Book_Herbs_th

บันทึกการเดินทาง เท่ียวเมืองสมุนไพรสไตลลึกซ้ึง



1

2

นานมาแล้ว...ที่คนไทยรู้จักใช้ประโยชน์จากสมุนไพรนานาชนิด ไม่ว่าจะเป็นการนำ�มาปรุงเป็นยารักษาโรคภัยไข้เจ็บ เป็นยาบำ�รุง ร่างกาย และช่วยชะลอวัยไม่ให้เสื่อมสภาพตามกาลเวลา ซึ่งหาก ย้อนกลับไปดูการดูแลรักษาสุขภาพตามแบบวิถีไทยในอดีตท่ีผ่านมา จะพบวา่ ลว้ นมีสมนุ ไพรเป็นหัวใจส�ำ คญั ท้ังสิ้น เมื่อสมุนไพรคือความมหัศจรรย์ท่ีนำ�พาทุกคนเข้าถึงคุณค่าของ การมีสุขภาพดี คงจะดีไม่น้อยถ้าเราได้เก็บเกี่ยวประสบการณ์ สขุ กายสบายใจใน 4 เมอื งหลกั จาก 4 ภมู ภิ าคของประเทศไทย อนั ไดแ้ ก่ เชยี งราย สกลนคร ปราจีนบรุ ี และสรุ าษฎร์ธานี ซ่งึ เปน็ เมอื งสมุนไพร ต้นแบบ เพราะแต่ละเมืองนั้นล้วนมีเร่ืองราวของสมุนไพรให้เรียนรู้ แตกต่างกัน ช่วยสร้างสรรค์ประสบการณ์การท่องเท่ียวเชิงสุขภาพ ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว เปิดโลกทัศน์นกั ท่องเทีย่ ว ได้รมู้ ากกวา่ ท่เี คยรู้ ไดเ้ หน็ มากกวา่ ท่เี คยเห็น และเหนือกว่านั้น คือการได้ดื่มดํ่า ความสุขไปตามเส้นทางท่องเที่ยว วิถไี ทยท่ดี ีต่อกายและใจอย่างแทจ้ รงิ 3



มหัศจรรยแ์ ห่งครามกับผา้ ทอผวิ สวย 38 ยลหมบู่ ้านคราม สัมผสั สีสันแหง่ ชีวิต 40 ชมครามร่วมสมัย สายใยแหง่ หตั ถศลิ ป์ 42 บำ�บดั กาย บ�ำ บัดใจ สไตลส์ กลนคร 44 วดั ป่าสุทธาวาส สงบจติ ใจในวัดปา่ กลางเมอื ง 46 เยือนภพู าน บ้านหลังใหญข่ องสมนุ ไพร 48 เท่ียวเพลนิ พกั เพลิน 51 ช้อปเพลิน ชิมเพลนิ 53 ภาคผนวก 55 5

จากตึกหลังงามสกู่ ารอนุรกั ษ์อาคารในพระตะบอง 60 พลังแหง่ สมุนไพรไทย อภยั ภูเบศร 62 สมนุ ไพรไทยไมแ่ พท้ ใี่ ดในโลก 64 ละมนุ ละไมในสปาไทยแท้ 66 ตามรอยสมนุ ไพรไปบ้านดงบัง 68 เปดิ ต�ำ รบั อาหารทา่ นเจา้ พระยา 70 เท่ยี วเพลิน 73 ชิมเพลนิ ชอ้ ปเพลนิ 75 พักเพลนิ 77 ภาคผนวก 79 6

ขม้ินชนั ความมหัศจรรย์แหง่ เมอื งสรุ าษฎร ์ 84 จนั ทนก์ ะพอ้ ของดีเคียนซา 85 บ้านเขานาใน สมุนไพรในความหลากหลาย 86 บางใบไม้ ท่องไปในสวนมะพรา้ ว 88 เกาะสมยุ สวรรค์ของคนรักสุขภาพ 90 เที่ยวเพลนิ 93 พักเพลิน 95 ช้อปเพลนิ ชิมเพลนิ 97 ภาคผนวก 99 7

Chiang Rai 8

มนต์เสน่ห์แหง่ ขุนเขา ท่ีอดุ มสมบรู ณ์ด้วยไร่ชากลางฤดูหนาวของเชียงราย คอื มนต์เสนห่ ์ท่ดี งึ ดูดนักทอ่ งเทยี่ วใหเ้ ดินทางมาเยือนอยู่เสมอ มาวนั น้ี ท่นี กี่ ำ�ลังขยายพรมแดนไปสู่การเปน็ ดินแดนแหง่ สมุนไพร ในวิถีเกษตรอินทรียท์ ี่น่าสนใจ ท่ามกลางออ้ มกอดของทวิ เขาสลับซับซอ้ น ร้อยเรียงเรือ่ งราวอตั ลักษณแ์ ห่งชนเผ่า โดยหลอมรวมกับล�ำ น้ํากก และแมน่ ้ําโขงไดอ้ ยา่ งเป่ียมเสน่ห์ 9

วัฒนธรรมชากำ�ลังได้รับความนิยมมากข้ึนเร่ือยๆ ตาม พัฒนาการทางสังคม เพราะชาเป็นเครื่องดื่มเพื่อ ความรื่นรมย์ เป็นจุดเร่ิมต้นแห่งการสังสรรค์ยามบ่าย ในวันสบายๆ และสำ�หรับจังหวัดเชียงรายท่ีปลูกชา มากที่สุดของประเทศ การปลูกชาจึงมีความสำ�คัญต่อ วิถชี ีวติ มากทีเดยี ว อย่างไรกต็ าม เวลาพดู ถึงชาเชียงราย หลายคนคงนกึ ถงึ “ชาอหู ลง” ซึ่งปฐมบทของชาอหู ลง ท่ีเข้ามาแตกใบอ่อนยอดแรกบนแผ่นดินไทยราว 80 ปี มาแลว้ นน้ั มจี ดุ เรม่ิ ตน้ จากการสง่ เสรมิ พฒั นาชาของไทย ที่เริ่มขึ้นในปี พ.ศ. 2483 มีการศึกษาค้นคว้าวิจัย ว่ากันว่า “ชา” เป็นเครื่องดื่มท่ีมีผู้บริโภคมาก พันธุ์ชาในสถานีทดลองหลายแห่ง ครั้นปี พ.ศ. 2518 เป็นอบั ดับสองรองลงมาจากนา้ํ ยอ้ นกลับไปสศู่ ตวรรษท่ี พลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท์ ได้มอบพันธ์ุชาอูหลง 10 ยังปรากฏหลกั ฐานวา่ ชาวจนี ก็ร้จู กั การด่มื ชามานาน จากไตห้ วนั ให้นายพลตว้ นซีเหวนิ ผนู้ ำ�กองพล93กระทง่ั นับพันปีแล้ว พวกเขาเช่ือว่าการดื่มชาไม่เพียงช่วย รวมหนุ้ จดั ตง้ั เปน็ สหกรณห์ มบู่ า้ นสง่ เสรมิ ปลกู ชาอยา่ งจรงิ จงั ดบั กระหายเทา่ นนั้ หากยงั มปี ระโยชนต์ อ่ สขุ ภาพ ชว่ ยให้ ที่ดอยแม่สลอง อำ�เภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย สมองสดช่ืน ป้องกันโรคบางชนิด ลดคอเลสเตอรอล จากนั้นพันธ์ุชาอูหลงก็ได้รับการส่งเสริมวิจัยพัฒนา ภายในร่างกาย มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระซ่ึงเป็นสาเหตุ อย่างต่อเน่ือง ทำ�ให้ชาอูหลงเชียงรายมีคุณภาพดีข้ึน ของโรคภยั ตา่ งๆ นอกจากนี้ ยงั มีการศึกษาพบว่าผู้หญงิ ตามลำ�ดบั และดว้ ยกรรมวธิ กี ารเพาะปลกู เกบ็ เกยี่ วและ ที่ด่ืมชาอูหลงจะมีอัตราการเผาผลาญพลังงานได้เร็วกว่า กระบวนการชงชา จนไดร้ บั การยอมรบั ถงึ ขนั้ มคี ำ�กลา่ ววา่ ผหู้ ญงิ ทด่ี ม่ื นา้ํ เปลา่ หนั กลบั มามองดเู มอื งไทยเรากนั บา้ ง “ใบชาอหู ลงไม่จำ�เป็นตอ้ งปลกู อยูเ่ ฉพาะในจนี เท่านน้ั ” 10

เก็บใบชา ชาพื้นถิ่นตัวจรงิ ของเชียงราย ต้องเกบ็ ตอนเชา้ ตรูแ่ ละ เก็บดว้ ยมือ แทจ้ รงิ แลว้ ชาพนื้ ถนิ่ ของเชยี งรายนนั้ คอื “ชาอสั สมั ”ไม่ใชช่ าอหู ลง เลอื กเฉพาะยอดชา ชาชนดิ นช้ี าวบา้ นมกั เรยี กกนั ตดิ ปากวา่ ชาปา่ หรอื ชาเมย่ี งและกวา่ การผึ่งชา ที่ตูมและใบ รอ้ ยละ 60 ของพน้ื ทใ่ี นจงั หวดั เชยี งรายนนั้ เปน็ แหลง่ ปลกู ชาอสั สมั ในบางพ้ืนท่ี เช่น ดอยช้าง จะพบต้นชาป่าหรือชาอัสสัมท่ีมีอายุ เพ่ือเกดิ การ ที่ต่ําลงมา 2 ใบ หลายร้อยปี อีกทั้งวัฒนธรรมชาวล้านนาในอดีตถึงปัจจุบันก็ยังมี เปลี่ยนแปลง การบรโิ ภคใบชาหมกั หรอื “เมย่ี ง” ซงึ่ ทำ�มาจากชาอสั สมั เปน็ ของ ทางกายภาพที่ รบั ประทานเลน่ และปจั จบุ นั มกี ารผลติ ชาอสั สมั เปน็ เครอ่ื งดม่ื ชาชง ทำ�ให้ชามีสี หลากหลายรปู แบบ ชาพนื้ ถนิ่ ชนดิ นจ้ี งึ อยคู่ กู่ บั เชยี งรายมายาวนาน กล่ิน รสชาติ เลยทีเดยี ว ที่แตกตา่ งกัน การคั่วชา การนวดชา เพื่อรักษาสารประกอบฟีนอล เปน็ การขยีใ้ บชาเพ่ือให้ อันเปน็ สารสำ�คัญที่อยู่ในใบชา สารประกอบต่างๆ ซึมออกมา การอบแห้ง และเคลือบอยูบ่ นใบชา เพ่ือลดความช้ืนใหเ้ หลือ 5% ให้สามารถเก็บใบชาไวไ้ ดน้ าน การคัดบรรจุ คัดเลอื กเศษกิ่งกา้ น และส่ิงเจือปนต่างๆ ออก ก่อนนำ�ไปจำ�หน่ายตอ่ ไป 11

12

รู้ไหมว่า ใบ ยอดอ่อน ก่ิงและก้านของต้นชาสายพันธุ์ ตา่ งๆ ทุกสว่ นลว้ นสำ�คญั และสามารถนำ�มาผลิตเปน็ ชา หลากหลายชนดิ ทเี่ ราร้จู ักกนั ได้ ชาขาว ส่วนบนสุดของยอดชาท่ียังปกคลุมด้วยปุยขน อ่อนสีขาว มีข้ันตอนผลิตที่ส้ันที่สุดเพ่ือรักษากล่ินและ รสชาติเฉพาะ ชาเขยี ว มาจาก ใบชา 2 ยอด 2 ใบ นำ�มาคั่ว นวด อบ ใหแ้ หง้ ชาเหลือง ส่วนของยอดถึงใบแก่ใบท่ี 5 - 6 นำ�มาค่ัว นวด ตากแห้ง ชาดำ� ส่วนของใบชาใบใหญ่รวมถึงก่ิงและก้าน นำ�มา ตากแล้วบด พร้อมกับการนวดอย่างเข้มข้น หมักท้ิงไว้ ราว 8 ชม. ชาเม่ยี ง มเี ฉพาะใบชาอสั สมั เทา่ นั้น ประมาณใบที่ 4 - 6 โดยตัดเอาส่วนปลายใบประมาณ 2 ใน 3 ส่วนมัด เปน็ กอ้ นให้ได้ขนาดประมาณ 400 - 500 กรัม นำ�ไปนึ่ง แล้วหมักตามสูตรเฉพาะของแต่ละพื้นที่ 13

Chiang Rai ความโมเดิร์นกลางทิวเขาสีเขียว เสนห่ ข์ องไรช่ าสเี ขยี วเขม้ ขนาดใหญบ่ นระดบั ความสงู กวา่ Oolong tea จาก Green Tea Organization Japan 1,200 เมตรเหนือระดบั นํ้าทะเล คืออาณาจักรท่ีมพี ้ืนท่ี และในปี 2016 Tea-Café คาเฟ่ของไร่ชาฉุยฟง มากกวา่ พนั ไรข่ องไรช่ าฉยุ ฟงซงึ่ คำ�วา่ “ฉยุ ฟง”นนั้ แปลวา่ ยงั ไดร้ บั รางวลั ชนะเลศิ สาขา Hospitality-Restaurants ภูเขาอันเขียวชอุ่ม ไร่ชาแห่งนี้ได้ส่ังสมประสบการณ์ จากเวทีใหญ่ด้านออกแบบ Architizer A+ Awards ยาวนานจากรุ่นสู่รุ่นจากดอยพญาไพร และทำ�การ คร้ังที่ 5 ของ www.architizer.com เว็บไซต์ท่ีเป็น เพาะปลกู ชามากวา่ 40ปีสไู่ รช่ าออรแ์ กนกิ ยคุ ใหม่ทลี่ ดการใช้ เหมือนสังคมขนาดใหญ่ของคนรักงานดีไซน์ คาเฟ่ สารเคมีร้อยเปอร์เซ็นต์ ปัจจุบันโรงงานผลิตชาของไร่ชา แนวโมเดิร์นแห่งน้ี เต็มไปด้วยบรรยากาศจิบชาน่า ฉยุ ฟงไดร้ บั การรบั รองมาตรฐาน GMP (Good Manufac- เพลดิ เพลนิ ทเ่ี ผยใหเ้ หน็ มมุ มองของไรช่ าแบบ 360 องศา turing Practice) จากองคก์ ารอาหารและยา กระทรวง ให้นักท่องเท่ียวได้ถ่ายรูปกันเต็มอิ่ม ที่นี่นักท่องเที่ยวจะ สาธารณสุข พร้อมได้รับการรับรองมาตรฐานอาหาร ได้อ่ิมอร่อยกับเบเกอร่ีท่ีส่วนใหญ่มีส่วนผสมของใบชา ปลอดภยั โดยมผี ลติ ภณั ฑท์ โี่ ดดเดน่ ของไรช่ าฉยุ ฟง ไดแ้ ก่ เช่น Green Tea Roll รวมทั้งอาหารที่นำ�ยอดชาปลอด ชาอหู ลงจนิ เซยี น (เบอร์ 12) ชาอหู ลงกา้ นออ่ น (เบอร์ 17) สารพิษมาสร้างสรรค์เมนูน่าชิม เช่น ยำ�ทูน่าใบชา ชาอูหลงหมื่นล้ี ชาเขียว ชาเขียวมะลิ และผงชาเขียว เปาะเปีย๊ ะใบชา หมน่ั โถวชาเขียว เป็นต้น ในปี 2009 ยงั คว้ารางวลั Gold prize award for best ดอยแมส่ ลอง ตน้ ต�ำ รับของไรช่ าเชยี งราย หากอยากสัมผัสบรรยากาศของไร่ชาอูหลงกันอย่างจุใจแล้ว ต้องขับรถไปตามเส้นทางคดเคี้ยวไต่ระดับความสูงขึ้นไป บนดอยแม่สลอง จุดเร่ิมต้นของการเรียนรู้ชาอูหลงแห่งเชียงราย ท่ีมีไร่ชาช่ือดังที่เปิดให้นักท่องเท่ียวได้เย่ียมชมกันอยู่ หลายแห่ง ได้แก่ ไร่ชา 101 ซ่ึงเคยคว้ารางวัลชนะเลิศในการประกวดคุณภาพใบชาจากงานเทศกาลชาโลก และรางวลั ยอดเย่ียม ถ้วยพระราชทานสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในงานใบชาและพฤกษา ในปี พ.ศ. 2544 ไรช่ าวังพดุ ตาล ไร่ชานายพลตว้ น เป็นต้น และยงั มตี ลาดดอยแม่สลองทเ่ี ตม็ ไปด้วยพชื ผลทางเกษตรที่ชาวเขา นำ�มาจำ�หนา่ ยให้แก่นกั ทอ่ งเที่ยวท่ามกลางไอเยน็ ของขนุ เขาทโ่ี อบลอ้ มตามธรรมชาติ 14

15

Chiang Rai สุข สดชื่นในโลกกว้าง รูปป้ันสิงห์ขนาดใหญ่ท่ีตระหง่านอยู่ด้านหน้าไร่บุญรอด ผู้ผลิตและจัดจำ�หน่ายชาเขียวซึ่งติดอันดับหน่ึงในห้า แห่งนี้ เปน็ จดุ หมายแรกท่ีนักท่องเท่ียวตอ้ งแวะถา่ ยภาพ ของประเทศญี่ปุ่น เข้าร่วมทุนกับไร่แห่งน้ี โดยมี ไว้เป็นที่ระลึก โดยเฉพาะในยามเย็นเม่ือแสงไฟอาบไล้ Tea Specialist ดูแลทุกขั้นตอนเก็บเก่ียวและผลิต ใหต้ วั สงิ หแ์ สนสงา่ นนั้ กลายเปน็ สที องตดั กบั ทอ้ งฟา้ สเี ขม้ อยา่ งไรก็ตาม มากกวา่ ความรื่นรมยใ์ นโลกของชาแล้ว ย่ิงเพ่ิมเสน่ห์ให้ไร่บุญรอดกลายเป็นสถานที่ท่องเท่ียว นักท่องเที่ยวยังสามารถสนุกสนานกับหลากหลาย ช้ันนำ�ของเชียงราย ก่อนนำ�พาไปสู่เร่ืองราวภายใน กิจกรรมเพื่อสุขภาพภายในไร่ โดยเฉพาะเส้นทาง ไร่บุญรอดซึ่งเป็นพ้ืนท่ีปลูกชาขนาดใหญ่ โดยพื้นที่ ป่ันจักรยาน ท่ีได้รับการขนานนามให้เป็นเส้นทาง ราวๆ 600 ไร่น้ัน มีการปลูกชาอูหลงสายพันธุ์จินซวน จักรยานท่ีสวยที่สุดแห่งหน่ึงของเชียงรายเลยทีเดียว (Jin Xuan) หรือที่คนไทยเรียกกันว่าชาอูหลงเบอร์ 12 เพราะตลอดสองข้างทางนั้น ทุกคนจะได้สัมผัสความ อันเป็นสายพันธ์ุจากประเทศไต้หวัน โดยผลผลิตที่ได้ สวยงามของไร่ชา ทุ่งดอกไม้ สวนผลไม้ แปลงผัก กว่าร้อยละ 90 จะถูกส่งจำ�หน่ายไปยังหลายประเทศ วิวทะเลสาบ ท่ีเสริมสร้างสุขภาพกายและสุขภาพใจ การปลูกชาของไร่บุญรอดน้ัน ให้ความสำ�คัญกับการ ให้มีพลังสดใส กระปร้ีกระเปร่า และเต็มไปด้วย ปลูกชาในวิถีเกษตรอินทรีย์เป็นสำ�คัญ และสามารถ ความมีชวี ติ ชวี า ทำ�ได้อย่างมีคุณภาพจนทำ�ให้ Maruzen Tea Japan 16

17

Chiang Rai ดีต่อใจในวิถีออร์แกนิก เยือนฟาร์มเกษตรอินทรีย์ที่ตั้งใจอยากเห็นคนไทยและ พบว่าต้นและใบจิงจูฉ่าย มีสารไลโมนีน ซิลินีนและ ผู้บริโภคท่ีชื่นชอบรับประทานผักเพื่อให้เป็นยาช้ันดี ไกลโคไซด์อีกด้วย ซึ่งมีคุณสมบัติบางประการช่วยต้าน ที่ช่วยดูแลร่างกาย ไร่รื่นรมย์เรียกขานตัวเองว่าเป็น การเกิดมะเร็ง ปัจจุบันที่นี่ยังมีบริการฟาร์มสเตย์ Sustainable Living Center ซ่ึงรังสรรค์กิจกรรม มีที่พักแบบเต็นท์แคมป์ใกล้ชิดธรรมชาติ ศูนย์เรียนรู้ เติมประสบการณ์ให้นักท่องเท่ียวได้มาสัมผัสธรรมชาติ และฟาร์มคาเฟ่ที่มุ่งเน้นเสิร์ฟเมนูสุขภาพชวนลิ้มลอง ในวิถีทางแห่งความย่ังยืน ท้ังยังเป็นแหล่งเรียนรู้การ อาทิ แกงจืดจิงจูฉ่าย ผัดกะเพราจิงจูฉ่าย (ใส่จิงจูฉ่าย ทำ�เกษตรอินทรีย์ การทำ�ปุ๋ยอินทรีย์ ปลูกต้นไม้ยืนต้น แทนกะเพรา) ผัดจงิ จฉู ่ายน้ํามนั หอย จงิ จฉู า่ ยทอดกรอบ ทำ�นา การเรียนรู้ประสบการณ์ใหม่ๆ ท่ีเต็มไปด้วย จิงจูฉ่ายอบชีส น้ําคลอโรฟิลล์จิงจูฉ่าย จิงจูฉ่ายลาเต้ หลักการและการลงมือปฏิบัติจริง นอกจากข้าวท่ีเป็น รวมถึงเมนูที่สร้างสรรค์โดยเชฟผู้เช่ียวชาญด้าน ไฮไลต์หลักของไร่แล้ว “จิงจูฉ่าย” เป็นอีกหนึ่งไฮไลต์ การปรุงอาหารที่มีชื่อเสียง โดยมีเมนูแนะนำ� เช่น ท่ีเรียกความสนใจได้ไม่แพ้กัน ซ่ึงพืชชนิดนี้คือสุดยอด สลัดเห็ดนางฟ้าภูฐาน ข้าวยำ�ไร่ร่ืนรมย์ พร้อมปิดท้าย ผักสมุนไพรเพื่อสุขภาพ ที่ว่ากันว่าเป็นผักต้านมะเร็ง มื้ อ อ ร่ อ ย ด้ ว ย เ บ เ ก อ รี่ เ พื่ อ สุ ข ภ า พ ที่ มี ใ ห้ เ ลื อ ก ชิ ม มีฤทธ์ิเย็น (หยิน) และให้กล่ินหอม ย่ิงเมื่อถูกความ และอย่าลืมเช็คอินจุดชมวิวที่สวยที่สุดในอำ�เภอเทิง ร้อนกลิ่นจะย่ิงหอมมากขึ้น ลักษณะใบมีขอบเป็นแฉกๆ ที่อยู่ภายในไร่แห่งนี้ ซึ่งเผยให้เห็นวิวภูเขาทอดตัวยาว คนจีนนยิ มนำ�มาปรงุ อาหารกินในหนา้ หนาว ด้วยเชื่อว่า เคียงข้างไปกับทุ่งนา กลายเป็นภาพประทับใจที่ยาก จะช่วยปรับสมดุลภายในร่างกาย อีกท้ังทางการแพทย์ ลืมเลือน 18

19

Chiang Rai พักกายและใจ ริมลำ�นํ้าโขง สำ�หรบั ใครกต็ ามทค่ี ดิ วา่ สขุ ภาพทด่ี นี น้ั คอื สมบตั อิ นั ลา้ํ คา่ โรงเรียนเด็กชาวเขาเพ่ือแบ่งปันความรู้ ความสุขให้กับ ซ่งึ สำ�คัญกว่าเงินตรามากมายนัก ณ ไร่แสงอรุณแห่งน้ี เด็กๆ ด้อยโอกาส ล้วนเป็นกิจกรรมที่เสริมสร้าง นกั ทอ่ งเทย่ี วจะไดเ้ รยี นรถู้ งึ การใชช้ วี ติ แนบชดิ กบั ธรรมชาติ ภมู ติ า้ นทานใหห้ ัวใจไดท้ ั้งส้ิน นอกจากน้ี ท่นี ่ยี งั มบี ริการ ทา่ มกลางแปลงเกษตรกรรมผักปลอดสารพิษ สารพดั ชนดิ ที่พักที่สร้างขึ้นจากวัสดุเรียบง่าย เช่น ไม้มุงหลังคาด้วย ทป่ี ลกู ขน้ึ มาเพอ่ื นำ�มาใชภ้ ายในไร่ โดยเฉพาะโปรแกรม หญ้าคา ใช้เทคนคิ การทำ�ผนังดว้ ยการผสมดินกับซีเมนต์ ทอ่ งเทย่ี วเพอ่ื สขุ ภาพทไี่ รแ่ สงอรณุ จดั เตรยี มไวบ้ รกิ ารนน้ั เพ่ือให้เกิดความกลมกลืนกับธรรมชาติ และถ้าอยาก ไม่ว่าจะเป็นการได้ชิมเมนูอร่อยปรุงจากสารพัดผัก สัมผสั การทอ่ งเทีย่ วสองแผ่นดนิ แล้ว อย่าลมื ล่องเรอื ปลอดสารฯ ชมวิวริมโขงสงบงามและดีต่อใจ การปลูก เท่ียวแม่น้ําโขงพร้อมเดินชมหมู่บ้านเล็กๆ ในฝ่ัง และเกบ็ เก่ียวพืชผักอินทรยี ภ์ ายในไร่ เรียนรู้วิธกี ารทำ�นา สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ซึ่งน่าจะเป็น ในแนวเกษตรอินทรีย์แบบสังคมชาวชนบทดั้งเดิม อกี กิจกรรมท่ีสรา้ งความทรงจำ�ดๆี ไดด้ ้วยเช่นกนั การเดินเยี่ยมชมหมู่บ้านชาวเขา รวมไปถึงการเยี่ยม 20

21

ศนู ยว์ ิจยั และพฒั นาชานํา้ มนั อิ่มอร่อยกบั เมนูพระราชทาน ชาน้าํ มัน...สารพัดประโยชน์ และพืชนา้ํ มัน มูลนิธิชัยพัฒนา ท่รี ้านเมล็ดชาแห่งน้ี มีเมนูพระราชทาน วา่ กนั วา่ นาํ้ มนั เมลด็ ชาไดช้ อื่ วา่ เปน็ นา้ํ มนั ท่ีนี่คือคลังความรู้แห่งชานํ้ามันต้ังอยู่ จากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ- มะกอกแหง่ โลกตะวนั ออก มอี งคป์ ระกอบ ในพื้นที่กว่า 150 ไร่ เปิดดำ�เนินการ สยามบรมราชกมุ ารี ไดแ้ ก่ โครเกต็ เบคอน ของไขมันที่ดีต่อร่างกายไม่ด้อยไปกว่า อย่างเป็นทางการเม่ือ พ.ศ. 2554 โดย ทำ�จากมันฝร่ังบด หมูบด และเบคอน น้ํามันมะกอก ไม่มีกรดไขมันทรานส์ พระราชดำ�ริของสมเด็จพระเทพ- ชิ้นเล็กๆ นำ�มาคลุกเคล้ากัน ทอด ช่วยทำ�ให้ร่างกายดูดซึมวิตามินเอ ดี อี รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ด้วยน้ํามันเมล็ดชาจนได้สีเหลืองทอง และเค ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ท้ังยัง ใหจ้ ดั ตง้ั ศนู ยว์ จิ ยั และพฒั นาชานา้ํ มนั และพชื ซุปมะเขือเทศ เป็นซุปแบบข้น ผสม อดุ มไปดว้ ยสารตา้ นอนมุ ลู อสิ ระ นาํ้ มนั ชา นํ้ามันขึ้น เป็นโรงงานหีบนํ้ามันจาก วิปครีมและนมสดในสัดส่วนที่ลงตัว มีจุดเดือดสูงถึง 252 องศาเซลเซียส เมล็ดชาและเป็นสถานีวิจัยและพัฒนา ไก่นาบกระทะ ซ่ึงโดดเด่นด้วยการใช้ สามารถนำ�มาปรงุ อาหาร ทอดหรอื ผดั ได้ เก่ียวกับพืชนํา้ มนั อื่นๆ ทุกวันนท้ี ่นี ย่ี งั คง นํ้ามันเมลด็ ชาหมกั กบั เนอ้ื ไก่ และสดุ ทา้ ย หรอื ใชเ้ ปน็ สว่ นผสมของนาํ้ สลดั หรอื ซอส ทำ�การผลิตนํ้ามันคุณภาพสูงสำ�หรับ ไข่พระอาทิตย์ อันเป็นเมนูท่ีทรงรับส่ังว่า หมกั เนือ้ สตั ว์ นอกจากนี้ นา้ํ มันชายงั นำ� การบริโภคและสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา- ไปผลติ เปน็ เครอ่ื งสำ�อางบำ�รงุ เสน้ ผมและ เครอ่ื งสำ�อางอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง ภายในศนู ยฯ์ ภูมิพลอดุลยเดช ทรงสอนต้ังแต่เล็กๆ ผิวพรรณ เช่น ครีมและโลชั่นบำ�รุงผิว ยังมีสวนพักผ่อน ร้านจำ�หน่ายสินค้า นอกจากน้ียังมีไอศกรีมสับปะรดภูแลท่ี ครีมกันแดด สบู่ ยาสระผม หรือผสม ทรี่ ะลกึ แบรนดภ์ ทั รพฒั น์ ลานนทิ รรศการ ไดเ้ นอ้ื สบั ปะรดชน้ิ เลก็ ๆ แทรกในไอศกรมี กับน้ํามันหอมระเหย เพ่ือลดความ เรียนรู้เรื่องชานํ้ามัน ลานกิจกรรม และ เสริมรสชาตใิ หอ้ ร่อยย่ิงข้ึน หยาบกร้านและริ้วรอยบนผิวได้ด้วย ร้านอาหารเมล็ดชา ศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ แตงโมสีทอง เป็นต้น รวมไปถึงไม้ดอก ทนี่ ต่ี อ้ นรบั ผมู้ าเยอื นผา่ นแปลงผกั ปลอด ไมป้ ระดบั ตา่ งๆ และกอ่ นกลบั อยา่ ลมื ชมิ สาร มาตรฐาน GAP ท่ีเต็มไปด้วย เมนูอาหารรังสรรค์จากผักสดคุณภาพ พืชผักน่าสนใจมากมาย เช่น ข้าวโพด ได้ท่ีรา้ นจนั กะผกั เช่น สังสรรคจ์ ันกะผกั ข้าวเหนียว ข้าวโพดเทียนหวาน งาดำ� ทนี่ ำ�สารพดั ผกั ชบุ แปง้ ทอด ยำ�มะเขอื เผา พนั ธุ์ มก. 18 ผกั กวางตงุ้ ฟกั ทอง ฟกั เขยี ว น้ําพริกอ่องเสิร์ฟพร้อมผักสด แกงเลียง มะเขือเทศพ้ืนเมือง ถ่ัวฝักยาว และ เปน็ ตน้ 22

23

วดั ร่องเสือเต้น ไรเ่ ชิญตะวนั 24 วัดร่องเสือเตน้



Chiang Rai ณ เชียงราย เชียงรายนั้นได้ชื่อว่าเป็นดินแดนแห่งการท่องเที่ยว โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำ�ริ ท่ีถือกำ�เนิดข้ึนมา เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของชาวเขาอันเป็นชนกลุ่มใหญ่ ท่ีอาศัยอยู่ในดินแดนแห่งน้ี หลายโครงการคือตัวอย่าง ของความสำ�เร็จท่ีคนไทยภาคภูมิใจและดำ�เนินรอยตาม และยังได้เก็บเก่ียวความรู้ทางการเกษตรนำ�มาปรับใช้ ในชีวิตประจำ�วัน ไม่ว่าจะเป็น โครงการพัฒนาดอยตุง (พ้นื ท่ีทรงงาน) อันเน่ืองมาจากพระราชดำ�ริ ซ่งึ ทุกคนจะ ไดซ้ าบซงึ้ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ อนั ยงิ่ ใหญข่ องสมเดจ็ ยา่ ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโงะ ที่ก่อต้ังข้ึนมาเพื่อช่วย เหลอื ชาวบา้ นดอยสะโง้ ซงึ่ ปจั จบุ นั ไดก้ ลายเปน็ จดุ ชมววิ งดงามอกี แหง่ หนง่ึ ของเชยี งรายทน่ี กั ทอ่ งเทย่ี วตอ้ งไปเชค็ อนิ 26

27

ผา้ ทอไทลอ้ื บา้ นหาดบา้ ย จนิ นาลักษณ์ สครับมะขาม กาแฟ 28



โรงแรมโฟร์ซซี ั่นส์ เต็นท์ แคมป์ สามเหลยี่ มทองค�ำ เลอ เมอรเิ ดียน เชียงราย รสี อรท์ มโนรมย์ 30 แอนคมันปต์ชราา้ งสแามอเนหดล์ ย่ีรีสมอทรอท์ งค�ำ

อนันตรา สามเหลี่ยมทองคำ� โรงแรมโฟรซ์ ซี นั่ ส์ เตน็ ท์ แคมป์ มวิ ส์ ฟลาวเวอร์ รที รีท แอนด์ สปา แคมป์ชา้ ง แอนด์ รสี อรท์ สามเหล่ียมทองคำ� แเแบคลแผช่ดลลอลวร่นนะาะินะกมสาํ้LนคาSหปเuรลามtนnาอขาaื่อทaกัย้าาrยrี่กมหวนลMับีMทาง่ั้าใหรaรสaจหีตsส้อsมา้sผsเุขงากมaaู้เพธภขgวgนิักe้eัาานแตทพพชท์ใSกี่ตห่ตัก่ีวoาั้งัว้เทุ่ไนlรลอใดa้ังวนนือยr้ผยาบวกู่ก่Mอัยงดอ่มลมนaอนาาีพคsคันกง้าํ sอรสลรมเaป้อ้อวราาg็์นนนมสยeย ทพ่ี กั สดุ เอก็ ซค์ ลซู ฟี ใจกลางปา่ เขยี วชอมุ่ ความพิเศษของรีสอร์ทแห่งนี้คือผู้มา เกอากรลนกัวษดณแตข์ กอตงา่ทงนี่ กซ่ี ันงึ่ มรี ะดบั ของนาํ้ หนกั เสิร์ฟทัศนียภาพสุดบรรเจิดเนินเขาสลับ เยือนต้องน่ังเรือเข้าไปเช็คอินกลางป่า มิวส์ ฟลาวเวอร์ รที รที แอนด์ สปา ซับซ้อนของพม่าและลาว และมอง เทา่ นน้ั หอ้ งพกั ทกุ หอ้ งสรา้ งสรรคข์ น้ึ เปน็ 159/1 ม.1 ต.ดอนศิลา อ.เวียงชัย เห็นวิวลำ�นํ้ารวก พร้อมผ่อนคลายใน เต็นท์หรูที่ตกแต่งได้เข้ากับบรรยากาศ จ.เชียงราย 57210 อนันตรา สปา สปาหรูที่นำ�ศาสตร์แห่ง ซาฟารี ลองสมั ผสั ความผอ่ นคลายในสปา โwทwร.w0.m5u20se2fl9o8w2e3r,e0t9re3a1t.3c7om0414 การบำ�บดั มาผสมผสานวฒั นธรรมพน้ื ถน่ิ ใกล้ชิดขุนเขาซ่ึงมีการนวดบำ�บัดท่ี เชน่ ลา้ นนา เอก็ ซพ์ เี รยี นซ์ ทโี่ ดดเดน่ ดว้ ย นา่ สนใจ อยา่ งการนวดดว้ ยไมไ้ ผ่ เปน็ การ มโนรมย์ การนวดตัวด้วยนํ้ามันสกัดจากไพลและ นวดท่ีใช้นํ้ามันสกัดจากสมุนไพรไทย ร้านอาหารบรรยากาศดีริมนํ้ากกที่ พอกตวั ด้วยไพล เพ่ือชว่ ยลดการอักเสบ อยา่ งตะไครห้ อมมาผสานกบั เทคนคิ การ สบายตาด้วยสวนสีเขียวและต้นไม้ใหญ่ และบำ�รุงผิวพรรณให้เปล่งปลั่ง ใช้กระบอกไม้ไผ่กดจุดไปตามร่างกาย ใหร้ ่มเงามีเสน่ห์ มเี มนูอาหารซิกเนเจอร์ อนนั ตรา สามเหลยี่ มทองคำ� แคมป์ชา้ ง นอกจากน้ียังมกี จิ กรรมอืน่ ๆ ใหผ้ ูเ้ ขา้ พัก และเครื่องด่ืมมากมายให้เลือก เช่น แอนด์ รีสอรท์ ได้ รั บ คว ามสุข ความสนุก เช่น มโนรมย์ฮัมม่ิงเบิร์ด เครื่องด่ืมคลาย 229 ม.1 ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย การเล้ียงช้าง การเรียนทำ�อาหารไทย ร้อนชุ่มคอด้วยรสมะนาว หม่ีขาวแกงปู 57150 ในเมนูง่ายๆ อาทิ ต้มยำ� ผัดไทย เสิร์ฟคู่กับผักสดผักทอด และของว่าง โwทwร.w0.g5o3ld7e8n4tr0ia8n4gle.anantara.com โรงแรมโฟรซ์ ซี นั่ ส์ เตน็ ท์แคมป์ สามเหลยี่ ม อยา่ งแซนดว์ ชิ แปง้ บางกรอบไสผ้ กั โขมชสี ทองคำ� รับประทานคู่กับสลัดผักสด และ เลอ เมอริเดียน เชยี งราย รีสอร์ท 499 ม.1 ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มะเขือเทศซัลซ่า รีสอร์ทแห่งน้ีต้ังตระหง่านหรูหราอยู่ 57150 Melt in Your Mouth ริมฝั่งลำ�น้ํากกอันเงียบสงบที่ดีพร้อม โwทwรw. 0.fo5u3rs9e1as0o2n0s0.c,o0m5/g3o9ld1e0n2tr0ia1ngle ร้านอาหารและคาเฟ่แสนสวยริมนํ้า ตอ่ สขุ ภาพทง้ั กายและใจ โดยมภี าวาตสี ปา มีจุดเด่นท่ีนำ�พืชผักสวนครัวจากสวนผัก ท่ีเน้นการบำ�บัดเชิงองค์รวมตั้งแต่ศีรษะ เอ สตาร์ ภูแล วลั เลย์ Melt's Garden ซ่งึ ปลูกเองนำ�มาเสริ ฟ์ จรดปลายเท้า ซ่ึงมีเมนูทรีตเมนต์ ที่พักแห่งนี้พร้อมต้อนรับผู้เข้าพักด้วย ภายในรา้ น เมนนู า่ ชมิ เชน่ ออเดริ ฟ์ เมอื ง หลากหลายรูปแบบให้เลือกสรร และ เวลคมั ดรงิ ค์ นา้ํ ออ้ ยดำ� สมนุ ไพรหายาก ท่ีจัดมาครบเซ็ตทั้งน้ําพริกหนุ่ม ไส้อั่ว มีซิกเนเจอร์ที่น่าสนใจอย่างการนวด พร้อมเสิร์ฟผักและผลไม้ออร์แกนิก ลาบค่ัวและผักสด ยำ�ผักสลัดทอดที่ใช้ ตอกเส้นท่ีช่วยกระตุ้นการไหลเวียน สไตล์ Farm to table หรรษากบั กจิ กรรม ผักออรแ์ กนิกสดๆ โลหิตในร่างกายไดเ้ ปน็ อย่างดี ปนั่ จกั รยาน ขบั รถเอทวี ี ยงิ ธนู ท่ามกลาง เลอ เมอริเดียน เชยี งราย รีสอร์ท อ้อมกอดแห่งขุนเขาเขียวขจี 221/2 ม.20 ถ.แควหวาย ต.รอบเวียง เอ สตาร์ ภแู ล วลั เลย์ อ.เมือง จ.เชยี งราย 57000 60/14 ม.2 ต.ทา่ สดุ อ.เมอื ง จ.เชยี งราย wโทwร.w0.le5m36e0rid33ie3n3chiangrai.com 57100 wโทwร.w0.a5-s2t0a2rp9h9u2l2ar–e4valley.com 31

32

ไร่เชญิ ตะวัน ไร่ชาฉุยฟง  217 ม.25 ต.หว้ ยสกั อ.เมอื ง จ.เชยี งราย 57000  157 ม.6 ต.สีคา้ํ อ.แมจ่ ัน จ.เชยี งราย 57110 ✆ 08 7080 7779 ✆ 06 3779 5999  www.raicherntawan.com  97 ม.8 ต.ปา่ ซาง อ.แมจ่ นั จ.เชยี งราย 57110 (สำ�นกั งาน) f พระมหาวุฒิชยั วชิรเมธี ✆ 0 5377 1563, 08 6429 6950 หอฝ่นิ อุทยานสามเหลย่ี มทองค�ำ  www.chouifongtea.com  ม.1 ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชยี งราย 57150 ไรบ่ ุญรอด (สิงห์ ปารค์ ) ✆ 0 5378 4444-6  99 ม.1 ต.แมก่ รณ์ อ.เมอื ง จ.เชยี งราย 57000 จนิ นาลกั ษณ์ ✆ 0 5317 2871, 09 1576 0371, 09 1576 0374  235 ม.1 บา้ นปางหา้ ซ.1 ต.เกาะชา้ ง อ.แมส่ าย  www.boonrawdfarm.com จ.เชียงราย 57130 ไร่รื่นรมย์ ✆ 0 5367 5395, 08 1883 9062, 06 4679 7470  97 ม.10 ต.งิว้ อ.เทงิ จ.เชียงราย 57160 f JinnaluckMiracleOfSaa ✆ 0 5316 0512, 09 7087 0085 กล่มุ ทอผา้ ไทลอ้ื บ้านหาดบา้ ย  www.rairuenrom.com  188 ม.1 ต.รมิ โขง อ.เชยี งของ จ.เชยี งราย 57140 ✆ 08 9555 7644, 09 0959 2326 ไร่แสงอรุณ  2 ม.3 บ้านผากบุ ต.ริมโขง อ.เชยี งของ จ.เชียงราย 57140 ร้าน M-STORE ช้นั 2 อาคาร M-Square ✆ 09 6565 9495 มหาวทิ ยาลัยแมฟ่ ้าหลวง  www.raisaengarun.com  333 ม.1 ต.ท่าสุด อ.เมอื ง จ.เชียงราย 57100 ศนู ยว์ จิ ัยและพฒั นาชานํา้ มันและพืชน้ํามนั มูลนิธชิ ัยพัฒนา ✆ 0 5391 7020-1  888 ม.10 ต.เวียงพางคำ� อ.แม่สาย จ.เชียงราย 57130 บา้ นชลสุวรรณ ✆ 0 5373 4140-2  139/1 ถ.18 มถิ ุนา ต.รอบเวยี ง อ.เมอื ง จ.เชียงราย 57000  www.teaoilcenter.org ✆ 08 1025 9566, 09 1856 6951 f BaanChonsuwana ศูนย์พัฒนาพนั ธ์ุพชื จักรพนั ธ์เพ็ญศริ ิ รา้ นมโนรมย์  905 ม.11 ต.โปง่ ผา อ.แม่สาย จ.เชียงราย 57130 ✆ 0 5373 3222, 08 8258 7144  499/2 ม.2 ต.รมิ กก อ.เมอื ง จ.เชยี งราย 57000  www.chaipat.or.th ✆ 09 2373 7666 รา้ น Melt in Your Mouth วดั ร่องเสือเตน้  268/4 ม.21 เกาะลอย ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชยี งราย 57000  306 ม.2 ต.รมิ กก อ.เมือง จ.เชียงราย 57100 ✆ 0 5202 0549 33

Itinerary เที่ยวเชียงราย Day 2 สุขกาย...สบายใจ ในอ้อมกอดของขุนเขา เชา้ ออกเดินทางไปยงั ไรร่ ื่นรมย์ สั ม ผั ส บ ร ร ย า ก า ศ ฟ า ร์ ม อ อ ร์ แ ก นิ ก Day 1 ทา่ มกลางทัศนยี ภาพแหง่ ขนุ เขา เทย่ี ง แวะรบั ประทานอาหารในตวั เมือง เชยี งราย จากนนั้ เดนิ ทางไปชมความงาม เชา้ ออกเดนิ ทางจากกรงุ เทพฯ ของวัดร่องเสือเต้น วัดสีฟ้าที่มีชื่อเสียง สาย เดินทางถึงเชียงราย แวะสักการะ ของเชียงรายในเวลานี้ พระแกว้ มรกตทว่ี ดั พระแกว้ ใจกลางเมอื ง บ่าย เดินทางไปศูนย์วิปัสสนาไร่ เชียงรายเพ่ือเสริมสิริมงคล ชมแปลงผัก เชิญตะวัน ด่ืมดํ่าความสงบงามที่เต็ม ปลอดสารพิษท่ีศูนย์พัฒนาพันธ์ุพืช ไปด้วยปริศนาธรรมต่างๆ ให้ชวนคิด จักรพันธเ์ พ็ญศริ ิ มากมาย เที่ยง แวะรับประทานอาหารเที่ยงท่ี เ ย็ น แว ะ ช้ อ ป ปิ้ ง ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ จ า ก ศนู ยว์ จิ ยั และพฒั นาชานา้ํ มนั และพชื นา้ํ มนั สมนุ ไพรไทยทร่ี า้ นM-Storeมหาวทิ ยาลยั มูลนิธิชัยพัฒนา อ่ิมอร่อยกับเมนู แม่ฟ้าหลวง ก่อนเดนิ ทางกลับ พระราชทานจากสมเด็จพระเทพรัตน- ราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี บ่าย จากนั้นเดินทางไปไร่ชาฉุยฟง สนุกสนานกับการถ่ายภาพกลางไร่ชา เลือกซ้ือผลิตภัณฑ์จากชาอูหลงมากมาย และชมอาทิตย์ตกดินภายในไร่ชาแห่งน้ี Tips เย็น อิ่มอร่อยกับอาหารมื้อเย็นที่ ไรช่ าฉุยฟง แวะสปาบา้ นชลสุวรรณ นวดผ่อนคลายก่อนกลบั ที่พกั

ศูนย์พฒั นาพันธุพ์ ืชจักรพันธเ์ พ็ญศิริ ศนู ย์วิจยั และพฒั นาชาน้าํ มนั และพืชน้าํ มนั มูลนธิ ิชยั พฒั นา ไรแ่ สงอรณุ อ.แมส่ าย อ.เชยี งแสน อ.เมอื ง ไรช่ าฉุยฟง วัดร่องเสือเตน้ อ.แมจ่ ัน ไร่บุญรอด มหาวิทยาลยั แมฟ่ า้ หลวง เสชนยี างมรบายนิ นานาชาติ บา้ นชลสวุ รรณ ไรเ่ ชญิ ตะวนั อ.เทิง ไรร่ น่ื รมย์ Chiang Rai

Sakon Nakhon 36

แมเ้ อกลักษณแ์ ห่งความหลากหลายทางชนเผ่า ทั้งชาวภไู ท ไทกะเลงิ ไทญอ้ ไทโย้ย ไทอีสาน และไทโส้ คอื มนตเ์ สน่หท์ ่นี ่าสมั ผสั ของสกลนคร หรอื “เมอื งสกลทวาป”ี กจ็ ริง หากอกี ภาพหน่งึ ทน่ี ่าประทับใจของสกลนคร คอื การเป็นดินแดนแห่งสมนุ ไพรไทย เป็นแหลง่ รวมหมอยาพ้ืนบ้าน ที่มีจ�ำ นวนมากทส่ี ุดของภาคอสี าน ภายใตฉ้ ากแห่งวถิ ชี วี ติ อันสงบงามท่ดี �ำ เนนิ ไปตามครรลองแห่งธรรมะ สมดงั คำ�ขวญั ที่ว่า “พระธาตเุ ชิงชมุ คู่บ้าน พระตำ�หนกั ภพู านคู่เมอื ง งามลอื เลอื่ งหนองหาร แลตระการปราสาทผ้งึ สวยสดุ ซ้ึงสาวภไู ท ถน่ิ มัน่ ในพุทธธรรม” การเดินทางสสู่ กลนครครั้งนจ้ี ึงเปน็ นยิ ามบทใหม่ ท่จี ะพาคณุ เพลดิ เพลนิ ไปบนเส้นทางของคนรักสขุ ภาพด้วยวิถแี หง่ พ้ืนบา้ น... ทดี่ ีพรอ้ มท้ังกายและใจ 37

สีฟ้าสดใสของครามที่ปรากฏบนผืนผ้าทอแลดูสะดุดตาผู้พบเห็น การกอ่ หมอ้ นิลถือเปน็ จติ วิญญาณของ มากเท่าไหร่ การได้สัมผัสเรื่องราวในโลกใบเล็กๆ ของคราม ก็ย่ิงสร้าง แมกลาักะรเเยรรียอ้ ียมกกหคสมรีคาอ้ รมสาำเม�ลหวยรา่ทับีเย“ดสอ้ ียมีนวคิลรชา”่ามงวนยา่ อ้ั่นมเ“อหคงรมามอ้ นลิ ” ความประหลาดใจให้ทุกคนได้อย่างมากมายด้วยเช่นกัน สกลนคร คือ แหลง่ ปลกู ตน้ ครามมากทส่ี ุดของเมืองไทย โดยครามจดั อยู่ในพืชตระกูล ในหมอ้ นลิ แต่ละใบนัน้ จะต้องมีการผสม ถัว่ และพนั ธุค์ รามที่นิยมปลูกนนั้ มอี ยู่ดว้ ยกัน 2 ชนิด ไดแ้ ก่ ครามฝกั งอ เนอ้ื ครามลงในนํา้ ขีเ้ ถ้า และผสมอาหารของ หรือครามนอ้ ย ท่ใี ห้สนี า้ํ เงนิ ใส หรือนํา้ เงนิ อมฟ้า และครามฝักตรง ที่ให้ จลุ นิ ทรีย์ลงไป ไดแ้ ก่ มะขามเปียก น้าํ ตาล สีฟา้ นา้ํ เงินอมมว่ ง และนี่เองคือทีม่ าของการสรา้ งสรรคผ์ ้าทอยอ้ มคราม ซึ่งส่ิงเหลา่ นีส้ ่งผลต่อคุณภาพของสีที่จะได้ จนกลายเปน็ สนิ คา้ ทมี่ ชี อ่ื เสยี งและโดดเดน่ มากทสี่ ดุ ของจงั หวดั ในปจั จบุ นั และการรักษาหมอ้ นลิ นั้นต้องคอยเตมิ อาหาร พลังมหัศจรรย์ของครามน้ัน ไม่เพียงเป็นพืชท่ีมอบสีสันสดสวยประดับ ลงในหมอ้ ทกุ เชา้ เย็น และบางแหง่ ยังมี เรือนกายมนุษย์เท่าน้ัน แพทย์พื้นบ้านโบราณยังเชื่อว่ากลิ่นหอมอ่อนๆ ธรรมเนียมวา่ ไมอ่ นญุ าตใหค้ นภายนอก ของครามทำ�ให้ผู้สวมใส่รู้สึกผ่อนคลาย เช่นเดียวกับงานวิจัยจากญี่ปุ่น เขา้ ไปใช้หม้อนลิ โดยลำ�พัง และสหรัฐอเมริการะบุว่า ครามมีฤทธิ์ยับยั้งแบคทีเรีย รวมทั้งผ้าย้อม เพราะความเปลี่ยนแปลง ครามยงั สามารถปอ้ งกนั รงั สยี วู ี ใหค้ วามเยน็ สบายตอ่ ผสู้ วมใส่ นอกจากนี้ เพียงเล็กน้อยอาจส่งผล กระบวนการย้อมสีผ้าครามแบบไร้สารเคมียังเป็นสิ่งที่ดีต่อสุขภาพ ต่อคณุ ภาพนา้ํ คราม ได้เลยทีเดียว 38



Sakon Nakhon ความสุขของคนรักสีฟ้าสดใสของครามคงอิ่มเอมขึ้น หากลองเดินทางไป “บ้านดอนกอย” คุณจะพบกับ ถา้ มโี อกาสไดไ้ ปเยอื น “กลมุ่ ทอผา้ ยอ้ มครามบา้ นถา้ํ เตา่ ” อีกเอกลักษณ์ของการย้อมครามท่ีเน้นการย้อมคราม อันเป็นแหล่งปลูกครามและผลิตนํ้าครามที่ใหญ่ท่ีสุด ตามแบบภมู ปิ ญั ญาดงั้ เดมิ และยงั คงเอกลกั ษณก์ ารทอผา้ ในสกลนคร และที่นี่ยังคงเอกลักษณ์ของการเป็นชุมชน ยอ้ มครามทไ่ี มเ่ หมอื นใคร คอื การใชเ้ สน้ ใยฝา้ ยยอ้ มคราม ย้อมครามท่ีมีความเป็นมาอันยาวนานและถือเป็นจุด มาเปน็ ทง้ั เสน้ พงุ่ และเสน้ ยนื ทำ�ใหผ้ า้ ทอจากบา้ นดอนกอย เร่ิมต้นของการทอผ้าย้อมครามของสกลนครเลยทีเดียว น้ันมสี มั ผัสทีน่ ิ่มนวลกว่าแหล่งอืน่ ๆ ทุกวันน้ีชาวบ้านถํ้าเต่ายังคงรักษาวิถีชุมชนแบบเดิมไว้ ในขณะที่ “บ้านโนนเรือ” เป็นอีกหน่ึงชุมชนครามที่มี อยา่ งเหนยี วแนน่ กที่ อผา้ มใี หเ้ หน็ แทบทกุ บา้ น และแทบ ความน่าสนใจไม่แพ้กัน เพราะเป็นหมู่บ้านทอผ้าคราม ทกุ วนั จะมหี ญงิ ชาวบา้ นนง่ั ทอผา้ เสยี งดงั กกึ กกั ราวกบั วา่ ท่ีการันตีคุณภาพด้วยรางวัลการประกวดมาแล้วหลาย น่ีคือกิจกรรมสำ�คัญในชีวิตประจำ�วัน นักท่องเท่ียว เวที ด้วยเอกลกั ษณ์ของ “ลายนา้ํ ไหล” อันเป็นลวดลาย ไม่เพียงเพลิดเพลินกับวิถีชีวิตภายในหมู่บ้านเท่านั้น ต้นตำ�รับของท่ีน่ี โดยจุดเด่นของผ้าลายน้ําไหลน้ัน หากยังสามารถร่วมกิจกรรมย้อมครามท่ีนำ�พาสาระ อยทู่ ก่ี ารนำ�ฝา้ ยมามดั กอ่ นนำ�ไปยอ้ มทม่ี กี ารมดั ถ่ี มดั หา่ ง ความรู้คู่ความเพลิดเพลินในช่วงระยะเวลาส้ันๆ ซึ่งจะ ไม่เหมือนกัน เม่ือนำ�มาทอแล้วลวดลายจะเลื่อนไหล เปิดกระบวนการย้อมครามให้เห็นทุกขั้นตอน ตั้งแต่ทำ� ไปตามลายของเส้นฝ้ายเองซึ่งเป็นส่ิงที่ลอกเลียนแบบ ความรู้จักกับ “หม้อนิล” หรือหม้อมีชีวิตอันเป็น กนั ไดย้ าก และทำ�ใหผ้ า้ ยอ้ มครามจากบา้ นโนนเรอื ชนะใจ ภูมิปัญญาชาวบ้านที่ได้รับการสืบทอดต่อๆ กันมา ผู้พบเห็นจนอดซอื้ กลบั ไม่ได้ เทคนิคการมัดย้อมให้เกิดลวดลายต่างๆ รวมไปถึง ส่วน บา้ นนาดี เป็นอกี หมู่บา้ นหน่ึงที่ทำ�ให้ผ้าย้อมคราม การไดเ้ หน็ ปฏกิ ริ ยิ าของสเี ขยี วบนผนื ผา้ ทผ่ี า่ นการยอ้ มคราม จากผืนดินไทยโด่งดังไปทั่วโลก เมื่อทีมภาพยนตร์เรื่อง และกลายเปน็ สฟี า้ สดใสในทสี่ ดุ ยงิ่ กวา่ นนั้ ความสนกุ ของ “TROY” จากฮอลลีวูด ได้นำ�ผ้าย้อมครามจากบ้านน้ี การยลชมุ ชนย้อมครามยงั ไม่หมดเพยี งเท่าน้ี ไปตดั เยบ็ เปน็ ชดุ กรกี โบราณซง่ึ ผา้ ยอ้ มครามของบา้ นนาดนี น้ั โดดเดน่ ดว้ ยการผลติ แบบดง้ั เดมิ ทกุ ขน้ั ตอน ตง้ั แตก่ ารยอ้ ม จนถึงกรรมวธิ ีการทอดว้ ยมือ ทำ�ให้ผ้าครามมสี ีสนั คงทน ตลอดอายกุ ารใชง้ าน 40

41

Sakon Nakhon เร่ืองราวของพืชมหัศจรรย์ท่ีก่อให้เกิดการถักทอสีสัน ผ้าเช็ดตัวย้อมครามกลายเป็นเซ็ตของขวัญเพ่ือสุขภาพ บนเส้นใยยังคงได้รับการต่อยอดออกไปสู่โลกแห่งความ ที่สามารถซ้ือเป็นของฝากน่ารักๆ นอกเหนือไปจาก ทันสมัย และทุกคนจะได้เห็นอีกมุมมองของครามผ่าน การจัดเวิร์กชอประยะเวลาสั้นๆ ให้นักท่องเที่ยวหรือ ความร่วมสมัยท่ีปรากฏขึ้นภายใน “ร้านครามสกล” ผู้สนใจได้ย้อมครามเองในรูปแบบดีไอวายบนผืน แหล่งเรียนรู้เรื่องครามที่นักช้อปจะได้พบเห็นผลิตภัณฑ์ ผ้าเช็ดหน้าหรือเสื้อยืดในราคา 500 บาทต่อคน จากผ้าย้อมครามซ่ึงผ่านการแปรรูปที่หลากหลายและ ที่เรียกเสียงหัวเราะและรอยย้ิมได้อย่างสนุกสนานแล้ว นำ�ไปประยุกต์ในการใช้งานได้จริงในชีวิตประจำ�วัน ที่อีกมุมหนึ่งของอำ�เภอเมือง บริเวณหัวมุมแยกศรีนคร ด้วยความเชี่ยวชาญทางด้านเส้นใยของผู้เป็นเจ้าของ คือที่ตั้งของ “ร้านแมน คราฟท์” ร้านท่ีนำ�เสนอ ที่เคยผ่านประสบการณ์ในการทำ�ธุรกิจทอผ้ามาก่อน ผ้าย้อมครามผ่านเอกลักษณ์ลวดลายที่ไม่เหมือนใคร ทำ�ให้พยายามนำ�เส้นใยต่างๆ ท่ีสามารถย้อมคราม กลายเป็นชิ้นงานหัตถศิลป์ท่ีถูกรังสรรค์ขึ้นมาใหม่ ไดม้ าศกึ ษาและแปรรปู ไปสหู่ ลากหลายชนิ้ งานทสี่ ะดดุ ตา ผ่าน 6 ลวดลายท่นี ำ�มาผสมผสานกนั ไดแ้ ก่ ลายลกู แกว้ นักท่องเที่ยวมากข้ึน ท้ังกระเป๋าสะพายหลัง ผ้าพันคอ ลายลูกหวาย ลายยีนส์ (ลายสอง) ลายก้างปลาแนวต้ัง ผ้าคลุมไหล่ เส้ือผ้าท่ีผ่านการตัดเย็บอย่างประณีต ลายก้างปลาแนวนอน ลายก้างปลาเล็ก ซึ่งหาไม่ได้ หมวก เป็นต้น และด้วยสรรพคุณของครามที่มีฤทธ์ิ จากทไี่ หนกลายเปน็ อสี านศลิ ปท์ น่ี า่ ประทบั ใจ นอกจากน้ี ยับย้ังเชื้อแบคทีเรียได้นั้น จึงมีการคิดค้นสบู่ครามขึ้น อีกจุดเด่นของแมน คราฟท์ คือผ้าทอมือกลิ่นสมุนไพร เพื่อเอาใจคนรักสุขภาพ โดยจัดอยู่ในกล่องคู่มากับ ซึ่งมที ี่นีท่ เ่ี ดยี วเทา่ น้ัน 42

43

Sakon Nakhon สกั การะพระธาตเุ ชิงชุม เมื่อใจผ่อนคลาย กายสบายตาม มาถึงสกลนครแล้ว ต้องหาโอกาสไปกราบสักการะ พระธาตุเชิงชุมกันสักคร้ัง พระธาตุองค์นี้ต้ังอยู่ภายใน วัดพระธาตุเชิงชุมวรวิหาร เป็นพระธาตุที่ปรากฏอยู่ ในพงศาวดารลาว ในสมัยพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชแห่ง กรุงศรีสัตนาคนหุต ล้านช้าง สันนิษฐานว่าแรกทีเดียว น่าจะเป็นปราสาทหินทรายศิลปะสมัยขอม เน่ืองจาก มีการค้นพบจารึกอักษรขอมโบราณในพระธาตุเชิงชุม ราวพทุ ธศตวรรษท่ี 16 ภายในกรอบประตทู างเขา้ อโุ มงค์ การใช้สมุนไพรรักษาโรคร้ายเป็นศาสตร์แห่งภูมิปัญญา ด้านขวา อย่างไรก็ตาม องค์พระธาตุในปัจจุบันนั้นเป็น ที่คนอีสานรู้จักใช้มายาวนานนับแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ศิลปะล้านช้าง เน่ืองจากมีช่วงท่ีอิทธิพลของอาณาจักร และที่ อโรคยาศาล วดั คำ�ประมง นกั ท่องเที่ยวจะไดเ้ ห็น ล้านช้างแผ่เข้ามาบริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ถงึ คณุ คา่ ของสมนุ ไพรพนื้ บา้ นทถี่ กู นำ�มาตา้ นโรคมะเรง็ ได้ ของไทย ราวพุทธศตวรรษท่ี 19 หรือในช่วง อย่างน่าท่ึง ที่น่ีสร้างขึ้นโดยหลวงตาปพนพัชร์ จิรธัมโม ปี พ.ศ. 1801 - 1900 และไดม้ ีการบูรณะองคพ์ ระธาตุ เจา้ อาวาสวดั คำ�ประมง ทา่ นสามารถรกั ษาตวั จนหายขาด ขึ้นมาใหม่ นอกจากนี้ อย่าลืมแวะสักการะหลวงพ่อ จากมะเรง็ หลงั โพรงจมกู ดว้ ยศาสตรก์ ารแพทยแ์ ผนปจั จบุ นั พระองค์แสน พระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะเชียงแสน ผสมผสานกับการใช้สมุนไพรไทยและสมาธิบำ�บัด จึงได้ พระพุทธรูปเก่าแก่ที่ชาวสกลนครให้ความเคารพนับถือ อธษิ ฐานจติ เพอ่ื ชว่ ยผอู้ น่ื ใหพ้ น้ ทกุ ข์ และเปดิ อโรคยาศาล เสมอมา ซึ่งในงานประเพณีสำ�คัญต่างๆ บริเวณรอบวัด อย่างเป็นทางการในปี พ.ศ. 2549 ปัจจุบันมีผปู้ ่วย พระธาตุเชิงชุมจะเนืองแน่นด้วยผู้คนท่ีเดินทางมากราบ เข้ามารับการรักษากว่า 3,700 คนทงั้ ชาวไทยและ ขอพรจากพระธาตแุ ละหลวงพอ่ พระองคแ์ สนดว้ ยศรทั ธา ต่างประเทศ ภายใต้แนวคิด “ธรรมะรักษาใจ สมุนไพร ไมเ่ สอ่ื มคลาย รกั ษากาย” ซ่ึงสมนุ ไพรทน่ี ำ�มาใช้นน้ั ถือเปน็ “สูตรยอด ยามะเร็ง” ที่ได้รับการรับรองประสิทธิภาพจากงาน มงคลแห่งองคพ์ ระธาตุ วิจัยของคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ร่วมกับ ชาวสกลนครเชอ่ื วา่ อานสิ งสข์ องการไดม้ าบชู าพระธาตทุ ี่ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์ ประกอบ สรา้ งครอบรอยพระบาทแหง่ พระพทุ ธเจา้ ถงึ 4พระองคน์ น้ั ดว้ ย หวั รอ้ ยรู ไมส้ กั หนิ ขา้ วเยน็ เหนอื ขา้ วเยน็ ใต้ โกศจฬุ า แรงกลา้ ยง่ิ นกั ดงั นน้ั อานสิ งส์ในการนมสั การพระธาตเุ ชิงชมุ โกศเชียง กำ�แพงเจ็ดช้ัน ทองพันช่ัง เหงือกปลาหมอ จะก่อให้เกิดความเป็นสิริมงคลสูงสุดแก่ตนเองและ หญ้าหนวดแมว และผีหมอบ ทุกวันน้ยี ังคงมีผ้เู ดินทาง ครอบครวั ใหม้ คี วามเจรญิ รงุ่ เรอื ง แคลว้ คลาดจากอนั ตราย มาบำ�บัดรักษา และคณะศึกษาดูงานด้านการแพทย์ และหากใครได้นมัสการหลวงพ่อพระองค์แสน เช่ือว่า เดินทางมาเยือนวัดแห่งนี้อยู่เป็นประจำ� จะได้โชคลาภ มเี งินทองนบั หมนื่ นับแสนเลยทีเดยี ว 44

วัดพระธาตุเชิงชุมวรวิหาร วดั คำ�ประมง วัดพระธาตเุ ชิงชมุ วรวิหาร 45

Sakon Nakhon บรรยากาศภายในวัดป่าสทุ ธาวาสทีร่ ม่ รื่นดว้ ยต้นไมใ้ หญ่ พิพิธภัณฑ์บริขารพระอาจารย์มั่น ภูริทัตตเถระ ที่มี นำ�พาจิตใจผู้มาเยือนดำ�ด่ิงสู่ความสงบได้อย่างง่ายดาย สถาปัตยกรรมเรียบง่าย สะท้อนถึงการใช้ชีวิตของท่าน และสถานทสี่ ำ�คญั ทพ่ี ลาดไมไ่ ดเ้ ลยนนั้ คอื การไดเ้ ยย่ี มชม ตลอดทั้งชีวิตการอุปสมบท ภายในมีรูปหล่อเหมือน ขององค์พระอาจารย์มั่นในท่าน่ังสมาธิ มีตู้กระจก บรรจุอัฐิของท่านที่แปรสภาพเป็นแก้วผลึกใสสีขาว พร้อมท้ังตู้แสดงเครื่องอัฐบริขาร รวมท้ังประวัติ ความเป็นมาของท่าน อีกส่ิงที่น่าชมไม่แพ้กัน คือ “จันทรสารเจติยานุสรณ์” หรือเจดีย์พิพิธภัณฑ์ หลวงปหู่ ลยุ จนั ทสาโร ซง่ึ หลวงปหู่ ลยุ นน้ั ทา่ นถอื เปน็ ศิษย์ เอกของพระอาจารย์ม่ัน เมื่อท่านมรณภาพ พระบาท- สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงร่าง แบบเจดีย์ด้วยพระองค์เองเพ่ือบรรจุอัฐิธาตุของ หลวงปหู่ ลยุ พร้อมมพี ระราชกระแสรบั สง่ั ว่า “ควรสร้าง เจดีย์ที่วัดป่าสุทธาวาส อ�ำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร ที่วัดนี้มีอัฐิธาตุของพระอาจารย์ม่ัน ภูริทัตตเถระ ท่านจะได้อยู่ใกล้กัน” หลังจากนั้นสมเด็จพระนางเจ้า- สิริกิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ ในรัชกาลที่ 9 เสด็จฯ ท�ำพิธี เปดิ พรอ้ มเกบ็ รปู เหมอื นหลวงปหู่ ลยุ และเครอ่ื งอฐั บรขิ าร พระอาจารย์มั่น ภรู ิทตั ตเถระ ไว้ภายในพิพิธภัณฑข์ องวัด 46

จนั ทสารเจตยิ านสุ รณ์ 47

Sakon Nakhon หากอยากรู้ว่าเมื่อก่อนเทือกเขาภูพานอุดมสมบูรณ์ด้วย ที่ไม่เพียงขยายผลต่อไปยังชุมชนรอบข้าง หากยังเป็น สมุนไพรป่านานาชนิดเช่นไร แวะเวียนมาเดินเล่น ทางเลือกท่นี ่าสนใจให้กับคนรักสุขภาพ เพราะไก่ดำ�น้ัน ในสวนสาธติ สมนุ ไพร ภายในอาณาบรเิ วณของศนู ยศ์ กึ ษา- มีสารไมอานิน สารสีดำ�ท่ีมีประโยชน์ และยังมีโปรตีน การพัฒนาภูพานฯ จังหวดั สกลนคร ซึ่งเป็นแหลง่ ความรู้ “คารโ์ นซนี ” ทร่ี า่ งกายตอ้ งการ หมดู ำ�กอ็ ดุ มไปดว้ ยไขมนั ดี สำ�คัญและสนับสนุนการอนุรักษ์พืชสมุนไพรให้คงอยู่ ท่มี ีประโยชน์ต่อร่างกาย ท้ังยังมีวิตามินบี 1 มากกว่า คสู่ กลนคร ภายในสวนสาธติ สมนุ ไพรแหง่ น้ี มกี ารจดั สวน เน้ือวัวถึง 10 เท่า และสุดท้ายคือวัวดำ�ก็จัดเป็นเนื้อโค ไว้เป็นระเบียบและทำ�ทางเดินที่โรยดว้ ยหนิ คุณภาพทีม่ โี ปรตีนสูง มีคุณคา่ ทางโภชนาการไม่แพก้ นั ก้อนใหญ่สำ�หรับคนอยากลองนวดเท้า แบบวถิ ธี รรมชาติ สองขา้ งทางเดนิ จะเพลดิ เพลนิ เพลินใจใน “เส้นทางมะเขือเทศ” กับสมุนไพรนานาชนิด อย่างหนุมาน รนื่ รมย์กับเสน้ ทางท่องเทยี่ วแหง่ ลมุ่ นาํ้ โขงอันเกิดจาก ประสานกาย ทใ่ี บใชบ้ รรเทาอาการไอ สายพระเนตรอนั ยาวไกลของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร- ข ย า ย ห ล อ ด ล ม แ ก้ ห อ บ หื ด มหาภูมิพลอดลุ ยเดช ทม่ี ุ่งพฒั นาอาชพี เสรมิ รายไดใ้ ห้ บอระเพ็ด ใช้เถาเพ่ือบำ�รุง กบั ราษฎรในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื สกู่ ารเปน็ “เสน้ ทาง หัวใจ ลดนํ้าตาลในเลือด มะเขอื เทศ” บริเวณลมุ่ นา้ํ โขง เพือ่ ป้อนมะเขอื เทศให้เป็น ดีปลี ที่นำ�รากมารักษาโรคหืด วัตถุดิบแก่โรงงานหลวงอาหารสำ�เร็จรูป ท่ี 3 (เต่างอย) ขบั เสมหะ สว่ นเถาของมนั นน้ั ในเขตพืน้ ท่ีบ้านนางอย ตำ�บลเตา่ งอย อำ�เภอเตา่ งอย ซ่ึง ยังมีสรรพคุณแก้ปวดเม่ือย มีพ้ืนที่ส่งเสริมการปลูกมะเขือเทศกว่า 23,000 ไร่ โดย แ ก้ ป ว ด ท้ อ ง ไ ด้ อี ก ด้ ว ย ฤดกู าลของมะเขอื เทศนนั้ เรม่ิ ตน้ ตงั้ แตเ่ ดอื นพฤศจกิ ายน นอกจากนี้ หากอยากชมบริเวณ ไปจนถึงปลายเดือนเมษายน นักท่องเที่ยวจะได้สนุกกับ รอบๆ ยังมีบริการรถรางนำ�ชม การเลือกซื้อผลิตภัณฑ์จากมะเขือเทศที่มีคุณประโยชน์ และเมื่อมาถึงศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานฯ แล้ว มากมายตอ่ รา่ งกาย เชน่ บำ�รงุ ผิวพรรณให้นุ่มนวลสดชืน่ อยา่ ลมื แวะทกั ทาย “สามดำ�แหง่ ภพู าน” ไดแ้ ก่ ววั ดำ� ไกด่ ำ� รักษาระดับความดันในร่างกาย มีสารต้านอนุมูลอิสระ และหมูดำ� ซ่ึงเป็นผลงานทางปศุสัตว์ของศูนย์ศึกษาฯ ช่วยชะลอการเกิดริ้วรอยแห่งวัย 48