พระอภัยมณี

วิจารณ์วรรณคดี เร่ืองพระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสือ้ สมุทร โดย นางสาวซาลูมา ดอเลาะ รหสั 5906510133 Th1

ประวตั ผิ ู้แต่ง พระสนุ ทรโวหาร(ภ่)ู หรือที่เรียกทวั่ ไปวา่ สนุ ทรภู่ เป็นกวีคนสาคญั ในสมยั รัตนโกสินทร์ตอนต้น เกิด ในรัชสมยั ของพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราช สนุ ทรภ่เู ป็นกวีท่ีมีความชานาญทางด้านกลอน ได้สร้างขนบการประพนั ธ์กลอนนิทานและกลอน นิราศขนึ ้ ใหมจ่ นกลายเป็นท่ีนิยมอย่างกว้างขวางสืบเนื่องมาจนกระทง่ั ถงึ ปัจจบุ นั ผลงานที่มีชื่อเสียงของสนุ ทรภ่มู ีมากมายหลายเรื่อง เช่น นิราศภูเขาทอง นิราศสพุ รรณ เพลงยาว ถวายโอวาท กาพย์พระไชยสรุ ิยา และ พระอภยั มณี เป็นต้น โดยเฉพาะเร่ือง พระอภยั มณี ได้รับยกยอ่ งจาก วรรณคดีสโมสร วา่ เป็นยอดของวรรณคดีประเภทกลอนนิทาน และเป็นผลงานที่แสดงถงึ ทกั ษะ ความรู้ และ ทศั นะของสนุ ทรภ่อู ยา่ งมากท่ีสดุ

เนือ้ เร่ืองย่อ

ลกั ษณะเด่นของตัวละคร พระอภยั มณี เป็นโอรสของท้าวสทุ ศั น์กษัตริย์แหง่ กรุงรัตนา กบั นางปทมุ เกสร มีน้องชายช่ือศรีสวุ รรณ พระอภยั มณีไปเรียนวชิ าเป่าปี่จนเช่ียวชาญสามารถทาให้ผ้ทู ี่ได้ยนิ เสียงป่ีเคลมิ ้ หลบั ได้ ลกั ษณะนิสยั พระอภยั มณีมีนิสยั เจ้าชู้ จงึ มีภรรยาหลายคน นางผีเสือ้ สมุทร เป็นยกั ษ์ อาศยั อยใู่ นถา้ ซง่ึ อยกู่ ลางทะเล สามารถแปลงร่างเป็นหญิงสาวสวยได้ ชาติกอ่ นได้พรจาก พระอิศวรให้ถอดดวงใจใสไ่ ว้ในก้อนหิน นางจงึ กาเริบใจไปตอ่ ส้กู บั พระเพลงิ จงึ ถกู ไฟกรดเผาจนร่างมอดไหม้ นางก็กลายเป็นปีศาจสงิ อยใู่ นก้อนหนิ ที่ฝากดวงใจไว้ ลกั ษณะนิสยั ขีห้ งึ อาฆาตแค้น

ลกั ษณะเด่นของตัวละคร(ต่อ) สนิ สมุทร เป็นบตุ รของ พระอภยั มณี กบั นางผีเสอื ้ สมทุ ร มีรูปร่างหน้าตางดงามคล้ายพระอภยั มณี แตม่ ีเขีย้ ว ผมหยกิ ตาแดง มีกาลงั มาก พออายไุ ด้ 8 ขวบ พอ่ กช็ วนให้หนีไปอาศยั อยกู่ บั โยคี ที่เกาะแก้วพสิ ดาร ลกั ษณะนสิ ยั ตดิ พอ่ รักพอ่ มาก ชอบการพจญภยั นางเหงอื ก มีร่างคร่ึงคนคร่ึงปลา คอื กายทอ่ นบนเป็นหญิงสาวสวย แตท่ อ่ นลา่ งตงั้ แตเ่ อวลงไปเป็นมีหางเป็น ปลา อาศยั อยใู่ นทะเล ลกั ษณะนสิ ยั มีเมตตา มนั่ คงในความรัก เสยี สละ

ลกั ษณะเด่นของตวั ละคร(ต่อ) โยคี หรือ พระฤาษี เป็ นนักบวชชรา ถือลทั ธิบชู าไฟ มีอายไุ ด้พนั ปีเศษ บาเพญ็ ศีลอยทู่ ่ีเกาะแก้วพสิ ดารมาเป็นเวลานาน มีมนต์วิเศษ หลายอยา่ ง สามารถปราบภตู ผีปีศาจได้ ลกั ษณะนิสยั ให้การอบรบข้อธรรมะเหมือนกนั หมด ไมเ่ ลือกฝ่ายผิด ฝ่ายถกู ใช้หลกั ธรรมเป็นพืน้ ฐานของสนั ตภิ าพ พยายามให้คกู่ รณีเป็นมติ รท่ีดีตอ่ กนั พระโยคีถือวา่ การตดั กิเลส ตณั หาทงั้ หลายเทา่ นนั้ ทจ่ี ะนาสนั ติสขุ มาสมู่ นษุ ย์ทกุ คนได้ พ่อแม่นางเหงือก มีร่างครึ่งคนคร่ึงปลา คือกายทอ่ นบนเป็นมนษุ ย์ แตท่ อ่ นลา่ งตงั้ แตเ่ อวลงไปเป็นมีหางเป็นปลา อาศยั อยใู่ นทะเล ลกั ษณะนิสยั มีเมตตา เสียสละ

วรรณคดีสะท้อนสภาพชีวติ ของสังคมไทย 1.ด้านความเสียสละของพระอภัยมณี สะท้อนลกั ษณะนสิ ยั ประการหนง่ึ ของพระอภยั มณี คือการยอมสละ ชีวติ ตนเองเพือ่ ความอยรู่ อดของผ้อู ื่น ดงั ปรากฏในตอนท่ีเหงือกบอกพระอภยั มณีวา่ ผีเสอื ้ สมทุ รคงจะติดตาม มาทนั และทกุ คนคงจะไมร่ อดชีวิต พระอภยั มณีได้ขอให้เงือกเฒา่ สง่ พระองค์ไว้ที่เกาะ แล้วให้รีบหนีไป ซง่ึ ทา่ น ยอมเสียสละชีวิตตนเองเพื่อให้เงือกและสนิ สมทุ รรอด ดังตอนท่วี ่า “จะไปไหนไมพ่ ้นผีเสอื ้ นา้ วบิ ากกรรมก็จะส้อู ยเู่ ป็นผี ทา่ นสง่ เราเข้าท่ีเกาะละเมาะนี ้ แล้วรีบหนีไปในนา้ แตล่ าพงั แล้ววา่ แก่สนิ สมทุ นสดุ ที่รัก แม้นนางยกั ษ์จะรับมาจงกลบั หลงั อนั ตวั พอ่ ขอตายวายชีวงั กนั แสงสงั่ ลกู ยาด้วยอาลยั ” (พระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสอื ้ สมทุ ร หน้า:48)

วรรณคดสี ะท้อนสภาพชีวติ ของสังคมไทย(ต่อ) 2.ด้านความเสียสละของเงอื กเฒ่า จะเหน็ ได้วา่ เงือกเอาชีวิตตนเป็นเดิมพนั เพื่อหลอกให้นางผีเสอื ้ สมทุ ร หลงเชื่อและตามไปผดิ ทศิ ทาง ทาให้นางผีเสอื ้ สมทุ รเสยี เวลาครึ่งวนั ซงึ่ แสดงให้เหน็ ถงึ การมีนา้ ใจด้วยการ เสยี สละเพ่ือช่วยเหลือพระอภยั มณี ดงั ตอนท่วี ่า “ทงั้ สองเงือกเสือกกายหมายไมร่ อด ถงึ ม้วยมอดมิให้แจ้งแหง่ นสุ นธิ์ จงึ กลา่ วแกล้งแสร้งเสด้วยเลห์กล เธออยบู่ นเขาขวางริมทางมา ข้าจะพาไปจบั จงกลบั หลงั ให้ได้ดงั มงุ่ มาดปรารถนา ไมเ่ หมอื นคาราพนั ทส่ี ญั ญา จงเข่นฆา่ ให้เราม้วยไปด้วยกนั ” (พระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสอื ้ สมทุ ร หน้า:50)

วรรณคดีสะท้อนสภาพชีวติ ของสังคมไทย(ต่อ) 3.ด้านความมีเมตตาของพระฤาษีแห่งเกาะแก้วพสิ ดาร เพราะความชว่ ยเหลอื ของพระฤาษี นางผีเสือ้ สมทุ รจงึ ไมอ่ าจนาตวั พระอภยั มณีกลบั ไปได้ ดงั ตอนท่วี ่า “ พระโยคีมีจิตคิดสงสาร จงึ วา่ ทา่ นหนีตายหมายมาหา เราลงมาคอยชว่ ยด้วยเมตตา แตก่ ิจจาไมก่ ระจา่ งยงั คลางแคลง” (พระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสอื ้ สมทุ ร หน้า:51) 3.ด้านความรักของพ่อท่ีมีต่อลูก ซงึ่ สนิ สมทุ รผกู พนั กบั พระอภยั มณีและรักพอ่ มากกว่า เพราะพระอภยั มณี เลยี ้ งดสู นิ สมทุ รอยา่ งใกล้ชิด และไมเ่ คยข่สู นิ สมทุ รให้กลวั เหมือนอยา่ งที่นางผีเสอื ้ สมทุ รทา ซง่ึ สอดคล้องกบั งานวจิ ยั ของ กิตตพิ งศ์ วงศ์ทิพย์ (2558 : 165 ) ดังตอนท่วี ่า “ฝ่ายกมุ ารสนิ สมทุ รสดุ สวาท ไมห่ า่ งบาทบดิ าอชั ฌาสยั ความรักพอ่ ยง่ิ กวา่ แมม่ าแตไ่ ร ด้วยมิได้ข่เู ขญ็ เชน่ มารดา (พระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสอื ้ สมทุ ร หน้า:45)

วรรณคดสี ะท้อนสภาพชีวติ ของสังคมไทย(ต่อ) 5.ด้านสตปิ ัญญา สะท้อนให้เห็นถงึ การมีสตปิ ัญญาของเงือกเฒา่ พระอภยั มณี ผีเสอื ้ สมทุ ร และสินสมทุ ร ดงั ปรากฎในตอน ที่วา่ พระอภยั มณีได้รับคาแนะนาจากเงอื กเฒ่าให้หนีไปยงั เกาะแก้วพิสดารโดยลวงนางผีเสอื ้ สมทุ รให้อดอาหารเพื่อให้ออ่ นแรง เหตกุ ารณ์ตอนนีแ้ สดงให้เหน็ ความสาคญั ของการวางแผนก่อนลงมอื ปฏิบตั ิ ไม่ใช่การหนตี ายยถากรรม เงือกนนั้ รู้สภาพ ภมู ิศาสตร์ และสามารถพาพระอภยั มณีหนีได้ ดังตอนท่วี ่า “แม้นพระองค์ทรงฤทธ์ิจะคดิ หนี ถึงโยคีเข้าสานกั ไม่ตกั ษัย เผื่อสาเภาเขาซดั พลดั เข้าไป ก็จะได้โดยสารไปบ้านเมือง แตท่ างไกลไม่น้อยถึงร้อยโยชน์ ล้วนเขาโขดคริ ีรัตน์เน่ือง กลางคงคาสารพดั จะขดั เคอื ง จงทรายเบอื ้ งบงกชบทมาลย์ แม้นกาลงั ดงั ข้าจะพาหนี เจด็ ราตรีเจียวจงึ จะถึงสถาน ” (พระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสอื ้ สมทุ ร หน้า:52)

วรรณคดีสะท้อนสภาพชีวติ ของสังคมไทย(ต่อ) 6.ด้านความเช่อื เร่ืองการสะเดาะเคาะห์ เชื่อวา่ หากมสี ิ่งใดไมด่ เี กิดขนึ ้ กบั ตนเองต้องแก้ไขด้วยการสะเดาะเคราะห์ ดังตอนท่วี ่า “ฝ่ายโยคีมียศพจนารถ ให้โอวาทนางยกั ษ์ไมห่ กั หาญ จงตดั บ่วงหว่ งใยอาลยั ลาน อย่าปองผลาญลกู ผวั ของตวั เลย ทงั้ นีเ้พราะเคราะห์กรรมทาให้วนุ่ จงึ สนิ ้ บญุ วาสนาสกี าเอย๋ ” (พระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสอื ้ สมทุ ร หน้า:72) 7(2.5ค5ว8า:ม1เ6ช2่อื )เร่ืองความฝันและโชคลาง เชื่อวา่ ทกุ สถานท่ตี ้องมสี งิ่ ศกั ดส์ิ ทิ ธ์ิค้มุ ครอง ซงึ่ สอดคล้องกบั งานวจิ ยั ของ กิตตพิ งศ์ วงศ์ทพิ ย์ ดังตอนท่วี ่า “ฝ่ายผีเสอื ้ เมือ่ จะพรากลกู ผวั แตพ่ ลิกตวั กลงิ ้ กลบั ไมห่ ลบั ใหล ให้หมกมนุ่ ขนุ่ คลา้ ในนา้ ใจ จนเสียงไกแ่ ก้วขนั สนนั่ เนิน พอมอ่ ยหลบั กลบั จิตนิมติ ฝัน วา่ เทวญั อยทู่ ่ีเกาะนนั้ เหาะเหิน มาสงั หารผลาญถา้ ระยาเยิน แกวง่ พะเนินทบุ นางแทบวางวาย” (พระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสอื ้ สมทุ ร หน้า:62)

วรรณคดีสะท้อนสภาพชีวติ ของสังคมไทย(ต่อ) 9.ด้านความเช่ือในเร่ืองบาปบุญคุณโทษ ได้สอดแทรกหลกั ธรรมในเร่ืองการนบั ถือพระพทุ ธศาสนา โดยเฉพาะเรื่องบาปบญุ คณุ โทษเพอ่ื ให้คนประพฤตดิ ี ทาบญุ สร้างกศุ ล ดังตอนท่ีว่า “ อยา่ ลมุ่ หลงจงอตุ สา่ ห์รักษาศีล ให้เพิม่ ภิญโญไปดงั ใจหมาย อยา่ ฆา่ สตั ว์ตดั ชีวติ คิดอบุ าย จะจาตายตกนรกอเวจี พแ่ี บง่ บญุ บรรพชาสถาผล สว่ นกศุ ลให้สดุ ามารศรี กลบั ไปอยคู่ หู าในวารี อยา่ ได้มีหว่ งใยอาลยั ลาญ ” (พระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสอื ้ สมทุ ร หน้า:62)

การนาไปประยุกก์ใช้ 1.การมสี มั มาคารวะ แสดงให้เหน็ ว่า เดก็ ต้องมคี วามเคารพผ้ใู หญ่ สงั คมไทยเป็นสงั คมทพ่ี งึ่ พาอาศยั กนั มคี วามผกู พนั กตญั ญรู ู้คณุ และให้ความเคารพผ้ใู หญ่ ดงั ตอนท่วี ่า “ พงศ์กษตั ริย์ตรัสชวนสินสมทุ ร สอนให้บตุ รขอสมาอชั ฌาสยั พระทรงบา่ เงือกนา้ งามวิไล พระหน่อไทขอสมาขนึ ้ บา่ นาง” (พระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสอื ้ สมทุ ร หน้า:62) 2.การมชี ีวิตคทู่ ี่ ไมไ่ ด้เกิดจากความรัก ไมไ่ ด้เกิดจากความเตม็ ใจย่อมไมจ่ ีรังยง่ั ยืน ซง่ึ สะท้อนให้เหน็ ถงึ ปัจจบุ นั เร่ืองการ ใช้ชีวติ คทู่ ่ีไมค่ อ่ ยสมหวงั เพราะความรักต้องเกิดจากความสมคั รใจของคนสองคนถงึ จะอยรู่ ่วมกนั ได้อยา่ งมีสขุ ดังตอนท่วี ่า “เสยี แรงรักหนกั หนาอตุ สา่ ห์ถนอม ส้อู ดออมสารพดั ไมข่ ดั ขืน ชา่ งกระไรใจจืดไมย่ ืดยืน นางสะอืน้ อ้าปากจนรากเรอ ” (พระอภยั มณี ตอน พระอภยั มณีหนีนางผีเสอื ้ สมทุ ร หน้า:43)

ขอบคุณค่ะ