ทางธรรมชาติ

แบบตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเท่ยี ว ทางธรรมชาติ กรมการท่องเที่ยว 43

44 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวทางธรรมชาติ

แบบตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเทย่ี วทางธรรมชาติ โดย กรมการท่องเท่ยี ว กระทรวงการทอ่ งเท่ียวและกีฬา ชอ่ื แหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว....................................................................................................... หนว่ ยงานผ้รู บั ผดิ ชอบ/ผู้ดแู ล................................................................................... ทอ่ี ย.ู่ ......................................................................................................................... หมูท่ .ี่ ..................... บา้ น.............................. ต�ำบล.................................................. อำ� เภอ............................................. จงั หวดั ................................................................. ผู้ประเมิน (ชอื่ -นามสกลุ )........................................................................................... (หนว่ ยงาน)............................................................................................. ประเมนิ เมอื่ วนั ท.ี่ ......................... เดอื น........................................ พ.ศ........................ ผลการให้คะแนน องคป์ ระกอบ คะแนนเต็ม ผลการใหค้ ะแนน 1. คณุ คา่ ของแหล่งธรรมชาตแิ ละความเสี่ยง 40 ต่อการถูกท�ำลาย 2. ศกั ยภาพในการพัฒนาการท่องเทยี่ ว 25 3. การบรหิ ารจดั การ 35 รวมทัง้ สนิ้ 100 กรมการท่องเทย่ี ว 45

ระดับมาตรฐาน ดีเย่ยี ม (81 คะแนนข้นึ ไป) ดีมาก (71-80 คะแนน) ดี (61-70 คะแนน) ปานกลาง (51-60 คะแนน) ต�่ำ (50 คะแนน หรอื นอ้ ยกวา่ ) 1. คณุ ค่าของแหลง่ ธรรมชาติ คะแนนเต็ม 40 คะแนน 1.1 คุณค่าทางดา้ นชีวภาพ คะแนนเต็ม 10 คะแนน 1.1.1 ความหลากหลายของระบบนเิ วศในแหล่งธรรมชาติ (2.5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากจ�ำนวนของระบบนิเวศในแหล่งธรรมชาติ ทั้งนี้ตัวอย่างของ ระบบนิเวศ ได้แก่ ระบบนเิ วศน้ำ� ไหล ระบบนิเวศน้ำ� นง่ิ ระบบนิเวศปา่ ดิบเขา ระบบนเิ วศ ปา่ เตง็ รงั ระบบนเิ วศทงุ่ หญา้ ระบบนเิ วศถำ�้ ระบบนเิ วศปา่ ชายเลน ระบบนเิ วศปา่ ชายหาด ระบบนิเวศหาดหิน ระบบนเิ วศหาดทราย ระบบนเิ วศหาดเลน ฯลฯ ดชั นี คะแนน คา่ น�ำ้ หนัก คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • มรี ะบบนเิ วศ 1 ประเภท 1 0.5 • มีระบบนิเวศ 2 ประเภท 2 0.5 • มรี ะบบนิเวศ 3 ประเภท 3 0.5 • มรี ะบบนิเวศ 4 ประเภท 4 0.5 • มรี ะบบนเิ วศ 4 ประเภทข้ึนไป 5 0.5 คะแนนทไี่ ด้ 46 คมู่ ือการตรวจประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ท่องเที่ยวทางธรรมชาติ

1.1.2 ความสมบูรณ์ของแหลง่ ธรรมชาติ (2.5 คะแนน) หมายเหตุ แหล่งธรรมชาติท่ีมีคุณภาพดีควรท่ีจะมีสภาพความเป็นธรรมชาติที่สมบูรณ์ และได้รบั การรบกวนจากมนษุ ย์นอ้ ยที่สุด ดชั นี คะแนน ค่าน�้ำหนกั คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • แหล่งธรรมชาติถูกท�ำลายไปจนหมด 0 0.5 และมีส่ิงกอ่ สรา้ งต่างๆ แทนที่ 1 0.5 • แหลง่ ธรรมชาติส่วนใหญ่ถูกท�ำลาย 2 0.5 คงเหลอื นอ้ ยบรเิ วณทยี่ ังคงสภาพธรรมชาติ 3 0.5 • แหลง่ ธรรมชาติส่วนใหญ่ถกู ทำ� ลาย แต่มีมากบริเวณ ทีย่ ังคงสภาพธรรมชาติ 4 0.5 • แหล่งธรรมชาติคงสภาพในระดับปานกลาง 5 0.5 โดยพ้ืนที่ก่ึงหนึ่งถูกรบกวนหรือดัดแปลง จากการกระท�ำของมนุษย์ • แหลง่ ธรรมชาตสิ ่วนใหญค่ งสภาพดี แตม่ รี อ่ งรอยการรบกวนจากมนุษย์บา้ ง • แหลง่ ธรรมชาตยิ งั คงสภาพสมบูรณ์ ไม่มกี ารรบกวนจากมนุษย์ คะแนนทไ่ี ด้ กรมการทอ่ งเท่ียว 47

1.1.3 ความเปน็ แหล่งรวมพชื หรือสัตวท์ ี่มลี กั ษณะโดดเด่น หายาก ใกล้สญู พันธ์ุ หรือ มจี �ำนวนมาก (2.5 คะแนน) หมายเหตุ พจิ ารณาจากการท่ีพน้ื ทมี่ ีสัตวห์ รอื พชื ชนดิ ใดชนดิ หนึ่งจำ� นวนมาก หรอื มชี นิด ทหี่ ายาก หรอื ใกลส้ ญู พนั ธท์ุ สี่ ามารถพบเหน็ ไดน้ อ้ ยแหง่ ในประเทศไทย ซงึ่ จะเปน็ สงิ่ ดงึ ดดู นกั ทอ่ งเท่ยี วใหเ้ ขา้ ไปเท่ียวชมได้เป็นอยา่ งดี ดัชนี คะแนน คา่ น้ำ� หนกั ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • แหล่งธรรมชาติมีสัตว์หรือพืชประเภทที่สามารถ 1 0.5 พบได้ทวั่ ไปในประเทศไทย 2 0.5 • แหล่งธรรมชาติมีสัตว์หรือพืชชนิดใดชนิดหน่ึง 3 0.5 จ�ำนวนมาก หรือมีชนิดท่ีหายาก หรือใกล้สูญพันธ์ุ ทพี่ บไดใ้ นแหล่งธรรมชาติบางแห่งในประเทศไทย 4 0.5 • แหล่งธรรมชาติมีสัตว์หรือพืชชนิดใดชนิดหน่ึง จ�ำนวนมากหรือมีชนิดที่หายาก หรือใกล้สูญพันธุ์ 5 0.5 ประเภททพี่ บได้นอ้ ยแห่งในประเทศไทย แต่โอกาส ทจ่ี ะพบเห็นมีนอ้ ย • แหล่งธรรมชาติมีสัตว์หรือพืชชนิดใดชนิดหน่ึง จ�ำนวนมากหรือมีชนิดท่ีหายาก หรือใกล้สูญพันธุ์ ประเภทที่พบได้นอ้ ยแห่งในประเทศไทยและโอกาส ท่จี ะพบเหน็ มีมาก • แหล่งธรรมชาติมีสัตว์หรือพืชชนิดใดชนิดหน่ึง จ�ำนวนมากหรือมีชนิดท่ีหายาก หรือใกล้สูญพันธุ์ ประเภทท่ีพบได้น้อยแห่งในประเทศไทย โอกาสที่ จะพบเห็นมมี าก และนักทอ่ งเทีย่ วมีความประสงค์ ท่จี ะไปชมสิ่งดังกล่าว คะแนนทีไ่ ด้ 48 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาติ

1.1.4 ความโดดเด่นเฉพาะตัวของระบบนิเวศในแหล่งธรรมชาติ (2.5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากความเป็นระบบนิเวศท่ีหายากและมีจ�ำนวนน้อยแห่ง ในประเทศไทย เช่น ระบบนิเวศทุ่งหญ้า ป่าเสม็ด บริเวณเกาะพระทอง ระบบนิเวศ ป่าสกั ทอง อุทยานแหง่ ชาติแม่ยม เปน็ ตน้ ดชั นี คะแนน คา่ น้ำ� หนกั ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • มีระบบนิเวศที่มีความโดดเด่น ประเภทที่สามารถ 1 0.5 พบไดท้ ัว่ ไปในประเทศไทย 2 0.5 • มีระบบนิเวศที่มีความโดดเด่น ประเภทท่ีสามารถ 3 0.5 พบได้ในแหลง่ ธรรมชาติบางแห่งในประเทศไทย 4 0.5 • มรี ะบบนเิ วศที่มคี วามโดดเดน่ ประเภททพ่ี บได้นอ้ ย แหง่ ในประเทศไทย 5 0.5 • มรี ะบบนิเวศทม่ี ีความโดดเด่น ประเภททพี่ บไดน้ อ้ ย แหง่ ในประเทศไทยและนักทอ่ งเที่ยวมคี วามประสงค์ ท่ีจะไปชม • มีระบบนิเวศที่มีความโดดเด่น ประเภทที่พบเพียง แห่งเดียวในประเทศไทยและนักท่องเที่ยวมีความ ประสงคท์ ีจ่ ะไปชมมาก คะแนนทไี่ ด ้ คะแนนรวมขอ้ 1.1 (คะแนนเตม็ 10 คะแนน) กรมการทอ่ งเท่ยี ว 49

1.2 คณุ ค่าทางกายภาพ คะแนนเต็ม 10 คะแนน 1.2.1 จ�ำนวนประเภทของแหลง่ ธรรมชาติภายในแหล่งทอ่ งเทย่ี ว (2.5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากจ�ำนวนประเภทของแหล่งธรรมชาติอันควรอนุรักษ์ท่ีก�ำหนดไว้ โดยส�ำนักงานนโยบายและแผนส่ิงแวดล้อม (2545) ได้แก่ เกาะ แก่ง ภูเขา ถ้�ำ น�้ำตก โป่งพรุ ้อน ทะเลสาบ หนอง บงึ หาดทราย หาดหิน แหลง่ ที่มซี ากดึกด�ำบรรพ์ (พืชและสตั ว)์ และสณั ฐานอ่ืนๆ ท่มี ีความส�ำคัญทางธรณสี ณั ฐานวิทยาและภมู ิลักษณวรรณนา ดชั นี คะแนน คา่ น�้ำหนกั คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • มแี หล่งธรรมชาติจ�ำนวน 1 ประเภท 1 0.5 • มแี หลง่ ธรรมชาติจ�ำนวน 2 ประเภท 2 0.5 • มแี หล่งธรรมชาตจิ ำ� นวน 3 ประเภท 3 0.5 • มีแหลง่ ธรรมชาติจ�ำนวน 4 ประเภท 4 0.5 • มแี หลง่ ธรรมชาติจำ� นวนมากกวา่ 4 ประเภทขนึ้ ไป 5 0.5 คะแนนทไ่ี ด้ 50 คูม่ ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหลง่ ท่องเท่ยี วทางธรรมชาติ

1.2.2 ขนาดของแหลง่ ธรรมชาติ (2.5 คะแนน) หมายเหตุ แหลง่ ธรรมชาตทิ มี่ ขี นาดใหญจ่ ะมศี กั ยภาพสงู เหมาะสมตอ่ การอนรุ กั ษช์ นดิ พนั ธ์ุ ของสตั วแ์ ละพชื ทส่ี ำ� คญั ตอ่ ระบบนเิ วศใหส้ ามารถมวี วิ ฒั นาการและรกั ษาความหลากหลาย ทางพนั ธกุ รรมได้ อกี ทงั้ แหลง่ ธรรมชาตทิ ม่ี ขี นาดใหญจ่ ะมคี วามเสยี่ งตอ่ การถกู ทำ� ลายนอ้ ย มโี อกาสฟ้ืนตวั กลบั ส่สู ภาพเดิมสงู ดชั นี คะแนน คา่ นำ้� หนัก คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • มขี นาดพนื้ ท่ี 1 - 10 ตารางกโิ ลเมตร 1 0.5 • มีขนาดพนื้ ท่ี 11 - 50 ตารางกโิ ลเมตร 2 0.5 • มขี นาดพน้ื ที่ 51 - 100 ตารางกิโลเมตร 3 0.5 • มีขนาดพืน้ ที่ 101 - 500 ตารางกิโลเมตร 4 0.5 • มีขนาดพื้นที่มากกวา่ 500 ตารางกิโลเมตร 5 0.5 คะแนนทไ่ี ด ้ กรมการท่องเท่ยี ว 51

1.2.3 สภาพความสวยงามทางกายภาพและสภาพภมู ทิ ัศนข์ องแหล่งธรรมชาติ (2.5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากลักษณะและองค์ประกอบของพื้นที่ที่ประกอบกันขึ้นเป็น สภาพทิวทัศน์ตามธรรมชาติที่ปรากฏแก่สายตา ทั้งน้ีพิจารณาจากความสวยงามของ แหลง่ ธรรมชาตแิ ละสภาพภูมทิ ศั น์โดยรอบแหลง่ ธรรมชาตดิ ้วย ดชั นี คะแนน ค่าน�ำ้ หนกั คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • มคี วามสวยงามน้อยมาก 1 0.5 • มคี วามสวยงามน้อย 2 0.5 • มคี วามสวยงามปานกลาง 3 0.5 • มคี วามสวยงามมาก 4 0.5 • มีความสวยงามมากทสี่ ดุ 5 0.5 คะแนนที่ได้ 52 คมู่ ือการตรวจประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ท่องเทย่ี วทางธรรมชาติ

1.2.4 ความเปน็ เอกลกั ษณแ์ ละโดดเดน่ เฉพาะตวั ทางกายภาพของพนื้ ที่ (2.5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากลักษณะเด่นแปลกตาท่ีมีความเป็นเอกลักษณ์ทางกายภาพของ พนื้ ที่ และจำ� นวนที่แพร่หลายในประเทศไทย เช่น ถำ้� ทีม่ หี นิ งอกหนิ ยอ้ ยรปู ทรงแปลกตา ภูเขารปู ร่างโดดเด่น ดัชนี คะแนน ค่าน�้ำหนัก คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • มลี ักษณะเดน่ ประเภทที่สามารถพบไดท้ ่ัวไป 1 0.5 ในประเทศไทย 0.5 • มีลกั ษณะเดน่ ประเภทที่สามารถพบได ้ 2 0.5 ในแหลง่ ธรรมชาตบิ างแหง่ ในประเทศไทย 0.5 • มีลกั ษณะเดน่ ประเภททพี่ บไดน้ อ้ ยแหง่ ในประเทศไทย 3 0.5 • มีลกั ษณะเดน่ ประเภททพี่ บไดเ้ พียงแห่งเดียว 4 ในประเทศไทย • มีลกั ษณะเดน่ ประเภทท่พี บเพยี งแหง่ เดียว 5 ประเทศไทยและปจั จบุ นั นกั ทอ่ งเที่ยวมคี วามประสงค์ ในที่จะไปชมจ�ำนวนมาก คะแนนท่ีได ้ คะแนนรวมขอ้ 1.2 (คะแนนเต็ม 10 คะแนน) กรมการท่องเท่ียว 53

1.3 คณุ ค่าทางสังคม คะแนนเตม็ 10 คะแนน 1.3.1 คุณค่าต่อวิถชี ีวติ ความเปน็ อยูข่ องชมุ ชนทอ้ งถ่นิ (5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากการมีชุมชนดั้งเดิมอาศัยอยู่ในพ้ืนท่ีธรรมชาติ แหล่งธรรมชาต ิ มีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตของชุมชนหรือการท่ีชุมชนต้องพ่ึงพาธรรมชาติในบริเวณน้ัน เช่น เป็นแหล่งอาหาร และแหลง่ ประกอบอาชพี ดชั นี คะแนน คา่ น�้ำหนัก ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • แหลง่ ธรรมชาตไิ ม่มคี วามสมั พันธก์ ับวถิ ชี วี ติ ของชุมชน 0 1 และไมพ่ บหลกั ฐานการต้ังถ่ินฐานของมนษุ ย์ 1 1 • แหลง่ ธรรมชาตไิ มม่ คี วามสมั พันธก์ ับวิถชี ีวิตของชุมชน แตพ่ ้นื ท่ีสว่ นหนงึ่ มหี ลกั ฐานการตงั้ ถน่ิ ฐานหรือการใช้ 2 1 ประโยชน์โดยชมุ ชนในอดตี 3 1 • แหล่งธรรมชาติมีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตของชุมชน ทอี่ าศยั อยูภ่ ายในและโดยรอบพนื้ ทใ่ี นระดับต�่ำ 4 1 • แหล่งธรรมชาติมีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตของชุมชน ระดับปานกลางโดยชุมชนใช้ทรัพยากรส่วนหน่ึงจาก 5 1 แหล่งธรรมชาติและสว่ นหนง่ึ จากภายนอก • แหล่งธรรมชาติมีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตของชุมชน ค่อนข้างมากโดยชุมชนยังใช้ทรัพยากรจากภายนอก อยบู่ า้ ง แตอ่ ยู่ในระดบั ท่ีจ�ำกดั • แหล่งธรรมชาติมีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตของชุมชน อย่างเหน็ ได้ชดั โดยชมุ ชนมีวิถชี วี ติ ทต่ี อ้ งพง่ึ พาธรรมชาติ ในบริเวณน้ันเป็นหลัก อาจเป็นชุมชนท่ีอยู่มาด้ังเดิม ในพนื้ ที่ หรอื มีหลักฐานการตง้ั ถน่ิ ฐานหรือเป็นแหล่ง วัฒนธรรมในอดีต คะแนนทไี่ ด้ 54 คูม่ อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหล่งท่องเทย่ี วทางธรรมชาติ

1.3.2 คณุ ค่าทางดา้ นประวตั ศิ าสตร์ ประเพณี และวัฒนธรรม (5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากความสัมพันธ์ของแหล่งธรรมชาติกับประวัติศาสตร์ ประเพณี และวฒั นธรรม ของชมุ ชนท้องถนิ่ เช่น มคี วามเช่ือ ตำ� นาน นิทานพ้ืนบ้าน นทิ านปรมั ปรา ดชั นี คะแนน คา่ นำ้� หนัก ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • แหล่งธรรมชาติไม่มีความส�ำคัญทางประวัติศาสตร์ 0 1 ประเพณี และวฒั นธรรมตอ่ ชุมชนท้องถิ่นเลย 1 • แหล่งธรรมชาติมีความส�ำคัญทางประวัติศาสตร์ 1 1 ประเพณี และวัฒนธรรมต่อคนในชุมชนน้อยมาก 1 โดยชมุ ชนไม่คอ่ ยใหค้ วามสนใจในสิง่ ดังกล่าว • แหล่งธรรมชาติมีความส�ำคัญทางประวัติศาสตร์ 2 1 ประเพณี และวฒั นธรรมต่อคนในชุมชนนอ้ ย มีเพียง ชุมชนบางสว่ นใหค้ วามสนใจ 1 • แหล่งธรรมชาติมีความส�ำคัญทางประวัติศาสตร์ 3 ประเพณี และวัฒนธรรมต่อคนในชุมชนปานกลาง โดยชุมชนมีการจัดงานหรือพิธีการต่างๆ เป็น ประจำ� ทกุ ปี • แหล่งธรรมชาติมีความส�ำคัญทางประวัติศาสตร์ 4 ประเพณี และวัฒนธรรมของคนในชมุ ชนสูง โดยชมุ ชน มีการจัดงานหรือพิธีการตา่ งๆ เปน็ ประจ�ำทุกปี และ มีชมุ ชนใกล้เคียงเขา้ มาร่วมงานด้วย • แหล่งธรรมชาติมีความส�ำคัญทางประวัติศาสตร์ 5 ประเพณี และวฒั นธรรมต่อคนในชุมชนสูงมาก โดย ชุมชนหรือจังหวัดมีการจัดงานหรือพิธีการต่างๆ เป็นประจ�ำทกุ ปี และมชี ่อื เสยี งในระดับชาติ คะแนนท่ีได้ คะแนนรวมข้อ 1.3 (คะแนนเตม็ 10 คะแนน) กรมการทอ่ งเทย่ี ว 55

1.4 ความเสี่ยงต่อการถกู ทำ� ลาย คะแนนเตม็ 10 คะแนน 1.4.1 ความเสยี่ งต่อการถกู ท�ำลายโดยมนุษย์ (5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากโอกาสท่ีแหล่งธรรมชาติจะได้รับผลกระทบจากการบุกรุกหรือ การเขา้ มาใชป้ ระโยชนข์ องชมุ ชนสภาพการบกุ รกุ ทำ� ลายจากกจิ กรรมของมนษุ ยใ์ นปจั จบุ นั และการมีหนว่ ยงานดแู ลแหลง่ ธรรมชาตแิ ละพน้ื ท่ีโดยรอบไม่ใหเ้ กิดการเส่อื มสภาพ ดัชนี คะแนน ค่าน�้ำหนกั ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • แหล่งธรรมชาติมีชุมชนอาศยั อยูโ่ ดยรอบ และมกี าร 1 1 เข้าไปใช้ประโยชน์ในพ้ืนที่จนก่อให้เกิดผลกระทบ 2 1 ต่อสภาพแวดล้อม และปัจจุบันยังไม่มีหน่วยงาน 3 1 ควบคุมดแู ลที่ชัดเจน 4 1 • แหล่งธรรมชาติอยู่ห่างจากแหล่งชุมชน แต่มีการ 5 1 เดินทางเข้าไปใช้ประโยชน์ในพื้นที่จนก่อให้เกิด ผลกระทบตอ่ สภาพแวดล้อมบางส่วน และปัจจุบัน ยังไม่มีหน่วยงานควบคุมดแู ลทช่ี ดั เจน • แหล่งธรรมชาติอยู่ห่างจากแหล่งชุมชน โดยมีการ เข้าไปใช้ประโยชน์ในพื้นท่ีเป็นบางฤดูกาลและเป็น ส่วนนอ้ ย แตป่ จั จบุ นั ยังไมม่ หี น่วยงานควบคมุ ดูแล ที่ชดั เจน • แหล่งธรรมชาติอยู่ห่างจากชุมชนและยังไม่มีการ เข้าไปใช้ประโยชน์ในพื้นท่ีแต่มีกิจกรรมในบริเวณ ใกลเ้ คียงท่ีอาจสง่ ผลกระทบต่อแหลง่ ธรรมชาตบิ า้ ง แตม่ กี ารควบคมุ ดูแลพ้นื ทโ่ี ดยองค์กรทอ้ งถ่นิ • แหล่งธรรมชาติอยใู่ นพ้นื ทปี่ ระกาศเปน็ เขตอนุรักษ์ หรือเขตคมุ้ ครองตามกฎหมาย มหี น่วยงานของรฐั ดแู ลรับผิดชอบ คะแนนทีไ่ ด้ 56 คู่มอื การตรวจประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ท่องเที่ยวทางธรรมชาติ

1.4.2 ความเสีย่ งต่อการถูกท�ำลายจากภัยธรรมชาติ (5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากโอกาสที่แหล่งธรรมชาติจะถูกท�ำลายจากภัยธรรมชาติ เช่น แผ่นดินไหว พายุ การกัดเซาะชายฝั่ง น้�ำท่วม ไฟป่า ฯลฯ โดยวัดจากสถิติการเกิด ภัยธรรมชาติ ดัชนี คะแนน คา่ น�้ำหนกั ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • มภี ยั ธรรมชาติในบางฤดูกาลหรือเพียงบางชว่ งของปี 1 1 • มีภยั ธรรมชาติ 1-2 ครง้ั ต่อปี 2 1 • มีภยั ธรรมชาติ 1-2 คร้งั ในรอบ 3 ปี 3 1 • มภี ยั ธรรมชาติ 1-2 ครั้ง ในรอบ 5 ปี 4 1 • มีภัยธรรมชาติ 1-2 ครง้ั ในรอบ 10 ปี หรือนานกว่า 5 1 คะแนนท่ไี ด้ คะแนนรวมข้อ 1.4 (คะแนนเตม็ 10 คะแนน) คะแนนรวมข้อ 1 (คะแนนเต็ม 40 คะแนน) กรมการทอ่ งเท่ียว 57

2. ศกั ยภาพในการพัฒนาการทอ่ งเทย่ี ว คะแนนเต็ม 25 คะแนน 2.1 ศกั ยภาพในการจัดกจิ กรรมการทอ่ งเที่ยว (5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากจำ� นวนกจิ กรรมการท่องเทีย่ วในแหลง่ ธรรมชาติ ซึ่งแหล่งทอ่ งเทย่ี ว ทม่ี กี จิ กรรมหลากหลายจะทำ� ใหน้ กั ทอ่ งเทยี่ วมโี อกาสเลอื กทำ� กจิ กรรมทต่ี นพอใจไดม้ ากขน้ึ และความเชื่อมโยงกบั แหลง่ ท่องเทยี่ วใกลเ้ คยี ง ดัชนี คะแนน ค่านำ้� หนกั คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • ไม่มีกิจกรรมอื่นนอกเหนือจากการเท่ียวชมแหล่ง 1 1 ธรรมชาติ 2 1 • นอกเหนือจากการเที่ยวชมแหล่งธรรมชาติ ยังมี 3 1 กจิ กรรมการทอ่ งเทย่ี วชนิดอื่นภายในแหลง่ ธรรมชาติ 1-2 ประเภท 4 1 • นอกเหนือจากการเที่ยวชมแหล่งธรรมชาติ ยังมี 5 1 กิจกรรมการท่องเทีย่ วชนิดอื่นภายในแหลง่ ธรรมชาติ 1-2 ประเภท และบริเวณใกลเ้ คียงมแี หล่งท่องเท่ียว ประเภทอ่นื • นอกเหนือจากการเท่ียวชมแหล่งธรรมชาติ ยังมี กิจกรรมการทอ่ งเท่ยี วชนดิ อ่นื ภายในแหลง่ ธรรมชาติ มากกว่า 2 ประเภท • นอกเหนือจากการเท่ียวชมแหล่งธรรมชาติ ยังมี กจิ กรรมการทอ่ งเท่ยี วชนิดอ่นื ภายในแหล่งธรรมชาติ มากกว่า 2 ประเภท และบริเวณใกล้เคียงมีแหล่ง ท่องเที่ยวประเภทอื่น คะแนนท่ไี ด้ 58 คมู่ อื การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหลง่ ท่องเทย่ี วทางธรรมชาติ

2.2 การเขา้ ถึงแหลง่ ธรรมชาติ (5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากความสะดวกในการเข้าถึงแหล่งธรรมชาติ ได้แก่ สภาพถนน ความลาดชนั และความคดเคยี้ วของเส้นทางเข้าถึง และความปลอดภัยจากอุบัติเหตุ ดชั นี คะแนน คา่ น้ำ� หนัก ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • มที างเข้าถงึ ได้แต่ไม่สะดวก 1 1 • มที างเขา้ ถึงได้สะดวก รถเดนิ ได้ 2 ทาง แต่สามารถ 2 1 ใชค้ วามเรว็ ไดต้ ำ�่ กวา่ 30 กโิ ลเมตร/ชัว่ โมง 3 1 • มที างเข้าถงึ ไดส้ ะดวก รถเดินได้ 2 ทาง และสามารถ 4 1 ใช้ความเรว็ ไดเ้ กนิ 30 กโิ ลเมตร/ชวั่ โมง 5 1 • มที างเข้าถึงได้สะดวกดว้ ยรถยนต์นั่ง • มที างเขา้ ถงึ ไดส้ ะดวกด้วยรถขนาดใหญ่ ไดแ้ ก ่ รถโดยสารหรอื รถทศั นาจร คะแนนที่ได้ กรมการท่องเที่ยว 59

2.3 ความปลอดภยั ดา้ นการท่องเท่ยี ว (5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากโอกาสที่จะเกิดอันตรายจากปัจจัยในตัวแหล่งท่องเที่ยวเองหรือ จากปัจจัยภายนอก โดยวัดจากสถิติการเกิดอันตราย เช่น น�้ำป่า ดินถล่ม หน้าผาสูงชัน กระแสนำ�้ รุนแรง สตั วด์ ุรา้ ย มาลาเรยี ภยั จากโจรผ้รู า้ ย โรคระบาดอืน่ ๆ เป็นตน้ ดัชนี คะแนน ค่าน้ำ� หนัก คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • มีเหตอุ นั ตรายบอ่ ยตลอดปี 0 1 • มเี หตอุ นั ตรายทุกปี แตเ่ กดิ ขึ้นในบางฤดกู าล 1 1 หรือเพยี งบางชว่ งของปี 2 1 • มีเหตุอันตราย 1-2 ครัง้ ตอ่ ปี 3 1 • มีเหตอุ นั ตราย 1-2 ครั้ง ในรอบ 3 ปี 4 1 • มเี หตอุ ันตราย 1-2 ครง้ั ในรอบ 5 ปี 5 1 • มีเหตุอนั ตราย 1-2 ครง้ั ในรอบ 10 ปี หรือนานกว่า คะแนนท่ีได้ 60 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ

2.4 ศกั ยภาพในการพฒั นาสง่ิ อำ� นวยความสะดวกขัน้ พ้นื ฐาน (5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากการพัฒนาส่ิงอ�ำนวยความสะดวกข้ันพื้นฐาน ได้แก่ น้�ำ ไฟ ถนน ท่พี กั ฯลฯ เพ่อื การทอ่ งเทีย่ วในปจั จบุ นั และข้อจ�ำกัดในการพฒั นาต่อไปในอนาคต ดัชนี คะแนน คา่ นำ�้ หนกั ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • ยังไม่มีการพฒั นาสิ่งอ�ำนวยความสะดวกขน้ั พน้ื ฐาน 1 1 และมีขอ้ จ�ำกัดสูงในการพฒั นาต่อไปในอนาคต 2 1 • มีการพัฒนาสิ่งอ�ำนวยความสะดวกขั้นพื้นฐาน ซึ่งสามารถรองรับนักท่องเที่ยวในปัจจุบันได้เป็น 3 1 บางช่วงเวลา และมีข้อจ�ำกัดสูงในการพัฒนาต่อไป 4 1 ในอนาคต • มีการพัฒนาส่ิงอ�ำนวยความสะดวกขั้นพ้ืนฐาน 5 1 ซงึ่ สามารถรองรบั นกั ท่องเท่ยี วในปัจจบุ นั ไดป้ านกลาง แต่มขี อ้ จ�ำกัดบางประการในการพัฒนาต่อไปในอนาคต • แหล่งท่องเท่ยี วมีการพฒั นาส่ิงอำ� นวยความสะดวก ขน้ั พ้นื ฐานซึ่งสามารถรองรบั นักทอ่ งเทีย่ วในปจั จบุ ัน ได้ดี แต่มีข้อจ�ำกัดบางประการในการพัฒนาต่อไป ในอนาคต • แหลง่ ทอ่ งเที่ยวมกี ารพฒั นาสงิ่ อ�ำนวยความสะดวก ขนั้ พน้ื ฐานซึง่ สามารถรองรบั นักท่องเทย่ี วในปจั จุบัน ได้อย่างสะดวกสบาย และยังสามารถพัฒนาต่อไป ได้อกี คะแนนท่ีได้ กรมการท่องเทีย่ ว 61

2.5 ศกั ยภาพในการพัฒนาการท่องเทีย่ วจากปัจจยั ภายนอก (5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากการมีกลุ่มองค์กรท้ังภายในและภายนอกในระดับต่างๆ ให้การสนับสนุนด้านนโยบาย งบประมาณและบุคลากรส�ำหรับพัฒนาการท่องเท่ียว ไดแ้ ก่ กล่มุ องคก์ รทอ้ งถ่นิ หนว่ ยงานภาครฐั และภาคเอกชน ดัชนี คะแนน ค่าน้�ำหนัก ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • มีการจัดตั้งกลุ่มโดยชุมชน เพ่ือก�ำหนดนโยบาย 1 1 วางแนวทางการจัดการท่องเที่ยว แต่ยังไม่สัมฤทธ์ิ 1 ผลท่ีชดั เจน 1 • มีกลุ่มองค์กรท้องถ่ินให้การสนับสนุนและจัดการ 2 1 ด้านนโยบาย งบประมาณและบคุ ลากรส�ำหรับพัฒนา 1 แหลง่ ท่องเท่ยี ว • มีหน่วยงาน กลุ่มองค์กรท้องถิ่น และภาคเอกชนให้ 3 การสนบั สนุนและให้ค�ำปรึกษาด้านนโยบายงบประมาณ และบคุ ลากรส�ำหรบั พฒั นาแหล่งท่องเทีย่ ว • มีหน่วยงานภาครัฐให้การสนับสนุนและจัดการด้าน 4 นโยบายงบประมาณ และบุคลากรในการพัฒนา แหล่งทอ่ งเทยี่ ว • มหี นว่ ยงานทง้ั ภาครัฐ ภาคเอกชน และองคก์ รทอ้ งถ่ิน 5 ร่วมกันให้การสนับสนุนและจัดการด้านนโยบาย งบประมาณ และบคุ ลากรในการพัฒนาแหล่งทอ่ งเที่ยว คะแนนทไี่ ด้ คะแนนรวมข้อ 2 (คะแนนเต็ม 25 คะแนน) 62 คูม่ ือการตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาติ

3. การบริหารจดั การ คะแนน 35 คะแนน 3.1 การจัดการดา้ นการอนุรักษ์แหล่งธรรมชาติ คะแนนเตม็ 25 คะแนน และการจัดการส่งิ แวดล้อม 3.1.1 การจดั การดา้ นการใชป้ ระโยชนข์ องตวั แหล่งทอ่ งเทย่ี ว (5 คะแนน) หมายเหต ุ พจิ ารณาจากเกณฑ์ 3 ดา้ น ดงั นี้ ก. การกำ� หนดเขตการใช้ประโยชน์พนื้ ทเ่ี พ่อื การท่องเทย่ี ว เชน่ มีการแบง่ เขตพ้ืนทสี่ งวน พ้ืนท่นี ันทนาการและพ้ืนทพี่ ักอาศยั ข. การกำ� หนดช่วงเวลาในการเขา้ พ้นื ที่ทเ่ี หมาะสมตามชว่ งเวลาของวันและ/หรือฤดูกาล ค. การจำ� กดั จ�ำนวนนักท่องเท่ียว ให้พอเหมาะกบั ศกั ยภาพของพืน้ ทแี่ ละการบริการ ดชั นี คะแนน ค่านำ้� หนัก คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • ไม่มีการจัดการในข้อ ก ข และ ค 0 1 • มีการจัดการในข้อ ก ข และ ค น้อยมากและ 1 1 ไม่เปน็ ระบบ 1 • มกี ารจัดการในขอ้ ก ข และ ค โดยมรี ะเบยี บการปฏบิ ตั ิ 2 1 เปน็ หลักฐานอยบู่ ้าง แต่การปฏิบตั ิมขี ้อยกเวน้ 1 • มีการจดั การที่เป็นระบบหรือไดม้ าตรฐาน 1 ข้อ 3 1 • มีการจดั การทีเ่ ป็นระบบหรือไดม้ าตรฐาน 2 ขอ้ 4 • มกี ารจดั การที่เปน็ ระบบหรือได้มาตรฐานครบ 3 ข้อ 5 คะแนนท่ไี ด้ กรมการท่องเทีย่ ว 63

3.1.2 การจัดการด้านการติดตามและการประเมินการเปลี่ยนแปลงของพ้ืนท่ีอันเน่ือง มาจากการทอ่ งเท่ยี ว (5 คะแนน) หมายเหต ุ พิจารณาจากแผนการตดิ ตามและประเมินการเปลี่ยนแปลงที่เกดิ ขนึ้ กับพืน้ ท่ี ดชั นี คะแนน ค่าน�ำ้ หนกั ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • ไม่มแี ผนการติดตามและการประเมนิ การเปลย่ี นแปลง 0 1 ของพ้นื ท่ีเลย 1 1 • มแี ผนการด�ำเนินงาน แตก่ ารปฏบิ ัติตามแผนไมช่ ัดเจน 2 1 • มีแผนการด�ำเนินงาน และมีการเก็บข้อมูลการ 3 1 เปล่ียนแปลงของพื้นที่ตามแผนการด�ำเนินงาน 4 1 แต่ไมม่ กี ารด�ำเนินการอ่ืนๆ • มีแผนการด�ำเนินงาน มกี ารเกบ็ ข้อมูลการเปล่ยี นแปลง 5 1 ของพน้ื ท่ตี ามแผนการดำ� เนนิ งาน และมีการวิเคราะห์ ประเมนิ ผลกระทบ • มีแผนการด�ำเนนิ งาน มกี ารเก็บข้อมลู การเปลยี่ นแปลง ของพ้ืนท่ีตามแผนการด�ำเนินงาน มีการวิเคราะห์ ประเมนิ ผลกระทบ และมกี ารปรับปรงุ และแกไ้ ขปญั หา ทีเ่ กดิ จากการท่องเทยี่ ว • มแี ผนการด�ำเนนิ งาน มกี ารเก็บข้อมูลการเปลี่ยนแปลง ของพ้ืนท่ีตามแผนการด�ำเนินงาน มีการวิเคราะห์ ประเมินผลกระทบ มีการปรับปรุงและแก้ไขปัญหา ที่เกิดจากการท่องเท่ียว และมีการปฏิบัติด้านการ ตดิ ตามการประเมินผลอยา่ งต่อเนอื่ งทุกปี คะแนนทไ่ี ด้ 64 คมู่ ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาติ

3.1.3 การจดั การของเสยี และสภาพแวดลอ้ มบรเิ วณโดยรอบแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว (5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากการมีระบบการจัดการของเสียท่ีมีประสิทธิภาพ ระบบป้องกัน มลพษิ ทเ่ี หมาะสม และมกี ารดำ� เนนิ การอนุรักษพ์ ลงั งาน หากไม่มีคุณสมบัติตามท่ีระบุ ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ด�ำเนินการ หรือไมม่ ีประสทิ ธภิ าพ ให้ 0.5 คะแนน และหากมีคณุ สมบัติตรง ให้ 1 คะแนน ดัชนี คะแนน คา่ น้ำ� หนัก คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • มีระบบการจดั การน�้ำเสียทีม่ ปี ระสิทธภิ าพ 0 0.5 1 1 • มีระบบการจัดการขยะทม่ี ีประสิทธภิ าพ 0 0.5 1 1 • มรี ะบบการจัดการดา้ นคณุ ภาพอากาศและเสียง 0 0.5 1 1 • มกี ารใช้วัสดอุ ุปกรณ์ท่ปี ระหยดั พลังงาน 0 0.5 1 1 • มนี โยบายลดปริมาณการใช้น้ำ� 0 0.5 1 1 คะแนนที่ได้ กรมการท่องเทยี่ ว 65

3.1.4 การจัดการดา้ นกจิ กรรมการท่องเทย่ี วทเี่ หมาะสม (5 คะแนน) หมายเหต ุ การจดั กจิ กรรมการทอ่ งเทยี่ วในแหลง่ ธรรมชาตจิ ะตอ้ งคำ� นงึ ถงึ ผลกระทบทจี่ ะ เกดิ ขน้ึ กบั สภาพธรรมชาตเิ ปน็ หลกั รวมทงั้ ผลกระทบตอ่ การเปลย่ี นแปลงวถิ ชี วี ติ ประเพณี และวัฒนธรรมของทอ้ งถิน่ ดว้ ย หากไม่มีคุณสมบัติตามท่ีระบุ ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ด�ำเนินการ หรือไม่มีประสทิ ธิภาพ ให้ 0.5 คะแนน และหากมีคณุ สมบัตติ รง ให้ 1 คะแนน ดัชนี คะแนน ค่าน้ำ� หนกั ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • กิจกรรมการทอ่ งเที่ยวไม่มผี ลกระทบตอ่ พน้ื ที่ท ่ี 0 0.5 1 1 มีความเปราะบางทางนิเวศวทิ ยาและสภาพทาง 1 กายภาพ เช่น พนื้ ที่สบื พนั ธข์ุ องสตั ว์ 1 • กิจกรรมการท่องเท่ียวเป็นท่ียอมรับของคนใน 0 0.5 1 1 ท้องถ่ิน ไม่รบกวนความสงบสขุ ของคนสว่ นใหญ่ 1 ในพื้นที่ และไม่ขัดต่อกฎหมายศีลธรรมอันดี หรือวัฒนธรรมของชาติ • มีการศึกษา วจิ ยั สถานภาพของทรพั ยากรธรรมชาต ิ 0 0.5 1 ในพ้ืนท่ีและน�ำข้อมูลที่ได้มาวางแนวทางท่ี ไม่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อระบบนิเวศ และ สภาพกายภาพของพ้ืนที่ • มีการศึกษา วิจัยเก่ียวกับวัฒนธรรมในท้องถ่ิน 0 0.5 1 และน�ำข้อมูลมาวางแนวทางการด�ำเนินการ ท่องเที่ยวท่ีไม่เปล่ียนแปลงวิถีชีวิตประเพณี ของคนในท้องถิ่น • กิจกรรมการท่องเท่ียวไม่ท�ำให้แหล่งธรรมชาติ 0 0.5 1 เกิดความเสื่อมโทรม เช่น ไม่ท�ำให้เกิดปริมาณ ขยะและของเสียทีข่ ัดต่อทศั นียภาพ คะแนนทีไ่ ด้ 66 คู่มอื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเทยี่ วทางธรรมชาติ

3.1.5 การให้ความรู้ถึงคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยวและการอนุรักษ์กับพนักงานน�ำเท่ียว นักท่องเที่ยว และชมุ ชนทอี่ ยู่โดยรอบพ้นื ท่ี (5 คะแนน) หมายเหตุ พจิ ารณาจากกจิ กรรมและการดำ� เนนิ งานตา่ งๆ ทใ่ี หค้ วามรแู้ ละเผยแพรข่ อ้ มลู แก่นักท่องเทย่ี ว พนักงานน�ำเท่ยี ว ผปู้ ระกอบการ และชมุ ชนที่อยู่โดยรอบ หากไม่มีคุณสมบัติตามที่ระบุ ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ด�ำเนินการ หรอื ไม่มีประสทิ ธิภาพ ให้ 0.5 คะแนน และหากมคี ณุ สมบตั ติ รง ให้ 1 คะแนน ดชั นี คะแนน คา่ นำ้� หนัก ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • มกี ารจัดอบรมพนักงาน ผปู้ ระกอบการ และชุมชน 0 0.5 1 1 เกี่ยวกับคุณค่าของทรัพยากรธรรมชาติ และ 1 การอนรุ ักษ์เปน็ ระยะๆ ตามความเหมาะสม 1 • มีการจัดเส้นทางศึกษาธรรมชาติและป้ายส่ือ 0 0.5 1 ความหมายบนเส้นทางเพ่ือให้ความรู้กับ 1 นักทอ่ งเที่ยว 1 • มีการจดั กจิ กรรมดา้ นการศึกษาธรรมชาตใิ ห้กับ 0 0.5 1 กลมุ่ นักท่องเท่ียวท่ีมีความสนใจเฉพาะดา้ นเปน็ คร้ังคราว เช่น กิจกรรมการดูนก การศึกษา พันธุไ์ ม้ ฯลฯ • มีการเผยแพร่ข้อมูลในด้านต่างๆ ของแหล่ง 0 0.5 1 ทอ่ งเทยี่ วในระดับทอ้ งถิ่น หรือระดับประเทศ • มีการเผยแพร่ข้อมูลในด้านต่างๆ ของแหล่ง 0 0.5 1 ท่องเที่ยวผ่านเว็บไซด์ ท้ังภาษาไทยและ ภาษาองั กฤษ คะแนนทไ่ี ด้ คะแนนรวมขอ้ 3.1 (คะแนนเต็ม 25 คะแนน) กรมการท่องเที่ยว 67

3.2 การจดั การดา้ นการท่องเที่ยว คะแนนเต็ม 10 คะแนน 3.2.1 การจัดการด้านการบรกิ ารและสาธารณปู โภคขัน้ พน้ื ฐานแกน่ กั ทอ่ งเทีย่ ว (2.5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากการด�ำเนินงานด้านการให้บริการข้ันพ้ืนฐานแก่นักท่องเที่ยว โดยมีการจัดการที่เหมาะสมให้นักท่องเที่ยวมีความพึงพอใจท่ีได้รับบริการที่คุ้มค่ากับ การมาทอ่ งเทยี่ ว หากไม่มีคุณสมบัติตามที่ระบุ ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ด�ำเนินการ หรอื ไม่มีประสิทธิภาพ ให้ 0.5 คะแนน และหากมคี ณุ สมบัตติ รง ให้ 1 คะแนน ดชั นี คะแนน ค่าน�ำ้ หนัก ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • มีจ�ำนวนบุคลากรด้านบริการเพียงพอต่อการให้ 0 0.5 1 0.5 บริการนกั ท่องเท่ยี ว 0.5 • มีระบบเตือนภัย และระบบรักษาความปลอดภยั 0 0.5 1 0.5 แก่ชีวติ และทรพั ย์สินของนักท่องเที่ยว • มกี ารจัดการด้านสิ่งกอ่ สรา้ งและสาธารณปู โภค 0 0.5 1 0.5 ขน้ั พื้นฐาน เพ่ืออ�ำนวยความสะดวกแก่นักท่องเทย่ี ว และต้องมคี วามเหมาะสมกลมกลนื กับสภาพพ้นื ที่ 0.5 • มีการจัดการด้านอาหารและโภชนาการที่ 0 0.5 1 ถูกสุขลักษณะมีการจัดเก็บ และก�ำจัดของเสีย อยา่ งถูกวิธี • มีการจัดการด้านท่ีพักส�ำหรับนักท่องเที่ยว 0 0.5 1 อย่างเหมาะสม เชน่ มกี ารออกแบบและใช้วัสดุ ก่อสร้างที่กลมกลืนกับสภาพแวดล้อมประหยัด พลงั งาน และมรี ะบบกำ� จัดของเสยี ท่ีไดม้ าตรฐาน คะแนนทีไ่ ด้ 68 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ท่องเทย่ี วทางธรรมชาติ

3.2.2 มีศนู ย์บริการที่ให้ขอ้ มลู แหล่งทอ่ งเทย่ี วและความสะดวกแกน่ ักทอ่ งเทีย่ ว (2.5 คะแนน) หมายเหตุ ศูนย์บริการเป็นส่วนส�ำคัญที่จะให้ข้อมูลและความรู้ต่างๆ เก่ียวกับแหล่ง ทอ่ งเที่ยวแกน่ กั ท่องเทย่ี วกอ่ นท่จี ะด�ำเนนิ กจิ กรรมการทอ่ งเที่ยว ห ากไม่มีคุณสมบัติตามที่ระบุ ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ด�ำเนินการ หรอื ไม่มีประสิทธิภาพ ให้ 0.5 คะแนน และหากมคี ณุ สมบตั ติ รง ให้ 1 คะแนน ดัชนี คะแนน คา่ นำ�้ หนกั ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • มีศูนย์บริการหรือมีการก�ำหนดพ้ืนท่ีเพ่ือเป็น 0 0.5 1 0.5 ศูนย์บริการอย่างชัดเจนและมีเจ้าหน้าท่ีประจ�ำ 0.5 • มีสื่อหลากหลายประเภทในการให้ข้อมูลแก่ 0 0.5 1 0.5 นกั ทอ่ งเท่ียว เชน่ แผน่ พบั โปสเตอร์ นิทรรศการ 0.5 • มีเจ้าหน้าที่ประชาสัมพันธ์ที่มีอัธยาศัยดี และ 0 0.5 1 0.5 สามารถสือ่ สารภาษาองั กฤษไดพ้ อสมควร • สอื่ มีความนา่ สนใจ และข้อมูลเปน็ ปจั จุบนั 0 0.5 1 • ภาษาท่ใี ชใ้ นสอื่ มที ัง้ ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ 0 0.5 1 คะแนนที่ได้ กรมการทอ่ งเท่ียว 69

3.2.3 มีบุคลากรที่มีความรู้เรื่องระบบนิเวศและการอนุรักษ์ให้บริการด้านความรู้แก่ นักทอ่ งเท่ยี ว ผ้ปู ระกอบการและชมุ ชนโดยรอบ (2.5 คะแนน) หมายเหตุ บุคลากรที่ให้ความรู้แก่นักท่องเท่ียวควรที่จะมีความรู้ในเรื่องระบบนิเวศ ส่ิงแวดล้อม และการอนุรักษ์ ซ่ึงอาจได้รับความรู้มาจากประสบการณ์ การบอกเล่า การศึกษาค้นควา้ ด้วยตนเอง การฝึกอบรม หรอื การศึกษาในระดับปริญญาในสาขาทเี่ กย่ี วขอ้ ง ท้ังน้บี ุคลากรใหบ้ ริการดา้ นความรู้ควรที่จะสื่อสารไดท้ ง้ั ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ดชั นี คะแนน ค่าน�ำ้ หนัก ค่าคะแนน (A) (B) (A*B) • ไมม่ บี คุ ลากรท่มี ีความรู้ให้บรกิ ารแก่นกั ท่องเท่ยี ว 0 0.5 • มีบุคลากรที่มีความรู้โดยเรียนรู้จากประสบการณ์ 1 0.5 และการบอกเล่า 2 0.5 • มีบุคลากรท่ีมีความรู้โดยการเรียนรู้จากการศึกษา และค้นคว้าด้วยตนเองจากเอกสารหรือเว็ปไซต์ท่ี 3 0.5 เช่อื ถือได้ 4 0.5 • มีบุคลากรท่ผี ่านการฝึกอบรมความร้ดู ้านระบบนเิ วศ 5 0.5 และการอนรุ ักษ์ • มีบุคลากรท่ีมีความรู้ระดับปริญญาด้านสิ่งแวดล้อม นิเวศวทิ ยา หรอื สาขาทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง • มีบุคลากรท่ีมีความรู้ระดับปริญญาด้านสิ่งแวดล้อม นิเวศวทิ ยา หรอื สาขาท่เี กยี่ วขอ้ ง และสามารถส่อื สาร และให้ความรโู้ ดยใช้ภาษาองั กฤษได้ คะแนนท่ไี ด้ 70 คมู่ ือการตรวจประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเทีย่ วทางธรรมชาติ

3.2.4 การมีสว่ นรว่ มของชุมชนทอ้ งถน่ิ (2.5 คะแนน) หมายเหตุ พิจารณาจากการมีส่วนร่วมของชุมชนในรูปแบบต่างๆ และการที่ชุมชน ท้องถนิ่ ไดร้ ับประโยชนจ์ ากการด�ำเนนิ กจิ กรรมการทอ่ งเที่ยวทั้งทางตรงและทางอ้อม หากไม่มีคุณสมบัติตามท่ีระบุ ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ด�ำเนินการ หรอื ไมม่ ปี ระสิทธิภาพ ให้ 0.5 คะแนน และหากมคี ุณสมบตั ติ รง ให้ 1 คะแนน ดชั นี คะแนน คา่ น�้ำหนกั คา่ คะแนน (A) (B) (A*B) • มีตวั แทนของชมุ ชนในการวางแผนหรือบรหิ าร 0 0.5 1 0.5 จดั การการท่องเท่ียวในแหล่งท่องเท่ยี ว 0.5 • ชุมชนมีส่วนร่วมในการดูแลรักษาทรัพยากร 0 0.5 1 0.5 ธรรมชาติในพ้นื ท่ีทอ่ งเท่ยี ว • มีการก่อต้ังองค์กรหรือโครงการอนุรักษ์ต่างๆ 0 0.5 1 0.5 ท่ีเกิดจากท้องถ่ินซึ่งมีบทบาทต่อการจัดการ 0.5 การทอ่ งเท่ียวในแหล่งทอ่ งเทยี่ ว • ชุมชนมรี ายไดห้ รือเงนิ เดือนจากการถกู จ้างงาน 0 0.5 1 ทเี่ กย่ี วข้องกบั การทอ่ งเท่ยี ว • ชุมชนมีรายได้จากการท�ำธุรกิจที่เก่ียวข้องกับ 0 0.5 1 การท่องเที่ยว เช่น การน�ำเที่ยว การให้บริการ ในกิจกรรมการท่องเที่ยว การให้บริการด้าน ท่พี กั การขายอาหารและสนิ ค้าพน้ื เมือง เปน็ ต้น คะแนนที่ได้ คะแนนรวมขอ้ 3.2 (คะแนนเตม็ 10 คะแนน) คะแนนรวมขอ้ 3 (คะแนนเตม็ 35 คะแนน) กรมการทอ่ งเที่ยว 71

ผลการให้คะแนน องคป์ ระกอบ คะแนนเต็ม ผลการให้คะแนน 1. คณุ คา่ ของแหลง่ ธรรมชาต ิ 40 และความเสีย่ งต่อการถกู ท�ำลาย 2. ศักยภาพในการพฒั นาการท่องเทีย่ ว 25 3. การบริหารจดั การ 35 รวมท้ังส้ิน 100 ผลการตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ ........................เมื่อพิจารณาจากองค์ประกอบหลักท้ัง 3 ด้านของการตรวจประเมิน แหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติในทุกดัชนีช้ีวัดที่เกี่ยวข้อง สามารถสรุปได้ว่า................. ได้คะแนนรวมท้ังส้ิน.................คะแนน ซ่ึงจัดว่ามีมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเที่ยว ทางธรรมชาติอยู่ในระดับ................. หรือได้สัญลกั ษณ์................. 72 คู่มอื การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหลง่ ทอ่ งเที่ยวทางธรรมชาติ

ส�ำนักงานพัฒนาการทอ่ งเทย่ี ว เรือ่ ง กำ� หนดมาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวทางธรรมชาติ กรมการท่องเท่ยี ว 73

74 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวทางธรรมชาติ

กรมการทอ่ งเท่ยี ว 75

เอกสารแนบทา้ ย ประกาศสำ� นักงานพัฒนาการทอ่ งเท่ยี ว เรอื่ ง กำ� หนดมาตรฐานคุณภาพแหลง่ ท่องเทีย่ วทางธรรมชาติ ลงวันที่ 7 กมุ ภาพนั ธ์ 2550 -------------------------------- “แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ (Natural Attraction) หมายถึง สถานท่ีท่ีเปิดใช้ เพ่ือการท่องเท่ียว โดยมีทรัพยากรธรรมชาติเป็นส่ิงดึงดูดใจให้นักท่องเท่ียวมาเยือน ซ่ึงทรัพยากรธรรมชาติเหล่าน้ีอาจจะเป็นความงดงามตามสภาพธรรมชาติ ความแปลกตาของ สภาพธรรมชาติ สณั ฐานทสี่ ำ� คญั ทางธรณวี ทิ ยาและภมู ศิ าสตรอ์ นั เปน็ เอกลกั ษณห์ รอื เปน็ สญั ลกั ษณ์ ของท้องถ่ินน้ันๆ สภาพแวดล้อมทางธรรมชาติท่ีมีลักษณะพิเศษ (Special Environmental Features) หรอื สภาพแวดลอ้ มทีม่ ีคุณค่าทางวิชาการก็ได้ แหล่งท่องเท่ียวประเภทธรรมชาติมีลักษณะเฉพาะคือเม่ือถูกท�ำลายแล้วก็จะหมด สภาพไปไมส่ ามารถฟน้ื ฟูคืนสู่สภาพเดิมได้โดยงา่ ยหรือตอ้ งใช้เวลาในการฟนื้ ฟใู ห้กลับสสู่ ภาพเดมิ จึงต้องมีการน�ำการท่องเท่ียวเข้าไปผนวก กิจกรรมท่ีเกิดข้ึนจึงเป็นกิจกรรมท่ีสัมพันธ์ใกล้ชิด กบั ธรรมชาติ เชน่ เดินปา่ ศกึ ษาธรรมชาติ ดูนก/แมลง สอ่ งสตั ว์ เล่นนำ้� ตก เปน็ ต้น มวี ตั ถุประสงค์ เพื่อความเพลิดเพลินและนันทนาการในรูปแบบที่ใกล้ชิดกับธรรมชาติและอาจเสริมกิจกรรม เพอื่ การศึกษาหาความรเู้ ขา้ ไปด้วย ข้อ 1 ขอบข่าย ก�ำหนดดัชนีช้ีวัดมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติ ด�ำเนินการ ทดสอบดัชนีช้ีวัดในการประเมินแหล่งท่องเที่ยวตัวอย่าง เพื่อประยุกต์ใช้ในการประเมิน แหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว ดำ� เนนิ การตรวจประเมนิ เพอื่ ใหก้ ารรบั รองมาตรฐานแหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาติ รวมทงั้ เสนอแนวทางการบรหิ ารจดั การแหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาตใิ หแ้ กผ่ รู้ บั ผดิ ชอบในแหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว น�ำไปปฏิบตั ิ 76 คูม่ ือการตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหลง่ ท่องเที่ยวทางธรรมชาติ

ขอ้ 2 มาตรฐานคณุ ภาพแหล่งทอ่ งเท่ียว หมายถึง แหลง่ ท่องเทย่ี วท่มี หี ลกั เกณฑ์ องคป์ ระการ 3 ประการ คือ คุณค่าของแหลง่ ทอ่ งเท่ียวธรรมชาตแิ ละความเสีย่ งต่อการถูกทำ� ลาย ศักยภาพในการพัฒนาการทอ่ งเที่ยว และการบรหิ ารจัดการ องค์ประกอบที่ 1 คุณค่าของแหล่งธรรมชาติและความเส่ียงต่อการถูกท�ำลาย มหี ลกั เกณฑ์ทีใ่ ช้พิจารณา 4 ดา้ น ไดแ้ ก่ 1.1 คุณคา่ ทางด้านชวี ภาพ ประกอบด้วย 4 ดชั นชี วี้ ัด ไดแ้ ก่ 1.1.1 ความหลากหลายของระบบนิเวศในแหลง่ ธรรมชาติ 1.1.2 ความสมบรู ณข์ องแหล่งธรรมชาติ 1.1.3 ความเปน็ แหลง่ รวมพชื หรอื สตั วท์ ม่ี ลี กั ษณะโดดเดน่ หายาก ใกลส้ ญู พนั ธ์ุ หรอื มีจำ� นวนมาก 1.1.4 ความโดดเดน่ เฉพาะตัวของระบบนเิ วศในแหลง่ ธรรมชาติ 1.2 คณุ ค่าทางกายภาพ ประกอบด้วย 4 ดัชนีช้วี ัด ไดแ้ ก่ 1.2.1 จำ� นวนประเภทของแหล่งธรรมชาตภิ ายในแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว 1.2.2 ขนาดของแหลง่ ธรรมชาติ 1.2.3 สภาพความสวยงามทางกายภาพและสภาพภมู ทิ ศั นข์ องแหลง่ ธรรมชาติ 1.2.4 ความเปน็ เอกลักษณ์และโดดเด่นเฉพาะตัวทางกายภาพของพ้ืนที่ 1.3 คณุ คา่ ทางสังคม ประกอบด้วย 2 ดชั นชี ีว้ ดั ได้แก่ 1.3.1 คุณคา่ ตอ่ วถิ ีชีวติ ความเปน็ อยขู่ องชุมชนท้องถิ่น 1.3.2 คุณค่าทางด้านประวตั ศิ าสตร์ ประเพณี และวัฒนธรรม 1.4 ความเสี่ยงต่อการถูกทำ� ลาย ประกอบด้วย 2 ดชั นีชี้วดั 1.4.1 ความเสย่ี งตอ่ การถูกทำ� ลายโดยมนษุ ย์ 1.4.2 ความเสี่ยงต่อการถูกทำ� ลายจากภยั ธรรมชาติ องคป์ ระกอบที่ 2 ศกั ยภาพในการพฒั นาการทอ่ งเทยี่ ว หมายถงึ องคป์ ระกอบตา่ งๆ ทมี่ ีส่วนช่วยเสริมแหลง่ ธรรมชาตนิ น้ั ๆ ใหม้ คี วามสำ� คัญ มีความเหมาะสมในการจดั การท่องเท่ียว มหี ลกั เกณฑใ์ นการพิจารณา 5 ด้าน ได้แก่ 2.1 ศักยภาพในการจดั กจิ กรรมการทอ่ งเท่ียว 2.2 การเขา้ ถงึ แหลง่ ทอ่ งเท่ยี ว 2.3 ความปลอดภัยดา้ นการท่องเทย่ี ว กรมการทอ่ งเที่ยว 77

2.4 ศักยภาพในการพฒั นาสง่ิ อำ� นวยความสะดวกข้นั พ้นื ฐาน 2.5 ศักยภาพในการพฒั นาการทอ่ งเทยี่ วจากปจั จยั ภายนอก องค์ประกอบที่ 3 การบริหารจัดการ หมายถงึ ความสามารถในการควบคุม ดแู ล การดำ� เนินงาน การจดั การแหลง่ ท่องเทยี่ ว โดยมอี งค์ประกอบทีเ่ กยี่ วขอ้ ง ไดแ้ ก่ 3.1 ด้านการจัดการท่องเท่ียวเพ่ือให้เกิดความย่ังยืน ประกอบด้วย การจัดการ ดา้ นการอนรุ กั ษ์แหล่งธรรมชาติ การจัดการด้านสง่ิ แวดล้อม และการจัดการดา้ นการท่องเท่ยี ว 3.2 การจัดการด้านการให้ความรู้และการสร้างจิตส�ำนึก โดยพิจารณาจากการ ดำ� เนนิ งานขององคก์ รทด่ี แู ลรบั ผดิ ชอบพนื้ ทใี่ นการสรา้ งเสรมิ จติ สำ� นกึ และการเรยี นรใู้ นเรอ่ื งคณุ คา่ ของทรัพยากรธรรมชาติ ระบบนิเวศ และการอนรุ กั ษส์ งิ่ แวดล้อม แกน่ กั ท่องเทยี่ ว เจ้าหนา้ ท่ดี ูแล พ้นื ท่ี ผปู้ ระกอบการ และชมุ ชนทอ้ งถิ่นท่อี ยโู่ ดยรอบแหลง่ ทอ่ งเท่ยี ว 3.3 การจัดการด้านเศรษฐกิจและสังคม พิจารณาจากการมีส่วนร่วมของชุมชน ในกิจกรรมการท่องเที่ยว โดยการเปิดโอกาสให้ประชาชน/ชุมชนได้มีส่วนร่วมในการพิจารณา ตัดสินใจ การด�ำเนินการและร่วมรับผิดชอบในการเรื่องต่างๆ ที่จะมีผลกระทบต่อประชาชน หรือชมุ ชนนน้ั ๆ รวมทง้ั การกระจายรายได้หรอื ผลประโยชนส์ ทู่ ้องถิน่ ข้อ 3 การวัดเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ สามารถ แบ่งไดเ้ ปน็ 2 กรณีตามลักษณะการบรหิ ารจัดการด้านการทอ่ งเที่ยวของพน้ื ทีธ่ รรมชาติ ได้แก่ กรณี 1 การประเมนิ แหลง่ ธรรมชาตทิ ย่ี งั ไมม่ กี ารบรหิ ารการจดั การดา้ นการทอ่ งเทย่ี ว กรณี 2 การประเมนิ แหล่งธรรมชาติท่ีมีการบรหิ ารจดั การด้านการทอ่ งเทยี่ ว ข้อ 4 การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเทีย่ วทางธรรมชาติ “การประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติ” หมายถึง กระบวนการและวิธีการตรวจสอบและประเมินมาตรฐานด้านต่างๆ ของแหล่งท่องเที่ยว ทางธรรมชาติ “เครื่องหมายรับรองมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติ” หมายถึง เครื่องหมายท่ีส�ำนักงานพัฒนาการท่องเที่ยวได้ออกให้ เพ่ือแสดงคุณภาพแหล่งท่องเที่ยว ทางธรรมชาตทิ ี่ผ่านการประเมนิ มาตรฐาน “ส�ำนกั งาน” หมายถึง ส�ำนักงานพฒั นาการทอ่ งเที่ยว “คณะกรรมการ” หมายถงึ คณะกรรมการประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว ทางธรรมชาติ ว่าด้วยการประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ 78 คู่มอื การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาติ

“หนังสือรับรอง” หมายถึง หนังสือรับรองที่ส�ำนักงานพัฒนาการท่องเที่ยว ออกให้เปน็ หลักฐานแสดงคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ียวทางธรรมชาติท่ผี ่านการประเมินมาตรฐาน “ผูอ้ ำ� นวยการ” หมายถงึ ผ้อู �ำนวยการส�ำนักงานพัฒนาการท่องเท่ียว “คณะท�ำงาน” หมายถึง คณะบุคคลซึ่งได้รับแต่งตั้งจากส�ำนักงานพัฒนา การทอ่ งเทย่ี วหรือคณะกรรมการ ข้อ 1 ให้มีคณะกรรมการประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติ ระดับชาติคณะหน่ึง ประกอบด้วย บุคคลทั้งภาครัฐและเอกชน มีจ�ำนวนไม่เกิน 15 คน ตามท่ี ผ้อู �ำนวยการสำ� นักงานพฒั นาการท่องเทย่ี วแต่งต้ัง ข้อ 2 ให้คณะกรรมการมีอ�ำนาจหน้าท่ีตามท่ีผู้อ�ำนวยการส�ำนักงานพัฒนาการ ทอ่ งเท่ยี วก�ำหนด ข้อ 3 ให้มีคณะกรรมการประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติ ระดบั จังหวัดคณะหนงึ่ มีจ�ำนวนไม่เกนิ 9 คน ตามท่ผี ู้วา่ ราชการจงั หวัดแตง่ ตัง้ ขอ้ 4 ให้คณะกรรมการประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ ระดับจังหวดั มีอ�ำนาจหน้าที่ตามท่ีผ้วู า่ ราชการจังหวัดก�ำหนด ขอ้ 5 ความเป็นมาตรฐานแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่ผ่านการประเมิน และได้มาตรฐาน จะได้รับเครื่องหมายรับรองมาตรฐานพร้อมหนังสือรับรองมาตรฐาน ตาม ทีก่ ำ� หนด แหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติที่ได้มาตรฐานจะได้รับการประเมินใหม่ทุก 2 ปี หากมีระดับคะแนนต�่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐานจะถูกถอดถอนการรับรองมาตรฐาน พร้อมท้ัง ต้องส่งคืนเครื่องหมายรับรองมาตรฐานและหนังสือรับรองมาตรฐานต่อส�ำนักงานพัฒนา การทอ่ งเที่ยว -------------------------------- กรมการท่องเท่ียว 79

คณะผจู้ ดั ท�ำ ท่ีปรกึ ษา ว่าทรี่ อ้ ยตรีอานภุ าพ เกษรสวุ รรณ์ อธบิ ดกี รมการทอ่ งเท่ียว นายภาษิต พ่มุ ชูศรี รองอธิบดีกรมการทอ่ งเท่ียว นายสพุ ทิ ย์ วรี ะใจ ผอู้ ำ� นวยการสำ� นกั พฒั นาบรกิ ารทอ่ งเทยี่ ว นางพัชณยี ์ ยงยอด ผอู้ ำ� นวยการสำ� นกั พฒั นาบรกิ ารทอ่ งเทย่ี ว ผู้เรียบเรียง นางพชั ราภรณ์ ทวกี สิกรรม นางสาววรณุ กาญจน ์ ฐิตธิ รรมาภรณ์ นางสาวศุลวี รรณ ดีทส่ี ดุ นางสาวสิรพิ ร นามพิทกั ษ์สุข นางสาวสำ� พนั ธ ์ ขุนราช นางสาวชญาภา ไชยวฒุ ิ นางสาวศริ พิ ร ล่มิ พฤกษ์เกษม นางสาวสพุ ัฒนา ศักดิป์ ิยะพนั ธ์ นางสาวฐติ กิ า คงพลาย นางสาวเพญ็ นภา ปัญญาธนัญไชย นายโกวทิ รักตะกนษิ ฐ์ นางสาวกนกกาญจน์ นัดดามงคล 80 ค่มู อื การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเทย่ี วทางธรรมชาติ

บนั ทึก ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ กรมการทอ่ งเที่ยว 81

บันทึก ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 82 คูม่ อื การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหลง่ ท่องเทีย่ วทางธรรมชาติ