อแข็ง ใบเดี่ยวรูปขอบขนานหรือรูปไข่ กว้าง 4-7 ซม. ยาว 8-14 ซม. ขอบใบเว้าเล็กน้อย ดอกช่อออก ท่ีปลายก่ิง กลีบดอกสีม่วงแกมน้ำาเงิน ใบประดับ สีเขยี วประสนี า้ำ ตาลแดง ผลเป็นผลแหง้ แตกได้ สรรพคณุ : นำ้าคั้นใบสดแก้ไข้ ถอนพิษที่เกิดจาก ยาฆ่า แมลงโพลิดอล ใบไม้ให้คุณ...สมุนไพรใกล้ตวั 75

ร ตร ชื่อสามัญ : Nigth Blooming, Queen of the Nigth, Jessamine ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Cestrum nocturmum Linn. ชื่อวงศ์ : SOLANACEAE ช่ืออนื่ : - ลักษณะ : เป็นไม้พุ่ม สงู 3-4 เมตร กงิ่ ก้านหนาแนน่ ใบเดยี่ วรปู หอกปลายแหลม โคนมน ผิวและขอบเรียบสีเขียว ดอกเล็กเป็นหลอด ยาวแหลม บานเปน็ กลีบเลก็ ๆ 5 แฉก สีขาวหรือสที อง สรรพคุณ : ใบต้มด่ืมแก้อาการเกร็งของกล้ามเน้ือ แก้โรคลมชกั ถา้ ใช้มากมีพษิ ถึงตาย รวกร ว น ชื่อสามัญ : Bustard cardamom, Tavoy cardamom ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Amoumum uliginosum Koening ชื่อวงศ์ : ZINGIBERACEAE ชือ่ อ่ืน : หมากแหน่ง, หน่อเนง, มะอ,้ี หมากอ,้ี มะหมากอ้ี, หมากเนงิ , เรว่ ใหญ่ ลกั ษณะ : ไม้ล้มลุก สูง 2-4 เมตร มีเหง้าใต้ดิน ระยะที่แทงหน่อจะห่างกัน ใบเดีย่ ว เรยี งสลับ รปู ใบหอกแคบ กวา้ งประมาณ 7 ซม. ยาว 0.5 เมตร ปลายใบแหลม ห้อยย้อยลง ไม่มีก้านใบ ดอกช่อ แทงจากเหง้าก้านช่อดอกเล็ก มีดอกย่อยสีขาว ประมาณ 15 ดอก ผลเป็นผลแห้ง เมื่อสุกมีสีแดง ลักษณะเหมือนผลเงาะขนาด 1.4-2 ซม. ภายในมีเมล็ดสีน้ำาตาล 12-18 เมล็ด รวมกลุ่มเป็น 3 กลุ่ม โดยมีเยื่อบางๆ ก้ัน กล่ิน คลา้ ย การบรู สรรพคณุ : เมล็ดเป็นยาขับลมและแก้ปวดท้อง เปน็ เคร่อื งเทศเชน่ เดยี วกับกระวาน 76 ใบไม้ให้คณุ ...สมนุ ไพรใกลต้ ัว

ล หุ ช่ือสามัญ : Castor Oil Plant, Castor Bean ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Ricinus communis Linn. ชือ่ วงศ์ : EUPHORBIACEAE ชอื่ อ่นื : มะละหุง่ , มะโห่ง, มะโหง่ หนิ , ละหุง่ แดง ลักษณะ : ไม้พุ่ม สูง 1-4 เมตร รูปฝ่ามือ กว้างและยาว 15-30 ซม. ดอกช่อ ออกที่ปลายยอด แยกเพศ อยู่ในช่อเดียวกัน ไม่มีกลีบดอก ผลเป็นผลแห้ง แตกได้ มี 3 พู เปลือก เมลด็ สีนำ้าตาลประขาว สรรพคณุ : ใบแก้ชำ้าร่ัว (อาการกลั้นปัสสาวะ ไมอ่ ย)ู่ ขับนาำ้ นม รากสมุ ไฟใหเ้ ปน็ ถา่ นใช้เป็นยาแก้ พษิ แกไ้ ขเ้ ซอื่ งซมึ นา้ำ มนั จากเมลด็ ซง่ึ บบี โดยวธิ ไี มใ่ ช้ ความร้อน เป็นยาระบายสำาหรบั เดก็ และผ้สู ูงอายุ ลนั ม ช่ือสามัญ : Plumeria, Frangipani, Temple tree ช่อื วิทยาศาสตร์ : Plumeria spp. ชอ่ื วงศ์ : APOCYNACEAE ชอื่ อน่ื : จาำ ปาลาว, จาำ ปา, จำาไป, จงปา่ , จาำ ปาขอม, ไมจ้ นี , มอยอ, มหี ลายพนั ธเุ์ ช่น ลัน่ ทมขาว, ลัน่ ทมแดง ลกั ษณะ : เปน็ ไมย้ นื ตน้ ทรงพุ่ม กิ่งกา้ นแผอ่ อกตามแนวนอน เนอื้ อ่อนเปราะ มยี าง สขี าว ใบเดี่ยวรูปใบพายยาวปลายแหลม ผวิ และขอบเรียบมัน เส้นใบสอี ่อนขนานกนั ชัด ดอกกลบี หนาทรงกลม 5 กลบี เปน็ ช่อพมุ่ กา้ นช่อยาว ลน่ั ทมแดง ดอกสีแดงมว่ ง ลนั่ ทมขาว ดอกสขี าว ตรงกลางออกเหลอื ง ผลเปน็ ฝกั กลมรปู กระสวย เมอ่ื แกแ่ ตกออก เกิดตามปา่ ดงดิบ ป่าเต็งรงั ขยายพนั ธ์ดุ ้วยเมลด็ สรรพคุณ : นยิ มทาำ ยาเฉพาะลนั่ ทมขาว ใชใ้ บลนไฟพอกแกป้ วด บวม ดอก รบั ประทาน แกไ้ ขม้ าเลเรยี เมลด็ รักษาแผลซิฟลิ สิ ขบั นำา้ เหลอื ง แก้งูสวดั เปลอื กตน้ ตม้ ดมื่ เปน็ ยา ถ่าย ยางจากต้นเปน็ ยาถา่ ย แกไ้ ข้ ขอ้ อกั เสบ แกป้ วดฟนั ใบไม้ใหค้ ณุ ...สมนุ ไพรใกล้ตวั 77

ลส ชื่อสามัญ : Duku (ลองกอง), Langsat (ลางสาด) ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ : Lansium domestieum Corr. Aglaia domestica Pellegrin. ชอ่ื วงศ์ : MELIACEAE ชื่ออื่น : ลองกอง, ลงั สาด, ละซะ, ดูกู ลกั ษณะ : เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ลำาต้นสีเทามีกระสีขาวทั่วไป ใบประกอบ ใบ ยอ่ ยรปู ไขป่ ลายแหลม สเี ขียว ดอกสีเหลือง เปน็ ชอ่ ออกตามลาำ ต้น ผลกลมรเี ลก็ นอ้ ย เป็นพวงแน่น เปลือกหนังอ่อนสีเหลืองนวล เน้อื หมุ้ เมล็ด รบั ประทานมากทาำ ให้รอ้ นใน สรรพคณุ : ต้มดื่มแก้ท้องร่วง แก้ปวดฟัน เผาไฟไล่ยุง เมล็ดต้มด่ืม แก้ไข้ ขับพยาธิ เปลือกต้น ต้มด่ืมแก้โรคกระเพาะอาหาร ลำาไส้ ล วน ชื่อสามัญ : Devil Tree, White Cheesewood ช่ือวิทยาศาสตร์ : Melodorum fruticosum Lour. ชื่อวงศ์ : ANNONACEAE ชอื่ อน่ื : หอมนวล ลักษณะ : ไม้ยืนต้น สูงได้ถึง 8 เมตร ใบเด่ียว เรยี งสลบั รปู ใบหอกแกมขอบขนาน กวา้ ง 2-3 ซม. ยาว 7-15 ซม. ดอกเดยี่ ว ออกทซ่ี อกใบ กลบี สเี หลอื งนวล หนา ผลเป็นผลกลมุ่ สรรพคุณ : ดอกแห้งเป็นยาบำารุงกำาลัง บำารุงหัวใจ บำารงุ โลหิต แก้ลม จัดอยใู่ นเกสรทง้ั เก้า 78 ใบไม้ให้คุณ...สมนุ ไพรใกล้ตวั

ลพ ชอ่ื สามญั : Thorn Apple ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ : Datur melel Linn. ชื่อวงศ์ : SOLANACEAE ชือ่ อืน่ : ลำาโพงขาว, มะเขอื บา้ , ลำาโพงกาสลัก, กาสลัก, มะเขือบ้า, ดอกดาำ ลักษณะ : เป็นไม้ล้มลกุ จำาพวกมะเขอื อายหุ ลายปี สูง 1-2 เมตร ใบเด่ยี วรูปหวั ใจ ขอบมีจกั หา่ งๆ ใบเรยี บ โคนใบไม่เทา่ กัน ดอกโตรปู ปากแตร ผลกลมมีหนามเน้อื อ่อน เปน็ ต่มุ ๆ รอบ ข้นั เป็นแผน่ กลมหนาริมคม เมลด็ เมลด็ มะเขือ ลำาโพงขาว ลาำ ต้นและใบสเี ขียวออมเหลือง ดอกสขี าว มีช้นั เดียว ลกู สเี ขียว ลาำ โพงกาสลกั ลาำ ตน้ มมี ว่ งดาำ มนั ใบสเี ขยี วเขม้ ดอกสมี ว่ งดาำ เปน็ ชน้ั ๆ มจี าก 2-7 ชนั้ แต่ก็เคยพบชนิดลำาต้นสีม่วงดำาดอกซ้อน แต่ดอกสีขาวนวล เป็นพันธุ์ผสมของ ท้ังสองชนิดนี้ ในการใช้ทำายา นิยมใช้ลำาโพงกาสลัก ดอกสีม่วงดำา ย่ิงซ้อนมากช้ัน ยิง่ มฤี ทธแ์ิ รง สรรพคณุ : ใบตำาพอกฝี แก้โรคผิว หนังกลากเกลื้อน ดอกตากแห้ง ผสมเส้นยาสูบ แกห้ อบหดื มสี ารแกก้ ารตบี ตบั ของหลอดลม ลนมั กร ชื่อสามัญ : Dragon’s Tongue ชื่อวิทยาศาสตร์ : Sauropus changiana S.Y.Hu ชื่อวงศ์ : EUPHORBIACEAE ชอ่ื อื่น : เหล่งหลีเ่ ฮ๊ียะ, เหลง่ จเิ ฮี๊ยะ ลกั ษณะ : เปน็ พชื ยนื ตน้ ขนาดเลก็ สงู 20-40 ซม. ลาำ ตน้ ตง้ั ตรง ใบรขี อบขนานเหมอื น ลนิ้ มขี นส้นั ๆ ดไู มช่ ัด พืน้ สีเขยี วออกดำา ตามแนวเส้นใบเป็นสขี าวเงินเปน็ รูปกา้ งปลา ปลายมน โคนสอบเล็กนอ้ ย ท้องใบสเี ขยี วนวล ดอกเล็กๆ เปน็ ชอ่ กา้ นส้ันๆ ผลคลา้ ย เมลด็ ถ่วั สรรพคุณ : ใบ ดอก ต้มด่ืม แก้เจ็บคอ แก้ไขแห้ง บำารุงปอด แก้โรคติดเชื้อใน ทางเดนิ หายใจ ส่วนบนแกห้ ลอดลมอกั เสบเรื้อรัง แกห้ อบ หืด เสยี งแหง้ ไอเปน็ เลือด ใบไม้ให้คุณ...สมุนไพรใกล้ตวั 79

ลน ห ช่ือสามัญ : Snake Plant ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Chancanthus siameensis Brem. ชอื่ วงศ์ : ACANTHACEAE ชอ่ื อ่นื : อังกาบเหลือง ลกั ษณะ : ไม้พุ่มรอเลื้อย สูง 1.5-4 เมตร ใบเด่ียว เรียงตรงข้าม รูปใบหอกหรือ รปู ใบหอกแกมขอบขนาน กวา้ ง 2.5-4 ซม. ยาว 7-12 ซม. ดอกชอ่ ออกเป็นกระจกุ ที่ปลายกิ่ง กลีบดอกสีแดงส้ม โคนกลีบสีเขียว ติดกัน เป็นหลอดยาว ปลายแยกเป็น 2 ปาก ผลแห้ง แตกได้ สรรพคุณ : ใบ ตาำ หรอื ขยที้ าหรอื พอก แกพ้ ษิ รอ้ น อักเสบ ปวดฝี ราก ตำาพอกแก้พิษ ตะขาบและ แมงปอ่ ง ลบม น ชื่อสามัญ : Rangoon Creeper ชอ่ื วิทยาศาสตร์ : Quisqualis indica Linn. ชอ่ื วงศ์ : COMBRETACEAE ชอ่ื อ่นื : จะมัง่ , จา๊ มั่ง, มะจมี ั่ง ลกั ษณะ : ไมเ้ ถาเนอ้ื แขง็ ตน้ แกม่ กั มกี งิ่ ทเี่ ปลยี่ นเปน็ หนาม ใบเดย่ี วเรยี งตรงขา้ ม รปู วงรีหรือรูปไข่แกมขอบขนาน กว้าง 5-8 ซม. ยาว 10-16 ดอกช่อ ออกท่ีปลายก่ิง และซอกใบบรเิ วณปลายกง่ิ กลบี ดอกสแี ดง โคนกลบี เล้ียงเป็นหลอดเรียวยาว สีเขยี ว ผลเป็นผลแห้ง รูปกระสวย มเี ปลอื กแข็งสนี า้ำ ตาลเข้ม มีสันตามยาว 5 สนั สรรพคุณ : เน้ือในเมล็ดแห้งเป็นยาขับพยาธิไส้เดือน สำาหรับเด็กกินคร้ังละ 2-3 เมล็ด และผู้ใหญ่ครั้งละ 4-5 เมล็ด โดยนาำ มาปน่ เป็นผง ผสมกับนา้ำ ผง้ึ ปัน้ เป็น ยา ลกู กลอน หรอื ต้มเอานา้ำ ดืม่ หรอื ทอดกับไข่กินก็ได้ 80 ใบไม้ใหค้ ุณ...สมุนไพรใกล้ตัว