ม ห า ว� ท ย า ลั ย ว ง ษ ช ว ลิ ต กุ ล วารสารมหาวท� ยาลัยวงษช วลติ กลุ VONGCHAVALITKUL UNIVERSITY ปท่ี 33 ฉบับท่ี 1 84 หมู 4 ถนนมิตรภาพ-หนองคาย ต.บานเกาะ อ.เมอื ง จ.นครราชสมี า มกราคม - มถิ ุนายน 2563 โทรศัพท : 044-009711 โทรสาร : 044-009712 The Questioning for Teaching in Clinical Nursing Practice Sumonthip Boonkerd, Thanawadee Tipmongkol, Kanlaya Paikoh Factors Related to Onset to Arrival Time in Acute Ischemic Stroke Patients Admitted into Nongkungsi Hospital, Karasin Province Naphatsanan Pookhao The Development of Case Cataract Service and One Day Surgery Kodchapun Anruechai, Jutatip Tepsuwan, Prasinee Suksataphonlarte Development of Clinical Nursing Practice Guideline for Prevention Unplanned Extubation Rattana Thongjam Safety Food System Developing from the Agriculturist Network in Sikhio District, Nakhon Ratchasima Province Mali Photipim, Valanchaya Khetbumrung, Phongphat Phinyo, Thawatchai Aeksanti Health Risk and Safety Perception among Workers in Automotive Repair Shops, Muang District, Nakhon Ratchasima Province Witchaya Phetliap, Mali Photipim The Development of Electronic Pocket Book Titled “Business Tips of Fighting Fish Millionaire By Using OMNI Channel Marketing Strategy” Kanokpatch Koprasert, Natpasuth Patthirasinsiri, Nittaya Ngamyingyong, Jirawat Kongka Treatment of Wastewater Contaminated with Heavy Metals Using the Multi-stage Wastewater Treatment Process Prayong Keeratiurai, Worawit Sangwut, Tunyarat Tuta
วารสาร ม ห า วิ ท ย า ลั ย ว ง ษ ช ว ลิ ต กุ ล Journal of Vongchavalitkul University ISSN:2672-9911(Print), ISSN:2697-5181(Online) ปท ่ี 33 ฉบบั ที่ 1 มกราคม-มิถนุ ายน 2563 Vol.33 No.1 January-June 2020 การใชคำถามในการสอนการปฏบิ ตั ิการพยาบาลในคลนิ กิ January - June 2020 สมุ นทิพย บญุ เกดิ , ธนะวดี ทพิ ยมงคล, กลั ยา ไผเ กาะ ปจ จยั ทีส่ มั พันธก ับระยะเวลามาถึงโรงพยาบาลหลังจากเกดิ อาการของผูปวย โรคหลอดเลือดสมองระยะเฉียบพลนั โรงพยาบาลหนองกงุ ศร� จงั หวัดกาฬสินธุ นภัสนันท ภูขาว การพัฒนารูปแบบบร�การผูปวยกลุมโรคตอกระจกและบรก� ารผาตดั แบบไมคางคืนครบวงจร กชพรรณ อญั ชัย, จ�ฑาทิพย เทพสุวรรณ, ภาศินี สขุ สถาพรเลิศ การพัฒนาแนวปฏิบตั กิ ารพยาบาลปองกันทอชว ยหายใจเล่อื นหลุด รตั นา ทองแจม การพฒั นาระบบอาหารปลอดภยั จากเคร�อขา ยเกษตรกร อำเภอสีค�วิ จังหวัดนครราชสมี า มะลิ โพธิพม� พ, วลญั ชชยา เขตบำรงุ , พงศภ ทั ร ภญิ โญ, ธวชั ชยั เอกสนั ติ การรับรูค วามเสี่ยงตอ สขุ ภาพและความปลอดภยั ในการทำงานของพนักงาน ในสถานประกอบกิจการรานซอมรถยนต อำเภอเมือง จังหวัดนครราชสีมา ว�ทชย เพชรเลยี บ, มะลิ โพธิพม� พ การพัฒนาหนังสอื พ็อกเกต็ บุกอิเลก็ ทรอนิกส เร�อ่ ง “เคลด็ ลับธุรกจิ ปลากัดเง�นลา น โดยใชก ลยทุ ธช องทางการตลาดแบบหลากหลาย” กนกพชั ร กอประเสร�ฐ, ณฐั พศุตม ภัทธริ าสนิ สิร,� นติ ยา งามยงิ� ยง, จ�รวัฒน คงคา การบำบดั นำ้ ทิง� ที่มีโลหะหนกั ปนเปอนโดยใชกระบวนการบำบดั น้ำเสียแบบหลายขนั้ ตอน ประยงค กีรติอุไร, วรว�ทย แสงวธุ , ธญั ญรัตน ทตุ า
วารสาร มหาว�ทยาลัยวงษชวลิตกุล
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University วารสาร มหาวทิ ยาลยั วงษ์ชวลติ กุล เจา้ ของ : มหาวทิ ยาลยั วงษช์ วลติ กุล มหาวทิ ยาลยั วงษ์ชวลติ กลุ 84 หมู่ 4 ถ.มิตรภาพ-หนองคาย ต.บา้ นเกาะ วัตถปุ ระสงค์ อ.เมอื ง จ.นครราชสมี า 1. เพื่�อพิมิ พ์เ์ ผยแพร่บ่ ทความทางวิชิ าการของอาจารย์์ โทรศพั ท์ : 044-009711 และผู้�ทรงคุุณวุุฒิิในสาขาวิศิ วกรรมศาสตร์์ โทรสาร : 044-009712 Website : https://www.tci-thaijo.org/index.php/ วิิทยาศาสตร์์สุขุ ภาพ สหวิทิ ยาการวิิทยาศาสตร์์ vujournal/index และเทคโนโลยีี พมิ พท์ ่ี : บริษทั สมบูรณก์ ารพิมพ์ จ�ำ กัด 2. เพื่�อพิมิ พ์์เผยแพร่ผ่ ลงานวิิจัยั และบทความทาง วิิชาการของอาจารย์แ์ ละนักั วิชิ าการ อัตราค่าสมาชกิ และค่าตีพมิ พ์เผยแพรบ่ ทความ 3. เพื่�อเป็น็ เวทีีสำำ�หรัับนักั ศึกึ ษาในระดับั ปริิญญาโท 1) คา่ สมคั รเป็นสมาชิก และปริญิ ญาเอกเพื่�อนำ�ำ เสนอบทความวิิจััยที่�ได้้ - สมาชิกประเภทสถาบนั การศกึ ษา ปลี ะ 400 บาท จากการทำำ�วิทิ ยานิิพนธ์์ - สมาชกิ ประเภทบุคคลท่ัวไป ปลี ะ 400 บาท 4. เพื่�อนำ�ำ เสนอเรื่�องน่า่ รู้้�ต่า่ งๆ ในทุุกสาขาวิชิ า 2) ค่าเผยแพร่ตพี มิ พ์บทความจากสถาบันการศึกษา เพื่�อให้้คณาจารย์์และนัักศึึกษาได้้มีีโอกาสเพิ่�มพูนู และบคุ คลท่วั ไป บทความละ 2,500 บาท ความรู้�
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University วารสาร มหาวิทยาลัยวงษช์ วลติ กลุ ที่ปรึกษากิตตมิ ศกั ด์ิ กองบรรณาธกิ าร อาจารยม์ ขุ วงษ์ชวลติ กลุ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.นพ.ศาสตรี เสาวคนธ ์ มหาวทิ ยาลัยบรู พา อาจารย์ปราณี วงษ์ชวลิตกลุ รองศาสตราจารย์ ดร.กาณฑ์ เกิดชน่ื มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลอสี าน ทปี่ รึกษา รองศาสตราจารย์ ดร.คนงึ นจิ พงศถ์ าวรกมล มหาวทิ ยาลยั มหิดล ศาสตราจารย์ ดร.ประสาท สบื ค้า รองศาสตราจารย์ ดร.ธนิดา ผาติเสนะ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏนครราชสมี า อาจารย์ ดร.กติ ติ วงษช์ วลิตกุล รองศาสตราจารย์ ดร.รชั นี ศุจิจนั ทรรตั น์ มหาวิทยาลยั วงษ์ชวลิตกุล บรรณาธกิ าร รองศาสตราจารย์ ดร.สมุ ทั นา กลางคาร มหาวิทยาลัยมหาสารคาม รองศาสตราจารย์ ดร.รชั นี ศุจิจนั ทรรัตน์ รองศาสตราจารย์ ดร.สเุ ทพ ศิลปานนั ทกุล มหาวิทยาลัยมหดิ ล รองบรรณาธิการ รองศาสตราจารย์ ดร.อนุชิต อชุ ายภชิ าติ มหาวทิ ยาลัยวงษ์ชวลติ กุล รองศาสตราจารย์ ดร.อนุชิต อชุ ายภชิ าติ รองศาสตราจารย์ ประเสรฐิ ดำ�รงชยั มหาวทิ ยาลัยขอนแกน่ ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร.บษุ ยา วงษช์ วลิตกลุ รองศาสตราจารย์ สริ ิรตั น์ ฉตั รชยั สุชา มหาวทิ ยาลัยวงษ์ชวลิตกุล ผูช้ ่วยศาสตราจารย์ ดร.ชวี ินทร์ ลม้ิ ศิร ิ มหาวทิ ยาลยั วงษ์ชวลิตกลุ ผ้ชู ่วยศาสตราจารย์ ดร.ธานี แก้วธรรมานกุ ลู มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ธรี ะวุธ ธรรมกลุ มหาวทิ ยาลัยสุโขทัยธรรมาธริ าช ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ ดร.บุษยา วงษ์ชวลติ กุล มหาวทิ ยาลัยวงษ์ชวลิตกุล ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ พ.ต.ต.หญงิ ดร.พูนรัตน์ ลียติกลุ มหาวิทยาลัยวงษช์ วลติ กลุ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ศวิ ัฒ ไทยอุดม มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยสี ุรนารี ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ ดร.สงวนพงศ์ ชวนชม มหาวทิ ยาลยั วงษช์ วลิตกุล ดร.ภวู ดล พลศรีประดษิ ฐ์ ส�ำ นกั งานสาธารณสุขจงั หวดั นครราชสมี า เลขานุการกองบรรณาธิการ E-mail : [email protected] ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร.สุดา หนั กลาง ผู้ช่วยเลขานกุ ารกองบรรณาธิการ E-mail : [email protected] นางสาวธญั ลักษณ์ จินดา E-mail : [email protected] นางสาวสชุ าดา สนิทสิงห ์ ฝา่ ยศลิ ปกรรม อาจารยบ์ ษุ บาบรรณ ไชยศิริ ฝา่ ยพสิ ูจนอ์ กั ษร ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.มะลิ โพธพิ มิ พ์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุดา หันกลาง อาจารย์จริ าภรณ์ ประธรรมโย
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ผ้ทู รงคณุ วฒุ ภิ ายนอก พิจารณากลั่นกรองบทความ............................. 1. ศาสตราจารย์ ดร.ดารณุ ี จงอดุ มการณ์ มหาวิทยาลัยขอนแกน่ (พยาบาลศาสตร์) 2. ศาสตราจารย์คลนิ กิ นพ.พิชัย ศุจจิ นั ทรรตั น มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล (วทิ ยาศาสตรก์ ารแพทย์) 3. ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.นพ. ศาสตรี เสาวคนธ ์ มหาวทิ ยาลยั บรู พา (วทิ ยาศาสตร์สุขภาพ) 4. พลอากาศตรี ศาสตราจารย์ ดร.สรกฤช ศรเี กษม โรงเรียนนายเรอื อากาศ (วศิ วกรรมศาสตร์) 5. ศาสตราจารย์ ดร.สขุ สันต์ หอพิบูลสุข มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีสุรนารี (วิศวกรรมศาสตร)์ 6. รองศาสตราจารย์ ดร.กาณฑ์ เกดิ ชน่ื มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลอีสาน (วิศวกรรมศาสตร)์ 7. รองศาสตราจารย์ ดร.ไกรชาติ ตันตระการอาภา มหาวิทยาลยั มหิดล (วศิ วกรรมศาสตร)์ 8. รองศาสตราจารย์ ดร.คนงึ นจิ พงศถ์ าวรกมล มหาวิทยาลัยมหิดล (วทิ ยาศาสตร์สุขภาพ) 9. รองศาสตราจารย์ ดร.จฬุ าภรณ์ โสตะ มหาวิทยาลัยขอนแกน่ (สาธารณสุขศาสตร)์ 10. รองศาสตราจารย์ ดร.ธนดิ า ผาติเสนะ มหาวทิ ยาลัยราชภัฏนครราชสีมา (วทิ ยาศาสตรส์ ุขภาพ) 11. รองศาสตราจารย์ ดร.พรรณี บญั ชรหัตถกจิ มหาวิทยาลัยขอนแกน่ (สาธารณสุขศาสตร)์ 12. รองศาสตราจารย์ ดร.รงุ่ โรจน์ พมุ่ ริ้ว มหาวทิ ยาลัยกรุงเทพธนบรุ ี (สาธารณสุขศาสตร์) 13. รองศาสตราจารย์ ดร.วริ าพรรณ วิโรจนร์ ตั น์ มหาวิทยาลยั มหิดล (วทิ ยาศาสตร์สุขภาพ) 14. รองศาสตราจารย์ ดร.วไิ ลวรรณ ทองเจรญิ วิทยาลยั วิทยาศาสตรก์ ารแพทยเ์ จ้าฟา้ จฬุ าภรณ์ (วิทยาศาสตรส์ ขุ ภาพ) 15. รองศาสตราจารย์ ดร.สมพร รุ่งเรอื งกลกิจ มหาวทิ ยาลัยขอนแกน่ (วทิ ยาศาสตร์สุขภาพ) 16. รองศาสตราจารย์ ดร.สมเกยี รติ ทานอก มหาวทิ ยาลัยราชภฏั นครราชสมี า (สหวิทยาการวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี) 17. รองศาสตราจารย์ ดร.สมุ ัทนา กลางคาร มหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม (วทิ ยาศาสตร์สขุ ภาพ) 18. รองศาสตราจารย์ ดร.สวุ มิ ล ต้ังประเสรฐิ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั นครราชสมี า (สหวทิ ยาการวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย)ี 19. รองศาสตราจารย์ ดร.สเุ ทพ ศิลปานนั ทกุล มหาวทิ ยาลยั มหิดล (วิทยาศาสตรส์ ุขภาพ) 20. รองศาสตราจารย์ ดร.อวิรทุ ธิ์ ชนิ กลุ กิจนิวัฒน ์ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยสี ุรนารี (วศิ วกรรมศาสตร์) 21. รองศาสตราจารย์ ประเสริฐ ด�ำ รงชัย มหาวิทยาลยั ขอนแก่น (วศิ วกรรมศาสตร์) 22. รองศาสตราจารย์ สุจติ รา ลม้ิ อำ�นวยลาภ มหาวิทยาลัยขอนแกน่ (วิทยาศาสตร์สุขภาพ) 23. ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร.กระวี ตรอี �ำ นรรค มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสรุ นารี (วศิ วกรรมศาสตร)์ 24. ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร.เกียรติฟา้ ตง้ั ใจจิต มหาวทิ ยาลัยขอนแกน่ (วศิ วกรรมศาสตร์) 25. ผ้ชู ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.จริ ะยทุ ธ สบื สขุ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลอสี าน (วิศวกรรมศาสตร์) 26. ผชู้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.ธรา อัง่ สกลุ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีสรุ นารี (สหวทิ ยาการวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย)ี 27. ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ ดร.ธานี แกว้ ธรรมานุกูล มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่ (วิทยาศาสตรส์ ุขภาพ) 28. ผ้ชู ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.นริ นั ดร์ คงฤทธิ ์ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสมี า (วิศวกรรมศาสตร์) 29. ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร.พรรณรัตน์ แสงเพิม่ มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล (วิทยาศาสตร์สุขภาพ) 30. ผูช้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.ลดาวลั ย์ พันธุพ์ าณชิ ย ์ มหาวทิ ยาลยั ขอนแก่น (วิทยาศาสตรส์ ุขภาพ) 31. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรภัทร ไพรเี กรง มหาวิทยาลัยธรุ กิจบณั ฑิตย์ (สหวิทยาการวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี) 32. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ศวิ ัฒ ไทยอดุ ม มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีสรุ นารี (วิทยาศาสตร์สุขภาพ และสหวทิ ยาการวิทยาศาสตร์และเทคโนโลย)ี
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 33. ผ้ชู ่วยศาสตราจารย์ ดร.สมเกียรติ ทานอก มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏนครราชสีมา (สหวทิ ยาการวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี) 34. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อรณุ รัตน์ ศรีจนั ทรนิตย ์ มหาวิทยาลยั มหิดล (วิทยาศาสตร์สุขภาพ) 35. อาจารย์ ดร.ชมพิศ แกว้ มณี มหาวิทยาลัยนเรศวร (วิศวกรรมศาสตร)์ 36. อาจารย์ ดร.ณิชาภัตร พฒุ ิคามนิ มหาวิทยาลยั ขอนแก่น (วทิ ยาศาสตร์สขุ ภาพ) 37. อาจารย์ ดร.ธีระวุธ ธรรมกุล มหาวิทยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช (วทิ ยาศาสตรส์ ุขภาพ) 38. อาจารย์ ดร.พรเลศิ ชมุ ชยั วิทยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี พระพทุ ธบาท (วทิ ยาศาสตร์สุขภาพ) 39. อาจารย์ ดร.ศรารินทร์ พิทธยะพงษ์ สถาบันการพยาบาลศรีสวรินทริ า สภากาชาดไทย (วิทยาศาสตรส์ ขุ ภาพ) 40. อาจารย์ ดร.สวุ ฒั นา เกิดมว่ ง วิทยาลยั การสาธารณสุขสิรนิ ธร (วทิ ยาศาสตรส์ ขุ ภาพ) 41. ดร.ภูวดล พลศรปี ระดิษฐ ์ สำ�นักงานสาธารณสขุ จังหวัดนครราชสีมา (วิทยาศาสตรส์ ขุ ภาพ) 42. พนั ตรีหญงิ นภาเพ็ญ จันทขัมมา มหาวิทยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช (วิทยาศาสตรส์ ุขภาพ)
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University สารบญั การใชค้ ำ�ถามในการสอนการปฏิบตั ิการพยาบาลในคลนิ ิก............................................................................... 1 สมุ นทพิ ย์ บุญเกดิ , ธนะวดี ทิพย์มงคล, กลั ยา ไผ่เกาะ ปจั จัยทสี่ ัมพนั ธก์ ับระยะเวลามาถึงโรงพยาบาลหลังจากเกดิ อาการของผปู้ ว่ ย โรคหลอดเลือดสมองระยะเฉยี บพลนั โรงพยาบาลหนองกุงศรี จังหวดั กาฬสนิ ธ.์ุ .................................................11 นภสั นันท์ ภูขาว การพัฒนารูปแบบบริการผปู้ ่วยกลุ่มโรคตอ้ กระจกและบริการผา่ ตดั แบบไม่ค้างคืนครบวงจร.................................21 กชพรรณ อัญฤาชัย, จฑุ าทิพย์ เทพสวุ รรณ์, ภาศนิ ี สขุ สถาพรเลิศ การพฒั นาแนวปฏบิ ัตกิ ารพยาบาลปอ้ งกนั ทอ่ ช่วยหายใจเลอ่ื นหลุด.................................................................31 รตั นา ทองแจม่ การพัฒนาระบบอาหารปลอดภยั จากเครอื ขา่ ยเกษตรกร อ�ำ เภอสคี ว้ิ จงั หวดั นครราชสีมา...................................40 มะลิ โพธพิ มิ พ์, วลญั ชช์ ยา เขตบ�ำ รุง, พงศ์ภัทร ภิญโญ, ธวชั ชยั เอกสันติ การรบั รู้ความเสี่ยงตอ่ สขุ ภาพและความปลอดภัยในการท�ำ งานของพนกั งาน ในสถานประกอบกจิ การรา้ นซ่อมรถยนต์ อ�ำ เภอเมอื ง จังหวัดนครราชสีมา.........................................................50 วิทชย เพชรเลยี บ, มะลิ โพธพิ มิ พ์ การพัฒนาหนงั สอื พอ็ กเก็ตบ๊กุ อิเล็กทรอนิกส์ เรื่อง “เคล็ดลับธุรกิจปลากัดเงินลา้ น โดยใชก้ ลยทุ ธช์ อ่ งทางการตลาดแบบหลากหลาย”.........................................................................................58 กนกพชั ร กอประเสริฐ, ณฐั พศุตม์ ภัทธิราสนิ สริ ,ิ นิตยา งามย่งิ ยง, จิรวฒั น์ คงคา การบ�ำ บดั น้ำ�ท้งิ ทมี่ ีโลหะหนักปนเป้อื นโดยใช้กระบวนการบำ�บัดน�ำ้ เสยี แบบหลายขัน้ ตอน........................................70 ประยงค์ กีรติอุไร, วรวทิ ย์ แสงวธุ , ธัญญรัตน์ ทุตา
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University บทบรรณาธิการ วารสารมหาวิทิ ยาลัยั วงษ์ช์ วลิติ กุลุ เป็น็ วารสารที่�เปิดิ รับั บทความตีพี ิมิ พ์เ์ ผยแพร่ใ่ นสาขาวิศิ วกรรมศาสตร์์ วิทิ ยาศาสตร์ส์ ุขุ ภาพ สหวิทิ ยาการวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี โดยทำำ�การเผยแพร่่ 2 ระบบ ทั้�งวารสารอิเิ ล็็กทรอนิกิ ส์์ (Online) เลขที่� ISSN 2697-5181 และฉบัับตีพี ิมิ พ์์ (Print) เลขที่� ISSN 2672-9911 วารสารได้ด้ ำำ�เนินิ การมาอย่่างต่่อเนื่�อง ปััจจุบุ ันั นับั เป็น็ ปีีที่� 33 ฉบัับที่� 1 (มกราคม- มิิถุุนายน) 2563 บทความในวารสารฉบัับนี้� มีีความหลากหลาย ครอบคลุุมสาขาที่่�ตีีพิิมพ์์เผยแพร่่ ประกอบด้้วยบทความวิิชาการทางด้้าน การศึึกษาพยาบาล คืือ “การใช้้คำำ�ถามในการสอนการปฏิิบััติิการพยาบาลในคลิินิิก” ส่่วนบทความวิิจััยมีีทั้�งหมด 7 เรื่�อง เป็็นบทความวิิจััยทางการพยาบาล 3 เรื่�อง ซึ่่�งเป็็นประโยชน์์ในการพััฒนาคุุณภาพและประสิิทธิิภาพการดููแลผู้้�ป่่วยในโรงพยาบาล คืือ “ปััจจััยที่่�สััมพัันธ์์กัับระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองระยะเฉีียบพลััน โรงพยาบาลหนองกุุงศรีี จัังหวััดกาฬสิินธุ์�” “การพััฒนารููปแบบการบริิการผู้้�ป่่วยกลุ่�มโรคต้้อกระจกและบริิการผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืน ครบวงจร” และ “การพัฒั นาแนวปฏิบิ ัตั ิกิ ารพยาบาลป้อ้ งกันั ท่อ่ ช่ว่ ยหายใจเลื่�อนหลุดุ ” เรื่�องกลุ่�มที่� 2 เป็น็ เรื่�องเกี่�ยวกับั ความปลอดภัยั ในชีีวิิตและการทำำ�งาน เป็็นด้้านสาธารณสุุข 2 เรื่�อง คืือ “การพััฒนาระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่ายเกษตรกร อำำ�เภอสีีคิ้�ว จัังหวััดนครราชสีีมา” และ “การรัับรู้�ความเสี่�ยงต่่อสุุขภาพและความปลอดภััยในการทำำ�งานของพนัักงานในสถานประกอบกิิจการ ร้า้ นซ่อ่ มรถยนต์์ อำำ�เภอเมือื ง จังั หวััดนครราชสีมี า” และอีีก 1 เรื่�องเป็็นบทความวิิจัยั เกี่�ยวกัับความปลอดภัยั ทางด้้านสิ่�งแวดล้อ้ ม คืือ “การบำำ�บัดั น้ำำ��ทิ้้�งที่่�มีีโลหะหนัักปนเปื้อ�้ นโดยใช้้กระบวนการบำำ�บััดน้ำ�ำ �เสีียแบบหลายขั้�นตอน” และเรื่�องสุุดท้า้ ยเป็็นบทความวิจิ ัยั ด้้าน เทคโนโลยีี คือื “การพัฒั นาหนัังสืือพ็็อกเก็ต็ บุ๊๊�กอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ เรื่�อง “เคล็ด็ ลับั ธุุรกิิจปลากััดเงิินล้า้ นโดยใช้ก้ ลยุุทธ์ช์ ่่องทางการตลาด ที่ �หลากหลาย” กองบรรณาธิิการขอขอบคุุณผู้้�นิิพนธ์์ที่�ให้้ความสนใจส่่งบทความมารัับการตีีพิิมพ์์ และขอขอบคุุณผู้�ทรงคุุณวุุฒิิทุุกท่่าน ที่ �กรุุณาพิิจารณาบทความและให้้ข้้อเสนอแนะเพื่ �อให้้เป็็นบทความที่่�มีีคุุณภาพและเป็็นประโยชน์์แก่่ผู้้�อ่่านและเกิิดความก้้าวหน้้า ทางวิิชาการ ขอเชิิญชวนผู้�สนใจส่่งบทความเพื่�อรัับการตีีพิิมพ์์ในวารสารได้้ทั้�งทางออนไลน์์ที่� https://ph01.tci-thaijo.org/ index.php/vujournal หรืือทาง E-mail ได้้ที่� [email protected] สุุดท้้ายนี้�ขอขอบคุุณผู้้�อ่่านทุุกท่่านที่�ให้้ความสนใจ วารสารมหาวิทิ ยาลัยั วงษ์ช์ วลิิตกุลุ รองศาสตราจารย์ ดร. รัชนี ศจุ จิ นั ทรรตั น,์ D.S.N. บรรณาธิการ
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 1 Journal of Vongchavalitkul University การใชค้ �ำ ถามในการสอนการปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลในคลนิ กิ The Questioning for Teaching in Clinical Nursing Practice Received : May 4, 2020 สุมุ นทิิพย์์ บุุญเกิดิ , พย.ม. (Sumonthip Boonkerd, M.N.S.)1* Revised : June 29, 2020 ธนะวดีี ทิิพย์ม์ งคล, พยม. (Thanawadee Tipmongkol, M.N.S.)2 Accepted : June 30, 2020 กััลยา ไผ่เ่ กาะ, ปร.ด. (Kanlaya Paikoh, Ph.D.)3 บทคััดย่่อ การจััดการเรีียนรู้้�ภาคปฏิิบััติิเป็็นการเรีียนแบบกลุ่่�มย่่อยที่่�เน้้นการประยุุกต์์ใช้้ความรู้้�จากทฤษฎีีนำำ�มาสู่่�การปฏิิบััติิการ พยาบาล โดยผู้้�เรีียนต้้องใช้้ทัักษะการคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณร่่วมกัับการบููรณาการความรู้้ท� างการพยาบาล การเกิิดการเรีียนรู้้�ของ ผู้เ้� รีียนในระดับั นี้้ไ� ด้้จากการตั้�งคำ�ำ ถามที่่ด� ีขี องครููคลิินิิก การกำำ�หนดปััญหาการใช้้คำ�ำ ถามที่�เ่ หมาะสม และใช้้คำ�ำ ถามเพื่�่อกระตุ้น� ให้้เกิดิ การคิิดนำำ�ไปสู่่�การค้้นหาเหตุุผล เปิิดโอกาสให้้ผู้้�เรีียนสามารถพััฒนาความคิิดและทัักษะการเรีียนรู้้�ในศตวรรษที่่� 21 ทั้้�งนี้้�คำำ�ถามที่่�ดีี จะช่่วยให้้การเรีียนบรรลุุวัตั ถุุประสงค์์การเรียี นรู้�้ระดับั สููงได้้ การใช้้คำำ�ถามในการเรีียนการสอนการปฏิบิ ััติกิ ารพยาบาลในคลิินิิก สามารถใช้้ได้้ทั้้�งรููปแบบกลุ่่ม� และรายบุุคคล และมีกี าร ใช้ป้ ระเภทของคำ�ำ ถามในการกระตุ้น� ทักั ษะการคิดิ ตามกระบวนการเรียี นรู้�้ ในแต่่ละขั้น� ที่แ�่ ตกต่่างกันั ในด้้านความรู้�้ ความจำ�ำ ความเข้้าใจ การนำ�ำ ไปใช้้ การสังั เคราะห์์ และการประเมินิ ค่่าทั้้ง� นี้้ต� ้้องใช้้เทคนิิคการตั้�งคำ�ำ ถามเพื่�่อกระตุ้น� ให้้ผู้�้เรีียนตอบคำำ�ถามโดยใช้ก้ ระบวนการ คิิดค้้นคว้้าด้้วยตนเอง และการใช้้คำ�ำ ถามโดยใช้้วิธิ ีกี ารสะท้้อนคิดิ (reflective thinking) เป็็นอีีกหนึ่ง�่ กระบวนการที่่ท� ำ�ำ ให้้นักั ศึึกษาได้้ คิิดทบทวนไตร่่ตรองประเมิินและวิิเคราะห์ต์ ััวเองเกี่�ยวกัับการเรีียนรู้้�ในสถานการณ์์ในการปฏิิบััติิงานแล้้วนำำ�ไปพััฒนาปรัับปรุุงและ เปลี่�ยนแปลงการปฏิบิ ััติิให้้ดีีขึ้�น และสุุดท้้ายต้้องมีีการประเมินิ ผลลััพธ์์การเรีียนรู้�้ตามวััตถุุประสงค์์ เพื่่�อให้้ได้้ข้้อมููลที่่ห� ลากหลายและ ครอบคลุุมพฤติิกรรมหลายๆ ด้้าน ครููจะต้้อง สังั เกต สัมั ภาษณ์ ์ ตรวจงาน ใช้บ้ ันั ทึึกจากผู้�ท้ ี่�่เกี่�ยวข้้อง และให้้ข้้อมููลย้้อนกลัับแก่่ผู้้เ� รียี น เพื่อ�่ ให้้เกิดิ การเสริมิ สร้้างนิสิ ััยแห่่งการเรีียนรู้�ท้ ี่�ย่ั่�งยืืน คำำ�สำำ�คัญั : การใช้้คำ�ำ ถาม, การสอน, การปฏิบิ ััติกิ ารพยาบาลทางคลินิ ิกิ 1,2,3อาจารย์,์ คณะพยาบาลศาสตร์ ์ สาขาการพยาบาลสุุขภาพจิติ และจิิตเวช มหาวิทิ ยาลัยั วงษ์ช์ วลิติ กุุล (Faculty of nursing, Mental health and psychiatric nursing, Vongchavalitkul University) *ผู้เ�้ ขีียนหลััก (Corresponding author) E-mail: [email protected] ปีีที่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
2 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University Abstract Teaching in clinical nursing practice, a small group learning, emphasizes on application of theory into practice. This learning method requires students to integrate critical thinking skill and nursing knowledge to provide good nursing care. An accomplishment of studying using critical thinking for a student is a result of good questioning of instructors. Identifying problems, using appropriate questions and using questions to stimulate reasoning skill lead students to expand their intellectual and the 21st century learning skills. Good questions would help students to obtain a high level of learning objectives. Questioning in clinical nursing practice can be performed both in group and individually. Also, it needs several types of questions to stimulate thinking skill according to each cognitive education objective levels: knowledge, comprehension, application, analysis, synthesis and evaluation. Hence, the question techniques that stimulate students to answer the questions by using self-directed learning method and reflective thinking are essential. These process provide students to reconsider, evaluate and analyze themselves in clinical learning situations and revise or improve their clinical practice performance. Still, evaluation of the outcome is the final process that inform the achievement of learning objectives. Observation, interviewing, reviewing assigned papers and anecdotal record are useful techniques to get a complete information of student learning behaviors. Moreover, providing feedback to student are crucial for teachers to maintain learning behavior of the students. Keyword: questioning, teaching, clinical nursing practice 1. บทนำำ� เพื่่�อใช้้ในการแก้้ปััญหา (problem solving) และการตััดสิินใจ ทัักษะการคิิดเป็็นสิ่ �งจำำ�เป็็นในการเรีียนรู้้�ในศตวรรษ ทางคลิินิิก (Clinical decision making) (ทิิศนา แขมณี,ี 2554) ที่่� 21 การพัฒั นาทักั ษะการคิดิ มีีหลายวิิธีีกระบวนการของการใช้้ และเป็็นทัักษะที่่�สำำ�คััญสำำ�หรัับนัักศึึกษาในศตวรรษที่่� 21 ที่่�ช่่วย คำำ�ถาม เป็็นวิิธีีหนึ่่�งที่่ช� ่่วยกระตุ้�นให้้เกิิดการคิิดนำำ�ไปสู่่�การค้้นหา ให้้ประสบความสำำ�เร็็จในด้้านการเรีียน การใช้้ชีีวิิตในสัังคมที่่� เหตุุผล ตรรกะ และพิิจารณาสิ่่�งต่่างๆ อย่่างครบถ้้วนเป็็น เปลี่่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็็ว และมีีความก้้าวหน้้าในอาชีีพ การบ่่มเพาะทัักษะเชิิงปััญญา (Intellectual Skill) ภายหลัังสำ�ำ เร็็จการศึึกษา (Nazmi Al-Shalabi, 2009) ให้้ผู้้�เรีียนค้้นพบความรู้้� หรืือแนวทางแก้้ปััญหาด้้วยตนเอง จากการศึึกษาด้้านการคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณของ โดยครููเป็น็ ผู้ช�้ี้แ� นะ (Guide Questioning) ในการกำ�ำ หนดปััญหา นัักศึึกษาพยาบาลที่่�ผ่่านมา (Linda, 2014) พบว่่าการจััดการ และมีีทัักษะการใช้้คำำ�ถามที่่�เหมาะสม การใช้้คำำ�ถามในการเรีียน ศึึกษาพยาบาลยังั ไม่่ส่่งเสริมิ หรืือเอื้อ� อำ�ำ นวยให้้นักั ศึึกษาพยาบาล การสอนทางการพยาบาลมีีความสำำ�คััญเป็็นอย่่างยิ่่�ง เนื่่�อง เกิิดความคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณ ครููมัักใช้้คำำ�ถามเกี่ �ยวกัับความ จากการปฏิิบััติิการพยาบาลมีีการใช้้กระบวนการพยาบาล จำำ�เป็็นส่่วนใหญ่่ เน้้นเนื้้�อหาความรู้้�ซึ่่�งมีีเป็็นจำำ�นวนมาก (what เป็็นเครื่่�องมืือในการค้้นหาปััญหาของผู้้�ใช้้บริิการ ประกอบด้้วย to think) มากกว่่าการสอนวิิธีีคิิด (how to think) ส่่งผลให้้ การประเมิินผู้้�รัับบริิการ การวิินิิจฉััยการพยาบาลการวางแผน นัักศึึกษาขาดการฝึึกฝนทัักษะการคิิด นัักศึึกษาบางรายรู้้�สึึก การพยาบาล การปฏิิบััติิการพยาบาล และการประเมิินผล กดดัันจากคำำ�ถาม เนื่่�องจากไม่่สามารถตอบคำำ�ถามได้้ถููกต้้อง ซึ่่�งเป็็นกระบวนการทางวิิทยาศาสตร์์ ครููคลิินิิกต้้องมีีความ หลายครั้ง� การใช้้คำ�ำ ถามให้้ผู้เ�้ รียี นจนมุุมครั้ง� แล้้วครั้ง� เล่่าจะทำ�ำ ให้้ สามารถในการใช้้คำำ�ถามเพื่่�อกระตุ้้�นให้้ผู้้�เรีียนหาคำำ�ตอบ ผู้้�เรีียนสููญเสีียความเชื่่�อมั่่�นในตนเอง ไม่่สามารถนำำ�ความรู้้�มาใช้้ อย่่างมีีเหตุุผล โดยผ่่านการพิิจารณาและประเมิินข้้อมููล ในการตััดสิินใจในการแก้้ปััญหาให้้ผู้้�ป่่วย การไม่่บอกคำำ�ตอบ ข้้อเท็็จจริิง ข้้อโต้้แย้้ง หลัักฐาน และความคิิดเห็็นอย่่างรอบด้้าน แต่่ให้้ผู้้�เรีียนไปค้้นหาซ้ำำ��ๆ โดยไม่่ให้้คำำ�แนะนำำ�เพิ่่�มเติิม จะส่่งผล เป็็นกระบวนการคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณ (critical thinking) ต่่อสััมพัันธภาพระหว่่างครููและผู้้�เรีียน ทำำ�ให้้ขาดความรู้้�สึึก ในการให้้บริิการทางสุุขภาพซึ่่�งเป็็นทัักษะในการคิิดขั้้�นสููง ไว้้วางใจ กลััว หลีีกเลี่่�ยงการเข้้าพบครููเมื่่�อประสบปััญหาใน ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 3 Journal of Vongchavalitkul University การเรียี น สะท้้อนถึึงความจำ�ำ เป็น็ ต้้องพัฒั นาด้้านการจัดั การเรียี น การเรีียนรู้้�ในศตวรรษที่่� 21 เป็็นยุุคแห่่งการพััฒนา รู้้�เพื่อ่� ก่่อให้้เกิดิ การคิิดอย่่างมีวี ิิจารณญาณ ต่่อยอดคิดิ ค้้น ค้้นหาความรู้ใ�้ หม่่ ยึึดหลักั การเรียี นรู้จ�้ ากสิ่ง� ใกล้้ตัวั การใช้้คำำ�ถามเป็็นส่่วนหนึ่่�งของการเรีียนรู้้�ที่่�สำำ�คััญ สิ่�งที่่�เห็็น และการปฏิิบััติิ สิ่่�งเหล่่านี้้�จะช่่วยกระตุ้ �นให้้เกิิดคำำ�ถาม ในการเรีียนการสอนการปฏิิบััติิการพยาบาลในคลิินิิกช่่วยขยาย อยากรู้้�พร้้อมคาดเดาคำำ�ตอบ การคิิดจึึงเป็็นกระบวนการอย่่าง ทัักษะการคิิด การพิิจารณาไตร่่ตรองอย่่างมีีเหตุุผล เนื่่�องจาก หนึ่่�งที่่�ช่่วยนำำ�ข้้อมููลหรืือสิ่ �งเร้้าที่่�ได้้รัับไปเชื่่�อมโยงกัับข้้อมููลหรืือ การวางแผนการพยาบาลต้้องมีีการตััดสิินใจเลืือกรัับข้้อมููล ประสบการณ์์เดิิมผ่่านกระบวนการทางสมองในการจััดทำำ�ข้้อมููล การตรวจสอบข้้อเท็จ็ จริงิ อย่่างรอบคอบ ต้้องอาศัยั ทักั ษะการคิดิ ก่่อให้้เกิิดความรู้้�ความเข้้าใจสามารถนำำ�ไปใช้้ในสถานการณ์์ ขั้ �นสููงในการวิิเคราะห์์ สัังเคราะห์์ และตััดสิินใจอย่่างเหมาะสม การจำำ�ได้้เป็็นสิ่ �งจำำ�เป็็นสำำ�หรัับการคิิดในการสร้้างความรู้้�ใหม่่ จากการศึึกษาแนวทางการจััดการเรีียนรู้้�ผ่่านการสะท้้อน วิิธีกี ารสอนแบบเดิมิ คืือแบบบรรยายเน้้นเนื้้�อหาความรู้้ม� ากกว่่า ความคิดิ เพื่อ่� พัฒั นากระบวนการคิิดอย่่างมีวี ิจิ ารณญาณ (ปิยิ าณีี สอนวิิธีีคิิดข้้อมููลจะอยู่�ในหน่่วยความจำำ�ระยะสั้ �น (short-term ณ นคร, ดนุุลดา จามจุุรี,ี ดรุุณี ี ชุุณหวััต และมนัสั บุุญประกอบ, memory) ซึ่่�งมีีข้้อจำำ�กััดในการจดจำำ� ปริิมาณข้้อมููลมากเท่่าไร 2559) พบว่่ากุุญแจสำำ�คัญั ในการกระตุ้น� กระบวนการคิิดอย่่างมีี ข้้อมููลจะสููญหายได้้ง่่าย ซึ่่�งเป็็นปััญหาในการเรีียนการสอน วิิจารณญาณได้้แก่่คำำ�ถามจากครููในการค้้นคว้้าหาคำำ�ตอบเพื่่�อ ปัจั จุุบันั ที่ม�่ ีเี นื้้อ� หาความรู้ม�้ ากมายยากต่่อการจดจำำ� การรวบรวม แก้้ปััญหาและสรุุปแนวคิิดด้้วยตนเองเป็็นการพััฒนาความคิิด ข้้อมููล การเชื่อ�่ มโยง การสรุุปความ ยังั อยู่ใ� นระดับั ของการคิดิ ทั่่ว� ไป ระดัับสููง การใช้้คำำ�ถามของครููเป็็นตััวแปรสำำ�คััญในการส่่งเสริิม (Core thinking process skills) ไม่่ซัับซ้้อน ส่่วนการคิิดที่่�จะ การคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณของนัักศึึกษา ครููคลิินิิกจึึงเป็็นผู้้�มีี ช่่วยให้้นำำ�ไปสู่่�การคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณคิิดตามทัักษะที่่� บทบาทสำ�ำ คััญในการใช้้คำำ�ถามที่�ม่ ีีประสิทิ ธิิภาพ สามารถกระตุ้�น จำำ�เป็น็ ในศตวรรษที่�่ 21 ได้้แก่่ การคิิดระดัับสููง (Higher order ให้้นัักศึึกษาฝึึกฝนทัักษะการคิิดอย่่างมีีทิิศทางและเป้้าหมายที่่� thinking skills) ได้้แก่่ การวิเิ คราะห์ ์ การนิยิ าม การตั้ง� สมมติฐิ าน ชััดเจนตามวัตั ถุุประสงค์์ในการเรีียนรู้้� เป็็นต้้น เพราะการคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณเป็็นการคิิดระดัับสููง เป็็นความสามารถในการใช้้เหตุุผล การพััฒนาการคิิด 2. ทักั ษะการคิิดกัับการเรีียนรู้�้ในศตวรรษที่่� 21 อย่่างมีีวิิจารณญาณ จึึงเป็็นการเรีียนรู้้�ความสามารถในการคิิด การคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณ เป็็นกระบวนการคิิดอย่่าง แบบต่่างๆ ไม่่ใช่่เพีียงการจำ�ำ ข้้อมููล หรืือมโนทััศน์์ได้้ แต่่เป็็นการ รอบคอบเพื่อ�่ ให้้ได้้ความคิดิ /คำ�ำ ตอบที่ด�่ ีที ี่ส�่ ุุด มีคี วามสมเหตุุสมผล อธิบิ ายแนวคิดิ การวิเิ คราะห์ส์ ่่วนต่่างๆ การสังั เคราะห์์ การประยุุกต์์ น่่าเชื่่�อถืือ โดยผ่่านการพิิจารณาและประเมิินข้้อมููล ข้้อเท็็จจริิง ใช้้แนวคิิดในสถานการณ์์ต่่างๆ อย่่างมีีเหตุุผล การคิิดเป็็น ข้้อโต้้แย้้ง หลักั ฐาน และความคิดิ เห็น็ อย่่างรอบด้้าน ทั้้ง� ทางกว้้าง กระบวนการที่่�มีีความซัับซ้้อนจำำ�เป็็นต้้องมีีการฝึึกฝนเช่่นเดีียว ลึึก และไกล รวมทั้้ง� การพิจิ ารณากลั่น� กรองคุุณ-โทษ และคุุณค่่า กัับทัักษะอื่่�นๆ การสอนให้้ใช้้กระบวนการคิิดในการทำำ�ความ ที่�่แท้้จริิงของเรื่�อ่ งที่ค�่ ิดิ (ทิศิ นา แขมมณีี, 2554) โดยขั้�นตอนการ เข้้าใจเนื้้�อหาที่่�ดีีจำำ�เป็็นต้้องมีีการใช้้คำำ�ถามกัับผู้้�เรีียนเพื่่�อให้้เกิิด คิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณ ต้้องเริ่�มต้้นจาก การระบุุประเด็็นปััญหา การคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณ การใช้้คำำ�ถามที่่�เหมาะสมจะช่่วย หรืือประเด็็นในการคิิด โดยที่่�ครููจะต้้องมีีหน้้าที่่�ในการตั้ �งคำำ�ถาม กระตุ้้�นทัักษะการคิิด ส่่งผลให้้ข้้อมููลอยู่่�ในหน่่วยความจำำ� ให้้ผู้้�เรีียนได้้ประมวลข้้อมููลทั้้�งทางด้้านข้้อเท็็จจริิง ข้้อโต้้แย้้ง ระยะยาว (long-term memory ผู้้�เรีียนจะสามารถจำำ�ได้้ หลัักฐาน และความคิิดเห็็นที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับประเด็็นที่่�คิิด และเชื่่�อมโยงข้้อมููลได้้มากขึ้น� (ชนาธิิป พรกุุล, 2554) ทั้้�งทางกว้้าง ลึึก และไกล จากนั้้�นนำำ�ข้้อโต้้แย้้งมาวิิเคราะห์์ จำำ�แนกแยกแยะข้้อมููลจััดหมวดหมู่่�ของข้้อมููลและเลืือกข้้อมููล 3. หลักั ในการใช้ค้ ำ�ำ ถามและการยกตััวอย่า่ งคำำ�ถาม ที่่�จะนำำ�มาใช้้ และแสวงหาทางเลืือกหรืือคำำ�ตอบที่่�สมเหตุุสมผล ในส่่วนของการเรีียนการสอนการปฏิิบััติิการพยาบาล ชั่ �งน้ำำ��หนัักผลได้้ผลเสีียคุุณโทษที่่�อาจจะเกิิดขึ้ �นทั้้�งในระยะสั้ �น ในคลิินิิก ทัักษะการคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณสามารถพััฒนาได้้ และระยะยาว รวมทั้้�งคุุณค่่าที่่�แท้้จริิงของทางเลืือกต่่างๆ จากการศึึกษารายกรณีี หรืือประเด็น็ ปัญั หาที่พ�่ บจากประสบการณ์์ เลืือกทางเลืือกที่่�เหมาะสมที่่�สุุด ไตร่่ตรอง ทบทวน เมื่่�อได้้ ฝึึกการปฏิิบััติิการพยาบาลในคลิินิิก ด้้วยการตั้ �งประเด็็นคำำ�ถาม ข้้อสรุุปลงความเห็็น ตามที่�ไ่ ด้้มีกี ารคิิดอย่่างมีวี ิิจารณญาณแล้้วก็็ ในลัักษณะ เพราะเหตุุใด เป็็นอะไร และเกิิดขึ้ �นย่่างไร ครููเน้้น จะสามารถนำำ�ไปปฏิิบััติไิ ด้้อย่่างถููกต้้องและเหมาะสม คำำ�ถามเชิิงลึึกกระตุ้ �นการค้้นหาข้้อมููล ข้้อโต้้แย้้ง การไตร่่ตรอง ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
4 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University เกี่�ยวกัับทางเลืือกในการปฏิิบััติิ ครููจึึงต้้องมีีความเข้้าใจประเภท 3.4 ถามการวิเิ คราะห์์ (Analysis) เป็น็ คำ�ำ ถามการคิดิ ของคำำ�ถามในการกระตุ้ �นทัักษะการคิิดตามกระบวนการเรีียนรู้้� ระดัับสููงที่่�ให้้ผู้้�เรีียนแยกแยะส่่วนต่่างๆ ที่่�ซัับซ้้อนแล้้วอธิิบาย ตามแนวคิดิ ของ Benjamin Bloom (วิยิ ะดา รัตั นสุุวรรณ, 2547, ความสััมพัันธ์์ของส่่วนประกอบเหล่่านั้้�น คำำ�ถามที่่�ให้้จำำ�แนก Carlson, Wann-Hansson, and Pilhammar, 2009) ดังั ต่่อไปนี้้� แยกแยะเรื่่�องราวต่่างๆ ว่่าประกอบด้้วยส่่วนย่่อยอะไรบ้้าง 3.1 ถามความรู้้� (Knowledge) เป็็นการตอบจาก โดยอาศัยั หลักั การ กฎ ทฤษฎีี ที่ม�่ าของเรื่อ� งราว หรืือเหตุุการณ์น์ั้้น� ความจำำ� มีีคำำ�ตอบแน่่นอน ถามเนื้้�อหาเกี่่�ยวกัับข้้อเท็็จจริิง เช่่น สาเหตุุสำำ�คััญใดบ้้างที่่�ทำำ�ให้้เยาวชนเสพยาเสพติิด? คำำ�จำำ�กััดความ คำำ�นิิยาม คำำ�ศััพท์์ กฎ ทฤษฎีีถามเกี่ �ยวกัับใคร มููลเหตุุสำำ�คััญที่่�ทำำ�ให้้สถิิติิ การมีีสุุขภาพจิิตไม่่ดีีของคนใน (who) อะไร (what) เมื่่�อไร (when) ที่่�ไหน (where) กรุุงเทพฯ สููงขึ้�นคืืออะไร? รวมทั้้�งใช่่หรืือไม่่ เช่่น สุุขภาพจิติ หมายถึึงอะไร? ใครเป็็นคนตั้�ง 3.4.1 การระบุุประเด็น็ (Identification of issues) ทฤษฎีีจิิตวิิเคราะห์์? แต่่หากใช้้คำำ�ถามลัักษณะนี้้�มากไปมีีผล ผู้้�เรีียนต้้องพิิจารณาและวิิเคราะห์์ข้้อมููลที่่�มีี เพื่่�อทำำ�การสรุุป ต่่อบรรยากาศในการเรียี นรู้ท�้ ำ�ำ ให้้น่่าเบื่่อ� และไม่่ท้้าทาย (conclusion/inference/generalization) เช่่น จากกรณีศี ึึกษา 3.2 ถามความเข้้าใจ (Comprehension) เป็น็ คำ�ำ ถาม จงสรุุปประเด็็นปัญั หาเรียี งลำำ�ดัับความสำ�ำ คััญ เป็น็ ต้้น ที่ใ�่ ห้้ผู้เ�้ รียี นแสดงความเข้้าใจเนื้้อ� หา สามารถเรียี บเรียี งเป็น็ คำ�ำ พููด 3.4.2 ความเกี่�ยวข้้อง (implication) ผู้้�เรีียนต้้อง ปากเปล่่าได้้ ต้้องใช้ค้ วามรู้้� ความจำ�ำ มาประกอบเพื่�่ออธิบิ ายด้้วย ชี้ �ให้้เห็็นความสััมพัันธ์์ระหว่่างของ 2 สิ่่�งโดยการแสดงอนุุมาน คำำ�พููดของตนเอง เป็็นคำำ�ถามที่่ส� ููงกว่่าถามความรู้�้ เช่่น (inference) การเชื่�อ่ มโยง (association) หรืือผลที่่�ตามมา เช่่น 3.2.1 คำำ�ถามให้้ตีีความ (Interpretation) จากกรณีศี ึึกษาหากนักั ศึึกษาเป็น็ ญาติผิ ู้ป�้ ่ว่ ย จะเกิดิ ความไม่่เข้้าใจ ผู้้�เรีียนสามารถระบุุข้้อมููลหลัักและความสััมพัันธ์์ระหว่่างข้้อมููล ในแผนการรัักษาพยาบาลในประเด็็นใดบ้้างและผลกระทบที่่� ได้้ โดยใช้้คำ�ำ ถามอย่่างไร เพราะเหตุุใด เช่่น นัักศึึกษาจะใช้้ข้อมููล ตามมาคืืออะไร? เป็น็ ต้้น ใดมาสนัับสนุุนข้้อวิินิิจฉััยการพยาบาลอย่่างไร? จงจััด ลำำ�ดัับ 3.4.3 เหตุุจููงใจ (motives) การระบุุเหตุุผลของ ความสำ�ำ คััญของข้้อวิินิจิ ฉัยั การพยาบาลพร้้อมเหตุุผล? เป็น็ ต้้น การกระทำำ�หรืือสิ่ง� ที่ป�่ รากฏ เช่่น อะไรเป็น็ ปััจจักั กระตุ้น� ให้้ผู้ป�้ ่ว่ ย 3.2.2 คำำ�ถามให้้แปลความ (Translation) มีีความคิิดทำ�ำ ร้้ายตนเอง? เป็น็ ต้้น เป็น็ การเปลี่ย� นข้้อความจากรููปแบบหนึ่ง�่ ไปอีกี รููปแบบหนึ่ง�่ โดยคง 3.4.3 การชัักชวน (persuasion) การค้้นหาสิ่�งที่่� ความหมายเดิิม เช่่น การแปลผลการตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการ ซ่่อนอยู่�ในการสื่่�อสาร เช่่น การพููดขอกลัับบ้้านซ้ำำ��ๆ ของผู้้�ป่่วย บอกอะไร? พฤติิกรรมของผู้้�ป่่วยบ่่งบอกสภาวะอารมณ์์อย่่างไร? บ่่งบอกถึึงสภาพอารมณ์์เช่่นไรควรให้้การช่่วยเหลืืออย่่างไร? เป็็นต้้น เป็็นต้้น 3.2.3 คำำ�ถามให้้ยกตััวอย่่าง (Examples) 3.5 ถามการสังั เคราะห์์ (Synthesis) เป็น็ คำ�ำ ถามการคิดิ เป็็นการแสดงความเข้้าใจสามารถยกตััวอย่่างได้้ เช่่น นัักศึึกษา ระดัับสููงที่ใ่� ห้้ผู้�้เรีียนใช้้ความคิดิ สร้้างสรรค์์สิ่�งใหม่่ การสัังเคราะห์์ จงยกตััวอย่่างอาการแสดงผลข้้างเคีียงของยาที่่�พบในผู้้�ป่่วยที่่�ได้้ เป็็นกระบวนการเชื่่�อมโยงส่่วนต่่างๆ เข้้าด้้วยกัันเป็็นสิ่่�งใหม่่ รัับมอบหมาย, จงยกตััวอย่่างคำำ�พููดในการช่่วยให้้ผู้้�ป่่วยลดความ ที่่�ไม่่เคยมีีมาก่่อน ใช้้กระบวนการคิิด เพื่่�อสรุุปความสััมพัันธ์์ วิิตกกังั วล เป็็นต้้น ระหว่่างข้้อมููลย่่อยๆ ขึ้้น� เป็น็ หลักั การ หรืือแนวคิดิ ใหม่่ 3.2.4 คำำ�ถามให้้บอกคำำ�จำำ�กััดความ (Definition) 3.5.1 การใช้ภ้ าษาของตนเอง เป็น็ การบรรยายหรืือ เป็็นการให้้ผู้้�เรีียนบรรยายมโนทััศน์์ (concept) ด้้วยคำำ�พููด แสดงความรู้้�สึึกผ่่านคำำ�พููด เช่่น ให้้นักั ศึึกษาเล่่าประสบการณ์์ใน จากความเข้้าใจของตนเอง เช่่น ให้้คำ�ำ จำ�ำ กัดั ความของการพยาบาล การดููแลผู้ป�้ ่ว่ ยระยะสุุดท้้าย หัวั ข้้อในการอภิปิ ราย (conference) แบบองค์์รวม การบอกความหมายการบอกข่่าวร้้าย เป็น็ ต้้น ควรจะชื่่อ� อะไร? เป็็นต้้น 3.3 ถามการนำำ�ไปใช้้ (Application) เป็็นคำำ�ถาม 3.5.2การวางแผนงานในด้้านการปฏิบิ ัตั ิกิ ารพยาบาล ให้้ผู้เ�้ รียี นนำำ�ความรู้ค�้ วามเข้้าใจไปใช้้แก้้ปัญั หา หรืือตอบข้้อสงสัยั จะเป็็นการใช้้กระบวนการพยาบาลเป็น็ เครื่�อ่ งมืือในการวางแผน นำำ�ความรู้้แ� ละความเข้้าใจไปใช้้แก้้ปััญหาในสถานการณ์ใ์ หม่่ เช่่น การพยาบาล เช่่น จงจััดลำำ�ดัับความสำำ�คััญของข้้อวิินิิจฉััย จากการประเมิินภาวะซึึมเศร้้าผู้้�ป่่วยมีีภาวะซึึมเศร้้าในระดัับ การพยาบาลพร้้อมระบุุแผนการพยาบาล ซึ่่�งประกอบด้้วย รุุนแรงควรให้้การพยาบาลอย่่างไร? เป้า้ หมายการพยาบาล เกณฑ์์ และกิิจกรรมพยาบาล เป็น็ ต้้น ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 5 Journal of Vongchavalitkul University 3.5.3 การหาชุุดความสััมพัันธ์์ของสิ่่�งที่่�เป็็น อะไรเป็็นผลที่่�เกิิดขึ้ �น…? (ผลที่่�ตามมา) ทฤษฎีีกล่่าวไว้้อย่่างไร? นามธรรมมัักจะได้้มาจากการสัังเกตปรากฏการณ์์ หรืือนำำ�ข้้อมููล (กฎทั่่�วไป) จะทดสอบว่่า...เป็็นความจริิงได้้อย่่างไร? มาจััดเป็็นแบบแผน เช่่น การศึึกษาวิิธีีการจััดการอาการหููแว่่ว (ทดสอบความจริิง) ของผู้้�ป่่วยจิิตเวชเรื้ �อรัังมีีอะไรบ้้าง? สาเหตุุสำำ�คััญในการขาดยา 3.6.5 คำำ�ถามเกี่่�ยวกัับคำำ�ถาม/การอภิิปราย ของผู้ป�้ ่่วยเรื้�อรัังคืืออะไร? เป็็นต้้น (Question/discussion) เช่่น เธอมีีคำำ�ถามเกี่ �ยวกัับ...หรืือไม่่? 3.6 ถามการประเมินิ ค่่า (Evaluation) เป็็นคำำ�ถาม (การถาม) เป็น็ คำ�ำ ถามประเภทไหน (การวิเิ คราะห์)์ สิ่่ง� ที่ก�่ ล่่าวถึึง/ การคิิดระดัับสููงในการตััดสิินคุุณค่่าของความคิิด วิิธีีแก้้ปััญหา คำ�ำ ถามนั้้น� ช่่วยเราอย่่างไร? (การเชื่อ�่ มโยง) ใครสามารถสรุุป....ได้้? ตีคี ุุณค่่าโดยใช้ค้ วามรู้� ความรู้ส� ึึก ความคิดิ เห็น็ ในการกำ�ำ หนดเกณฑ์์ (การสรุุป) เราเกืือบตอบคำ�ำ ถามได้้หรืือยังั (หาข้้อสรุุป) เพื่่�อประเมิินค่่าสิ่ �งเหล่่านั้้�น ผู้้�เรีียนต้้องสร้้างเกณฑ์์การประเมิิน ผลที่่�แสดงมาตรฐาน ซึ่่�งมีีที่่�มาของเกณฑ์์ 3 แหล่่ง คืือ 4. เทคนิคิ การใช้ค้ ำำ�ถาม ค่่านิิยมทางวััฒนธรรมและสัังคม คำำ�สอนของศาสนา และความ คิดิ เห็น็ ส่่วนตัวั เช่่น ควรให้้การทำ�ำ แท้้งเป็น็ สิ่ง� ถููกต้้องตามกฎหมาย เทคนิคิ การใช้ค้ ำ�ำ ถาม (Questioning Techniques) หรืือไม่่? เป็็นต้้น ตามแนวคิิดของ โสเครติิส (บรรจง อมรชีีวิิน, หมายถึึง กลวิิธีีการถามคำำ�ถามและตอบคำำ�ถามที่่�เป็็นเครื่่�องมืือ 2556) การตั้้�งคำำ�ถามในลัักษณะของการสนทนากลุ่่�ม จะเป็็น สำำ�หรัับกระตุ้้�นให้้ผู้้�เรีียนตอบคำำ�ถามโดยใช้้กระบวนการคิิด การพััฒนาทัักษะการคิิดได้้ดีียิ่ �งขึ้ �น เนื่่�องจากมีีความคิิดเห็็นที่่�มีี ค้้นคว้้าด้้วยตนเองในการตั้้�งคำำ�ถามและตอบคำำ�ถามกัับผู้้�เรีียน ความหลากหลาย แตกต่่าง ได้้มีีการโต้้แย้้ง ได้้คิดิ และตัดั สินิ ใจที่่� เพื่่�อกระตุ้ �นให้้ผู้้�เรีียนได้้ใช้้กระบวนการคิิดค้้นคว้้าหาคำำ�ตอบเพื่่�อ จะเลืือกสรุุปแนวคิิดสำำ�คััญ นัับว่่าเป็็นการเรีียนรู้้�ด้้วยตนเอง แก้้ปัญั หาและสรุุปแนวคิดิ ได้้ด้้วยตนเอง เป็น็ การพัฒั นาความคิดิ (Metacognitive) แนวทางการตั้ �งคำำ�ถามเพื่่�อกระตุ้ �นทัักษะการ ระดัับสููงและความคิิดเชิิงสร้้างสรรค์์ของผู้้�เรีียน (กิิตติิชััย คิดิ ตามกระบวนการเรีียนรู้ ้� ตามแนวคิดิ ของ Benjamin Bloom สุุธาสิิโนบล, 2541) ประกอบด้้วยเทคนิคิ ดังั ต่่อไปนี้้� (ธีีรพงศ์์ แก่่นอิินทร์,์ 2554) ควรมีลี ักั ษณะดัังนี้้� 4.1 มีโี ครงสร้้างคำ�ำ ถาม (Structuring) เป็น็ ลำ�ำ ดับั ขั้้น� 3.6.1 เป็นคำ�ถามที่ต้องการความชัดเจน เริ่�มจากการทบทวนความรู้�เ้ ดิมิ ไปสู่�ค่ ำ�ำ ถามที่�่ยากและซัับซ้้อนขึ้�น (Clarification) นักศึกษาสามารถอธิบายได้ไหมว่าเพราะเหตุใด 4.2 มีีระดัับของคำำ�ถามและความชััดเจน (pitching จึงไม่สามารถให้การพยาบาลตามแผนท่ีวางไว้...? (การอธิบาย) and putting clearly) การตั้�งคำำ�ถามมีี 2 ระดัับ ท่ีว่าผู้ป่วยไม่ให้ความร่วมมือ เธอหมายความว่าอย่างไร? 4.2.1 คำำ�ถามระดัับพื้้�นฐาน เป็็นการถามความรู้้ � (การให้ความหมาย) ยกตัวอย่างพฤติกรรมได้ไหม? ความจำำ� นำำ�มาใช้้ในการประเมิินความรู้้�ก่่อนเรีียนเพื่่�อเชื่่�อมโยง (การยกตัวอย่าง) อันนั้นช่วย…..อย่างไร? (การสนับสนุน) สู่่�ความรู้้�ใหม่่ ใครมีค�ำ ถาม…..? (การค้นหา) 4.2.2 คำำ�ถามระดัับสููง เป็็นคำำ�ถามในการส่่งเสริิม 3.6.2 คำ�ำ ถามที่ม�่ ุ่ง�่ หาเหตุุผลและหลักั ฐาน (Reason การคิดิ อย่่างมีีวิิจารณญาณ ผู้�้เรียี นต้้องใช้้ความคิิดในการอธิิบาย and evidence) เช่่น เพราะเหตุุใดนัักศึึกษาคิิดว่่าผู้้�ป่่วย….? ขยายความ การจำำ�แนกแยกแยะในการค้้นหาคำำ�ตอบอย่่าง (การสร้้างประเด็็นการโต้้แย้้ง) เราได้้รู้้�อย่่างไรว่่า….? รอบคอบ (ความเชื่่�อพื้้�นฐาน) เธอมีีเหตุุผลอะไรบ้้าง? (ให้้เหตุุผล) 4.3 มีีทิิศทางและกระจายคำำ�ถาม (directing and เธอมีหี ลัักฐานไหม? (หลัักฐาน) ยกตัวั อย่่างได้้ไหม? (ตัวั อย่่าง) distributing) เป็็นการตั้้�งเป้้าหมายในการตั้้�งคำำ�ถามและเปิิด 3.6.3 คำ�ำ ถามที่แ�่ สวงหาทางเลืือกอื่น�่ ๆ (Alternative โอกาสให้้ผู้้�เรีียนมีีโอกาสตอบอย่่างทั่่�วถึึง อาจใช้้การสุ่่�มถามเพื่่�อ views) เช่่นนัักศึึกษามีีความคิิดเห็็นที่่�แตกต่่างกัันอย่่างไร? ให้้ผู้้�เรียี นตั้ง� ใจฟังั และตอบคำำ�ถาม (กล่่าวทััศนะใหม่่อีีกครั้ �ง) มีีทััศนะอื่่�นไหม? (การคาดเดา) 4.4 มีีการหยุุดรอและการถามต่่อ (pausing and จะเป็น็ อย่่างไรหากมีผี ู้เ้� สนอว่่า..? (ทางเลืือกใหม่่) จะเป็็นอย่่างไร pacing) เป็็นการหยุุดรอในการฟัังคำำ�ตอบเพื่่�อให้้ผู้้�เรีียน หากมีีใครไม่่เห็็นด้้วยกัันนัักศึึกษา...? (การโต้้แย้้ง) ทััศนะนี้้� มีีเวลาคิิดที่�เ่ หมาะสมขึ้น� อยู่�กับั ลัักษณะของคำำ�ถาม แตกต่่างจากทััศนะนั้้�นอย่่างไร? (ความชััดเจน) 4.5 การกระตุ้้น� และการเจาะลึกึ (prompting and 3.6.4 คำำ�ถามที่่�ทดสอบนััย และผลที่่�ตามมา probing) เป็็นการใช้้คำำ�ถามเพื่่�อกระตุ้�นความคิิด และเจาะลึึก (Implication and consequence) เช่่น ปััญหาที่�เ่ กิดิ ขึ้น� ? (นัยั ) เนื่่�องจากคำำ�ตอบของผู้้�เรีียนไม่่ตรงประเด็็น หรืือขาดความ อันั นี้้ส� อดคล้้องกับั สิ่่ง� ที่ก�่ ล่่าวมาก่่อนหน้้านี้้ไ� หม (ความคงเส้้นคงวา) ชัดั เจนจึึงจำ�ำ เป็น็ ต้้องชี้แ� นะ ในการตอบคำ�ำ ถาม เช่่น นักั ศึึกษามีคี วาม คิิดเห็น็ อย่่างอื่�่นอีีกหรืือไม่่? เพราะเหตุุใดจึึงคิดิ เช่่นนั้้น� ? เป็็นต้้น ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
6 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 4.6 การฟัังและการตอบสนอง (listening and ใช้ใ้ นการสร้้างการเรีียนรู้อ้� ย่่างมีีเหตุุผลในการตั้ง� สมมติฐิ าน responding) ท่่าทีขี องครููต้้องสนใจฟังั และตั้ง� ใจฟังั คำ�ำ ตอบ มีี 4 ขั้น� ตอนที่่� 4 การเลืือกแนวทางใหม่่ (choosing a new ลักั ษณะ ดังั นี้้� approach) ผู้้�เรีียนนำำ�ความรู้้�ที่่�ได้้มาผนวกเข้้ากัับแนวคิิด 4.6.1 การฟังั แบบกว้้าง (skim listening) บางครั้ง� ของตนเองและสร้้างมุุมมองใหม่่ในการจัดั การกับั ประเด็น็ ปัญั หา ผู้้�เรีียนตอบไม่่ตรงคำำ�ถามครููต้้องรอฟัังไปก่่อนอาจสะท้้อนถึึง ครููคลิินิิกเปิิดโอกาสให้้ผู้้�เรีียนมีีอิิสระทางความคิิดบนพื้้�นฐาน การใช้้คำำ�ถามที่่ไ� ม่่ชัดั เจนของครูู ควรปรับั คำ�ำ ถามใหม่่ ของการให้้เหตุุผลช่่วยเสริิมสร้้างความคิิดสร้้างสรรค์์ 4.6.2 การฟัังอย่่างค้้นหา (search listening) 1) เป็็นการใช้้คำำ�ถามปลายเปิิดเพื่่�อการกระตุ้้�น การรอฟัังคำ�ำ ตอบที่่�ต้้องการแต่่ต้้องไม่่ละเลยคำำ�ตอบอื่น่� ๆ ด้้วย ให้้ผู้้�เรีียนคิิดอย่่างต่่อเนื่่�องในการหาเหตุุผลและความเชื่่�อ 4.6.3 การฟัังอย่่างสำำ�รวจ (survey listening) (assumption) เป็็นการสำำ�รวจความเข้้าใจของผู้้�เรีียนจากคำำ�ตอบและเจาะ 2) ช่่วยให้้ผู้้�เรีียนทบทวนแนวความคิิดของทฤษฎีีมา ประเด็็นที่�ผ่ ู้้เ� รีียนเกิิดความเข้้าใจผิดิ เป็น็ แหล่่งข้้อมููลที่น�่ ่่าเชื่อ�่ ถืือในการค้้นหาความจริงิ ทำ�ำ ให้้เกิดิ ความ 4.6.4 การฟังั อย่่างต้้องการศึึกษา (study listening) ชัดั เจนเกี่ย� วกัับมโนทัศั น์ข์ องแนวความคิิดของทฤษฎีี เป็น็ การค้้นหาว่่าในคำ�ำ ตอบของผู้เ�้ รียี นได้้สะท้้อนให้้เห็น็ ว่่าผู้เ�้ รียี น 3) คำำ�ถามแบบโสเครติิสช่่วยให้้การอภิิปรายมีีจุุด มีีความเข้้าใจอย่่างไรนำำ�ไปสู่่�การศึึกษาพฤติิกรรมของผู้้�เรีียนเป็็น มุ่่�งหมายและมีีทิิศทางในการกระตุ้้�นให้้มีีการแสวงหาคำำ�ตอบ รายบุุคคล อย่่างแท้้จริิง (Genuine invitation to enquiry) หลักั การใช้ค้ ำ�ำ ถามโดยใช้้วิธิ ีกี ารสะท้้อนคิดิ (reflective การเรียี นรู้โ�้ ดยใช้้คำ�ำ ถาม หมายถึึง กระบวนการของการ thinking) เป็น็ อีกี หนึ่ง�่ กระบวนการคิดิ ทบทวนไตร่่ตรองประเมินิ ใช้้คำำ�ถามเพื่่�อกระตุ้้�นให้้เกิิดการคิิด นำำ�ไปสู่่�การค้้นหาเหตุุผล และวิิเคราะห์์ตััวเองเกี่่�ยวกัับการเรีียนรู้้�ในสถานการณ์์ใน ตรรกะ และพิิจารณาสิ่�งต่่างๆ อย่่างครบถ้้วน เป็็นการบ่่มเพาะ การปฏิิบััติิงานแล้้วนำำ�ไปพััฒนาปรัับปรุุงและเปลี่่�ยนแปลง ทัักษะเชิิงปััญญา (Intellectual Skill) ให้้ผู้้�เรีียนค้้นพบความรู้้� การปฏิบิ ัตั ิใิ ห้้ดีขีึ้น� (พีรี นันั ท์ ์ วิศิ าลสกุุลวงษ์์ และ สุุมิติ ตา สว่่างทุุกข์,์ หรืือแนวทางแก้้ปััญหาด้้วยตนเองโดยครููเป็็นผู้้�ชี้ �แนะ(Guide 2558; พิิริยิ ลักั ษณ์์ ศิริ ิิศุุภลักั ษณ์}์ 2556) จากการศึึกษาที่่ผ� ่่านมา Questioning) ในการกำำ�หนดปััญหาและมีีทัักษะการใช้้คำำ�ถาม พบว่่าการสะท้้อนคิิดเป็็นกระบวนการที่่�เชื่่�อมโยงไปสู่่�การคิิด ที่เ�่ หมาะสม (Navapol Phunthukulratana, 2558) กระบวนการ อย่่างมีวี ิจิ ารณญาณ เป็น็ การทบทวนช่่วยในการจัดั ลำ�ำ ดับั ความคิดิ เรียี นรู้โ� ดยใช้้คำ�ำ ถามเป็น็ ฐานเป็น็ ขั้น� ตอนในการปลููกฝังั ให้้นักั ศึึกษา เกิดิ ความละเอียี ดรอบคอบในการพิจิ ารณาสิ่ง� ต่่างๆ มากขึ้น� ก่่อน เข้้าถึึงศาสตร์ต์ ่่างๆ ด้้วยคำ�ำ ถาม โดยครููจะใช้้คำ�ำ ถามเป็น็ การนำ�ำ ทาง การตัดั สินิ ใจเชื่อ�่ และปฏิบิ ัตั ิิ กระบวนการสะท้้อนคิดิ ประกอบด้้วย ให้้นัักศึึกษาได้้ใช้้ความคิิดวิิเคราะห์์ สัังเคราะห์์การเชื่่�อมโยง 4 ขั้้�นตอนซึ่่�งต้้องใช้้คำำ�ถามจากครููคลิินิิกในการกระตุ้้�น ความคิิดต่่างๆ ในการหาคำำ�ตอบอย่่างมีีเหตุุผล รัังสิินีี พููลเพิ่่�ม กระบวนการคิิดอย่่างมีวี ิจิ ารณญาณ และคณะ (2561) ศึึกษาวิิจััยประสิิทธิิผลการเรีียนการสอนโดย ขั้น� ตอนที่�่ 1 การย้้อนกลับั และรับั รู้ค�้ วามรู้ส� ึึก (reversing ใช้้คำ�ำ ถามเป็น็ ฐานของผู้เ�้ รียี นวิทิ ยาลัยั พยาบาลกองทัพั บก โดยใช้้ and feeling) ครููคลิินิิกช่่วยให้้ผู้เ้� รีียนสะท้้อนความคิิด ประเมิิน คำำ�ถามในการกระตุ้ �นให้้ผู้้�เรีียนตอบคำำ�ถามที่่�เน้้นให้้เกิิดความคิิด ความรู้ส�้ ึึกและความคิดิ เห็น็ ต่่อประสบการณ์์ เป็น็ การเชื่อ�่ มโยงกับั พิิจารณา มีีการวิิเคราะห์์ตรวจสอบความเข้้าใจ ช่่วยกัันคิิดหา ประสบการณ์เ์ ดิมิ การกำ�ำ หนดคำ�ำ ถามเพื่อ�่ ให้้ผู้เ�้ รียี นทำ�ำ ความเข้้าใจ เหตุุผลและฝึึกให้้ถามคำำ�ถามเพื่่�อให้้เกิิดการเรีียนรู้้�ด้้วยตนเอง ประเด็น็ ปัญั หา และเรีียนรู้้�แบบทีีม พบว่่า นัักศึึกษาทุุกคนสามารถสรุุปเนื้้�อหา ขั้้�นตอนที่่� 2 (assessing and analyzing the ประเด็็นสำำ�คััญ วิิเคราะห์์หลัักการเหตุุผลและการนำำ�ไป situation) การเปิิดโอกาสให้้ผู้้�เรีียนแลกเปลี่�ยนความคิิดเห็็นต่่อ ประยุุกต์์ใช้้ในการปฏิิบััติิงานได้้ผ่่านตามวััตถุุประสงค์์หััวข้้อ ประเด็็นปััญหาร่่วมกััน โดยครููคลิินิิกช่่วยสะท้้อนหลัักใน การเรียี นรู้�้ทุุกคน การพิิจารณาข้้อมููล เช่่น ปััญหาที่่�เกิิดขึ้ �นเกิิดจากสาเหตุุใดและ ควรแก้้ไขอย่่างไร การอธิิบายเหตุุผลในการปฏิิบััติิ เพราะเหตุุใดจึึงคิดิ เช่่นนั้้�น เป็น็ ต้้น ขั้น� ตอนที่�่ 3 การค้้นหาข้้อมููลและการวางแผน (searching for information and planning) ครููคลินิ ิกิ ช่่วยให้้ผู้เ�้ รียี นค้้นหา สรุุปจากข้้อมููลที่่�เกี่�ยวข้้องโดยเชื่่�อมโยงกับั แนวคิิดทฤษฎีีที่�่นำำ�มา ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 7 Journal of Vongchavalitkul University 5. แนวทางการใช้ค้ ำ�ำ ถามในการเรียี นการสอนการปฏิบิ ัตั ิิ และผู้้�เรีียน ควรมีีลัักษณะของสััมพัันธภาพเชิิงช่่วยเหลืือ การพยาบาลในคลิินิกิ สร้้างความรู้ส�้ ึึกที่ม�่ั่น� คงและปลอดภัยั ต่่อผู้เ�้ รียี นในการตอบคำ�ำ ถาม หลีีกเลี่�ยงการดููถููกความคิิด การตำำ�หนิิติิเตีียนความสามารถของ 5.1 ลักั ษณะการเรียี นการสอนการปฏิบิ ัตั ิกิ ารพยาบาล ผู้�้เรียี นจะส่่งผลให้้ผู้เ้� รีียนไม่่กล้้าคิิด ไม่่กล้้าตอบ ในคลินิ ิิก แนวทางการใช้้คำำ�ถาม ลัักษณะการเรีียนรู้้�แบบกลุ่่�มย่่อย แลกเปลี่ �ยนเรีียนรู้้� 1) การประชุุมปรึึกษาทางการพยาบาล สามารถใช้้ ปััญหาและร่่วมกัันปฏิิบััติิงานโดยมีีการมอบหมายงานใน คำำ�ถามระดับั พื้้น� ฐาน เป็็นการถามความรู้้� ความจำ�ำ เพื่อ�่ เชื่่อ� มโยง การดููแลผู้ป�้ ่่วยเป็น็ รายบุุคคลเป็น็ กรณีศี ึึกษา เพื่่�อให้้นักั ศึึกษานำำ� สู่�่ความรู้�้ใหม่่ เช่่น ทฤษฎีใี ดที่่อ� ธิิบายสาเหตุุของการเจ็บ็ ป่่วยด้้วย ความรู้้�ในภาคทฤษฎีีไปสู่่�การปฏิิบััติิได้้จริิงจากการมอบหมาย โรคนี้้�? เป็น็ ต้้น กรณีีศึึกษาเป็็นรายบุุคคล หรืือการเลืือกสถานการณ์์ที่่�น่่าสนใจ 2) การใช้้คำำ�ถามสะท้้อนความคิิดเพื่่�อกระตุ้้�นการคิิด ให้้หลากหลายครอบคลุุมวััตถุุประสงค์์รายวิิชา โดยมีีความ อย่่างมีีวิิจารณญาณ เช่่น เพราะเหตุุใดการติิดตามสััญญาณชีีพ แตกต่่างในแต่่ละวััน โดยการใช้้คำำ�ถามกระตุ้้�นความคิิด จึึงมีีความสำำ�คััญหลัังการผ่่าตััด? หรืือการให้้ผู้้�เรีียนสัังเกต อย่่างต่่อเนื่่�องด้้วยตนเอง แล้้วใช้้ประสบการณ์์ที่่�เกิิดขึ้ �นนำำ�ไป สถานการณ์์การพยาบาลแล้้วครููใช้้คำำ�ถามเจาะลึึกเพื่่�อส่่งเสริิม สู่่�ความเข้้าใจว่่าการดำำ�เนิินการที่่�เหมาะสมควรเป็็นอย่่างไร การคิิด เช่่น มีีบางสิ่่�งบางอย่่างที่่�น่่าสนใจ จากอาการแสดง โดยการให้้ข้้อมููลย้้อนกลัับในสถานการณ์์นั้้�นๆ ทัันทีี ของผู้�้ป่ว่ ยน่่าจะบ่่งบอกถึึงภาวะแทรกซ้้อนอะไร? เป็น็ ต้้น โดยมีีกิิจกรรมการนิิเทศ ดัังต่่อไปนี้้� (พวงรััตน์์ บุุญญานุุรัักษ์์, 3) การเยี่�ยมตรวจทางการพยาบาล สามารถใช้้คำำ�ถาม 2539) แบบโสเครติิสในการถามเหตุุผลในการปฏิิบััติิการพยาบาล เช่่น 5.1.1 การมอบหมายงาน (assignment) มีีเหตุุผลอะไรในการงดอาหารเสริิมทางสายยางสำำ�หรัับผู้้�ป่่วย 5.1.2 การประชุุมปรึึกษาทางการพยาบาล (nursing รายนี้้�? หรืือการยกประเด็็นทางการพยาบาลที่่�น่่าสนใจนำำ�มา conference) อภิิปรายร่่วมกััน โดยให้้ทบทวนแนวความคิิดของทฤษฎีีมาเป็็น 5.1.3 การเยี่่�ยมตรวจทางการพยาบาล (nursing แหล่่งข้้อมููลที่่�น่่าเชื่่�อถืือในการอภิปิ รายร่่วมกััน round) ขั้ �นที่่� 3 การประเมิินผลการปฏิิบััติิ เป็็นการติิดตาม 5.1.4 การเป็็นต้้นแบบการให้้การดููแลด้้วยความ สังั เกตการปฏิบิ ัตั ิงิ านโดยมุ่ง�่ ค้้นหาจุุดเด่่น (strength) และจุุดอ่่อน เอื้อ� อาทร (caring) (weakness ของนัักศึึกษาพยาบาล มีีความสามารถให้้การดููแล 5.2 การใช้ค้ ำ�ำ ถามในการเรียี นการสอนการปฏิบิ ัตั ิกิ าร ผู้้�ป่่วยเป็็นไปตามแผนการพยาบาลหรืือไม่่ มีีปััญหาอุุปสรรค พยาบาลในคลิินิิก สามารถจะใช้้คำำ�ถามในทุุกขั้้�นตอนของ อย่่างไร เป็็นการให้้ข้้อมููลย้้อนกลัับในการปฏิิบััติิการพยาบาล กิจิ กรรมการนิิเทศประกอบด้้วยขั้�นตอน ดัังต่่อไปนี้้� หรืือการ Pre conference ในช่่วงเช้้าก่่อนการปฏิิบััติิการ ขั้ �นที่่� 1 การประเมิินผู้้�เรีียน ครููคลิินิิกต้้องวางแผน พยาบาลให้้นัักศึึกษารายงานแผนการพยาบาลที่่�เตรีียมไว้้ การนิิเทศเริ่ �มจากการปฐมนิิเทศผู้้�เรีียนให้้เห็็นภาพรวมของ สำำ�หรัับผู้้�ป่่วยที่่�ได้้รัับมอบหมายในการดููแล และในช่่วงเย็็นจะ การปฏิบิ ัตั ิกิ ารพยาบาลในคลินิ ิกิ การสร้้างบรรยากาศที่ผ�่ ่่อนคลาย มีกี าร Post conference ประเมินิ ผลการปฏิิบััติงิ านในแต่่ละวันั ที่เ่� อื้�อต่่อการเรียี นรู้้� การแนะนำ�ำ ผู้�้สอนและผู้้เ� รีียน เพื่่�อให้้คำำ�ปรึึกษาชี้้�ในแต่่ละวััน แนวคำำ�ถามต้้องเป็็นลัักษณะ แนวทางการใช้้คำ�ำ ถามในการประเมิินผู้�เ้ รียี น ปัญั หาอุุปสรรคที่เ�่ กิดิ ขึ้น� ระหว่่างการให้้การพยาบาลเป็น็ อย่่างไร? 1) เสริมิ สร้้างการตระหนักั รู้ใ� นตนเอง เช่่น นักั ศึึกษารู้ส� ึึก การแก้้ไขปััญหาที่เ�่ กิิดขึ้�นพร้้อมเหตุุผล? เป็น็ ต้้น อย่่างไรในการฝึกึ ภาคปฏิบิ ัตั ิกิ ารพยาบาล? 2) การเรีียนอย่่างมีีเป้้าหมาย เช่่น ความคาดหวัังของ นัักศึึกษาในการฝึกึ ภาคปฏิบิ ัตั ิิการพยาบาล? 3) ประเมิินความรู้้�เดิิมเพื่่�อเชื่่�อมโยงสู่่�ความรู้้�ใหม่่ เช่่น การพยาบาลผู้้�ป่่วยโรค...ควรรวบรวมข้้อมููลใดบ้้างเพื่่�อสนัับสนุุน ข้้อวินิ ิจิ ฉัยั การพยาบาล? ขั้ �นที่่� 2 กลยุุทธ์์การนิิเทศการปฏิิบััติิการพยาบาล ประกอบด้้วย สิ่่�งที่่�สำำ�คััญที่่�สุุดคืือสััมพัันธภาพระหว่่างผู้้�สอน ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
8 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 6. การใช้ค้ ำ�ำ ถามสำำ�หรับั ครููคลินิ ิกิ การตั้้�งคำำ�ถามอย่่างเป็็นระบบ โดยเริ่ �มจากการใช้้คำำ�ถาม หัวั ใจของการสอนการปฏิบิ ัตั ิกิ ารพยาบาลในคลิินิกิ คืือ ในการให้้เหตุุผล การเชื่่�อมโยงกัับแนวคิิดทฤษฎีี การพิิจารณา การช่่วยเหลืือให้้ผู้�้เรีียนนำ�ำ ความรู้้ไ� ปสู่�ก่ ารปฏิิบััติิ ครููต้้องใช้้กลวิิธีี ปััจจััยที่่�เกี่ �ยวข้้อง มุุมมองต่่อปััญหา การพิิจารณาทางเลืือกจาก การสอนที่่�ส่่งเสริิมการเรีียนรู้้� และมีีวิิธีีการเรีียนการสอนที่่� ความน่่าเชื่�อ่ ถืือของข้้อมููลและตััดสิินใจ สามารถพััฒนาการคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณ (Tofade, Elsner, & Haines, 2013)16 สามารถนำำ�มาประยุุกต์์ใช้้ในการสอน 7. วิิธีีการวััดผลลััพธ์์การเรีียนรู้้�หลัังการสอนโดยใช้้ ภาคปฏิบิ ััติิได้้ดัังต่่อไปนี้้� คำ�ำ ถาม 6.1 การใช้้คำำ�ถามสำำ�หรัับครููคลิินิิกเพื่่�อประเมิินความรู้้� หลัังการจััดการเรีียนการสอนต้้องมีีการวััดผลลััพธ์์ ความเข้้าใจและผลการปฏิิบััติ ิ การเรีียนรู้้� หรืือการประเมิิน ซึ่่�งไม่่เน้้นการประเมิินเฉพาะ 6.1.1 การประเมิินความรู้้� คำำ�ถามมีีลัักษณะ ทัักษะพื้้�นฐาน แต่่จะเน้้นประเมิินทัักษะการคิิดวิิเคราะห์์ ทบทวนความจำำ�ในภาคทฤษฎีี การให้้คำำ�จำำ�กััดความการสรุุป ความสามารถในการแก้้ ปััญหา และการแสดงออกที่่�เกิิดจาก ประเด็น็ สำ�ำ คัญั ของความรู้้ท� ี่่�ได้้เรีียนมา การปฏิิบััติิในสภาพจริิง ในการเรีียนรู้้�ในการศตวรรษที่่� 21 6.1.2 ประเมิินความเข้้าใจ คำำ�ถามมีีลัักษณะ มีีวิิธีีการดัังนี้้� (ฤติินัันท์์ สมุุทร์์ทััย, วีีณา วโรตมะวิิชญ์์ และ ให้้อธิิบาย จำำ�แนกความแตกต่่าง บอกความสััมพัันธ์์และเหตุุผล เสาวนิิตย์์ เจริิญชัยั , 2562) การยกตััวอย่่าง 7.1 การสัังเกต เป็็นการเก็็บข้้อมููลพฤติิกรรมด้้านการ 6.1.3 ประเมิินผลการปฏิิบััติิคำำ�ถามมีีลัักษณะ ใช้้ความคิิด การปฏิบิ ััติงิ าน อารมณ์์ ความรู้ส้� ึึก และลัักษณะนิิสัยั การสรุุปข้้อคิิดเห็็นจากการปฏิิบััติิ อธิิบายขั้ �นตอนการปฏิิบััติิ โดยสามารถทำำ�ได้้ทุุกที่่�ทุุกเวลา ทั้้�งในห้้องเรีียน นอกห้้องเรีียน เหตุุผลในการปฏิบิ ััติ ิ การประยุุกต์์ใช้้ความรู้้ � หรืือในสถานการณ์์อื่่�นนอกสถานศึึกษา ซึ่่�งมีีวิิธีีดำำ�เนิินการ 6.2 ประเภทของคำำ�ถามมีี 3 ลัักษณะ อยู่ �สองลัักษณะคืือ การสัังเกตทำำ�ได้้โดยตั้้�งใจ กัับการสัังเกต 6.2.1 ความรู้�้พื้้�นฐานในภาคทฤษฎีใี นการนำำ�มาใช้้ ที่่�ทำำ�โดยไม่่ตั้้�งใจ การสัังเกตโดยตั้้�งใจหรืือมีีโครงการสร้้าง ในสถานการณ์์ต่่างๆ เช่่น จากสถานการณ์์นี้้� นัักศึึกษาคิิดว่่า หมายถึึงการที่่�ครููกำำ�หนดพฤติิกรรมที่่�ต้้องสัังเกต รวมถึึง เกิิดอะไรขึ้้�นกัับผู้้�ป่่วยรายนี้้�และอธิิบายสาเหตุุการเกิิดด้้วย ช่่วงเวลาและวิธิ ีกี ารสังั เกต ส่่วนการสังั เกตแบบไม่่ตั้้�งใจ หรืือไม่่มีี ทฤษฎีใี ด? โครงสร้้างนั้้�น หมายถึึงไม่่มีีกำำ�หนดรายการสัังเกตไว้้ล่่วงหน้้า 6.2.2 การนำำ�ความรู้้�มาประยุุกต์์ใช้้อย่่างไร เช่่น ครููอาจมีีกระดาษแผ่่นเล็็กๆ ติดิ ตััวไว้้ตลอดเวลาเพื่่�อบัันทึึก จากสถานการณ์์นี้้�เกิิดอะไรขึ้ �นกัับผู้้�ป่่วย ควรให้้การพยาบาล 7.2 การสััมภาษณ์์ เป็็นอีีกวิิธีีหนึ่่�งที่่�ใช้้เก็็บข้้อมููล อย่่างไร? พฤติิกรรมของผู้้�เรีียนในด้้าน ความคิิด สติิ ปััญญา ความรู้้�สึึก 6.2.3 การแก้้ปััญหาและมุุมมองต่่อปััญหาเป็็น กระบวนการขั้�นตอนในการทำำ�งาน และวิิธีีแก้้ปััญหาต่่างๆ ได้้ดีี อย่่างไร เช่่น จากกรณีีศึึกษาประเด็็นปััญหาที่่�สำำ�คััญคืืออะไร ซึ่ง�่ เป็น็ วิธิ ีที ี่อ�่ าจใช้ป้ ระกอบการสังั เกตเพื่อ�่ ให้้ได้้ข้้อมููลที่ม�่ั่น� ใจมาก และมีีแนวทางแก้้ไขปัญั หาด้้วยวิธิ ีีใดบ้้าง? ยิ่ �งขึ้้�น โดยก่่อนที่่�ครููจะสััมภาษณ์์นั้้�น ควรหาข้้อมููลเกี่่�ยวกัับ 6.3 ข้้อควรคำ�ำ นึึงในการใช้้คำ�ำ ถาม ได้้แก่่ ภููมิิหลัังของผู้้�เรีียนและเตรีียมชุุดคำำ�ถามล่่วงหน้้าเสีียก่่อน 6.3.1 บรรยากาศที่่�เอื้้�อต่่อการเรีียนรู้้� ด้้วยการ เพื่่�อทำำ�ให้้การสััมภาษณ์์เจาะตรงประเด็็นและได้้ข้้อมููล ฟัังอย่่างตั้้�งใจ มีีรอยยิ้้�ม ชมเชยเมื่่�อตอบถููก หากตอบผิิด เพิ่่ม� มากขึ้น� และขณะสััมภาษณ์ค์ รููควรใช้ว้ าจา ท่่าทาง น้ำ�ำ� เสีียง คิิดว่่าดีีกว่่าไม่่กล้้าตอบ ให้้ฟัังความคิิดเห็็น เพราะเหตุุใด ที่่�อบอุ่่�นเป็็นกัันเอง เพื่่�อผู้้�เรีียนรู้้�สึึกปลอดภััย และมีีแนวโน้้ม จึึงคิิดเช่่นนั้้น� ให้้คำำ�ชี้้แ� นะ เพื่�่อให้้คิิดใหม่่ และให้้กำำ�ลังั ใจสำ�ำ หรับั จะให้้ข้้อมููลต่่างๆ ควรสััมภาษณ์์ผู้้�เรีียนด้้วยคำำ�ถามที่่�เข้้าใจง่่าย คำ�ำ ถามคำำ�ตอบต่่อไป และอาจใช้้การสััมภาษณ์์กัับบุุคคลใกล้้ชิิดผู้้�เรีียนร่่วมด้้วยเพื่่�อ 6.3.2 ควรถามทีลี ะคำำ�ถาม ถ้้าไม่่ตอบอาจเรียี กชื่อ�่ ให้้ได้้ข้้อมููลเกี่ย� วกัับผู้�เ้ รีียนเพิ่่ม� เติิม ให้้เวลาคิิด หรืือแนะแนวการคิิดเพื่่�อให้้เห็็นแนวทางการตอบ 7.3 การตรวจงาน เป็็นการวััดและประเมิินผลที่่�เน้้น หลัังจากตอบคำำ�ถาม ช่่วยทบทวนความรู้้�ให้้เกิิดความกระจ่่าง การนำำ�ผลการประเมินิ ไปใช้้ทัันทีใี น 2 ลักั ษณะ คืือ เพื่อ�่ การช่่วย มากขึ้น� เหลืือผู้้�เรีียนและเพื่่�อช่่วยปรัับปรุุงการสอนของครูู จึึงเป็็นการ 6.3.3 ควรเพิ่่�มระดัับความยากของคำำ�ถามขึ้้�น ประเมิินที่่�ควรดำำ�เนิินการตลอดเวลา และควรมีีลัักษณะที่่�ครูู ตามลำ�ำ ดับั เพื่อ�่ พัฒั นาการคิดิ ในระดัับสููงขึ้น� ครููจำ�ำ เป็น็ ต้้องพัฒั นา สามารถประเมิินพฤติิกรรมระดัับสููงของผู้้�เรีียนได้้ เช่่น ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 9 Journal of Vongchavalitkul University การตรวจแบบฝึกึ หัดั ผลงานภาคปฏิบิ ัตั ิิ โครงการ/โครงงานต่่างๆ ครููคลิินิิกสามารถพััฒนาทัักษะการคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณจาก เป็็นต้้น การศึึกษารายกรณีี หรืือประเด็็นปััญหาที่่�พบจากประสบการณ์์ 7.4 การรายงานตนเอง เป็น็ การให้้ผู้เ�้ รียี นเขียี นบรรยาย ฝึกึ การปฏิบิ ัตั ิกิ ารพยาบาลในคลินิ ิกิ ด้้วยการตั้ง� ประเด็น็ คำ�ำ ถามใน หรืือตอบคำำ�ถามสั้ �นๆ หรืือ ตอบแบบ สอบถามที่่�ครููสร้้างขึ้ �น ลักั ษณะ เพราะเหตุุใด เป็็นอะไร และเกิิดขึ้น� ย่่างไร เน้้นคำำ�ถาม เพื่อ�่ สะท้้อนถึึงการเรียี นรู้ข�้ องผู้เ�้ รียี นทั้้ง� ความรู้�้ ความเข้้าใจ วิธิ ีคี ิดิ เชิิงลึึกกระตุ้้�นการค้้นหาข้้อมููล ข้้อโต้้แย้้ง การไตร่่ตรอง วิิธีีทำำ�งานความพอใจในผลงาน ความต้้องการพััฒนาตนเองให้้ดีี เกี่่�ยวกัับทางเลืือกในการปฏิิบััติิ ครููต้้องตระหนัักรู้้�ถึึงข้้อมููลที่่� ยิ่�งขึ้�น เกี่�ยวข้้องกัับประเด็็นคำำ�ถาม สามารถปรัับคำำ�ถามได้้หลากหลาย 7.5 การใช้้บัันทึึกจากผู้้�ที่่�เกี่ �ยวข้้อง เป็็นการรวบรวม ให้้เกิิดความชััดเจนต่่อผู้้�เรีียน มีีการวางแผนการใช้้คำำ�ถาม ข้้อมููลความคิดิ เห็น็ ที่เ่� กี่ย� วข้้องกับั ตััวผู้�เ้ รีียน เช่่น พยาบาลพี่่เ� ลี้�ยง และคำำ�ตอบ สิ่่�งที่่�สำำ�คััญที่่�สุุดคืือสััมพัันธภาพระหว่่างผู้้�สอน พยาบาลหััวหน้้าตึึก โดยมีีการประเมิินผลร่่วมกัับแหล่่งฝึึกหลััง และผู้้�เรีียนควรมีีลัักษณะของสััมพัันธภาพเชิิงช่่วยเหลืือ การเรีียนภาคปฏิิบัตั ิิ สร้้างความรู้้�สึึกที่่ม�ั่น� คงและปลอดภัยั ต่่อผู้เ�้ รียี นในการตอบ 7.6 การใช้ข้ ้อ้ สอบแบบเน้้นการปฏิิบัตั ิจิ ริิง คืือการใช้้ วิธิ ีกี ารวัดั ผลลัพั ธ์ก์ ารเรียี นรู้ห�้ ลังั การสอนโดยใช้้คำ�ำ ถาม แบบทดสอบเพื่่�อวััดสิ่่�งที่่�ผู้้�เรีียนได้้ปฏิิบััติิจริิง ซึ่่�งข้้อสอบนั้้�น ควรใช้้วิิธีีการเก็็บข้้อมููลหลายๆ วิิธีีรวมกััน เพื่่�อให้้ได้้ข้้อมููล จะต้้องมีีความหมายต่่อผู้้�เรีียน เลีียนแบบสภาพความเป็็นจริิง ที่่�หลากหลาย และครอบคลุุมพฤติิกรรมทุุกด้้าน ซึ่่�งได้้แก่่ สำ�ำ หรับั การสอนในคลินิ ิกิ จะเน้้นเรื่อ�่ งการสอบ OSCE (Objective การสัังเกต การสััมภาษณ์์ การตรวจงาน การรายงานตนเอง Structured Clinical Examination) ที่จ�่ ะครอบคลุุมความสามารถ การใช้บ้ ันั ทึึกจากผู้ท�้ ี่เ�่ กี่ย� วข้้อง การใช้้ข้อสอบแบบเน้้นการปฏิบิ ัตั ิิ ของผู้้�เรีียนและเนื้้�อหาตามหลัักสููตร เน้้นให้้มีีหลายคำำ�ตอบและ จริิง เพื่่�อให้้เกิิดการเสริิมสร้้างนิิสััยการคิิดที่่�ยั่ �งยืืนผู้้�เรีียนต้้องมีี หลายวิิธีหี าคำำ�ตอบ และมีีเกณฑ์ก์ ารให้้คะแนนที่�ช่ ััดเจน การฝึึกการคิิดบ่่อยๆ และฝึึกการตั้้�งคำำ�ถามจากประสบการณ์์ วิิธีีการประเมิินที่�ก่ ล่่าวมาแล้้ว ถ้้าจะให้้ได้้มาซึ่่�งผลการ ที่่�พบเจอด้้วยตััวเอง ซึ่่�งเป็็นทัักษะที่่�จำำ�เป็็นอย่่างยิ่่�งใน เรีียนรู้้�ที่่�แท้้จริิงของผู้้�เรีียนนั้้�น ครููควรจะใช้้วิิธีีการเก็็บข้้อมููล การเรียี นรู้�้ในศตวรรษนี้้� และอนาคต หลายๆ วิิธีีรวมกััน เพื่อ่� ให้้ได้้ข้้อมููลที่�่หลากหลาย และครอบคลุุม พฤติิกรรมทุุกด้้าน รวมถึึงมีีเกณฑ์์การประเมิินชััดเจน 9. เอกสารอ้้างอิงิ และมีีจำำ�นวนมากเพีียงพอที่่�จะประเมิินผลที่่�เกิิดขึ้�นในตััวผู้้�เรีียน 1. กิติ ติิชัยั สุุธาสิโิ นบล. (2541). ผลการใช้้เทคนิคิ การตั้ง้� คำ�ำ ถาม อย่่างมั่่�นใจจึึงจะถืือว่่าเป็็นการวััดและประเมิินผลตามสภาพจริิง ของครููที่่�มีีต่่อผลสััมฤทธิ์์�ทางการ เรีียนวิิทยาศาสตร์์ อย่่างมีปี ระสิทิ ธิภิ าพและสามารถนำำ�ไปปรัับใช้้ได้้นั้้น� เอง ทัักษะกระบวนการทางวิิทยาศาสตร์์ และพฤติิกรรม กลุ่่�มของผู้�เรีียนชั้�น้ ประถมศึึกษาปีที ี่�่ 5. ปริิญญานิิพนธ์์ 8. บทสรุุป การศึึกษาศาสตร์์มหาบััณฑิิต, มหาวิิทยาลััย การพััฒนาการคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณของนัักศึึกษา ศรีีนครินิ ทรวิโิ รฒ ประสานมิิตร. พยาบาล โดยการตั้้�งคำำ�ถามที่่�ตรงตามทัักษะที่่�ต้้องการให้้เกิิด 2. ชนาธิิป พรกุุล. (2554). การสอนกระบวนการคิิดทฤษฎีีและ ทักั ษะการเรียี นรู้ใ�้ นศววรรษที่่� 21 ครููคลิินิกิ นับั ว่่าเป็น็ ผู้�ม้ ีีบทบาท การนำ�ำ ไปใช้.้ (พิมิ พ์ค์ รั้ง� ที่2�่ ).กรุุงเทพฯ: บริษิ ัทั วี.ี พรินิ ท์.์ สำำ�คััญในฐานะผู้้�ถาม คำำ�ถามที่่�ดีีจะช่่วยให้้การเรีียนบรรลุุ 3. ทิิศนา แขมมณีี. (2554). ทัักษะการคิิดวิิเคราะห์์ วััตถุุประสงค์์ และเปิิดโอกาสให้้ผู้้�เรีียนสามารถพััฒนาความคิิด สัังเคราะห์์ สร้้างสรรค์์และการคิิดอย่่างมีี ระดัับสููงได้้ การใช้้คำำ�ถามในการเรีียนการสอนการปฏิิบััติิการ วิิจารณญาณ: การบููรณาการในการจััดการเรีียนรู้้�. พยาบาลในคลินิ ิกิ สามารถจะใช้้คำ�ำ ถามในทุุกขั้น� ตอนของกิจิ กรรม วารสารบััณฑิิตยสถาน, 36(2), 188-204. การนิิเทศ หลัักการตั้ �งคำำ�ถามในการสอนปฏิิบััติิการพยาบาลใน 4. ธีีรพงศ์์ แก่่นอิินทร์์. (2554). วิิธีีสอนแบบโสเครติิส. คลิินิิก ต้้องเน้้นคำำ�ถามเชิิงลึึกกระตุ้�นการค้้นหาข้้อมููล ข้้อโต้้แย้้ง วารสารศึึกษาศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยสงขลานคริินทร์์ การไตร่่ตรองเกี่ย� วกับั ทางเลืือกในการปฏิบิ ัตั ิ ิ คำ�ำ ถามจึึงต้้องเป็น็ ไป วิิทยาเขตปััตตานีี, 22(2), 158-166. ในลักั ษณะ เพราะเหตุุใด เป็น็ อะไร และเกิดิ ขึ้น� ย่่างไร การเรียี นรู้�้ 5. บรรจง อมรชีีวิิน. (2556). เปลี่่�ยนห้้องเรีียนให้้เป็็นห้้องคิิด แบบกลุ่่�มย่่อย จะมีีการเรีียนรู้้�ได้้ดีีกว่่ากลุ่่�มใหญ่่ หรืือรายบุุคคล ด้้วยการสืบื ถามเชิิงปรััชญา. กรุุงเทพฯ: ภาพพิิมพ์์ ปีีที่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
10 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 6. ปิิยาณีี ณ นคร, ดนุุลดา จามจุุรีี, ดรุุณีี ชุุณหวััต และมนััส 13. Carlson, E., Wann-Hansson, C., Pilhammar, E. (2009). บุุญประกอบ, (2559). การศึึกษาแนวทางการจััดการ Teaching during clinical practice: Strategies เรีียนรู้้�ผ่่านการสะท้้อนคิิดเพื่่�อพััฒนากระบวนการคิิด used by preceptors in nursing education. Nurse อย่่างมีีวิิจารณญาณในนัักศึึกษาพยาบาล. รามาธิิบดีี Education Today, 29(2009), 522-526. พยาบาลสาร, 44(1), (206-221). 14. Linda, M. Murawski. (2014). Critical Thinking in the 7. พวงรััตน์์ บุุญญานุุรัักษ์์. (2539). คู่่�มืือการนิิเทศการฝึึก classroom and beyond. Journal of Learning in ประสบการณ์ว์ ิชิ าชีีพพยาบาล. ชลบุุรี:ี ศรีศี ิลิ ปการพิมิ พ์.์ Higher Education, 10(1), 25-30. 8. พิิริิยลัักษณ์์ ศิิริิศุุภลัักษณ์์. (2556). การสอนนัักศึึกษาเพื่่�อ 15. Navapol Phunthukulratana. (2558). การจััด พััฒนาทัักษะการคิิดอย่่างมีีวิิจารณญาณ: วารสาร การเรีียนรู้้�แบบใช้้คำำ�ถาม (Questioning Method). วิทิ ยาลััยบรมราชชนนีี, 19(2), 5-19. Retrieved Jan 9, 2020, from https://sites. 9. พีีรนัันท์์ วิิศาลสกุุลวงษ์์ และสุุมิิตตา สว่่างทุุกข์์. (2558). google. com/site/khunkrunong/n12 การเรียี นรู้ผ� ่่านการสะท้้อนกลับั การปฏิบิ ัตั ิขิ องนักั ศึึกษา 16. Nazmi Al-Shalabi. (2009). Critical Thinking Skills: พยาบาลในห้้องคลอด. วารสารเกื้้�อการุุณย์์, 22(2), The Recipe for an Overwhelming Success in 57-69. the 21st Century. International Journal of 10. รัังสิินีี พููลเพิ่่�ม, จัันทนา โปรยเงิิน, แสงจัันทร์์ สุุนัันต๊๊ะ Humanities and Social Science, 5(8), 102-105. และนนทิกิ า พรหมแป้ง้ . (2561). ประสิทิ ธิผิ ลการเรียี น 17. Tofade, T., Elsner, J., & Haines, S. T. (2013). การสอนโดยใช้้คำำ�ถามเป็็นฐานของผู้้�เรีียนพยาบาล Best practice strategies for effective use of วิทิ ยาลัยั พยาบาลกองทัพั บก. วารสารพยาบาลทหารบก, questions as a teaching tool. American Journal 19(3), 126-136. of Pharmaceutical Education, 77(7), 155. 11. วิยิ ะดา รัตั นสุุวรรณ. (2547). การพััฒนาหลัักสูตู รอบรมเพื่่อ� https://doi.org/10.5688/ ajpe777155 พััฒนาความสามารถในการคิิดไตร่่ตรองของอาจารย์์ พยาบาล. ปริิญญานิิพนธ์์การศึึกษาดุุษฎีีบััณฑิิต, มหาวิิทยาลัยั ศรีีนครินิ ทรวิโิ รฒ ประสานมิติ ร. 12. ฤติินัันท์์ สมุุทร์์ทััย. วีีณา วโรตมะวิิชญ์์ และเสาวนิิตย์์ เจริิญชััย. (2562). การประเมิินตามสภาพจริิงของ ผลการเรีียนรู้้�ตามกรอบมาตรฐานคุุณวุุฒิิอุุดมศึึกษา ระดับั ปริญิ ญาตรี ี สาขาศึึกษาศาสตร์.์ วารสารครุุศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย, 47(4), 407-428. ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 11 Journal of Vongchavalitkul University ปจั จยั ทส่ี มั พนั ธก์ บั ระยะเวลามาถงึ โรงพยาบาล หลงั จากเกดิ อาการของผปู้ ว่ ยโรคหลอดเลอื ดสมองระยะเฉยี บพลนั โรงพยาบาลหนองกงุ ศรี จงั หวดั กาฬสนิ ธ์ุ Factors Related to Onset to Arrival Time in Acute Ischemic Stroke Patients Admitted into Nongkungsi Hospital, Karasin Province Received : October 8, 2019 นภัสั นันั ท์์ ภูขู าว, ป.พ.ส.1* Revised : January 2, 2020 (Naphatsanan Pookhao, Dip in Nursing Science) Accepted : January 13, 2020 บทคดั ยอ่ วััตถุุประสงค์์: เพื่่�อศึึกษาระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือด ระยะเฉีียบพลััน และปััจจััยที่่�สััมพัันธ์์กัับระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือด ระยะเฉียี บพลััน โรงพยาบาลหนองกุุงศรีี จังั หวัดั กาฬสินิ ธุ์� วิธิ ีกี ารศึกึ ษา : เป็น็ การศึึกษาย้้อนหลังั กลุ่ม�่ ตัวั อย่่างเป็น็ ผู้ป�้ ่ว่ ยโรคหลอดเลืือดสมองชนิดิ ขาดเลืือดระยะเฉียี บพลันั (Ischemic stroke) จำำ�นวน 102 ราย ที่่�มารัับการรัักษาในโรงพยาบาลหนองกุุงศรีี เครื่่�องมืือที่่�ใช้้ในการวิิจััยได้้แก่่ แบบบัันทึึกข้้อมููล ส่่วนบุุคคล ข้้อมููลการได้้รับั ความรู้เ� กี่ย� วกับั สัญั ญาณเตืือนโรคหลอดเลืือดสมองชนิดิ ขาดเลืือดระยะเฉียี บพลันั ของผู้ป�้ ่ว่ ย ข้้อมููลด้้านระบบ การนำำ�ส่่งผู้้�ป่่วยและระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้�ป่่วย วิิเคราะห์์ข้้อมููลโดยใช้้ความถี่ � ร้้อยละ ค่่าเฉลี่่�ย ค่่าเบี่่�ยงเบนมาตรฐาน และวิเิ คราะห์ค์ วามสััมพัันธ์์โดยใช้้สถิติ ิิ chi-square. ผลการวิจิ ัยั : พบว่่ากลุ่ม�่ ตัวั อย่่างส่่วนใหญ่่เป็น็ เพศชาย ร้้อยละ 52.0 อายุุเฉลี่่ย� 64 ปีี (S.D. = 11.62) การศึึกษาระดับั ประถมศึึกษา ร้้อยละ 56.9 ไม่่ได้้ประกอบอาชีีพ ร้้อยละ 53.9 ระยะทางจากบ้้านผู้้�ป่ว่ ยถึึงโรงพยาบาลเฉลี่่�ย 8.94 กม. ไม่่เคยได้้รับั ความรู้้เ� กี่�ยวกัับ สัญั ญาณเตืือนโรคหลอดเลืือดสมอง ร้้อยละ 76.5 มาโรงพยาบาลหลัังเกิิดอาการโดยรถส่่วนตัวั หรืือรถบริิการสาธารณะ (ไม่่ได้้ใช้ร้ ถ บริิการทางการแพทย์์ฉุุกเฉิิน) ร้้อยละ 82.35 เวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการ เฉลี่่�ย 22.4 ชั่่�วโมง และระยะเวลามาถึึง โรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของโรคหลอดเลืือดสมองระยะเฉียี บพลันั ล่่าช้้า (มากกว่่า 270 นาทีี) ร้้อยละ 51.96 และพบว่่าปัจั จััย ด้้านการรัับข้้อมููลความรู้้�เกี่่�ยวกัับสััญญาณเตืือนของโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบพลััน กัับระยะเวลามาถึึง โรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้�ป่่วยผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบพลััน มีีความสััมพัันธ์์กัันอย่่างมีี นััยสำำ�คััญทางสถิิติิที่่�ระดัับ p< .05 จึึงควรให้้ความรู้้�เกี่ �ยวกัับสััญญาณเตืือนของโรค และการจััดการกัับอาการแก่่ผู้้�ป่่วย ญาติิหรืือ บุุคคลใกล้้ชิิดผู้้�ป่่วยที่่�เป็็นกลุ่่�มเสี่ �ยงในการเกิิดผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบพลัันเพื่่�อให้้ผู้้�ป่่วยได้้รัับการรัักษา อย่่างรวดเร็็วและเหมาะสม คำำ�สำ�ำ คัญั : โรคหลอดเลืือดสมองชนิดิ ขาดเลืือดระยะเฉียี บพลััน, ระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาล 1โรงพยาบาลหนองกุุงศรีี จังั หวัดั กาฬสิินธุ์� (Nong Kung Si Hospital, Kalasin Province) *ผู้�เ้ ขียี นหลักั (Corresponding author) E-mail: [email protected] ปีีที่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
12 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University Abstract Objectives: This Retrospective research aimed to study the prehospital time of patients after acute ischemic stroke symptoms and factors related to the prehospital time in patients after acute ischemic stroke symptoms in Nongkungsi Hospital. Methods: One hundred and two patients with acute ischemic stroke admitted in Nongkungsi Hospital were recruited. The instruments used for data collection were the demographic data form, knowledge about stroke, and the prehospital time of patients with acute ischemic stroke. Data were analyzed by using descriptive statistics and chi-square. Results: The study revealed that most of the patients were male (52.0%), average age at 64 years (S.D. = 11.62), education level below Primary School (56.9 %), had no-occupation (53.9%), traveled to hospital after acute ischemic stroke symptoms by personal and public car, not by Emergency Medical Service (82.3%), the average prehospital time after acute ischemic stroke symptoms was 22.4 hr., and prehospital time was longer than 270 minutes (51.96%). The study found that the knowledge and information about stroke had statistically significant relationship with prehospital time of patients after acute ischemic stroke symptoms at p <0.05. The results of this research suggests that the knowledge and information of stroke symptoms and symptom management should be provided to those people close to the patients who are at risk for stroke. So that the patients can get early access and receive proper treatments. Keywords: acute ischemic stroke, prehospital time 1. ความเป็น็ มาและความสำ�ำ คัญั ของปััญหา 2 ชนิดยอ่ ยๆ ไดแ้ ก่ โรคหลอดเลือดสมองโปง่ พอง (Aneurysm) โรคหลอดเลืือดสมอง (stroke) หรืือเรียี กว่่าโรคอัมั พฤกษ์์ เกดิ จากความออ่ นแอของหลอดเลือด และโรคหลอดเลือดสมอง อัมั พาต เกิิดจากสมองขาดเลืือดไปเลี้ย� งเนื่่�องจากหลอดเลืือดตีีบ ผิดปกติ (Arteriovenous Malformation) ท่ีเกิดจาก หลอดเลืือดอุุดตััน หรืือหลอดเลืือดแตก ส่่งผลให้้เนื้้�อเยื่่�อใน ความผิดปกติของหลอดเลือดสมองตั้งแต่กำ�เนิด (Embolic สมองถููกทำ�ำ ลาย ส่่งผลให้้เกิิดอาการต่่างๆ ขึ้้น� (นิิสสา อาชวชาล, Stroke) Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, Adeoye 2562) ความผิิดปกติิของโรคหลอดเลืือดสมองแบ่่งออกได้้เป็็น OM, Bambakidis NC, Becker K, et al. 2018) ชนิิดต่่างๆ ดังั นี้้ค� ืือ จากรายงานสถิิติิสาธารณสุุขกระทรวงสาธารณสุุข 1.1 โรคหลอดเลืือดสมองชนิิดสมองขาดเลืือด พบว่่าอััตราตายจากโรคหลอดเลืือดสมอง ต่่อประชากรแสนคน (Ischemic Stroke) เป็น็ ชนิดิ ของหลอดเลืือดสมองที่พ�่ บได้้กว่่า ปีี 2555 - 2559 เท่่ากัับ 31.7, 35.9, 38.7, 43.3 และ 48.7 80% ของโรคหลอดเลืือดสมองทั้้ง� หมด เกิดิ จากอุุดตันั ของหลอด ตามลำำ�ดัับ และอััตราผู้้�ป่่วยด้้วย โรคหลอดเลืือดสมอง เลืือดจนทำำ�ให้้เลืือดไปเลี้้�ยงสมองไม่่เพีียงพอ ส่่วนใหญ่่แล้้ว ต่่อประชากรแสนคน ปีี 2554 - 2558 เท่่ากัับ 330.60, 354.54, มัักเกิิดร่่วมกัับภาวะหลอดเลืือดแดงแข็็ง ซึ่่�งมีีสาเหตุุมาจาก 366.81, 352.30 และ 425.24 ตามลำำ�ดัับ ซึ่่�งยัังคงมีีแนวโน้้ม ไขมัันที่่�เกาะตามผนัังหลอดเลืือดจนทำำ�ให้้เกิิดเส้้นเลืือดตีีบแข็็ง เพิ่่�มขึ้้�นทุุกปีีและจากรายงานภาระโรคและการบาดเจ็็บของ โรคหลอดเลืือดสมองชนิิดนี้้�ยัังแบ่่งออกได้้อีีก 2 ชนิิดย่่อย ประชาชนไทย พ.ศ. 2557 พบว่่าโรคหลอดเลืือดสมองเป็น็ สาเหตุุ ได้้แก่่ โรคหลอดเลืือดขาดเลืือดจากภาวะหลอดเลืือดสมองตีีบ การเสียี ชีีวิิต อันั ดับั 1 ของประชากรทั้้ง� ในเพศชายและเพศหญิงิ (Thrombotic Stroke) เป็็นผลมาจากหลอดเลืือดแดงแข็็ง (ชาย30,402 ราย,หญิงิ 31,044ราย)และเป็น็ สาเหตุุของการสููญเสียี (Atherosclerosis) เกิิดจากภาวะไขมัันในเลืือดสููง ปีีสุุขภาวะจากการตายก่่อนวััยอัันควร เป็็นอัันดัับ 2 ในเพศชาย ความดัันโลหิิตสููง เบาหวาน ทำำ�ให้้เลืือดไม่่สามารถไหลเวีียน และอัันดัับ 1 ในเพศหญิิง (ณััฐธิิวรรณ พัันธ์์มุุง, และคณะ, ไปยัังสมองได้้ และโรคหลอดเลืือดขาดเลืือดจากการอุุดตััน 2562) สถิิติิผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองของโรงพยาบาล (Embolic Stroke) Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson หนองกุุงศรีี จังั หวััดกาฬสิินธุ์์� ปีี 2557 - 2561 เท่่ากับั 48, 62, T, Adeoye OM, Bambakidis NC, Becker K, et al. 2018) 85, 100 และ 102 ราย ตามลำำ�ดัับ ซึ่่�งจากข้้อมููลดัังกล่่าว 1.2 โรคหลอดเลือดสมองชนิดเลือดออกในสมอง จะเห็็นได้้ว่่าผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองมีีแนวโน้้มสููงขึ้ �นทุุกปีี (Hemorrhagic Stroke) เกดิ จากภาวะหลอดเลือดสมองแตก (โรงพยาบาลหนองกุุงศรี,ี 2562) ห รื อ ฉี ก ข า ด ทำ � ใ ห้ เ ลื อ ด รั่ ว ไ ห ล เ ข้ า ไ ป ใ น เ น้ื อ เ ยื่ อ ส ม อ ง พบได้น้อยกว่า ชนิดแรก คือประมาณ 20% สามารถแบ่งได้อีก ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 13 Journal of Vongchavalitkul University จากการทบทวนวรรณกรรมพบว่่า ปััจจััยที่่�เกี่ �ยวข้้อง จะทำำ�ให้้ได้้รัับการดููแลช่่วยเหลืืออย่่างทัันท่่วงทีี เช่่น การสัังเกต กัับระยะเวลาการมารัับการรัักษาในโรงพยาบาลของผู้้�ป่่วยโรค อาการอย่่างใกล้้ชิิดเพื่่�อเฝ้้าระวัังอาการเปลี่ �ยนแปลงที่่�อาจเกิิด หลอดเลืือดสมอง ได้้แก่่ ลักั ษณะอาการของโรคหลอดเลืือดสมอง ขึ้ �นกัับผู้้�ป่่วยได้้ตลอดเวลา หรืือ การผ่่าตััดเอาก้้อนเลืือดออก ระดับั ความรุุนแรงของโรคหลอดเลืือดสมอง เพศ อายุุ สถานที่่ท� ี่่� ทำ�ำ ให้้ลดอันั ตรายที่เ่� กิดิ กับั ผู้ป�้ ่ว่ ย ช่่วยป้อ้ งกันั การเกิดิ ภาวะแทรก ผู้้�ป่่วยอยู่ �ขณะเกิิดอาการ บุุคคลที่่�เกี่่�ยวข้้องขณะเกิิดอาการ ซ้้อนภายหลัังการเกิิดโรคหลอดเลืือดสมองแตก ช่่วยลดความ การรัับรู้้�สาเหตุุ อาการ และความรุุนแรงของโรคหลอดเลืือด พิิการหรืือลดอััตราการตายลงได้้ (Worakijthamrongchai T., สมองเป็น็ ต้้น (จิณิ ัฐั ตา คำ�ำ สารีรี ักั ษ์,์ 2562) และโรงพยาบาลหนองกุุงศรีี 2017) ยังั ไม่่เคยมีงี านวิจิ ัยั ที่ศ�่ ึึกษาเกี่ย� วกับั ปัจั จัยั ที่ส�่ ัมั พันั ธ์ก์ ับั ระยะเวลา การมารัับการรัักษาในโรงพยาบาลของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือด 2. วัตั ถุุประสงค์ก์ ารวิิจััย สมองมาก่่อน ดังั นั้้น� ผู้ว�้ ิจิ ัยั จึึงมีคี วามสนใจที่จ�่ ะศึึกษาปัจั จัยั ที่ม�่ ีคี วาม 2.1 เพื่อ�่ ศึึกษาระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลังั จากเกิดิ สัมั พันั ธ์ต์ ่่อระยะเวลาการมารับั การรักั ษาในผู้ป�้ ่ว่ ยโรคหลอดเลืือด อาการของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบ สมองที่ม�่ ารับั การรักั ษาที่โ�่ รงพยาบาลหนองกุุงศรีี จังั หวัดั กาฬสินิ ธุ์� พลััน (Ischemic stroke) เพื่่�อนำำ�ข้้อมููลที่่�ได้้มาปรัับปรุุงระบบการพยาบาลและการบริิการ 2.2 เพื่่�อศึึกษาความสััมพัันธ์์ของปััจจััยคััดสรรด้้าน ทางการแพทย์์ ให้้ผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองสามารถเข้้าถึึง การรับั ข้้อมููลความรู้แ�้ ละด้้านระบบการนำ�ำ ส่่งผู้ป�้ ่ว่ ยกับั ระยะเวลา บริกิ ารและการรักั ษาแบบช่่องทางด่่วนโรคหลอดเลืือดสมองได้้อย่่าง มาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือด รวดเร็็วยิ่�งขึ้�น ถ้้าผู้้�ป่่วยสามารถเข้้าถึึงการรัักษาในเวลาที่่�รวดเร็็ว สมองชนิดิ ขาดเลืือดระยะเฉียี บพลันั (Ischemic stroke) 3. กรอบแนวคิิดการวิจิ ััย ปััจจััยส่่วนบุคุ คล ระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจาก เพศ, ระดับั การศึึกษา, อาชีพี , รายได้้, สิทิ ธิกิ ารรัักษาพยาบาล, เกิิดอาการของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือด การสููบบุุหรี่�, การดื่่ม� สุุรา, การมีีโรคประจำ�ำ ตัวั , ระยะทางจากบ้้าน สมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบพลััน ถึึงโรงพยาบาล (Ischemic stroke) ปััจจัยั ด้้านการรับั ข้้อมููลความรู้้� - เคยได้้รับั ความรู้้เ� กี่ย� วกับั สัญั ญาณเตืือนอาการของโรคหลอดเลืือด สมองชนิดิ ขาดเลืือดระยะเฉีียบพลันั (Ischemic stroke) ปััจจัยั ด้้านระบบการนำ�ำ ส่่งผู้ป้� ่ว่ ย - ระบบการนำ�ำ ส่่งผู้ป�้ ่ว่ ย (รถส่่วนตััวหรืือรถบริกิ าร สาธารณะ, รถบริิการทางการแพทย์ฉ์ ุุกเฉิิน) ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
14 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 4. เครื่่อ� งมือื ที่่�ใช้้ในการวิจิ ััย ตุุลาคม พ.ศ. 2560 ถึึง 30 กันั ยายน พ.ศ. 2561 รวมเวลา 1 ปีี จำ�ำ นวน 102 ราย เครื่่�องมืือที่่�ใช้้ในการเก็็บรวบรวมข้้อมููลแบ่่งออกเป็็น 5.1 วิิธีกี ารวิเิ คราะห์์ข้้อมููล 4 ตอนดัังนี้้� นำำ�ข้้อมููลจากแบบเก็็บข้้อมููลที่่�ได้้มาตรวจสอบ ตอนที่่� 1 แบบบัันทึึกข้้อมููลส่่วนบุุคคลประกอบด้้วย ความสมบููรณ์์ถููกต้้องอีีกครั้ �ง จากนั้้�นนำำ�ข้้อมููลที่่�ได้้ไปทำำ�การ ข้้อมููล เพศ, อายุุ, ระดัับการศึึกษา, อาชีีพ, รายได้้, สิิทธิิการ ประมวลผลด้้วยโปรแกรมสำำ�เร็จ็ รููป SPSS ดังั รายละเอียี ดต่่อไปนี้้� รักั ษาพยาบาล, การสููบบุุหรี่,� การดื่ม�่ สุุรา และการมีโี รคประจำ�ำ ตัวั 1) วิิเคราะห์์ข้้อมููลส่่วนบุุคคล และข้้อมููลการมา ตอนที่�่ 2 ข้้อมููลการได้้รับั ความรู้เ�้ กี่ย� วกับั สัญั ญาญเตืือน โรงพยาบาล ด้้วยสถิติ ิบิ รรยาย โดยใช้้ ค่่าความถี่ � ร้้อยละ ค่่าเฉลี่่ย� โรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบพลััน (Ischemic และส่่วนเบี่่ย� งเบนมาตรฐาน stroke) เป็็นข้้อคำำ�ถามว่่าผู้้�ป่่วยเคยได้้รัับข้้อมููล ความรู้้�เกี่�ยวกัับ 2) วิิเคราะห์์ความสััมพัันธ์์ระหว่่าง เพศ สััญญาญเตืือนโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะ ระดับั การศึึกษา อาชีพี รายได้้ สิทิ ธิกิ ารรักั ษาพยาบาล การสููบบุุหรี่� เฉีียบพลััน (Ischemic stroke) หรืือไม่่ โดยดููจากแบบบัันทึึก การดื่่�มสุุราหรืือเครื่่�องดื่่�มที่่�มีีแอลกอฮอล์์ การมีีโรคประจำำ�ตััว ข้้อมููลผู้้�ป่่วยตามแบบฟอร์์มของโรงพยาบาลขณะที่่�ผู้้�ป่่วยมารัับ ระยะทางจากบ้้านถึึงโรงพยาบาล ระบบการนำ�ำ ส่่งผู้ป�้ ่ว่ ย และการ การรักั ษา ซึ่�่งมีลี ัักษณะคำ�ำ ตอบเป็น็ เคยได้้ และไม่่เคยได้้ รัับข้้อมููลความรู้้�เกี่่�ยวกัับสััญญานเตืือนโรคหลอดเลืือดสมอง ตอนที่�่ 3 ข้้อมููลด้้านระบบการนำ�ำ ส่่งผู้ป�้ ่ว่ ยประกอบด้้วย กัับระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการ โดยใช้้สถิิติิ ระยะทางที่่�ใช้้ในการเดิินทางมาถึึงโรงพยาบาล และชนิิดของพา ทดสอบไคสแควร์์ (chi-square) โดยกำำ�หนดระดัับนััยสำำ�คััญ หนะที่่�ใช้้นำำ�ส่่งผู้้�ป่่วย โดยบัันทึึกไว้้ขณะที่่�ผู้้�ป่่วยมารัับการ ที่�่ .05 รัักษา โดยดููจากแบบบัันทึึกข้้อมููลผู้้�ป่่วยตามแบบฟอร์์มของ 5.2 การพิิทักั ษ์ส์ ิทิ ธิ์�กลุ่�มตัวั อย่า่ ง โรงพยาบาลขณะที่่�ผู้�ป้ ่่วยมารัับการรักั ษา การทำำ�วิิจััยครั้�งนี้้�ได้้ผ่่านการเห็็นชอบจาก คณะ ตอนที่่� 4 ระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิด กรรมการจริยิ ธรรมการวิจิ ัยั ในมนุุษย์ ์ สำ�ำ นักั งานสาธารณสุุขจังั หวัดั อาการ หมายถึึง ระยะเวลาตั้้�งแต่่ผู้้�ป่่วยเริ่ �มเกิิดอาการของ กาฬสิินธุ์� เลขที่อ�่ นุุมััติิ KLS.REC041/2563 โรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบพลััน (Ischemic stroke) จนถึึงเวลาที่ผ�่ ู้้�ป่่วยมาถึึงแผนกฉุุกเฉินิ โรงพยาบาลหนอง 6. ผลการวิจิ ััย กุุงศรีี จัังหวััดกาฬสิินธุ์� โดยคิิดเวลาเป็็นนาทีีรวบรวมข้้อมููลจาก เวชระเบีียนของผู้้�ป่่วย โดยแบ่่งเป็็น 2 ระดัับคืือการมารัับการ ข้้อมููลส่่วนบุุคคล รักั ษาเร็ว็ หมายถึึงใช้ร้ ะยะเวลาถึึงโรงพยาบาลหลังั จากเกิดิ อาการ ผลการศึึกษา พบว่่ากลุ่่�มตััวอย่่างในการศึึกษาครั้ �งนี้้� น้้อยกว่่าหรืือเท่่ากัับ 270 นาทีี การมารัับการรัักษาช้้าหมายถึึง ส่่วนใหญ่่เป็็นเพศชาย (ร้้อยละ 52.0) มีีอายุุต่ำำ��สุุดเท่่ากัับ 31 ปีี ใช้้ระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการมากกว่่า อายุุสููงสุุดเท่่ากับั 92 ปี ี มีอี ายุุเฉลี่่ย� เท่่ากัับ 64 ปีี (S.D. = 11.62) 270 นาทีี มีกี ารศึึกษาระดับั ประถมศึึกษา (ร้้อยละ 56.9) ไม่่ได้้ประกอบอาชีพี (ร้้อยละ 53.9) มีีรายได้้เฉลี่่�ยต่่อเดืือนน้้อยกว่่า 10,000 บาท 5. วิิธีีดำำ�เนินิ การศึึกษา (ร้้อยละ 83.3) สิิทธิิการรัักษาใช้้สิิทธิิบััตรประกัันสุุขภาพถ้้วน หน้้า (ร้้อยละ 81.3) ไม่่สููบบุุหรี่� (ร้้อยละ 55.9) ไม่่ดื่่�มสุุราหรืือ การศึึกษาวิจิ ัยั ครั้ง� นี้้เ� ป็น็ การวิจิ ัยั แบบ Retrospective เครื่อ�่ งดื่ม�่ ที่ม�่ ีแี อลกอฮอล์์ (ร้้อยละ 59.8) มีโี รคประจำ�ำ ตัวั (ร้้อยละ study โดยการศึึกษาข้้อมููลย้้อนหลังั จากเวชระเบียี นโรงพยาบาล 63.7) ระยะทางจากบ้้านผู้้�ป่่วยถึึงโรงพยาบาล ระยะทางต่ำำ��สุุด หนองกุุงศรีี เท่่ากับั 1 กม., ระยะทางสููงสุุดเท่่ากับั 20 กม.และระยะทางเฉลี่่ย� ประชากร คืือ ผู้้�ป่่วยที่่�ได้้รัับการวิินิิจฉััยจากแพทย์์ว่่า เท่่ากัับ 8.94 กม. (ดัังแสดงในตารางที่่� 1) เป็็นโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบพลััน (Ischemic stroke) กลุ่่�มตัวั อย่่าง ที่่ใ� ช้้ในการศึึกษาครั้ง� นี้้� เป็น็ ผู้ป�้ ่ว่ ยที่�ไ่ ด้้รัับ การวินิ ิจิ ฉัยั จากแพทย์ว์ ่่าเป็น็ โรคหลอดเลืือดสมองชนิดิ ขาดเลืือด ระยะเฉีียบพลััน (Ischemic stroke) ที่่�เข้้ารัับการรัักษา ในโรงพยาบาลหนองกุุงศรีี จัังหวััดกาฬสิินธุ์์� ระหว่่างวัันที่่� 1 ปีที ี่่� 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 15 Journal of Vongchavalitkul University ตารางที่่� 1 ตารางแสดงผลการวิิเคราะห์์ข้้อมููลส่่วนบุุคคลของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบพลััน (Ischemic stroke) (n=102) ข้อ้ มููลทั่่�วไป จำำ�นวน ( คน ) ร้้อยละ เพศ 1. ชาย 53 52.0 2. หญิิง 49 48.0 อายุุ (ปีี) Min= 31, Max=92 X̅ = 64.17 S.D. = 11.62 ระดับั การศึกึ ษา 1. ประถมศึึกษา 58 56.9 2. มัธั ยมศึึกษา 27 26.5 3. ปริญิ ญาตรี ี 12 11.8 4. สููงกว่่าปริญิ ญาตรีี 5 4.9 อาชีพี 1. ไม่่ได้้ประกอบอาชีีพ 55 53.9 2. รับั ราชการ/พนัักงานรัฐั วิสิ าหกิจิ 17 16.7 3. เกษตรกรรม 26 25.5 4. รับั จ้้างทั่่�วไป 4 3.9 รายได้้เฉลี่่�ยต่่อเดืือน 1. น้้อยกว่่า 10,000 บาท 85 83.3 2. มากกว่่า 10,000 บาท 17 16.7 สิิทธิกิ ารรักั ษา 1. บัตั รประกัันสุุขภาพถ้้วนหน้้า 83 81.3 2. สวัสั ดิกิ ารข้้าราชการ/รัฐั วิสิ าหกิิจ 17 16.7 3. ประกันั สัังคม 2 2.0 การสููบบุุหรี่ � 1. สููบ 45 44.1 2. ไม่่สููบ 57 55.9 การดื่่ม� สุุราหรือื เครื่่�องดื่่�มที่่�มีแี อลกอฮอล์์ 1. ดื่ม�่ 41 40.2 2. ไม่่ดื่่�ม 61 59.8 โรคประจำำ�ตัวั 1. ไม่่มีีโรคประจำ�ำ ตัวั 37 36.3 2. มีีโรคประจำ�ำ ตััว (โรคเบาหวาน โรคความดันั โลหิติ สููง 65 63.7 โรคไขมันั ในเลืือดสููง โรคหััวใจ) ระยะทางจากบ้้านผู้�้ป่่วยถึึงโรงพยาบาล Min= 1 กม., Max=20 กม. X̅̅ = 8.94 กม. S.D. = 5.45 ปีีที่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
16 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University การรัับข้้อมููลความรู้้� ผลการวิเิ คราะห์์ข้้อมููล พบว่่ากลุ่ม�่ ตัวั อย่่างที่ใ่� ช้ใ้ นการศึึกษาครั้ง� นี้้ส� ่่วนใหญ่่ไม่่เคยได้้รับั ความรู้เ�้ กี่ย� วกับั สัญั ญาณเตืือนอาการ ของโรคหลอดเลืือดสมองชนิดิ ขาดเลืือดระยะเฉียี บพลันั (Ischemic stroke) ร้้อยละ 76.5 (ดัังแสดงในตารางที่่� 2) ตารางที่่� 2 แสดงผลการวิเิ คราะห์์ข้้อมููลการได้้รับั ความรู้้เ� กี่ย� วกับั สัญั ญาณเตืือนอาการของโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะ เฉีียบพลััน (Ischemic stroke) (n=102) การได้้รัับความรู้�้ จำำ�นวน ( คน ) ร้้อยละ 1. ไม่่เคยได้้รัับความรู้้�เกี่ย� วกัับสัญั ญาณเตืือนอาการของโรคหลอดเลืือดสมอง 78 76.5 2. เคยได้้รับั ความรู้้เ� กี่�ยวกับั สัญั ญาณเตืือนอาการของโรคหลอดเลืือดสมอง 24 23.5 ระบบการนำำ�ส่่งผู้้�ป่่วยและระยะเวลามาถึึง มากที่ส�่ ุุดเท่่ากัับ 12,960 นาทีี หรืือ 216 ชม. และใช้้เวลาเฉลี่่ย� โรงพยาบาล เท่่ากัับ 1,344 นาทีี (S.D. = 2560.77) หรืือ 22.4 ชั่่�วโมง เมื่อ�่ แบ่่งกลุ่ม�่ ระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลังั จากเกิดิ อาการของ ผลการวิิเคราะห์์ข้้อมููล พบว่่าส่่วนใหญ่่ใช้้ระบบนำำ�ส่่ง โรคหลอดเลืือดสมองระยะเฉียี บพลันั พบว่่าส่่วนใหญ่่เดิินทางมา หลัังเกิิดอาการของโรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะ โรงพยาบาลล่่าช้้า (มากกว่่า 270 นาทีี) ร้้อยละ 51.96 เฉีียบพลััน (Ischemic stroke) โดยใช้้รถส่่วนตััวหรืือรถบริิการ (ดัังแสดงในตารางที่่� 3) สาธารณะ ร้้อยละ 82.35 โดยใช้้ระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาล หลังั จากเกิิดอาการน้้อยที่่ส� ุุดเท่่ากับั 10 นาทีี ตารางที่่� 3 ตารางแสดงผลการวิิเคราะห์์ข้้อมููลระบบการนำำ�ส่่งผู้้�ป่่วยและระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้�ป่่วย โรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉียี บพลันั (Ischemic stroke) (n=102) ระบบการนำำ�ส่ง่ ผู้�้ป่ว่ ย จำ�ำ นวน (คน) ร้้อยละ ผู้ป�้ ่ว่ ยมาโรงพยาบาลโดยระบบการนำำ�ส่ง่ ชนิิดใด 1. รถส่่วนตััวหรืือรถบริิการสาธารณะ 84 82.35 2. รถบริิการทางการแพทย์ฉ์ ุุกเฉินิ 18 17.64 ระยะเวลามาถึงึ โรงพยาบาล 1. ไม่่ล่่าช้้า (น้้อยกว่่าหรืือเท่่ากับั 270 นาทีี) 49 48.03 2. ล่่าช้้า (มากกว่่า 270 นาทีี) 53 51.96 Min= 10 นาที,ี Max=12,960 นาทีี หรืือ 216 ชั่่�วโมง X̅̅ = 1,344 นาทีี (S.D. = 2560.77) หรืือ 22.4 ชั่่�วโมง ผลการวิิเคราะห์์ข้้อมููลปััจจััยที่่�สััมพัันธ์์กัับระยะ โรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้ป� ่่วยโรคหลอดเลืือดสมอง เวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้�ป่่วยโรค ระยะเฉีียบพลััน ส่่วนปััจจััยด้้านการรัับข้้อมููลความรู้้�เกี่่�ยวกัับ หลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบพลััน (Ischemic สััญญาณโรคหลอดเลืือดสมองกัับระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาล stroke) พบว่่า เพศ ระดับั การศึึกษา อาชีพี รายได้้ สิทิ ธิกิ ารรักั ษา หลัังจากเกิิดอาการของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองระยะ พยาบาล การสููบบุุหรี่� การดื่่�มสุุราหรืือเครื่่�องดื่่�มที่่�มีีแอลกอฮอล์์ เฉีียบพลััน พบว่่ามีีความสััมพัันธ์์กััน อย่่างมีีนััยสำำ�คััญทางสถิิติิ การมีีโรคประจำำ�ตััว ระยะทางจากบ้้านถึึงโรงพยาบาล (p-value= 0.02 ) ดัังแสดงในตารางที่่� 4 และระบบการนำำ�ส่่งผู้้�ป่่วย ไม่่มีีความสััมพัันธ์์กัับระยะเวลามาถึึง ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 17 Journal of Vongchavalitkul University ตารางที่่� 4 ตารางแสดงผลการวิิเคราะห์์ปััจจััยที่่ส� ัมั พัันธ์ก์ ัับระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิดิ อาการของผู้�้ป่ว่ ยโรคหลอดเลืือด สมองชนิดิ ขาดเลืือดระยะเฉียี บพลััน (Ischemic stroke) (n=102) ระยะเวลามาถึงึ โรงพยาบาล ตัวั แปร ไม่่ล่า่ ช้้า ล่า่ ช้้า χ2 p-value จำ�ำ นวน ร้้อยละ จำำ�นวน ร้้อยละ ปััจจััยส่่วนบุคุ คล เพศ 18 34.0 35 66.0 0.86 0.35 1. ชาย 22 44.9 27 55.1 2. หญิิง ระดัับการศึึกษา 27 46.6 31 53.4 - 0.56 1. ประถมศึึกษา 13 48.1 14 51.9 (Fisher) 2. มัธั ยมศึึกษา 5 41.7 7 58.3 3. ปริญิ ญาตรีี 4 80.0 1 20.0 4. สููงกว่่าปริญิ ญาตรีี อาชีพี 23 41.8 32 58.2 1.34 0.24 1. ไม่่ได้้ประกอบอาชีีพ 26 55.3 21 44.7 2. ประกอบอาชีพี รายได้้เฉลี่่ย� ต่่อเดืือน 33 39.3 51 60.7 0.00 1.00 1. น้้อยกว่่า 10,000 บาท 7 38.9 11 61.1 2. มากกว่่า 10,000 บาท สิิทธิกิ ารรัักษา 31 37.3 52 62.7 3.24 0.19 1. บัตั รประกัันสุุขภาพถ้้วนหน้้า 7 41.2 10 58.8 2. สวัสั ดิิการข้้าราชการ/รัฐั วิสิ าหกิิจ 2 100.0 0 0.0 3. ประกัันสัังคม การสููบบุหุ รี่� 20 44.4 25 55.6 0.19 0.65 1. สููบ 29 50.9 28 49.1 2. ไม่่สููบ การดื่่�มสุุราหรืือเครื่่อ� งดื่่�มที่่ม� ีีแอลกอฮอล์์ 18 43.9 23 56.1 0.23 0.62 1. ดื่�ม่ 31 50.8 30 49.2 2. ไม่่ดื่่�ม โรคประจำำ�ตััว 17 45.9 20 54.1 1.63 0.44 1. ไม่่มีีโรคประจำ�ำ ตััว 23 35.9 41 64.1 2. มีีโรคประจำ�ำ ตัวั ระยะทางจากบ้้านถึึงโรงพยาบาล 19 57.6 14 42.4 1.97 0.37 1. < 5 กิโิ ลเมตร 17 45.9 20 54.1 2. 5-10 กิโิ ลเมตร 13 40.6 19 59.4 3. > 10 กิโิ ลเมตร ปัจั จััยด้้านการรับั ข้้อมููลความรู้�้ 1. ไม่่เคยได้้รับั ความรู้้� 30 38.5 48 61.5 0.81 0.02* 2. เคยได้้รับั ความรู้้� 10 41.7 14 58.3 ปัจั จัยั ด้้านระบบการนำำ�ส่่งผู้ป�้ ่ว่ ย 1. รถส่่วนตััวหรืือรถบริกิ ารสาธารณะ 30 36.0 54 64.0 2.99 0.22 2. รถบริิการทางการแพทย์ฉ์ ุุกเฉิิน 10 55.6 8 44.4 *p < .05 ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
18 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 7. อภิปิ รายผลและข้อ้ เสนอแนะ บิินไทยสงค์์ (2562) สาเหตุุที่่�ผู้้�ป่่วยส่่วนใหญ่่เดิินทางมาเอง โดยรถส่่วนตัวั หรืือรถบริกิ ารสาธารณะ อาจเนื่อ�่ งมากจากการเข้้า 7.1 อภิิปรายผล จากการศึึกษาพบว่่า กลุ่ม�่ ตัวั อย่่างส่่วนใหญ่่เป็น็ เพศชาย ถึึงระบบบริิการทางการแพทย์์ฉุุกเฉิิน (emergency medical ร้้อยละ 52 เนื่่�องจากในเพศชายในวััยกลางคนและวััยสููงอายุุ service: EMS) ของประชาชนทั่่�วไปยัังไม่่เป็็นที่่น� ิิยม และผู้้�ป่่วย จะมีีระดัับของฮอร์์โมนเทสโทสเทอโรนที่่�ลดลง โดยฮอร์์โมนนี้้� ไม่่ทราบช่่องทางในการเรีียกใช้้บริิการ ซึ่่�งการที่่�ผู้้�ป่่วยจะได้้รัับ มีสี ่่วนช่่วยเกี่ย� วกับั การไหลเวียี นดีขีึ้น� ในหลอดเลืือดแดง ตลอดจน การรัักษาที่่�เหมาะสมและมีีประสิิทธิิภาพนั้้�น ระบบการนำำ�ส่่ง ช่่วยลดระดับั คอเลสเตอรอลและไตรกลีเี ซอไรด์ใ์ นเลืือด (Biller J, ผู้้�ป่่วยจะมีีส่่วนสำำ�คััญเสมอ ถ้้าหากผู้้�นำำ�ส่่งเรีียกใช้้บริิการระบบ Ferro MJ., 2011) จึึงทำำ�ให้้เพศชายที่่ม� ีอี ายุุที่่เ� พิ่่ม� มากขึ้น� มีคี วาม บริกิ ารทางการแพทย์ฉ์ ุุกเฉินิ (EMS) ที่ส�่ ามารถช่่วยเหลืืออำ�ำ นวย เสี่ย� งต่่อการเกิดิ โรคหลอดเลืือดสมองมากขึ้น� (Lewis SL., 2013) ความสะดวกในการเดิินทาง จะช่่วยลดระยะเวลาในการเดิินทาง และสอดคล้้องกัับการศึึกษาของจิิณััฐตา คำำ�สารีีรัักษ์์ (2558) มาโรงพยาบาลได้้ ซึ่่�งการใช้้รถส่่วนตััวจะทำำ�ให้้มาโรงพยาบาล ศึึกษาปััจจััยที่่�สััมพัันธ์์กัับระยะเวลามารัับการรัักษาของผู้้�ป่่วย ได้้อย่่างรวดเร็็วเฉพาะในกรณีีที่่�สถานที่่�เกิิดอาการตั้้�งอยู่ �ใกล้้ โรคหลอดเลืือดสมองชนิิดขาดเลืือดระยะเฉีียบพลััน ที่่�พบว่่า โรงพยาบาล และสภาพการจราจรไม่่ติิดขััด แต่่สิ่่�งที่่�อาจจะช่่วย กลุ่ม่� ตัวั อย่่าง 120 คนส่่วนใหญ่่เป็็นเพศชาย ร้้อยละ 69.2 ให้้ระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้�ป่่วยโรค ผลการวิิเคราะห์์ข้้อมููลระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาล หลอดเลืือดสมองระยะเฉีียบพลัันลดลง คืือการใช้้บริิการของ หลังั จากเกิดิ อาการของผู้ป�้ ่ว่ ยโรคหลอดเลืือดสมองชนิดิ ขาดเลืือด ระบบบริิการทางการแพทย์์ฉุุกเฉิิน (EMS) ที่่�สามารถนำำ�ผู้้�ป่่วย ระยะเฉีียบพลััน (Ischemic stroke) ในการศึึกษาครั้�งนี้้� ผู้้�ป่่วย มาโรงพยาบาลได้้อย่่างรวดเร็ว็ ถึึงแม้้ว่่าการจราจรจะติดิ ขัดั ก็ต็ าม โรคหลอดเลืือดสมองส่่วนใหญ่่ใช้้ระยะเวลาเดินิ ทาง 1,344 นาที ี (ตวงทิิพย์์ บิินไทยสงค์์, 2562) และวิิธีีการนำำ�ส่่งมีีผลต่่อเวลาใน (22.4 ชั่่ว� โมง) ซึ่ง�่ ใช้เ้ วลามากกว่่า 270 นาที ี สอดคล้้องกับั การศึึกษา การมาโรงพยาบาลอย่่างมีีนััยสำำ�คััญทางสถิิติิ (P<0.05) ผลการ ของ กัญั จน์ณ์ ิชิ า เยียี ดไธสง (2562) ทั้้ง� นี้้เ� นื่อ�่ งจากว่่า ผู้ป�้ ่ว่ ยส่่วนใหญ่่ วิิจััยนี้้�ชี้ �ให้้เห็็นความสำำ�คััญเรื่่�องเวลาในการรัักษา ทำำ�อย่่างไรให้้ ไม่่เคยได้้รัับความรู้้�เกี่ �ยวกัับสััญญาณเตืือนโรคหลอดเลืือดสมอง ผู้้�ป่่วยเข้้าถึึงการรัักษาที่่�รวดเร็็ว การให้้ความรู้้�และสร้้างความ ถึึงร้้อยละ 76.5 ซึ่่�งอาจเป็็นสาเหตุุให้้ผู้้�ป่่วยส่่วนใหญ่่มารัับ ตระหนัักแก่่ผู้้�ป่่วยการเข้้าถึึงระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน การรัักษาช้้า เมื่่�อผู้้�ป่่วยมีีอาการของโรคหลอดเลืือดสมองผู้้�ป่่วย การพััฒนาแนวทางการดููแลผู้้�ป่่วยในโรงพยาบาล เพื่่�อให้้เกิิด จะมีวี ิธิ ีกี ารจัดั การอาการโดยนอนรอดููอาการที่บ�่ ้้านก่่อน บีบี นวด ผลลััพธ์์ที่่�มีีประสิิทธิิภาพ สร้้างคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีีแก่่ผู้้�ป่่วย (อุุไร อาการไม่่ดีีขึ้�นจึึงมาโรงพยาบาลและผู้้�ป่่วยไม่่เคยทราบว่่าหากมีี คำ�ำ มาก, ศิริ ิิอร สินิ ธุุ, 2558) อาการของโรคหลอดเลืือดสมองจะต้้องรีีบมารัับการรัักษาใน ผลการวิิเคราะห์์ข้้อมููลปััจจััยที่่�สััมพัันธ์์กัับระยะเวลา โรงพยาบาลทัันทีี และไม่่เคยทราบว่่ามีีแนวทางการรัักษาแบบ มาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือด ช่่องทางด่่วนสำำ�หรัับโรคหลอดเลืือดสมอง ซึ่่�งสาเหตุุดัังกล่่าว สมองระยะเฉีียบพลัันพบว่่า เพศ, ระดัับการศึึกษา, อาชีีพ, เป็็นปััจจััยที่่�ทำำ�ให้้ผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองหลายรายที่่�มารัับ รายได้้, สิิทธิิการรัักษาพยาบาล, การสููบบุุหรี่ �, การดื่่�มสุุรา, การรัักษาไม่่ทัันทำำ�ให้้ไม่่ได้้รัับยาละลายลิ่่�มเลืือดสมองทาง การมีีโรคประจำำ�ตััว และระยะทางจากบ้้านถึึงโรงพยาบาล หลอดเลืือดดำำ�ส่่งผลให้้เกิิดผลกระทบทางร่่างกายตามมา ไม่่มีีความสััมพัันธ์์กัับระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจาก ซึ่่�งไม่่สอดคล้้องกัับการศึึกษาของพััสตราภรณ์์ ปััญญาประชุุม เกิิดอาการของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองระยะเฉีียบพลััน (2559) ศึึกษาปััจจััยที่่�มีีความสััมพัันธ์์กัับการมารัับการรัักษา ซึ่่�งสอดคล้้องกัับการศึึกษาของตวงทิิพย์์ บิินไทยสงค์์ (2562) ในโรงพยาบาลที่่�ใช้้ระบบเครืือข่่ายการส่่งต่่อช่่องทางด่่วนของ ที่่พ� บว่่าความสััมพัันธ์์ระหว่่าง อายุุ การศึึกษา รายได้้ของผู้้�นำ�ำ ส่่ง ผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองระยะเฉีียบพลััน พบว่่าระยะเวลา และระบบการนำำ�ส่่งผู้้�ป่่วย ไม่่มีีความสััมพัันธ์์กัับระยะเวลามาถึึง ที่่�ใช้้ตั้ �งแต่่เกิิดอาการจนถึึงได้้รัับการรัักษาในโรงพยาบาลมีี โรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้ป� ่่วยโรคหลอดเลืือดสมอง ค่่าเฉลี่่�ยเท่่ากัับ 199.43 นาทีี (3.19 ชั่่�วโมง) และจากการศึึกษา ระยะเฉีียบพลััน ส่่วนปััจจััยด้้านการรัับข้้อมููลความรู้้�เกี่ �ยวกัับ พบว่่าผู้ป�้ ่ว่ ยส่่วนใหญ่่เดินิ ทางมาเองโดยรถส่่วนตัวั หรืือรถบริกิ าร สััญญาณเตืือนของโรคหลอดเลืือดสมองกัับระยะเวลามาถึึง สาธารณะ ไม่่ได้้มาโดยรถบริิการฉุุกเฉิินทางการแพทย์์ ร้้อยละ โรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้ป� ่่วยโรคหลอดเลืือดสมอง 82.35 ซึ่่�งเป็็นสาเหตุุหนึ่่�งที่่�ทำำ�ให้้เดิินทางมาถึึงโรงพยาบาล ระยะเฉีียบพลััน พบว่่ามีีความสััมพัันธ์์กััน อย่่างมีีนััยสำำ�คััญ ได้้อย่่างล่่าช้้า ซึ่่�งสอดคล้้องกัับการศึึกษาของกััญจน์์ณิิชา ทางสถิิติิ (p-value= 0.02 ) ซึ่่�งสอดคล้้องกัับการศึึกษาของ เยีียดไธสง (2562) และสอดคล้้องกัับการศึึกษาของตวงทิิพย์์ จิิณััฐตา คำำ�สารีีรัักษ์์ (2558) ที่่�พบว่่าปััจจััยที่่�สััมพัันธ์์กัับระยะ ปีที ี่่� 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 19 Journal of Vongchavalitkul University เวลามารับั การรักั ษาของผู้ป�้ ่ว่ ยโรคหลอดเลืือดสมองชนิดิ ขาดเลืือด รัับการรัักษาอย่่างรวดเร็็วเมื่่�อเกิิดอาการ เพื่่�อช่่วยลดอััตราการ ระยะเฉีียบพลันั ได้้แก่่ การรับั รู้้ค� วามรุุนแรงของอาการ และการ เสีียชีีวิิตและอััตราการเกิิดความพิิการของผู้้ป� ่่วยโรคหลอดเลืือด รัับรู้้�ความสำำ�คััญของอาการของโรคหลอดเลืือดสมอง และสอด สมอง คล้้องกัับการศึึกษาของพััสตราภรณ์์ ปััญญาประชุุม (2559) 2) แนะนำำ�ประโยชน์์ของการใช้้บริิการระบบบริิการ ที่่�พบว่่าการรัับรู้้�ความรุุนแรงของโรค มีีความสััมพัันธ์์กัับการมา ทางการแพทย์์ฉุุกเฉิิน (emergency medical service: EMS) รัับการรัักษาในโรงพยาบาลอย่่างมีนี ัยั สำำ�คัญั ทางสถิติ ิิ (p < .05) แก่่ผู้ป�้ ่ว่ ย ญาติหิ รืือบุุคคลใกล้้ชิดิ กับั ผู้ป�้ ่ว่ ยโรคต่่างๆ เมื่อ�่ เกิดิ กรณีี ซึ่่�งการรัับรู้้�สััญญาณเตืือนของโรคหลอดเลืือดสมองที่่�กล่่าวถึึงนี้้� ที่่�ต้้องเข้้ารัับการรัักษาในโรงพยาบาลอย่่างฉุุกเฉิินเร่่งด่่วน เนื่่�อง คืือการประเมินิ อาการ (evaluation of symptoms) ที่�เ่ กิิดขึ้น� จากระบบบริิการทางการแพทย์์ฉุุกเฉิินสามารถช่่วยเหลืือผู้้�ป่่วย กับั ผู้ป�้ ่่วยโรคหลอดเลืือดสมองระยะเฉีียบพลันั ซึ่�่งเป็็นความรู้ส�้ ึึก ให้้เข้้ารัับการรัักษาได้้อย่่างรวดเร็็วกว่่าวิิธีีอื่่�นๆ และการใช้้ระบบ ของผู้้�ป่่วยหรืือญาติิที่่�คิิดว่่าอาการที่่�เกิิดขึ้ �นกัับผู้้�ป่่วยในขณะนั้้�น บริิการทางการแพทย์์ฉุุกเฉิินสามารถให้้ความช่่วยเหลืือผู้้�ป่่วย เป็็นอัันตราย คุุกคามกัับชีีวิิตและอาจส่่งผลให้้เกิิดความพิิการ เบื้้อ� งต้้น ในระหว่่างการเดิินทาง ขึ้้�นได้้ โดยอาการที่่�เกิิดขึ้้�นกัับผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมอง ข้้อเสนอแนะในการทำำ�วิิจัยั ครั้�งต่่อไป ระยะเฉีียบพลัันส่่วนใหญ่่ คืือ อาการแขน ขาอ่่อนแรงซีีกใด 1) ควรมีีการศึึกษาปััจจััยที่่�สััมพัันธ์์กัับระยะเวลามาถึึง ซีีกหนึ่่�งของร่่างกายอย่่างทัันทีีทัันใด จากอาการดัังกล่่าวทำำ�ให้้ โรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้้ป� ่่วยโรคหลอดเลืือดสมอง ผู้้�ป่่วยและญาติินั้้�นรัับรู้้�ว่่า อาการที่่�เกิิดขึ้ �นนั้้�นอาจจะทำำ�ให้้เกิิด ระยะเฉีียบพลัันในจัังหวััดหรืือภููมิิภาคอื่่�นๆ เพื่่�อสามารถนำำ� ความพิิการ และอาจส่่งผลให้้เป็็นภาระที่่�จะต้้องดููแลผู้้�ป่่วยโรค ผลการวิจิ ัยั ไปอ้้างอิงิ ได้้ว่่าเนื่อ�่ งจากระบบการคมนาคม สภาพการ หลอดเลืือดสมองระยะเฉีียบพลัันในระยะยาวต่่อไป จึึงมีี จราจร หรืือระบบบริิการสุุขภาพในระดัับจัังหวััด และภููมิิภาค แนวโน้้มที่จ�่ ะทำ�ำ ให้้ผู้�้มีีความรู้�ห้ รืือเข้้าใจเกี่ย� วกับั โรค รีบี นำำ�ผู้้�ป่่วย ทำำ�ให้้ระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของผู้ป้� ่่วย ส่่งโรงพยาบาล ดังั นั้้น� การให้้ความรู้แ� ก่่ประชาชนทั่่ว� ไป กลุ่ม�่ ผู้ป�้ ่ว่ ย โรคหลอดเลืือดสมองมีีความแตกต่่างกััน ญาติิ หรืือบุุคคลใกล้้ชิิดกัับผู้้�ป่่วย ที่่�มีีความเสี่ �ยงต่่อการเกิิดโรค 2) ควรทำำ�การศึึกษาปััจจััยที่่�สััมพัันธ์์กัับระยะเวลา หลอดเลืือดสมอง โดยมุ่่�งเน้้นการให้้ความรู้้�เกี่่�ยวกัับอาการ ตั้้�งแต่่เกิิดอาการของโรคหลอดเลืือดสมองจนถึึงระยะเวลาที่่� อาการแสดง ปััจจััยเสี่่�ยง สาเหตุุของการเกิิดโรคหลอดเลืือด ผู้้�ป่่วยได้้รัับการรัักษาในโรงพยาบาล เพื่่�อหาปััจจััยที่่�เกิิดขึ้ �นหลััง สมอง อันั ตรายของโรคหลอดเลืือดสมอง การป้อ้ งกันั การเกิดิ โรค จากที่่�ผู้้�ป่่วยถึึงโรงพยาบาล เช่่น ระบบบริิการในโรงพยาบาล หลอดเลืือดสมอง และที่ส่� ำ�ำ คัญั ที่ส�่ ุุดคืือการจัดั การเมื่อ�่ เกิดิ อาการ ขั้ �นตอนการรัักษา หรืือทำำ�การศึึกษาปััจจััยทำำ�นาย การเข้้ารัับ ของโรคหลอดเลืือดสมองจึึงเป็น็ ส่่วนที่�่สำำ�คัญั อย่่างมาก เพื่�่อช่่วย การรัักษาในโรงพยาบาลของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองระยะ ลดระยะเวลาตััดสิินใจ ลดระยะเวลามาถึึงโรงพยาบาลหลัังจาก เฉีียบพลััน เพื่่�อนำำ�ความรู้้�ไปพััฒนารููปแบบการพยาบาลเพื่่�อ เกิิดอาการได้้ ส่่งเสริิมให้้ผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมองระยะเฉีียบพลัันมารัับการ รัักษาได้้อย่่างรวดเร็็วยิ่ง� ขึ้�น 7.2 ข้อ้ เสนอแนะ ข้้อเสนอแนะในการนำ�ำ ผลการวิิจัยั ไปใช้้ประโยชน์์ 1) ควรมีีการให้้ความรู้้�แก่่ประชาชนทั่่�วไป กลุ่่�มผู้้�ป่่วย ญาติิหรืือบุุคคลใกล้้ชิิดกัับผู้้�ป่่วย ที่่�มีีความเสี่ �ยงต่่อการเกิิดโรค หลอดเลืือดสมอง โดยมุ่่�งเน้้นการให้้ความรู้้�เกี่่�ยวกัับอาการ อาการแสดง ปัจั จัยั เสี่ย� ง สาเหตุุของการเกิดิ โรคหลอดเลืือดสมอง อันั ตรายของโรคหลอดเลืือดสมอง การป้อ้ งกันั การเกิดิ โรคหลอด เลืือดสมอง และที่่�สำำ�คััญที่่�สุุดคืือการจััดการเมื่่�อเกิิดอาการของ โรคหลอดเลืือดสมอง เพื่่�อช่่วยลดระยะเวลาตััดสิินใจ ลดระยะ เวลามาถึึงโรงพยาบาลหลังั จากเกิดิ อาการ โดยการให้้ความรู้ด�้ ้้วย การใช้้สื่อ� ประชาสััมพันั ธ์ต์ ่่างๆ หรืือการให้้ความรู้ใ้� นคลินิ ิกิ โรคที่�่ เป็น็ สาเหตุุของการเกิดิ โรคหลอดเลืือดสมอง ทำ�ำ การประชาสัมั พันั ธ์์ ให้้กลุ่่�มเสี่�ยงตระหนัักถึึงอัันตรายของโรคหลอดเลืือดสมอง ที่�่ก่่อ ให้้เกิิดความพิิการหรืือทำำ�ให้้เสีียชีีวิิต และประโยชน์์ของการมา ปีที ี่่� 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
20 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 8. เอกสารอ้้างอิิง 9. สุุรียี ์ร์ ัตั น์ ์ สุุคันั ธมาลา, ประไพพิศิ เสียี งดังั และชููขวัญั แม่่นยำ�ำ . (2518). ลัักษณะบ่่งชี้ �ของผู้้�ป่่วยโรคความดัันโลหิิตสููง 1. กัญั จน์์ณิชิ า เยียี ดไธสง, อภิญิ ญา วงศ์์พิิริยิ โยธา, พจนีีย์ ์ ขููลีลี ังั . ที่ม�่ ีภี าวะ Stroke ที่ม�่ าโรงพยาบาล ภายใน 3 ชั่่ว� โมงแรก (2562). ปััจจััยทำำ�นายระยะเวลาการมารัับการรัักษา และมาภายหลััง 3 ชั่่�วโมง. วารสารโรงพยาบาลแพร่่, ของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมอง หลัังจากเกิิดอาการ 26(1), 23-34. ในระยะเฉียี บพลันั (Factors Predicting Prehospital 10. อุุไร คำ�ำ มาก, ศิริ ิิอร สินิ ธุุ. 2558. ระยะเวลาการให้้ยาละลาย Time of Patients with Acute Ischemic Stroke ลิ่ �มเลืือดต่่อการฟื้้�นตััวด้้านระบบประสาทของผู้้�ป่่วย in Acute Phase). Journal of Nursing and Health โรคหลอดเลืือดสมองตีีบหรืืออุุดตัันระยะเฉีียบพลััน Care, 37(1),148–56. โรงพยาบาลธรรมศาสตร์์เฉลิิมพระเกีียรติ์์�. วารสาร 2. จิณิ ัฐั ตา คำ�ำ สารีรี ักั ษ์.์ (2558). ปัจั จัยั คัดั สรรที่�ส่ ัมั พันั ธ์ก์ ัับระยะ พยาบาลทหารบก, 16(2), 106-113. เวลาการมารัับการรัักษาของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือด 11. Biller, J., Ferro, M. J. (2011). Evidence-base สมองขาดเลืือดระยะเฉีียบพลััน. วารสารพยาบาล management of stroke. Malta: Gutenberg ตำำ�รวจ. 7(2), 106-19. press Ltd. 3. ณัฐั ธิวิ รรณ พันั ธ์ม์ ุุง และคณะ.ประเด็น็ สารรณรงค์ว์ ันั อัมั พาตโลก 12. Donnan, G. A., Fisher, M., Macleod, M., Davis, S. M. [Internet]. [cited 2019June 6]. Available (2008). Stroke. Lancet, 371, 1612-23. from:https:// ddc.moph.go.th/uploads/files/ 13. Lewis, S. L. (2013). Neurological disorder due to 78a5b91d92a079c1a35867c6347a9299.pdf systemic disease. USA: Blackwell publishing 4. ตวงทิพิ ย์์ บิินไทยสงค์์. ปัจั จัยั ที่่ส� ัมั พันั ธ์์กับั ระยะเวลามาถึึงโรง Ltd. พยาบาลหลัังจากเกิิดอาการของ ผู้้�ป่่วยโรคหลอด 14. Powers, W. J., Rabinstein, A. A., Ackerson, T., เลืือดสมองระยะเฉีียบพลันั [Internet]. [cited 2019 Adeoye, O. M., Bambakidis, N. C., Becker, K. et June 6]. Available from:https:// dric.nrct.go.th/ al. (2018). Guidelines for the Early Management Search/SearchDetail/281980 of Patients With Acute Ischemic Stroke: 5. นิิสสา อาชวชาล. (2562). การศึึกษาความสััมพัันธ์์ของการ A Guideline forHealthcare Professionals From ประเมิินผลเอกซเรย์์-คอมพิิวเตอร์์โดยใช้้ Alberta the American Heart Association/American Stroke Program EarlyCT Score กัับการพยากรณ์์ Stroke Association. Stroke, 49(3):e46-e110. ความสามารถในการทำำ�งานของร่่างกายผู้ป�้ ่ว่ ยโรคเลืือด 15. Worakijthamrongchai T. (2017). Endovascular treat สมองชนิิดขาดเลืือดเฉีียบพลัันภายหลัังการรัักษาด้้วย ment in acute ischemic stroke. Journal of Thai ยาละลายลิ่่�มเลืือดทางหลอดเลืือดดำำ� โรงพยาบาล Stroke Society. 16: 5-13. (in Thai) โพนทอง จังั หวัดั ร้้อยเอ็ด็ . วารสารวิชิ าการสาธารณสุุข, 28(2), 297-312. 6. พััสตราภรณ์์ ปัญั ญาประชุุม. (2559). ปััจจััยที่ม่� ีีความสััมพัันธ์์ กัับการมารัับการรัักษาในโรงพยาบาลที่ใ�่ ช้ร้ ะบบเครือื ข่า่ ย การส่่งต่่อช่่องทางด่่วนของผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมอง ระยะเฉีียบพลััน. (วิิทยานิิพนธ์์ปริิญญามหาบััณฑิิต). มหาวิิทยาลัยั ธรรมศาสตร์.์ กรุุงเพทฯ. 7. พรรณวลััย ผดุุงวณิิชย์์กุุล. โรคหลอดเลืือดสมอง (stroke). [Internet]. [cited 2019 June 5]. Available from: http://www. med.nu.ac.th/dpMed/fileKnowledge/ 106_2017-08-19.pdf 8. โรงพยาบาลหนองกุุงศรีี จัังหวััดกาฬสิินธุ์�. (2562). สถิิติิ ผู้้�ป่่วยโรคหลอดเลืือดสมอง. กาฬสินิ ธุ์� ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 21 Journal of Vongchavalitkul University การพฒั นารปู แบบบรกิ ารผปู้ ว่ ยกลมุ่ โรคตอ้ กระจก และบรกิ ารผา่ ตดั แบบไมค่ า้ งคนื ครบวงจร The Development of Case Cataract Service and One Day Surgery Received : December 9, 2019 กชพรรณ อััญฤาชััย, พย.บ. (Kodchapun Anruechai, B.N.Se.)1 Revised : January 27, 2020 จุฑุ าทิพิ ย์์ เทพสุุวรรณ์,์ พย.ม. (Jutatip Tepsuwan, M.N.Se.)2* Accepted : January 31, 2020 ภาศินิ ีี สุุขสถาพรเลิิศ, พย.บ. (Prasinee Suksataphonlarte, B.N.Se.)3 บทคััดย่่อ วััตถุุประสงค์์: การศึึกษานี้้�มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อพััฒนารููปแบบการบริิการผู้้�ป่่วยกลุ่่�มโรคต้้อกระจกและเปรีียบเทีียบผล การดำ�ำ เนิินงานก่่อนและหลัังการให้้บริิการผู้ป้� ่่วยกลุ่�่มโรคต้้อกระจกและบริิการผ่่าตัดั แบบไม่่ค้้างคืืนแบบครบวงจร วิิธีีการ: ใช้้ระเบีียบวิิธีีการวิิจััยและพััฒนาในการพััฒนารููปแบบบริิการผู้้�ป่่วยกลุ่่�มโรคต้้อกระจกและบริิการผ่่าตััดแบบ ไม่่ค้้างคืืนครบวงจร ดำำ�เนินิ การระหว่่างเดืือนกรกฎาคม พ.ศ. 2560 - กัันยายน พ.ศ. 2562 ในโรงพยาบาลนครปฐม ผลการวิจิ ััย: พบว่่ารููปแบบการบริกิ ารที่่พ� ัฒั นาขึ้�นเป็น็ รููปแบบที่ม�่ ีีส่่วนประกอบ 4 ส่่วน คืือ 1) วิธิ ีปี ฏิบิ ัตั ิิในการตรวจเพื่�่อ วิินิิจฉััยโรค การเตรีียมความพร้้อมทางด้้านร่่างกาย 2) วิิธีีปฏิิบััติิในการเตรีียมความพร้้อมก่่อนทำำ�ผ่่าตััด การแนะนำำ� การปฏิิบััติิตััวก่่อนผ่่าตััด 3) วิิธีีปฏิิบััติิในวัันผ่่าตััด 4) วิิธีีปฏิิบััติิวัันหลัังผ่่าตััด 1 วััน ซึ่่�งผลของการพััฒนารููปแบบบริิการนี้้� ทำ�ำ ให้้สามารถลดจำำ�นวนผู้�้ป่ว่ ยที่่น� อนโรงพยาบาลในหอผู้้ป� ่ว่ ย ตา หูู คอ จมููก ลงจากจำ�ำ นวน 2,236 ราย ในปีี 2559 เป็็น 1,090 ราย ในปีี 2561 และ 1,123 รายในปีี 2562 ทำำ�ให้้ลดภาระงานของเจ้้าหน้้าที่่� รวมทั้้�งช่่วยลดการเกิิดความเสี่่�ยงต่่างๆ ที่�่อาจเกิดิ ได้้ในผู้�ป้ ่่วยโรคต้้อกระจก เช่่น การติดิ เชื้อ� และการพลัดั ตกหกล้้ม ลดต้้นทุุนในการรัักษาแบบผู้ป�้ ่ว่ ยในได้้ 3,222,822 บาท ในปีี 2561 และ 2,910,411 บาท ในปีี 2562 ทำำ�ให้้ความแออััดในโรงพยาบาลลดลง ช่่วยให้้พััฒนาคุุณภาพการบริิการผู้�้ป่ว่ ยและ การใช้้ทรััพยากรให้้มีีประสิทิ ธิิภาพมากขึ้�น และลดจำำ�นวนครั้�งการมาโรงพยาบาลของผู้ป้� ่่วยจาก 5-7 ครั้�งในปีี 2559 เป็็น 2 ครั้�ง ในปีี 2561 และ 2562 ผู้้ป� ่ว่ ยเข้้าถึึงบริกิ ารได้้ง่่ายและรวดเร็ว็ ส่่งผลให้้เกิดิ ความพึึงพอใจต่่อผู้�้รัับบริกิ ารมากขึ้�น คำ�ำ สำ�ำ คัญั : ต้้อกระจก, การผ่่าตัดั ต้้อกระจก, ผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืน 1พยาบาลวิชิ าชีพี ชำำ�นาญการ หอผู้ป้� ่ว่ ยตา หูู คอ จมููก โรงพยาบาลนครปฐม (Professional nurse, Eye, Ear, Nose and Throat nurses, Nakhon Pathom Hospital) 2,3อาจารย์์คณะพยาบาลศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลัยั ราชภัฏั นครปฐม (Faculty of Nursing, Nakhon Pathom Rajabhat University) *ผู้�เ้ ขีียนหลักั (Corresponding author) E-mail: [email protected] ปีที ี่่� 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
22 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University Abstract Objective: This study aimed to develop a service system of One Day Surgery of Case Cataract Service and to com- pare results of the pre and post operation of the service system. Method: The research and development method was carried out from July 2017 to September 2019 in Nakorn- prathom Hospital. Results: Results of the research study revealed that the one day surgery consisted of 4 components 1) guidelines on the day of diagnosis and physical assessment, 2) guidelines for Pre-operative preparation, 3) guidelines for Perioperative day and 4) guideline of activities on the first day Post-operation. The developed service system could reduce number of in-patients from 2,236 cases in 2016 to 1,090 cases 2018 and 1,123. This resulted in less staff work load, lessen over-crowd- ing in the hospital, reducing risk factors such as eye infection or fall after operation. The One Day Surgery model could reduce the hospital inpatient cost for 3,222,822 baht in 2018 and 2,910,411 baht in 2019. Therefore, the hospital can improved the quality of service by getting the maximum value of hospital resources. Patients can easily access the service from the hos- pital with a shorter period of waiting time resulting in increasing patient satisfaction of the service. Keywords: cataract, cataract surgery, one day surgery 1. ความเป็น็ มาและความสำ�ำ คััญของปััญหา สำำ�หรัับประเทศไทย จากผลสำำ�รวจสภาวะตาบอด โรคต้้อกระจก เป็็นภาวะที่่�เลนส์์ตามีีความขุ่่�น ทำำ�ให้้ สายตาเลืือนรางและโรคตาครั้ �งที่่� 4 พบว่่ามีีอััตราตาบอด ปริิมาณแสงที่�่ผ่่านไปสู่่จ� อตามีปี ริิมาณลดลง ทำ�ำ ให้้ความสามารถ ร้้อยละ 0.59 สายตาเลืือนราง ร้้อยละ 1.57 โดยสาเหตุุ ในการมองเห็็นของผู้้�ป่่วยลดลง ซึ่่�งโรคต้้อกระจกส่่วนใหญ่่ ของการตาบอด คืือ 1) โรคต้้อกระจก ร้้อยละ 51.0 2) โรคต้้อหินิ มัักเกิิดในวััยผู้้�สููงอายุุ และผู้้�ที่่�มีีอายุุ 50 ปีีขึ้ �นไป อาการของ ร้้อยละ 9.8 3) เบาหวานเข้้าจอตา ร้้อยละ 2.51 และ ต้้อกระจกมีไี ด้้หลายอย่่างขึ้น� กับั ระดับั และตำ�ำ แหน่่งความขุ่น�่ ของ 4) กระจกตาขุ่่�น ร้้อยละ 2.0 ซึ่่�งองค์์การอนามััยโลกได้้ เลนส์์ตา ซึ่่�งอาการของต้้อกระจก ได้้แก่่ ตามััว เห็็นภาพซ้้อน ตั้ �งเป้้าหมายลดความชุุกของภาวะตาบอดให้้ต่ำำ��กว่่าร้้อยละ 0.5 ในตาข้้างเดีียว การเห็็นแสงพร่่า การมองในที่่�มืืดจะดีีกว่่าใน ภายในปีี พ.ศ. 2563 กระทรวงสาธารณสุุขจึึงได้้ตั้้�งเป้้าหมายให้้ ที่ส�่ ว่่าง และระดับั ค่่าสายตาเปลี่ย� นแปลง ภาวะต้้อกระจกสามารถ ร้้อยละ 85 ของผู้้�ป่่วยต้้อกระจกชนิิดบอด ต้้องได้้รัับการผ่่าตััด รัักษาได้้ด้้วยการผ่่าตััด แต่่หากผู้้�ป่่วยไม่่ได้้รัับการรัักษาหรืือ ภายใน 30 วันั (สำ�ำ นักั งานปลัดั กระทรวงสาธารณสุุข, 2561) รัักษาช้้าเกิินไปจะเป็็นสาเหตุุให้้เกิิดโรคแทรกซ้้อนอื่่�นๆ ตามมา จัังหวััดนครปฐมมีีประชากรผู้้ส� ููงอายุุในปีี พ.ศ. 2560 เช่่น การเป็็นต้้อหิิน หรืือความดัันลููกตาสููงขึ้น� การมองเห็น็ ลดลง จำำ�นวนทั้้�งสิ้้�น 142,221 คน (กรมกิิจการผู้้�สููงอายุุ, 2560) จนอาจนำ�ำ สู่ภ�่ าวการณ์ม์ องไม่่เห็น็ หรืือตาบอดได้้ (อติพิ ร ตวงทอง มีีความชุุกของโรคต้้อกระจกในผู้้�สููงอายุุ จำำ�นวน 1,024 วณิิชา ชื่�่นกองแก้้ว และอภิิชาต สิงิ คาลวณิิช, 2558) ต่่อแสนประชากร สำ�ำ หรับั สถิติ ิผิ ู้ป�้ ่ว่ ยที่ม�่ ารับั การผ่่าตัดั ต้้อกระจก ทุุกวัันพฤหัสั บดีที ี่่� 2 ของเดืือนตุุลาคม องค์ก์ ารอนามัยั ที่่�โรงพยาบาลนครปฐมปีี พ.ศ. 2560-2561 มีีจำำ�นวน 1,776 โลกได้้กำำ�หนดให้้ป็็นวัันสายตาโลก (World Sight Day) โดยใน และ 1,795 รายตามลำ�ำ ดับั สถิติ ิผิ ู้ป�้ ่ว่ ยที่ม�่ ารับั บริกิ ารหอผู้ป�้ ่ว่ ยตา ปีี ค.ศ. 2019 ได้้กำำ�หนดเป็็นประเด็็น Vision First หูู คอ จมููก ปีี พ.ศ. 2560 มีีดัังนี้้� จำำ�นวนผู้้�ป่่วยใน 2,443 ราย เพื่่�อรณรงค์์ให้้มีีการป้้องกััน ฟื้้�นฟูู ปััญหาตาบอด การมองเห็็น จำำ�แนกเป็็นผู้้�ป่่วยตาร้้อยละ 75.31 (1,840 ราย) หูู คอ จมููก เลืือนรางซึ่่�งเป็็นปััญหาที่่�เกิิดขึ้ �นทั่่�วโลก และตั้ �งเป้้าหมายให้้ลด ร้้อยละ 14.7 (359 ราย) ทัันตกรรม (Oro-maxillofacial) ปััญหาสายตาเลืือนรางจาก ค.ศ. 2010 ร้้อยละ 3.18 เป็็น ร้้อยละ 9.98 (244 ราย) ซึ่่�งเห็็นได้้ว่่ากลุ่่�มโรคที่่�สำำ�คััญที่่�สุุด ให้้เหลืือร้้อยละ 2.37 หรืือลดลงร้้อยละ 25 ภายในปีี ค.ศ. 2019 และมีจี ำ�ำ นวนผู้ป�้ ่ว่ ยที่ม�่ ารับั บริกิ ารมากที่ส�่ ุุดคืือกลุ่ม�่ โรคต้้อกระจก (WHO, 2013) โดยพบว่่าประชากรโลกมีีอััตราการตาบอดปีีละ จำ�ำ นวน 1,390 ราย หรืือคิดิ เป็น็ ร้้อยละ 56.8 ของผู้ป�้ ่ว่ ยในทั้้ง� หมด ประมาณ 7 ล้้านคน โดยในทวีีปเอเชีียตะวัันออกเฉีียงใต้้มีี (โรงพยาบาลนครปฐม, 2560) ซึ่่�งส่่งผลให้้เกิิดความแออััด คนตาบอดประมาณ 12 ล้้านคน ซึ่่�งเป็็นคนอิินเดีียประมาณ ของผู้้�ป่่วยในโรงพยาบาลเป็็นจำำ�นวนมาก รวมทั้้�งจากพัันธกิิจ 8 ล้้านคน และสาเหตุุร้้อยละ 80 สามารถป้้องกัันได้้ ของโรงพยาบาลศููนย์์ตติิยภููมิิระดัับสููงและศููนย์์เชี่ �ยวชาญของ ส่่วนใหญ่่มาจากปัญั หาตาต้้อกระจก (ศศิธิ ร สุุทธิิสนธิ์�, 2561) โรงพยาบาลศููนย์์นครปฐม ที่่�ให้้การบริิการสาขาจัักษุุ สาขา โสต ศอ นาสิิก และสาขาทันั ตกรรม (Oro-maxillofacial) จึึงมีี ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 23 Journal of Vongchavalitkul University ภารกิจิ ให้้บริกิ ารผู้ป�้ ่ว่ ยที่ร�่ ับั ส่่งต่่อมาจากภายในจังั หวัดั และภายใน อยู่ �ในระดัับมาก และด้้านความพึึงพอใจของผู้้�รัับบริิการอยู่ �ใน เขตสุุขภาพที่่� 5 ตามภารกิิจศููนย์์เชี่่�ยวชาญด้้าน Corneal ระดัับมาก และจากการศึึกษาของ Zhuang และคณะ (2018) Transplant Center, Retina Center, Oro- maxillofacial, ที่ศ�่ ึึกษาเพื่อ�่ ประเมินิ การผ่่าตัดั ต้้อกระจกแบบไม่่ค้้างคืืนและแบบ R h i n o - s i n u s s u r g e r y แ ล ะ C a t a r a c t C e n t e r ผู้้�ป่่วยใน ที่่�โรงพยาบาลเจีียงซููพบว่่าค่่าใช้้จ่่ายในการผ่่าตััด ทำำ�ให้้ผู้้�ใช้้บริิการเพิ่่�มมากขึ้ �น ทั้้�งด้้านจำำ�นวนและความถี่ � ได้้แก่่ แบบไม่่ค้้างคืืนต่ำำ��กว่่าการผ่่าตััดแบบผู้้�ป่่วยในอย่่างมีีนััยสำำ�คััญ กลุ่่�มโรคต้้อกระจก และกลุ่่�มโรคที่่�เพิ่่�มมาใหม่่ เช่่น กลุ่่�มผู้้�ป่่วย ทางสถิติ ิิ (p<0.001) ปลููกถ่่ายกระจกตา กลุ่ม�่ ผู้ป้� ่ว่ ย Maxillofacial เป็็นต้้น ส่่งผลให้้ จากปััญหาต่่างๆ ของโรงพยาบาลนครปฐมเกี่่�ยวกัับ เกิิดความแออััดและต้้องใช้้ทรััพยากรในการดููแลผู้้�ป่่วยเพิ่่�มขึ้ �น ด้้านของผู้้�ป่่วยโรคต้้อกระจกที่่�เกิิดขึ้ �น ทางหอผู้้�ป่่วยตา หูู คอ โดยอััตราการครองเตีียงในเดืือนพฤษภาคม-มิิถุุนายน 2560 จมููก ซึ่่�งเป็็นหอผู้้�ป่่วยที่่�มีีภารกิิจบริิการผู้้�ป่่วยในผู้้�วิิจััย จึึงต้้อง ของหอผู้้�ป่่วยตา หูู คอ จมููก มีีอััตราครองเตีียงสููงถึึงร้้อยละ การพััฒนารููปแบบบริิการให้้มีีประสิิทธิิภาพ ลดความแออััด 101.40 และ 100.64 ระยะเวลานอนโรงพยาบาล (LOS) 4.82 และเพิ่่�มการเข้้าถึึงบริิการของผู้้�ป่่วย โดยการพััฒนารููปแบบ และ 4.86 วััน ตามลำ�ำ ดับั ส่่วนอััตราการเข้้าถึึงบริิการของผู้้�ป่่วย บริิการผู้้�ป่่วยกลุ่่�มโรคต้้อกระจกจากผู้้�ป่่วยในเป็็นการดููแลแบบ ไม่่ได้้ตามเป้า้ หมายของกระทรวงสาธารณสุุข เช่่น อัตั รา Blinding ผู้้�ป่่วยนอก ด้้วยการดำำ�เนิินงานแบบศููนย์์ต้้อกระจกครบวงจร Cataract ได้้รัับการผ่่าตััดภายใน 30 วััน เป้้าหมายร้้อยละ 80 และผ่่าตััดต้้อกระจกแบบไม่่ค้้างคืืน (Cataract Center & ODS: ปฏิิบัตั ิไิ ด้้ ร้้อยละ 68.78 อััตราการงดหรืือเลื่�อ่ นผ่่าตััดต้้อกระจก one-day surgery) โดยใช้้ต้นแบบจากรููปแบบการบริกิ ารผู้ป�้ ่ว่ ย เป้า้ หมายต้้องน้้อยกว่่าร้้อยละ 2.5 ปฏิบิ ัตั ิไิ ด้้ร้้อยละ 2.66 เป็น็ ต้้น ผ่่าตััดต้้อกระจกแบบไม่่ค้้างคืืน ของ สมคิิด มะโนมั่่�น (2561) ค่่าเฉลี่่ย� ในการมาตรวจที่โ�่ รงพยาบาล (OP Visit) กลุ่ม�่ โรคต้้อกระจก ซึ่่�งผลการวิิจััยได้้มีีการสำำ�รวจความพึึงพอใจของผู้้�ให้้บริิการและ เพื่่�อตรวจรักั ษา วิินิจิ ฉััย ตรวจพิิเศษทางตา รวมถึึงวัดั เลนส์แ์ ก้้ว ผู้้�รัับบริิการต่่อการผ่่าตััดต้้อกระจกแบบไม่่ค้้างคืืน แต่่ยัังไม่่ได้้มีี ตาเทีียม ที่่แ� ผนกจัักษุุจนถึึงได้้รับั การนััดผ่่าตัดั ประมาณ 5 ครั้ง� การเปรีียบเทีียบดููผลของการผ่่าตััดต้้อกระจกแบบไม่่ค้้างคืืน ต่่อการผ่่าตัดั และมานอนโรงพยาบาลเป็น็ ผู้ป�้ ่ว่ ยในอีกี รวม 3 วันั ว่่าสามารถลดจำ�ำ นวนการนอนครองเตียี งของผู้ป�้ ่ว่ ยโรคตาได้้มาก คืือ วัันเตรีียมผ่่าตััด วัันผ่่าตััด และวัันหลัังผ่่าตััด (โรงพยาบาล น้้อยเพีียงใด อััตราการติิดเชื้้�อ อััตราการเกิิดอุุบััติิเหตุุ นครปฐม, 2560) ประกอบกับั สำ�ำ นักั หลักั ประกันั สุุขภาพแห่่งชาติิ หรืือตกเตีียง รวมถึึงค่่าใช้้จ่่ายต้้นทุุนต่่างๆ และยัังไม่่มีีการ กำำ�หนดให้้กลุ่่�มโรคต้้อกระจกเป็็นกลุ่่�มโรคเฉพาะ จ่่ายค่่า ขยายบริิการออกไปสู่่�หน่่วยบริิการปฐมภููมิิ ซึ่่�งการวิิจััยครั้�งนี้้� ชดเชยการบริิการแบบเหมาจ่่ายต่่อหััวเท่่ากัันทั้้�งผู้้�ป่่วยนอก เป็็นการดำำ�เนิินงานแบบศููนย์์ต้้อกระจกครบวงจรและผ่่าตััดต้้อ และผู้้�ป่่วยในซึ่่�งในการบริิการผู้้�ป่่วยในจะมีีต้้นทุุนนอกเหนืือจาก กระจกแบบไม่่ค้้างคืืน เพื่อ�่ ต้้องการลดความแออัดั ในโรงพยาบาล ค่่ารัักษา เป็็นค่่าใช้้จ่่ายที่่�มากกว่่าผู้้�ป่่วยนอก ได้้แก่่ ต้้นทุุน พััฒนาคุุณภาพการบริิการผู้้�ป่่วย เพิ่่�มประสิิทธิิภาพการใช้้ ทรััพยากรที่่�ใช้้ในการบริิการในเวรผลััดบ่่าย-ดึึก ตลอด 24 ชม. ทรััพยากรในการบริิการสุุขภาพ และลดจำำ�นวนครั้ �งการมา ต้้นทุุนค่่าสาธารณููปโภค ค่่าเสื้�อผ้้า ค่่าอาหาร ฯลฯ ส่่วนที่่ต� ้้องใช้้ โรงพยาบาลของผู้้�ป่ว่ ยต้้อกระจกลง สำำ�หรัับผู้้�ป่่วยที่่�พัักค้้างคืืน เป็็นต้้น (สำำ�นัักงานหลัักประกััน สุุขภาพแห่่งชาติ,ิ 2558) 2. วัตั ถุปุ ระสงค์ก์ ารวิิจััย เนื่่�องจากสาเหตุุต่่างๆ ดัังกล่่าวข้้างต้้นทำำ�ให้้เกิิดความ 2.1 เพื่่�อพััฒนารููปแบบการบริิการผู้้�ป่่วยกลุ่่�มโรคต้้อ แออัดั ของผู้ป�้ ่ว่ ยในโรงพยาบาลเป็น็ และเกิดิ ค่่าใช้้จ่ายจำ�ำ นวนมาก กระจกและบริกิ ารผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืนแบบครบวงจร จากการศึึกษาเรื่่�อง คุุณภาพบริิการผู้้�ป่่วยผ่่าตััดต้้อกระจกแบบ 2.2 เพื่่�อเปรีียบเทีียบผลการดำำ�เนิินงานก่่อนและหลััง ไม่่ค้้างคืืน โรงพยาบาลนครปฐม ของ สมคิิด มะโนมั่่�น (2561) การให้้บริิการผู้้�ป่่วยกลุ่่�มโรคต้้อกระจกและบริิการผ่่าตััดแบบ ซึ่่�งได้้ทำำ�การพััฒนารููปแบบการบริิการผู้้�ป่่วยผ่่าตััดต้้อกระจก ไม่่ค้้างคืืนแบบครบวงจร แบบไม่่ค้้างคืืน ได้้ทำ�ำ การศึึกษาตั้ง� แต่่ 1 ตุุลาคม พ.ศ. 2558 – 30 มิถิ ุุนายน พ.ศ. 2560 ในผู้ป�้ ่ว่ ยที่ม�่ ีคี วามพร้้อมและสมัคั รใจเข้้ารับั บริิการการผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืน จำำ�นวน 96 ราย จัักษุุแพทย์์ 3. ขอบเขตการศึึกษา จำำ�นวน 3 ราย พบว่่าผลการประเมิินจากด้้านผู้้�รัับบริิการอยู่�ใน ระดัับมาก คุุณภาพบริิการด้้านโครงสร้้างการจััดบริิการของ การวิจิ ัยั ครั้ง� นี้้เ� ป็น็ การวิจิ ัยั เชิงิ พัฒั นา เพื่อ�่ พัฒั นารููปแบบ ระบบอยู่ใ� นระดัับมาก ด้้านกระบวนการขั้น� ตอนในการให้้บริกิ าร การบริกิ ารผู้ป�้ ่ว่ ยกลุ่ม�่ โรคต้้อกระจกและบริกิ ารผ่่าตัดั แบบไม่่ค้้าง คืืนแบบครบวงจร ปีที ี่่� 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
24 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University กลุ่่�มตััวอย่่างคืือผู้้�ป่่วยโรคต้้อกระจกที่่�มารัับการ ผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืนครบวงจร และเพิ่่�มการบริิการแบบเชิิงรุุก ผ่่าตัดั ตา ณ โรงพยาบาลนครปฐม ในช่่วงเวลา กรกฎาคม พ.ศ. โดยการตรวจคััดกรองในหน่่วยบริิการระดัับปฐมภููมิิ ดัังนั้้�นจึึง 2560 – กัันยายน พ.ศ. 2562 ซึ่่�งเริ่ �มศึึกษาเมื่่�อโรงพยาบาล สามารถแบ่่งขั้น� ตอนการรับั บริกิ ารของผู้�ป้ ่ว่ ยออกเป็น็ 2 กลุ่ม�่ คืือ นครปฐมมีีการตั้�งศููนย์์ต้้อกระจกครบวงจรและผ่่าตััดต้้อกระจก 1) กลุ่่�มผู้้�ป่่วยนอกที่่�แผนกตาที่่�ได้้รัับการวิินิิจฉััย แบบไม่่ค้้างคืืน จากแพทย์์ว่่าเป็็นโรคต้้อกระจก จะพััฒนาให้้ผู้้�ป่่วยรายใหม่่ มาตรวจเพียี ง 2 ครั้ง� ก่่อนจะได้้คิิวผ่่าตััด 4. เครื่่อ� งมืือที่่�ใช้้ในการวิจิ ัยั 2) กลุ่ม�่ ผู้�้ป่ว่ ยที่่ไ� ด้้รัับการคัดั กรองจากหน่่วยเชิงิ รุุก 4.1 เครื่อ�่ งมืือที่ใ�่ ช้ใ้ นการวิจิ ัยั ได้้แก่่ รููปแบบการบริกิ าร ปฐมภููมิิ จะได้้รัับการตรวจและเตรีียมความพร้้อมในครั้�งเดีียว ผู้ป�้ ่ว่ ยผ่่าตัดั ต้้อกระจกแบบไม่่ค้้างคืืน ของ สมคิดิ มะโนมั่น� (2561) ณ จุุดบริิการในพื้้�นที่่�ก่่อนจะส่่งต่่อให้้พยาบาลประจำำ�ศููนย์์ 4.2 การพิิทัักษ์์สิิทธ์์ของกลุ่่�มตััวอย่่างการวิิจััยในครั้�งนี้้� ต้้อกระจก ผู้้�วิิจััยได้้พิิทัักษ์์สิิทธ์์ของกลุ่่�มตััวอย่่างโดยยื่่�นโครงการขอรัับการ รัับรองจริิยธรรมการวิิจัยั ในคนของโรงพยาบาลนครปฐม และได้้ รัับการพิิจารณารัับรองจริิยธรรมโครงการวิิจััย หมายเลข COA No. 012/2020 5. วิธิ ีดี ำ�ำ เนินิ การวิิจััย 5.1 ขั้้น� การกำำ�หนดรููปแบบ 5.1.1 ทำ�ำ การศึึกษารููปแบบการบริกิ ารผู้ป�้ ่ว่ ยผ่่าตัดั ต้้อกระจกแบบไม่่ค้้างคืืน ของ สมคิิด มะโนมั่่�น (2561) ซึ่่�งประกอบด้้วยขั้ �นตอนบริิการ 8 ขั้้�นตอน ได้้แก่่ 1) การตรวจ วินิ ิจิ ฉัยั และประเมิินจากจักั ษุุแพทย์์ 2) การเตรียี มตััวก่่อนผ่่าตััด 3) การประเมิินซ้ำำ��และเตรีียมความพร้้อมก่่อนการผ่่าตััด 4) การมารัับการผ่่าตััดในโรงพยาบาล 5) การดููแลหลัังผ่่าตััด และการพัักฟื้้�นหลัังผ่่าตััด 6) การประเมิินความพร้้อมก่่อนการ จำำ�หน่่าย 7) การตรวจติิดตามผลการรัักษา 8) การเปลี่ �ยนจาก การผ่่าตัดั แบบไม่่ค้้างคืืนเป็น็ แบบนอนโรงพยาบาล 5.1.2 นำำ�ข้้อมููลที่่�ได้้จากการศึึกษามากำำ�หนดเป็็น แนวปฏิิบััติิของศููนย์์ต้้อกระจกครบวงจรและผ่่าตััดต้้อกระจก แบบไม่่ค้้างคืืน โดยปรัับทั้้�ง 8 ขั้้�นตอนมาเป็็น 4 ระยะในการ ให้้บริกิ ารดัังแผนภููมิทิ ี่�่ 1 5.2 ขั้้น� การนำำ�แนวปฏิบิ ััติิไปทดลองใช้้ นำำ�แนวปฏิิบััติิการบริิการผู้้�ป่่วยผ่่าตััดต้้อกระจก แบบไม่่ค้้างคืืนมาทดลองใช้้ ตั้้�งแต่่เดืือน กรกฎาคม พ.ศ. 2560 – กันั ยายน พ.ศ. 2562 5.3 ขั้้�นการสรุุปผลและปรัับปรุงุ รููปแบบ จากผลการทดลองใช้้แนวปฏิิบััติิการบริิการผู้้�ป่่วย ผ่่าตัดั ต้้อกระจกแบบไม่่ค้้างคืืนเป็น็ เวลา 2 เดืือน พบว่่าสามารถ ลดอััตราการนอนโรงพยาบาลของผู้้�ป่่วยผ่่าตััดต้้อกระจกได้้ จำ�ำ นวน 431 ราย จาก 2,271 ราย จึึงพััฒนาจากแนวปฏิิบััติิมา เป็็นรููปแบบการบริิการผู้้�ป่่วยกลุ่่�มโรคต้้อกระจกและบริิการ ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 25 Journal of Vongchavalitkul University OPD case Visit ที่ 1 1. การตรวจเพ่ือวินจิ ฉัยโรค - เตรยี ม lab Pre-op Visit ที่ 2 1.1 แพทย์ประเมนิ อาการ - ประวัติโรคประจําตัว วนั ผา่ ตดั 1.2 วางแผนการรักษาและการผา่ ตัด - วดั IOL หอผู้ป่วย ตา หู คอ จมกู - นดั Follow Up 2. การเตรียมผา่ ตัด - นัดผา่ ตดั นดั หลังผา่ ตดั 2.1 แพทยป์ ระเมินความพร้อมก่อนผ่าตดั - หอผู้ป่วยเตรยี มความพร้อมก่อนผา่ ตดั หอผู้ป่วย ตา หู คอ จมกู 2.2 สง่ หอผู้ป่วยเพื่อเตรียมความพรอ้ ม - โทรศัพทส์ อบถามก่อนผ่าตัด 3. วันผ่าตัด Pre-op Post-op 3.1 มาถงึ หอผู้ป่วยตา หู คอ จมูก - วดั Vital signs เวลา 07.00 น. - ประเมนิ ภาวะแทรกซอ้ น 3.2 ตรวจสอบประวตั ิ สทิ ธ์กิ ารรักษา - ญาตไิ ปรับยาท่ีหอ้ งผู้ป่วยนอก ใบสง่ ตัว mark site - ดวู ิดีโอคําแนะนาํ หลงั ผา่ ตดั 3.3 ตรวจสอบยาโรคประจาํ ตัว - ให้ใบนดั 3.4 ทาํ ความสะอาดตา ยาหยอดตา 3.5 วดั V/S 3.6 สง่ ไปห้องผ่าตดั 4. วันหลังผ่าตดั 1 วนั 4.1 เปิดตา 4.2 ประเมิน VA 4.3 สาธติ การเช็ดตา หยอดตา 4.4 สอนการสงั เกตอาการผิดปกติ 4.5 พบแพทย์ 4.6 รบั ยาและบตั รนดั แผนภููมิิที่่� แ1ผสนรุุภปมู รููิทป่ีแ1บสบรกปุ ารบูปรแิิกบาบรกผู้าป�้ ่ร่วบยรกิกลุา่่�มรโผรู้ปค่วต้ย้อกกลรมุ่ะโจรกคตแ้อลกะบรระิจิกการแผ่่ลาะตับัดรแิกบาบรไผม่่า่ค้ต้าดั งแคืืบนบคไรมบ่คว้างงจครืนครบวงจร หมายเหตุุ แหผู้ลม้�ป่ะา่วเยตยเรทหีีย่ต่�คมัุัดผผกล้ปู ตรว่ อรยวทงจใีค่ ตนัด่าหกงรน่ๆอ่วงจยใานบกรหิโนิกรง่วาพยรบยปารฐบกิ มาาภลรูปูชมิฐุมจิ มชะภนไูมดแ้ิจ้รละับัะไคมดำ้ราำ�ับพแคบนําแะแพนนทำะำ�ย นข์ัํา้1้�นขคตัน้รั้งอตเอนพนก่ือกปาารรระเเตเตรมรีินียยี คมมวตตาัวั ัวมททพีี่ห่ร�ห่ น้อนว่่ม่ยวกคยอ่ ัดคนักัดผรา่กอตรงัดองและเตรีียมผลตรวจ ต่่างๆ จากโรงพยาบาลชุุมชน และมาพบแพทย์์ 1 ครั้�ง เพื่อ่� ประเมิินความพร้้อมก่่อนผ่่าตัดั 1 โกเพดื)า่ ย่อ� ซรักกตักลาุรป่ร�่มวรเผตูจะ้ 15ร้ป� คโเผผเีว่).ดดัสีย่ว3วู้ปู้ปัตริกมิยยแมา.็ว่ิโ่ว1ากมนร็พคจยย 2สรขคลพิอัวนท้ต้)ต้้ปมุ่า�นกรยอ�้รนอสม์้อผรมตวก่ีกงท์ทะพมปู้ขีุอจัตำุ้รจกกรว่น�ำนค�ำ้ระ้ำ�อ่อยอกตรกวัตจ5้มนนั�งจอยาาก่ั.วทก่ผอรีท3นร่า่เ่่�ตอา่กดดปก.าง1ิต1รนมัิมงงแา รวัดหน ผีขร1ล่ะขจ้่2บา้ี้้น้ัอ)เว้ัทร1น3ต)ีมงตกิ่ั จแิ)�แ่)สดักิปต่อาินะ่ผสพซ างรฏนอ ใผนร่งัตกตู3ทิ้บหกนวด้้ก�รปรป)ั้าดััต่ ังย วกผวสรูร่วนเ4่้ิก์จีจ�ป้่ลท้ะาบ้งย่)�าคทนว่วรวํราัตรรายใั้ัดตสตกิ้เก้งับงอนพเิต์โารทนหลรา้กอราื่อั้วนี่คอรดกัร1ดกจเสปงปังมะ์าคปท์ตนรื่อจรรรฏี่าัะ้ีแ้ทเิกะ�ตงจิบผาํเั ตเรมํา่ัตกดืมน่่ิียัตออ�่าิกิังนมกัวรทไาำนปีร�ำ้้� สวแใก ตพขปพสัำนันำ�รพาอรารรกหวะมอ้้มผองท่าจ่เนยมผามาามรเ์ตรู้ยรดแปสทินั์ผำถูาถัดนวร่้�วคำั้�ทรผทั็นจผ บั่ยว2 ำ ่ักุกส่ำผา�าา)เ่ยผ่5ตษพติ้นมตา่กักผ่)วัูดตัพทา่ืัาอ้ดาัเ้�ปทใทัจดวตรุ่กรี้ใไบั้่่วผี่อ้นหะหต�่ดตัอดขยปู้มสา้กรอ้ยผไ่อพ่จวว่วดรผง่าู้ปู้ปพ้้่าจบยะ2ณปงป�้ห่ส่วรีรคแรท)แ้ว่ร้รีผะึายอับืลรูึพกัยํื้าก้ผมอว้�ปง�นมป้วตาก่ทู้ษัปตาทไจ่สวํีรรยาา่ร่มาิก่่วา่�์ะ่ะยตงม ถ่2รห์เยาแ ใผทูทรพูทาถกีูห้รืพ้่พ ้ว�ป่าค้ใ่�ไ่�ํอาํใ่า้าจบนนดช่วทอผ4้รหส้คยัเแย้วยร )่าับปั์าจนรัพบัเตนามใ์แกขม็นูงั้้บดัดทกู้นทโาาผกปานไวรายรสัดรี่ นดูรคั่รนั ด2ป์เ่�กแถะคห้พกคปคผรัาตจผรร่ต่ื่ัอดร่ระ่ร่่กําาั้่ืองาะร้ังกาเเตรตไตตมตัจบงรัมิณรัด่อัินด่ๆํอาีอกี่ ียตตทีไถไคไ างีก่ปปมดัวคร�้่าาจ่ว้่ค้วาาอ ามกวจนมาะกพกมผทำาริำ้ำ�ด้พิรอำ�หอปรกม้้นออกาว่่มกดตราิิ พร้้อมแนบ 5) ใบขอประวััติิการใช้้ยา โรคประจำำ�ตััวของผู้้�ป่่วย หน่่วยซึ่่�งผู้้�ป่่วยได้้รัับการตรวจจากจัักษุุแพทย์์แล้้วว่่าเป็็น เพื่่�อให้้ผู้้�ป่่วยนำำ�มาในวัันนััดครั้�งต่่อไป พร้้อมยาทุุกตััวที่่�ผู้้�ป่่วย ต้้อกระจก ผู้้�ป่่วยกลุ่่�มนี้้�จะได้้รัับคำำ�แนะนำำ�การเตรีียมขั้ �นตอน รัับประทานเป็็นประจำำ� ของครั้�งที่่� 1 จากการออกหน่่วยไปแล้้ว และผู้้�ป่่วยจะเตรีียมผล ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
26 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University การตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการจากโรงพยาบาลชุุมชนต้้นสัังกััด ผู้้�ผ่่าตััดและห้้องผ่่าตััดทราบก่่อนผ่่าตััด 1 วััน เพื่่�อวางแผนใน แล้้วมาตรวจตามวัันที่่�จัักษุุแพทย์์ที่่�ออกหน่่วยนััด และจะมา การตามผู้้�ป่่วยรายอื่่�นขึ้้�นมาทดแทนในรายที่่�ไม่่พร้้อมผ่่าตััด โรงพยาบาลในการตรวจครั้ง� ที่�่ 2 เท่่านั้้น� อธิิบายถึึงการขอใบส่่งตััวเนื่่�องจากผู้้�ป่่วยต้้องมาโรงพยาบาล 5.3.2 ขั้้�นตอนการเตรีียมผู้้�ป่่วยของหอผู้้�ป่่วยตา 2 วัันติิดต่่อกััน คืือ วัันผ่่าตััดและวัันที่่�นััดเปิิดตาหลัังผ่่าตััด หูู คอ จมููก วัันที่่� 1 ทำำ�ให้้ผู้้�ป่่วยจำำ�เป็็นต้้องใช้้ใบส่่งตััว 2 วััน พยาบาลจะ การเตรียี มก่่อนผ่่าตัดั เมื่อ�่ ได้้รับั ผู้ป�้ ่ว่ ย พยาบาล แจ้้งผู้้�ป่่วยและเน้้นในใบนััดให้้ผู้้�ป่่วยและญาติิสัังเกตในใบส่่งตััว ดำ�ำ เนินิ การ ดัังนี้้� ที่�ไ่ ด้้มาทุุกครั้�งว่่าใบส่่งตััวครบตามจำ�ำ นวนหรืือไม่่ 1) ซัักประวััติิตามแบบฟอร์์มที่่�กำำ�หนด 5) อธิิบายถึึงช่่องทางในการติิดต่่อหรืือ ประเมิินพฤติิกรรมการปฏิิบััติติ ััวของผู้�้ป่่วย เช่่น เลื่่�อนนััดผ่่าตััด เพื่่�อให้้ผู้้�ป่่วยได้้เลื่่�อนนััด หรืือมีีข้้อสงสััยที่่�จะ 1.1) การใช้ย้ า ลดระดับั น้ำ��ำ ตาล ย้้อนหลังั สอบถาม ว่่าผู้้�ป่่วยคุุมระดัับน้ำำ��ตาลในเลืือดได้้ดีีหรืือไม่่ ถ้้าไม่่ดีีหรืือระดัับ 6) โทรสอบถามประเมิินความพร้้อมทาง น้ำำ��ตาลในเลืือดมากกว่่า 200 mg% แนะนำำ�ให้้ผู้้�ป่่วยคุุมอาหาร โทรศัพั ท์ ์ ก่่อนวัันผ่่าตัดั 1 วััน และย้ำำ�� เรื่อ�่ งเวลาสถานที่่น� ัดั หมาย และไปปรึึกษา โรงพยาบาลส่่งเสริิมตำำ�บลใกล้้บ้้านเพื่่�อขอเจาะ การเตรีียมตัวั ก่่อนผ่่าตัดั น้ำำ��ตาล 1 ครั้�งต่่อสััปดาห์์ ถ้้าระดัับน้ำำ��ตาลในเลืือดยัังสููงอยู่ �จะ 5.3.3 วันั ผ่่าตััด พยาบาลดำำ�เนิินการดังั นี้้� แนะนำำ�ให้้ผู้้�ป่่วยไปพบแพทย์์ที่่�ผู้้�ป่่วยรัักษาอยู่ �เพื่่�อเตรีียมพร้้อม 1) นััดผู้้�ป่่วยให้้มาถึึงศููนย์์ต้้อกระจกครบ ก่่อนผ่่าตััด วงจร เวลา 7.00 น. อธิิบายให้้ผู้้�ป่่วยทราบว่่าที่่�ต้้องมาเร็็ว 1.2) แนะนำำ�เรื่่�องความดัันโลหิิตต้้องไม่่ เนื่่�องจากว่่าก่่อน ทำำ�การผ่่าตััด ต้้องใช้้เวลาในการขยายม่่านตา เกิิน 160/90 mmHg อธิบิ ายเรื่�่องการรับั ประทานยาเดิมิ ประมาณ 1-1.5 ชั่่ว� โมง 1.3) การงดยากลุ่่�มต้้านการแข็็งตััวของ 2) ตรวจสอบประวัตั ิิ ชื่อ�่ สกุุล แพทย์ผ์ ู้ผ�้ ่่าตัดั เลืือด (Anticoagulant) ผู้้�ป่่วยบางคนที่่�ไม่่ได้้เอายามา ใบส่่งตััว สิิทธิิการรัักษา ถ้้าถููกต้้อง จะทำำ�การ Mark site จะให้้ดููรููปตััวอย่่างยาถ้้าไม่่แน่่ใจจะให้้นำำ�ยาเดิิมไปสอบถามที่่� ตาข้้างที่จ�่ ะผ่่าตัดั สอบถามการฝึกึ นอนราบ การทำำ�ความสะอาด โรงพยาบาลส่่งเสริิมตำำ�บลหรืือโรงพยาบาลชุุมชนใกล้้เคีียง ร่่างกาย เพื่่�อดููว่่ามีียาต้้องงดผ่่าตัดั หรืือไม่่ โดยขั้�นตอนนี้้�สิ่ง� สำำ�คััญคืือการ 3) ตรวจสอบยาโรคประจำำ�ตััวอีีกครั้�งเทีียบ อธิบิ ายให้้ผู้ป�้ ่ว่ ยตระหนักั ว่่าสิ่ง� ที่แ�่ นะนำ�ำ ให้้นั้้น� สำ�ำ คัญั เพราะผู้ป�้ ่ว่ ย กัับใบซัักประวััติิ เนื่่�องจากผู้้�ป่่วยอาจมีีประวััติิการใช้้ยาที่่� อาจถููกงดผ่่าตััดและต้้องรอคิิวผ่่าตััดอีีกครั้ �งเมื่่�อมีีการเตรีียมทุุก เปลี่ �ยนไปจากเดิิม อย่่างพร้้อมและปลอดภัยั 4) พยาบาลทำำ�การประเมิินร่่างกายอีีกครั้�ง 2) ให้้ข้้อมููลและขั้น� ตอนทั่่ว� ๆ ไปของการผ่่าตัดั และทำำ�ความสะอาดเปลืือกตา เริ่ �มการขยายม่่านตาตามแผน การปฏิิบััติิตััวก่่อนผ่่าตััด การฝึึกนอนราบ ในรายที่่�ประเมิินว่่า การรัักษา จะฝึึกนอนราบไม่่ได้้ ให้้ทำำ�การฝึึกเลยเพื่่�อเป็็นแนวทางให้้ผู้้�ป่่วย 5) วััดสััญญาณชีีพเพื่่�อประเมิินความพร้้อม และญาติินำำ�ไปฝึึกต่่อที่่�บ้้าน การทำำ�ความสะอาดร่่างกาย ก่่อนผ่่าตััด การฟอกหน้้า สระผมเช้้าวัันนััดผ่่าตััดเพื่่�อให้้ผู้้�ป่่วยมีีความพร้้อม 6) เตรีียมส่่งผู้้�ป่่วยไปห้้องผ่่าตััด และส่่งไป ในวันั ผ่่าตััด ห้้องผ่่าตัดั ตามที่่�กำำ�หนด 3) ให้้ผู้ป�้ ่ว่ ยและญาติดิ ูู วิดิ ีโี อ การปฏิบิ ัตั ิกิ ่่อน 7) หลัังกลัับจากห้้องผ่่าตััด วััดสััญญาณชีีพ และหลัังผ่่าตััด เพื่่�อให้้ผู้้�ป่่วยและญาติิมีีความรู้้�และความเข้้าใจ ประเมินิ ภาวะแทรกซ้้อน เป็น็ เวลา 2-3 ชั่่ว� โมงและให้้ญาติไิ ปรับั ยา ในการปฏิิบััติิตััวมากขึ้้�นและเป็็นการลดความกัังวลในผู้้�ป่่วย ที่่�ห้้องผู้้�ป่่วยนอก ถ้้าไม่่พบภาวะแทรกซ้้อนหลัังผ่่าตััด ให้้ผู้้�ป่่วย รายใหม่่ที่่�ยังั ไม่่มีปี ระสบการณ์์ในการทำ�ำ การผ่่าตัดั ต้้อกระจก กลัับบ้้านได้้โดยให้้ใบนััดครั้ �งต่่อไป เพื่่�อมาเปิิดตาพบแพทย์์ 4) ให้้ใบนััด อธิิบายถึึงการเจาะน้ำำ��ตาลก่่อน หลัังผ่่าตััดครั้�งที่่� 1 ระหว่่างรอ การประเมิินหลัังผ่่าตัดั ผู้�้ป่่วยและ วันั นัดั ผ่่าตัดั เพื่อ�่ ให้้ผู้ป�้ ่ว่ ยทราบผลน้ำ��ำ ตาลล่่วงหน้้า 1-2 วันั ก่่อนวันั ญาติิจะได้้ดููวิิดีีโอคำำ�แนะนำำ�หลัังผ่่าตััดเพื่่�อทบทวนการปฏิิบััติติ ััว ผ่่าตัดั เนื่อ�่ งจากจะมีพี ยาบาลโทรศัพั ท์ไ์ ปสอบถามประเมินิ ความ อีกี ครั้ง� หนึ่่ง� พร้้อมก่่อนถึึงวัันนััด 1 วััน เพื่่�อกำำ�หนดจำำ�นวนผู้้�ป่่วยให้้แพทย์์ ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 27 Journal of Vongchavalitkul University 5.3.4 นัดั 1 วัันหลัังผ่่าตัดั 6. ผลการวิิจัยั และอภิิปรายผล 1) นััดผู้้�ป่่วยมาเปิิดตาที่่�ศููนย์์ต้้อกระจก เวลาประมาณ 8.00 น. พยาบาลประเมิินการมองเห็็น (VA) 6.1 ผลการวิิจััย สรุุปผลดังั นี้้� สาธิติ วิิธีีการสอนเช็็ดตา วิิธีีการหยอดตา และแนะนำ�ำ การสัังเกต 1) ผลการพัฒั นารููปแบบการดำ�ำ เนินิ งาน (ตารางที่�่ 1) อาการผิดิ ปกติิ ที่�ต่ ้้องมาพบแพทย์์ก่่อนนัดั 2) ผลการดำำ�เนิินงาน ใช้้ตััวชี้ว� ััดด้้านการให้้บริกิ าร 2) รอพบแพทย์เ์ พื่่อ� ทำ�ำ การตรวจ ด้้านการบริหิ ารงาน (ตารางที่่� 2) 3) รับั ใบนััด/ใบสั่่ง� ยาเพิ่่ม� ตารางที่่� 1 เปรียี บเทียี บรููปแบบการดำำ�เนิินงานแบบเดิมิ และรููปแบบที่่พ� ัฒั นาขึ้้น� ใหม่่ วิธิ ีีปฏิบิ ัตั ิกิ ารเดิิม วิธิ ีปี ฏิิบััติิการใหม่่ OPD visit เพื่�อ่ ทำ�ำ การวินิ ิจิ ฉััย 1. ผู้้�ป่่วย ณ หน่่วยบริิการปฐมภููมิิ ได้้รัับคำำ�แนะนำำ�การเตรีียมตััวจากการออก ตรวจร่่างกาย ตรวจทางห้้องปฏิบิ ััติิการ หน่่วยเชิิงรุุก เตรีียมผลการตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการจากโรงพยาบาลชุุมชนแล้้ว ฟังั ผลตรวจ ประเมินิ ความพร้้อมก่่อนผ่่าตััด วางแผนการผ่่าตัดั นััดคิิวผ่่าตััดและ มาตรวจตามวัันที่จ�่ ักั ษุุแพทย์ท์ ี่อ�่ อกหน่่วยนัดั วันั Admit 2. ผู้้�ป่ว่ ยแผนกผู้้�ป่่วยนอก 1) รัับการประเมิินอาการและวางแผนการรักั ษา 2) ประเมิินความพร้้อมและนััดผ่่าตัดั นััด Admitted ก่่อนผ่่าตััด 1 วันั 1. นััดวัันผ่่าตัดั เพื่อ�่ เตรียี มความพร้้อมก่่อนการผ่่าตัดั 2. หอผู้ป�้ ่ว่ ยเตรียี มความพร้้อมก่่อนผ่่าตัดั แนะนำ�ำ ขั้้น� ตอนการปฏิบิ ัตั ิติ ัวั ก่่อนผ่่าตัดั 3. โทรศัพั ท์ป์ ระเมินิ ความพร้้อมก่่อนผ่่าตัดั 1 วันั วันั ผ่่าตัดั วันั ผ่่าตััด 1. เตรีียมการผ่่าตััดตามแผนการรัักษา 1. นััดผู้ป�้ ่ว่ ยเวลา 07.00 น. และเตรียี มการผ่่าตััดตามแผนการรัักษา 2. Routine Post-Op care 2. Routine Post-Op care เมื่อ�่ ไม่่มีีภาวะแทรกซ้้อนให้้กลัับบ้้านได้้ 3. ให้้ญาติิรัับยาที่�ห่ ้้องยาผู้�้ป่่วยนอก ดููวิิดีโี อคำ�ำ แนะนำำ�หลัังผ่่าตััด 4. รับั บัตั รนััด วัันหลังั ผ่า่ ตััด วันั หลังั ผ่า่ ตัดั 1. ประเมินิ VA, TN 1. นััดผู้ป�้ ่ว่ ยเวลา 07.00 น. ประเมิิน VA, TN 2. เช็็ดตาแบบ sterile 2. เช็ด็ ตาแบบ sterile 3. สอนและสาธิติ การเช็ด็ ตา หยอดตาที่บ�่ ้้าน 3. สอนและสาธิิตการเช็็ดตา หยอดตาที่่�บ้้าน 4. พบแพทย์์ 4. พบแพทย์์ ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
28 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University ตารางที่่� 2 เปรีียบเทียี บผลการดำ�ำ เนิินงานการให้้บริกิ ารตามรููปแบบที่่�พััฒนาขึ้้น� ใหม่่ ด้้านการบริหิ ารงาน ผลการดำ�ำ เนินิ งาน ตัวั ชี้้�วัดั บริิการรููปแบบเดิิม บริิการรููปแบบใหม่่ พ.ศ. 2559 พ.ศ. 2560 พ.ศ. 2561 พ.ศ. 2562 จำำ�นวนผู้�้ป่ว่ ยที่่น� อนโรงพยาบาล (ตึึก EENT) 2,236 ราย 2,443 ราย 1,090 ราย 1,123 ราย - ENT 417 603 539 582 - ตา 1,765 1,840 551 541 ด้้านการให้้บริกิ าร - ODS - 431 1,764 1,593 จำ�ำ นวนครั้ง� ของการมาโรงพยาบาล 5-7 ครั้ง� 2 ครั้ง� 2 ครั้�ง 2 ครั้ง� อัตั ราความเสี่�ยงการเกิดิ Fall 0000 อัตั ราการเกิดิ ภาวะแทรกซ้้อน 0000 Endophthalmitis การจัดั อััตรากำ�ำ ลังั บุุคลากร 3-2-2 3-2-2 3-2-2 3-2-2 เวร เช้า้ บ่่าย ดึึก - 222 ด้้านการบริิหารงาน ศููนย์์ ODS เวรเช้า้ จำำ�นวนเตีียง ODS - 10 เตียี ง 10 เตียี ง 10 เตีียง หมายเหตุุ: ODS = One Day Surgery 6.2 อภิปิ รายผล จากการพััฒนารููปแบบการบริิการผู้้�ป่่วยกลุ่่�มโรคต้้อกระจกและ บริกิ ารผ่่าตัดั แบบไม่่ค้้างคืืนแบบครบวงจรพบว่่าอัตั ราการเข้้ารับั การวิิจััยครั้�งนี้้�มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อพััฒนารููปแบบการ บริกิ ารผ่่าตัดั ต้้อกระจกแบบไม่่ค้้างคืืนของผู้ป�้ ่ว่ ยเพิ่่ม� มากขึ้น� ดังั นี้้� บริิการผู้้�ป่่วยกลุ่่�มโรคต้้อกระจกและบริิการผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืน พ.ศ. 2560-2562 จำ�ำ นวน 431, 1,764 และ 1,593 รายตามลำ�ำ ดับั แบบครบวงจรของโรงพยาบาลนครปฐม และเพื่่�อเปรีียบเทีียบ (ตารางที่่� 2) และลดจำำ�นวนครั้ง� ของการมาโรงพยาบาลจาก 5-7 ผลการดำำ�เนิินงานก่่อนและหลัังการให้้บริิการผู้้�ป่่วยกลุ่่�ม ครั้ �ง เหลืือ 2 ครั้ �ง ซึ่่�งเป็็นไปตามวััตถุุประสงค์์ของสำำ�นัักงาน โรคต้้อกระจกและบริิการผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืนแบบครบวงจร หลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิที่่�ต้้องการเพิ่่�มอััตราการเข้้าถึึง ซึ่่�งโรงพยาบาลนครปฐมมีีจำำ�นวนผู้้�ป่่วยที่่�นอนโรงพยาบาลใน บริกิ ารผ่่าตัดั ต้้อกระจกของผู้ป�้ ่ว่ ยตาบอดจากต้้อกระจกในผู้ป�้ ่ว่ ย หอผู้้�ป่่วย ตา หูู คอ จมููก เป็็นจำำ�นวนมาก ทำำ�ให้้เกิิดความ ต้้อกระจกสููงอายุุ (สำ�ำ นักั งานหลักั ประกันั สุุขภาพแห่่งชาติ,ิ 2558) แออััดในโรงพยาบาล มีีการใช้้และการสููญเสีียทรััพยากร และยัังช่่วยลดระยะเวลารอคอยการผ่่าตััดเนื่่�องจากมีีการพััฒนา ของโรงพยาบาลด้้านต่่างๆ จำำ�นวนมาก เช่่น ด้้านบุุคลากร เครืือข่่ายเข้้าสู่่�การตรวจในระดัับปฐมภููมิิ ผู้้�ป่่วยได้้รัับบริิการ ด้้านต้้นทุุนค่่าอาหาร ค่่าเสื้�อผ้้า และค่่าใช้้จ่ายของผู้้�ป่่วยอีีกด้้าน ที่่ม� ีคี ุุณภาพและมาตรฐาน หนึ่่ง� เช่่นกััน ผลการดำำ�เนิินงานหลัังการให้้บริิการผู้้�ป่่วยกลุ่่�มโรค ผลการพัฒั นารููปแบบการบริกิ ารผู้ป�้ ่ว่ ยกลุ่ม�่ โรคต้้อกระจก ต้้อกระจกและบริิการผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืนแบบครบวงจรพบว่่า และบริิการผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืนแบบครบวงจรทำำ�ให้้เกิิดผััง สามารถลดจำ�ำ นวนผู้้ป� ่่วยที่่�นอนรัักษาในโรงพยาบาลในหอผู้ป้� ่่วย การปฏิบิ ัตั ิงิ านที่่ช� ัดั เจน แบ่่งเป็น็ 4 ระยะ คืือ 1) การตรวจเพื่อ�่ ตา หูู คอ จมููก ลงจาก จำำ�นวน 2,236 ราย ใน พ.ศ. 2559 วินิ ิจิ ฉัยั โรคการเตรียี มความพร้้อมทางด้้านร่่างกาย 2) การเตรียี ม เป็็น 2,443, 1,090 และ 1,123 ราย ใน พ.ศ. 2560-2560 ความพร้้อมก่่อนทำำ�ผ่่าตััด แนะนำำ�การปฏิิบััติิตััวก่่อนผ่่าตััด ตามลำ�ำ ดับั สอดคล้้องกับั Stagg และคณะ (2018) ศึึกษาแนวโน้้ม 3) วัันผ่่าตััด 4) 1 วัันหลัังผ่่าตััด และเพิ่่�มการโทรศััพท์์สอบถาม การผ่่าตัดั แบบผู้ไ�้ ม่่ค้้างคืืนสำ�ำ หรับั การผ่่าตัดั ต้้อกระจกในประเทศ ความพร้้อมก่่อนผ่่าตััด 1 วััน ในด้้านการบริิหารบุุคลากรได้้มีี สหรััฐอเมริิกา ระหว่่าง ค.ศ. 2001-2014 พบว่่ามีีแนวโน้้ม การเพิ่่�มจำำ�นวนพยาบาลในศููนย์์ต้้อกระจก จำำ�นวน 2 คน ใช้้การผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืนเพิ่่�มขึ้้�นจากร้้อยละ 43.6 เป็็น โดยคนแรกเริ่ม� ทำ�ำ งานเวลา 07.00 น. เพื่อ�่ เตรียี มผู้ป�้ ่ว่ ยก่่อนผ่่าตัดั ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 29 Journal of Vongchavalitkul University ร้้อยละ 73.0 ซึ่ง�่ สอดคล้้องกับั การศึึกษาของ ธิดิ า ยุุคันั ตวรานันั ท์์ ขนาดกลางของประเทศจีีนพบว่่าการผ่่าตััดแบบผู้้�ป่่วยในจำำ�นวน (2559) การพััฒนาระบบการบริิการผ่่าตััดแบบวัันเดีียวกลัับใน 43,326 ราย มีกี ารติิดเชื้อ� ภายในลููกตา จำำ�นวน 51 ราย คิิดเป็น็ เขตสุุขภาพที่่� 10 พบว่่าการบริิการด้้วยระบบ same day ร้้อยละ 0.118 การผ่่าตััดแบบผู้้�ป่่วยนอกจำำ�นวน 2,859 ราย surgery จำำ�นวน 234 ราย สามารถลดวัันนอนได้้ 339 วััน เกิิดการติิดเชื้ �อในลููกตา จำำ�นวน 1 ราย คิิดเป็็นร้้อยละ 0.035 ลดค่่าต้้นทุุนในการนอนโรงพยาบาลได้้ 1,827 บาทต่่อวััน นอกจากนั้้น� ยังั พบว่่าการใช้้และไม่่ใช้้ 0.5% PVP-I ในการผ่่าตัดั จากการศึึกษาของสุุพััตรา ฉาไธสง และคณะ (2558) ศึึกษา มีีอััตราการเกิิดการติิดเชื้ �อในลููกตาร้้อยละ 0.090 และ 0.155 วิิเคราะห์์ต้้นทุุนกิิจกรรมการผ่่าตััดสลายต้้อกระจกด้้วยคลื่่�น ตามลำ�ำ ดับั เช่่นเดียี วกับั การศึึกษาของ Nowak และคณะ (2019) ความถี่ส� ููงในโรงพยาบาลบุุรีีรััมย์์ พบว่่าค่่าใช้้จ่ายในการผ่่าตััดต่่อ ศึึกษาอััตราและลัักษณะการเกิิดการติิดเชื้้�อในลููกตาหลััง รายเท่่ากัับ 7,074.98 บาท ประกอบด้้วยต้้นทุุนค่่าแรง การผ่่าตัดั ต้้อกระจกในโปแลนระหว่่าง ค.ศ. 2010-2019 พบว่่า ค่่าวััสดุุและค่่าลงทุุน ซึ่่�งการผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืนสามารถ การติิดเชื้�อในลููกตาของผู้้�ป่่วยที่่�ผ่่าตััดต้้อกระจกแบบไม่่ค้้างและ ช่่วยลดค่่าใช้้จ่่ายในส่่วนที่่�ไม่่นอนโรงพยาบาล เช่่น ค่่าห้้อง ผ่่าตััดแบบค้้างคืืนมีีอััตราการเกิิดร้้อยละ 32.61 และ 67.39 ค่่าอาหาร ค่่าบริกิ ารทางการพยาบาล รวมทั้้ง� ลดภาระการมาเฝ้า้ ตามลำำ�ดัับซึ่่�งแสดงให้้เห็็นว่่าการผ่่าตััดแบบไม่่ค้้างคืืนมีีอััตราการ ของญาติิได้้อีีกด้้วย ดัังนั้้�นการลดต้้นทุุนในการผ่่าตััดต้้อกระจก ติดิ เชื้อ� น้้อยกว่่าแบบค้้างคืืน ในโรงพยาบาลนครปฐมเมื่่�ออ้้างอิิงผลตามการศึึกษาของ การพัฒั นารููปแบบบริกิ ารผู้ป�้ ่ว่ ยกลุ่ม�่ โรคต้้อกระจกและ ธิดิ า ยุุคันั ตวรานันั ท์์ (2559) การผ่่าตัดั แบบ same day surgery บริกิ ารผ่่าตัดั แบบไม่่ค้้างคืืนครบวงจรด้้วยการให้้การบริกิ ารแบบ ลดค่่าต้้นทุุนในการนอนโรงพยาบาลได้้ 1,827 บาทต่่อวันั ดังั นั้้�น One Stop Service ช่่วยลดจำ�ำ นวนผู้้�ป่่วยที่�น่ อนในโรงพยาบาล โรงพยาบาลนครปฐมซึ่ง�่ มีกี ารผ่่าตัดั แบบ ODS สามารถลดต้้นทุุน ทำำ�ให้้ลดภาระงานของเจ้้าหน้้าที่่� รวมทั้้�งช่่วยลดการเกิิดความ ในการนอนโรงพยาบาล ใน พ.ศ. 2560 จำ�ำ นวน 431 คน X 1,827 เสี่�ยงต่่างๆ ที่่�อาจเกิิดได้้ในผู้้�ป่่วยโรคต้้อกระจก เช่่น การติิดเชื้�อ บาท คิิดเป็็นเงิิน 787,437 บาท พ.ศ. 2561 จำ�ำ นวน 1,762 คน การพลัดั ตกหกล้้ม และยังั สามารถลดความแออัดั ในโรงพยาบาล x 1,827 บาท คิิดเป็็นเงิิน 3,222,828 บาท และ พ.ศ. 2562 ลดต้้นทุุนในการรัักษาแบบผู้้�ป่่วยใน ช่่วยให้้พััฒนาคุุณภาพการ จำ�ำ นวน 1,593 คน x 1,827 บาท คิิดเป็็นเงิิน 2,910,411 บาท บริิการผู้้�ป่่วยและการใช้้ทรััพยากรให้้มีีประสิิทธิิภาพมากขึ้ �น ในด้้านการจััดอััตรากำำ�ลัังบุุคลกรไม่่มีีการเปลี่ �ยนแปลงจำำ�นวน และลดจำำ�นวนครั้�งการมาโรงพยาบาลของผู้้�ป่่วยต้้อกระจกลง บุุคลากรที่่�ปฏิิบััติิงานในหอผู้้�ป่่วยในแต่่ละเวรคืือ เวรเช้้า 3 คน ซึ่ง�่ เป็น็ การเพิ่่ม� ความสะดวกแก่่ผู้ป�้ ่ว่ ย ให้้เข้้าถึึงการบริกิ ารได้้โดย เวรบ่่าย 2 คน เวรดึึก 2 คน แต่่เพิ่่�มจำำ�นวนผู้้�ปฏิิบััติิงานใน ง่ายและรวดเร็ว็ ส่่งผลให้้เกิดิ ความพึึงพอใจต่่อผู้ร�้ ับั บริกิ ารมากขึ้น� เวรเช้้าในศููนย์์ต้้อกระจกจำำ�นวน 2 คน ซึ่่�งการผ่่าตััดต้้อกระจก แบบไม่่ค้้างคืืนช่่วยลดภาระงานของพยาบาลในการดููแล 7. ข้อ้ เสนอแนะ ผู้้�ป่่วยลงเนื่่�องลดกิิจกรรมทางการพยาบาลเกี่่�ยวกัับการดููแล 7.1 ควรนำำ�รููปแบบการบริกิ ารไปขยายผลในการผ่่าตััด ผู้�้ป่ว่ ยที่ผ�่ ่่าตััด เช่่น การเตรียี มผ่่าตััดที่่�ต้้องหยอดยาตาทุุก 5 นาทีี ในหอผู้้�ป่ว่ ยอื่น่� ๆ ต่่อไป หรืือการดููแลหลัังผ่่าตััดที่่�ต้้องหยอดยาตาทุุก 1-2 ชั่่�วโมง ทำำ�ให้้ 7.2 ควรนำ�ำ ผลการวิจิ ัยั มาปรับั ปรุุงศููนย์์ต้้อกระจก เช่่น พยาบาลสามารถใช้้เวลาในการดููแลผู้้�ป่่วยอื่่�นได้้เพิ่่�มมากขึ้ �น การเพิ่่ม� จำ�ำ นวนเตียี ง หรืือขยายพื้้น� ที่่�ในการให้้บริกิ ารให้้กว้้างขึ้�น สอดคล้้องกัับการศึึกษาของ van den Oetelaar และคณะ 7.3 ควรมีีการศึึกษาต่่อเนื่่�องเรื่่�องการออกตรวจเชิิงรุุก (2016) ที่ศ�่ ึึกษาการจัดั สมดุุลภาระงานของพยาบาลในหอผู้ป�้ ่ว่ ยใน ในหน่่วยบริกิ ารปฐมภููมิใิ ห้้ครอบคลุุมทุุกหน่่วยบริกิ ารเพื่อ�่ พัฒั นา พบว่่าในโรงพยาบาลที่่�มีี 6 หอผู้้�ป่่วยในศััลยกรรม มีีเตีียง คุุณภาพการบริกิ าร 15-30 เตียี ง การจัดั ภาระงานของพยาบาลควรคำำ�นึึงถึึงลักั ษณะ 7.4 ควรมีกี ารศึึกษาเปรีียบเทียี บผลการเตรีียมตัวั ก่่อน ของผู้้�ป่่วยที่่�จะให้้การพยาบาลและกิิจกรรมที่่�พยาบาลต้้องทำำ� ผ่่าตััดระหว่่างผู้้�ป่่วยที่่�มาจากหน่่วยบริิการปฐมภููมิิและผู้้�ป่่วย จะใช้้เวลาเท่่าไหร่่ซึ่่�งสามารถใช้้ทำำ�นายภาระงานของพยาบาลได้้ จากแผนกผู้�้ป่่วยนอก ส่่วนอััตราความเสี่่�ยงต่่อการพลััดตกหกล้้มและอััตราการเกิิด ภาวะแทรกซ้้อนการติิดเชื้ �อภายในลููกตา (Endophthalmitis) พบว่่าไม่่เกิิดอุุบััติิการณ์์ สอดคล้้องกัับการศึึกษาของ Zhu และคณะ (2017) ศึึกษาอััตราการเกิิดการติิดเชื้ �อภายในลููกตา หลัังการผ่่าตััดต้้อกระจกในแผนกตาขนาดเล็็กและแผนกตา ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
30 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 8. เอกสารอ้้างอิิง 10. Nowak, M. S., Grzybowski, A., Michalska-Maecka, 1. กรมกิิจการผู้้�สููงอายุุ. (2560). ข้้อมููลสถิิติิจำำ�นวนผู้้�สููงอายุุ K., Szaflik, J. P., Kozio, M., Niemczyk, W., & ประเทศไทย ปีี 2560. [online] สืืบค้้น 29 มิิถุุนายน Grabska Liberek, I. (2019). Incidence and 2562, จาก http://www.dop.go.th/th/know/ Characteristics of Endophthalmitis after 1/125 Cataract Surgery in Poland, during 2010-2015. 2. ธิิดา ยุุคัันตวรานัันท์์. (2559). การพััฒนาระบบการบริิการ International journal of environmental research ผ่่าตัดั แบบวันั เดียี วกลับั ในเขตสุุขภาพที่�่ 10. วิสิ ัญั ญีีสาร, and public health, 16(12), 2188. 42(2): 116-125. 11. Stagg, B. C., Talwar, N., Mattox, C., Lee, P. P., & Stein, 3. โรงพยาบาลนครปฐม. (2560). สถิิติหิ อผู้้�ป่่วยตา หูู คอ จมูกู . J. D. (2018). Trends in Use of Ambulatory นครปฐม: โรงพยาบาลนครปฐม. Surgery Centers for Cataract Surgery in the 4. ศศิธิ ร สุุทธิิสนธิ์�. (2561). ผลของโปรแกรมการเตรียี มความ United States, 2001-2014. JAMA ophthal พร้้อมก่่อนการผ่่าตััดเพื่่�อบรรลุุจุุดมุ่่�งหมายต่่อความ mology, 136(1), 53–60. วิิตกกัังวลและความร่่วมมืือในการผ่่าตััดต้้อเนื้้�อตา 12. van den Oetelaar, W. F., van Stel, H. F., van Rhenen, ที่โ�่ รงพยาบาลระดับั ทุุติยิ ภููมิแิ ห่่งหนึ่ง�่ . วารสารมหาวิทิ ยาลััย W., Stellato, R. K., & Grolman, W. (2016). คริิสเตีียน, 24(1): 98-107. Balancing nurses' workload in hospital wards: 5. สมคิิด มะโนมั่่�น. (2561). คุุณภาพบริิการผู้้�ป่่วยผ่่าตััดต้้อ study protocol of developing a method to กระจกแบบไม่่ค้้างคืืน โรงพยาบาลนครปฐม. เอกสาร manage workload. BMJ open, 6(11), e012148. การประชุุมวิิชาการระดัับชาติิ คณะวิิทยาการจััดการ 13. World Health Organization. (2013). Universal eye มหาวิิทยาลััยศิิลปากร ครั้้�งที่่� 6 ประจำำ�ปีี. 2561, health: A Global action plan 2014-2019. Spain. 22 มิิถุุนายน 2561 โรงแรมดุุสิิตธานีี หััวหิิน อ.ชะอำำ� 14. Zhu, Y., Chen, X., Chen, P., Wu, J., Hua, H., & Yao, จ.เพชรบุุรี.ี นครปฐม: คณะวิทิ ยาการจัดั การ มหาวิทิ ยาลัยั K. (2017). The occurrence rate of acute-onset ศิิลปากร. postoperative endophthalmitis after cataract 6. สุุพััตรา ฉาไธสง มุุกดา หนุ่่�ยศรีี และวาริิณีี เอี่ �ยมสวััสดิิกุุล. surgery in Chinese small- and medium-scale (2558). การวิิเคราะห์์ต้้นทุุนกิิจกรรมการผ่่าตััดสลาย departments of ophthalmology. Scientific ต้้อกระจกด้้วยคลื่่�นความถี่ �สููงในโรงพยาบาลบุุรีีรััมย์์. reports, 7, 40776. บทความฉบัับเต็ม็ การประชุุมวิชิ าการเสนอผลงานวิิจััย 15. Zhuang, M., Cao, J., Cui, M., Yuan, S., Liu, Q., & Fan, ระดัับบััณฑิติ ศึกึ ษาแห่ง่ ชาติิ ครั้ง� ที่�่ 34, 27 มีนี าคม 2558 W. (2018). Evaluation of day care versus อาคารเรีียนรวมคณะแพทยศาสตร์์ มหาวิิทยาลััย inpatient cataract surgery performed at a ขอนแก่่น. ขอนแก่่น: บััณฑิิตวิิทยาลััย มหาวิิทยาลััย Jiangsu public Tertiary A hospital. BMC ขอนแก่่น. ophthalmology, 18(1), 134. 7. สำ�ำ นักั งานปลัดั กระทรวงสาธารณสุุข. (2561). แผนยุุทธศาสตร์์ ชาติิ ระยะ 20 ปี ี ด้า้ นสาธารณสุุขประจำ�ำ ปีงี บประมาณ 2561. กรุุงเทพฯ: กระทรวงสาธารณสุุข. 8. สำ�ำ นักั งานหลักั ประกัันสุุขภาพแห่่งชาติ.ิ (2558). คู่่�มือื บริิหาร กองทุุนหลัักประกัันสุุขภาพแห่ง่ ชาติิ เล่ม่ ที่�่ 1: การบริหิ าร งบบริิการทางการแพทย์์เหมาจ่่ายรายหััว. กรุุงเทพฯ: ธนาเพรส. 9. อติิพร ตวงทอง วณิิชา ชื่่น� กองแก้้ว และอภิชิ าต สิงิ คาลวณิิช. (2558). ความรู้�พื้ �นฐานทางจัักษุุวิิทยา. กรุุงเทพฯ: ไซเบอร์์พริ้�นท์ก์ รุ๊�ป. ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 31 Journal of Vongchavalitkul University การพฒั นาแนวปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลปอ้ งกนั ทอ่ ชว่ ยหายใจเลอ่ื นหลดุ Development of Clinical Nursing Practice Guideline for Prevention Received : May 15, 2020 Unplanned Extubation Revised : June 18, 2020 Accepted : June 26, 2020 รััตนา ทองแจ่ม่ , พย.ม. (Rattana Thongjam, M.N.S.)1* บทคััดย่่อ วััตถุุประสงค์์: การศึึกษาแบบวิิจััยและพััฒนานี้้�มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อพััฒนาและศึึกษาผลลััพธ์์ของแนวปฏิิบััติิการพยาบาล ป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่่อ� นหลุุด วิิธีีการศึึกษา: การวิิจััยแบ่่งออกเป็็น 4 ระยะ คืือ 1) ระยะศึึกษาสถานการณ์์ ทบทวนแนวทางปฏิิบััติิเดิิมที่่�มีีอยู่ � และสัังเกตการปฏิิบััติิ 2) ระยะพััฒนาแนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุดจากหลัักฐานเชิิงประจัักษ์์ 3) ระยะทดลองปฏิิบััติิ กลุ่่�มตััวอย่่างคืือ พยาบาลวิิชาชีีพ จำำ�นวน 20 คน และผู้้�ป่่วยที่่�มีีภาวะการหายใจล้้มเหลวที่่�ได้้รัับการรัักษา ด้้วยการใช้้เครื่่�องช่่วยหายใจ แบ่่งออกเป็็นกลุ่่�มควบคุุมและกลุ่่�มทดลอง กลุ่่�มละ 39 คน รวม 78 คน และ 4) ระยะประเมิินผล วิเิ คราะห์์ข้้อมููลโดยใช้้สถิติ ิบิ รรยาย ความถี่แ� ละร้้อยละ เปรียี บเทียี บความแตกต่่างของอัตั ราการเกิดิ ท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุดระหว่่าง กลุ่่ม� ควบคุุมและกลุ่�่มทดลอง โดยใช้้สถิติ ิไิ คสแควร์ ์ ผลการศึึกษา: ระยะศึึกษาสถานการณ์์ พบว่่า แนวทางป้้องกันั ท่่อช่่วยหายใจเลื่อ่� นหลุุดของหน่่วยงานที่ม่� ีอี ยู่�ไม่่ครอบคลุุม ปััจจััยที่่�ส่่งผลให้้เกิิดท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด และการปฏิิบััติิการพยาบาลเพื่่�อป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุดมีีความหลากหลาย ไม่่เป็็นแนวทางเดีียวกััน ระยะพััฒนาแนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด ได้้แนวปฏิิบััติิการพยาบาลใน การป้อ้ งกันั ท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุด 7 แนวปฏิบิ ัตั ิยิ ่่อย ที่ผ�่ ่่านการตรวจสอบความตรงเชิงิ เนื้้อ� หา และสามารถนำ�ำ ไปใช้้จริงิ ประกอบด้้วย 1) แนวปฏิบิ ัตั ิกิ ารประเมินิ ความเสี่ย� งท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุด 2) แนวปฏิบิ ัตั ิกิ ารให้้ข้้อมููลผู้ป�้ ่ว่ ยที่ใ�่ ส่่ท่่อช่่วยหายใจ 3) แนวปฏิบิ ัตั ิกิ าร สื่่�อสารในผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจ 4) แนวปฏิิบััติิการดููดเสมหะ 5) แนวปฏิิบััติิการยึึดตรึึงท่่อช่่วยหายใจ 6) แนวปฏิิบััติิการหย่่า เครื่่�องช่่วยหายใจ และ 7) แนวปฏิิบััติิการผููกยึึดร่่างกาย ระยะทดลองปฏิิบััติ ิ ดำำ�เนิินการประชุุม ชี้้�แจงและฝึึกทัักษะที่�เ่ กี่�ยวข้้องกัับ แนวปฏิิบััติิการพยาบาลฯที่่�พััฒนาขึ้ �น ระยะประเมิินผล การทดลองใช้้แนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด พบว่่าผู้้�ป่่วยที่่�ใช้้แนวปฏิิบััติิการพยาบาลมีีอุุบััติิการณ์์ท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุดน้้อยกว่่ากลุ่่�มก่่อนใช้้แนวปฏิิบััติิ อย่่างมีีนััยสำำ�คััญ ทางสถิิติิที่ร�่ ะดัับ .05 คำ�ำ สำ�ำ คัญั : แนวปฏิบิ ัตั ิิการพยาบาล, ท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด 1พยาบาลวิชิ าชีพี ชำำ�นาญการ หอผู้�้ป่ว่ ยอายุุรกรรมโรคหัวั ใจ โรงพยาบาลขอนแก่่น (Registered Nurse, Cardiology ward, Khon Kaen Hospital) *ผู้�เ้ ขียี นหลััก (Corresponding author) E-mail: [email protected] ปีีที่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
32 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University Abstract Objective: This research and development study was aiming to develop and study the outcomes of the clinical nursing practice guideline for prevention unplanned extubation. Methods: The study consisted of 4 phases, phase 1 was exploring situation, reviewing existing nursing practices guidelines and observing the current practice. Phase 2 was developing a clinical nursing practice guideline for prevention of unplanned extubation, Phase 3 was implementing the nursing practice guideline. Samples in this phase were 20 professional nurses and 78 patients requiring mechanical ventilators. The patients were divided into control and experimental groups, 39 each. Phase 4 was evaluating the results. Data were collected and analyzed using descriptive statistics, frequency and percentage and comparison of differences between the control group and the experimental group using Chi-Square. Results: Results of the clinical nursing practice guideline development displayed in four phases. Phase 1: exploring the situation, it was found that the nursing practice guidelines for prevention of unplanned extubation did not cover all the factors that cause unplanned extubation and nursing practice guidelines for prevention of unplanned extubation of the department was not well organized. Phase 2: developing a clinical nursing practice guideline for prevention of unplanned extubation was conducted by reviewing previous evidence best practice guidelines. After content validity and feasibility assessment were done, the developed clinical nursing practice guidelines for prevention of unplanned extubation consisted of 7 sub-guidelines: 1) risk assessment of unplanned extubation guideline, 2) education for intubation patient guideline, 3) communication guideline, 4) suction guideline, 5) endotracheal tube stabilization guideline, 6) weaning guideline, and 7) body restraint guideline. Phase 3: implementation of the nursing practice guidelines was conducted by establishing a conference to clarify the guidelines, practicing of related procedures, and performing in daily clinical nursing practice. Phase 4: the results after implementation clinical nursing practice guideline revealed that the experimental groups had significantly lower incident of unplanned extubation than the control group (p < .05) Keyword: Nursing Practice Guideline, extubation 1. ความเป็น็ มาและความสำำ�คััญของปััญหา การพลิกิ ตัวั เป็น็ ต้้น ผู้ป�้ ่ว่ ยเหล่่านี้้ต� ้้องใส่่ท่่อช่่วยหายใจซ้ำ��ำ ร้้อยละ 1.8 ถึึง 88 (Penuelas, et al., 2011; Silva & Fonseca, 2012) ผู้้�ป่่วยที่่�มีีปััญหาการหายใจล้้มเหลว จำำ�เป็็นต้้องได้้รัับ สำำ�หรัับในประเทศไทยนั้้�น พบอุุบััติิการณ์์การเลื่่�อนหลุุดของท่่อ การรักั ษาด้้วยการใส่่ท่่อช่่วยหายใจและดููแลให้้ผู้ป�้ ่ว่ ยได้้รับั การใช้้ ช่่วยหายใจในหอผู้ป�้ ่ว่ ยอายุุรกรรมสููงถึึง ร้้อยละ 31 (จงกล พลตรี,ี เครื่่�องช่่วยหายใจ เพื่่�อให้้ผู้้�ป่่วยได้้รัับออกซิิเจนและมีีการแลก จิิราพร ศิิริิโชค, รัังสีี ฆารไสว, ปััตนีี แสนคามููล และ อภิิชาต เปลี่ย� นก๊า๊ ซที่เ�่ พียี งพอต่่อความต้้องการของร่่างกาย เมื่อ�่ ผู้ป�้ ่ว่ ยได้้ จิิระวุุฒิิพงศ์์, 2554) ผลกระทบของการเลื่่�อนหลุุดของท่่อ รัับการแก้้ไขภาวะที่่�ทำำ�ให้้การหายใจล้้มเหลว มีีอาการดีีขึ้้�น ช่่วยหายใจทำำ�ให้้เกิิดการบาดเจ็็บของกล่่องเสีียงและสายเสีียง มีแี นวโน้้มที่จ�่ ะสามารถหายใจได้้เอง ผู้ป�้ ่ว่ ยจะได้้รับั การฝึกึ หายใจ การบาดเจ็็บบริิเวณหลอดลม และเกิิดความผิิดปกติิของระบบ และถอดท่่อช่่วยหายใจออกได้้ อย่่างไรก็็ตาม ในระหว่่างผู้้�ป่่วย ไหลเวีียนโลหิิต เกิิดหััวใจเต้้นผิิดจัังหวะ และหากต้้องใส่่ท่่อ ใส่่ท่่อช่่วยหายใจ พบว่่าผู้้�ป่่วยสามารถเกิิดภาวะแทรกซ้้อนได้้ ช่่วยหายใจซ้ำำ�� อาจทำำ�ให้้ผู้้�ป่่วยมีีภาวะพร่่องออกซิิเจน เกิิดการ หลายประการ โดยภาวะแทรกซ้้อนที่ส�่ ำ�ำ คัญั และพบบ่่อยอย่่างหนึ่ง�่ ล้้มเหลวของระบบหายใจ หยุุดหายใจ และหััวใจหยุุดเต้้นได้้ คืือ การเกิิดการเลื่่�อนหลุุดของท่่อช่่วยหายใจ โดยพบได้้บ่่อย อีีกทั้้�งทำำ�ให้้เกิิดปอดอัักเสบที่่�สััมพัันธ์์กัับเครื่่�องช่่วยหายใจเพิ่่�ม ถึึงร้้อยละ 0.1-4.2 ต่่อ 1,000 วัันใส่่ท่่อช่่วยหายใจ สาเหตุุ มากขึ้น� 1.8 เท่่า ตลอดจนส่่งผลให้้ระยะวันั นอนโรงพยาบาลเพิ่่ม� ส่่วนใหญ่่เกิิดจากผู้้�ป่่วยดึึงท่่อช่่วยหายใจออกเองมากกว่่า ขึ้น� (Silva & Fonseca, 2012) ร้้อยละ 50 และมีีบางส่่วนเกิิดจากการเลื่่�อนหลุุดจากอุุบััติิเหตุุ ในขณะให้้การพยาบาลแก่่ผู้้�ป่่วย ไม่่ว่่าจะเป็็น การดููดเสมหะ ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 33 Journal of Vongchavalitkul University สาเหตุุการเลื่่�อนหลุุดของท่่อช่่วยหายใจเกิิดได้้จาก นัับเป็็นความเสี่ �ยงที่่�รุุนแรงและสำำ�คััญอัันดัับต้้นของหน่่วยงาน หลายปัจั จัยั ไม่่ว่่าจะเป็น็ ตัวั ผู้ป�้ ่ว่ ยเองที่ม�่ ีีปัญั หาด้้านร่่างกายและ ดัังนั้้�นการป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุดจึึงเป็็นปััญหาสำำ�คััญ จิิตสังั คม ได้้แก่่ อาการกระสับั กระส่่าย ภาวะไม่่สมดุุลของเกลืือ ของหน่่วยงานที่่�ต้้องการแนวทางแก้้ไขและพััฒนาคุุณภาพ แร่่ในร่่างกาย ภาวะขาดออกซิิเจนหรืือคาร์์บอนได ออกไซด์์คั่่�ง เป็็นหนึ่่�งในกิิจกรรมสำำ�คััญของพยาบาลในฐานะที่่�เป็็นบุุคลากร ความปวดจากการใส่่ท่่อช่่วยหายใจ ซึ่ง�่ เป็น็ ปัจั จัยั กระตุ้น� ให้้ผู้ป�้ ่ว่ ย ผู้้�ดููแลผู้้�ป่่วยอย่่างใกล้้ชิิดตลอดเวลา จากสภาพปััญหาปััจจุุบััน ดึึงท่่อช่่วยหายใจออกได้้ถึึงร้้อยละ 57-88 ตลอดจนความเครียี ด การป้้องกัันหรืือแก้้ไขปััญหาทางคลิินิิกต้้องคำำ�นึึงถึึงความรู้้� และความวิิตกกัังวลที่่�ไม่่สามารถสื่่�อสารได้้ เป็็นต้้น หรืือปััจจััย เชิงิ ประจัักษ์ท์ ี่ม�่ ีีความน่่าเชื่่อ� ถืือ และนำ�ำ มาพัฒั นาเป็น็ แนวปฏิิบัตั ิิ ด้้านการรัักษาพยาบาล ไม่่ว่่าจะเป็็น การยึึดตรึึงท่่อช่่วยหายใจ ทางคลินิ ิกิ ที่ม�่ ีขี ้้อกำ�ำ หนดจากการทำ�ำ งานอย่่างเป็น็ ระบบ เพื่อ�่ ช่่วย ที่ไ�่ ม่่มีปี ระสิทิ ธิภิ าพ การดููแลให้้ผู้ป�้ ่ว่ ยได้้รับั ยาแก้้ปวดหรืือยานอน ในการตััดสิินใจให้้การพยาบาล ดัังนั้้�น ผู้้�วิิจััยจึึงได้้สนใจ หลับั ที่ไ�่ ม่่เพียี งพอ การสื่อ�่ สารที่ไ�่ ม่่มีปี ระสิทิ ธิภิ าพทำ�ำ ให้้ไม่่สามารถ การพััฒนาแนวปฏิิบััติิการพยาบาลเพื่่�อป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจ ตอบสนองความต้้องการของผู้้�ป่่วยได้้ เป็็นต้้น (Balon, 2001; เลื่่�อนหลุุด เพื่่�อเป็็นแนวทางการปฏิิบััติิการพยาบาลในการดููแล Herold et al., 2006; Carroll, 2004; Curry et al., 2008) ผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจอย่่างมีีประสิิทธิิภาพและลดอุุบััติิการณ์์ จะเห็็นได้้ว่่าปััจจััยที่่�มีีผลต่่อการเกิิดท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด การเกิดิ ท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุด มีีหลากหลายปััจจััยด้้วยกััน ดัังนั้้�นแนวทางการป้้องกัันท่่อ ช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุดจึึงต้้องครอบคลุุมปััจจััยทั้้�งหมดจึึงจะมีี 2. วัตั ถุปุ ระสงค์์การวิิจััย ประสิทิ ธิภิ าพสููงสุุด 2.1 เพื่่�อพััฒนาแนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อ หอผู้้�ป่่วยอายุุรกรรมชาย 1 โรงพยาบาลขอนแก่่น ช่่วยหายใจเลื่อ่� นหลุุด มีผี ู้ป�้ ่ว่ ยที่ม�่ ีภี าวะการหายใจล้้มเหลวและต้้องได้้รับั การรักั ษาด้้วย 2.2 เพื่่�อศึึกษาผลลััพธ์์ของแนวปฏิิบััติิการพยาบาล การใช้้เครื่่�องช่่วยหายใจเฉลี่่�ยวัันละมากกว่่า 10 ราย จากการ ป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่่อ� นหลุุด ทบทวนการปฏิิบััติิการพยาบาลในการดููแลผู้้�ป่่วยใช้้เครื่่�องช่่วย หายใจของหอผู้ป�้ ่ว่ ย พบว่่าใช้แ้ นวทางการดููแลผู้ป�้ ่ว่ ยใช้เ้ ครื่อ� งช่่วย 3. กรอบแนวคิดิ การวิิจััย หายใจของโรงพยาบาลขอนแก่่น (NUR 2-220) ซึ่่�งในแนวทาง การวิิจััยครั้ �งนี้้�ใช้้แนวคิิดการจััดการดููแลเชิิงระบบ ดัังกล่่าวไม่่ครอบคลุุมปััจจััยที่่�ส่่งผลให้้เกิิดท่่อช่่วยหายใจ (System approach) เป็็นกรอบแนวคิิดในการวิิจััย ที่่�ประกอบ เลื่�่อนหลุุด พยาบาลวิิชาชีีพที่่ป� ฏิบิ ััติิงานในหน่่วยงาน ร้้อยละ 60 ด้้วยปััจจััยนำำ�เข้้า (Input) คืือ การมีีแนวปฏิิบััติิการพยาบาล มีปี ระสบการณ์์การทำำ�งานไม่่เกิิน 5 ปี ี มีกี ารปฏิบิ ััติกิ ารพยาบาล ป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด ใช้้กระบวนการ (Process) ที่่�หลากหลาย ไม่่เป็็นแนวทางเดีียวกััน ส่่งผลให้้ในปีี 2559 โดยการประชุุมกลุ่่�มย่่อย การฝึึกปฏิิบััติิทัักษะที่่�เกี่่�ยวข้้อง พบอุุบััติิการณ์์การเลื่่�อนหลุุดของท่่อช่่วยหายใจ 32 ราย อัันจะส่่งผลต่่อผลลััพธ์์ (Output) คืือ อััตราการเกิิดท่่อช่่วย ในจำ�ำ นวนนี้้พ� บว่่าต้้องใส่่ท่่อช่่วยหายในใหม่่ถึึงร้้อยละ 43.75 และ หายใจเลื่�อ่ นหลุุด ดัังแสดงในภาพที่่� 1 พบว่่ามีีผู้้�ป่่วยที่่�ต้้องได้้รัับการช่่วยฟื้้�นคืืนชีีพหลัังจากการหลุุด ของท่่อช่่วยหายใจ 1 ราย (โรงพยาบาลขอนแก่่น, 2559) ซึ่่�ง ปจั จยั นําเขา้ กระบวนการ ผลลพั ธ์ แนวปฏบิ ตั ิการพยาบาล � การประชมุ กลมุ่ ยอ่ ย อัตราการเกิด ป้องกันท่อช่วยหายใจ � การฝึกปฏบิ ัติ ท่อชว่ ยหายใจเล่ือนหลุด เล่อื นหลุด ภาพภทา่ี พ1ทีแ่่� น1วแคนดิ วกคิาดิ รกจาัดรกจััดารกดารแู ดูลูแเลชเิงชริงิ ะรบะบบบ( S(Syysstetemmaappproach) 4. วิธีดําเนนิ การวิจัย (α=.05)อํานาจในการทดสอบท่ีระดับ (Power analysis: 1-β) .60 เลือกขนาดความสัมพันธ์ การศึกษาคร้ังนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา (Effect size) ท่ีระดับ medium effect size = ศึกษาในผู้ป่วยใช้เคร่ืองช่วยหายใจ จํานวน 78 คน ต.5า0ราเมง่ือTคaําbนleวณ19ข-น6าAดpขVปpีอีทorี่oง�่l3.กx3i3ลm3ุ่มฉaตtบNััeวับoอทsี.่ย�่a11่mาJมงpaโกดlnรeยuาคsaเปiมrzy-ิดeม-ิถิJุuนุ nายeน22052603 และพยาบาลวิชาชีพ 20 คน ในผู้ป่วยอายุรกรรม necessary to achieve selected levels of ชาย 1 โรงพยาบาลขอนแก่น กระบวนการพัฒนามี 4 ระยะ คือ ระยะท่ี 1 ศึกษาสถานการณ์ โดย
34 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 4. วิิธีดี ำ�ำ เนินิ การวิิจััย เก็็บข้้อมููลให้้ได้้จำ�ำ นวน 39 ราย 4.4 เครื่่�องมืือที่่�ใช้้ในการวิจิ ัยั เครื่�อ่ งมืือที่่�ใช้้ในการวิจิ ัั การศึึกษาครั้ �งนี้้�เป็็นการวิิจััยและพััฒนา ศึึกษาใน ยครั้ �งนี้้� ประกอบด้้วยเครื่่�องมืือที่่�ใช้้ในการเก็็บรวบรวมข้้อมููล ผู้�้ป่ว่ ยใช้้เครื่�อ่ งช่่วยหายใจ จำ�ำ นวน 78 คน และพยาบาลวิชิ าชีีพ และเครื่่�องมืือที่่ใ� ช้ใ้ นการทดลอง 20 คน ในผู้้�ป่่วยอายุุรกรรมชาย 1 โรงพยาบาลขอนแก่่น 4.4.1 เครื่อ�่ งมืือที่ใ�่ ช้ใ้ นการทดลอง คืือ แนวปฏิบิ ัตั ิิ กระบวนการพััฒนามีี 4 ระยะ คืือ ระยะที่�่ 1 ศึึกษาสถานการณ์์ การพยาบาลป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด พััฒนาขึ้ �นจาก โดยทบทวนแนวทางปฏิิบััติิเดิิมที่่�มีีอยู่ � และสัังเกตการปฏิิบััติิ การทบทวนหลัักฐานเชิิงประจัักษ์์จำำ�นวน 4 ฉบัับ ระดัับความ ระยะที่่� 2 พััฒนาแนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจ น่่าเชื่อ�่ ถืือของหลักั ฐาน ระดับั 2 จำ�ำ นวน 1 ฉบับั ระดับั 4 จำ�ำ นวน เลื่่�อนหลุุด โดยพััฒนาจากหลัักฐานเชิิงประจัักษ์์ ระยะที่่� 3 2 ฉบับั และระดับั 5 จำ�ำ นวน 1 ฉบับั (นิภิ าวรรณ ชามทอง, 2552; ทดลองปฏิิบััติิ โดยประชุุมชี้�แจงแนวปฏิิบััติิที่่�พััฒนาขึ้�นและนำำ�สู่่� บัังอร นาคฤทธิ์์,� อำ�ำ ภาพร นามวงศ์์พรหม และน้ำ�ำ�อ้้อย ภัักดีวี งศ์,์ การปฏิิบัตั ิิ และระยะที่่� 4 ประเมิินผล โดยเปรีียบเทีียบการเกิิด 2558; สมจิิตต์์ แสงศรีี, 2555; Sirata chuenchotekitti , ท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุดระหว่่างกลุ่ม�่ ก่่อนใช้แ้ นวปฏิบิ ัตั ิแิ ละกลุ่ม�่ 2007) ได้้แนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจ หลัังใช้แ้ นวปฏิิบััติกิ ลุ่่�มละ 39 คน เลื่อ�่ นหลุุดจำ�ำ นวน 7 แนวทาง คืือ แนวทางการประเมินิ ความเสี่ย� ง 4.1 การคััดเลืือกกลุ่�มตััวอย่่าง ใช้้การคััดเลืือก ท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด แนวทางการให้้ข้้อมููลผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ แบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) โดยกำ�ำ หนดคุุณสมบัตั ิิ ท่่อช่่วยหายใจ แนวทางการสื่่�อสารในผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจ ของกลุ่ม่� ตััวอย่่าง (Inclusion criteria) ดังั นี้้� 1) ได้้รับั การรัักษา แนวทางการดููดเสมหะ แนวทางการยึึดตรึึงท่่อช่่วยหายใจ ด้้วยการใส่่ท่่อช่่วยหายใจและใช้้เครื่่�องช่่วยหายใจที่่�เข้้ารัับ อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ แนวทางการหย่่าเครื่่�องช่่วยหายใจ และ การรัักษาในหอผู้้�ป่่วย อายุุรกรรมชาย 1 โรงพยาบาลขอนแก่่น แนวทางการผููกยึึดร่่างกายที่เ�่ หมาะสม 2) เป็น็ การใส่่ท่่อช่่วยหายใจครั้ง� แรกของผู้ป�้ ่ว่ ย 3) ใช้เ้ ครื่อ� งช่่วยหายใจ 4.4.2 เครื่่�องมืือที่่�ใช้้ในการเก็็บรวบรวมข้้อมููล ไม่่เกินิ 24 ชั่่ว� โมง 4) ผู้ป�้ ่ว่ ยหรืือญาติยิ ินิ ยอมและสมัคั รใจเข้้าร่่วม ประกอบด้้วย การวิิจััย และในระหว่่างการดำำ�เนิินการวิิจััย หากกลุ่่�มตััวอย่่างมีี 1) แบบสัังเกตการปฏิิบััติิการพยาบาล ลักั ษณะดังั ต่่อไปนี้้ � จะคัดั ออกจากการวิจิ ัยั (Exclusion criteria) แบบมีีส่่วนร่่วม เป็็นการสัังเกตโดยผู้้�วิิจััยและร่่วมปฏิิบััติิการ 1) กลุ่ม�่ ตัวั อย่่างต้้องการออกจากการวิจิ ัยั 2) กลุ่ม�่ ตัวั อย่่างไม่่สามารถ พยาบาลผู้้�ป่่วยที่่�ใช้้เครื่่�องช่่วยหายใจตามแบบประเมิิน อยู่�ร่่วมการวิิจัยั จนครบขั้้น� ตอน 3) กลุ่่�มตััวอย่่างเสียี ชีีวิติ การปฏิิบััติิตามแนวทางการดููแลผู้้�ป่่วยใช้้เครื่่�องช่่วยหายใจ 4.2 การกำำ�หนดขนาดของกลุ่�มตััวอย่่าง โดยกำำ�หนด โรงพยาบาลขอนแก่่น มีี 2 ตััวเลืือก คืือ ปฏิบิ ัตั ิิ และไม่่ปฏิิบัตั ิิ ระดัับความเชื่่�อมั่่�นเท่่ากัับร้้อยละ 95 (α=.05)อำำ�นาจในการ 2) แบบบัันทึึกข้้อมููลของส่่วนบุุคคล และ ทดสอบที่ร�่ ะดัับ (Power analysis: 1-β) .60 เลืือกขนาดความ ข้้อมููลการเกิิดท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด ประกอบด้้วย อายุุ สัมั พันั ธ์์ (Effect size) ที่่�ระดัับ medium effect size = .50 สถานภาพสมรส ระดัับการศึึกษา โรคที่่�เป็็น อุุบััติิการณ์์ เมื่่�อคำำ�นวณขนาดของกลุ่่�มตััวอย่่างโดยเปิิดตาราง Table 19-6 การเกิดิ ท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุด และจำ�ำ นวนครั้ง� การเกิดิ ท่่อช่่วย Approximate sample size necessary to achieve หายใจเลื่อ�่ นหลุุด selected levels of power as a function of estimated 4.5 การตรวจสอบคุุณภาพของเครื่่�องมืือ ผู้้�วิิจััยนำำ� effect size for test of difference of two means (Polit & เครื่่�องมืือที่่�ใช้้ในการวิิจััย ไปให้้ผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิจำำ�นวน 3 คน คืือ Hunger, 1999) ได้้ขนาดของกลุ่่�มตััวอย่่างอย่่างน้้อยกลุ่่�มละ อาจารย์์พยาบาล 1 คน พยาบาลวิิชาชีีพผู้้�เชี่�ยวชาญในการดููแล 39 ราย ผู้้�ป่่วยใช้้เครื่่�องช่่วยหายใจ จำำ�นวน 1 คน และพยาบาลผู้้�ปฏิิบััติิ 4.3 การคััดเลืือกกลุ่�มตััวอย่่างเข้้าสู่่�กลุ่�มควบคุุมและ การพยาบาลขั้้�นสููง (APN) สาขาอายุุรศาสตร์์และศััลยศาสตร์์ กลุ่�มทดลอง โดยกำำ�หนดให้้ผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจและใช้้ จำ�ำ นวน 1 คน ตรวจสอบโครงสร้้าง ความครอบคลุุมของเนื้้�อหา เครื่่�องช่่วยหายใจก่่อนใช้้แนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อช่่วย ความสอดคล้้องกับั วัตั ถุุประสงค์์ และสำ�ำ นวนภาษา ผู้ว�้ ิจิ ัยั รวบรวม หายใจเลื่่�อนหลุุดในผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจในการดููแลผู้้�ป่่วย และปรัับปรุุงตามข้้อเสนอแนะ จากนั้้�นนำำ�ไปทดลองใช้้ในผู้้�ป่่วย เป็็นกลุ่่�มควบคุุม โดยจะเก็็บข้้อมููลให้้ได้้จำำ�นวน 39 ราย หลััง ที่่�มีีลัักษณะคล้้ายคลึึงกัับกลุ่่�มตััวอย่่างจำำ�นวน 5 คน เพื่่�อศึึกษา จากนั้้�นจึึงเริ่ �มให้้การดููแลผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจและใช้้เครื่่�อง ความเป็็นไปได้้ ความเหมาะสมกัับสถานการณ์์ โดยนำำ�ปััญหา ช่่วยหายใจโดยใช้้แนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจ และอุุปสรรคที่�พ่ บมาปรับั ปรุุงแก้้ไขก่่อนนำำ�ไปใช้้จริงิ เลื่่�อนหลุุดในผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจกำำ�หนดให้้เป็็นกลุ่่�มทดลอง ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 35 Journal of Vongchavalitkul University 4.6 การเก็บ็ รวบรวมข้อ้ มููล และร้้อยละ เปรีียบเทีียบความแตกต่่างของอััตราการเกิิดท่่อ 4.6.1 ทำ�ำ หนังั สืือขออนุุมัตั ิกิ ารดำ�ำ เนินิ การวิจิ ัยั จาก ช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุดระหว่่างผู้ป�้ ่ว่ ยกลุ่ม�่ ที่ไ�่ ด้้รับั การดููแลโดยแนว หน่่วยงานและผู้บ�้ ัังคับั บัญั ชา ปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุดกัับกลุ่่�มที่�่ได้้ 4.6.2 เมื่่�อได้้รัับอนุุมััติิแล้้วผู้้�วิิจััยเก็็บรวบรวม รัับการดููแลโดยปกติิ โดยใช้้สถิติ ิิไคสแควร์์ (Chi-Square) ข้้อมููลจากการทบทวนเอกสารที่่�เกี่่�ยวกัับการดููแลผู้้�ป่่วยที่่�ใช้้ เครื่่�องช่่วยหายใจในหน่่วยงาน รวมถึึงการสัังเกตการปฏิิบััติิการ 7. ผลการวิิจััย พยาบาลแบบมีสี ่่วนร่่วมกับั พยาบาลวิิชาชีพี ในหน่่วยงาน 7.1 ระยะศึึกษาสถานการณ์ ์ จากการทบทวนเอกสาร 4.6.3 เก็็บรวบรวมข้้อมููลผู้้�ป่่วยที่่�ใช้้เครื่่�องช่่วย ในหน่่วยงาน พบว่่า หอผู้ป�้ ่ว่ ยอายุุรกรรมชาย 1 ใช้แ้ นวทางป้อ้ งกันั หายใจและอุุบััติิการณ์์การเกิิดท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด ท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุดของกลุ่่�มภารกิิจด้้านการพยาบาล ในผู้้�ป่่วยกลุ่่�มก่่อนใช้้แนวปฏิิบััติิ โดยคััดเลืือกแบบเฉพาะเจาะจง โรงพยาบาลขอนแก่่น (NUR 2-220) ซึ่่�งกิิจกรรมการดููแล จำ�ำ นวน 39 คน ในแนวทางดัังกล่่าวไม่่ครอบคลุุมปััจจััยที่่�ส่่งผลให้้เกิิดท่่อช่่วย 4.6.4 ทบทวนเอกสารและงานวิิจััยที่่�เกี่่�ยวข้้อง หายใจเลื่่�อนหลุุด ได้้แก่่ ไม่่มีีการประเมิินปััจจัยั เสี่�ยงของการเกิิด และยกร่่างแนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจ ท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด ไม่่มีีการกำำ�หนดแนวทางหรืือวิิธีีใน เลื่อ่� นหลุุด การสื่่�อสารที่่�เหมาะสมของผู้้�ป่่วย ไม่่มีีการกำำ�หนดแนวทางใน 4.6.5 ชี้้�แจงแนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อ การยึึดตรึึงท่่อช่่วยหายใจและการผููกยึึดร่่างกายผู้ป�้ ่ว่ ยที่เ�่ หมาะสม ช่่วยหายใจเลื่�อ่ นหลุุด และฝึึกทัักษะที่�เ่ กี่�ยวข้้อง ได้้แก่่ การฝึกึ ใช้้ และจากการสัังเกตการปฏิิบััติิของพยาบาลวิชิ าชีีพในหน่่วยงาน แบบประเมิินความเสี่ �ยงท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด แบบประเมิิน พบว่่าส่่วนใหญ่่มีปี ระสบการณ์ท์ ำ�ำ งานน้้อยกว่่า 5 ปี ี ถึึงร้้อยละ 60 การหย่่าเครื่่�องช่่วยหายใจ การฝึึกการยึึดตรึึงท่่อช่่วยหายใจ และการปฏิบิ ัตั ิกิ ารพยาบาลเพื่อ�่ ป้อ้ งกันั ท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุด และการผููกยึึดร่่างกาย ให้้แก่่พยาบาลวิิชาชีีพในหน่่วยงาน มีีความหลากหลายไม่่เป็น็ แนวทางเดีียวกััน จำำ�นวน 20 คน เพื่อ่� ให้้เกิดิ ความเข้้าใจและสามารถปฏิิบัตั ิิได้้เป็น็ 7.2 ระยะพััฒนาแนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อ แนวทางเดียี วกันั ช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด ได้้แนวปฏิิบััติิการพยาบาลในการป้้องกััน 4.6.6 ใช้้แนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อ ท่่อช่่วยหายใจเลื่�่อนหลุุด 7 แนวปฏิบิ ััติยิ ่่อย คืือ 1) แนวทางการ ช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุดในผู้ป�้ ่ว่ ยกลุ่ม�่ ทดลอง จำ�ำ นวน 39 คน บันั ทึึก ประเมิินความเสี่�ยงท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด2) แนวทางการให้้ ข้้อมููลตามแบบบัันทึึกข้้อมููลของส่่วนบุุคคล และข้้อมููลการเกิิด ข้้อมููลผู้ป�้ ่ว่ ยที่ใ�่ ส่่ท่่อช่่วยหายใจ 3) แนวทางการสื่อ�่ สารในผู้�้ป่ว่ ยที่�่ ท่่อช่่วยหายใจเลื่่อ� นหลุุด ใส่่ท่่อช่่วยหายใจ 4) แนวทางการดููดเสมหะ 5) แนวทางการยึึด ตรึึงท่่อช่่วยหายใจอย่่างมีีประสิิทธิิภาพ 6) แนวทางการหย่่า 5. การพิทิ ัักษ์ส์ ิิทธิ์�ของกลุ่�มตััวอย่า่ ง เครื่อ�่ งช่่วยหายใจ และ 7) แนวทางการผููกยึึดร่่างกายที่เ�่ หมาะสม ผู้้�วิิจััยพิิทัักษ์์สิิทธิ์์�ของกลุ่่�มตััวอย่่าง โดยก่่อนเริ่ �ม จากนั้้�นนำำ�แนวปฏิิบััติิที่่�ได้้ไปประเมิินความตรงเชิิงเนื้้�อหาโดยให้้ เก็บ็ ข้้อมููล ผู้ว�้ ิจิ ัยั ได้้อธิบิ ายชี้แ� จงวัตั ถุุประสงค์์ ขั้้น� ตอนในการวิจิ ัยั ผู้ท�้ รงคุุณวุุฒิจิ ำ�ำ นวน 3 คน ตรวจสอบความตรงเชิิงเนื้้�อหา แก้้ไข ระยะเวลาในการศึึกษาวิิจััย ประโยชน์์ที่่�จะได้้รัับจากงานวิิจััย ตามข้้อเสนอแนะของผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิ แล้้วประเมิินความเป็็นไปได้้ ความสมััครใจของกลุ่่�มตััวอย่่างในการเข้้าร่่วมการวิิจััย สิิทธิิการ ในการนำำ�ไปใช้้จริิงโดยการทดลองใช้้ในผู้้�ป่่วยที่่�มีีลัักษณะ ปฏิิเสธการเข้้าร่่วมหรืือไม่่เข้้าร่่วมโครงการวิิจััยได้้ตาม คล้้ายคลึึงกัับกลุ่�ม่ ตัวั อย่่างจำำ�นวน 5 คน ความสมััครใจ และสามารถออกจากการวิิจััยได้้ตลอดเวลา 7.3 ระยะทดลองปฏิิบััติิ ภายหลัังการจััดประชุุมเพื่่�อ โดยจะไม่่มีีผลกระทบใดๆ ต่่อการรัักษา และได้้รัับบริิการซึ่่�งจะ ชี้�แจงแนวปฏิิบััติิการพยาบาลฯที่่�พััฒนาขึ้�น และการฝึึกทัักษะที่่� ได้้รับั บริกิ ารตามปกติแิ ละตามมาตรฐาน ข้้อมููลที่ไ�่ ด้้จากการวิจิ ััย จำำ�เป็็นในแนวปฏิิบััติิการพยาบาล ได้้แก่่ การฝึึกใช้้แบบประเมิิน ผู้้�วิิจััยจะนำำ�เสนอในภาพรวม หากมีีข้้อสงสััยสามารถสอบถาม ความเสี่ย� งท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุด แบบประเมินิ การหย่่าเครื่อ�่ ง ผู้้�วิิจััยได้้ตลอดเวลา เมื่่�ออธิิบายให้้กลุ่่�มตััวอย่่างรัับทราบ เข้้าใจ ช่่วยหายใจ การฝึึกการยึึดตรึึงท่่อช่่วยหายใจ และการผููกยึึด และยอมรัับ จึึงจะลงนามยอมรับั การเข้้าร่่วมการวิิจััย ร่่างกาย พยาบาลวิชิ าชีีพทุุกคนในหน่่วยงานมีคี วามมั่�นใจในการ ปฏิบิ ััติิ และสามารถปฏิบิ ััติิได้้เป็น็ แนวทางเดีียวกััน 6. การวิิเคราะห์์ข้อ้ มููล 7.4 ระยะประเมินิ ผล ภายหลังั การนำ�ำ แนวปฏิบิ ัตั ิกิ ารพ ข้้อมููลทั่่�วไปของกลุ่่�มตััวอย่่าง ใช้้สถิิติิบรรยาย ความถี่� ยาบาลไปทดลองใช้้ พบว่่า ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
36 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University 7.4.1 ผู้้�ป่่วยกลุ่่�มก่่อนใช้้แนวปฏิิบััติิการพยาบาล กลุ่่ม� หลัังใช้แ้ นวปฏิบิ ััติ ิ ส่่วนใหญ่่มีีอายุุระหว่่าง 41-60 ปี ี คิิดเป็น็ ส่่วนใหญ่่มีีอายุุระหว่่าง 41-60 ปีี คิิดเป็็นร้้อยละ 46.15, ร้้อยละ 56.41 มากกว่่าครึ่่�งมีีสถานภาพสมรส คิิดเป็็น มากกว่่าครึ่ง�่ มีสี ถานภาพสมรส และระดับั การศึึกษาประถมศึึกษา ร้้อยละ 64.10 และระดัับการศึึกษาประถมศึึกษา คิิดเป็็น คิิดเป็็นร้้อยละ 71.79 และ 53.85 ตามลำำ�ดัับ ในขณะที่่� ร้้อยละ 30.77 ดังั แสดงในตารางที่่� 1 ตารางที่่� 1 จำำ�นวนและร้้อยละของผู้้�ป่่วยกลุ่่�มก่่อนใช้้แนวปฏิิบััติิและผู้้�ป่่วยกลุ่่�มหลัังใช้แ้ นวปฏิิบััติทิ างการพยาบาล จำ�ำ แนกตามอายุุ สถานภาพ การศึึกษา ข้้อมููลผู้�้ป่่วย กลุ่�มก่อ่ นใช้้แนวปฏิบิ ัตั ิิ กลุ่�มหลัังใช้แ้ นวปฏิิบัตั ิิ (N = 39) (N = 39) จำ�ำ นวน ร้้อยละ จำำ�นวน ร้้อยละ อายุุ - ≤ 20 ปีี 0 0 1 2.56 - 21-40 ปีี 9 23.08 8 20.51 - 41-60 ปีี 18 46.15 22 56.41 - ≥ 60 ปีี 12 30.77 8 20.51 สถานภาพสมรส - โสด 5 12.82 8 20.51 - สมรส 28 71.79 25 64.10 - หม้้าย/หย่่าร้้าง 6 15.38 6 15.38 ระดัับการศึกึ ษา - ไม่่ได้้ศึึกษา 8 20.51 7 17.95 - ประถมศึึกษา 21 53.85 18 46.15 - มัธั ยมศึึกษา 10 25.64 12 30.77 - อนุุปริิญญา 0 0 0 0 - ปริิญญาตรีี 0 0 2 5.13 - สููงกว่่าปริิญญาตรีี 0 0 0 0 7.4.2 จำำ�นวนและร้้อยละของผู้้�ป่่วยจำำ�แนกตาม ระบบการเจ็็บป่่วยพบว่่า กลุ่่�มก่่อนใช้้แนวปฏิิบััติิ ส่่วนใหญ่่ เจ็็บป่่วยด้้วยโรคระบบทางเดิินหายใจ ร้้อยละ 61.54 รองลงมาคืือระบบสมองและประสาท ร้้อยละ 15.38 และ ผู้้�ป่่วยกลุ่่�มหลัังใช้้แนวปฏิิบััติิ ส่่วนใหญ่่เจ็็บป่่วยด้้วยโรคระบบ ทางเดิินหายใจ ร้้อยละ 66.67 รองลงมาคืือระบบสมองและ ประสาท ร้้อยละ 25.64 ดังั แสดงในตารางที่�่ 2 ปีที ี่�่ 33 ฉบัับที่่� 1 มกราคม-มิิถุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 37 Journal of Vongchavalitkul University ตารางที่่� 2 จำำ�นวนและร้้อยละของผู้้�ป่่วยกลุ่่�มก่่อนใช้้แนวปฏิิบััติิและผู้้�ป่่วยกลุ่่�มหลัังใช้้แนวปฏิิบััติิทางการพยาบาล จำำ�แนกตาม ระบบการเจ็บ็ ป่ว่ ย ข้้อมููลผู้�้ป่ว่ ย กลุ่ม่� ก่่อนใช้แ้ นวปฏิบิ ััติิ กลุ่ม่� หลัังใช้แ้ นวปฏิบิ ััติิ (N = 39) (N = 39) จำำ�นวน ร้้อยละ จำ�ำ นวน ร้้อยละ ระบบทางเดิินหายใจ 24 61.54 26 66.67 ระบบสมองและประสาท 6 15.38 10 25.64 ระบบหัวั ใจและหลอดเลืือด 5 12.82 3 7.69 ระบบทางเดินิ อาหาร 2 5.13 0 0 อื่น�่ ๆ 2 5.13 0 0 7.4.3 ผู้้�ป่่วยกลุ่่�มก่่อนใช้้แนวปฏิิบััติิ พบการเกิิดท่่อ กลุ่่�มหลัังใช้้แนวปฏิิบััติิมีีการเลื่่�อนหลุุดของท่่อช่่วยหายใจ ช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด 20 ครั้ง� และผู้�้ป่่วยกลุ่่�มหลังั ใช้แ้ นวปฏิิบััติิ น้้อยกว่่ากลุ่ม�่ ก่่อนใช้แ้ นวปฏิบิ ัตั ิิ อย่่างมีนี ัยั สำ�ำ คัญั ทางสถิติ ิทิ ี่ร�่ ะดับั มีีการเลื่่�อนหลุุดชองท่่อช่่วยหายใจจำำ�นวน 7 ครั้�ง ซึ่่�งจะเห็็นว่่า .05 ดัังแสดงในตารางที่่� 3 ตารางที่่� 3 แสดงจำ�ำ นวนครั้�งการเกิดิ ท่่อช่่วยหายใจเลื่�อ่ นหลุุดระหว่่างกลุ่ม่� ก่่อนใช้้แนวปฏิบิ ััติแิ ละกลุ่�ม่ หลัังใช้แ้ นวปฏิิบััติิ กลุ่่�มก่่อนใช้้แนวปฏิบิ ััติิ กลุ่ม่� หลัังใช้แ้ นวปฏิิบััติิ λ2 p-Value (N = 39) (N = 39) จำ�ำ นวนครั้�งการเกิิดท่่อ 20 7 4.329 0.046 ช่่วยหายใจเลื่่อ� นหลุุด 8. สรุปุ และอภิปิ รายผล วิิเคราะห์์ความต้้องการของกลุ่่�มประชากรตามบริิบทของ หน่่วยงานและองค์์กรนั้้�นๆ ซึ่่�งเป็็นขั้้�นตอนสำำ�คััญที่่�จะทำำ�ให้้ จากการศึึกษาพบว่่าหลัังการพััฒนาและนำ�ำ แนวปฏิิบััติิ รู้้�จุุดแข็็งจุุดอ่่อน และเข้้าใจบริิบทร่่วมกัันในทีีม รวมถึึงต้้องมีี การพยาบาลป้อ้ งกันั ท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุดไปใช้้ เกิดิ ผลลัพั ธ์ท์ ี่ด�่ ีี การปรัับเปลี่่�ยนความรู้้�ความเข้้าใจ ทัักษะ และ ทััศนคติิใน คืือ จำำ�นวนครั้ �งการเกิิดท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุดลดลง ทั้้�งนี้้� การทำำ�งานเพื่่�อให้้เกิิดความร่่วมมืือและมีีการดำำ�เนิินงานตาม อาจเป็็นเพราะ การพััฒนาแนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกัันท่่อ ระบบที่่�พััฒนาขึ้ �นอย่่างต่่อเนื่่�องสม่ำำ��เสมอ และจากการศึึกษา ช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด เริ่ �มจากการวิิเคราะห์์ข้้อมููลบริิบทของ ของมณีีนุุช สุุทธสนธิ์�, ขนิิษฐา แก้้วกััลยา และวาสนา นััยพััฒน์์ หน่่วยงานและผลลัพั ธ์ก์ ารดููแลที่ผ�่ ่่านมา สรุุปประเด็น็ ปัญั หานำ�ำ สู่�่ (2560) ที่่�พบว่่าการมีีแนวปฏิิบััติิการพยาบาลที่่�ครอบคลุุม การพััฒนา ดำำ�เนิินการพััฒนาแนวปฏิิบััติิการพยาบาลป้้องกััน ปัจั จัยั เสี่ย� งของการเกิดิ ท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุด สามารถลดอัตั รา ท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุด โดยการทบทวนสืืบค้้นหลัักฐาน การเกิิดท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุดลงได้้ โดยในแนวปฏิิบััติิการ เชิิงประจัักษ์์ที่่�มีีความน่่าเชื่่�อถืือ และมีีความเฉพาะเจาะจง เมื่่�อ พยาบาลที่่�พััฒนาขึ้้�นนี้้�มีีความครอบคลุุมปััจจััยที่่�มีีผลต่่อ นำำ�แนวปฏิิบััติิการพยาบาลไปทดลองใช้้ มีีการจััดประชุุมชี้ �แจง การเลื่�่อนหลุุดของท่่อช่่วยหายใจ กล่่าวคืือ แนวทางปฏิบิ ัตั ิใิ ห้้กับั พยาบาลวิชิ าชีพี เพื่อ�่ ให้้สื่อ�่ สารสร้้างความรู้�้ 8.1 แนวปฏิิบััติิการประเมิินความเสี่ �ยงท่่อช่่วยหายใจ ความเข้้าใจกัับผู้้�ใช้้แนวปฏิิบััติิ พััฒนาความรู้้�และทัักษะของ เลื่่�อนหลุุด ผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจส่่วนใหญ่่แล้้วจะมีีความ พยาบาลวิิชาชีีพที่่�จำำ�เป็็น ทำำ�ให้้พยาบาลมีีความรู้้�ความเข้้าใจ ไม่่สุุขสบายจากความเจ็็บป่่วยและหััตถการการรัักษาดัังนั้้�น ที่ถ่� ููกต้้อง และให้้ความร่่วมมืือในการปฏิิบัตั ิิ ส่่งผลให้้เกิดิ ผลลััพธ์์ ผู้ป�้ ่ว่ ยมักั จะมีอี าการกระสับั กระส่่าย มีพี ฤติกิ รรมการเคลื่อ�่ นไหว ที่่�ดีี ซึ่่�งสอดคล้้องกัับการศึึกษาของ วิิไลวรรณ เนื่่�อง ณ สุุวรรณ ที่่�มากเกิินไป และอาจจะดัันท่่อช่่วยหายใจออกเองได้้ ในการ และคณะ (2557) ที่่�พบว่่า ในกระบวนการพััฒนาระบบบริิการ ศึึกษาครั้�งนี้้�มีีการประเมิินความเสี่ �ยงของการเกิิดท่่อช่่วยหายใจ พยาบาล ควรเริ่ �มจากการวิิเคราะห์์ปััญหาหรืือสถานการณ์์ เลื่่�อนหลุุด โดยใช้้เครื่่�องมืือประเมิิน คืือ MAAS score ที่่�ผ่่าน ปัจั จุุบันั ที่โ�่ รงพยาบาลประสบอยู่� (Hospital Analysis) ตลอดจน ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
38 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University การตรวจสอบคุุณภาพแล้้วว่่ามีคี วามตรงและความเที่ย�่ งในระดับั ในการยึึดตรึึงท่่อช่่วยหายใจ เนื่่�องจากมีีการศึึกษาที่่�พบว่่า ที่่�น่่าเชื่่�อถืือ มีีผู้้�นำำ�มาใช้้ประเมิินภาวะกระสัับกระส่่ายในผู้้�ป่่วย เทคนิิคแต่่ละวิิธีีที่่�ใช้้ในการยึึดตรึึงท่่อช่่วยหายใจอาจไม่่มีี วิิกฤติิอย่่างแพร่่หลาย (มณีีนุุช สุุทธสนธิ์�, ขนิิษฐา แก้้วกััลยา ความแตกต่่างกันั (Gardner et al., 2005; Silva & Fonseca, และวาสนา นัยั พััฒน์์, 2560; สมจิิตต์์ แสงศรี,ี 2555) 2012) แต่่ผู้้�วิิจััยได้้เน้้นในเรื่่�องตรวจสอบประสิิทธิิภาพของ 8.2 แนวปฏิิบััติิการให้้ข้้อมููลผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจ การยึึดตรึึงท่่อช่่วยหายใจอย่่างต่่อเนื่่�อง คืือ มีีการประเมิินทุุก 4 ผู้้�ป่่วยที่่�ใช้้เครื่่�องช่่วยหายใจมัักมีีความวิิตกกัังวลและความกลััว ชั่่�วโมง เปลี่่�ยนเมื่่�อเปีียกหรืือแฉะ และในการเปลี่่�ยนต้้องมีี เนื่อ�่ งจากเป็น็ ภาวะคุุกคามชีวี ิติ การใส่่ท่่อช่่วยหายใจเป็น็ หัตั ถการ เจ้้าหน้้าที่่�ช่่วยในการเปลี่่�ยน 2 คนเสมอ อัันจะช่่วยป้้องกััน ที่่�ทำำ�ให้้ผู้้�ป่่วยเจ็็บปวดไม่่สุุขสบายดัังนั้้�นการให้้ข้้อมููลที่่�เหมาะสม การเลื่่�อนหลุุดของท่่อช่่วยหายใจได้้ (บัังอร นาคฤทธิ์์� อำำ�ภาพร ตรงกัับความจริิงและเฉพาะเจาะจงจึึงมีีความจำำ�เป็็นกัับผู้้�ป่่วย นามวงศ์์พรหม และน้ำำ��อ้้อย ภัักดีีวงศ์์, 2558; สมจิิตต์์ แสงศรีี, มาก สอดคล้้องกัับการศึึกษาของ มาณีี ชััยวีีระเดช, นรลัักขณ์์ 2555) เอื้้�อกิิจ และอารีีย์์วรรณ อ่่วมตานีี (2556) ที่่�พบว่่าผู้้�ป่่วย 8.6 แนวปฏิิบััติิการหย่่าเครื่่�องช่่วยหายใจ การมีี ที่่�ใช้้เครื่่�องช่่วยหายใจจะมีีความกลััว รู้้�สึึกไม่่แน่่นอนในชีีวิิต แนวปฏิิบััติิในการหย่่าเครื่่�องช่่วยหายใจเป็็นวิิธีีหนึ่่�งที่่�ช่่วยลด การสื่่�อสารที่่�มีีประสิิทธิิภาพ การให้้ข้้อมููลที่่�เพีียงพอ กะทััดรััด ระยะเวลาในการใช้้เครื่่�องช่่วยหายใจ เนื่่�องจากจะเป็็น เข้้าใจง่่ายโดยพยาบาลจะช่่วยบรรเทาความรู้้�สึึกกลััว ความวิิตก การประเมิินความพร้้อมในการหย่่าเครื่่�องช่่วยหายใจผู้้�ป่่วย กังั วลดังั กล่่าวได้้ ทุุกวัันและช่่วยให้้ผู้้�ป่่วยได้้รัับหย่่าเครื่่�องช่่วยหายใจทัันทีีเมื่่�อ 8.3 แนวปฏิิบััติิการสื่่�อสารในผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจ พร้้อม ดัังเช่่นจากการศึึกษาของราตรีี จิิตร์์แหลม (2555) ผู้้�ป่่วยที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจไม่่สามารถสื่่�อสารเป็็นคำำ�พููดได้้ เพราะ ศึึกษาประสิิทธิิผลของการใช้้แนวปฏิิบััติิทางคลิินิิกสำำ�หรัับการ การใส่่ท่่อช่่วยหายใจต้้องผ่่านสายเสีียง (Vocal cord) และ หย่่าเครื่่�องช่่วยหายใจในผู้้�ป่่วยหนัักระบบทางเดิินหายใจจำำ�นวน ปลายท่่ออยู่่�ในหลอดลม ผู้้�ป่่วยไม่่สามารถสื่่�อสารได้้ส่่งผล 49 คน ที่ม�่ ีกี ารประเมินิ ความพร้้อมและการหย่่าเครื่อ�่ งช่่วยหายใจ ผู้ป�้ ่ว่ ยจะกระสับั กระส่่าย คับั ข้้องใจ ต่่อต้้านหรืือปฏิเิ สธการรักั ษา อย่่างเป็็นระบบ พบว่่า กลุ่่�มทดลองใช้้ระยะเวลาในการหย่่า หรืือดึึงท่่อช่่วยหายใจออกด้้วยตนเองในที่่�สุุด ดัังนั้้�นจะต้้องช่่วย เครื่่�องช่่วยหายใจ และมีีจำำ�นวนวัันที่่�ใช้้เครื่่�องช่่วยหายใจ เหลืือให้้ผู้้�ป่่วยสื่่�อสารโดยวิิธีีอื่่�นที่่�ไม่่ต้้องใช้้คำำ�พููดที่่�เหมาะสมกัับ น้้อยกว่่ากลุ่่�มควบคุุมอย่่างมีีนััยสำำ�คััญทางสถิิติิ ซึ่่�งการที่่�ผู้้�ป่่วย ผู้้�ป่่วย อาทิิ เตรีียมกระดาษและดิินสอ/เครื่่�องเขีียน กระดาน สามารถถอดท่่อช่่วยหายใจได้้โดยเร็ว็ ย่่อมเป็น็ การลดความเสี่ย� ง หรืือกระดาษแข็ง็ สำ�ำ หรับั การสื่อ�่ สาร (Communication board) ในการดึึงท่่อช่่วยหายใจออกได้้ การใช้้คำำ�ถาม-คำำ�ตอบแบบทั่่�วๆไป การใช้้นิ้ �วมืือชี้ �คำำ� การใช้้ 8.7 แนวปฏิิบััติิการผููกยึึดร่่างกาย การผููกยึึดเป็็น ภาษามืือ การใช้้บััตรคำำ� การใช้้ภาพ การอ่่านริิมฝีีปาก การใช้้ กิิจกรรมการพยาบาลที่่�ใช้้ในการดููแลผู้้�ป่่วยที่่�อาจมีีพฤติิกรรมที่่� ท่่าทางและการสััมผััส เป็็นต้้น เพื่่�อช่่วยให้้ผู้้�ป่่วยสามารถสื่่�อสาร ไม่่เหมาะสม เป็็นการป้้องกัันอัันตรายที่่�อาจจะเกิิดขึ้ �นต่่อผู้้�ป่่ว ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ จะทำำ�ให้้ผู้้�ป่่วย ให้้ความร่่วมมืือ ยหรืือผู้้�อื่่�น ลดความเสี่ �ยงของการดึึงอุุปกรณ์์ออกเองทั้้�งที่่�ตั้ �งใจ ในการปฏิิบััติิ ไม่่ดึึงท่่อช่่วยหายใจออกเอง (สมจิิตต์์ แสงศรีี, และไม่่ตั้้�งใจ ปััญหาที่่�เกิิดจากการผููกยึึดที่่�พบเสมอคืือ เกิิดผล 2555) กระทบต่่อร่่างกายผู้ป�้ ่ว่ ย มีบี าดแผล รอยแดง หรืือในบางครั้ง� การ 8.4 แนวปฏิิบััติิการดููดเสมหะ การดููดเสมหะเป็็นการ ผููกยึึดที่่�ไม่่มีีประสิิทธิิภาพอาจทำำ�ให้้ไม่่สามารถป้้องกัันอัันตราย พยาบาลที่่�ช่่วยให้้ทางเดิินหายใจผู้้�ป่่วยโล่่ง ไม่่มีีภาวะพร่่อง ที่่�จะเกิดิ ขึ้น� กับั ผู้�้ป่ว่ ยได้้ ดังั นั้้�นการผููกยึึดร่่างกายผู้้ป� ่ว่ ยโดยการมีี ออกซิเิ จน แต่่หากปฏิบิ ัตั ิไิ ม่่เหมาะสม อาจส่่งผลกระทบต่่อผู้ป�้ ่ว่ ย วิธิ ีกี ารที่เ�่ หมาะสมจึึงมีคี วามสำ�ำ คัญั (นิภิ าวรรณ ชามทอง, 2552) ทั้้�งร่่างกายและจิิตใจ เช่่น ภาวะพร่่องออกซิิเจน ความเจ็็บปวด ไม่่สุุขสบาย อัันจะนำำ�ไปสู่่�การดึึงท่่อช่่วยหายใจออกเอง ดัังนั้้�น 9. ข้อ้ เสนอแนะ การดููดเสมหะอย่่างถููกวิิธีีและเหมาะสมจึึงมีีความสำำ�คััญใน ควรมีีการศึึกษาเพิ่่�มเติิมในผู้้�ป่่วยกลุ่่�มที่่�มีีภาวะการ การป้้องกัันท่่อช่่วยหายใจเลื่อ�่ นหลุุด (สมจิติ ต์์ แสงศรีี, 2555) หายใจล้้มเหลวจากภาวะอื่่�น เช่่น กลุ่่�มผู้้�ป่่วยศััลยกรรม กลุ่่�มผู้้� 8.5 แนวปฏิิบััติิการยึึดตรึึงท่่อช่่วยหายใจ การยึึดตรึึง ป่่วยศััลยกรรมกระดููกและข้้อ รวมถึึงศึึกษาในผู้้�ป่่วยกลุ่่�มที่่�ใช้้ ท่่อช่่วยหายใจที่ไ�่ ม่่ถููกต้้องเหมาะสม อาจทำ�ำ ให้้เกิดิ ท่่อช่่วยหายใจ เครื่่�องช่่วยหายใจเป็็นระยะเวลานานเกิิน 24 ชั่่�วโมง เช่่น ระยะ เลื่อ�่ นหลุุดได้้ เนื่อ�่ งจากทำ�ำ ให้้ท่่อช่่วยหายใจเคลื่อ�่ นไหว ขยับั ไปมา 72 ชั่่ว� โมง เพื่อ�่ เปรียี บเทียี บผลลัพั ธ์ข์ องการศึึกษา อันั จะสามารถ อาจเลื่่�อนหลุุด หรืือทำำ�ให้้เกิิดการบาดเจ็็บของทางเดิินหายใจ ขยายผลการพัฒั นาไปยังั หน่่วยงานอื่น�่ ให้้ครอบคลุุมผู้ป�้ ่ว่ ยกลุ่ม�่ อื่น�่ ผู้ป�้ ่ว่ ยไม่่สุุขสบาย และดึึงท่่อช่่วยหายใจออกเอง โดยในการศึึกษา ครอบคลุุมทั้้�งโรงพยาบาล และกำำ�หนดเป็็นโยบาย (Policy) ครั้ �งนี้้�ผู้้�วิิจััยได้้เลืือกใช้้วิิธีีการใช้้พลาสเตอร์์พัันเป็็นรููปตััว K ขององค์ก์ รต่่อไป ปีที ี่่� 33 ฉบับั ที่�่ 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล 39 Journal of Vongchavalitkul University 10. เอกสารอ้้างอิิง 9. สมจิติ ต์์ แสงศรีี. (2555). การพััฒนาและประเมินิ ผลแนวปฏิิ 1. นิภิ าวรรณ ชามทอง. (2552). การพััฒนาแนวทางปฏิิบััติิทาง บััติกิ ารพยาบาลเพื่่อ� ป้อ้ งกัันการถอดท่อ่ ช่ว่ ยหายใจโดย คลิินิิกสำำ�หรัับการผููกมััดร่่างกายผู้้�สููงอายุุในหอผู้้�ป่่วย ไม่ไ่ ด้ว้ างแผน ในหออภิบิ าลผู้้�ป่วยศััลยกรรม โรงพยาบาล หนััก โรงพยาบาลสงขลานคริินทร์.์ รายงานการศึึกษา สงขลานคริินทร์์. วิทิ ยานิพิ นธ์์ปริญิ ญาพยาบาลศาสตร อิิสระปริิญญาพยาบาลศาสตรมหาบััณฑิิต (สาขา มหาบััณฑิิต (สาขาวิิชาการพยาบาลผู้้�ใหญ่่) สงขลา: วิชิ าการพยาบาลผู้ส้� ููงอายุุ) เชีียงใหม่่: บััณฑิติ วิิทยาลััย บัณั ฑิิตวิทิ ยาลััย มหาวิทิ ยาลัยั สงขลานคริินทร์.์ มหาวิิทยาลััยเชียี งใหม่่. 10. Balon, J. A. (2001). Common factors of spontaneous 2. จงกล พลตรี,ี จิิราพร ศิริ ิิโชค, รังั สีี ฆารไสว, ปััตนีี แสนคามููล self-extubation in critical care setting. Internal และอภิชิ าต จิริ ะวุุฒิพิ งศ์.์ (2554). การศึึกษาอุุบัตั ิกิ ารณ์์ Journal of trauma nursing, 7(3), 93-99. ถอดท่่อช่่วยหายใจออกโดยไม่่ได้้วางแผนของผู้้�ป่่วยที่่� 11. Carroll, S. M. (2004). Nonvocal ventilated patients’ เข้้ารัักษาในโรงพยาบาลศรีีนคริินทร์์. ศรีีนคริินทร์์ perceptions of being understood. Western เวชสาร, 26(Suppl), 162. Journal of Nursing Research, 26(1), 85-130. 3. บัังอร นาคฤทธิ์์�, อำำ�ภาพร นามวงศ์์พรหม และน้ำำ��อ้้อย 12. Curry, K., Kutash, M. and Didds, C. (2008). ภัักดีีวงศ์์. (2558). การเลื่่�อนหลุุดของท่่อช่่วยหายใจ Characteristics associated with unplanned และระยะเวลาการใส่่เครื่อ�่ งช่่วยหายใจในผู้ป�้ ่ว่ ยวิกิ ฤตที่�่ extubations in a surgical intensive care unit. ได้้รัับการดููแลโดยแนวปฏิิบััติิการพยาบาลที่่�สร้้างจาก American Journal of critical care, 17, 45-52. หลัักฐานเชิิงประจัักษ์์. วารสารเกื้้�อการุุณย์์, 22(1), 13. Gardner, A., Hughes, D., Cook, R., Henson, R., 129-143. Osborne, S., & Gardner, G. (2005). Best practice 4. มณีีนุุช สุุทธสนธิ์�, ขนิิษฐา แก้้วกััลยา และวาสนา นััยพััฒน์์. in stabilization of oral endotracheal tube: (2560). ผลของการใช้้แนวปฏิิบััติิการพยาบาลต่่อ A systematic review. Australia Critical Care, อััตราการเกิิดท่่อช่่วยหายใจเลื่่�อนหลุุดในผู้้�ป่่วยอาการ 18(4), 158-165. หนัักที่่�ใส่่ท่่อช่่วยหายใจ. วารสารการพยาบาลและ 14. Herold, I., Arbous, S., Habraken, M., Van der Schaaf, การศึกึ ษา, 10(2), 58-70. T., Frank, M. and Van der berg, P. (2006). Risk 5. มาณี ี ชัยั วีรี ะเดช, นรลักั ขณ์์ เอื้อ� กิจิ และอารียี ์ว์ รรณ อ่่วมตานี.ี factor for unplanned extubations in critical ill (2556). ประสบการณ์์การเป็็นผู้้�ป่่วยวััยผู้้�ใหญ่่ที่่�ได้้รัับ patients, using PRISMA analysis. Critical care การใส่่ เครื่่�องช่่วยหายใจ. วารสารพยาบาลสงขลา nursing, 10(1), 441. นคริินทร์,์ 33(2), 31-46. 15. Penuelas, O., Frutos-Vivar, F. and Esteban, A. (2011). 6. ราตรีี จิติ ต์์แหลม. (2555). ประสิทิ ธิิผลของการใช้แ้ นวปฏิบิ ััติิ Unplanned extubation in the ICU: A Marker of ทางคลิินิิกสำำ�หรัับการหย่่าเครื่�องช่่วยหายใจในผู้้�ป่่วย quality assurance of mechanical ventilation. พึ่่ง� พาเครื่อ� งช่ว่ ยหายใจในหอผู้้�ป่่วยหนัักระบบทางเดิิน Critical Care, 15, 128-132. หายใจ โรงพยาบาลลำำ�ปาง. รายงานการศึึกษาอิิสระ 16. Polit, D. F. & Hungler, B. P. (1999). Nursing Research. ปริิญญาพยาบาลศาสตรมหาบััณฑิิต (สาขาวิิชาการ (6th ed.). Philadelphia: Lippineott. พยาบาลผู้้�ใหญ่่) เชีียงใหม่่: บััณฑิิตวิิทยาลััย 17. Silva, P. S. and Fonseca, M.C. (2012). Unplanned มหาวิทิ ยาลัยั เชียี งใหม่่. โรงพยาบาลขอนแก่่น. (2559). Endotracheal Extubations in the Intensive care รายงานความเสี่่�ยงหอผู้้�ป่่วยอายุุรกรรมชาย 1. unit: Systematic review, critical appraisal, and ขอนแก่่น: โรงพยาบาลขอนแก่่น. evidence-based recommendations. Society of 7. มหาวิิทยาลััยเชีียงใหม่่. โรงพยาบาลขอนแก่่น. (2559). Critical Care Anesthesiologists, 114, 1003–1014. รายงานความเสี่ย�่ งหอผู้้�ป่วยอายุุรกรรมชาย 1. ขอนแก่่น: 18. Sirata, C. (2007). The development of a clinical โรงพยาบาลขอนแก่่น. nursing practice guideline to prevent self 8. วิไิ ลวรรณ เนื่อ�่ ง ณ สุุวรรณ, จิริ าพร น้้อมกุุศล, รัตั นา ทองแจ่่ม Extubation in critical adult patients. The และธนชััย พนาพุุฒิิ. (2557). การพััฒนาระบบการ Master degree of Nursing Science (Adult พยาบาลผู้้�ป่่วยที่่�มีีภาวะติิดเชื้ �อในกระแสเลืือดอย่่าง Nursing) Bangkok: Faculty of Graduate Studies, รุุนแรง. รายงานการวิิจััย ขอนแก่่น: โรงพยาบาล Mahidol University. ขอนแก่่น. ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิิถุนุ ายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
40 วารสารมหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล Journal of Vongchavalitkul University การพฒั นาระบบอาหารปลอดภยั จากเครอื ขา่ ยเกษตรกร อ�ำ เภอสคี ว้ิ จงั หวดั นครราชสมี า Safety Food System Developing from the Agriculturist Network in Sikhio District, Nakhon Ratchasima Province Received : April 5, 2020 มะลิิ โพธิิพิมิ พ์,์ ส.ด. (Mali Photipim, Dr.PH)1* Revised : May 25, 2020 วลััญช์์ชยา เขตบำำ�รุุง, ปรด. (Valanchaya Khetbumrung, Ph.D.)2 Accepted : June 11, 2020 พงศ์ภ์ ััทร ภิญิ โญ, วท.บ. (Phongphat Phinyo, B.Sc.)3 ธวัชั ชััย เอกสันั ติ,ิ วท.ม. (Thawatchai Aeksanti, M.Sc.)4 บทคัดั ย่อ่ วัตั ถุปุ ระสงค์์: การวิจิ ััยเชิงิ ปฏิิบััติิการแบบมีสี ่่วนร่่วมนี้้ม� ีวี ัตั ถุุประสงค์์เพื่�่อศึึกษากระบวนการพััฒนา และผลจากการพัฒั นา ระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่ายเกษตรกรอำ�ำ เภอสีีคิ้ว� จังั หวััดนครราชสีีมา วิิธีีการ: กลุ่่�มตััวอย่่างเลืือกแบบเจาะจง จากตััวแทนหน่่วยงานภาครััฐ เอกชน ผู้้�นำำ�ชุุมชน และเกษตรกร จำำ�นวน 32 คน เครื่่�องมืือที่่�ใช้้ในการวิิจััยประกอบด้้วย แบบสอบถาม แบบสััมภาษณ์์เชิิงลึึก (in-depth Interview) และการประชุุมเชิิงปฏิิบััติิการ (Workshop) วิิเคราะห์ข์ ้้อมููลเชิงิ ปริิมาณโดยสถิิติิเชิงิ พรรณนา ข้้อมููลเชิงิ คุุณภาพวิิเคราะห์โ์ ดยการวิิเคราะห์์เนื้้อ� หา ผลการศึึกษา: พบว่่า กระบวนการพััฒนาระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่ายเกษตรกร ประกอบด้้วยการมีีส่่วนร่่วม 4 ขั้้�นตอน คืือ 1) การศึึกษาสถานการณ์์ และปััญหาของพื้้�นที่่� 2) การวางแผน 3) การดำำ�เนิินการ 4) การติิดตามประเมิินผล ผลที่ไ่� ด้้จากกระบวนการพััฒนา คืือ ระบบอาหารปลอดภััยจากเครืือข่่ายเกษตรกร แบ่่งเป็น็ 3 กลุ่่ม� คืือ 1) กลุ่ม่� เกษตรกร ต้้องมีกี าร รวมกลุ่ม�่ เพื่อ�่ พัฒั นาความรู้้� และทักั ษะในการผลิิตอาหารปลอดภััย โดยมีีหน่่วยงานภาครัฐั สนัับสนุุน 2) กลุ่่ม� ผู้้�จำ�ำ หน่่ายผลผลิิตต้้องมีี การประชาสัมั พัันธ์จ์ ุุดจำำ�หน่่าย และการกำ�ำ หนดมาตรฐานของสินิ ค้้าที่่�วางจำ�ำ หน่่ายในชุุมชน 3) กลุ่่ม� ผู้้�บริโิ ภคต้้องมีกี ารพัฒั นาความรู้�้ ทักั ษะเรื่่�องโภชนาการ และการเลืือกซื้�ออาหารที่่ป� ลอดภััย คำ�ำ สำ�ำ คััญ: การพัฒั นาระบบอาหารปลอดภัยั , เกษตรกร 1,2คณะสาธารณสุุขศาสตร์ ์ มหาวิทิ ยาลััยวงษ์ช์ วลิิตกุุล จังั หวััดนครราชสีมี า (Faculty of Public Health, Vongchavalitkul University, Nakhon Ratchasima Province) 3งานโภชนศาสตร์์ โรงพยาบาลสีีคิ้�ว อำ�ำ เภอสีคีิ้�ว จังั หวัดั นครราชสีีมา (Department of Nutrition, Sikhio Hospital, Sikhio district, Nakhon Ratchasima Province) 4คณะสาธารณสุุขศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลััยราชภััฎนครราชสีมี า จังั หวัดั นครราชสีมี า (Faculty of Public Health, Rajabhat University, Nakhon Ratchasima Province) *ผู้�้เขีียนหลััก (Corresponding author) Email address: [email protected] ปีที ี่�่ 33 ฉบับั ที่่� 1 มกราคม-มิถิ ุุนายน 2563 Vol. 33 No.1 January-June 2020
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
