ไม้ไผ่

50 ฼นอืๅ หา฿นการอธิบาย เผ຋พชื พืๅน฼มอื งของดนิ ฽ดน฼ขตรอຌ น฽ละอบอ຋นุ ๡เผ຋๢ จัด฼ปຓนพืช฿น ๡วงศ์หญຌา (Poaceae หรือ Gramineae)๢ ฼นืไองจากมีลักษณะสัณฐาน วิทยา฽ละชีววิทยาหลายประการทีไคลຌายคลึงกับหญຌาทไัวเป ถไินกา฼นิด฽ละการกระจายพันธຏุของเผ຋ตาม ธรรมชาตินัๅนพบ฽พร຋กระจายอย຋ู฿น฼ขตรຌอน฽ละ฼ขตอบอ຋ุนบางส຋วน รวม฽ลຌวทัไว฾ลกมีเผ຋ทัๅงสๅิน ่เ – ้เ สกุล ประมาณ แุ5เเ ชนดิ พืๅนทกีไ ารกระจายพันธข์ุ องเผ฿຋ นธรรมชาติ ลกั ษณะ฼ด຋นของวงศห์ ญຌา  ฼ปຓนเมลຌ มຌ ลุก  มีหรอื เม຋มี฼หงຌาหรือเหล  ลาตຌนกลม มีขຌอ฽ละปลຌองชัด฼จน  ดຌาน฿นปลຌองกลวง  ฽ผน຋ ฿บมัก฼ปຓนรูป฽ถบ฼รียวยาว  มีกาบ฿บ ลักษณะ฼ดน຋ ของเผ຋  การมีระบบ฼หงาຌ ทีไชัด฼จน  ฿บค຋อนขຌางกวาຌ ง฽ละมีกาຌ น฿บ฼ทยี ม  มรี ะบบการ฼จริญ฼ปนຓ กไิงทซไี ับซຌอน฽ละ ฽ขงใ ฽รง  มีลักษณะคลຌายกับการมี฼นืๅอเมຌ (Woody bamboo)

51

52 เผ຋แ ตนຌ มีสว຋ นประกอบอะเรบาຌ ง

53 ฼หงาຌ (Rhizome) ฼ปຓนส຋วนของลาตຌนเผ຋ทีไอยู຋฿ตຌดิน มีหนຌาทไีคๅาจุนส຋วนต຋าง โ ของลาตຌนทีไอยู຋฼หนือดิน ฼หงຌามีหนຌาทไี สะสมอาหาร฽ละ฽ตก฼หงຌา฿หม຋ ฼พไือพัฒนาเป฼ปຓนหน຋อหรือ฼ปຓน฼หงຌาอัน฿หม຋ตอ຋ เป ฼หงຌาเผ຋ประกอบดຌวย โ ส຋วนหลัก โ คือ ๡ตัว฼หงຌา (Rhizome proper)๢ ส຋วนของลาตຌน฿ตຌดินทีไติดอยู຋กับลาตຌน฼หนือดิน มีขຌอ ฽ละปลຌองอย຋ูชิดกัน ตามขຌอมักพบส຋วนของตา฼หงຌา฽ละรากฝอยหรือปุຆมราก ส຋วนทีไอย຋ูถัดลงเปมีลักษณะ คลาຌ ยกับตวั ฼หงาຌ ฽ต຋มีขนาด฼รียว฼ลใกกว຋า ฼รยี กว຋า ๡คอ฼หงຌา (Rhizome neck)๢ ฼ปຓนส຋วนทีไเม຋พบตาหรือ ปุຆมราก รปู ฽บบการ฼จรญิ ฼ติบ฾ตของ฼หงຌาเผ຋฼ปຓนลักษณะหนึไงทีไ฿ชຌจา฽นกเผ຋เดຌ฿นภาพรวม ฽ละ฼ปนຓ สงิไ สาคัญ ที฿ไ ชຌพิจารณา฼มืไอตอຌ งการปลูกเผ຋ ระบบ฼หงຌาสามารถ฽บ຋งออก฼ปนຓ โ กลมุ຋ หลัก โ เด฽ຌ ก຋  ระบบ฼หงຌา฽บบกอ (Pachymorph, Sympodialุ Clumping หรือ Non-invasive rhizome) พบ฿นเผท຋ ีไขๅนึ อย຋ูทัไวเป฿นเทย฽ละประ฼ทศ฼ขตรຌอนชืๅน มีตัว฼หงาຌ อวบ สันๅ ฽ละตัน รปู ร຋าง คลຌายกระสวยหรือลูกข຋าง฼บๅียว โ ความยาวปลຌองเม຋สมไา฼สมอ มีทๅังยาว฽ละสัๅน ถຌา฼ปຓนปลຌอง ทยีไ าวจะมีตา รอบตาจะพบปมຆุ ราก ฼หงาຌ ฿หม฽຋ ตกจากตาขาຌ งของ฼หงาຌ ฼ก຋า ชว຋ ง฽รก฼หงຌา฿หม຋จะ ฼จริญ฼ติบ฾ตอย຋ู฿ตຌดิน฿น฽นวราบ จากนัๅนจะ฼จริญ฾คຌงขึๅนดຌานบนพัฒนา฼ปຓนหน຋อ฽ละลาต຋อเป ตวั ฼หงาຌ จะมขี นาด฼สຌนผ຋านศนู ยຏกลาง฿หญ຋กวา຋ ลา กอเผท຋ มไี รี ะบบ฼หงຌา฽บบนีๅมักอยูช຋ ิดติดกันทา ฿หຌกอค຋อนขຌาง฽น຋น เผ຋ทีไอย຋ู฿นกลุ຋มนๅี ฼ช຋น เผ຋ปຆาหรือเผ຋หนาม (Bambusa bambos) ฽ละเผ຋ ตง (Dendrocalamus asper) ฼ปนຓ ตนຌ ระบบ฼หงาຌ ฽บบกอ (Pachymorph rhizome system)  ระบบ฼หงຌา฽บบลา฼ดีไยว (Leptomorph / Monopodial /Running หรือ Invasive rhizome) ส຋วน฿หญ຋฼ปຓนเผ຋ทไี฼จริญ฿น฼ขตอบอุ຋น ตัว฼หงຌามีลักษณะผอมยาว฽ละกลวง บางครๅังอาจ ตัน มีความยาวปลຌองสมไา฼สมอ ฼หงຌา฽ต຋ละอัน฼จริญ฼ติบ฾ตอย຋ู฿ตຌดิน฿น฽นวราบเป฼รืไอย โ ฾ดย

54 ตาขຌางทีไอย຋ูบน฼หงຌาบางตาจะพัฒนาเป฼ปຓน฼หงຌาลา฿หม຋ทา฿หຌมีลาเผ຋฼กิดขๅึนห຋างกัน ตัว฼หงຌามี ฼สຌนผ຋านศนู ยຏกลาง฼ลใกกวา຋ ลา เผ฿຋ นกลม຋ุ นคีๅ วบคุมการ฼จรญิ ฼ติบ฾ตค຋อนขาຌ งยาก ฼นอืไ งจากมีทิศทางการ฼จริญของ฼หงຌาเม຋ ฽นน຋ อน ฼ปนຓ ทีไมาของคาว຋า Invasive rhizome ดงั นนๅั เผ฿຋ นกลมุ຋ นจๅี งึ ฼หมาะสาหรบั การปลูก฿น พๅืนทไีกวຌาง ตัวอย຋างเผ຋฿นกล຋ุมนีๅ ฼ช຋น เผ຋มากินหน຋อย (Phyllostachys makinoi) ฽ละเผ຋ สไ฼ี หลีไยม (Chimonobambusa quardrangularis) ฼ปຓนตนຌ ระบบ฼หงຌา฽บบลา฼ดีไยว (Leptomorph rhizome system) หนอ຋ เผ຋ (Culm shoot) หน຋อเผ຋ คือ ส຋วนของลาอ຋อนทีไ฼พิไง฾ผล຋พຌนจากดิน฽ละมีส຋วนของกาบ หຌุมลาปกคลุมอย຋ูมิด หน຋อเผ຋อ຋อนสามารถนามาบริ฾ภคเดຌ ิ฼รียกกันว຋า ๡หน຋อเมຌ๢ี มีรูปทรง สีสัน ฽ละรายละ฼อียด ฽ตกต຋างกันเปตามชนิด฽ละ สภาพ฽วดลຌอมทีไ฼จริญ฼ติบ฾ตอย຋ู หน຋อเผ຋ทไียัง฼ลใกหรือ฼ตีๅย ส຋วนของ฿บยอด กาบทปไี ลายกาบหุมຌ ละจะมขี นาด฼ลใก ฽ต຋฼มืไอ฼ริมไ ฼จริญยืดตวั สูงขๅึนจนมีความ สูงจากผิวดิน แ – แ.5เ ฼มตร หรือสูง฼ท຋ากับตຌนทีไ฼จริญ฼ตใมทไี฽ต຋ยังเม຋มี฿บ จริงปรากฏ ฿บยอดกาบจะมีขนาด฿หญ຋ขๅึน฽ละมักกางออก ทา฿หຌหน຋อ฿น ระยะนๅีมีรูปร຋างคลຌายมีป຃ก ฼รียกช຋วงการ฼จริญ฼ติบ฾ต฿นระยะนๅีว຋า ๡ระยะ ระยะหน຋อบนิ ิFlying shoot) หน຋อบิน (Flying shoot)๢ ฼มไือหน຋อบิน฼จริญ฼ติบ฾ตทางความสูงเดຌ฼ตใมทไี ฽ลຌว กาบหุຌมลาจะ฼ริไมหลุดร຋วงเป พรຌอมกับ฼รไิม฽ตกกไิง฽ขนงทางดຌานขຌางจากส຋วนของตาทีไอย຋ูบริ฼วณขຌอ ฽ละผล฿ิ บจรงิ หนอ຋ เผ຋ ิCulm shoot)

55 ลาเผ຋ (Culm) ลาเผ຋ประกอบดຌวย โ ส຋วนหลัก โ คือ ๡ขຌอ (Node)๢ ฽ละ ๡ปลຌอง (Internode)๢ ปลຌองเผ຋จะ ฼กิดระหวา຋ งขอຌ มลี ักษณะ฼ปนຓ หຌอง ส຋วน฿หญบ຋ ริ฼วณปลอຌ งมกั กลวง ฽ตก຋ ใมีหลายชนดิ ฿นสกุล Chusquea ทไี พบ฿นอ฼มริกากลาง฽ละทวีปอ฼มริกา฿ตຌปลຌองจะตัน สาหรับเผ຋ทีไพบ฿นประ฼ทศเทยบางชนิด ฼ช຋น เผ຋รวก (Thyrsostachys siamensis) เผ຋เร຋ (Gigantochloa alboculiata) ฽ละเผ຋ซางดา (Dendrocalamus strictus) ปลอຌ งล຋าง โ ของลามกั ฼ปຓนปลຌองตัน ฼ชน຋ กนั ปลຌองเผ຋฾ดยทัไวเปมัก฼กลๅียงหรือมีขน฼ลใกนຌอย ฽ต຋บาง ชนิด ฼ช຋น เผ຋ขน (Phyllostachys edulis) ทีไ ปลຌองจะมีขนน นุ຋มปกคลุมหนา฽น຋น รวมทัๅงสกุลเผ຋ตงหลายชนิดทไีปลຌอง ส຋วนล຋างของลามกั มีขนปกคลุมหนา฽นน຋ ฼ชน຋ กัน นอกจากนไียังมี ลักษณะอนไื ทสีไ าคัญบนปลຌอง ฼ช຋น เผ຋บงดา (Bambusa tulda) มี฽ถบสีขาวชัด฼จนบริ฼วณ฼หนือ฽ละ฿ตຌขຌอ หรือการมีร຋องตาม รากพิ฼ศษ หรือ รากอากาศ ความยาวปลຌองบริ฼วณ฼หนือขຌอซไึงตรงกับตา฽หน຋งทีไ฽ตกกไิง กใ ิAdventitious or aerial root) ฼ปຓนลักษณะ฼ด຋นทีไมักพบ฿นสกุลเผ຋ญไีปุຆน สกุลเผ຋ตง ฽ละสกุลเผ຋ ปຆาบางชนิดกใมีรากพิ฼ศษหรือรากอากาศ (Adventitious or aerial root) บร฼ิ วณขຌอล຋าง โ ของลา การมีรากคลาຌ ยหนามสๅัน โ บริ฼วณขຌอซึงไ พบ฿นเผส຋ ฼ไี หลไียม การมีผง ฽ปງง รวมทๅังสี฽ละรูป฽บบของขน เม຋ว຋าจะพบ฿นลาทีไยังอ຋อนอย຋ูหรือลาทไี฽ก຋฼ตใมทไี฽ลຌว ลักษณะ฼หล຋านๅีกใมี ส຋วนช຋วย฿นการจา฽นกชนดิ ฽ละการ฼ลอื กชนิดเผ຋ทไจี ะนามาปลกู ฼ลีๅยงเดຌอีกดวຌ ย ฾ดยทัไวเป บริ฼วณ฾คนลาจะมีความยาวปลຌองสๅัน ฽ละจะยาว฼ตใมทีไบริ฼วณ฾คนลา จากนๅันจะค຋อย โ สัๅนลดหลัไนกันเปทางปลายลา มีรูปร຋าง฼ปຓนรูปทรงกระบอก฼รียวเปทางปลายยอด ยก฼วຌนบางชนิดอาจมี รูปร຋าง฽ตกต຋างเป ฼ช຋น เผ຋สีไ฼หลีไยมทีไปลຌองบริ฼วณ฾คนลา฼ปຓนสไี฼หลีไยม ส຋วนสีสันของลาส຋วน฿หญ຋ทีไ฼ปຓนสี ฼ขียวบางครัๅงอาจพบสีอไืนบຌาง ฼ช຋น สีดาซึไงพบ฿นลา฽ก຋ของเผ຋ดา (Phyllostachys nigra) สี฼หลืองสลับ ฽ถบสี฼ขียวตามความยาวปลຌองของเผ຋฼หลือง (Bambusa vulgaris cv. Vittata) สี฼หลืองทองลຌวนหรือ บางครัๅงอาจมี฽ถบส฼ี ขียวตามความยาวปลอຌ งของเผท຋ อง (Schizostachyum brachycladum) เผ຋ดา เผ຋฼หลอื ง เผท຋ อง ิPhyllostachys nigra) ิBambusa vulgaris ิSchizostachyum brachycladum) cv. Vittataี

56 กไิง (Branch) ลาเผ຋ทีไมีอายุ แ – โ ป຃ หรือลาตຌนทไียังมีกาบหุຌมลาติด อย຋ูนัๅน ฼มืไอลอกกาบออกจะพบ ๡฾พรฟຂลล์ (Prophyll)๢ หรือ ๡฿บหຌุมตา๢ ทไีช຋วย฾อบลຌอมปງองกันอันตราย฿หຌกับ ๡ตา๢ ซึไงส຋วนนๅีจะพัฒนาเป฼ปຓนกไิง฽ละ฼กิดเป฼ปຓน฿บจริง ต຋อเป ฾พรฟຂลลຏส຋วนมาก฼ปຓนรูปทรงสาม฼หลีไยมหรือหยดนๅา ฼กิดชิดติดกับบริ฼วณขຌอของลาเผ຋ รายละ฼อียดความ฽ตกต຋าง ของ฾พรฟลຂ ลสຏ ามารถ฿ชຌชว຋ ยจา฽นกชนิดของเผเ຋ ดຌ ฾ดยจะ฼หนใ ฾พรฟลຂ ล์ ิProphyll) ความ฽ตกต຋างเดຌชัด฿นช຋วงทไีลาเผ຋ยังอ຋อนหรือช຋วงทไีตายังเม຋มี การพัฒนาเป฼ปຓนกิไง สาหรับการ฼กิดของกไิงมีลักษณะ ฽ตกต຋างกันออกเป ฼ชน຋  มีตาขຌาง฼พียงหนึไงตา พัฒนาเป฼ปຓนกไิงหลักกไิง฼ดียว (Dominat primary branch) หรือ พัฒนา฽ตก฽ขนงบริ฼วณ฾คนกไิง฼ปຓนกิไงจานวนมาก ฼ช຋นเผ຋ส຋วน฿หญ຋฿นบຌาน฼รา สกลุ เผ຋ตง สกุลเผ຋ปาຆ สกุลเผ຋เร຋ ฽ละสกุลเผร຋ วก ฼ปนຓ ตຌน  มตี าขาຌ งประกอบเปดຌวยตา฼ลใก โ หลายตา ฽ต຋ละตาจะพัฒนาเป฼ปนຓ กไิงต຋อเป ฼ชน຋ เผ຋หลอด (Himalayacalamus sp.) ฼ปนຓ ตนຌ มตี าขຌาง฼พียงหนึงไ ตา มีตาขาຌ งประกอบเปดຌวยตา฼ลกใ โ หลายตา ฿บ (Leaf) ฿บเผม຋ ีลักษณะพิ฼ศษ฽ตกต຋างเปจากพืชอืนไ ตรงทไี ๡฿บเผ຋มีรปู ร຋างเดหຌ ลาย฽บบ๢ ขนึๅ อย຋กู บั ตา฽หน຋ง ทีไ฼กิดของ฿บ ฾ดย฽บ຋ง฼ปຓน โ ประ฼ภท฿หญ຋ โ คือ ๡฿บหຌุมตา๢ หรือ ๡฾พรฟຂลล์ ิProphyll) ซไึง ฼ปรียบ฼สมือน฿บ฽รกของการ฽ตกกไิงหรือ฽ขนง฽ต຋ละครๅัง อีกประ฼ภทคือ ๡฿บทีไขຌอ๢ ซึไงมีรูปร຋าง฽ละชืไอ ฼รยี ก฽ตกตา຋ งกนั เปตามตา฽หน຋งทไปี รากฏ

57 ๡฿บหຌุมตา๢ หรือ ๡฾พรฟลຂ ลຏ ิProphyll) ๡฿บทีไขຌอของ฼หงຌา ฼รยี กวา຋ ฼ปรียบ฼สมือน฿บ฽รกของการ฽ตกกิไงหรือ ๡กาบหมຌุ ฼หงาຌ (Rhizome sheath)๢ ฽ขนง ๡฿บทีไขอຌ ของลา ฼รยี กว຋า ๡฿บทไีตามขຌอกิไง ฼รยี กว຋า ๡กาบหุมຌ ลา (Culm sheath)๢ ๡฿บ฽ทຌ หรือ ฿บจริง ฽ขนง (Foliage leaf)๢ ดอก (Flower) ฽ขนง ดอกเผ຋ต຋างจากดอกเมຌชนิดอืไนตรงทไีกลีบของดอกเผ຋฼ปຓน฼ยืไอบาง โ มีสีสันเม຋฼ด຋นชัด ฽ละ฼นไืองจาก ดอกเผ຋มีขนาดค຋อนขຌาง฼ลใกจึง฼รียกว຋า ๡ดอกย຋อย (Floret)๢ ดอกเผ຋ส຋วนมาก฼ปຓนดอกสมบูรณຏ฼พศ อาจ พบบาຌ งท฼ไี ปຓนดอก฼พศ฼ดียว ดอก (Flower)

58 ผล (Fruit) ช຋อดอกย຋อยของเผ຋ทีไมีหลายดอกนัๅน มักมี฼พียงดอก฼ดียวทีไติดผล ฽ต຋ละผลจะมี แ ฼มลใด ผลของเผ຋ ฼ปຓน ๡ผล฽หຌงตดิ ฼มลดใ ิCaryopsis)๢ ทีไผนังผล฼ชืไอมติดกับ฼มลดใ จน฼ปຓน฼นอๅื ฼ดยี วกัน ดຌวยลกั ษณะ฼หล຋านๅี จึงทา฿หຌมัก฼ขຌา฿จผิดกันว຋าผลของเผ຋คือ฼มลใด ฽ต຋เผ຋บางสกุลอาจมีผลมี฼นๅือขนาด฿หญ຋ ฼ช຋น สกุลเผ຋ซายวาล (Melocalamus) ผล฽หຌงตดิ ฼มลดใ ิCaryopsis) ผลเผ຋ซายวาล ิMelocalamus) มี฼นอืๅ ขนาด฿หญ຋ ฼มลใด (Seed) ภาย฿น฼มลใดมี฽ปງง฼ปຓนส຋วนประกอบมาก ฼รียกกันว຋า ๡ขุยเผ຋๢ ชาวบຌานบางทຌองถิไนมักนา฼มลใดมา หงุ ฽ทนขาຌ ว ฼มลใด ิSeed)

59 เผ຋ทนไี า຋ สน฿จ เผ຋฼ฉียงรุน ชอไื วิทยาศาสตร์: Dendrocalamus asper (Schult.) Backer ฼ปຓนเมຌเผ຋ขนาด฿หญ຋ทีไสุด฼ท຋าทีไ฼คยสารวจพบ฿น ประ฼ทศเทย ลกั ษณะลาตนຌ ตรงมขี นาด฼สຌนรอบวงของตຌนทีไ ฾ต฼ตใมทไีประมาณ 60-80 ฼ซนติ฼มตร ลาตຌนตอนหนุ຋มจะมี ผงสีขาวขุ຋น โ ติดอย຋ู฾ดย฼ฉพาะบริ฼วณ฾คนตຌน ฽ละจะร຋วง หล຋นปลิวเป ตอน฽ก຋ลาตຌนกใจะ฼ปลไียน฼ปຓนสี฼ขียวมัน ทีไขຌอ จะ฼หนใ ยวง฽หวนรอบขຌอเดชຌ ัด฼จน ฼หนใ ราก฾ผลอ຋ อกมา฼ปຓน ฝอยรอบขຌอ ขนาดลาตຌนยาวประมาณ 30 - 40 ฼มตร ความหนาของ฼นๅือเมຌประมาณ 1 นิๅว เผ຋฼ฉียงรุนจะเม຋อยู຋ปะปนกับเผ຋ชนิดอไืน การกระจายของเผ຋฼ฉียงรุน จะ฼ปຓนหมู຋ โ กอละ 20 - 30 ลา สารวจพบเผ຋฼ฉียงรุน฿น฼ขตพๅืนทไีอุทยาน฽ห຋งชาติคลองพนม บริ฼วณปຆา฼ขาพุชิง ฿นทຌองทไีหม຋ูบຌาน สองพีไนຌอง ตาบลคลองศก อา฼ภอพนม จังหวัดสุราษฎรธຏ านี เม຋มีรายงานว຋าพบเผ຋฼ฉียงรุนขึๅน฿นบริ฼วณอไนื ฿นประ฼ทศเทย สภาพพืๅนทีไ฼ปຓนปຆาดงดิบค຋อนขຌางรกทึบ ฼นไืองจากเม຋มีรายงานการพบเผ຋฼ฉียงรุน฿นทຌองทไี อนืไ ของประ฼ทศเทย฽ละจากการสอบถามชาวบຌาน฿น฼ขตพนๅื ที฾ไ ดยรอบทีไ฼ขຌาพนืๅ ทไี฾ดยรอบที฼ไ ขຌาอาศยั ทากิน มาหลายชัไวอายุคน พบว຋าเผ຋฼ฉียงรุน฼ปຓนเผป຋ ระจาถิไนทไีมีอยู຋฼ดิมก຋อนชาวบຌานสองพีไนຌองจะ฼ขຌามาอยู຋อาศยั จึงสนั นษิ ฐานว຋าเผ຋฼ฉียงรนุ น຋าจะ฼ปຓนพืชดงัๅ ฼ดิม฼ฉพาะถิไน฼จรญิ งอกงามมา฼ปนຓ รຌอย โ ป฽຃ ลຌว ทไีมาของชืไอเผ຋฼ฉียงรุน สันนิษฐาน คาว຋า ๡฼ฉียง๢ ฼ปຓนภาษาถไินทางภาค฿ตຌของประ฼ทศเทย฼ปຓน คากริยา หมายถึงการผ຋าเมຌหรือสิไงของออก฼ปຓนซีกก຋อนนาเป฿ชปຌ ระ฾ยชนຏ ฼นไืองจากขนาดของหน຋อ฽ละลา ตຌนของเผ຋฼ฉียงรุนมีขนาด฿หญ຋฽ละยาวมาก การนาเป฿ชຌประ฾ยชนຏตอຌ งตัด฽ละผ຋า฼ปຓนซีกก຋อน คาว຋า ๡รุน๢ ฼ปຓนคากริยา฿นภาษาถิไนทางภาค฿ตຌของประ฼ทศของประ฼ทศเทย฼ชน຋ ฼ดียวกัน หมายถึงอาการผลักหรือดัน ของหนัก฿หຌ฼คลไือนทีไเป จากสภาพพืๅนทไีทไีเผ຋฼ฉียงรุนขๅึน฼จริญ฼ติบ฾ต฼ปຓนปຆารก฽ละพๅืนทีไลาดชัน การทีไ ชาวบຌานจะนาหน຋อหรอื ลาตนຌ ของเผ຋฼ฉยี งรุนทีไมีขนาด฿หญ຋มา฿ชຌประ฾ยชนຏ หลงั จากตัดทอ຋ น฽ลຌวเมส຋ ามารถ ฽บกหามมาเดຌสะดวก จึงตຌองผลักดันหรือรุนลงมา จากการสันนิษฐานดังกล຋าวจึงทา฿หຌมอง฼หในสภาพ ความ฼ปຓนจริงของตຌนเผ຋ทีไมีขนาด฿หญ຋ทไีสุดชนิดหนึไงของประ฼ทศเทย ฽ละ฼ปຓนทไีมาของชืไอตຌนเผ຋ชนิดนีๅว຋า ๡เผ฼຋ ฉยี งรุน๢

60 เผน຋ าๅ ฼ตຌา ชือไ วิทยาศาสตร์: Bambusa vulgaris Schrad. 'Wamin' ฼ปຓนเผ຋ทไีนิยมปลูก฼ปຓนเมຌประดับมาชຌานาน มี ลกั ษณะทางพฤกษศาสตรຏ฼ปຓนเผข຋ นาดกลาง สงู 5 - 6 ฼มตร ฽ตกตຌน฼บียดกันหนา฽นน຋ ฼ปนຓ กอขนาด฿หญ຋฽ละกวาຌ ง ลาตຌน฼ปຓนขຌอปลຌองสัๅน ฼สຌนผ຋านศูนยຏกลาง฾ต฼ตใมทีไ ฾ดยประมาณ 3 - 5.5 ฼ซนติ฼มตร ยาวประมาณ 5 - 20 ฼ซนติ฼มตร ผิว฼กลีๅยง ตຌนอ຋อนสี฼ขียวอ຋อน ตຌน฽ก຋สี฼ขียวอม ฼หลืองเม຋มีหนาม มีลักษณะ฼ด຋นคือ ปลຌองดຌานล຋างจะปຆอง หรือพอง฼ปຓนรูปคลຌายนๅา฼ตຌา ทา฿หຌ฼วลาลาตຌนสูงขึๅนขຌอปลຌองจะดู฼หมือนกับ฼อานๅา฼ตຌาสี฼ขียววางซຌอนกัน สวยงามมาก จึงถูกตัๅงชไือตามลักษณะของลาตຌนว຋า ๡เผ຋นๅา฼ตຌา๢ ดังกล຋าว การ฽ตกกไิง฽ขนงหรือกไิงย຋อย ตามขຌอ฼หมือนกับเผ຋ทไัวเปทุกอย຋าง ฽ต຋กิไง฽ขนงหรือกไิงย຋อยจะมี฼ยอะ ฿บหนาทึบ฿หຌร຋ม฼งาดีมาก จึงทา฿หຌ เดຌรับความนิยมปลูกอย຋างกวຌางขวางมาชຌานานจนกระทัไงปัจจุบัน หน຋ออ຋อนเม຋นิยมรับประทาน ฽ตกหน຋อ งา຋ ย ขยายพันธຏุดຌวยการปักชาตนຌ หนอ຋ ฽ละปกั ชากิไง฽ขนงที฽ไ ตกจากบร฼ิ วณขຌอปลຌอง ชาวจีน มคี วาม฼ชอืไ ว຋าเผ຋นๅา฼ตาຌ ฼ปนຓ เผ຋มงคล ฾ดยสว຋ น฿หญ຋จะปลูกลงกระถางขนาด฿หญต຋ ๅังประดับเวຌ หนาຌ บาຌ น ขอຌ ปลຌองของลาตนຌ สวยงามมาก ฼ชไอื กนั วา຋ จะทา฿หຌผูຌอยูอ຋ าศยั ภาย฿นบาຌ นม฾ี ชคลาภ฿นทุก โ ฼รือไ ง ฽ละมคี วามสขุ ปัจจุบันเผ຋นๅา฼ตຌามีตຌนขายทไัวเปทีไตลาดนัดเมຌดอกเมຌประดับ ฼พราะทรงพุ຋มสวย ปลูก฼ปຓนจุด฼ด຋น ตามมุมอาคาร ริมศาลา หรือ฼ปຓนฉากหลัง บังสายตา ฿ชຌประดับสวน ปลูกเดຌ฿นดินทไัวเป ถຌาปลูกลงดินจะ ฽ตก฼ปนຓ กอขนาด฿หญ຋ ฿บดกหนาทึบ฿หรຌ ม຋ ฼งาดมี าก เผ຋บง฿หญ຋ ชืไอวิทยาศาสตร:์ Dendrocalamus brandisii (Munro) Kurz เผ຋บง฿หญ຋฼ปຓนเผ຋ขนาดกลาง พบทุกภาคของประ฼ทศเทย ฾ดย฼ฉพาะ฿นปຆา฼บญจพรรณทางภาค฼หนือ฽ละภาคกลาง มกั ขนๅึ ฿นทไีมี ความชืๅนสูง ฽ละดินทไีอุดมสมบูรณຏ ลาตຌน฾ต฼ตใมทไีมี฼สຌนผ຋าศูนยຏกลาง ประมาณ 5 ู ่ ฼ซนติ฼มตร สงู ประมาณ ๆ ู แเ ฼มตร ขนๅึ ฼ปนຓ กอ฽น຋น ผิวของลาเม຋฼รียบจะ฼หในลักษณะคลຌายขนสีนวลหรือสี฼ทา บางครๅังมี ผงคลຌาย฽ปງงติดอยู຋ทไีลา฾ดย฼ฉพาะส຋วนของ฾คนลา จึงทา฿หຌลามีสี฼ขียว ฼ขมຌ อม฼ทา ฽หล຋งกา฼นิดของเผ຋ชนิดนีๅยังเม຋฽น຋ชัด กล຋าวกันว຋าเผ຋ตงนามา จากประ฼ทศจีนจีน บางครๅังมีรายงานว຋ามีถิไนกา฼นิดมาจากประ฼ทศ อิน฾ดนี฼ซีย ฽ต຋ยังเม຋มีการยืนยัน฽น຋ชัดว຋ามีถไินกา฼นิดมาจากทไี฿ด ฿นประ฼ทศเทยนิยมปลูกทไัวทุกภาค ฼พไือ

61 การบริ฾ภคหน຋อ ฾ดยนาหน຋ออ຋อนเปตຌมจิๅมนๅาพริก หรือนาเปประกอบอาหาร ฼ช຋น ฽กง฼ปรอะ ตຌมจืด นอกจากนๅี฼นๅือเมยຌ ัง฿ช฿ຌ นการก຋อสราຌ ง ฽ละทา฼ครไืองจักสานเดดຌ ຌวย เผห຋ วาน ชไือวิทยาศาสตร:์ Bambusa Sp. เผ຋หวาน หรือ เผ຋บงหวาน ฼ปຓนเผ຋ขนาด฼ลใกถึงขนาดกลาง ลักษณะกอ฼ปຓนพุ຋ม฽น຋น ลาอ຋อนมีสี฼ขียว ฿บเมຌ ลา฽ก຋จะมีสี฼ขียว฽ก຋ ลาตຌนมักมีลักษณะคดงอ มีการ฽ตกกิไงจานวน โู5 กไิงตลอดลา ลาตຌนมี ฼สนຌ ผ຋าศูนยกຏ ลางประมาณ ใ ู 5 ฼ซนต฼ิ มตร สูงประมาณ 5 ู ่ ฼มตร บริ฼วณ฼หนอื ขຌอ฼ลใกนຌอยจะ฼หใน฼ปຓน ฽ถบวง฽หวนสีขาวรอบลาชัด฼จน ฽ละมีรากอากาศรอบ โ ขຌอ ฼ปຓนพืชทีไตຌองการความชุ຋มชๅืนมาก ตาม ธรรมชาติจะพบขึๅน฿นปຆา฼บญจพรรณ฿นภาค฼หนอื ฽ละภาคตะวันออก฼ฉียง฼หนอื พบมากทสไี ุดทีไจงั หวดั ฼ลย เผ຋หวานมีหน຋อซึไง฿หຌรสหวานอร຋อย สามารถรับประทานสดเดຌ ฽ละนิยมนาเปประกอบอาหารเดຌ หลายชนดิ ส຋วนลาตຌนนาเป฽ปรรปู ฼ปนຓ ฼ชอๅื ฼พลงิ เผ຋ญปไี นຆุ ชอไื วิทยาศาสตร:์ Phyllostachys bambusoides Siebold & Zucc. ฼ปຓนเผ຋ประ฼ภท฼หงຌาลา฼ดีไยวขนาดกลาง พบกระจาย พันธุตຏ ๅงั ฽ตป຋ ระ฼ทศจนี จนถึงประ฼ทศญไปี ุຆน สงู 10 – 17 ฼มตร ลาตรงขๅึนห຋างกัน ฼สຌนผ຋านศูนยຏกลางลา 4 – 10 ฼ซนติ฼มตร ปลຌองยาว 25 - 40 ฼ซนติ฼มตร ฼นืๅอลาหนา 5 มิลลิ฼มตร ลา ฽ก຋สี฼ขียวอ຋อนหรือสี฼ขียวทึบ ขຌอล຋าง โ ของลาเม຋มีราก อากาศ ฽ตกกไิงตๅัง฽ต຋กลางลาขึๅนเป มีขຌอละ 2 กไิงขนาด ฿กล฼ຌ คยี งกัน ฿บรูป฽ถบ฽กมรปู รี กวาຌ ง 1.5 – 2.5 ฼ซนติ฼มตร ยาว 5 – 15 ฼ซนติ฼มตร กาบหຌุมลาสีนๅาตาลปนครีม สีม຋วง ฽ดงหรือสีนๅาตาลอม฼หลือง ประดຌวยจุดหรือป຅ຕนขนาดต຋าง โ สีนๅาตาลอมม຋วงหรือสีนๅาตาล฼ขຌมจนถึงสีดา ทไวั ทๅงั กาบ ฿บยอดกาบรูป฽ถบหรอื ลกั ษณะคลຌายรบิ บๅิน ตรงกลางส฼ี ขยี ว ถัดออกมา฼ปนຓ สีม຋วงหรือสีนๅาตาล ส຋วนขอบสี฼หลอื งอ຋อน พับลง หูกาบ฼ปຓนรูปคลຌาย฼ขๅียวหรอื คลຌาย฼คียวสีนๅาตาลอมม຋วง ขอบมีขน฽ขใงยาวสี ฼ขยี วอ຋อน ลินๅ กาบลกั ษณะ฼ปนຓ ฽ถบสีนๅาตาลหรือสี฼ขียว ขอบมขี น ลา฿ชຌ฿นการก຋อสรຌาง ทา฼ฟอรຏนิ฼จอรຏ พบปลูก฼ปຓนเมຌประดับ หน຋อมีรสขม ฽ต຋สามารถกินเดຌ฾ดยตຌม ฽ลวຌ ฼ทนาๅ ทงๅิ ฽ลวຌ ตຌม฿หม຋อีกครงัๅ หนไึง

62 เผ຋฼ฮยี ะ ชไือวิทยาศาสตร์: Schizostachyum virgatum (Munro) H.B.Naithani & Bennet ฼ปຓนเผ຋ประ฼ภท฼หงຌากอขนาด฼ลใกถึงขนาดกลาง พบขึๅน฿น ปຆาดิบ฽ลຌง ฾ดย฼ฉพาะริมลาธาร ต຋างประ฼ทศพบเดຌตัๅง฽ต຋อิน฼ดีย จนถงึ ภมู ิภาคอิน฾ดจนี ฿นประ฼ทศเทยจะขๅนึ อยร຋ู ิมหวຌ ย฽ละ฿นปຆาทีไ ชืๅน฼ท຋านัๅน ลาตรงอัดกัน฼ปຓนกอ฽น຋น สูง ็ ู แโ ฼มตร ฼สຌนผ຋าน ศนู ยกຏ ลางลา ใ ู ่ ฼ซนต฼ิ มตร ปลอຌ งยาว ใเ ู 5เ ฼ซนติ฼มตร ลา อ຋อนมีขน฽ละนวลสีขาวปกคลุม ลา฽ก຋สี฼ขียว฼ขຌม ฽ต຋ละขຌอมีกไิง จานวนมาก ฿บรูป฿บหอก รูปขอบขนาน กาบหุຌมลาสี฼หลืองอม ฼ขยี วถงึ สีสຌมอม฼ขียว ปกคลุมดຌวยขนสีขาวถึงสี฼หลองอ຋อน ฿บยอด กาบรูป฿บหอก ขอบมักมຌวนขึๅนดຌานบนละพับลง มีขนปกคลุม ฼ลใกนຌอย ลาตนຌ ฿ชຌ฿นการทา฾ครงสรຌางอาคารบຌาน฼รือน ฽ละ฼ครไือง จกั สานท฼ไี ปຓนงานละ฼อียด ฿ชทຌ ากระดาษเดຌ หนอ຋ กินเด฽ຌ ต຋เม຋฼ปนຓ ทีนไ ยิ ม เผ຋หวานอา຋ งขาง ชอไื วิทยาศาสตร์: Dendrocalamus latiflorus Munro เผ຋หวานอ຋างขาง หรือ เผ຋หมาจูຎ หรือมีชไือ฼รียกอีกคือ เผ຋ซาง คา ฼ปຓนเผ຋พๅืน฼มืองของ จีน เตຌหวัน ฼ปຓนเผ຋฼หงຌากอทไีขๅึนเม຋฽น຋นมาก นกั ลาตนຌ สงู แ5 ู โเ ฼มตร ปลายลาตຌนมกั ฾คຌง ฼สนຌ ผา຋ ศนู ยຏกลางลา ่ ู แ5 ซม. ปลຌองยาว โเ ู ไ5 ซม. ฼นืๅอลาหนา แ ู โ ฼ซนติ฼มตร ลาอ຋อนมีนวลสีขาว ลา฽ก຋฼ปຓนสี฼ขียวอม฼หลือง มีรากอากาศทีไขຌอ ส຋วนล຋างของลาตຌน ฽ตกกิไง฽ขนงตๅัง฽ต຋ช຋วงกลางลาตຌน฼รไือยลงเป จนถึง฾คนตนຌ ฽ต຋ละขຌอมีหลายกงิไ ฿บรูปขอบขนานหรอื รูป฽ถบกวຌาง โ.5 ู 5.5 ฼ซนติ฼มตรยาว แ5 ู โ5 ฼ซนติ฼มตร ฿บสามารถ฿ชຌห຋อ ขนมบะจ຋างเดຌ ดอก ฼ปຓนช຋อยาว มีกลไินหอม ฽ต຋ละช຋อประกอบดຌวย ดอกย຋อย฼ปຓนกระจุก฽ละ฼ปຓนช຋วง โ ตาม฽กนช຋อดอก ดอก฼ปຓนสี ฽ดงอมมว຋ งหรอื สีม຋วงอมนๅาตาล เผ຋หวานอ຋างขางถูกนา฼ขຌามาปลูก฿นประ฼ทศเทยนาน฽ลวຌ ฼พไือ฼อาหน຋อกิน฼ปຓนอาหาร฽ละ฼กใบหนอ຋ ขาย ฼นไืองจากหน຋อมีขนาด฿หญ຋ ฼นๅือ฽น຋นมีสีขาวนวลหรืออม฼หลืองนิด โ รสชาติหวานกรอบ ปรุง฼ปຓน อาหารเดຌหลายอยา຋ ง เดรຌ บั ความนยิ มจากผูซຌ ือๅ เปรบั ประทานอยา຋ ง฽พร຋หลาย฿นปจั จุบนั ฽ละยังปลกู ฼พไอื ฿ชຌ ลาเผท຋ า฼ปนຓ เมคຌ ๅายัน ทา฼ฟอรຏน฼ิ จอรหຏ ลากหลายรูป฽บบ ฿ชຌ฿นอุตสาหกรรมกระดาษ฽ละเมอຌ ดั

63 เผส຋ ี฼หลีไยม ชอไื วิทยาศาสตร:์ Chimonobambusa quadrangularis (Fenzl) Makino เผ຋ประ฼ภท฼หงຌาลา฼ดีไยวขนาด฼ลใก ฼ปຓนเผ຋พืๅน฼มืองทางตอน฿ตຌ ของประ฼ทศจีน ฽ต຋พบเดຌทๅังประ฼ทศจีน เตຌหวัน ฽ละญีไปຆุน มักปลูก ฼ปຓนเผ຋ประดับ ลาตຌนสูง 2 - 5 ฼มตร ลาตรงขๅึนห຋างกัน ฼สຌนผ຋าน ศูนยกຏ ลางลา 2 – 4 ฼ซนต฼ิ มตร ปลຌองยาว 10 - 30 ฼ซนติ฼มตร ฼นอๅื ลา หนาประมาณ 5 – 7 มิลลิ฼มตร ลาอ຋อนมีตุ຋ม฼ลใก โ กระจายทัไวเปตาม ปลຌอง ลา฽ก຋ค຋อนขຌาง฼กลีๅยง สี฼ขียว ฼มไือตัดลาจะมอง฼หใน฼ปຓนรูป สีไ฼หลไียม มีรากลักษณะ฼ปຓนหนามสัๅน โ ฼รียง฼ปຓนวงรอบขຌอ ฽ตกกิไงตไา ตงัๅ ฽ต຋กึไงกลางลาขๅึนเป ฽ต຋ละขຌอมี 3 กงิไ ขนาดเล຋฼ลไยี กนั ฿บรูป฽ถบ฽กม รูปรี กวຌาง 0.5 – 2 ฼ซนติ฼มตร ยาว 5 – 15 ฼ซนติ฼มตร กาบหุຌมลาสี ฼ขียวอ຋อนค຋อนขຌาง฼กลีๅยง ฿บยอดกาบขนาด฼ลใก รูป฿บหอกหรือรูปลิไม ตๅังตรง หูกาบ฽ละลิๅนกาบเม຋฼ด຋นชัด ประ฼ทศเทยมีการนา฼ขຌามาปลูก ฼ปຓนเผ຋ประดับ ฼นืไองจากทรงพุ຋ม฽ละการ฽ตกกิไงมีลักษณะ฼ปຓนฉัตรสวย ส຋วนลา฿ชຌ฿นการก຋อสรຌางงาน หตั ถกรรม

64 ขຌอสงั ฼กต ๡นานาพนั ธ์ุเผ຋ ฼ปຓนฐานกิจกรรม฿หຌความรຌูพๅืนฐาน฼กไียวกับเผ຋ ก຋อนทีไจะส຋งต຋อเปยงั การ฼รียนรຌูดຌาน ต຋าง โ ฾ดยมีวัตถุประสงคຏหลักตຌองการ฿หຌผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรมสามารถบ຋งบอกความ฼หมือนูต຋าง ระหว຋างเผ຋ ฽ละพืชทไีมีลักษณะ฿กลຌ฼คียงกันเดຌ ลักษณะทางพฤกษศาสตรຏ฼บืๅองตຌนของเผ຋ ฽ละทาความรูຌจักพันธຏุเผ຋ทีไ นา຋ สน฿จ รูป฽บบการสอน฿นฐานกิจกรรมนๅี฼ปຓนการพาชม ชวนพูดคุย ฽ลก฼ปลไียนประสบการณຏ เม຋มีความ ซับซຌอน฿นการทากิจกรรม วิทยากร฼ปຓนคน฿ชຌคาถาม หรือการพูดคุย ฼พไือกระตຌุน฿หຌผຌู฼ขຌาร຋วมกิจกรรม฼กิด ความอยากทไีจะ฼รียนรຌู ฾ดย฿ชຌตัวอย຋างเผ຋ทไีน຋าสน฿จทๅัง฿นรูป฽บบลาเผ຋ทไีทาการ฼กใบตัวอย຋าง฿น฼ชิงวิชาการ ฽ละตຌนเผ຋สายพันธุຏทไีสามารถพบ฼หในเดຌ฿นชีวิตประจาวัน รวมถึงส຋วนต຋าง โ ของเผ຋ทีไมีขนาด฽ละลักษณะ ต຋าง โ ฼พไอื ฿ห฼ຌ หในความหลากหลาย พรຌอมสอด฽ทรกการ฿ชปຌ ระ฾ยชนຏจากส຋วนต຋าง โ ของเผ฼຋ ขຌาเปดຌวย จากการสัง฼กต฽ละสอบถาม พบว຋าผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรมส຋วน฿หญ຋เม຋ทราบมาก຋อนว຋าเผ຋อย຋ู฿นกล຋ุม ฼ดียวกับหญຌา ฽ต຋฼มไือวิทยากรมีการอธิบาย฽ละ฿หຌพิจารณา฼ปຓนส຋วนต຋าง โ ิราก ขຌอปลຌอง ฿บี ทา฿หຌ ผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรมส຋วน฿หญ຋฼ขຌา฿จเดຌ ฾ดยรวม฽มຌ฼นืๅอหาจะยากต຋อการทาความ฼ขຌา฿จของกลุ຋ม฼ดใกอายุตไา กว຋า แโ ป຃ ฽ต຋วิทยากร฿ชຌลักษณะการพูดคุย฼ปนຓ การอธิบายมากกวา຋ การบรรยาย ฽ละสอก฽ทรก฼รืไองราวทไี ฼ปนຓ ฼กรดใ ความร฼ຌู ขຌาเป ทา฿หຌบรรยากาศดูผอ຋ นคลาย ผ฼ูຌ ขຌารว຋ มกิจกรรม฿ช฼ຌ วลา฿นการ฼รียนรพูຌ อสมควร ภาพบรรยากาศ

65 ฐานกจิ กรรมทไี โ : เผ຋ วัสด฽ุ หง຋ อนาคต ฿นอดีตวัสดุก຋อสรຌางทีไอย຋ูคู຋กับคนเทยมาชຌานานคือวัสดุทไีหาเดຌจากธรรมชาติ ฼วลาผ຋านเปมนุษยຏ ฼รียนรຌูทีไจะพัฒนาผลิต฾ครงสรຌางทีไมีความคงทน วัสดุจากอุตสาหกรรมหนักจึง฼ขຌามา฽ทนทไี อย຋างเรกใตาม ผลกระทบทีไตามมาจากอุตสาหกรรม฼หล຋านๅีคือการทาลายทรัพยากรทางธรรมชาติ จึง฼กิด฼ปຓนกระ฽ส คาถามขึๅนว຋า฼ราจะปรับ฼ปลไียนวัสดุการก຋อสรຌางเดຌหรือเม຋ ลดการพยายาม฼อาชนะธรรมชาติ ฽ต຋฿ชຌชีวิตอยู຋ ร຋วมกันอย຋างยไังยืน ๡เผ຋๢ คือหนไึง฿นวัสดุ฽หง຋ อนาคตทีไนักออก฽บบทัไว฾ลกต຋างกาลัง฿หຌความสน฿จ ฼พราะ นอกจากหลายประ฼ทศรวมถงึ ประ฼ทศเทยจะมภี ูมิปัญญา฿นการนาเผม຋ า฼ปนຓ วสั ดุ฿นการก຋อสรຌาง฽ลวຌ ๡เผ຋๢ ยังมีคุณสมบัติ฼ฉพาะตัวทไี฼หมาะสม฼ช຋น ความ฽ขใง฽รง฽ละยืดหย຋ุน สามารถปลูกทด฽ทนเดຌภาย฿น ระยะ฼วลาอันสนๅั ฽ละยงั สามารถปลูกเดຌ฿นหลายสภาพอากาศทไัว฾ลก ดຌวย฼หตุนๅี ๡เผ຋๢ จงึ เดຌรบั การขนาน นามว຋า ๡ทองคาสี฼ขยี ว๢ หรือ ๡วัสดุ฽ห຋งอนาคต๢ ผຌู ฼ ขຌ า ร຋ ว ม กิ จ ก ร ร ม จ ะ เ ดຌ ฼ รี ย น รຌู ก า ร ฼ ป ลีไ ย น ส ถ า น ะ ข อ ง เ ผ຋ จ า ก วั ส ดุ พๅื น ถิไ น สู຋ วั ส ดุ ฾ ค ร ง ส รຌ า ง สถาปัตยกรรม รวมถึงการศึกษาคุณค຋าของเผ຋ดຌานวัสดุ วิธีการคัด฼ลือกเผ຋฼พไือ฿ชຌ฿นการปลูกสรຌาง ทๅัง฿น ดຌาน฾ครงสรຌาง฽ละการออก฽บบ รวมถึงการพัฒนาคุณภาพของเผ຋฼พไือ฿หຌมีความคงทน฽ละ฼หมาะสมกับ การ฿ชงຌ านมากยไิงขึๅนจากวทิ ยากรผมຌู ีความสน฿จ฽ละศึกษา฼รไืองน฼ีๅ ปຓนอยา຋ งดี วัตถปุ ระสงค์ 1. ฼รยี นรูຌคณุ สมบตั ิ฼ดน຋ ของเผ຋สาหรับการนามา฿ช຋฿นงาน฾ครงสราຌ ง฽ละงานสถาปตั ยกรรม 2. ฼รียนรຌูขอຌ พงึ ระวัง฿นการ฿ชຌงานเผ຋สาหรบั งาน฾ครงสรຌาง฽ละงานสถาปตั ยกรรม 3. สรຌาง฽รงบันดาล฿จ฿หຌ฽ก຋ผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรม฿นการ฿ชຌวัสดุธรรมชาติทไีอยู຋รอบตัวมา ประยกุ ต฿ຏ ชຌ฿ห฼ຌ กดิ ประ฾ยชนตຏ ามสมควร กล຋มุ ฼ปງาหมาย นกั ฼รยี นระดบั มธั ยมศกึ ษาขึๅนเป ฽ละบุคคลทไัวเป วิทยากร - . ผชຌู ว຋ ยศาสตราจารย์ ดร.สุปรดี ี ฤทธิวงศ์ ิผຌูชว຋ ยอธกิ ารบดีฝຆายวิ฼ทศสัมพนั ธ฽ຏ ละอาจารยຏี หนว຋ ยงาน : คณะสถาปัตยกรรมศาสตร฽ຏ ละการผัง฼มือง มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตรຏ ฾ทรศพั ท์ : เู่้็่่ใเ่ใ E-mail: [email protected] - คณุ ณฏั ณิชา ฼งนิ คา ฽ละทีมงาน Bamboo studio หน຋วยงาน : คณะสถาปตั ยกรรมศาสตร฽ຏ ละการผัง฼มือง มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตรຏ ฾ทรศพั ท์ : เ่แูโ่5โ้่ใ E-mail: [email protected]

66 อปุ กรณ์ 1. ตัวอย຋าง฾ม฼ดล฾ครงสรຌางทางสถาปัตยกรรมจากเมเຌ ผ຋ 2. เมเຌ ผท຋ ีไทาการ฼หลาทีไความหนาตา຋ งกัน 3. ปງาย฿หขຌ อຌ มูลขอຌ พงึ ระวงั ฿นการนาเผ຋เป฿ชงຌ าน 4. บอรຏดนิทรรศการทีไ ๆ วิธีการดา฼นนิ การ 1. วิทยากร฽นะนาตัว ฽ละสิไงทไจี ะเด฼ຌ รยี นรຌภู าย฿นฐานกจิ กรรม 2. วิทยากรชักชวนผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรมสนทนา฼ขຌาประ฼ดในดຌวยคาถามอย຋างง຋าย ฼ช຋น ฼คย฼หใน ฼ฟอรຏนิ฼จอรຏ ของตก฽ต຋ง ฾ครงสรຌางอาคาร ทไีทาจากเมຌเผ຋บຌางหรือเม຋, คิดว຋า฼ฟอรຏนิ฼จอรຏ ของตก฽ต຋ง ฾ครงสรຌางอาคาร ทีไทาจากเมຌเผ຋มีความทนทานหรือเม຋ ฼ปຓนตຌน ฼พืไอสอบถาม ประสบการณຏของผ฼ຌู ขຌาร຋วมกจิ กรรม฽ต຋ละท຋าน 3. วิทยากรอธิบายถึงจุด฼ด຋น฿นการนามา฿ชຌงาน฼ชิง฾ครงสรຌางทางสถาปัตยกรรม ฾ดย฿ชຌเมຌเผ຋ ซไึงทาการ฼หลาทีไความหนาต຋างกัน฼พไือ฿ชຌทดสอบความยืดหย຋ุน ิลักษณะ฼ด຋นประการหนึไง ของเผี຋ ฽ละขอຌ พงึ ระวัง฿นการนาเผ຋เป฿ชຌงาน 4. วิทยากรพาผຌู฼ขຌาร຋วมกิจกรรมชมตัวอย຋าง฾ม฼ดล฾ครงสรຌางทางสถาปัตยกรรมจากเมຌเผ຋ พรอຌ มอธบิ ายถงึ ฽นวคดิ ของ฽ต຋ละ฾ครงสราຌ ง ฽ละสายพันธุขຏ องเผ຋ทนีไ ามา฿ชงຌ าน 5. วทิ ยากร฼ปຂด฾อกาส฿หผຌ ຌู฼ขาຌ ร຋วมสามารถซกั ถามขอຌ สงสยั เดຌตลอดการ฼ขຌารว຋ มกิจกรรม

67 ฼นือๅ หา฿นการอธบิ าย เผ຋ วัสดุทาง฼ลอื ก฽ห຋งอนาคต ๡เผ຋๢ คือ หนไึง฿นวัสดุ฾ครงสรຌางทไีส຋งผลกระทบต຋อ สไิง฽วดลຌอมนຌอย฼พราะสามารถปลูกทด฽ทนเดຌ฼รใว เผ຋ทีไ นามา฿ชຌสาหรับทา฾ครงสรຌางหลัก฿ช฼ຌ วลาปลกู ไ ป຃ ฽ละส຋วน ตก฽ต຋งอไืน โ สามารถ฿ชຌเผ຋ทีไมีอายุ โ ป຃เดຌ จึงนับเดຌว຋าเผ຋฿ชຌ ฼วลา฿นการปลูกทด฽ทนนຌอยมาก฼มืไอ฼ทียบกับเมຌ฼นๅือ฽ขใง ชนิดอไืน โ ทตีไ ຌอง฿ช฼ຌ วลาปลูกถึงกว຋า แเ ป຃ จึงจะนามา฿ชຌงาน เดຌ นอกจากนๅีเผ຋ยัง฼ปຓน ๡วัสดุลดมลภาวะคาร์บอน ิZero Carbonี ทไีอาจ฼กิดขๅึน฿นกระบวนการผลิต๢ มีคุณสมบัติทาง฾ครงสรຌางทไีดี รับ฽รงดึงทางวิศวกรรมเดຌ ดีกว຋า฼หลใก สาหรับ฽รงอัด฽ละ฽รงดัดสามารถรับเดຌนຌอยกว຋า฽ค຋฼พียง฼ลใกนຌอย จึงนับว຋า฼ปຓน ๡วัสดุทาง ธรรมชาติทไีมีคุณสมบัติความ฽ขใง฽รง฼กือบ฼ทียบ฼ท຋าธาตุ฾ลหะ๢ นีไคือจุดน຋ามหัศจรรยຏของเผ຋ทไีคนทัไวเป อาจจะยังเมท຋ ราบ จุดทีไตຌองระวัง฼ปຓนพิ฼ศษสาหรับการนา ๡เผ຋๢ มา฿ชຌคือ ๡การปງองกัน฽มลงกนิ ๢ ซึไง฼ปຓนสา฼หตุทไที า ฿หຌคนส຋วน฿หญ຋มองว຋าเผ຋฼ปຓนวัสดุทไีมีมูลค຋านຌอย ฿ชຌสรຌางเดຌ฼พียง฼ฟอรຏนิ฼จอรຏ กระท຋อมขนาด฼ลใก หรือ อาคารชัไวคราว฼ท຋านัๅน ฽ละถอื วา຋ เผ฼຋ ปนຓ วสั ด฾ุ ครงสรຌางอาคารทีไเม຋฽ขงใ ฽รง ฼ปนຓ ฼หต฿ุ หຌเม຋เดຌรับความนิยม฿น การสรຌางอาคารถาวรขนาด฿หญ຋ ฽ละยังส຋งผลกระทบถึงการขาด฽รงจูง฿จ฿นการพัฒนาองคຏความรຌูทาง สถาปตั ยกรรมดาຌ นนีๅ ฽ต຋฿นปัจจุบัน องคຏความรຌูทางวิทยาศาสตรຏเดຌ฼ขຌามา ช຋วย฿นการพัฒนาศักยภาพของวัสดุ ทังๅ ฿นดาຌ นของการทา฿หຌ ๡฾ครงสราຌ ง฽ขใง฽รงขึๅน๢ ฽ละ ๡ยงั ฼ปຓนมิตรต຋อสิงไ ฽วดลຌอม มากขนึๅ ๢ กรรมวิธี฿นการรกั ษาสภาพเผเ຋ ดຌถูก฼ปลไียนจากการ ฿ชຌสาร฼คมี฼คลือบลาเผ຋หรือ฿ชຌสาร฼คมี฿นการฆ຋า฽มลง ฼ปຓน กระบวนการ ๡บารุงรักษาเผ຋ (Bamboo Treatment)๢ ดຌวยการ฼ปลีไยน฽ปງง฽ละนๅาตาลอาหารของ฽มลง฿นเผ຋฿หຌมี ลักษณะทาง฼คมีทีไ฼ปลไียน฽ปลงเป หรือ฿ชຌการชาระลຌางสารประกอบ฼หล຋านัๅนออกจากปลอຌ งเผ຋ ทา฿หຌเผ຋เม຋ ฼หลืออาหาร฿หຌ฼หล຋า฽มลงมากัดกินเดຌ ซึไงกระบวนการ฼หล຋านีๅ฽มຌจะ฼พิไมค຋า฿ชຌจ຋าย฿นการผลิต ฽ต຋฼มืไอ ฼ปรียบ฼ทียบกับ฼หลใกหรือว຋าเมຌจริง฽ลຌว ๡เผ຋กใยังคงมีราคาทีไถูกกว຋า๢ ฼ปຓนวัสดุทาง฼ลือกทรง฼สน຋หຏทีไ สถาปนกิ ฽ละวศิ วกรกาลังทดลองสรຌางสรรคผຏ ลงาน ฽ละ฼ปนຓ ทจีไ ับตามองของวงการออก฽บบทัไว฾ลก

68 รูหຌ รอื เม຋ ดຌวยคุณสมบัติอันทรงคุณค຋าของเผ຋ เผ຋จึงเดຌรับการขนานนามว຋า฼ปຓน ๡ทองคาสี฼ขียว๢ ฾ดย ฿นป຃ พ.ศ. โ55่ มีการคาดการณຏว຋ามูลค຋าเผ຋฿นตลาด฾ลกสูงถึง โเ,เเเ ลຌาน฼หรียญสหรัฐฯ ิประมาณ ๆๆเ,เเเ ลຌานบาที ซไึงนอกจากผูຌนาอย຋างจีน฽ละอิน฼ดีย฽ลຌว ประ฼ทศ฿น฽ถบ฼อ฼ชีย ตะวนั ออกอย຋างฟลຂ ิปปຂนสຏ อิน฾ดน฼ี ซีย ฼วียดนาม ฼มยี นมา ฽ละเทย ต຋างกใมที รัพยากรสาคญั ฿นตลาด ทองคาส฼ี ขยี วน฼ๅี ชน຋ กัน กฎ ็ ขຌอ฿นการนาเผ຋เป฿ชงຌ าน (Design Guideline)  เผเ຋ ม຋ชอบความชนๅื ๡ความชืๅน๢ ฼ปຓนสา฼หตุหลักทีไทา฿หຌ฼นๅือเผ຋฽ตก ฾ดย ปกติความชืๅน฿นอากาศเม຋ทา฿หຌ฼นๅือเผ຋฼ปลีไยนสภาพ ฽ต຋การทีไเผ຋สัมผัสกับนๅา฾ดยตรง฼ปຓนสา฼หตุหลักทา฿หຌ ฼นือๅ เผ฽຋ ตก ฽ละทา฿หเຌ ผเ຋ มส຋ ามารถคงรูป฿นลักษณะลา ตຌนตรงยาว ซไึงส຋งผลกระทบต຋อการนาเป฿ชຌงาน฿น฼ชิง ฾ครงสรຌาง  เผเ຋ มช຋ อบ฽สงอาทิตย์ ฽สง฽ดดมาพรຌอมกับ ๡ความรຌอน๢ ฽ละ ๡รังสี อัลตราเว฾อ฼ลต ิ“ltraviolet Radiation : “”) ฼มไือเผ຋฾ดน฽สง฽ดด฽ดดจัดนาน โ จะทา฿หຌสีซีดจาง ฽ละ฼นๅือเมຌ฽ตกเดຌ  เม຋วางเผ຋ตดิ พืนๅ พๅืนดิน ๡มีความชๅืนสะสมอยู຋มาก๢ ฼ปຓนทไีอยู຋ของ ๡฼หล຋า฽มลง๢ รวมถึง ๡฼ชืๅอรา๢ ทีไจะ฼ขຌาเปทาลาย ฼นๅือเผ຋ ซึไงส຋งผลต຋อความ฽ขใง฽รงของลาเผ຋ ฽ต຋ดຌวย ฼หตุผลทางดຌานงาน฾ครงสรຌาง฽ลຌว จึง฼ปຓน฼รไืองยากทีไ จะหลีก฼ลีไยงการวางติดพๅืน นักออก฽บบจึง฿ชຌเผ຋ยึดกับ ฐานราก฿นระดบั ทสีไ งู กวา຋ พนๅื ดนิ ขึนๅ มา

69  ฼ลือกชนิด฿ห฼ຌ หมาะกบั การ฿ชຌ เผ຋มีขนาดของลาทไี฿หญ຋฽ละ฽ขใง฽รงคงทนสูง฼หมาะสม กับการนามา฿ชຌก຋อสรຌาง นอกจากนๅัน฽ลຌวเผ຋ยังมี คุณสมบัติทไีหลากหลาย฿หຌนักออก฽บบเดຌ฼ลือก฿ชຌ ฼ช຋น ฼สຌนผ຋านศูนยຏกลางขนาด฼ลใก ผิวนอกหนา มีสีสันทไี สวยงาม ฽ละมพี ืๅนผิวท฼ไี รยี บ฼ปนຓ ตຌน  เผจ຋ ะตอຌ งปรบั สภาพกอ຋ น฿ชຌงาน เผ฾຋ ดยทไัวเปจะ฼สไือมสภาพเดຌงา຋ ย฼ปຓนผลมาจากความชๅืน ฼ชืๅอรา ฽ละ฽มลง ปัจจุบันเดຌมี฼ทค฾น฾ลยีทาง฼คมี฼พไือ ปรับสภาพเผ຋ ชาระลຌางสารประกอบของ฽ปງง฽ละ นๅาตาลอาหารของ฽มลง ฽ละ฼คลือบปຂดผนึกพๅืนผิว฼พไือ ปอງ งกันรงั สี UV ฽ละความชๅนื  ฼ชืไอมต຋อ฼ปนຓ รูปทรงสาม฼หลไยี ม ฾ครงสรຌางเผ຋จา฼ปຓนตຌองมีการผูกติด฼ขຌาหากัน฿นหลาย ทิศทาง฼พไือทา฿หຌ฾ครงสรຌางมีความมไันคงสูงสุด ซึไงการ ผูกติดกัน฿นลักษณะ ๡รูปทรงสาม฼หลไียม๢ มีความ มไันคงมากทีไสุด ทๅังนีๅเม຋จา฼ปຓนตຌองยึดกัน฼ปຓนรูปทรง สาม฼หลีไยมดຌาน฼ท຋า฼ท຋านนัๅ การทา฼ปຓนรปู ทรง฼รขาคณิต ทไีมกี ารยึดตดิ กัน฼ปຓน ใ มุมกมใ ีความ฽ขงใ ฽รง฼พียงพอ฽ลຌว  ฼ชือไ มตอ຋ อยา຋ งสรຌางสรรค์ นักออก฽บบจะตຌองเม຋หยุดออก฽บบวิธีการ฼ชไือมต຋อ฿หม຋ โ ฼พไือทีไจะหารูป฽บบทไี฼หมาะสมทไีสุด ความคดิ สรຌางสรรคຏ฽ละนวัตกรรม฼ปนຓ สไิงทคีไ มຌุ ค຋าตอ຋ การลงทุน

70 ฼ลอื ก฿ช฿ຌ ห฼ຌ หมาะสม  01 เมຌสบั ฟาก สามารถนาเมຌเผ຋ชนดิ ฿ด กใเดຌทีไมีลาตຌนตรง สวยงามมาสับดຌวยขวานตาม฽นวยาว฿หมຌ ี ลักษณะ ฼ปนຓ ฽ผ຋น฽ผอ຋ อก ขนาดหนาຌ กวาຌ ง ฽ละความหนาขึนๅ อย຋ูกับชนของเมຌเผ຋ทนไี ามาสับ นิยมนามาปู พนืๅ ผนังปูหลงั คา หรอื นาเป฽ปรรูป฼ปຓน฼ฟอรຏนิ฼จอรຏ  02 เผ຋สีสุก คน฾บราณนิยมปลูกริมรัๅว ฼พไือความมัไงมีศรีสุขตามชืไอ มีคุณสมบัติ ฼นๅือหนา ฼หนียวทน ยืดหย຋ุน สปรงิ ตัวเดดຌ ี จึง฼หมาะนาเปจักสาน ทาสไิงของ฼ครืไอง฿ชຌตา຋ งโ  03 เมຌซกี หรือเมຌเผ຋ผ຋าซีก ฼กิดจากการ฽ปรรูปเมຌเผ຋ชนิด฿ด กใเดຌทีไมีลาคดหรือผิวเม຋ สวย นามาผ຋าออก ตามความยาวของลาเมຌเผ຋ ความหนาบางขึๅนอย຋ูกับชนิดเมຌ สามารถนาเปตก฽ต຋งฟา฼ซด หรือ จะสาน฼ปนຓ ช຋องลมกเใ ดຌ เม຋คอ຋ ยยพบ฿นงาน฾ครงสราຌ ง ฼พราะเม฽ຌ ขใง฽รงมากพอ

71  04 เผ຋รวก ดวຌ ยลาทีไตรง฽ละ฼ลใกพอดมี ือ จงึ นิยมนามาทาดาຌ มเมกຌ วาด ดຌามเมຌ฼ทาຌ ตาม฽ต຋ถนัด ส຋วน฿นงาน สถาปัตยกรรม นิยม฿ช฼ຌ ปนຓ ระ฽นง กรุผนงั หรือเม຋กทใ าฝาງ ฼พดาน  05 เผ฼຋ ลยีๅ ง ถือ฼ปຓนทีไรักของ฼หล຋านักออก฽บบ ฼พราะลาตຌนมีลักษณะตรง สวย ฼นๅือหนา ฽ขใง฽รง ฽ถมมี นๅาหนัก฼บา ฿ชຌเดຌสารพัด ทัๅงดัด฾คຌง ทา฾ครงหลังคา บันเด มัด฼ปຓน฼สารับนๅาหนัก หรือจะทา ฼ปຓน฼ฟอรຏน฼ิ จอรกຏ เใ ดຌ  06 เผ຋ตง หรอื เผ຋หวานเผ຋พๅืน฼มืองของเทย ลา฿หญ຋ ขอຌ บวมนนู ชดั ฼นอืๅ หนาถึง฼กือบตัน ถอื ฼ปนຓ พระ฼อก ของงาน฾ครงสราຌ งนยิ มนามาทา฼ปຓน฼สารับนาๅ หนกั นอกจากนียๅ งั ฼ปຓนทีตไ ຌองการ฿นอุตสาหกรรม ผลิต฼ยือไ กระดาษ ตะ฼กียบ เปจนถึงเมจຌ ๅิมฟัน ต຋อยอดองคค์ วามรู฼ຌ ดมิ ฼พไมิ ความร฽ูຌ บบองคร์ วม ฾อกาสของเมຌเผ຋เทย฿นตลาด฾ลกมีอยู຋เม຋นຌอย ฼พราะนอกจากเทยจะมีเผ຋ทຌองถิไนทีไหลากหลายสาย พันธ฽ຏุ ลຌว คนเทยยังมอี งคคຏ วามรูຌดาຌ นเมຌเผ຋มากมาย มีความชานาญ฽ละ฼ขຌา฿จ฿นธรรมชาติของเมຌเผ຋ ฾อกาส จึงเม຋เดຌอยู຋฼พียง฽ค຋ตลาดส຋งออกเมຌเผ຋ ฽ต຋หมายรวมถึงการออก฽บบสรຌางสรรค์ดຌวยภูมิปัญญาทีไสไังสม ฽ละกาຌ วขຌามผา຋ นขดี จากัด฼ดมิ โ เปสูส຋ งิไ ฿หมท຋ ีตไ อบ฾จทยท์ งัๅ ความรว຋ มสมัย฽ละความยัไงยืน ฽ละนีไคือตวั อย຋างของการตอ຋ ยอดองค์ความรຌเู ผ຋จากรปู ฽บบดๅงั ฼ดมิ ผ຋านการ฼ติมทักษะ฿หม຋ กาຌ วเกลดຌวย฼ทค฾น฾ลยี ตอบ฾จทย์วถิ รี ຋วมสมัย  สถาบันอาศรมศิลป์ สถาบันอุดมศึกษาทาง฼ลือกทีไผสานภูมิปัญญาดๅัง฼ดิม฼ขຌากับความรูຌร຋วม สมัย สรຌางความ฼ชืไอม฾ยงของสถาปนิกร຋ุน฿หม຋กับภมู ิปัญญาเทย ดຌวยการถ຋ายทอดองคຏความรຌู ทางสถาปัตยกรรมพๅืนถไิน รวมเปถึงจัดการทาฐานขຌอมูลทีไสามารถนาเป฿ชຌอຌางอิง฽ละต຋อยอด เดอຌ ยา຋ ง฼ปนຓ ระบบ

72  กล຋ุม Bamboo Family กล຋ุมปราชญຏชาวบຌาน฽ละชาวปะกา฼กอะญอทไีสืบทอดภูมิปัญญา ของชน฼ผ຋า ฼ขาຌ ฿จขຌอ฼ดน຋ ฽ละขຌอจากัด ฽ละนามาปรับ฿ชຌอยา຋ งรว຋ มสมยั ผ຋านการออก฽บบ  ธ.เก຋ชน บริษัทออก฽บบสถาปัตยกรรมจากเมຌเผ຋฽ละเมຌเผ຋฼พไือการส຋งออก มีบริการดู฽ลรักษา เมຌเผ຋ดຌวยการ฼คลือบ ิBamboo Treatmentี ฼พไือปງองกันมอด฽ละ฽มลง฼ขຌาเปทาลายเมຌเผ຋ ทา฿หเຌ มຌเผ຋ทนทาน฽ละยืดอายุการ฿ชຌงาน฿หຌนานยไิงขนๅึ  ฾รง฽รม ฼ดอะซิก฼ซนส์ ฼กาะยาวนຌอย จงั หวดั ภู฼กตใ ฽ละ฾รง฽รม ฾ซ฼นวา ครี ี บายซิก฼ซนต์ ฼กาะกูด จังหวัดตราด ฾รง฽รมทไีออก฽บบ฿หຌกลมกลืนกับธรรมชาติดຌวยสถาปัตยกรรมสี฼ขียว ฽ละนา฾ครงสราຌ งเมຌเผ຋มา฿ชຌ฿นการออก฽บบ฽ละสรຌางประสบการณຏการ฼ขຌาพักทไีดีทีสไ ุด฽ก຋ผูຌมา ฼ยอื น ฾รง฽รม ฾ซ฼นวา คีรี บายซกิ ฼ซนต์ ฼กาะกดู จงั หวดั ตราด

73 ฾ม฼ดล฾ครงสราຌ งเมเຌ ผจ຋ าก Bamboo Studio

74

75

76

77

78

79

80 ขอຌ สัง฼กต ๡เผ຋ วัสดุ฽ห຋งอนาคต ฼ปຓนฐานทีไนา฼สนอ฽นวคิดการ฿ชຌประ฾ยชนຏเมຌเผ຋฿น฼ชิง฾ครงสรຌางทาง สถาปตั ยกรรม จากการสงั ฼กต พบวา຋ ฼นือๅ หาค຋อนขຌาง฼ขຌาถึงเดยຌ ากสาหรับ฼ดใก฽ละ฼ยาวชน ฼พราะ฼ปຓนขอຌ มลู ฼ฉพาะ ดຌาน ซึไงทีมงาน฽ละวิทยากรเดຌ฽กຌปัญหา฾ดยการนา฼อาวัสดุมา฿หຌ฼ดใกเดຌทดลองสัมผัสหรือทดลองดัดจริง ฼พอืไ ฿หຌ฼ขาຌ ฿จถึงคณุ สมบัต฼ิ ดน຋ ของเมຌเผ຋ อกี ทๅงั ยงั เดຌปรับ฼นๅือหา฿ห฼ຌ ขาຌ กับ฼ดใก ฾ดย฿ห฼ຌ ดใกลองทายวา຋ อาคารนีๅ เดຌรับ฽รงบันดาล฿จมาจากรูปทรงของอะเร ฼ปຓนตຌน ส຋งผล฿หຌ฼ดใก฽ละ฼ยาวชนต຋างรูຌสึกสนุกสนาน฿นการ ฼รียนรูຌภาย฿นฐานกิจกรรมนๅีมากขๅึน ฽ต຋ยังตຌองอาศัยการกระตุຌนดึงดูดความสน฿จของวิทยากร฼ปຓนระยะ ฿นทางกลับกัน฼มไือกลุ຋มผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรม฼ปຓนผຌู฿หญ຋หรือผูຌทไีอยู຋฿นวงการทไี฼กไียวขຌองกับสถาปัตยกรรม฽ละ วศิ วกรรม฾ยธา ฐานกจิ กรรมนีๅจะเดรຌ บั ความสน฿จ฼ปนຓ พิ฼ศษ มกี ารสอบถาม ฽ลก฼ปลไียนความรຌู ฽ละ฼รยี นรูຌ ดຌวยตน฼อง฼ปຓน฼วลานาน ดงั นนัๅ หากมีการนานิทรรศการนๅีเปจัด฿นครงัๅ ต຋อเป฿หຌกับ฼ดใก฽ละ฼ยาวชน อาจ฼ปลยีไ นฐานนีๅ฿หຌ฼หลือ ฼ปนຓ ฼พียงพนๅื ทไีจดั ฽สดงขอຌ มลู ขนาด฼ลใก ฼พอไื ฼ปຓนการ฿หຌขอຌ มูลทจไี ดุ ประกาย฽ละบรู ณาการ฿นมิตติ ຋าง โ ภาพบรรยากาศ

81 ฐานกิจกรรมทีไ ใ : นานา฼ครไือง฿ชຌสอย฽ละของ฼ลน຋ จากเผ຋ งานเมຌเผ຋ประ฼ภท ๡฼ครืไอง฿ชຌ๢ ฽ละ ๡ของ฼ล຋น๢ มีความ฼กไียว฼นไืองกับชีวิตมนุษยຏมาชຌานาน ฾ดย฼ฉพาะอย຋างยิไงชาวตะวันออกนัๅน มี฼ครไืองมือ฼ครืไอง฿ชຌทีไทาดຌวยเมຌเผ຋มา฽ต຋฾บราณ ฼ช຋น ตะ฼กียบเมຌเผ຋ ของจีน ฼ปຓน฼ครืไองมือการกินอาหารทีไทาอย຋างง຋าย โ ฽ต຋฿ชຌประ฾ยชนຏเดຌอย຋างดี หรือ ๡ก຋องขຌาว๢ ฽ละ ๡กระติบ๢ สาหรับ฿ส຋ขຌาว฼หนียวของชาวอีสาน฽ละชาว฼หนือ ฼ปຓนตัวอย຋างทีไดีซไึง฽สดง฿หຌ฼หในความชาญ ฉลาด฿นการนาเมຌเผ຋มา฽ปรรูป฼ปຓนภาชนะสาหรับ฿ส຋ขาຌ ว฼หนียวนไึงเดຌดี นอกจากขຌาวของ฼ครไือง฿ชຌจากเมຌเผ຋ ฽ลวຌ ภูมิปัญญาคน฿นอดีตยงั ประยุกตຏมา฼ปຓน ๡ของ฼ล຋น๢ ทไสี ามารถ฼ล຋นเดຌอย຋างสนุกสนาน ฽ละ฼สรมิ สรຌาง จินตนาการ฿นการ฼ลน຋ เดຌอย຋างเม຋มีขีดจากัด ฽ต຋นับวันของ฼ล຋นพืๅนบຌานของเทย฿นอดีตจะ฼ลือนหาย฽ละถกู ลืมเปจากสังคมเทยตามยุคสมยั ผຌู฼ขຌาร຋วมกิจกรรมจะเดຌ฼รียนรຌู พูดคุย฽ลก฼ปลไียนประสบการณຏตรงกับวิทยากร฼กไียวกับของ฿ชຌ฽ละ ของ฼ล຋นจากเมຌเผ຋ ซึไง฼ปຓน฽นวความคิดของคน฿นอดีต฿นการสรຌางสรรคຏผลิตภัณฑຏต຋าง โ ฾ดยมีตัวอย຋าง ของ฿ชຌทีไนามาจัด฽สดง ฼ช຋น ฾ตก ตี฼กราะ฼คาะเมຌ เซปลาเหล ขຌอง กระติบ ฽ละตัวอย຋างของ฼ล຋น ฼ช຋น ลูกข຋าง ฽มลงปอ฼กาะนๅวิ ชนวัว ฼สยี ง฼ปຓด ทียไ ิงเผ຋ ฼สียงนๅาเหล ฽ละขา฾ถก฼ถก ฼ปຓนตนຌ วัตถุประสงค์ 1. ฼รียนรຌูประ฾ยชนขຏ องเผ฿຋ นการนา฿ช฼ຌ ปຓน฼ครไอื ง฿ชสຌ อย฽ละของ฼ลน຋ 2. จดุ ประกายความคดิ การนาธรรมชาติ฿กลตຌ ัวมา฿ชຌอยา຋ งสราຌ งสรรคຏ กลม຋ุ ฼ปງาหมาย นัก฼รียนทุกระดับชๅัน฽ละบุคคลทไัวเป วทิ ยากร - . คณุ ทวีทรัพย์ นามขจร฾ลก ฽ละทมี งาน หน຋วยงาน : พิพธิ ภัณฑຏของ฼ลน຋ พืๅนบຌานร຋งุ อรณุ ทวีวฒั นา ฾ทรศัพท์ : 081-6535267 E-mail: [email protected] Facebook: ร຋ุงอรณุ ของ฼ลน຋ พนๅื บาຌ น อปุ กรณ์ - ส຋มุ จับปลา 1. ตัวอยา຋ งของจดั ฽สดง ิ฼ครืไอง฿ชสຌ อยี - กระติบขาຌ ว - เซปลาเหล - หาบ - หมวกเผ຋สาน฽มฮ຋ อ຋ งสอน - หมวกกาบเมຌเผ຋

82 - ขอຌ ง฿ส຋ปลา - หวดนงไึ ขาຌ ว - ตะกราຌ ชาว฼ขา 2. ตวั อย຋างของจดั ฽สดง ิของ฼ล຋น฽ละอปุ กรณสຏ ันทนาการี - ทไียิง ิป຅นี เมเຌ ผ຋ - ขลย຋ุ - ต฼ี กราะ฼คาะเมຌ - ฼สยี ง฼ปຓด - ผตี า฾ขน - ฽คน - หนຌากากเมຌ฼วยี ดนาม - ฽มลงปอ฼กาะนๅิว - ผ฼ี สอืๅ ิ฽มลงี จากเมຌเผ຋ - ลกู ข຋าง - ฾ครงว຋าวจากเมเຌ ผ຋ ิจุฬา - ลิงป຃นตนຌ เมຌ - ชนววั , ดุຍยดุ຋ยี - ฾ปงลางเมเຌ ผ຋ - ฼ปຓด฼หงຌาเมຌเผ຋ - ฼สียงนาๅ เหล - ขา฾ถก฼ถก 3. บอรดຏ นิทรรศการทไี 5 วธิ ีการดา฼นินการ 1. วิทยากร฽นะนาตัว ฽ละสงไิ ทีไจะเด฼ຌ รยี นรຌภู าย฿นฐานกจิ กรรม 2. วิทยากรชักชวนผຌ฼ู ขาຌ ร຋วมกิจกรรมดู สมั ผัส ขาຌ วของ฼ครอไื ง฿ชຌ฽ละของ฼ลน຋ ทจไี ัด฽สดง พรຌอม พูดคุย฽ลก฼ปลไียนประสบการณຏกับผຌู฼ขຌาร຋วมกิจกรรมว຋า฼คย฿ชຌหรือ฼ล຋นอุปกรณຏ฼หล຋านบีๅ ຌาง หรือเม຋ 3. วิทยากรพาอธิบายถึงวิธีการ฿ชຌงาน ิ฼ครไือง฿ชຌี วิธีการ฼ล຋น ิของ฼ล຋นี ฽ละ฼ปรียบ฼ทียบกับ ของ฿ชຌหรือของ฼ล຋น฿นปัจจุบันทไีมีจุดประสงคຏการ฿ชຌงาน฿กลຌ฼คียงกัน พรຌอมชีๅ฿หຌ฼หในภูมิ ปญั ญาของคน฿นอดดตี 4. วิทยากรชักชวน฿หຌผຌู฼ขຌาร຋วมกิจกรรม฿ชຌหรือ฼ล຋นอุปกรณຏหรือของ฼ล຋นชนิดต຋าง โ ฾ดยคอย ฿หຌคา฽นะนาอยู຋฼ปຓนระยะ ินอกการการ฼ล຋นขา฾ถก฼ถก ตຌอง฿หຌคา฽นะนา฽ละดู฽ลอย຋าง ฿กลชຌ ิด฼นืไองจากมีความ฼สยไี งตอ຋ การ฼กิดอบุ ตั ิ฼หตุเดงຌ า຋ ยี 5. วิทยากรกล຋าวสรุป พรຌอม฼ปຂด฾อกาส฿หຌผຌู฼ขຌาร຋วมสามารถซักถามขຌอสงสัยเดຌตลอดการ฼ขຌา รว຋ มกจิ กรรม

83 ฼นๅอื หา฿นการอธบิ าย เผ.຋ ..วัสด฿ุ นชวี ิตคนเทย ภูมิปัญญาเทยมีความ฾ดด฼ดน຋ ฼ปนຓ ฽กนหลกั สาคัญ นไันคอื การมองทุกสไิงสอดคลຌอง฼ปนຓ องครຏ วม ฽ละ ฽สดง฿หຌ฼หในถึงความสัมพันธຏระหว຋างมนุษยຏกับธรรมชาติอย຋าง฽ยกออกจากกันเม຋เดຌ กล຋าวคือการเม຋ พยายาม฼อาชนะธรรมชาติ ฽ต຋อาศัยการ฼รียนรຌู ปรับตัว จัดการ ฽ละ฽กຌปัญหาจากวิถีของตน ฼พไือ฿หຌอยู຋ ร຋วมกับธรรมชาติเดຌอย຋างยไังยืน ซงไึ ฼ปຓนวิธีทไี฾อนอ຋อน฽ละสะทຌอนถึงความ฼คารพ฿นธรรมชาติอันยิไง฿หญ຋ ฽ต຋ ฿นขณะ฼ดยี วกันกใสามารถหยบิ ยืมประ฾ยชนทຏ ีไมีอย຋฿ู นธรรมชาติมา฿ชຌเดຌอยา຋ งชาญฉลาด ฼ช຋น฼ดยี วกบั การนา เผท຋ ีไมคี ุณสมบตั พิ ฼ิ ศษ คือ ลาเผ຋มคี วามยืดหย຋ุน฽ละ฽ขงใ ฽รง ลาตนຌ ตรง ฼รียบสมไา฼สมอ นาๅ หนกั ฼บา มขี นาด ความยาว ฽ละความหนาของลาตຌนทไีหลากหลาย บวกกับราคาถูก หาซืๅอเดຌง຋าย ทไีสาคัญ฼มไือนาเป฿ชຌ฽ลຌว สามารถปลกู ทด฽ทนหรือฟ຅ຕนฟเู ดงຌ า຋ ย จงึ นยิ มนามา฿ชปຌ ระ฾ยชนຏเดหຌ ลากหลายรปู ฽บบ฼มไอื ฼ทียบกบั วสั ดุอไืน ฼ครือไ ง฿ชสຌ อย จากการขุดคຌนทางประวัติศาสตรຏ ทา฿หຌ฼ราทราบว຋า฼มืไอ ใ,เเเ ป຃ก຋อน มีการนาเมຌเผ຋มาจักสานขึๅน รูป ฼พไือ฿ชຌประ฾ยชนຏ฿นการดารงชีวิต จวบจนถึงปัจจุบนั ยังมีการนาเมຌเผ຋มา฿ชปຌ ระ฾ยชน฿ຏ นการจักสาน฼ปนຓ ฼ครืไองมือ฼ครืไอง฿ชຌ ซึไง฽ตกต຋างกันตามกรรมวิธ฿ี นการผลติ ฽ละการนาเป฿ชຌ มีตัๅง฽ต຋การนาเมຌเผ຋มาผา຋ นการ ฽ปรรูป ฾ดยการ฼หลา฿หຌ฼ปຓน฼สຌน฽บน โ ฽ลຌวสาน฿หຌ฼ปຓนรูปร຋างตามทีไตຌองการ ทีไ฼รารຌูจัก฿นชืไอ ๡฼ครไืองจัก สาน๢ ฼ช຋น กระจาด กระดงຌ กระบุง ตะกราຌ ฝาชี กระตบิ ขຌาว ฼ปนຓ ตนຌ ฽ละการนาเมຌเผม຋ าผ຋านกระบวนการ ฼พไือ฼ปลไียน฽ปลงรูปร຋าง ฼ช຋น หวี พัด ตะ฼กียบ เมຌจๅิมฟัน ฼ปຓนตຌน ฽ละยังมีการนามา฿ชຌ฾ดยยังคงความ฼ปຓน กระบอกเมเຌ ผ຋ ฼ช຋น สะพาน ระหดั วิดนาๅ ฝายชะลอนาๅ ฼ปຓนตนຌ ประ฼ภทของ฼ครืไองจกั สานจากเมຌเผ຋  ฼ครไอื งจักสานทไี฿ชຌ฿นการบริ฾ภค เด฽ຌ ก຋ ซาหวຌ ด กระติบ ฽อบขຌาว หวดนึงไ ขຌาว฼หนียว ก຋อง ขຌาว กระชอน กระดຌง ฼ปนຓ ตนຌ กระตบิ หวดนึไงขຌาว฼หนยี ว กระดຌง

84  ฼ครอไื งจักสานทไ฿ี ช฼ຌ ปຓนภาชนะ เดຌ฽ก຋ กระบุง กระจาด ซาຌ กระทาย กระบาย กะ฾ล຋ หลวั ชะลอม ฼ปຓนตนຌ กระจาด หลัว ชะลอม  ฼ครืไองจักสานทไ฿ี ช฼ຌ ปຓน฼ครือไ งตวง เด฽ຌ ก຋ กระออม กระชุ กระบุง สัด ฼ปຓนตนຌ กระชุ กระบงุ  ฼ครอไื งจกั สานทไี฿ชຌ฼ปຓน฼ครอไื ง฼รือน฽ละ฼ครือไ งปลู าด เด฽ຌ ก຋ ฼สอไื ลา฽พน ฼สไอื กระจดู ฼สือไ ฽หยง຋ ฼สอไื ปาหนนั ฼ปຓนตຌน ฼สไอื ลา฽พน  ฼ครืไองจักสานทไี฿ชຌปງองกัน฽ดดฝน เดຌ฽ก຋ งอบ หมาก กบุຍ งอบ฽มงดา จากรา หมอกจนี ฼ปนຓ ตนຌ

85 งอบ กຍุบเต  ฼ครไืองจักสานท฿ีไ ช฼ຌ กไียวกบั ความ฼ชไือ ประ฼พณี ฽ละศาสนา เดຌ฽ก຋ ก຋องขาຌ วขวัญ ซຌา ฼บใง หมาก ฼ปนຓ ตຌน ก຋องขຌาวขวัญ ซาຌ ฼ฟอร์น฼ิ จอร์ นอกจากสรຌางทีไอย຋ูอาศัย฽ลຌวยังนิยมนากระบอกเมຌเผ຋มาผลิต฼ปຓน฼ฟอรຏนิ฼จอรຏ฿ชຌสอยภาย฿นบຌาน รวมถึงอุปกรณตຏ ก฽ตง຋ ฼พไอื ความสวยงาม ฼ฟอรน์ ฼ิ จอร์เมเຌ ผ຋

86 ของ฼ล຋น ของ฼ล຋นทาจากเมຌเผ຋ วัสดุ฼รียบง຋ายทาจากของหาง຋ายตามทຌองถไิน สรຌางจินตภาพ ฼สริมอารมณຏ หลายลักษณะ หลากขนาด สารพนั สีสนั อวดภูมิปญั ญาทຌองถินไ ประ฾ยชนเຏ มด຋ ຌอยกว຋าของ฼ลน຋ ราคา฽พง  อีดีด ฼ปຓนของ฼ล຋นของ฼ดใกมาตัๅง฽ต຋สมัย฾บราณทาจากเมຌเผ຋ ผຌูปกครองของ฼ดใกนิยมทา฿หຌ฼ดใก ฼ล຋น ฼พราะถຌาอีดีดมีขนาด฿หญ຋฽ละสรຌาง฿หຌมีความ฽ขใง฽รง฽ลຌวจะกลาย฼ปຓนอาวุธ หรือ ฼ครไืองมือ฼ครืไอง฿ชຌสาหรับการล຋าสัตวຏ ดังนๅันผูຌปกครองของ฼ดใกจึงนิยมทา฿หຌ฼ดใก฼ล຋น ฼พไือ฼ปຓน การสรຌางความคຌนุ ฼คย฽ละความชานาญ฿นการ฿ชຌอีดีด วิธี฼ลน຋ ฾ดยดึงคนั ดดี ขดั กระ฼ดือไ ง ฿ส຋ลูก กระสุน฿นราง ฽ลຌว฼หนยีไ วกระ฼ดอืไ ง ดีด฿หลຌ ูกกระสุนพงุ຋ ออกเป  ควายชน เผ຋฼ฮียะ฼จาะช຋องตรงกลาง฼ปຓน฽นวยาว เมຌ฼นืๅอ฽ขใง฽กะ฼ปຓนรูปควาย โ ตัว มีหนัง ยาง฽ละ฼ชือกชว຋ ยดึง฿หคຌ วายชนกัน  ว຋าวจุฬา ลักษณะ 5 ฽ฉก ประกอบ฾ครงขๅึนดຌวยเมຌ 5 อัน นิยม฿ชຌ ๡เผ຋สีสุก๢ ทีไมีปลຌองยาว ฼รยี ว ฼รียกวา຋ ๡฼พชรเมຌ๢ ขึงดຌาย฼ปຓนตารางตลอด ปຂดกระดาษสาทับ

87  บะข຋าง฾วຌ ลูกข຋างชนิดหนึไงทีไทามาจาก ๡เผ຋฼ฮียะ๢ หรือ ๡เผ຋รวก๢ ฼ปຓนของ฼ล຋นพืๅนบຌาน ลຌานนา ประกอบดຌวยบะข຋าง ฼ชือก ดຌามเมຌเผ຋ ฼จอะรู จะพัน฼ชือกทีไ฽กน฽ลຌวควຌางลงพืๅน฿หຌ หมุน ฼มืไอเผ຋หมุน฽รงดันลมจะทา฿หຌ฼กิด฽สง฾วຌ โ ฼วลา฼ล຋นตຌองกะจังหวะมือ฿หຌดีว຋าจะ฿ชຌมือ เหนพนั มอื เหนดงึ ฼ชือก ฽ละตຌองดวู ຋าพอดงึ ฽ลຌว ลกู ข຋างจะหมนุ ตาม฼ขใม หรือ ทวน฼ขมใ นาฬิกา ฼พราะว຋าถຌาทศิ ทางหมนุ เม຋ถกู ทาง จะเม຋เดยຌ ิน฼สยี งดังออกมาจากตวั ลูกข຋าง  ขา฾ถก฼ถก ของ฼ลน຋ ทาดຌวยเมຌเผ຋ยาวประมาณ โ – ใ ฼มตร จานวน โ ท຋อน จากนันๅ ฼จาะรู฼พืไอ ทาขาสาหรับวาง฼ทຌา ฼มืไอขึๅนยืน฽ลຌว฼ดินเป฾ดย฿หຌมีความสูงตามตຌองการทไี฼หมาะกับ ความสามารถ฿นการทรงตัวของผูຌ฼ล຋น การ฼จาะรูนัๅนตຌองตรงกันกับเมຌทๅัง โ ฽ละทา฿หຌ฽ขใง฽รง มไันคง นิยม฼ล຋น฿นการ฼ดนิ ขบวน฽ห฿຋ นงานประ฼พณี  กาหมนุ ฼ปຓนของ฼ล຋นพๅืนบาຌ นท฼ีไ รยี กตามวิธี฼ล຋น ซไึง฿ชຌมอื ดຌานหนงึไ จบั หรอื ฮกาฮ ฼อาเวຌ ฽ลวຌ ฿ชຌ มืออีกขาຌ งดงึ ฼ชือก฼พืไอ฿หຌ฿บพดั หมนุ เปมาอย຋างรวด฼รวใ กาหมนุ ฼ปนຓ ของ฼ล຋นดัๅง฼ดมิ ทีไ฼ล຋นทัไวทุก ภาคของประ฼ทศ มสี ว຋ นประกอบ ใ ชิๅน คือ ฿บพัด ทาจากเมมຌ ีลักษณะ฽บน ฼จาะรตู รงกลาง ฼พืไอ฿ส຋฽กนหมุน ฼ชือกสาหรับดึง ผูกติดกับ฽กนของ฿บพัด ฽ละดຌามจับ ฼ปຓนกระบอกเมຌเผ຋ พอดมี อื ฼จาะรู฼พไอื ผูก฼ชอื กเวຌ นยิ มทาจากเมຌเผ຋฽ก຋จาพวก ๡เผ฼຋ ฮียะ๢ หรอื ๡เผร຋ วก๢

88  ฽มลงปอ฼กาะนวๅิ เมຌเผ຋฽กะ฼ปຓนรปู ฽มลงปอ ส຋วนปาก฽ละหางดดั ฾คงຌ ฼พือไ ฿หสຌ ามารถ฼กาะตาม พๅืนทไีต຋าง โ เดຌทาป຃กของ฽มลงปอมีความสมดุลกันทๅังซຌาย฽ละขวา ฼พไือทไีจะ฿หຌ฽มลงปอเดຌ ศูนยถຏ ຋วง  อมร฼ทพ ฼ปຓนชืไอของ฼ล຋นทไีทามาจากเมຌเผ຋ทไี ฾ดยตๅังชไือมาจากนักยิมนาสติกชืไอดังคือ ๡อมร฼ทพ ฽วว฽สง๢฾ดยยังมีชไือ฼รียกอีกหลายชไือ ฼ช຋น คน฼ลน຋ บารຏ บารຏ฼ดยีไ ว บารຏบีบ ตกุຍ ตา฼ลน຋ บารຏ คน ตีลังกา ฼ปຓนตຌน อมร฼ทพมีวิธีการ฼ล຋น฾ดยบีบ฽กนเมຌเผ຋฾คຌงรูปตัวยู฼ขຌาหากัน฽ลຌวปล຋อยออก฿หຌ กลับอย຋ูสภาพ฼ดมิ จะทา฿หຌหน຋ุ รูปคนยก฽ขน ตลี ังกา หมุนรอบ฼ชือก

89 ขຌอสัง฼กต ฐานกจิ กรรมทไี ใ นานา฼ครไือง฿ชຌสอย฽ละของ฼ล຋นจากเผ຋๢ ฼ปຓนฐานทไีมีวัตถุประสงคຏ฿หผຌ ฼ูຌ ขຌาร຋วม กิจกรรม฼รียนรูຌประ฾ยชนຏของเผ฿຋ นการนา฿ช฼ຌ ปຓน฼ครืไอง฿ชຌสอย฽ละของ฼ลน຋ พรຌอมจุดประกายความคิดการ นาธรรมชาติ฿กลຌตัวมา฿ชຌอย຋างสรຌางสรรคຏ ฾ดย฼นຌนเปทีไการลงมือทดลอง฿ชຌ ทดลอง฼ล຋นจริงจากอุปกรณຏ ขาຌ วของ฼ครไอื ง฿ชทຌ ีไนามาจัด฽สดง ซงไึ ฿ช฼ຌ ปนຓ สอไื การสอนควบคู຋เปดวຌ ย จากการสัง฼กต฽ละสอบถามผูຌ฼ขຌาร຋วมกจิ กรรม พบวา຋ รูป฽บบการ฼รยี นการสอน฾ดย฼นຌน฿หຌผ฼ຌู ขຌาร຋วม กิจกรรมเดຌมีส຋วนร຋วม฿นการหยิบจับ ทดลอง หรือ฼ล຋น สามารถดึงความสน฿จ฿หຌฟัง฼นืๅอหา฼ชิงอธิบายจาก วิทยากรเดຌดี พรຌอมทๅังสรຌางความ฼ปຓนกัน฼องระหว຋างผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรม฽ละวิทยากรเดຌ฼ปຓนอย຋างดี รวมถึง สามารถสรຌางบทบาทการ฼ปຓนวิทยากรของผຌูปกครองทีไมีประสบการณຏกับของ฿ชຌ฽ละของ฼ล຋น฼หล຋านๅีมา ก຋อน หากกจิ กรรมลักษณะนๅีมีการนาเปจดั ฿น฿นสถานทีไต຋าง โ สามารถ฼ปลไียน฽ปลงชนดิ ฽มลงทีไนามา฼ล຋น ฼กมเดຌตามบริบทของชมุ ชนเดຌอกี ดຌวย ภาพบรรยากาศ

90 ฐานกจิ กรรมทีไ ไ : เผ຋สราຌ ง฼สียงดนตรี ฼ครไืองดนตรีทีไทาดຌวยเมຌเผ຋฼ปຓน฼ครืไองดนตรี฼ก຋า฽ก຋อย຋างหนึไงของ ๡ชาว฼อ฼ชีย๢ ฼ฉพาะอย຋างยไิง ฼ครไืองดนตรีทไีทาจากลาเมຌเผ຋อย຋างง຋าย โ ประ฼ภท ๡ขลุ຋ย๢ นๅันมีอย຋ูหลายประ฼ทศ เดຌ฽ก຋ ขล຋ุยเทย ขล຋ุย ญปไี นุຆ ฼ปຓนตຌน รวมถึ’฼ครืไองดนตรที ีไทาดຌวยเมຌเผ຋ประ฼ภทอืไน ฼ช຋น อังกะลงุ ฽คน ฾หวด ฽ละระนาด ฼ปนຓ ตนຌ ฾ดยมีการนามา฼ล຋นกัน฿นพิธีกรรม การละ฼ล຋น ฽ละ฼พืไอสรຌางความบัน฼ทิงกันอย຋าง ฽พร຋หลาย สรຌางความ รืนไ รมยทຏ าง฿จเด฼ຌ ปຓนอยา຋ งดี ผຌู฼ขຌาร຋วมกิจกรรมจะเดຌสัมผัสความรไืนรมยຏจาก฼ครไืองดนตรีทีไผลิตขๅึนจากเผ຋ ฼รียนรຌูมุมมอง฽ละ ฽นวความคิด฿นการ฼ลือกสรรเผ຋มา฿ชຌ฼ปຓนวัสดุ ฽ละร຋วมทดลอง฼ล຋น฼ครไืองดนตรีเผ຋ชนิดต຋าง โ บรร฼ลง ดนตรี ฼พไือสรຌางประสบการณຏการ฼รียนรูຌผ຋านการลงมือทดลอง฼ล຋น ทๅังของเทย฽ละประ฼ทศต຋าง โ ฿น อา฼ซยี น ฼ช຋น ระนาด฼อก ระนาดทຌมุ ฾หวด ฽คน จอຌ งหน຋อง ฽ละขล຋ยุ ฟຂลิปปຂนสຏ ฼ปຓนตຌน วตั ถุประสงค์ 1. ฼รยี นรูຌคณุ สมบตั ขิ องเผ຋฿นการนามาทา฼ครือไ งดนตร฽ี ต຋ละประ฼ภท 2. สรຌางความสนุกสนาน ฽ละสราຌ งสัมพันธรຏ ะหว຋างพอ຋ ฽มล຋ ูก 3. ลดความ฼ครยี ด ทา฿หຌรสຌู ึกสงบ ฽ละมีสมาธิ฿นการ฼รียนรูຌ กลมุ຋ ฼ปງาหมาย นกั ฼รียนทุกระดับชๅนั ฽ละบคุ คลทวไั เป วทิ ยากร - คณุ กาม฼ทพ ธรี ฼ลิศรตั น์ ิครสู อนดนตรีเทยี หนว຋ ยงาน : Shrewburry International School ฾ทรศพั ท์ : 084-6694733 E-mail: [email protected] - คณุ ตวษิ า ฼รไมิ วัฒนะ ฽ละทีมงาน หน຋วยงาน : Bangkok Wakeup ฾ทรศพั ท์ : 082-4929250 E-mail: [email protected] อุปกรณ์ - ระนาดทุมຌ เมเຌ ผ຋ 1. ฼ครือไ งดนตรีจากเมຌเผ຋ - ระนาด฼อกเมຌเผ຋ - ขล຋ยุ เม຋เผ຋ - องั กะลุง฼ดยไี ว

91 - จຌองหน຋อง - ฾ปงลางเมຌเผ຋ - ขลุ຋ยฟลຂ ปิ ปนຂ สຏ - ฽คน - กรบั เมเຌ ผ຋ - ฾หวด 2. ฼ครอไื งดนตรีทไเี ม฿຋ ช຋เมเຌ ผ຋ - กลอง฽ขก - ขล຋ุยเมຌทไัวเป ฽ละขล຋ุย - ซอดวຌ ง pvc - ซออูຌ 3. บอรຏดนิทรรศการทไี ่ ฽ละ แเ - กรับเมธຌ รรมดา วธิ ีการดา฼นนิ การ 1. วทิ ยากร฽นะนาตวั ฽ละสงไิ ทจไี ะเดຌ฼รียนรูຌภาย฿นฐานกจิ กรรม 2. วิทยากรสอบถามผຌู฼ขຌาร຋วมกิจกรรมวา຋ รຌูจัก฼ครืไองดนตรีทไีจัด฽สดง฽ต຋ละชๅินหรือเม຋ ฼พืไอ฼รไิม การ฽ลก฼ปลีไยนหรอื ฿หຌความรูຌ 3. วิทยากรพาผຌู฼ขຌาร຋วมกิจกรรมทดลองการ฼ล຋น฼ครไืองดนตรี฽ต຋ละชนิดตามความสน฿จของ ผ฼ຌู ขຌาร຋วมกจิ กรรม฼ปนຓ หลัก 4. ระหว຋างการทดลอง฼ล຋น฼ครืไองดนตรีชนิดต຋าง โ วิทยากร฽ทรก฼รไือง฼ล຋า ฼กรใดความรูຌทีไ น຋าสน฿จ฼กีไยวกับ฼ครไืองดนตรีจากเมຌเผ຋ชๅินต຋าง โ หรืออาจ฽ทรกคาถาม ฼ช຋น ฼ครไืองดนตรี ฽ต຋ละชนิดทาจากอะเร หรือ ฼ครไืองดนตรีชนิด฼ดียวกัน ฽ต຋วัสดุคนละประ฼ภทจะ฿หຌ฼สียง ต຋างกันหรือเม຋ ฼ปนຓ ตຌน 5. วิทยากรลอง฿หຌผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรมทดสอบ฼สียงของ฼ครืไองดนตรีชนิด฼ดียวกัน ฽ต຋ทาจาก วัสดุคนละประ฼ภท ฼พไือสงั ฼กตความต຋าง ิ฿นกล຋ุมวยั รุ຋น฽ละประชาชนทัไวเปี 6. วิทยากรกล຋าวสรุป พรຌอม฼ปຂด฾อกาส฿หຌผຌู฼ขຌาร຋วมสามารถซักถามขຌอสงสัยเดຌตลอดการ฼ขຌา ร຋วมกจิ กรรม

92 ฼นๅอื หา฿นการอธิบาย เผ຋กบั ดนตรี ิBamboo Musicี เผ຋๢ พืชอันมหัศจรรยຏทไีถือเดຌว຋ามีความสัมพันธຏ฽ละผูกพันกับวิถีชีวิตของคนเทย฿นภูมิภาคต຋าง โ มาชาຌ นานนอกจากเมຌเผจ຋ ะถกู นาเป฼ปຓนสว຋ นประกอบหลัก฽ละสว຋ นรองของทุก โ ความ฼ชไอื พิธีกรรม ฽ละ ประ฼พณีต຋าง โ ฽ละผลิต฼ปຓน฼ครไืองมือ ของ฿ชຌ฿นครัว฼รือมากมายหลายชนิด฽ลຌว เผ຋ยังถูกนาเปผลิต฼ปຓน ฼ครืไองตนตรี ฽ละของ฼ล຋นต຋าง โ มากมายดังทไีจะกล຋าวต຋อเปนๅี จึงเม຋น຋า฽ปลก฿จกับคาพูดทีไว຋า ๡เผ຋ปลຌอง ฼รียว฼ลใกกลับมีพลังอานาจยิไง฿หญ຋ ทไีอานวยคุณประ฾ยชน์อันมหาศาล ฽ทรกซึม ผูกประสานกลม ฼กลียวกับวีถีชีวติ ฽ละวัฒนธรรมของมนุษย์มา฾ดยตลอด๢ ฼ครอไื งดนตรี ฽คน ฼ปຓน฼ครืไองดนตรีตระกูล฼ครไือง฼ปຆา ถือว຋า฼ปຓน฼ครืไองดนตรีสัญลักษณຏของชาวเทยอีสาน มี หลักฐานทางประวัติศาสตรຏยืนยันว຋า฽คน฼ปຓน฼ครไืองดนตรีประ฼ภท฿ชຌ฼ล຋นทานองทไี฼ก຋า฽ก຋ทีไสุด฿น฾ลก ฾ดย ฼ชอืไ วา຋ ฽คน฼ปຓน฼ครือไ งดนตรีทไีอยู຋ค຋กู ับคนอุษาค฼นยຏมานานกวา຋ 2,000 ป຃ ฾ดย฼ริมไ จาก฼วียดนาม฼หนือก຋อนทไีจะ เดຌกระจายเปทัไวสองฝດัง฾ขงจนถึงลุ຋ม฽ม຋นๅา฼จຌาพระยา ฽คนนิยมทามาจากทาจาก ๡เผ຋฼ฮียะ๢ หรือ ๡เมຌซาง๢ หรือคนทา฽คนจะ฼รยี กวา຋ ๡เมกຌ ฽຋ู คน๢ ฾หวด ฼ปຓน฼ครไืองดนตรีตระกูล฼ครืไอง฼ปຆา ถือว຋า฼ปຓน฼ครืไองดนตรีสัญลักษณຏของชาวเทยอีสานอีกชนิด หนงึไ ทีไมีวิธี฼ลน຋ ทไี฼ปนຓ ฼อกลักษณຏ ฾ดย฿ชຌส຋วนปลาย฽นบกับ฿ตຌริมฝ຃ปาก฽ลຌว฿ชຌปากผิวผ຋านท຋อทมไี ีความยาวสๅัน เลก຋ ันเปทา฿หຌ฼กิด฼ปนຓ ฼สยี งต຋าง โ ฾หวดนิยมทาจาก ๡เผ຋฼ฮยี ะ๢ หรือ ๡เมຌรวก๢

93 ฾ปงลางเมຌเผ຋ ฼ปຓน฼ครืไองดนตรีประ฼ภท฼ครไือง฼คาะ หรือ฼ครไืองตี ฽ละยังถือว຋า฼ปຓน฼ครไืองดนตรีสัญลักษณຏ ของชาวเทยอสี านอีกชนดิ หนึไง มีลกั ษณะคลาຌ ยระนาด฽ต຋฽ขวน฿น฽นวดงิไ ระนาด฼อก ระนาดทุมຌ ระนาด ระนาดเมຌเผ຋น຋าจะมีพัฒนาการมาจาก กรับ หรือ ฾กร຋ง ซึไงตามปกติ฿ชຌ ตี฼พียง โ ชิๅน฽ต຋เดຌมี การนา฼อากรับซไึง฼ปนຓ ท຋อนเมสຌ ันๅ โ จานวนหลายชิๅนมาวาง฼รยี งกัน ทา฿หຌ฼กดิ ทานองสูงตไา฽ตกตา຋ งกันตาม ขนาดความ สัๅนูยาว ฽ละความหนาบาง ฼รียกเมຌกรับทีไประดิษฐຏ฼ปຓนขนาดต຋าง โ กันนๅันว຋า ๡ลูกระนาด๢ ฼รียกลูกระนาดทไีผูกติดกัน฼ปຓน฽ผ຋น฼ดียวกันว຋า ๡ผืน๢ ฾ดยผืนระนาดทไีทาจากเมຌเผ຋จะ฿หຌ฼สียงทไีน຋ุมนวล ฼หมาะสาหรับวงปດพ຃ าทยຏเมຌนวม฽ละวงปດ຃พาทยຏผสม฼ครือไ งสาย องั กลงุ ิAngklung) ของอนิ ฾ดน฼ี ซีย อังกะลงุ ของเทย

94 อังกะลุง ฼ปຓน฼ครืไองดนตรีเทยชนิดหนไึงประ฼ภทตีทไีทาจากเมຌเผ຋ เดຌรับอิทธิพลมาจากประ฼ทศ อิน฾ดนี฼ซยี ฿นภาษาอิน฾ดน฼ี ซยี ฼รยี กวา຋ ๡องั คะลุง๢ หรือ ๡องั กลงุ ิAngklung)๢ ฼ดิม฿ชຌเมຌเผ຋ โ กระบอก ฽ละมีขนาด฿หญ຋เม຋สามารถ฼ขย຋าเดຌ฿ชຌวิธีการเกว ต຋อมาจึงเดຌมีการพัฒนา฿หຌมีขนาด฼ลใก฽ละมี ใ กระบอก ฽ละ฿ชกຌ าร฼ขยา຋ ฽ทนซงึไ ถือว຋า฼ปຓนภูมิปัญญาของคนเทยทีไพฒั นาขๅึนอย຋าง฼หมาะสมกับวิถชี วี ิต฽ละวสั ดุทีไหา เด฿ຌ นประ฼ทศเทยอนั ฼ปຓน฼อกลักษณຏอย຋างหนไึง องั กะลุง แ ชนๅิ จะ฿หຌ฾นຌตดนตรี฼สยี ง฼ดยี ว จึง฼ปຓน฼รอไื งยง຋ุ ยาก ฿นการบรร฼ลง ตอ຋ มามีผูคຌ ิดคนຌ องั กะลงุ ฿หสຌ ามารถบรร฼ลงคน฼ดียวเด฼ຌ รยี กว຋า ๡อังกะลงุ ราว๢ ฽ต຋กใเม຋ค຋อย ฽พร຋หลายมากนกั ขลุ຋ย ฼ปຓน฼ครไืองดนตรี฾บราณของเทยชนิดหนไึง สันนิษฐานว຋าร຋วมสมัยกับ฼ครไืองดนตรีประ฼ภท กลอง ฆຌอง กรบั พิณ฼พยี ะ ฽คน ขลุย຋ ปດ຃ ซอ ฽ละกระจบั ป຃ດ ฽ตม຋ หี ลกั ฐานชดั ฼จนปรากฏ ฿นกฎมน฼ฑยี รบาล สมัยพระบรมเตร฾ลกนาถ ิพ.ศ. 1991-2031) ฽ห຋งกรุงศรีอยุธยาว຋าหาຌ มรຌอง฼พลงหรือ฼ปຆาขลุย຋ ฼ปຆาปດ຃ สีซอ ดีดกระจับป຃ດ ดีดจะ฼ขຌ ตีตะ฾พน฿น฼ขตพระราชฐาน ก຋อนทีไจะมา฼ปຓนขล຋ุยอย຋างทไีปรากฏรูปร຋าง฿นปัจจุบัน ขลุ຋ยเดຌผ຋านการวิวัฒนาการมา฼ปຓนระยะ฼วลายาวนาน มาจากปດ຃อຌอซไึงตัวป຃ດหรือ฼ลาทาจากเมຌรวกท຋อน฼ดียว เม຋มีขຌอ ฽ละมีลๅินซึไงทาดຌวยเมຌอຌอลา฼ลใกสาหรับ฼ปຆา฿หຌ฼กิด฼สียง หลังจากนๅันจึงปรับ฼ปลีไยนรูปร຋าง ฽ละวิธี ฼ปาຆ จนกลายมา฼ปนຓ ขลุ຋ยอย຋างทไ฼ี รยี กกนั ฿นปจั จบุ ันนๅวี ຋า ๡ขลย຋ุ ฼พียงออ๢ จຌองหน຋อง ฼ครืไองดนตรีประ฼ภท฼ครไืองดีด ทาจากเมຌเผ຋ ฼วลาดีดตຌองสอดคาบเวຌ฿นปาก ฾ดยมี กระพุຌง฽กຌมทาหนຌาทไี฼ปຓนกล຋อง฼สียง ภาคกลาง฼รียกว຋า จຌองหน຋อง บางทຌองถิไนอาจจะ฼รียก หุน หึน หืน หรือ ฾กย ฿น฽ถบอสี าน฿ตຌ ฼รยี กว຋า อังกุยจຏ จຌองหน຋องนๅันทาจากชิๅนเมຌเผ຋ขนาด฼ลใก ยาวประมาณ แโูแ5 ฼ซนติ฼มตร กวຌางประมาณ แูโ ฼ซนติ฼มตร นามา฼ซาะร຋องตรงกลาง฼ปนຓ ลกั ษณะของลๅนิ เมຌ ปลายดຌานหนงไึ ฿ชຌ฼ปຓนทจไี ับ สว຋ นอีกดาຌ น฿ชຌนๅวิ ดีด ฼พไือ฿หຌ฼กิดการสไันสะ฼ทือน ฼สียงทีไ฼กิดขึๅนนัๅนจะ฽ตกต຋างกใต຋อ฼มไือผຌูบรร฼ลง฿ชຌการ฼ปຂดปຂดกระพຌุง฽กຌม฿หຌ กวาຌ งหรอื ฽คบ

95 กรบั คู຋ กรับพวง กรับ฼สภา กรบั ฼ปຓน฼ครอืไ งดนตรีเทยชนิดหนไึง มลี กั ษณะ฼ปຓนท຋อนเมຌ ฿ชຌตีกระทบกนั ฼กิด฼สียงดัง ๡กรบั ๢ มีอยู຋ ใ ชนิดดวຌ ยกัน คอื กรบั คู຋ กรบั พวง ฽ละ กรบั ฼สภา

96 ขอຌ สงั ฼กต ฐานกจิ กรรมทีไ ไ เผ຋สราຌ ง฼สียงดนตรี๢ ฼ปຓนฐานทีไพาผูຌ฼ขาຌ ร຋วมกิจกรรมเปสัมผัสความรนไื รมยຏจาก ฼ครไืองดนตรีทีไผลิตขๅึนจากเผ຋ ฼รียนรูຌ ถึงมุมมอง฽ละ฽นวความคิด฿นการ฼ลือกสรรเผ຋มา฿ชຌ฼ปຓนวัสดุ ซึไงมีทัๅง ขอຌ ฼ดน຋ ฽ละขຌอดอຌ ย฿นตัว ฽ละทดลอง ฼ลน຋ ฼ครอไื งดนตรจี ากเผห຋ ลากหลายชนิด รปู ฽บบการสอน฿นฐานกจิ กรรม฼ปຓนการชวนคุย ฽ลก฼ปลยไี นประสบการณຏ ฽ละชักชวน฿หผຌ ຌ฼ู ขຌาร຋วม กิจกรรมเดຌมีประสบการณຏทดลอง฼ล຋น฼ครืไองดนตรีประ฼ภทต຋าง โ ตามความสน฿จ ฼พืไอ฿หຌ฼กิดบรรยากาศ ผ຋อนคลายระหว຋างการ฼รยี นรຌู ฽ละสราຌ งประสบการณຏ฿หมท຋ ีนไ า຋ ประทับ฿จ฽ก຋ผຌ฼ู ขຌาร຋วมกิจกรรม จากการสงั ฼กต พบวา຋ ฐานกิจกรรมนเีๅ ดรຌ บั ความสน฿จจากผูຌ฼ขຌาร຋วมกจิ กรรมทุกช຋วงวยั ฼ปຓนอย຋างมาก ฾ดย฼ฉพาะกล຋มุ ครอบครัว ทผีไ ปຌู กครองต຋างสนบั สนนุ ฿หຌบุตรหลานเดຌทดลอง฼ล຋น฼ครไืองดนตรีประ฼ภทต຋าง โ ฽ละ฿ชຌ฼วลาทากิจกรรม฿นฐานนๅ฼ี ปຓนระยะ฼วลานาน ฼นไืองจากตຌองการทดลอง฼ล຋น฼ครไืองดนตรีจากเผ຋฽ทบ ทุกชนิด จุด฼ด຋นของการจัดกิจกรรมฐานครๅังนๅีคือ วิทยากรจะทาการ฼ล຋น฼ครไืองดนตรีจากเผ຋ ฼พืไอประตุຌ นบรรยากาศนรวมของนิทรรศการอยตู຋ ลอด฼วลา รวมถงึ มกี าร฼ลน຋ ฼ปนຓ วงขณะทาการถ຋ายทอดสด ภาพบรรยากาศ

97 ฐานกจิ กรรมทีไ 5 : Workshop ป฼຃ດ สยี งนก ิสปั ดาหท์ ไี แี ตอ຋ ฼นือไ งจากฐานกจิ กรรมทีไ 3 ซงไึ เดนຌ า ๡นานาของ฼ลน຋ จากเผ຋๢ มาจัด฽สดง฿หຌผຌู฼ขาຌ ร຋วมกจิ กรรมเดຌ ร຋วมสนุกทดลอง฼ล຋นกัน ฾ดยกิจกรรม฼ชิงปฏิบัติการทไีเดຌหยิบยกมา฿หຌทุกคนลองสนุกผ຋านการ฼ปຓนผูຌผลิต ดຌวยกัน คือ ๡ปດ຃฼สียงนก๢ ทไีสามารถขับขาน฼ปຓน฼สียงนกชนิดต຋าง โ เดຌ อาทิ นกกา฼หว຋า นกกระจิบ ฽ละ นก฽กวຌ ฼ปຓนตຌน ผ฼ຌู ขຌาร຋วมกจิ กรรมจะเด฼ຌ รยี นรຌูกลเกการทางานของปດ຃฼สียงนก฽ละลงมือประกอบป຃ดດ ຌวยตัว฼อง กอ຋ นทีไ จะ฼รียนรูຌวิธีการ฼ปຆา฿หຌ฼กิด฼สียง฽ละการควบคุมลม฼พไือ฿หຌ฼กิด฼ปຓน฼สียงนกชนิดต຋าง โ สนุกเปกับของ฼ล຋น วันวาน หลักการทางวิทยาศาสตร์ ฽ละ฿กลຌชิดกับธรรมชาติ฿หຌมากขๅึนผ຋านของ฼ล຋นวัสดุจากธรรมชาติทไี ขับรอຌ ง฼สียงบรรยากาศของทอຌ งทง຋ุ ฽ละปຆา฼ขา วตั ถุประสงค์ 1. กระตุຌนความคดิ ริ฼รมิไ สรຌางสรรคຏ ฾ดยการประดิษฐขຏ อง฼ลน຋ จากวสั ด฿ุ กลตຌ วั 2. ฼รยี นรຌูหลกั การทางวิทยาศาสตรຏจากของ฼ลน຋ พนืๅ บຌาน 3. ปลกู จิตสานกึ อนุรกั ษຏของ฼ลน຋ พืนๅ บຌานเทย กลุม຋ ฼ปງาหมาย นัก฼รยี นทุกระดบั ชัๅน฽ละบุคคลทวัไ เป วิทยากร - คุณทวีทรัพย์ นามขจร฾ลก ฽ละทีมงาน หน຋วยงาน : พพิ ธิ ภัณฑຏของ฼ล຋นพืนๅ บຌานรงุ຋ อรณุ ทววี ฒั นา ฾ทรศัพท์ : 081-6535267 E-mail: [email protected] Facebook: รงุ຋ อรุณของ฼ล຋นพนๅื บຌาน อุปกรณ์ 1. ส຋วนประกอบป฼຃ດ สยี งนกซไงึ ทาจากเมรຌ วก - ลาปດ຃ - จุกเมຌ฼นือๅ อ຋อน - คนั ชกั 2. กาว

98 วิธีการดา฼นนิ การ 1. วทิ ยากร฽นะนาตวั ฽ละสงไิ ทจีไ ะเดຌ฼รียนรຌภู าย฿นฐานกจิ กรรม 2. วิทยากรอธิบายสว຋ นประกอบของป฼຃ດ สียงนก ฽ละกลเกการทางาน 3. วทิ ยากรมอบภารกจิ ฽กผ຋ ู฼ຌ ขຌารว຋ มกิจกรรม฾ดย฿หຌประกอบป຃ດ฼สยี งนก฿หຌสา฼รจใ 4. วิทยากรกล຋าวสรุป พรຌอม฼ปຂด฾อกาส฿หຌผຌู฼ขຌาร຋วมสามารถซักถามขຌอสงสัยเดຌตลอดการ฼ขຌา ร຋วมกจิ กรรม

99 ฼นืๅอหา฿นการอธิบาย วธิ ีทาป຃ດ฼สยี งนก 1. ฼ลือกตัดเมຌเผ຋ขนาด฼ลใก ฼สຌนผ຋านศูนยຏกลางประมาณ 1-1.5 ฼ซนติ฼มตร ยาว 20 ฼ซนติ฼มตร ฼พไือ ทาตัวป຃ດ 2. ดຌานหนຌาของตัวปດ຃จากปลาย฿หຌตัด฼ฉียง 45 องศา ฽ลຌววัดจากปลาย฼วຌน฼ขຌามาประมาณ 3 ฼ซนติ฼มตร ตดั ฼ปนຓ ลกั ษณะสาม฼หลยไี มขนาด 0.5 ฼ซนติ฼มตร ฼พอไื ฿หลຌ มออก 3. ฼ตรียมจุกเม฼ຌ พืไออุดปดຂ หวั ฽ละทาຌ ย ฾ดย฼ลอื กเมຌ฼นๅืออ຋อนมาตัด฽ลຌวมา฼หลา฿หຌเดຌขนาดพอดีกับตัว ป຃ทດ ีไ฼ตรียมเวຌ ฽ลຌว฼หลาเมຌเผอ຋ กี ทอ຋ นความยาวประมาณ 20 ฼ซนติ฼มตร ฿หຌกลม ฼พไอื ตดิ กับจุกดຌาน ทຌาย฼ปนຓ กาຌ นสาหรับชกั ฼พืไอ฿ห฼ຌ กิด฼สียงสูงูตาไ 4. จุกเมຌดຌานหนຌา฿หຌตัด฼ฉียงพอดีกับตัวกระบอกทีไตัดเวຌ฼พไือง຋ายต຋อการ฼ปຆา ฾ดย฼วຌนดຌานบน฿หຌมีร຋อง ฿หຌลม฼ขຌาเดຌ ิลักษณะคลຌายนกหวดี ี ฽ลຌวประกอบติดกันดຌวยกาว ส຋วนดຌานทຌาย฿หຌ฿ส຋เมຌทไีตดิ กຌาน ชักเวຌ฼รียบรຌอย฼ขຌาเป ปຂดปากทาง฼ขຌา฿หຌสนิท฼พืไอเม຋฿หຌหลุดออกมาดຌวย฽ผ຋นเมຌบางโ ฼จาะรูตรง กลาง฼พไอื ฿หຌเมຌชกั ดึง฼ขาออกเดสຌ ะดวก ทาเมเຌ ผ຋฿หกຌ ลาย฼ปนຓ ฼สยี งนก ตามหลักการ ฼มืไอวัตถุนๅัน฼กดิ การสนัไ สะ฼ทือน ฽หลง຋ กา฼นิด฼สยี งหรอื วัตถกุ า฼นิด฼สียง฽ตล຋ ะชนิดจะ ทา฿หกຌ า฼นดิ ฼สียงทไีมีความ฽ตกตา຋ งกนั เป ิ฿นทนไี คีๅ ือเมຌเผี຋ สไงิ สาคญั คือ การดึงเมกຌ ຌานชกั ฼ขຌาออก ฼พืไอ฿หຌ฼กิด฼สยี งสงู ูตไา สลับกันเปมาคลาຌ ย฼สียงนก ซงึไ ระดบั ฼สยี งสงู ูตาไ มีองคຏประกอบจาก 1. ขนาดของวัตถุกา฼นดิ ฼สียง 2. ความยาวของวตั ถกุ า฼นิด฼สียง 3. ความตงึ ของวัตถุกา฼นิด฼สียง ดังนๅัน ฼มอืไ - วัตถุทไีตຌนกา฼นิด฼สียงมีขนาด฼ลใกจะสัไนสะ฼ทือน฼รใวทา฿หຌ฼กิด฼สียงสูง ฽ต຋ถຌาวัตถุทไีตຌนกา฼นิด ฼สียง มขี นาด฿หญจ຋ ะสไันสะ฼ทือนชาຌ ทา฿หຌ฼กดิ ฼สยี งตาไ - ถຌาวตั ถุทีไ฼ปຓนตຌนกา฼นดิ ฼สยี งมขี นาดยาวนຌอยหรือสๅันจะสไันสะ฼ทือน฼รใวทา฿หຌ฼กิด฼สียงสงู ฽ต຋ถຌา วัตถทุ ี฼ไ ปนຓ ตຌนกา฼นิด฼สยี ง มขี นาดความยาวมากจะสัไนสะ฼ทอื นชาຌ ทา฿ห฼ຌ กดิ ฼สยี งตาไ - ถຌาวัตถุทีไ฼ปຓนตຌนกา฼นิด฼สียงมีความตึงมากจะสไันสะ฼ทือน฼รใวทา฿หຌ฼กิด฼สียงสูง ฽ต຋ ถຌาวัตถุทไี ฼ปຓนตนຌ กา฼นิด฼สยี งมคี วามตึงนຌอยหรอื หยอ຋ นจะสไนั สะ฼ทือนชຌาทา฿หຌ฼กิด฼สียงตไา