หนงั สือเรียนสาระความรพู น้ื ฐาน รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพืน้ ฐาน พทุ ธศักราช ๒๕๕๑ หา มจาํ หนา ย หนังสือเรยี นเลม นี้ จดั พมิ พดวยเงินงบประมาณแผนดนิ เพื่อการศกึ ษาตลอดชวี ติ สาํ หรับประชาชน ลิขสิทธเ์ิ ปน ของ สํานักงาน กศน. สํานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธกิ าร สํานักงานสง เสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย สาํ นักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ
หนังสือเรียนสาระความรพู ื้นฐาน รายวิชาภาษาไทย (พท31001) ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย เอกสารทางวชิ าการหมายเลข 6/2554
คาํ นํา สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดดําเนินการ จัดทําหนังสือเรียนชุดใหมนี้ขึ้น เพื่อสําหรับใชในการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษา นอกระบบระดบั การศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑ ทมี่ วี ตั ถปุ ระสงคใ นการพฒั นา ผเู รียนใหม คี ุณธรรม จริยธรรม มีสตปิ ญญาและศักยภาพในการประกอบอาชพี การศกึ ษา ตอ และสามารถดาํ รงชวี ติ อยใู นครอบครวั ชมุ ชน สงั คมไดอ ยา งมคี วามสขุ โดยผเู รยี นสามารถ นําหนังสอื เรียนไปใช ดว ยวิธกี ารศึกษาคนควา ดว ยตนเอง ปฏิบตั ิกิจกรรมรวมทง้ั แบบฝก หัดเพ่อื ทดสอบความรูค วามเขา ใจในสาระเนื้อหา โดยเมอื่ ศึกษาแลวยงั ไมเ ขา ใจสามารถนาํ กลบั ไปศกึ ษาใหมไ ด ผเู รยี นอาจจะสามารถเพมิ่ พนู ความรหู ลงั จากศกึ ษาหนงั สอื เรยี นนี้ โดย นาํ ความรูไ ปแลกเปลี่ยนกับเพ่ือนในช้ันเรียน ศกึ ษาจากภมู ปิ ญญาทอ งถน่ิ จากแหลงเรยี นรู และจากสือ่ อ่ืนๆ ในการดาํ เนนิ การจดั ทาํ หนงั สอื เรยี นตามหลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษา ขน้ั พน้ื ฐาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑ ไดร บั ความรว มมอื ทดี่ จี ากผทู รงคณุ วฒุ ิ และผทู เี่ กีย่ วขอ ง หลายทานที่คนควาและเรียบเรียงเนื้อหาสาระจากสื่อตางๆ เพื่อใหไดเนื้อหาที่สอดคลอง กับหลักสูตร และเปนประโยชนตอผูเรียนที่อยูนอกระบบอยางแทจริง สํานักงานสงเสริม การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยขอขอบคุณคณะที่ปรึกษาคณะผูเรียบเรียง ตลอดจนคณะผจู ดั ทาํ ทุกทานท่ีไดใ หค วามรว มมือดวยดี ไว ณ โอกาสนี้ สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบแและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั หวงั วา หนงั สอื เรียนชุดนี้จะเปนประโยชนในการจัดการเรียนการสอนตามสมควร หากมีขอเสนอแนะ ประการใด สาํ นักงานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั ขอนอ มรับ ไวดว ยความขอบคุณยง่ิ สํานักงาน กศน.
สารบญั หนา คํานาํ คาํ แนะนาํ การใชหนงั สอื เรยี น โครงสรา งรายวิชา บทท่ี ๑ การฟง การดู.................................................................................. ๑ เร่ืองที่ ๑ การเลือกสอ่ื ในการฟงและดู........................................................ ๒ เรอ่ื งที่ ๒ การวิเคราะห วิจารณเรอ่ื งทีฟ่ งและดู...........................................๖ เรื่องท่ี ๓ มารยาทในการฟง และดู ........................................................... ๑๑ บทที่ ๒ การพดู ......................................................................................๑๕ เร่อื งท่ี ๑ มารยาทในการพดู ................................................................... ๑๖ เร่อื งที่ ๒ ลกั ษณะการพูดทด่ี ี ..................................................................๑๗ เรือ่ งที่ ๓ การพูดในโอกาสตา งๆ.............................................................๑๘ บทที่ ๓ การอา น ..................................................................................... ๔๒ เร่ืองที่ ๑ ความสําคัญของการอาน..........................................................๔๓ เร่ืองท่ี ๒ การวิจารญาณในการอา น.........................................................๔๓ เรื่องที่ ๓ การอา นแปลความ ตคี วาม การขยายภาพ จับใจความหรอื สรปุ ความ ........................................................๔๕ เร่ืองท่ี ๔ วรรณคดี.................................................................................๕๑ เรอ่ื งที่ ๕ หลกั การวิจารณว รรณกรรม......................................................๕๖ เร่อื งท่ี ๖ ภาษาถิ่น................................................................................. ๖๑ เรอ่ื งท่ี ๗ สาํ นวน สุภาษิต .....................................................................๖๔ เรือ่ งที่ ๘ วรรณกรรมทอ งถิ่น..................................................................๖๔ บทท่ี ๔ การเขยี น ......................................................................................๗๑ เรือ่ งท่ี ๑ หลักการเขยี น .........................................................................๘๘ เร่ืองท่ี ๒ หลกั การแตงคาํ ประพนั ธ......................................................... ๘๗ เร่อื งท่ี ๓ มารยาทและนสิ ัยรกั การเขยี น.....................................................๙๖ บทที่ ๕ หลกั การใชภ าษา.....................................................................................๙๙ เร่ืองที่ ๑ ธรรมชาติของภาษา...............................................................๑๐๐ เร่ืองที่ ๒ ถอ ยคาํ สาํ นวน สุภาษิต คาํ พังเพย....................................... ๑๑๔ เร่อื งท่ี ๓ การใชพ จนานุกรมและสารานุกรม..........................................๑๒๓ เรื่องที่ ๔ คาํ ราชาศพั ท........................................................................๑๒๔ บรรณานกุ รม ........................................................................................... ๑๒๙ คณะผจู ดั ทาํ ........................................................................................... ๑๓๑
คําแนะนําในการใชหนังสอื เรียน หนังสือเรียนสาระความรูพื้นฐาน รายวิชาภาษาไทย พท๓๑๐๐๑ ระดับ มัธยมศึกษาตอนปลาย เปนหนงั สอื เรยี นทจ่ี ดั ทาํ ขนึ้ สาํ หรบั ผเู รยี นทเ่ี ปน นกั ศกึ ษานอกระบบ ในการศกึ ษาหนงั สอื เรยี นสาระความรพู น้ื ฐาน รายวชิ าภาษาไทย พท ๓๑๐๐๑ ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลายผเู รยี นควรปฏิบตั ดิ ังน้ี ๑. ศึกษาโครงสรางรายวขิ าใหเ ขาใจในหัวขอ และสาระสาํ คญั ผลการเรียนรทู ี่คาด หวงั และขอบขายเนือ้ หาของรายวิชาน้นั ๆ โดยละเอียด ๒. ศกึ ษารายละเอยี ดเนอ้ื หาของแตล ะบทอยา งละเอยี ด ทาํ กจิ กรรม แลว ตรวจสอบ กบั แนวตอบกจิ กรรม ถา ผเู รยี นตอบผดิ ควรกลบั ไปศกึ ษาและทาํ ความเขา ใจในเนอ้ื หานน้ั ใหม ใหเขาใจ กอนทจี่ ะศึกษาเร่ืองตอๆ ไป ๓. ปฏิบัติกิจกรรมทายเรื่องของแตละเรื่อง เพ่ือเปนการสรุปความรู ความเขาใจ ของเนือ้ หาในเรื่องน้ันๆ อกี ครง้ั และการปฏิบัตกิ ิจกรรมของแตละเนื้อหา แตละเรอ่ื ง ผูเรียน สามารถนําไปตรวจสอบกับครูและเพือ่ นๆ ทร่ี ว มเรียนในรายวชิ าและระดับเดียวกนั ได ๔. หนงั สอื เรยี นเลมนม้ี ี ๕ บท บทท่ี ๑ การฟง การดู บทที่ ๒ การพูด บทท่ี ๓ การอา น บทท่ี ๔ การเขียน บทท่ี ๕ หลักการใชภาษา
โครงสรราะงดรบัายมวธั ิชยามภศาษึกษาไาทตยอน(พปทลา๓ย๑๐๐๑) สาระสาํ คญั ๑. การอา นทกั ษะทางภาษาทสี่ าํ คญั เพราะชว ยใหส ามารถรบั รขู า วสารและเหตกุ ารณ ตางๆ ของสังคม ทําใหปรับตัวไดกับความเจริญกาวหนาทางวิทยาการตางๆ สามารถ วเิ คราะห วิจารณ และนาํ ความรไู ปใชในชีวติ ประจาํ วัน ๒. การเขียนเปนการสื่อสารที่จัดระบบความคิด การเลือกประเดน็ การเลือกสรร ถอยคําเพื่อถายทอดเปนตัวอักษรในการสื่อความรู ความคิด ประสบการณ อารมณ ความรูสึก จากผูเขียนไปยงั ผูอ า น ๓. การฟง การดู และการพูด เปนทกั ษะที่สาํ คญั ของการสอื่ สารในการดาํ เนนิ ชวี ติ ประจาํ วันจงึ จําเปน ตองเขา ใจหลกั การเบือ้ งตน และตองคาํ นึงถงึ มารยาทในการฟง การดู และการพูดดวย ๔. การใชภ าษาไทยใหถ กู ตอ งตามหลกั ภาษา ทาํ ใหเ กดิ ความภาคภมู ใิ จในภมู ปิ ญ ญา ของคนไทยจงึ ตระหนกั ถงึ ความสาํ คญั ของภาษาและตอ งอนรุ กั ษภ าษาไทยไวเ ปน สมบตั ขิ อง ชาติสืบตอ ไป ๕. การใชทักษะทางภาษาไทยในการแสวงหาความรู การเขาใจระดับของภาษา สามารถใชค าํ พดู และเขียนไดดี ทําใหเ กิดประโยชนต อ ตนเองและสว นรวม ๖. วรรณคดไี ทยเปน มรดกของภาษาและวฒั นธรรมทม่ี คี ณุ คา เปน มรดกทางปญ ญา ของคนไทยแสดงถึงความรุงเรืองของวัฒนธรรมทางภาษา เปนการเชิดชูความเปนอารยะ ของชาติ ผลการเรียนรูท่คี าดหวงั เม่อื ศกึ ษาชุดวิชาแลว ผูเรยี นสามารถ ๑. จับใจความสําคัญ และเลาเร่ืองได ตีความได อานในใจและอานออกเสียง วิเคราะห วจิ ารณ ประเมนิ คาได เลือกหนังสือและสารสนเทศไดแ ละมีมารยาทในการอา น และมนี สิ ัยรกั การอาน ๒. อธบิ ายการเขียนเบ้อื งตน ได เขียนเรยี งความ ยอ ความ เขยี นจดหมาย เขยี น โตแยง เขยี นรายงาน เขียนคาํ ขวัญ เขยี นประกาศ เขียนเชิญชวน กรอกแบบรายการ แตงคําประพันธ บอกคุณคาของถอยคําภาษาและสามารถเลือกใชถอยคําในการประพันธ เขยี นอางอิง เขยี นเลขไทยไดถ ูกตอ งสวยงาม
๓. บอกหลกั เบอ้ื งตน และจดุ มงุ หมายของการฟง การดแู ละการพดู ได และสามารถ พดู ในโอกาสตา งๆ ได ๔. บอกลกั ษณะสาํ คญั ของภาษาและการใชภ าษาในการสอ่ื การ ใชพ จนานกุ รมและ สารานุกรมในชีวติ ประจําวนั ได ๕. บอกชนดิ และหนา ท่ีของคาํ ประโยค และนําไปใชไ ดถ ูกตอง ๖. ใชเ ครอ่ื งหมายวรรคตอน อกั ษรยอ คาํ ราชาศพั ท หลกั การประชมุ การอภปิ ราย การโตวาที ๗. บอกความหมายของวรรณคดแี ละวรรณกรรม องคป ระกอบและรปู แบบลกั ษณะ เดน ของวรรณคดไี ด ๘. บอกความหมายของวรรณกรรมมขุ ปาฐะ และวรรณกรรมลายลกั ษณไ ด ๙. บอกความหมายและลกั ษณะเดน ของวรรณกรรมทอ งถน่ิ ประเภทรปู แบบของ วรรณกรรมไทยปจ จบุ นั ได ๑๐. อานวรรณคดแี ละวรรณกรรม บอกแนวความคิด คา นยิ ม คุณคาหรือแสดง ความคิดเห็นได ๑๑. บอกลักษณะสําคัญและคณุ คาของเพลงพ้ืนบาน และบทกลอมเด็กพรอ มท้งั รอ งเพลงพนื้ บานและบทกลอมเดก็ ได ขอบขายเนอื้ หา บทท่ี ๑ การฟง การดู บทที่ ๒ การพดู บทท่ี ๓ การอา น บทที่ ๔ การเขียน บทท่ี ๕ หลักการใชภาษา
รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑ บทท่ี ๑ การฟง การดู สาระสาํ คัญ การฟงและดูสารประเภทตางๆ อยางถูกวิธีมีวิจารณญาณ และพูดแสดงความรู ความคดิ ความรสู กึ ในโอกาสตา งๆ อยา งเหมาะสมจะทาํ ใหไ ดร บั ความรู ความเขา ใจ นาํ ไปใช ประโยชนใ นชีวติ ประจําวนั ได ผลการเรียนรทู ่คี าดหวงั เมื่อศกึ ษาบทจบ แลว คาดหวงั วา ผเู รยี นจะสามารถ ๑. นาํ ความรไู ปเปนขอ มลู ในการตดั สินใจเลือกสอื่ ในการฟง และดู ๒. แสดงความคดิ เหน็ วิเคราะห วจิ ารณ เร่ืองท่ฟี ง และดูได ๓. มีมารยาทในการฟง การดู และการพดู และสรปุ สาระสําคญั ของเร่ืองท่ีฟง และดูได ขอบขา ยเนอื้ หา เร่อื งที่ ๑ การเลอื กสอ่ื ในการฟง และดู เร่ืองที่ ๒ การวเิ คราะห วิจารณ เร่อื งทฟ่ี ง และดู เร่ืองท่ี ๓ มารยาทในการฟงและดู
การฟง การดู ๒ หนงั สอื เรียนสาระความรพู ืน้ ฐาน เรอื่ งท่ี ๑ การเลือกส่อื ในการฟง และดู สงั คมปจ จบุ นั ชอ งทางการนาํ เสนอขอ มลู ใหด แู ละฟง จะมมี ากมาย ดงั นน้ั ผเู รยี นควร รจู กั เลอื กท่ีจะดูและฟง เมือ่ ไดร ับรูข อ มูลแลว การรูจกั วิเคราะห วิจารณ เพ่อื นาํ ไปใชใ นทาง สรา งสรรค เปน สง่ิ จาํ เปน เพราะผลทตี่ ามมาจากการดแู ละฟง จะเปน ผลบวกหรอื ลบแกส งั คม กข็ นึ้ อยกู บั การนาํ ไปใช นนั่ คอื ผลดจี ะเกดิ แกส งั คมกเ็ มอ่ื ผดู แู ละฟง นาํ ผลทไี่ ดน นั้ ไปใชอ ยา ง สรางสรรค หรือในปจจบุ ันจะมสี าํ นวนทใ่ี ชกันอยางแพรห ลายวา คิดบวก เม่ือรูจักหลักในการฟงและดูแลว ควรจะรูจักประเภทเพ่ือแยกแยะในการนําไปใช ประโยชน ซึง่ อาจสรปุ ประเภทการแยกแยะประเภทของสอ่ื ในการนาํ ไปใชประโยชน มดี งั นี้ ๑. สอ่ื โฆษณา สอื่ ประเภทน้ผี ูฟ งตอ งรูจุดมงุ หมาย เพราะสวนใหญจ ะเปนการสอ่ื ใหค ลอ ยตาม อาจไมส มเหตสุ มผล ผฟู ง ตอ งพจิ ารณาไตรต รองกอ นซอ้ื หรอื กอ นตดั สนิ ใจ ๒. ส่ือเพื่อความบนั เทงิ เชน เพลง, เรือ่ งเลา ซ่งึ อาจมีการแสดงประกอบดว ย เชน ๑บทที่ นทิ าน นยิ าย หรอื สอ่ื ประเภทละคร สอื่ เหลา นผี้ รู บั สารตอ งระมดั ระวงั ใชว จิ ารณญาณประกอบ การตดั สนิ ใจกอ นทจ่ี ะซอ้ื หรอื ทาํ ตาม ปจ จบุ นั รายการโทรทศั นจ ะมกี ารแนะนาํ วา แตล ะรายการ เหมาะกับกลุมเปาหมายใด เพราะเช่ือกันวาถาผูใดขาดความคิดในเชิงสรางสรรคแลว สื่อ บันเทิงอาจสง ผลรา ยตอ สังคมได เชน ผดู ูเอาตัวอยา งการจ้ี, ปลน , การขมขนื กระทําชาํ เรา และแมแ ตก ารฆา ตวั ตาย โดยเอาอยา งจากละครท่ดี กู ็เคยมมี าแลว ๓. ขา วสาร สอ่ื ประเภทนผ้ี รู บั สารตอ งมคี วามพรอ มพอสมควร เพราะควรตอ งรจู กั แหลง ขา ว ผนู าํ เสนอขาว การจบั ประเดน็ ความมเี หตุมีผล รจู กั เปรียบเทียบเน้ือหาจากทมี่ า ของขาวหลายๆ แหง เปน ตน ๔. ปาฐกฐา เนอื้ หาประเภทนผ้ี รู บั สารตอ งฟง อยา งมสี มาธเิ พอื่ จบั ประเดน็ สาํ คญั ให ได และกอนตัดสินใจเชื่อหรือนําขอมูลสวนใดไปใชประโยชนตองมีความรูพ้ืนฐานในเร่ือง นั้นๆ อยบู าง ๕. สุนทรพจน สอ่ื ประเภทนสี้ วนใหญจ ะไมยาว และมีใจความทีเ่ ขาใจงา ย ชดั เจน แตผฟู ง จะตอ งรูจักกล่นั กรองสง่ิ ที่ดีไปเปน แนวทางในการปฏบิ ตั ิ หลกั การฟงและดอู ยา งสรา งสรรค ๑. ตอ งเขา ใจความหมาย หลกั เบอื้ งตน จองการจบั ใจความของสารทฟี่ ง และดนู นั้ ตองเขาใจความหมายของคาํ สํานวนประโยคและขอ ความทีบ่ รรยายหรอื อธิบาย ๒. ตอ งเขา ใจลกั ษณะของขอ ความ ขอ ความแตล ะขอ ความตอ งมใี จความสาํ คญั ของเรื่องและใจความสําคัญของเร่ืองจะอยูที่ประโยคสําคัญ ซ่ึงเรียกวา ประโยคใจความ ประโยคใจความจะปรากฏอยใู นตอนใดตอนหนงึ่ ของขอ ความ โดยปกตจิ ะปรากฏอยใู นตอน ตน ตอนกลาง และตอนทาย หรอื อยตู อนตน และตอนทา ยของขอความผูรับสารตองรูจัก สังเกต และเขาใจการปรากฏของประโยคใจความในตอนตางๆ ของขอความ จงึ จะชวย
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> ๓ ใหจ บั ใจความไดดยี ง่ิ ขนึ้ ๑บทที่ ๓. ตองเขาใจในลักษณะประโยคใจความ ประโยคใจความ คือขอความท่ีเปน การ ฟง การ ูด ความคดิ หลกั ซงึ่ มกั จะมเี นอื้ หาตรงกบั หวั ขอ เรอ่ื ง เชน เรอื่ ง “สนุ ขั ” ความคดิ หลกั คอื สนุ ขั เปน สตั วเ ลยี้ งทรี่ กั เจา ของ แตก ารฟง เรอ่ื งราวจากการพดู บางทไี มม หี วั ขอ แตจ ะพดู ตามลาํ ดบั ของเนอื้ หา ดงั นนั้ การจบั ใจความสาํ คญั ตอ งฟง ใหต ลอดเรอ่ื งแลว จบั ใจความวา พดู ถงึ เรอื่ ง อะไร คอื จบั ประเดน็ หวั เรอื่ ง และเรอ่ื งเปน อยา งไรคอื สาระสาํ คญั หรอื ใจความสาํ คญั ของเรอ่ื ง น่นั เอง ๔. ตองรูจักประเภทของสาร สารท่ีฟงและดูมีหลายประเภท ตองรูจักและแยก ประเภทสรปุ ของสารไดว า เปน สารประเภทขอ เทจ็ จรงิ ขอ คดิ เหน็ หรอื เปน คาํ ทกั ทายปราศรยั ขาว ละคร สารคดี จะไดประเดน็ หรอื ใจความสาํ คัญไดง า ย ๕. ตองตีความในสารไดตรงตามเจตนาของผูสงสาร ผูสงสารมีเจตนาที่จะสง สารตางๆ กับบางคนตอ งการใหค วามรู บางคนตอ งการโนม นา วใจ และบางคนอาจจะตอ ง การสงสารเพื่อส่ือความหมายอ่ืนๆ ผูฟงและดูตองจับเจตนาใหได เพื่อจะไดจับสารและ ใจความสาํ คัญได ๖. ตงั้ ใจฟง และดใู หต ลอดเรอ่ื ง พยายามทาํ ความเขา ใจใหต ลอดเรอ่ื ง ยง่ิ เรอ่ื งยาว สลับซับซอนยิ่งตองต้ังใจเปนพิเศษและพยายามจับประเด็นหัวเรื่อง กริยาอาการ ภาพและ เคร่อื งหมายอ่ืนๆ ดว ยความตงั้ ใจ ๗. สรปุ ใจความสาํ คญั ขนั้ สดุ ทา ยของการฟง และดเู พอื่ จบั ใจความสาํ คญั กค็ อื สรปุ ใหไดวา เรอ่ื งอะไร ใคร ทาํ อะไร ทีไ่ หน เมอื่ ไร อยางไรและทาํ ไม หรือบางเรื่องอาจจะสรปุ ได ไมครบทง้ั หมดทั้งนี้ยอ มขึ้นกับสารทฟ่ี ง จะมีใจความสาํ คญั ครบถวนมากนอ ยเพียงใด วจิ ารณญาณในการฟงและดู พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานไดใหความหมายของ วิจารณญาณไววา ปญญาที่สามารถรูหรือใหเ หตผุ ลท่ีถูกตอง คําน้มี าจากคาํ วา วิจารณ ซึง่ แปลวา การคดิ ใครครวญโดยใชเหตผุ ลและคําวา ญาณ ซึ่งแปลวา ปญญาหรอื ความรใู นชั้นสงู วจิ ารณญาณในการฟง และดู คอื การรบั สารใหเขา ใจเนอ้ื หาสาระโดยอาศยั ความรู ความคิด เหตุผล และประสบการณประกอบการใชปญญาคิดใครครวญแลวสามารถนําไป ใชไ ดอ ยา งเหมาะสม การฟงและดูใหเกิดวิจารณญาณน้ันมีข้ันตอนในการพัฒนาเปนลําดับบางทีก็อาจ เปน ไปอยา งรวดเรว็ บางทกี ต็ อ งอาศยั เวลา ทง้ั นย้ี อ มขน้ึ อยกู บั พน้ื ฐานความรู ประสบการณ ของบคุ คลและความยุงยากซับซอนของเรื่องหรือสารท่ีฟง ข้ันตอนการฟง และดูอยา งมีวจิ ารณญาณมีดังน้ี ๑. ฟง และดใู หเ ขา ใจเรอ่ื ง เมอ่ื ฟง เรอื่ งใดกต็ ามผฟู ง จะตอ งตงั้ ใจฟง เรอ่ื งนน้ั ใหเ ขา ใจตลอดเรอื่ ง ใหรูวาเนอื้ เร่ืองเปนอยางไร มสี าระสําคัญอะไรบาง พยายามทาํ ความเขาใจราย ละเอยี ดทง้ั หมด
การฟง การดู ๔ หนังสือเรยี นสาระความรพู ้นื ฐาน ๒. วเิ คราะหเ รอื่ ง จะตอ งพจิ ารณาวา เปน เรอ่ื งประเภทใด เปน ขา ว บทความ เรอื่ ง สน้ั นทิ าน นยิ าย บทสนทนา สารคดี ละคร และเปน รอ ยแกว หรอื รอ ยกรอง เปน เรอ่ื งจรงิ หรอื แตงขน้ึ ตอ งวิเคราะหล ักษณะของตัวละคร และกลวิธใี นการเสนอสารของผสู ง สารใหเ ขา ใจ ๓. วินจิ ฉยั เรอื่ ง คอื การพจิ ารณาเร่ืองทฟี่ งวา เปนขอ เทจ็ จรงิ ความรูส ึกความคดิ เห็นและผูสงสารหรือผูพูดผูแสดงมีเจตนาอยางไรในการพูดการแสดง อาจจะมีเจตนาที่จะ โนม นา วใจหรือแสดงความคิดเหน็ เปนเรื่องท่มี เี หตมุ ีผล มหี ลกั ฐานนา เช่ือถอื หรือไมแ ละ มคี ณุ คา มปี ระโยชนเพยี งใด สารที่ใหความรู สารทใ่ี หค วามรบู างครง้ั กเ็ ขา ใจงา ย แตบ างครง้ั ทเ่ี ปน เรอ่ื งสลบั ซบั ซอ นกจ็ ะเขา ใจยาก ตอ งใชก ารพนิ ิจพเิ คราะหอยางลกึ ซงึ้ ทั้งน้ียอ มข้ึนกับเรอื่ งทเี่ ขาใจงา ยหรือเขา ใจยาก ผูรบั มี พ้ืนฐานในเรื่องท่ีฟงเพียงใด ถาเปนขาวหรือบทความเกี่ยวกับเกษตรกรผูมีอาชีพเกษตร ยอมเขาใจงาย ถาเปนเรื่องเกี่ยวกับธุรกิจนักธุรกิจก็จะไดเขาใจงายกวาผูมีอาชีพเกษตร ๑บทท่ี และผพู ดู หรอื ผสู ง สารกม็ สี ว นสาํ คญั ถา มคี วามรใู นเรอื่ งนน้ั เปน อยา งดรี วู ธิ พี ดู นาํ เสนอผฟู ง กจ็ ะเขาใจไดงาย ขอ แนะนาํ ในการฟง และดูที่ใหค วามรโู ดยใชวิจารณญาณมีดงั น้ี ๑. เมอื่ ไดร บั สารทใี่ หค วามรเู รอื่ งใดตอ งพจิ ารณาวา เรอื่ งนน้ั มคี ณุ คา หรอื มปี ระโยชน ควรแกการใชวจิ ารณญาณมากนอยเพียงใด ๒. ถาเรอ่ื งทตี่ อ งใชวจิ ารณญาณไมวา จะเปนขา ว บทความ สารคดี ขา ว หรือความ รเู รอ่ื งใดกต็ าม ตอ งฟง ดว ยความตงั้ ใจจบั ประเดน็ สาํ คญั ใหไ ด ตอ งตคี วามหรอื พนิ จิ พจิ ารณา วา ผูสง สารตอ งการสงสารถึงผรู บั คืออะไร และตรวจสอบหรือเปรียบเทยี บกับเพ่อื น ๆ ที่ ฟง รวมกนั มาวา พจิ ารณาไดตรงกนั หรือไมอ ยา งไร หากเหน็ วา การฟงและดูของเราตา งจาก เพอื่ น ดอยกวาเพื่อน จะไดป รบั ปรงุ แกไ ขใหการฟง พฒั นาขนึ้ มีประสทิ ธภิ าพตอ ไป ๓. ฝกการแยกแยะขอ เท็จจรงิ ขอ คิดเหน็ เจตคตขิ องผพู ูดหรือแสดงทม่ี ีตอ เรือ่ งท่ี พดู หรอื แสดงและฝกพิจารณาตัดสินใจวาสารที่ฟงและดนู น้ั เชอ่ื ถือไดหรือไม และเชอ่ื ถือได มากนอ ยเพยี งใด ๔. ขณะทฟี่ ง ควรบนั ทกึ สาระสาํ คญั ของเรอื่ ง ตลอดทง้ั ประเดน็ การอภปิ รายไวเ พอ่ื นาํ ไปใช ๕. ประเมนิ สารทใี่ หค วามรวู า มคี วามสาํ คญั มคี ณุ คา และประโยชนม ากนอ ยเพยี งใด มแี งค ิดอะไรบา ง และผูสงสารมีกลวธิ ีในการถายทอดทด่ี ีนา สนใจอยางไร ๖. นาํ ขอ คดิ ความรแู ละกลวธิ ตี า งๆ ทไ่ี ดจ ากการฟง ไปใช ในการดาํ เนนิ ชวี ติ ประจาํ วนั การประกอบอาชีพและพฒั นาคุณภาพชีวติ พัฒนาชมุ ชนและสังคมไดอยางเหมาะสม
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๕ สารทีโ่ นมนาวใจ ๑บทที่ สารทโ่ี นม นา วใจเปน สารทเ่ี ราพบเหน็ ประจาํ จากสอ่ื มวลชน จากการบอกเลา จากปาก การ ฟง การ ูด หนง่ึ ไปสปู ากหนง่ึ ซ่ึงผูสงสารอาจจะมีจุดมุงหมายหลายอยางท้ังท่ีดี และไมดี มีประโยชน หรอื ใหโทษ จดุ มุงหมายท่ีใหป ระโยชนกค็ อื โนม นา วใจใหร กั ชาตบิ า นเมอื ง ใหใ ชจา ยอยาง ประหยัด ใหรักษาส่ิงแวดลอม ใหรักษาสาธารณสมบัติและประพฤติแตสิ่งที่ดีงาม ในทาง ตรงขา มผสู ง สารอาจจะมจี ดุ มงุ หมายใหเ กดิ ความเสยี หาย มงุ หมายทจ่ี ะโฆษณาชวนเชอ่ื หรอื ปลุกปน ยุยงใหเกิดการแตกแยก ดังนั้นจึงตองมีวิจารณญาณ คิดพิจารณาใหดีวาสารนั้น เปน ไปในทางใด การใชว จิ ารณญาณสารโนม นา วใจ ควรปฏิบตั ิดังน้ี ๑. สารน้ันเรียกรองความสนใจมากนอยเพียงใด หรือสรางความเชื่อถือของผูพูด มากนอยเพียงใด ๒. สารที่นํามาเสนอน้ัน สนองความตองการพื้นฐานของผูฟงและดูอยางไรทําให เกดิ ความปรารถนาหรือความวา วนุ ขึน้ ในใจมากนอ ยเพียงใด ๓. สารไดเ สนอแนวทางทส่ี นองความตอ งการของผฟู ง และดหู รอื มสี งิ่ ใดแสดงความ เหน็ วาหากผฟู ง และดูยอมรบั ขอ เสนอนัน้ แลว จะไดรบั ประโยชนอ ะไร ๔. สารทนี่ าํ มาเสนอนนั้ เรา ใจใหเ ชอ่ื ถอื เกยี่ วกบั สง่ิ ใด และตอ งการใหค ดิ หรอื ปฏบิ ตั ิ อยา งไรตอไป ๕. ภาษาท่ใี ชในการโนม นาวใจนน้ั มลี ักษณะทําใหผ ฟู ง เกดิ อารมณอยางไรบา ง สารท่จี รรโลงใจ ความจรรโลงใจ อาจไดจ ากเพลง ละคร ภาพยนตร คาํ ประพนั ธ สนุ ทรพจน บทความ บางชนิดคาํ ปราศรัย พระธรรมเทศนา โอวาท ฯลฯ เมอ่ื ไดรับสารดังกลาวแลวจะเกดิ ความ รูสึกสบายใจ สุขใจ คลายเครียด เกิดจินตนาการ มองเห็นภาพและเกิดความซาบซ้ึง สาร จรรโลงใจจะชว ยยกระดบั จติ ใจมนษุ ยใ หส งู ขน้ึ ประณตี ขนึ้ ในการฝก ใหม วี จิ ารณญาณในสาร ประเภทน้คี วรปฏิบตั ิดงั นี้ ๑. ฟง และดูดวยความตัง้ ใจ แตไมเครงเครียด ทําใจใหสบาย ๒. ทําความเขา ใจในเนือ้ หาที่สาํ คญั ใชจนิ ตนาการไปตามจดุ ประสงคของสารนัน้ ๓. ตองพิจารณาวาสิ่งที่ฟงและดูใหความจรรโลงในดานใด อยางไรและมากนอย เพียงใด หากเรอ่ื งนั้นตองอาศัยเหตผุ ล ตอ งพิจารณาวา สมเหตสุ มผลหรือไม ๔. พิจารณาภาษาและการแสดง เหมาะสมกับรูปแบบเน้ือหาและผูรับสารหรือไม เพียงใด
การฟง การดู ๖ หนังสอื เรยี นสาระความรพู ืน้ ฐาน เร่อื งที่ ๒ การวิเคราะหวจิ ารณเ รือ่ งที่ฟงและดู ความหมายของการวิเคราะห การวนิ ิจและการวจิ ารณ การวิเคราะห หมายถึง การท่ีผฟู งและผดู ูรบั สารแลว พจิ ารณาองคประกอบออก เปนสวนๆ นาํ มาแยกประเภท ลกั ษณะ สาระสาํ คัญของสาร กลวธิ กี ารเสนอและเจตนา ของผสู ง สาร การวินิจ หมายถึง การพิจารณาสารดวยความเอาใจใส ฟงและดูอยางไตรตรอง พิจารณาหาเหตุผลแยกแยะขอดีขอเสีย คุณคาของสาร ตีความหมายและพิจารณาสํานวน ภาษา ตลอดจนนํ้าเสียงและการแสดงของผูสงสาร พยายามทําความเขาใจความหมายที่ แทจ รงิ เพ่ือใหไ ดประโยชนต ามวัตถุประสงคของผวู ินจิ การวจิ ารณ หมายถงึ การพิจารณาเทคนิคหรือกลวิธีท่ีแสดงออกมาน้นั ใหเหน็ วา ๑บทท่ี นาคดิ นาสนใจ นา ติดตาม มีชน้ั เชงิ ยอกยอ นหรือตรงไปตรงมา องคประกอบใดมีคณุ คานา ชมเชย องคป ระกอบใดนา ทว งตงิ หรอื บกพรอ งอยา งไร การวจิ ารณส งิ่ ใดกต็ ามจงึ ตอ งใชค วาม รมู เี หตมุ ผี ล มีหลักเกณฑแ ละมีความรอบคอบดวย ตามปกติแลว เมือ่ จะวจิ ารณส ิ่งใด จะตองผานขั้นตอนและกระบวนการของการ วเิ คราะหส าร วนิ จิ สาร และประเมนิ คา สาร ใหช ดั เจนเสยี กอ นแลว จงึ วจิ ารณแ สดงความเหน็ ออกมาอยางมีเหตุมีผลใหน าคดิ นาฟง และเปน คําวจิ ารณท ี่เช่ือถอื ได การวจิ ารณ ท่ีรบั ฟง มากเ็ ชน เดยี วกัน ตองผา นการวเิ คราะห วินจิ และประเมินคา สารนน้ั มากอ นและการวจิ ารณแ สดงความคดิ เหน็ ทจ่ี ะทาํ ไดอ ยา งมเี หตมุ ผี ลนา เชอ่ื ถอื นน้ั ผู รบั สารจะตอ งรหู ลกั เกณฑก ารวจิ ารณแ สดงความคิดเห็นตามชนิดของสาร เพราะสารแตละ ชนิด ยอมมีองคประกอบเฉพาะตัว เชน ถาเปนขาวตองพิจารณาความถกู ตอ งตามความ เปน จริง แตถา เปน ละครจะดคู วามสมจริง และพจิ ารณาโครงเร่ือง เนื้อเรอื่ ง ฉาก ตวั ละคร ภาษาทีใ่ ช บทบาทการแสดง ฯลฯ นอกจากรูห ลกั เกณฑแลว จะตองอาศัยการฝก ฝนบอ ยๆ และอา นตวั อยา งงานวจิ ารณของผอู น่ื ทเ่ี ชย่ี วชาญใหม าก ก็จะชวยใหการวจิ ารณด มี เี หตผุ ล และนาเชือ่ ถอื หลักการวจิ ารณแ ละแสดงความคิดเหน็ สารประเภทตา งๆ สารทไี่ ดรบั จากการฟง มมี ากมาย แตท ไ่ี ดรับเปนประจาํ ในชีวิตประจําวันไดแ ก ๑. ขา วและสารประชาสัมพนั ธ ๒. ละคร ๓. การสนทนา คาํ สมั ภาษณบุคคล ๔. คาํ ปราศรยั คําบรรยาย คาํ กลาวอภิปราย คําใหโ อวาท ๕. งานประพันธรอ ยกรองประเภทตางๆ
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> ๗ หลักเกณฑการวจิ ารณสารทไ่ี ดรบั ตามชนดิ ของสาร ๑บทที่ ๑. ขา วและสารประชาสมั พนั ธ สารประเภทนผ้ี รู บั สารจะไดร บั จากวทิ ยุ โทรทศั น การ ฟง การ ูด ซง่ึ จะเสนอขา วจากหนว ยงานประชาสมั พนั ธข องภาครฐั และเอกชน รปู แบบของการเสนอขา ว โดยทวั่ ไปจะประกอบดว ย หวั ขอ ขา ว เนอ้ื และสรปุ ขา ว โดยจะเรม่ิ ตน ดว ย หวั ขอ ขา วทส่ี าํ คญั แลวถงึ จะเสนอรายละเอยี ดของขาวและตอนทายกอนจบ จะสรปุ ขา ว หรอื บางคร้งั จะเสนอ ลักษณะการสรุปขาวประจําสัปดาหเปนรายการหน่ึงโดยเฉพาะ สวนสารประชาสัมพันธ อาจมีรูปแบบที่แปลกออกไปหลายรูปแบบ เชน เสนอสาระในรูปแบบของขาว ประกาศ แจง ความหรอื โฆษณาแบบตา งๆ ในการวิจารณ ควรพิจารณาตามหลักเกณฑ ดงั นี้ ๑.๑ แหลง ขา วทมี่ าของขา วและสารประชาสมั พนั ธ ผวู จิ ารณจ ะตอ งดวู า แหลง ของขาวหรือสารประชาสัมพันธนั้นมาจากไหนจากหนวยงานใด เปนหนวยงานของรัฐ หรือเอกชนหนวยงานหรือสถาบันนั้นนาเชื่อถือมากนอ ยเพียงใด ๑.๒ เน้อื หาของขาวและสารประชาสัมพันธ ผูรับสารตอ งพิจารณาวา สารน้ัน มีเนอื้ หาสมบูรณหรือไม คอื เมือ่ ถามดว ยคาํ ถามวา ใคร ทําอะไร ทีไ่ หน เมอ่ื ไร อยางไรแลว ผฟู ง สามารถหาคาํ ตอบไดค รบถวน และสามารถสรปุ สาระสาํ คัญไดด ว ย ๑.๓ พิจารณาทบทวนวาเนื้อหาของขาวและสารประชาสัมพันธที่นําเสนอเปน ความจริงท้ังหมด หรอื มีการแสดงความรสู ึก ความคิดเหน็ ของผูสงสารแทรกมาดวย ๑.๔ พจิ ารณาภาษาที่ใชทง้ั ความถูกตองของการใชภาษา ศลิ ปภาษาและดาน วรรณศลิ ป ๒. ละคร ภาพยนตร สารประเภทละครจะฟงไดจากละครวิทยุ และโทรทัศนเสีย เปนสวนใหญ สวนละครเวทีน้ันมีโอกาสไดดูไดฟงนอยมาก ซึ่งหลักการวิจารณละครมี แนวทางดงั นี้ ๒.๑ ดูความสมจริงของผูแสดงตามบทบาทท่ีไดรับวาใชน้ําเสียงสมจริงตาม อารมณ ความรสู ึก ของตัวละครนั้นๆ มากนอ ยเพียงใด ๒.๒ พจิ ารณาโครงเรอื่ ง แกน ของเรอื่ งวา มโี ครงเรอ่ื งเปน อยา งไร สรปุ สาระสาํ คญั หรอื แกน ของเรอื่ งใหได ๒.๓ ฉากและตัวละคร มีฉากเหมาะสมสอดคลองกับเน้ือเร่ือง เหมาะสมกับ บรรยากาศ และตวั ละครแตล ะตัวมลี ักษณะเดนหรือใหอ ะไรกับผฟู ง ๒.๔ ภาษาที่ใชถูกตองเหมาะสมตามหลักการใชภาษา ศิลปะภาษาและ ดานวรรณศิลป ๓. การสนทนาและคาํ สมั ภาษณบ คุ คล การสนทนาและคาํ สมั ภาษณบ คุ คลในวทิ ยุ และโทรทัศนเปนสารท่ีไดฟงกันเปนประจํา ผูรวมสนทนาและใหสัมภาษณก็เปนคนหลาก หลายระดบั และอาชีพ การสนทนาและ การวิเคราะหมหี ลกั ในการพิจารณา ดงั นี้ ๓.๑ การสนทนาในชีวิตประจําวนั ก. การทส่ี นทนา มนั เปน เร่ืองอะไรและมสี าระสาํ คัญวา อยางไร
การฟง การดู ๘ หนังสือเรยี นสาระความรูพ้ืนฐาน ข. สาระสาํ คญั ของการสนทนาทส่ี รปุ ไดเ ปน ความจรงิ และนา เชอ่ื ถอื เพยี งใด ค. ผรู ว มสนทนามคี วามรแู ละมคี วามสนใจในเรอ่ื งทส่ี นทนามากนอ ยเพยี งใด ง. ภาษาท่ีใชในการสนทนามีความถูกตอ ง ตามหลกั การใชภ าษามคี วาม เหมาะสมและสละสลวยทําใหเขาใจเร่ืองไดชัดเจนเพียงใด ทั้งน้ําเสียงและลีลาการพูดแฝง เจตนาของผูพดู และนา ฟง หรือไม ๓.๒ คาํ สมั ภาษณบ ุคคล มหี ลกั เกณฑการพจิ ารณาและวิจารณดังนี้ ก. ผูสัมภาษณเปนผูมีความรูและประสบการณในเรื่องที่สัมภาษณมาก นอยเพียงใด เพราะผูสัมภาษณที่มีความรูและประสบการณในเรื่องที่จะสัมภาษณเปนอยาง ดจี ะถามไดส าระเนอ้ื เรอื่ งดี จงึ ตอ งดคู วามเหมาะสมของผสู มั ภาษณก บั เรอื่ งทสี่ มั ภาษณด ว ย ข. ผูใ หการสัมภาษณเหมาะสมหรอื ไม โดยพจิ ารณาจากวุฒิ ฐานะ หนา ท่ี อาชพี และพจิ ารณาจากคาํ ตอบทใ่ี หส มั ภาษณว า มเี นอ้ื หาสาระและตอบโตต รงประเดน็ คาํ ถาม ๑ หรือไมอยา งไร บทที่ ค. สาระของคาํ ถามและคาํ ตอบในแตล ะขอ ตรงประเดน็ หรอื ไม มสี าระเปน ประโยชนต อสังคมมากนอยเพียงใด ง. ลักษณะของการสัมภาษณ เปนการสัมภาษณทางวิชาการ หรือการ สัมภาษณเพื่อความบันเทิง เพราะถาเปนการสัมภาษณทางวิชาการยอมจะตองใช หลักเกณฑในการพจิ ารณาครบถว น แตหากเปนการสัมภาษณเ พื่อความบันเทงิ น้ันงา ยตอ การวจิ ารณวาดหี รือไมดี เพราะใชสามญั สํานึกและประสบการณพิจารณาก็เพยี งพอแลว จ. ภาษาที่ใชเขาใจงายชัดเจน เหมาะสมเพียงใด ผูสัมภาษณและผูให สมั ภาษณมีความจรงิ ใจในการถามและการตอบมากนอ ยเพยี งใด ๔. คาํ ปราศรัย คําบรรยาย คํากลา วอภิปราย คาํ ใหโอวาท ๔.๑ คาํ ปราศรยั มหี ลักเกณฑการพิจารณาและวิจารณดังนี้ ก. สาระสาํ คัญเหมาะสมกับโอกาสทปี่ ราศรัยหรอื ไม โดยพจิ ารณาเนอื้ หา สาระ เวลา และโอกาสวาสอดคลอ งเหมาะสมกันหรือไม ข. สาระสําคญั และความคิดเปน ประโยชนต อ ผูฟงหรือไม ค. ผกู ลา วปราศรยั ใชภ าษาไดด ถี กู ตอ ง เหมาะสมสละสลวย คมคายหรอื ไม อยา งไร ๔.๒ คําบรรยายฃ มีหลกั เกณฑก ารพจิ ารณาและวิจารณดงั นี้ ก. หวั ขอและเนือ้ เรอ่ื งเหมาะสมกับสถานการณและผฟู ง มากนอ ยเพียงใด ข. สาระสําคัญของเร่ืองที่บรรยายมีประโยชนตอผูฟงและสังคมมีส่ิงใด ที่นาจะนําไปใชใ หเกดิ ประโยชน
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> ๙ ค. ผบู รรยายมคี วามรแู ละประสบการณ ในเรอื่ งทบี่ รรยายมากนอ ยเพยี งใด ๑บทที่ มีความนา เชื่อถอื หรอื ไม การ ฟง การ ูด ง. ภาษาทใี่ ชใ นการบรรยาย ถกู ตอ งตามหลกั การใชภ าษา เขา ใจงา ยชดั เจน หรอื ไม ๔.๓ คาํ กลา วอภปิ ราย การอภิปรายเปนวิธีการระดมความคิดเห็นและแนวทางในการแกปญหา ซึ่งเราจะไดฟงกันเปนประจําโดยเฉพาะจากรายการโทรทัศน การวิเคราะหวิจารณควร พิจารณาโดยใชหลกั การ ก. ประเด็นปญหาท่ีจะอภิปราย ขอบขายของปญหาเปน อยา งไร มขี อ บกพรองอยางไร ข. ประเดน็ ปญหาท่นี ํามาอภิปราย นา สนใจมากนอ ยเพียงใดและมคี วาม สอดคลอ งเหมาะสมกบั สถานการณ หรอื ไม ค. ผอู ภิปรายมคี ุณวฒุ ิ ประสบการณมสี วนเกีย่ วของกับประเด็นอภปิ ราย อยา งไร และมคี วามนาเชอ่ื ถือมากนอยเพยี งใด ง. ผอู ภปิ รายไดศ กึ ษาคน ควา และรวบรวมขอ มลู ความรมู าชแี้ จงประกอบ ไดมากนอยเพยี งพอเหมาะสมและนาเช่ือถอื หรือไม จ. ผอู ภปิ รายรบั ฟง ความคดิ เหน็ ของผรู ว มอภปิ รายหรอื ไม มกี ารผกู ขาด ความคิดและการพดู เพียงคนเดยี วหรอื ไม ฉ. ผอู ภปิ รายใหข อ คดิ และแนวทางอยา งมเี หตผุ ลมขี อ มลู หลกั ฐานหรอื ไม ใชอ ารมณในการพดู อภิปรายหรอื ไม ช. ภาษาท่ีใชในการอภิปรายถูกตองตามหลักการใชภาษา กระชับรัดกุม ชัดเจนเขาใจงา ย ซ. ผูฟงอภิปรายไดศึกษารายละเอียดตามหัวขออภิปรายมาลวงหนาบาง หรอื ไม หากมีการศึกษามาลวงหนา จะทาํ ใหว เิ คราะหว ิจารณได ๔.๔ คาํ ใหโ อวาท มหี ลกั เกณฑก ารพจิ ารณาและวจิ ารณ คือ ก. ผใู หโ อวาทเปน ใคร มคี ุณวุฒมิ ีหนาทที่ ่จี ะใหโ อวาทหรอื ไม ข. สาระสําคัญของเร่ืองที่ใหโอวาทมีอะไรใหขอคิดเรื่องอะไร สอนอะไร มีแนวทางปฏิบตั อิ ยา งไร ค. เรอื่ งทใ่ี หโ อวาทมคี วามถกู ตอ ง มเี หตมุ ผี ลสอดคลอ งตามหลกั วชิ าการ หรือไม นาเชอ่ื ถือเพยี งใด ง. มีเทคนิคและกลวิธีในการพูดโนมนาวจิตใจของผูฟงและมีการอางอิง คําคม สาํ นวน สุภาษติ หรอื ยกเร่ือง ยกเหตกุ ารณมาประกอบอยา งไรบาง จ. ใชภ าษาไดด ี ถกู ตอ งสละสลวย คมคาย ไพเราะ ประทบั ใจตอนไหนบา ง
การฟง การดู ๑๐ หนงั สือเรียนสาระความรูพนื้ ฐาน สรุป ๑. วิจารณญาณในการฟงและดู หมายถึงการรับสารใหเขาใจตลอดเรื่องแลวใช ปญ ญาคดิ ไตรต รอง โดยอาศยั ความรู ความคดิ เหตผุ ล และประสบการณเ ดมิ แลว สามารถ นําสาระตางๆ ไปใชในการดําเนินชวี ิตไดอยางเหมาะสม โดยมขี ้ันตอนดงั นี้ ๑.๑ ฟงและดใู หเขา ใจตลอดเร่อื งกอ น ๑.๒ วิเคราะหเ ร่อื ง วาเปนเร่อื งประเภทใด ลักษณะของเร่อื งและตวั ละครเปน อยางไร มีกลวิธีในการเสนอเร่อื งอยา งไร ๑.๓ วนิ จิ ฉยั พจิ ารณาเรอ่ื งทฟี่ ง เปน ขอ เทจ็ จรงิ ความคดิ เหน็ เจตนาของผเู สนอ เปนอยา งไร มีเหตุผลนาเชอ่ื ถอื หรอื ไม ๑.๔ การประเมินคา ของเร่ืองเม่อื ผานขั้นตอน ๑ – ๓ แลว กป็ ระมาณวา เรื่อง หรือสารน้ันดหี รือไมดี มอี ะไรท่จี ะนาํ ไปใชใ หเ ปนประโยชนได ๑.๕ การนาํ ไปใชป ระโยชนเม่อื ผานข้ันตอนที่ ๑ – ๔ แลว ขั้นสุดทายคือ นาํ ๑บทท่ี คณุ คาของเรอื่ งท่ฟี งและดูไปใชไ ดเหมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คล ๒. การวเิ คราะห หมายถึงการแยกแยะประเภท ลกั ษณะ สาระสาํ คญั และการนํา เสนอพรอ มทั้งเจตนาของผูพ ดู หรือผเู สนอ การวนิ จิ หมายถงึ การพจิ ารณาเร่อื งอยา งไตรต รอง หาเหตผุ ลขอ ดขี อเสยี และ คณุ คา ของสาร การวิจารณ หมายถงึ การพิจารณาอยา งมหี ลักเกณฑใ นเร่อื งท่ฟี ง และดู วามีอะไร นาคดิ นา สนใจนาติดตาม นาชมเชย นาชน่ื ชมและมีอะไรบกพรอ งบาง การวิจารณสารหรือเร่ืองท่ีไดฟงและดู เม่ือไดวินิจวิเคราะหและใชวิจารณญาณ ในการฟงและดูเร่ืองหรือสารที่ไดรับแลวก็นําผลมารายงานบอกกลาวแสดงความคิดเห็นตอ สง่ิ นนั้ อยางมเี หตผุ ล มหี ลักฐานประกอบ และเปนสงิ่ สรา งสรรค ๓. หลกั การฟง และดูทีด่ ี ผเู รยี นรไู ดเ รยี นรูวิธกี ารฟงและดมู าแลวหลายประการ ควรจะไดรับรถู งึ วิธกี าร ปฏบิ ัตติ นในการเปนผฟู ง และดทู ี่ดีดว ย ตามหลักการดังนี้ ๑. ฟง และดใู หต รงตามความมงุ หมาย การฟง แตล ะครงั้ จะตอ งมจี ดุ มงุ หมาย ในการฟง และดู ซง่ึ อาจจะมจี ดุ มงุ หมายอยา งใดอยา งหนง่ึ โดยเฉพาะหรอื มจี ดุ มงุ หมายหลายอยา ง พรอ มกนั กไ็ ด จะตอ งเลอื กฟง และดใู หต รงกบั จดุ มงุ หมายทไ่ี ดต ง้ั ไวแ ละพยายามทจี่ ะใหก าร ฟง และดแู ตละครงั้ ไดร ับผลตามจุดมุง หมายท่ีกําหนด ๒. มคี วามพรอ มในการฟง และดู การฟง และดจู ะไดผ ลจะตอ งมคี วามพรอ มทง้ั รา งกายจติ ใจและสตปิ ญ ญา คือตองมีสุขภาพดีทั้งรางกาย และจิตใจไมเหน็ดเหนื่อยไมเจ็บ ปวยและไมมีจิตใจเศราหมอง กระวนกระวายการฟง และดจู งึ จะไดผ ลดี และตอ งมพี น้ื ฐาน ความรใู นเรอ่ื งนน้ั ดพี อสมควร หากไมม พี น้ื ฐานทางความรู สตปิ ญ ญาก็ยอมจะฟงและดูไม รูเรอ่ื งและไมเขา ใจ
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๑ ๓. มสี มาธใิ นการฟง และดู ถา หากไมม สี มาธิ ขาดความตง้ั ใจยอ มจะฟง และดไู ม ๑บทที่ รเู รอ่ื ง การรบั รแู ละเขา ใจจะไมเ กดิ ดงั นนั้ จะตองมีความสนใจ มคี วามตงั้ ใจและมีสมาธใิ น การฟง และดู การ ฟง การ ูด ๔. มคี วามกระตอื รอื รน ผทู มี่ องเหน็ คณุ คา และประโยชนข องเรอ่ื งนน้ั มคี วามพรอ ม ทจ่ี ะรบั รูและทาํ ความเขา ใจจากการฟง และดูนนั้ ยอมมีประสิทธิภาพในการฟง และดสู ูง ๕. ฟง และดโู ดยไมม อี คติ ในการฟงจะตอ งทาํ ใจเปนกลางไมม อี คตติ อ ผพู ดู ตอ เรือ่ งท่พี ูด หากไมช อบเรอ่ื ง ไมศรทั ธาผูพูดกจ็ ะทาํ ใหไ มพ รอมทจี่ ะรับรูและเขา ใจในเร่อื งน้นั จะทําใหก ารฟง และการดูไมประสบผลสําเร็จ ๖. การจดบันทกึ และสรุปสาระสาํ คัญ ในการฟง และดูเพ่อื ความรมู คี วามจาํ เปน ทต่ี องบันทกึ สรปุ สาระสาํ คัญท่ีจะนําไปใชน ําไปปฏบิ ัติ คณุ สมบัติของผฟู งและดทู ่ดี ี ควรปฏิบัติดังน้ี ๑. สามารถปฏบิ ตั ติ ามหลกั การฟง และดทู ดี่ ไี ด โดยมจี ดุ มงุ หมาย มคี วามพรอ ม ในการฟงและดมู คี วามต้งั ใจและกระตือรือรน ไมมอี คตแิ ละรูจ ักสรุปสาระสําคัญของเรอื่ งที่ ฟง และดนู ้นั ได ๒. มีมารยาทในการฟงและดู มารยาทในการฟงและดูเปนส่ิงท่ีจะชวยสราง บรรยากาศทดี่ ใี นการฟง และดู เปน มารยาทของการอยรู ว มกนั ในสงั คมอยา งหนงึ่ หากผฟู ง และดูไมมีมารยาท การอยูรวมกันในขณะท่ีฟงและดู ยอมไมปกติสุข มีบรรยากาศที่ไม เหมาะสมและไมเ ออ้ื ตอ ความสาํ เรจ็ ตวั อยา งเชน ขณะทฟ่ี ง และดกู ารบรรยายถา มใี ครพดู คยุ กนั เสียงดงั หรอื กระทําการทส่ี รา งความไมส งบรบกวนผอู นื่ บรรยากาศในการฟง และดนู นั้ ยอ มไมด ี เกดิ ความราํ คาญตอ เพอ่ื นทนี่ ง่ั อยใู กลจ ะไดร บั การตาํ หนวิ า ไมม มี ารยาท ขาดสมบตั ิ ผดู ี แตถ า เปน ผูมีมารยาท ยอมไดร บั การยกยองจากบคุ คลอนื่ ทาํ ใหการรบั สารดว ยการฟง และดปู ระสบความสําเรจ็ โดยงาย ๓. รจู กั เลือกฟง และดใู นสิ่งทีเ่ ปนประโยชน การเลือกฟง และดใู นเรือ่ งทจ่ี ะเปน ประโยชนตออาชีพ ชีวิตความเปนอยูและความรับผิดชอบในสังคม แลวเลือกนําไปใชให เกิดประโยชนใ นการพฒั นาอาชพี พฒั นาคณุ ภาพชีวติ และพัฒนาสงั คม เรอ่ื งที่ ๓ มารยาทในการฟงและดู การฟงและดูจะสัมฤทธ์ผิ ลน้นั ผูฟง ตองคํานงึ ถึงมารยาทในสังคมดว ย ยงิ่ เปน การ ฟง และดใู นท่ีสาธารณะย่ิงตอ งรกั ษามารยาทอยา งเครงครดั เพราะมารยาทเปน เคร่ืองกํากบั พฤตกิ รรมของคนในสงั คม ควบคมุ ใหค นในสงั คมประพฤตติ นใหเ รยี บรอ ยงดงาม อนั แสดง ถึงความเปนผูดแี ละเปนคนท่พี ัฒนาแลว การฟง และดูในโอกาสตา งๆ เปนพฤติกรรมทางสงั คม ยกเวนการฟง และดจู ากส่อื ตามลาํ พงั แตใ นบางครง้ั การฟงและดูบทเรยี นจากสอ่ื ทางไกลกม็ กี ารฟงและดูกันเปน กลมุ
การฟง การดู ๑๒ หนังสือเรียนสาระความรูพ้ืนฐาน รว มกับบคุ คลอน่ื ดว ย จําเปนตองรกั ษามารยาท เพ่อื มใิ หเปนการรบกวนสมาธขิ องผอู ืน่ การรกั ษามารยาทในขณะทฟี่ ง และดเู ปน การแสดงถงึ การมสี มั มาคารวะตอ ผพู ดู หรอื ผแู สดง หรอื ตอเพ่ือนผฟู ง ดว ยกนั ตอ สถานทผี่ มู มี ารยาทยังจะไดรบั ยกยองวาเปน ผูมวี ฒั นธรรมดี งามอกี ดว ย มารยาทในการฟง และดูในโอกาสตางๆ มีดงั น้ี ๑. การฟง และดเู ฉพาะหนาผใู หญ เมอ่ื ฟง และดเู ฉพาะหนา ผใู หญไ มว า จะอยแู ตล าํ พงั หรอื มผี อู น่ื รว มอยดู ว ยกต็ าม จะตอ ง สาํ รวมกริ ยิ าอาการใหความสนใจดวยการสบตากบั ผูพดู ผูท่สี อื่ สารใหกนั ทราบ ถาเปน การ สนทนาไมค วรชงิ พดู กอ นทค่ี สู นทนาจะพดู จบ หรอื ถา มปี ญ หาขอ สงสยั จะถาม ควรใหผ พู ดู จบกระแสความกอ นแลว จงึ ถาม หากมเี พอื่ นรว มฟงและดูอยดู ว ยตอ งไมกระทาํ การใดอัน จะเปน การรบกวนผูอ นื่ ๒. การฟงและดใู นทป่ี ระชมุ การประชุมจะมีประธานในที่ประชุมเปนผูนําและควบคุมใหการประชุมดําเนินไป ๑บทที่ ดวยดี ผูเขารวมประชมุ ตองใหค วามเคารพตอ ประธาน ในขณะทผี่ อู ่นื พูด เราตอ งตงั้ ใจ ฟงและดู หากมสี าระสาํ คัญก็อาจจดบันทกึ ไวเ พ่ือจะไดน ําไปปฏบิ ตั ิ หรือเปนขอมูลในการ อภปิ รายแสดงความคดิ เหน็ ไมค วรพดู กระซบิ กบั คนขา งเคยี ง ไมค วรพดู แซงขน้ึ หรอื แสดง ความไมพอใจใหเห็น ควรฟงและดูจนจบแลวจึงใหสัญญาณขออนุญาตพูดดวยการยกมือ หรอื ขออนุญาต ไมค วรทาํ กิจธรุ ะสว นตวั และไมทาํ สง่ิ อ่นื ใดทจ่ี ะเปนการรบกวนทป่ี ระชุม ๓. การฟงและดูในทสี่ าธารณะ การฟง และดใู นทส่ี าธารณะเปน การฟง และดทู ม่ี คี นจาํ นวนมากในสถานทที่ เ่ี ปน หอ ง โถงกวา ง และในสถานทท่ี เ่ี ปน ลานกวา ง อาจจะมหี ลงั คาหรอื ไมม กี ไ็ ด ขณะทฟ่ี ง และดไู มค วร กระทาํ การใดๆ ทจี่ ะกอ ความราํ คาญ สรา งความวนุ วายใหแ กบ คุ คลทชี่ มหรอื ฟง รว มอยดู ว ย ขอควรระวังมดี งั น้ี ๓.๑ การฟงและดูในโรงภาพยนตรห รือโรงละคร ๓.๑.๑ รกั ษาความสงบ ไมใ ชเ สยี งพดู คยุ และกระทาํ การใดๆ ทจ่ี ะทาํ ให เรื่องรบกวนผูอื่นและไมควรนําเด็กเล็กๆ ท่ีไรเดียงสาเขาไปดูหรือฟงดวยเพราะอาจจะรอง หรือทาํ เสียงรบกวนผอู ่นื ได ๓.๑.๒ ไมค วรนาํ อาหารของขบเคย้ี ว ของทมี่ กี ลน่ิ แรงเขา ไปในสถานท่ี นั้น เพราะเวลาแกหอ อาหาร รบั ประทานของขบเคย้ี วก็จะเกดิ เสยี งดงั รบกวนผูอ่นื และของ ท่มี กี ลิ่นแรงก็จะสง กลิ่นรบกวนผูอ ่นื ดวย ๓.๑.๓ ไมเดนิ เขาออกบอย เพราะในสถานท่นี น้ั จะมืด เวลาเดนิ อาจจะ เหยยี บหรือเบียดผรู วมฟง ดวย หากจาํ เปน ควรเลือกท่นี ง่ั ทส่ี ะดวกตอการเดนิ เขาออก เชน นง่ั ใกลท างเดนิ เปน ตน ๓.๑.๔ ไมค วรแสดงกริ ยิ าอาการทไ่ี มเ หมาะไมค วรระหวา งเพอื่ นตา ง เพศในโรงมหรสพ เพราะเปน เรื่องสวนบคุ คลขดั ตอ วฒั นธรรมประเพณไี ทย ไมค วรแสดง กริ ิยาอาการดังกลาวในทีส่ าธารณะ
รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๓ ๓.๑.๕ ไมค วรสง เสยี งดงั เกนิ ไปเมอ่ื ชอบใจเปน พเิ ศษในเรอ่ื งทด่ี หู รอื ฟง ๑บทที่ เชน ถงึ ตอนทช่ี อบใจเปน พเิ ศษกจ็ ะหวั เราะเสยี งดงั ปรบมอื หรอื เปา ปาก ซงึ่ จะเปน การสรา ง ความราํ คาญและรบกวนผูอน่ื การ ฟง การ ูด ๓.๒ การฟงในลานกวาง สวนใหญจะเปนการชมดนตรีและการแสดงที่เปน ลักษณะมหกรรมบนั เทงิ ควรปฏบิ ตั ดิ งั น้ี ๓.๒.๑ อยา สง เสยี งดงั จนเกนิ ไป จะทาํ ใหเ ปน ทร่ี บกวนผรู ว มชม หากถกู ใจ เปน พิเศษกค็ วรดจู งั หวะอนั ควรไมท าํ เกินพอดี ๓.๒.๒ ไมแสดงอาการกิริยาท่ีไมสมควร เชน การโยกตัว การเตนและ แสดงทา ทางตา งๆ เกนิ พอดี ๓.๒.๓ ไมด ม่ื ของมนึ เมาเขา ไปชมการแสดงหรอื ไมน ําไปดื่มขณะชม ๓.๒.๔ ไมค วรแสดงกริ ยิ าทไี่ มเ หมาะสมกบั เพอ่ื นตา งเพศหรอื เพศตรงขา ม เพราะขัดตอ วัฒนธรรมไทย และอาจผดิ กฎหมายดว ย ๓.๒.๕ ควรยนื หรอื นง่ั ใหเ รยี บรอ ยไมค วรเดนิ ไปเดนิ มาโดยไมจ าํ เปน เพราะ จะทําความวนุ วายใหบ ุคคลอ่ืน สรุป มารยาทในการฟง และดไู ด ดงั น้ี ๑. ฟง และดูดว ยความตง้ั ใจ ตามองดูผูพ ดู ไมแ สดงออกดว ยอาการใดๆ ทบี่ อกถึง ความไมส นใจ ๒. ไมทําความรําคาญแกผูอืน่ ทฟ่ี ง และดดู ว ย ๓. ไมแสดงกรยิ าไมเ หมาะสมใดๆ เชน โห ฮา ฯลฯ ๔. ถา จะแสดงความคดิ เหน็ หรอื ถามปญ หาขอ ขอ งใจ ควรจะขออนญุ าตกอ นหรอื เมอ่ื ทป่ี ระชมุ เปด โอกาสใหถ ามและแสดงความคิดเหน็ ๕. ไมควรเดินเขาหรือเดินออกขณะที่ผูพูดกําลังพูดหรือกําลังแสดงหากจําเปน จริงๆ ควรจะทําความเคารพประธานกอน กิจกรรม กิจกรรมที่ ๑ ใหผูเรียนฝกปฏิบัติตามลักษณะการฟงที่ดีในโอกาสที่เหมาะสม เชน การฟง รายงานกลมุ , การฟง พระเทศน แลว นาํ มาอภปิ รายกนั ในกลมุ ทง้ั ผเู ปน วทิ ยากรผรู ว มฟง และเนื้อหาตามหัวขอที่ผูเรียนนําเสนอและตกลงกันในกลุม กิจกรรมที่ ๒ ๑. จงสรุปมารยาทในการฟงและดูวามีอะไรบาง ๒. ใหผูเรียนฝกปฏิบัติตามมารยาทในการฟงและดูโดยแบงกลุมจัดกิจกรรม ในหองเรียน
การฟง การดู ๑๔ หนงั สือเรียนสาระความรพู ื้นฐาน การนําความรูจ ากการฟง และดูไปใช การฟงและการดูเปนการรับสารทางหนึ่งที่เราสามารถจะรับรูเรื่องราวตางๆ ไดเปน อยา งดแี ละละเอยี ด เพราะไดฟ ง เรอ่ื งราวจากเสยี งพดู และยงั ไดม องเหน็ ภาพเรอ่ื งราวเหตกุ ารณ และวตั ถสุ ง่ิ ของตลอดทง้ั กรยิ าอาการตา งๆ อกี ดว ย สงิ่ ทไี่ ดร บั จากการฟง และดจู งึ เปน ขอ มลู ความรทู ค่ี อ นขา งจะละเอยี ดลกึ ซึ้ง จงึ สามารถทีจ่ ะนาํ ไปใชในชวี ติ ประจาํ วันไดอ ยา งดี เชน ๑. ใชถ ายทอดความรเู รื่องราวดวยการพดู การอา นและการเขยี น เชน การรายงาน การบรรยาย การบอกกลาวเลาเร่ือง การอานขาว อานประกาศ บทความ และการเขียน บทความ เขยี นเรอ่ื งยอ เรยี งความ จดหมาย ฯลฯ เพอื่ ถา ยทอดเรอื่ งราวทไี่ ดฟ ง และดู ตลอด ทัง้ การเห็นตวั อยางในการถา ยทอดดว ยวิธีตางๆ มาใชในการถายทอดไดอ กี ดว ย ๒. ใชใ นการวเิ คราะห วจิ ารณ แสดงความคดิ เหน็ การฟง และดจู ะชว ยใหเ ราไดค วามรู ไดข อ มลู ขอ เทจ็ จรงิ หลักฐาน เหตุผล ตวั อยางแนวคิดท่จี ะใชประกอบการวิเคราะห วจิ ารณ แสดงความคิดเห็นตอท่ีประชมุ ตอ สาธารณชนดวย การพดู การเขียนไดเ ปน อยางดี ๑บทที่ ๓. ใชใ นการแกป ญ หา การแกป ญ หาทกุ ประเภท ทกุ ปญ หาจะสาํ เรจ็ ละลว งไปดว ยดี จะตอ งอาศยั ความรู ประสบการณ แนวทางแกปญหาอื่นท่ีเคยแกไขมาแลวและขอมูลทาง วชิ าการประกอบในการตดั สนิ ใจ เลอื กวธิ แี กป ญ หาทเ่ี กดิ ขนึ้ จงึ จะสามารถแกป ญ หาไดส าํ เรจ็ ดว ยดี ๔. ใชใ นการประกอบอาชพี การไดฟ ง ไดเ หน็ ตวั อยา งเรอ่ื งราวตา งๆ จะทาํ ใหไ ดร บั ความรูและขอมูลเก่ียวกับอาชีพตางๆ จะทําใหเรามองเห็นชองทางการประกอบอาชีพชวย ใหต ดั สนิ ใจประกอบอาชพี และยงั เปน ขอ มลู ทจี่ ะสง เสรมิ ใหบ คุ คลทมี่ อี าชพี อยแู ลว ไดพ ฒั นา อาชพี ของตนเองใหเจริญกา วหนาอีกดว ย ๕. ใชในการศกึ ษาเลา เรียน นกั เรียน ผเู รยี น ท่กี ําลงั ศกึ ษาอยูย อ มสามารถนําความ รปู ระสบการณจ ากการฟง และดมู าชว ยใหม คี วามรคู วามเขา ใจในวชิ าทเ่ี รยี นทาํ ใหก ารเรยี นประสบ ความสาํ เรจ็ ตามความตอ งการของตนเอง ๖. ใชเปนแนวทางในการดําเนินชีวิตในสังคม ความรูท่ีไดจากการฟงและดูจะ สามารถนาํ ไปใชเ ปน แนวปฏบิ ตั ขิ องแตล ะคนทงั้ ในดา นสขุ ภาพอนามยั การปฏบิ ตั ติ นในสงั คม เก่ียวกับวัฒนธรรมประเพณี การกินอยูหลับนอน การอยูรวมกันในสังคมอยางเปนสุข ท้ังหมดเปนเรื่องที่จะตองศึกษาหาความรูดูตัวอยาง ดูแนวปฏิบัติระเบียบ กฎเกณฑของ สงั คมดวยการฟง และดทู ั้งสน้ิ ทก่ี ลา วมาเปน สว นหนง่ึ ยงั มอี กี มากมายหลายอยา งทเี่ ราตอ งนาํ ความรจู ากการฟง และ ดไู ปใชใ นการดําเนนิ ชีวิต
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๑๕ บทที่ ๒ การพูด สาระสาํ คญั การพูดเปนการส่ือสารที่ควบคูกับการฟงและดู การเขาใจหลักการการเตรียมการ พดู การพดู ในหลายๆ โอกาส และมารยาทในการพดู จะทําใหการพดู ประสบผลสาํ เรจ็ ผลการเรียนรทู ี่คาดหวัง เมอื่ ศึกษาบทท่ี ๒ จบ และคาดหวงั วา ผูเรียนจะจะสามารถ ๑. นาํ ความรเู กย่ี วกบั ลกั ษณะการพูดไปใชไ ดเ หมาะสม ๒. มที ักษะประสบการณก ารพดู ในโอกาสตา งๆ ๓. มมี ารยาทในการพูด ขอบขา ยเนื้อหา เรอื่ งท่ี ๑ มารยาทในการพูด เร่ืองที่ ๒ ลกั ษณะการพดู ทดี่ ี เรอ่ื งที่ ๓ การพูดในโอกาสตา งๆ
การพดู ๑๖ หนังสอื เรยี นสาระความรพู นื้ ฐาน เรือ่ งท่ี ๑ มารยาทในการพดู ๑. ใชคําพูดสุภาพเหมาะสมกับกาลเทศะและบุคคลใหเกียรติกับผูที่เราพูดดวย รูจักใชคําที่แสดงถึงความมมี ารยาท เชน คําขอบคุณ ขอบใจ เม่อื ผอู ่ืนทําคุณตอ เรา และ กลา วขอโทษขออภัยเสียใจในโอกาสทกี่ ระทาํ การลวงเกนิ ผูอ่ืน ๒. ไมพ ูดจาเยาะเยย ถากถาง ดูหมนิ่ เหยยี ดหยาม เสยี ดสีผูอน่ื ไมพูดจายกตนขม ทาน พดู ชี้จุดบกพรอง หรือปมดอ ยของผูอ่ืนใหเกิดความอับอาย ๓. ไมผูกขาดการพดู และความคดิ แตเพยี งผูเดยี ว ใหโอกาสผอู นื่ ไดพ ดู บางไมพ ดู ตัดบทในระหวางผูอ ืน่ กาํ ลงั พูด ควรคอยใหผ อู ่ืนพูดจนหมดกระบวนความแลวจงึ พดู ตอ ๔. เมื่อจะพูดคดั คา นหรอื โตแ ยง ควรจะเหมาะสมกับโอกาสและมีเหตผุ ลเพียงพอ ไมใ ชอารมณควรใชคาํ พดู ท่นี มุ นวล ไมใ หเสยี บรรยากาศของการพดู คยุ กัน ๕. การพูดเพอ่ื สรา งบรรยากาศ ใหเกดิ อารมณข นั ควรจะเปน เร่อื งตลกขบขันท่ี ๒บทที่ สุภาพ ไมห ยาบโลนหรือพูดลกั ษณะสองแงส องงา ม ๖. ไมพ ดู ตเิ ตยี น กลาวหาหรือนนิ ทาผอู ืน่ ตอหนา ชุมชน หรอื ในขณะทผี่ ูทีเ่ ราพูด ถึงไมไดอ ยดู ว ย ๗. ควรพูดดวยน้ําเสียงนุมนวลชวนฟง ไมใชนํ้าเสียงหวนๆ หรือดุดันวางอํานาจ เหนือผฟู ง รูจ กั ใชค าํ คะ ครบั นะคะ นะครับ หนอย เถิด จะ นะ เสรมิ การพดู ใหสุภาพ ไพเราะนาฟง คณุ ธรรมในการพูด การปฏิบัตติ ามมารยาทในการพูดดังกลาวมาแลว ยงั ไมถ ือ วา เปน การพดู ดี เพราะยงั ขาดคณุ ธรรมในการพดู นน้ั กค็ อื ขาดความรบั ผดิ ชอบ ขาดความ จริงใจ เพราะบุคคลทีม่ ีคณุ ธรรมในการพดู จะตอ งมคี วามรบั ผิดชอบในคาํ พูดและสิง่ ทพี่ ูด ออกไป มีความจรงิ ใจ มีความบริสทุ ธิใ์ จตอ ผทู ่ีเราพดู ดว ย ก. ความรบั ผดิ ชอบในการพดู ผพู ดู จะตอ งรบั ผดิ ชอบตอ การพดู ของตนทง้ั ในดา น กฎหมายและศลี ธรรม รบั ผดิ ชอบทางกฎหมายนน้ั กค็ อื เมอ่ื ผพู ดู พดู อยา งขาดความรบั ผดิ ชอบมคี วามผดิ ตามกฎหมาย ผนู น้ั จะตอ งรบั โทษ เชน พูดหม่นิ ประมาท แจงความเท็จ พูด ใหผอู ื่นเสยี หายจนเกิดการฟอ งรอง ตอ งรับโทษตามกฎหมาย สว นความรบั ผิดชอบในดา นศลี ธรรมหรอื คุณธรรมน้นั หมายถงึ ความรับผิดชอบ ของการพดู ท่ที ําใหผูอ่ืนเสียใจ ไมสบายใจเกิดความเสียหายไมถงึ กบั ผิดกฎหมายบานเมอื ง แตเ ปนสิ่งไมเหมาะไมควรเชน การพดู สอ เสยี ด พดู คาํ หยาบ พดู เพอ เจอ พดู ใหผ อู น่ื ถกู ตาํ หนิ เหลา นผ้ี พู ดู ตอ งรบั ผดิ ชอบ ตอ งไมป ฏเิ สธในคาํ พดู ของตน นอกจากนี้ผูพูดจะตองไมพูดตอ เติมเสริมแตงจนบิดเบือนความจริง ตองตระหนักและรับผิดชอบในการพูด ทุกครั้ง ข. ความจรงิ ใจและบรสิ ทุ ธใิ์ จ ผพู ดู ตอ งมคี วามจรงิ ใจในการพดู ดว ยการแสดงออก ทางสีหนา แววตา อากปั กิรยิ า น้าํ เสยี งและคาํ พดู ใหต รงกบั ความรูสกึ ทมี่ อี ยใู นจิตใจอยา ง
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๗ แทจ ริง ไมเ สแสรง แกลงทํา พดู ดวยความบรสิ ุทธิใ์ จ คือการพูดดวยความปรารถนาดที ีจ่ ะให ๒บทที่ เกิดผลดตี อผฟู ง ไมพ ดู เพ่อื ใหเ ขาเกิดความเดือดรอ นเสยี หาย ในการพูดควรพิจารณาถงึ ผลดี ผลเสยี กาลเทศะ อะไรควรพดู อะไรไมค วรพูดเปนสง่ิ สําคญั การ ูพด เรื่องท่ี ๒ ลกั ษณะการพดู ท่ีดี การพูด การพูดเปนการส่อื สารอีกประเภทหน่งึ ท่ีใชกันอยูในชีวิตประจําวัน ในการพูดควร ตระหนกั ถงึ วฒั นธรรมในการใชภ าษา คอื ตอ งเปน ผูมมี ารยาทในการพดู มีคุณธรรมในการ พดู และปฏบิ ตั ติ ามลกั ษณะการพูดทีด่ ี จงึ จะสื่อกบั ผูฟงไดตามทต่ี อ งการ การพูดของแตละบุคคลในแตละครั้งจะดีหรือไมดีอยางไรนั้น เรามีเกณฑที่จะ พิจารณาได ถาเปนการพดู ที่ดีจะมลี ักษณะดังตอไปนี้ ๑. ตอ งมเี นอ้ื หาดี เนอ้ื หากจ็ ะตอ งเปน เรอื่ งเกยี่ วกบั สขุ ภาพอนามยั เนอ้ื หาทดี่ ตี อ ง ตรงตามจดุ มงุ หมายของผพู ดู ผพู ดู มจี ดุ มงุ หมายการพดู เพอ่ื อะไร เพอ่ื ความรู ความคดิ เพอ่ื ความบนั เทงิ เพอื่ จงู ใจโนม นา วใจ เนอื้ หาจะตอ งตรงตามเจตนารมณข องผพู ดู และเนอ้ื หานนั้ ตองมีความยากงายเหมาะกับผูฟ ง มกี ารลําดบั เหตุการณ ความคดิ ที่ดีมีระเบียบไมว กวน จึงจะเรยี กวามเี นอื้ หาดี ๒. ตอ งมวี ธิ กี ารถา ยทอดดี ผพู ดู จะตอ งมวี ธิ กี ารถา ยทอดความรคู วามคดิ หรอื สงิ่ ทต่ี อ งการถา ยทอดใหผ ฟู ง เขา ใจงา ยเกดิ ความเชอื่ ถอื และประทบั ใจ ผพู ดู ตอ งมศี ลิ ปะในการ ใชถอยคาํ ภาษาและการใชนา้ํ เสียง มีการแสดงกริ ยิ าทา ทางประกอบในการแสดงออกทางสี หนา แววตาไดอ ยา งสอดคลองเหมาะสม การพูดจงึ จะเกิดประสิทธิผล ๓. มบี คุ ลกิ ภาพดี ผพู ดู จะตอ งแสดงออกทางกายและทางใจไดเ หมาะสมกบั โอกาส ของการพดู อนั ประกอบดว ย รปู รา งหนา ตา ซง่ึ เราไมส ามารถทจ่ี ะปรบั เปลย่ี นอะไรไดม ากนกั แตก ต็ อ งทาํ ใหด ดู ที ส่ี ดุ การแตง กายและกรยิ าทา ทาง ในสวนนเ้ี ราสามารถทีจ่ ะสรางภาพให ดไี ดไ มย าก จงึ เปน สว นทจี่ ะชว ยในการสรา งบคุ ลกิ ภาพทดี่ ไี ดม าก สว นทางจติ ใจนน้ั เราตอ ง สรางความเช่อื ม่นั ในตัวเองใหสูง มีความจรงิ ใจและมคี วามคิดรเิ ร่ิม ผูพดู ทม่ี บี คุ ลกิ ภาพท่ดี ี จงึ ดงึ ดดู ใจใหผ ฟู ง เชอื่ มน่ั ศรทั ธาและประทบั ใจไดง า ย การสรา งบคุ ลกิ ภาพทดี่ เี ปน คณุ ลกั ษณะ สาํ คญั อยางหนง่ึ ของการพูด การพดู ทใ่ี ชส อื่ สารในชวี ติ ประจาํ วนั นน้ั มลี กั ษณะแตกตา งกนั ทง้ั นขี้ นึ้ อยกู บั โอกาส สถานท่ี กาลเทศะและบุคคลทีเ่ ราพดู ถา พูดเปน ทางการ เชน การพูดในทปี่ ระชุม สัมมนา การพูดรายงานความกา วหนาของการปฏบิ ตั ิงานใหผูบ ังคบั บัญชาทราบ ผูพดู ยอมตองใช ภาษาลกั ษณะหนงึ่ แตใ นโอกาสทไี่ มเ ปน ทางการเชน การพดู ในวงสนทนาของเพื่อนที่สนิท สนมกัน การพูดใหคําปรึกษาของครู กศน. กับผูเรียน ผูนําหมูบานชี้แจงรายละเอียดของ การประชุมใหคนในชุมชนทราบ ก็ยอ มจะใชภาษาอีกอยา งหนึ่ง หรือถาเราพูดกบั บคุ คลที่
การพดู ๑๘ หนังสือเรียนสาระความรูพนื้ ฐาน รูจักคุนเคยกันมาเปนอยางดีก็ใชภาษาพูดลักษณะหนึ่ง แตถาพูดกับบุคคลที่เราเพิ่งรูจัก ยังไมคุนเคยก็จะใชภาษาอีกลกั ษณะหน่งึ การพูดที่ดี อาจแบงไดเปน ๓ ลกั ษณะคือ ๑. การพดู แบบเปน ทางการ เปน การพดู ทผ่ี พู ดู จะตอ งระมดั ระวงั ในเรอ่ื งของรปู แบบ วธิ กี าร ความถกู ตอ งเหมาะสมของการใชถอยคํา การพูดลักษณะนี้จะใชในโอกาสที่เปน พิธีการ มีรูปแบบวิธีการและขั้นตอนในการพูดเปนการพูดในที่ประชุมท่ีมีระเบียบวาระ การกลา วตอ นรบั การกลา วตอบ การกลา วอวยพร การกลา วใหโ อวาท การแสดงปาฐกถา เปน ตน ๒. การพดู แบบกง่ึ ทางการ เปน การพดู ทผ่ี พู ดู ตอ งพถิ พี ถิ นั ในการใชถ อ ยคาํ นอ ยลง กวาลกั ษณะการพูดแบบเปน ทางการ จะใชใ นการสนทนาพูดคยุ กันระหวางผทู ยี่ งั ไมคุนเคย สนทิ สนมกนั มากนัก หรือในกลุมของบคุ คลตา งเพศ ตางวยั กนั การพูดในท่ชี ุมชนกจ็ ะมี การใชการพูดในลักษณะน้ีดวย เชน การแนะนําบุคคลในท่ีประชุม การพูดอภิปราย การ ๒ แนะนําวิทยากรบคุ คลสําคญั เหลาน้ี เปนตน บทท่ี ๓. การพูดแบบไมเปน ทางการ เปนการพดู ท่ใี ชสือ่ สารกบั ผทู ่เี ราสนทิ สนมคุนเคย กันมากๆ เชน การพดู คยุ กนั ของสมาชกิ ในครอบครัว การพดู กนั ในกลมุ ของเพื่อนสนิท หรอื พูดกับกลุมคนทเ่ี ปนกันเอง การพูดในลักษณะน้ีจะใชกันมากในชวี ิตประจําวัน เรอื่ งท่ี ๓ การพูดในโอกาสตางๆ การพดู ระหวางบคุ คล การพดู ระหวา งบคุ คลเปน การพดู ทไี่ มเ ปน ทางการ ทง้ั ผพู ดู และผฟู ง มกั ไมไ ดม กี าร เตรยี มตวั ลว งหนา ไมม กี ารกาํ หนดเวลาและสถานทไ่ี มม ขี อบเขตเนอ้ื หาแนน อน ซง่ึ เปน การ พูดท่ีใชมากที่สุด ผูเรียนจะตองฝกฝนและใชไดทันทีเม่ือจําเปนตองใช การพูดระหวาง บคุ คลพอจะแยกไดด งั นี้ การพดู ทักทายปราศรัย ตามปกติคนไทยเราเปน คนมนี ้าํ ใจชอบชว ยเหลือเกอื้ กูล ผอู นื่ อยเู สมอ มีหนาตายม้ิ แยม แจมใส รจู ักโอภาปราศรัย เม่ือพบใครจะเปนคนทรี่ ูจกั กัน มากอ นหรอื คนแปลกหนา กจ็ ะทกั ทายดว ยการยม้ิ หรอื ใชอ วจั นภาษา คอื กริ ยิ าอาการทกั ทาย กอ น ซง่ึ เปน เอกลกั ษณข องคนไทยทคี่ วรรกั ษาไวเ พราะเปน ทป่ี ระทบั ใจของผพู บเหน็ ทง้ั คน ไทยดว ยกันและชาวตา งประเทศ การทักทายปราศรยั ควรปฏิบตั ดิ ังน้ี ๑. ย้ิมแยม แจมใสความรูสกึ ยินดที ่ีไดพบกบั ผทู ่ีเราทกั ทาย ๒. กลา วคาํ ทกั ทายตามวัฒนธรรมไทย หรอื ตามธรรมเนยี มนยิ ม อันเปน ท่ียอมรบั กนั ในสงั คม เชน กลาว “สวัสดีครบั ”... “สวสั ดคี ะ”
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๑๙ ๓. แสดงกริ ยิ าอาการประกอบคาํ ทกั ทายหรอื ปฏสิ นั ถาร เชน การยมิ้ และคอ มศรี ษะ เลก็ นอย การจับมอื จับแขนหรอื ตบไหลเ บาๆ ซึ่งเปน วัฒนธรรมตะวนั ตกพอท่จี ะทําไดถ า เปน คนรูจักสนทิ สนมกนั ดี ๔. กลาวขอความประกอบการทักทายท่ีเหมาะสมและทําใหเกิดความสบายใจดวย กนั ทง้ั สองฝาย เชน สวสั ดีคะ คุณรัตน สบายดหี รอื คะ สวัสดคี รบั คณุ กงิ่ กมล วนั นี้แตง ตวั สวยจงั เลย สวสั ดีคะ คุณพีรพล ไมไดพบกันเสียนาน ลกู ๆ สบายดีหรือคะ ๕. การทกั ทายปราศรัย ควรหลกี เลีย่ งการถามเรื่องสว นตวั เรอื่ งการเงินและเร่ือง ท่ที าํ ใหผอู ่นื ไมส บายใจ ตวั อยาง สวสั ดีคะ คุณคมกริช เปนอะไรไปคะ ผอมจังเลย สวสั ดคี รบั คุณอรอนงค ไปทาํ อะไรมาครบั หนา มแี ผลเตม็ ไปหมดเลย และคําถามท่เี ปนเร่อื งสว นตัว เชน จะไปไหน จะไปเทย่ี วไหน เสื้อตัวนซี้ ้อื มาราคา ๒บทท่ี เทา ไร ไปทาํ อะไรมาหนา ดไู มส บาย ไปบา นลงุ อา่ํ ทาํ ไม ลกั ษณะเชน นค้ี วรจะหลกี เลยี่ ง เพราะ ไมก อ ใหเ กดิ สมั พนั ธภาพทด่ี ตี อ กนั ควรจะทกั ทายปราศรยั ดว ยไมตรจี ติ และแสดงใหเ หน็ ทง้ั การ ูพด คําพูดและกริ ยิ าอาการ การแนะนําตนเอง การแนะนาํ ตนเองมคี วามจาํ เปน และมคี วามสาํ คญั ตอ การดาํ เนนิ ชวี ติ ประจาํ วนั ของคน เราเปน อยา งยง่ิ เพราะในแตละวันเราจะมโี อกาสพบปะสังสรรค ติดตอประสานงานกับบุคคล อื่นๆ อยูเสมอ การแนะนําสรา งความรจู กั คนุ เคยกนั จงึ ตอ งเกดิ ขนึ้ เสมอ แตก ารแนะนาํ ดว ย การบอกชื่อ สถานภาพอยา งตรงไปตรงมาเปนธรรมเนียมของชาวตะวนั ตก สว นคนไทยนยิ มใชก ารแนะนาํ ดว ยการใหค วามชว ยเหลอื ใหบ รกิ ารเปน เบอื้ งตน เชน หยิบของใหร นิ น้ํา ตักอาหาร เมอื่ มโี อกาสอนั ควรกจ็ ะทกั ทายปราศรยั และเรมิ่ การสนทนาใน เรื่องที่เห็นวาจะพูดคุยกันได แตก็มีบางคร้ังบางโอกาสท่ีฝายใดฝายหน่ึงไมยอมรับรูแสดง อาการเฉยเมยไมต อบสนอง จนทาํ ใหอ กี ฝา ยหนง่ึ อดึ อดั เกอ เขนิ หมดความพยายามผลสดุ ทา ย ก็เลิกราไป ซึ่งเหตุการณล กั ษณะน้เี ปน สภาพการณท่ไี มพงึ ปรารถนา และคงไมมใี ครตอ ง การใหเกดิ ขึ้นกบั ตวั เอง ดังนั้นผเู รียนจึงตอ งเขาใจและฝก ฝนการแนะนําตนเองเพราะเปน สง่ิ ท่ีมีประโยชนตอการดําเนนิ ชวี ิตและจําเปนตอ งใชใ นชวี ิตประจาํ วนั บุคคลอาจตองแนะนําตนเองในหลายโอกาส แตจะกลาวเฉพาะท่ีสําคัญพอเปน ตวั อยา ง คือการแนะนําตนเองในท่ีสาธารณะ ในงานเลี้ยง ในการทาํ ธรุ กจิ การงานและใน งานประชุมกลมุ
การพดู ๒๐ หนังสือเรียนสาระความรพู ้นื ฐาน ก. การแนะนาํ ตนเองในทส่ี าธารณะ มแี นวทาง การแนะนาํ ตนเอง ดังน้ี ๑. สรางเหตุของความคุนเคย กอนที่จะแนะนําตัวมักจะมีการหาจุดเร่ิมตน ของการแนะนาํ ตัวดว ยการสนทนาส้ัน ๆ หรือทักทายดวยถอ ยคาํ ทจ่ี ะนําไปสคู วามคนุ เคย เชน วนั แรกของการพบกลมุ ของผเู รยี น เมอ่ื ผูเรียนมาแตเชามเี พื่อนใหมม าคอยอยูค นเดียว หรือสองคน อาจจะมีผูเรียนคนใดคนหนึ่งกลาวปรารภขึ้นมา “ดฉิ นั กน็ กึ วา จะไมม เี พอ่ื น เดินเขามาคร้งั แรกมองไมเห็นมีใครเลย” ตอจากน้นั ก็จะมีการสนทนากันตออีกเล็กนอย เมือ่ เกิดความรูสกึ คุนเคยมมี ติ รไมตรตี อ กันกจ็ ะมีการแนะนําตวั ใหร ูจกั ซงึ่ กันและกันตอ ไป ในบางคร้ังอาจจะมีการทักทายดวยคําถามที่เหมาะสมกับเหตุการณ เชน ใน เหตกุ ารณทกี่ ลาวมา คือ ผเู รยี นมาพบกัน ณ สถานทพ่ี บกลมุ เปน วนั แรกน้ันคนท่ีมาถึงกอ น อาจจะถามข้นึ กอ นวา “เพงิ่ มาถึงหรอื คะ” “หรอื มาคนเดียวหรือคะ” หรือไมค นที่มาทหี ลัง อาจจะถามขน้ึ กอ นวา “มาถงึ นานหรอื ยังครับ” หรอื “ยังไมม ใี ครมาเลยหรอื ครับ” แลว อีก ฝา ยหนง่ึ กจ็ ะตอบคาํ ถามแลว กม็ กี ารสนทนาซกั ถามกนั ตอ จนเกดิ ความรสู กึ คนุ เคยแลว จงึ มี การแนะนําตัวใหรูจ ักซ่ึงกันและกันตอ ไป ๒บทที่ ๒. บอกชอื่ สกลุ และขอ มลู ทสี่ าํ คญั เมอ่ื ทกั ทายหรอื กลา วในเชงิ ปรารภ จนรสู กึ วาเพื่อนใหมหรือคูสนทนามีอัธยาศัยไมตรีที่ดีบางแลวก็อาจจะมีผูหนึ่งผูใดเปนฝายแนะนํา ตนเองดวยการบอกชอื่ ชอื่ สกุลและขอมลู ทส่ี ําคญั ตอเนื่อง เชน กลาวข้นึ วา “ผมณฐั สชุ น คนเย่ียม มาพบกลมุ ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลายกลุมอาจารยสุภรณค รับ” เพ่อื นทสี่ นทนา ดว ยกจ็ ะแนะนาํ ตนเองตามมาวา “ดฉิ นั สวุ มิ ล นนทวฒั นาคะ มาพบกลมุ ระดบั มธั ยมศกึ ษา ตอนปลายเหมือนกันคะ แตอยูกลมุ อาจารยนพรัตนคะ เรียนแผนการเรียน ก. คะ” จาก นั้นก็จะมกี ารสนทนากนั ตอในเรื่องการเรียนหรือเร่ืองอนื่ ๆ ทีม่ คี วามสนใจตรงกันตอไปอกี จะเหน็ ไดว า การแนะนาํ ตนเองในการพบปะสนทนากนั ในทสี่ าธารณะตามปกตทิ วั่ ไป มกั จะมีการสรางเหตุของความคุนเคยดวยการสนทนาซักถามกันเล็กๆ นอยๆ กอ น แลว จึงจะมีการแนะนําตนเองมิใชเริ่มแรกก็จะแนะนําตนเองขึ้นมา บางครั้งอาจจะไมมีการตอบ สนองจากอีกฝา ยหน่ึงได จึงควรคาํ นงึ ถงึ เรื่องนีด้ วย ข. การแนะนําตนเองในงานเล้ยี ง การไปรวมงานเลี้ยงควรคํานึงถึงมารยาทในสังคม รูจักสังเกตสนใจเพื่อนรวมโตะ หรือเพื่อนท่ีมารวมงานดวย หากยังไมรูจักคุนเคยก็หาทางแนะนําตนเองตามวัฒนธรรม ประเพณขี องไทยดว ยการแสดงสหี นา ยม้ิ แยม แจม ใส แสดงไมตรี มโี อกาสบรกิ ารกใ็ หบ รกิ าร ซง่ึ กนั และกนั แลว จงึ แนะนาํ ตนเอง โดยการบอกชอื่ และบางครง้ั สนทนากนั ตอ ในเรอ่ื งตา งๆ ตามสถานการณ บรรยากาศและความสนใจ การแนะนาํ ตนเองในงานเลย้ี งมลี กั ษณะคลา ยกบั การแนะนาํ ตนเองในทสี่ าธารณะคอื จะมกี ารสรา งเหตขุ องความคนุ เคยกอ นแลว จงึ แนะนาํ ตนเอง และมกี ารสนทนารายละเอยี ด อ่ืนๆ ตอไป ค. การแนะนําตนเองในการทํากจิ ธุระ เม่ือพบบุคคลท่ีนัดหมายหรือท่ีตองการพบโดยไมรูจักกันมากอนใหบอกช่ือและ นามสกลุ ของตนเองใหท ราบดว ยนาํ้ เสยี งสภุ าพ ตอ จากนน้ั จงึ บอกกิจธรุ ะทตี่ อ งการมาตดิ ตอ
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๒๑ ตวั อยา งเชน “ผมชอ่ื วทิ ยา ศักด์ิสวุ รรณ เรยี นอยู กศน. เมืองปาน ทราบวา ทีบ่ า นนี้เลี้ยงปลา ๒บทท่ี และขายลูกปลาหลายชนิดใชไหมครับ ผมขออนญุ าตชมบอ ปลา ขอคาํ แนะนาํ และผมจะขอ ซอื้ ลกู ปลาดกุ ไปเล้ยี งสัก ๕๐๐ ตัว ดวยครบั ” การ ูพด เมื่อแนะนําตนเองและชี้แจงกิจธุระของเราอยางชัดเจนแลวก็จะทําใหการส่ือสาร ดาํ เนนิ ไปดวยดี และกิจธรุ ะของเราก็ประสบผลสําเร็จ ง. การแนะนาํ ตนเองในกลมุ ยอ ย ในโอกาสที่มีการพบกลุม คนทสี่ ว นใหญไ มร จู กั กนั มากอ นควรมกี ารแนะนาํ ตนเอง ใหร จู กั เพอ่ื จะไดพ ดู คยุ แสดงความคดิ เหน็ ไดส ะดวกใจและมคี วามเปน กนั เอง ซงึ่ การแนะนาํ ตนเองในกลมุ ยอยน้ี ใหบ อกช่ือและนามสกุล บอกอาชพี (ถาม)ี และบอกวา มาจากหมบู า น ตําบลอะไรถา ตา งอาํ เภอก็บอกอําเภอดว ย เชน “ดฉิ นั วรวรรณ สขุ วฒั นา เปน ผเู รยี นใหมข องกลมุ พระธาตเุ สดจ็ อยบู า นวงั ลกึ ตาํ บล พระธาตเุ สดจ็ ทํางานอยูโรงพยาบาลศนู ยลําปางคะ ” เมอ่ื แนะนําตนเองแลวในกลุมกจ็ ะมปี ฏิกริ ิยาตอ นรบั ดวยการย้มิ หรอื ปรบมอื แลว เรากน็ ่งั ลงก็จะทําใหบ รรยากาศของการประชมุ เปน กนั เองขน้ึ กิจกรรม กจิ กรรมท่ี ๑ ๑. ใหผ เู รยี นจบั คกู บั เพอ่ื นในกลมุ แลว สมมตสิ ถานการณว า ทงั้ คพู บกนั บน รถประจําทาง หรือที่สถานีอนามยั ประจาํ ตาํ บลหรือสถานที่อ่ืนๆ ที่เหน็ วาเหมาะสม ฝกทักทายปราศรัยกันและกันใหเพื่อนผูเรียนในกลุมฟงและใหเพื่อนชวยวิจารณ การใชภาษาและการสรางบรรยากาศวา ถกู ตองเหมาะสมเพยี งใด ๒. ใหผูเรียนแนะนําตนเองในวันพบกลุมคร้ังแรกหรือเมื่อมีโอกาสไปรวม ประชุมกลุมยอยในวิชาตางๆ และยังไมรูจักกับเพื่อนในกลุมโดยใหปฏิบัติตาม หลักการและวิธีการแนะนาํ ตนเองทีเ่ รียนมาแลว ๓. เมอ่ื มโี อกาสทจี่ ะทกั ทายปราศรยั หรอื แนะนาํ ตนเองใหผ เู รยี นไดฝ ก ปฏบิ ตั ิ จริงตามหลักการและวิธีการท่ีไดศึกษามาแลวและสังเกตผลหากมีขอบกพรอง ผิดพลาดใหป รับปรงุ แกไขใหถ ูกตอง ๔. ใหผ เู รยี นเรยี งกนั ออกมาเลา เหตกุ ารณใ ดกไ็ ดห นา หอ งและใหผ ฟู ง วจิ ารณ ในหัวขอเน้ือหา วิธีการถายทอด และบุคลิกภาพของผูพูดวาเขาหลักเกณฑใน การเปน นกั พูดทีด่ หี รือไม
การพดู ๒๒ หนังสือเรยี นสาระความรูพ ้ืนฐาน การสนทนา การสนทนา หมายถงึ การพดู ระหวางบคุ คลตัง้ แต ๒ คน ข้นึ ไป ผลัดกันพดู และ ผลัดกันฟง การสนทนามหี ลายลกั ษณะ อาจจะเปนลักษณะทีไ่ มเปน แบบแผนคยุ ตามสบาย ไมจ ํากดั เรื่องทีส่ นทนา เชน การสนทนาในครอบครัว การสนทนากนั ในเพือ่ นผูเรียนท่รี ูจ กั สนิทสนมกนั เปน ตน แตในการสนทนาบางครัง้ เปนการสนทนาทม่ี ีแบบแผน ซ่งึ ตอ งมีการ ตระเตรยี มลวงหนา สวนใหญจะเปน การสนทนาเชงิ วิชาการ แตใ นทนี่ ้จี ะพูดถงึ การสนทนา ทีไ่ มเ ปนแบบแผน คอื การสนทนากับบุคคลที่รูจกั คนุ เคย และบคุ คลแรกรูจ ัก การสอื่ สาร ลักษณะนี้มีความสําคัญและเราไดใชเปนประจํายิ่งในครอบครัวในท่ีทํางาน ในสถานศึกษา หรือในกลมุ ของผูเรยี น ถามีการสนทนากันดวยดี กจ็ ะนาํ ความสมั พันธฉ ันพี่นอง ฉนั มติ ร มาให กระทําสิ่งใดกร็ าบรนื่ เกดิ ความสามัคคีและนาํ ความสุขมาใหแตใ นทางตรงขามถา การสนทนาไมเ ปน ไปดวยดี กย็ อ มกอ ใหเกิดการแตกราว ขาดสามคั คี มแี ตค วามสบั สน วนุ วาย การสนทนาระหวางบคุ คลทรี่ จู กั คุน เคยมีสง่ิ สาํ คญั ที่ตอ งนึกถงึ อยู ๒ เร่ือง คอื เรื่อง ๒บทท่ี ที่สนทนาและคุณสมบตั ขิ องผรู ว มสนทนา ก. เรือ่ งท่ีสนทนา เรอ่ื งทนี่ าํ มาสนทนา จะทําใหก ารสนทนาดาํ เนนิ ไปดว ยดมี ีผลดีตอ ทงั้ สองฝายนัน้ ควรมลี ักษณะดงั นี้ ๑. ควรเปน เรื่องท่ีทง้ั สองฝายมีความรูและความสนใจรว มกนั หรอื ตรงกัน ๒. ควรเปน ขา วหรอื เหตกุ ารณท เ่ี กดิ ขน้ึ ในชว งเวลานน้ั ๆ เชน เปน ขา วในหนงั สอื รายวนั ภาวะเศรษฐกจิ ปญ หาการครองชพี เหตกุ ารณท างการเมืองในขณะน้นั เปน ตน ๓. ควรเปน เรอ่ื งทเ่ี หมาะกับโอกาส กาลเทศะ และเหตุการณ เชน ถา เปนการ สนทนางานมงคลก็ควรพูดแตส ่งิ ท่ีเปนมงคลเปนส่งิ ดงี าม ไมพูดในส่ิงท่ีไมเปนมงคล หรอื เรอ่ื งรา ยในขณะเดียวกนั ถาเปนงานท่ีเศรา โศกกลบั ไปพูดเรื่องสนกุ สนานก็ไมสมควร ๔. ควรเปน เรอื่ งทไี่ มส รา งความวติ กกงั วล ความเครยี ดใหก บั คสู นทนา ควรเปน เร่ืองทีท่ าํ ใหเ กิดความพอใจความสบายใจหรือความสนกุ สนาน เรือ่ งทค่ี วรงดเวนท่จี ะนํามาสนทนาไดแก ๑. เรื่องสว นตัวของตนเองและเรอื่ งทคี่ ูสนทนาไมมสี ว นเก่ยี วขอ งดว ย ๒. เร่อื งท่เี ปนการนินทาผูอน่ื เร่อื งท่ไี มเปน สาระแกนสาร ๓. คยุ โวโออวดความสามารถของตนเอง ๔. เรื่องความทุกขรอนของตน ความโชครายเพื่อขอความเห็นใจ ยกเวน การสนทนากับผใู กลชิดสนิทสนมกนั จรงิ ๆ ข. คณุ สมบตั ขิ องผูร ว มสนทนา ๑. มีความรอบรใู นเรอ่ื งตา งๆ พอสมควร มกี ารติดตามเหตุการณเ ปลีย่ นแปลง ของบา นเมืองและโลกอยเู สมอ
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๒๓ ๒. ใชถอ ยคาํ สุภาพ ระมดั ระวังในการใชภาษาใหเ หมาะสมเปน กนั เอง แสดง ๒บทที่ การเอาใจใสและกิริยาทาทางยิ้มแยมแจมใส มีการขอโทษ ขออภัยเมื่อพูดผิดพลาด มีการ ขานรับดว ยคํา ครับ คะ ใชค รับ ใชคะ จรงิ ครับ ถูกแลวคะ การ ูพด ๓. เปน ผพู ดู และผฟู ง ทด่ี ี ใหโ อกาสคสู นทนาไดพ ดู ขณะทเ่ี ขาพดู ไมจ บกต็ อ งรอ ไวก อ น แมจ ะเบอ่ื หนา ยก็ตองอดทนเก็บความรูสึกไว ไมแสดงกิริยาอาการเบอ่ื หนา ยใหเ หน็ ใหโอกาสคูสนทนาไดพ ูดและแสดงความคดิ เห็นใหม ากทส่ี ดุ ๔. รจู กั สงั เกตความรสู กึ ของคสู นทนา ซง่ึ จะแสดงออกทางสหี นา ทา ทางและนา้ํ เสยี ง คําพูด ถาหากสังเกตเหน็ วา คสู นทนาไมสนใจฟง ไมกระตอื รอื รน ดูสหี นาแสดงความ เบื่อหนายก็ใหเปลี่ยนบรรยากาศดวยการเปล่ียนเร่ืองสนทนา หรอื พยายามสังเกตใหทราบ ถงึ สาเหตทุ ที่ าํ ใหค ูสนทนาไมสนใจเกิดการเบือ่ หนา ยแลวจึงแกไ ขตามสาเหตุน้นั เชน เห็นวา คูสนทนามีกจิ ธุระท่ีจะทํา เรากป็ รับเวลาของการสนทนาใหสั้นเขาหรือใหพอเหมาะพอควร ๕. พดู ใหก ระชบั ตรงประเดน็ ใหร วู า สงิ่ ใดควรพดู สง่ิ ใดไมค วรพดู สง่ิ ใดคสู นทนา พอใจ สง่ิ ใดคสู นทนาไมพอใจ ไมพูดขม ขู ไมผ กู ขาดการพดู หากคสู นทนาผิดพลาดไมค วร ตําหนิโดยตรง ควรมวี ธิ กี ารและใชค าํ พูดที่แยบยลเพ่อื ใหเขารูส ึกไดเ อง การสนทนากบั บุคคลแรกรูจ ัก บุคคลทีเ่ พิ่งรูจักกันทั้งสองผายยังไมรถู ึงภูมิหลังนิสัยรสนิยม พื้นฐานความรู ความ คิดการสนทนากบั บุคคลแรกรูจกั ควรปฏบิ ตั ดิ ังน้ี ๑. สรา งความคนุ เคยดวยการบริการหรือแสดงความเอ้อื เฟอ ดวยวธิ ีตา ง ๆ ๒. สงั เกตพฤตกิ รรมของคสู นทนา เพอื่ จะไดท ราบลกั ษณะบางอยา งของคสู นทนา ๓. เร่มิ ทักทายดวยถอ ยคาํ สภุ าพแสดงถึงความเปน มติ ร ๔. พดู เร่อื งทว่ั ๆ ไป อาจจะเปน ขาวดงั เหตกุ ารณล มฟาอากาศ เมือ่ สังเกตไดว า ผู สนทนาชอบเรอ่ื งประเภทใด กจ็ ะไดส นทนาเรอ่ื งนน้ั ตอ ไป หากเหน็ วา คสู นทนาไมช อบเรอ่ื ง ใดกจ็ ะไดเปลยี่ นเร่อื ง ๕. เม่ือเห็นวา มีความคุนเคยมากแลว กส็ ามารถใชห ลกั ของการสนทนากับบคุ คล ทีร่ ูจกั คุนเคยมาใชก ับบุคคลดงั กลาว
การพดู ๒๔ หนงั สือเรยี นสาระความรพู นื้ ฐาน กิจกรรม กิจกรรมที่ ๒ ๑. ใหผ เู รยี นแบง กลมุ เพอ่ื ฝก การสนทนาในวนั พบกลมุ โดยใหแ บง กลมุ ๆ ละ ๕ – ๖ คน แยกเปนผสู นทนา ๓ – ๔ คน และเปนผสู ังเกตการณ ๒ คน ในขณะกลมุ สนทนากนั ใหผ สู งั เกตการณบ นั ทกึ รายละเอยี ดของการสนทนาของกลมุ ในหวั ขอ ตอ ไปน้ี ๑.๑ หัวขอเร่อื งทีส่ นทนา มเี รือ่ งอะไรบาง เรื่องเดยี วหรอื หลายเรอ่ื ง และ ใหวเิ คราะหถงึ ประโยชนข องเรอื่ งนั้นๆ ๑.๒ ขณะทค่ี นหนง่ึ พดู คนอ่นื ๆ ฟงหรอื ไมหรอื มีพฤตกิ รรมอยางไร ให แตล ะกลมุ แสดงความคดิ เหน็ เชงิ วจิ ารณผ พู ดู และผฟู ง เชน บคุ คลใดในกลมุ ทพี่ ดู มาก ท่ีสุดและบุคคลใดพูดนอยท่ีสุด พูดตรงประเด็นหรือไม การใชภาษา อารมณของ คสู นทนาหรอื ผูฟง พฤตกิ รรมหรอื คําพดู ใดทไี่ มเหมาะสม ๒. เมื่อเสร็จส้ินการสนทนาแลวใหผูสังเกตการณเสนอขอมูลรายละเอียดตอ ๒บทท่ี กลมุ แลว ใหช ว ยกนั เขยี นบทสนทนาตามรายละเอยี ดทก่ี ลมุ ไดส นทนาไปแลว พรอ มขอ สงั เกตผอู น่ื ใหค รปู ระจาํ กลมุ ตรวจและใหค าํ แนะนาํ การสัมภาษณ การสัมภาษณมีอยูหลายลักษณะหลายระดับแตในระดับน้ีจะขอกลาวเฉพาะสวนที่ จําเปน ซึ่งผเู รียนจะตองนาํ ไปใชเ ทานัน้ ก. ผูสมั ภาษณ ควรมกี ารเตรียมตวั และปฏิบตั ิดังน้ี ๑. ตองมีการตดิ ตอประสานงาน นัดหมายกับผูใหส มั ภาษณไวล วงหนา พรอ ม ทงั้ กาํ หนดวนั เวลาทจ่ี ะสมั ภาษณแ ละบอกจดุ ประสงคข องการสมั ภาษณ เพอื่ ผทู ใ่ี หส มั ภาษณ จะไดเ ตรียมตัวไดถ กู ตอ ง ๒. เม่ือประสานงานแลว ผูสัมภาษณควรเตรียมตัวต้ังแนวคําถามที่จะไป สัมภาษณไ วเ ปน ประเดน็ ๆ ตามวตั ถปุ ระสงคท่ีวางไว ๓. ศกึ ษาเร่อื งทีจ่ ะสมั ภาษณใ หเขาใจ ๔. เม่ือไปพบผใู หส มั ภาษณตอ งตงั้ คาํ ถามใหช ัดเจน เขาใจงา ย ใชภาษาสภุ าพ ๕. ควรเตรียมการบันทึกภาพ เสียง และขอความ เตรียมอุปกรณเคร่ืองมือให เรยี บรอยกอ น เพือ่ ใหการบันทึกสมบูรณไมผดิ พลาด ๖. รกั ษาเวลานดั หมาย เวลาขณะสมั ภาษณใ หเ ปน ไปตามทกี่ าํ หนดนดั หมายไว อยาไดถามนอกประเดน็ และอยายดื เยื้อโดยไมจ าํ เปน ข. ผูใหสมั ภาษณ ผูใหสัมภาษณมักจะเปนบุคคลสําคัญ ผูประสบความสําเร็จในชีวิต ในอาชีพ ผูมี ความรู ฯลฯ สว นผเู รียนเองก็มโี อกาสเปน ผูใหสัมภาษณไดเ หมือนกัน เชน เมือ่ ไปสมัครงาน
รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๒๕ สมัครเขาเรียนตอหรือแสดงความคิดเห็นตอสื่อมวลชนในเร่ืองตางๆ เหลาน้ี เปนตน วิธี ๒บทท่ี ปฏิบัติตน เมื่อเปน ผูใหส มั ภาษณควรกระทาํ ดงั น้ี การ ูพด ๑. สรางบุคลิกภาพใหดี ดวยการแตงกายใหสะอาดเรียบรอยประณีต สวนตางๆ ของรางกายตองสะอาดเรยี บรอ ยเหมาะสม ๒. รักษาเวลานดั หมาย แมจะเปน ฝายคอยก็ตอ งใหพ รอมตามเวลาท่นี ัดหมาย ๓. สรา งความมน่ั ใจดว ยการเตรยี มใหพ รอ มไมใ หป ระหมา ตน่ื เตน เคอะเขนิ ขม ใจ ไมใ หก งั วลสง่ิ ใดๆ ๔. พูดใหชัดเจน เสยี งหนกั เบาและนาํ้ เสียงใหพ อดเี หมาะสม ใชภ าษาใหเหมาะสม กบั กาลเทศะ หลกี เลย่ี งการใชภ าษาปากหรอื คาํ แสลง ไมพดู ยกตนขมทานไมพ ูดโออ วด ๕. ต้ังใจตอบคําถามและตอบใหตรงประเด็น การขยายความพูดใหกระชับ ไม เย่นิ เยอ มปี ฏภิ าณไหวพริบ แสดงความคิดเห็นอยางมีเหตุผล หากสิ่งใดทีต่ อบไมไ ดก ใ็ ห ออกตัว อยา งนุมนวล เชน บอกวาไมค อยสันทัด หรือไมส จู ะมีความรูในเร่ืองนี้ เปน ตน ๖. ตอบคาํ ถามอยา งสภุ าพแสดงไมตรจี ิตและความเต็มใจทจี่ ะใหส มั ภาษณ กิจกรรม กจิ กรรมท่ี ๓ ใหผูเรียนฝกการสัมภาษณดวยการแบงกลุมออกเปนกลุมยอยกลุมละไมเกิน ๕ คน แลวสมมุติเปนผูสัมภาษณและเปนผูใหสัมภาษณ ฝายละก่ีคนแลวแตความ เหมาะสม โดยมีขอกําหนดและแนวทางฝกดังน้ี ๑. รว มกาํ หนดเร่อื งทจี่ ะสัมภาษณแ ละต้ังจุดประสงคข องการสัมภาษณ ๒. แตละฝา ยเตรยี มการสมั ภาษณ ศึกษาเรื่อง ตงั้ คําถาม หาแนวตอบ ฯลฯ ๓. ปฏิบตั กิ ารสัมภาษณ ๔. บันทกึ บทสัมภาษณ ๕. ใหค รู กศน. และเพือ่ นผเู รียนประเมินและใหค าํ แนะนํา
การพดู ๒๖ หนังสอื เรียนสาระความรพู ื้นฐาน การใชและการพดู โทรศพั ท การสอ่ื สารดว ยการพดู ทางโทรศพั ทใ นปจ จบุ นั มแี พรห ลายโดยทว่ั ไป มที งั้ โทรศพั ท สาธารณะในระดบั ตาํ บล หมูบาน โทรศพั ทส วนตวั ก็ขยายไปทว่ั เกือบทุกชุมชน การเรียนรู วธิ กี ารใชแ ละการพดู โทรศพั ทจ งึ เปน สง่ิ จาํ เปน สาํ หรบั ผเู รยี น เพราะจะไดใ ชใ หเ กดิ ประโยชน สูงสุดและประหยัดคาใชจ าย วธิ ีการใชโทรศัพทและพูดโทรศพั ทมขี อ ควรปฏบิ ตั ิดงั น้ี ๑. ตองศึกษาใหรูและเขาใจการคนหารายชื่อและหมายเลขโทรศัพทจากสมุด โทรศัพทและมีสมุดโทรศัพทหรือเครื่องบันทึกหมายเลขโทรศัพทสวนตัว การบันทึก หมายเลขโทรศัพทมอื ถอื ของผูที่จะตอ งติดตอเปน ประจาํ ๒. เมื่อโทรไปแลว มีผรู ับ ใหผูรับ บอกชือ่ และสถานที่รับโทรศัพทท ันที่ เชน “สวัสดคี ะ บานอยเู ปนสขุ คะ” ๒บทที่ “สวัสดีครับ ศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอเมือง สงขลาครับ” “สวสั ดีคะ ๒๘๑๖๒๘๖ คะ ” ๓. ถา ผโู ทรศพั ทเ ขา มาตอ งการพดู กบั คนอน่ื และบคุ คลนน้ั อยกู อ็ าจตอบกลบั ไปวา “กรุณารอสกั ครนู ะคะ (นะครบั )” แลวรีบไปตามบุคลน้ันทันที ถาผูที่เขาตองการพูดดวยไมอยูหรือไมวางจะดวยกรณีใดๆ ก็ตาม ควรชแี้ จงใหทราบอยา งสภุ าพ เชน “คุณสมโภช ไมอ ยคู รับกรุณาโทรมาใหมนะครับ” หรอื “คุณเอื้อจติ กําลังตดิ ประชมุ คะ จะมีอะไรส่ังหรือฝากไวห รือเปลาคะ ฯลฯ” ๔. ถาเกิดขอผิดพลาดหรือมีปญหาในขณะใชโทรศัพทควรกลาวคําขอโทษและรีบ ชแ้ี จงขอ ขดั ขอ งใหท ราบ “ขอโทษครับ คณุ ตอ ผดิ ครบั ” หรือ “ไมเ ปนไรครบั ” ๕. การพดู โทรศพั ทท กุ ครง้ั ตอ งพดู อยา งสภุ าพใชน าํ้ เสยี งใหพ อดสี น้ั กระชบั ไดใ จความ และตรงประเดน็ อยา พดู เร็วหรอื ใชเ สียงดังเกนิ ไป ไมพ ดู เรอ่ื งไรสาระยืดยาวเพราะจะเสียคา บรกิ ารมาก และเสียมารยาททําใหผ ูอน่ื ท่ีจะใชโทรศพั ทเครอ่ื งนั้นตอ งคอย ๖. การรบั โทรศพั ทแ ทนคนอน่ื และผโู ทรศพั ทต ดิ ตอ ฝากขอ ความไวต อ งจดบนั ทกึ ขอ ความใหค รบถว น และอาจขอรายละเอยี ดเพ่มิ เติมใหช ัดเจน เมอ่ื จดบันทกึ แลว ควรอา น ทานใหผูท่ีติดตอมาฟงเพ่ือตรวจสอบความถูกตองวาครบถวนตามความประสงคหรือไม หากไมค รบถว นจะไดเ พม่ิ เติมและตอ งลงช่ือผบู ันทกึ พรอม วัน เวลาท่ีรบั โทรศัพท
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๒๗ การพูดตอชมุ ชน ๒บทที่ ๑. เปนวิธีท่ีสะดวกรวดเร็วท่ีจะเผยแพรความคิดเห็นของบุคคลตอสาธารณชนได การ ูพด อยา งกวางขวาง ความคิดเห็นนีอ้ าจเปน ไดท ง้ั ในทางสนบั สนุน และคัดคา น ๒. เปนวิธีการหนึ่งในการถายทอดวัฒนธรรมการปลูกฝงคุณธรรม การเผยแพร ความรู และวทิ ยาการใหมๆ สปู ระชาชน เชน เรอ่ื งเกย่ี วกบั วฒั นธรรมพน้ื บา น ปาฐกถาธรรม การเผยแพรค วามรูทางการเกษตร การอตุ สาหกรรม เปนตน ๓. เปนวิถีทางที่ทําใหมนุษยสามารถชี้แนะการแกปญหาส่ิงแวดลอม ปญหาการ จราจร ปญหาทางดา นเศรษฐกจิ เปนตน นอกจากการพดู ตอ ชมุ ชนโดยการประชมุ รวมกนั หรือการพูดในทสี่ าธารณะ เชน การหาเสียง การพดู โฆษณาสินคาตางๆ แลว ยังมีการพูดอีกวธิ หี นึ่ง ซึ่งเปน การพดู ผาน สอ่ื มวลชน โดยผา นทางโทรทศั นห รอื วทิ ยุ ผเู รยี นเคยเหน็ เคยฟง วธิ กี ารพดู เชน นม้ี าบา งแลว อาทิ การพดู สมั ภาษณ การเปน พธิ กี ร การสนทนา การโฆษณา การเลา เร่อื ง เปนตน การพดู โดยผา นสอื่ มวลชน จะมีผฟู งหรอื ผชู มทว่ั ประเทศ ผดู าํ เนนิ รายการจะตอ ง คํานึงถึงวธิ ีการพูดดงั นี้ ๑. วธิ ีการพูดทน่ี าสนใจ เราใจ สนกุ สนาน ๒. ภาษาท่ีใชตองสภุ าพ เหมาะสมกบั กาลเทศะและบคุ คล กระชับเขา ใจงาย ๓. ใหเกียรติแกผูท ี่กําลังพดู ดว ยหรอื ผูท่กี ลาวถงึ ๔. ไมพูดกา วรา ว หรือเสียดสผี ูอื่น ผูเรยี นเคยไดรบั เชญิ ใหพ ดู ตอชุมชนไหม? ถา เคย ทบทวนซวิ า เคยพดู โดยวธิ ใี ด ขอใหอ า นตอ ไป แลว จะรวู า ทพ่ี ดู นน้ั อยใู นวธิ ี ใดของประเภทการพดู ประเภทของการพดู ตอชุมชนอาจแบงไดห ลายวธิ ี ดงั น้ี ๑. แบงตามวธิ กี ารนําเสนอ มี ๔ ประเภท คือ ก. การพูดโดยฉับพลัน คือ การพูดท่ีผูพูดไมรูตัวลวงหนามากอน เชน การไดร ับเชิญใหพ ดู อวยพรในงานวนั เกิด งานมงคลสมรส เปน ตน ข. การพูดโดยอาศัยตนราง คือ การพูดท่ผี ูพดู รตู ัวลวงหนามีเวลาเตรยี มราง ขอ ความทจี่ ะพูดและวัสดุอปุ กรณไวก อน การพดู ดวยวิธีน้ผี ูพูดจะมีความม่ันใจในการพูด มากกวาการพดู โดยฉบั พลัน ค. การพูดโดยวิธีการทองจํา คือ การพดู ท่ผี ูพ ูดตอ งเตรยี มเขียนตน ฉบับที่ จะพูดอยางละเอียดแลวทองจําเน้ือหาทั้งหมดจนขึ้นใจ การพูดวิธีน้ีไมใครเปนธรรมชาติ เพราะถาผูพูดลืมตอนใดตอนหน่ึงกจ็ ะทําใหเ สียเวลาคดิ ง. การพูดโดยวิธีอานจากราง คือ การพูดโดยอานจากตนฉบับที่เตรียมไว อยางดี สวนมากมักจะใชในโอกาสสําคัญ เชน การกลาวปราศรัย การกลาวเปดประชุม การกลา วใหโ อวาท
การพดู ๒๘ หนังสอื เรยี นสาระความรูพ้นื ฐาน ๒. แบง ตามความมงุ หมาย มี ๔ ประเภท คือ ก. การพูดเพ่ือใหความรูหรือขอเท็จจริง เปนการพูดเพื่อใหขอมูลหรือเพ่ือ แจง เร่อื งราวตางๆ ทเ่ี ปน ประโยชน หรอื มีความสาํ คญั สาํ หรบั ผูฟ ง การพดู ประเภทน้ีผูพูด อาจจะใชวธิ ีพูดหลายรปู แบบ เชน อาจจะใชวิธเี ลา พรรณนาวิจารณ อธบิ าย ข. การพูดเพ่ือโนมนาวใจ เปนการพูดเพ่ือใหผูฟงเกิดความเชื่อถือ ศรัทธา มคี วามคิดเห็นคลอยตาม เชน การโฆษณาสินคา การพูดหาเสยี ง ค. การพดู เพอื่ จรรโลง เปน การพดู เพอื่ ยกระดบั จติ ใจใหส งู ขนึ้ และเพอ่ื ใหเ กดิ ความสนุกสนานเพลิดเพลิน คลายเครียด เชน การกลาวคําสดุดี การเลานิทาน การเลา ประสบการณ ง. การพูดเพื่อคน หาคําตอบ เปน การพูดทม่ี ุงหมายใหผ ฟู งชวยคิดแกปญ หา เชน การสัมมนารายการคณุ บอกมา ๓. แบงตามเนอื้ หาท่จี ะพดู เชน เน้อื หาเกยี่ วกับเศรษฐกิจ การเมอื ง วิทยาศาสตร ๔. แบง ตามโอกาสที่จะพดู อาจแบงกวา ง ๆ ได ๓ โอกาส คอื ๒บทท่ี ก. โอกาสท่เี ปน ทางการ เชน การกลา วปราศรยั การใหโอวาท ข. โอกาสก่งึ ทางการ เชน การบรรยายสรปุ เมื่อมผี เู ย่ยี มชมสถานที่ ค. โอกาสที่ไมเ ปน ทางการ เชน การสังสรรคกบั เพอ่ื นเกา การเลา เรือ่ งตลกให ทีป่ ระชุมการพบปะสงั สรรคกบั เพ่อื นรวมงานเน่ืองในวันขึ้นปใหม เปนตน ๕. แบง ตามรูปแบบ มดี ังนี้ ก. การสนทนาตอหนาชุมชน คือ รูปแบบที่มีผูพูดสองคนหรือมากกวานั้น สนทนาซึ่งกนั และกัน เชน รายการสนทนาปญหาบา นเมอื ง ข. การปาฐกถา ผปู าฐกถาเปน ผเู ชย่ี วชาญเฉพาะดา น ไดศ กึ ษาคน ควา มาอยา ง ละเอยี ด ค. การอภปิ รายเปน คณะ คอื การพดู ของคณะบคุ คลประมาณ ๓ – ๕ คน พดู แสดงความรู และแลกเปลย่ี นความคิดเหน็ ตอ หนา ผูฟง เปนจาํ นวนมาก ง. การซักถามหนาท่ีประชุม คือการพูดหนาประชุมโดยแบงผูพูดออกเปน ๒ กลมุ กลมุ หนง่ึ เปนตวั แทนของผฟู ง จาํ นวน ๒ – ๔ คน มหี นา ท่ซี กั ถาม อีกกลมุ หนง่ึ เปนวทิ ยากร ประมาณ ๒ – ๔ คน เปนผูตอบคําถาม จ. การโตว าที เปน การพดู โตแ ยง ระหวา งบคุ คล ๒ ฝา ย ฝา ยหนงึ่ เปน ฝา ยเสนอ ญตั ติ อกี ฝา ยหนงึ่ เปน ฝา ยคา น มกี รรมการตดั สนิ ชขี้ าดใหฝ า ยหนงึ่ ฝา ยใดเปน ฝา ยชนะหรอื เสมอ การเตรียมการพดู ตอ หนา ชมุ ชน การพูดตอหนาชุมชนน้ัน ผูฟงสวนมากก็ตั้งความหวังไววาจะไดรับความรูหรือ ประโยชนจ ากการฟง ผพู ดู จงึ ตอ งเตรยี มตวั เปน อยา งดี เพราะการเตรยี มตวั จะชว ยใหผ พู ดู มี ความมน่ั ใจกลา ทจ่ี ะแสดงความคดิ ความเหน็ การพูดดว ยความม่ันใจยอมจะทาํ ใหผ ูฟ งเกิด ความเช่ือถอื ประทบั ใจในการพูด
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๒๙ ผูพ ูดแตล ะคนอาจใชวิธีการเตรียมตัวไดตางๆ กัน ดังนี้ ๒บทที่ ๑. การกาํ หนดจดุ มงุ หมายของการพดู ผพู ดู ควรกาํ หนดใหช ดั เจนทง้ั จดุ มงุ หมาย ทว่ั ไป และจดุ มงุ หมายเฉพาะเรอ่ื ง เชน การใหเ ลา ประสบการณเ กย่ี วกบั การทาํ งาน จดุ มงุ หมาย การ ูพด ทัว่ ไปคอื ใหค วามรู จุดมงุ หมายเฉพาะ คอื วธิ ีการทํางานและอปุ สรรคตางๆ ทไ่ี ดพ บ ๒. การวิเคราะหผูฟง กอนที่จะพูดทุกคร้ังผูพูดควรจะไดพิจารณาผูฟงอยาง ละเอยี ดวา ผฟู ง สว นใหญส นใจหรือชอบเกี่ยวกับเรื่องใด โดยผูพูดควรเตรียมขอมูลและการ ใชภาษาใหเหมาะกับเพศวัย สถานภาพทางสังคม (โสดหรือมีคสู มรสแลว ) อาชพี พืน้ ความรู ความสนใจตลอดจนทศั นคติของกลมุ ผูฟง ๓. การกําหนดขอบเขตของเร่ืองที่จะพูด ผูพูดตองมีเวลาเตรียมตัวในการพูด ผูพดู จึงควรพจิ ารณาเรอ่ื งท่จี ะพูดวา ตนเองมีความรูในเร่ืองนัน้ ๆ เพียงใด หากไมม ีความรู เพียงพอกค็ วรหาความรเู พม่ิ เตมิ และกาํ หนดขอบเขตของเร่ืองใหเหมาะกับผูฟง เชน เปน เดก็ เลก็ เปนวัยรนุ หรอื เปนผูใ หญ เปนตน ๔. การรวบรวมเนอื้ หาทจ่ี ะพดู การพดู ใหผ อู น่ื ฟง ผพู ดู ตอ งเตรยี มรวบรวมเนอ้ื หา ใหด เี พอ่ื ผฟู ง จะไดร บั ประโยชนม ากทส่ี ดุ การรวบรวมเนอื้ หาอาจทาํ ไดโ ดยการศกึ ษา คน ควา การไตถามผรู ู การสัมภาษณ และอาจใชอปุ กรณชว ย เพ่อื ใหผ ูฟ งเขาใจไดง ายขึ้น ๕. การทําเคาโครงลําดับเร่ืองท่ีจะพูด เพ่ือใหการพูดเปนไปตามลําดับขั้นตอน ไมสบั สน ผูพดู ควรทาํ โครงเรอื่ ง ลาํ ดบั หัวขอใหดี เพ่อื กันการหลงลมื และชว ยใหเ กดิ ความ มน่ั ใจในการพดู ๖. การฝก ซอ มการพดู ผพู ดู ควรหาเวลาฝก ซอ มการพดู ของตนเสยี กอ น เมอ่ื ถงึ เวลาพดู จะไดพ ดู ดว ยความมนั่ ใจ ในการฝก ซอ มนน้ั ควรคาํ นงึ ถงึ บคุ ลกิ ลกั ษณะ ทา ยนื หรอื นงั่ กริ ยิ าอาการ การใชเ สยี ง กรใชส ายตา ถา มผี ฟู ง อาจจะชว ยตชิ มการพดู ในขณะฝก ซอ มได กิจกรรม กจิ กรรมที่ ๔ ๑. ใหผ เู รยี นฟง การสนทนาทางโทรทศั น รายการทส่ี นใจและเปน รายการเดยี วกนั เชน รายการสนทนาปญ หาบา นเมอื ง รายการตรงประเดน็ ฯลฯ เมอ่ื ฟง แลว ใหผ เู รยี นบนั ทกึ การพดู ของผดู าํ เนนิ รายการ และผรู ว มสนทนา วา มวี ธิ กี ารพดู อยา งไร ภาษาทใ่ี ชเ หมาะสม หรือไม มกี ารพูดกา วราวหรอื เสียดสผี ูอ ืน่ บา งหรอื ไม ฯลฯ แลว นาํ มาสนทนาแลกเปล่ยี น ความคดิ เหน็ กนั ในวนั พบกลมุ หรอื ตดั ตอ ขอ ความจากสอ่ื สงิ่ พมิ พม าอา นและใหว จิ ารณ ขอ ความน้นั ๆ ก็ได ๒. ใหผ เู รยี นสงั เกตการพดู ใหข า วของบคุ คลสาํ คญั และนกั การเมอื งแตล ะคนทาง สถานวี ทิ ยแุ ละโทรทศั น แลวพจิ ารณาวาการใหขาว หรอื การแสดงความคดิ เหน็ น้ันควร เช่ือหรอื ไม เพียงใด เพราะเหตุใด แลวนาํ มาสนทนาแลกเปลีย่ นความคดิ เหน็ กัน เมือ่ มีโอกาสพบปะกันหรือในวันพบกลุมผูเรียน อาจจะฟงการพูดแสดงทรรศนะของ นักการเมืองจากเทปบนั ทกึ เสยี งแลวนาํ มาสนทนากนั ก็ได ๓. สมมตเิ หตกุ ารณใ หผ เู รยี นออกมาสนทนากนั ทางโทรศพั ท ใหเ พอ่ื นๆ วจิ ารณ
๓๐ หนงั สอื เรยี นสาระความรูพืน้ ฐาน การพูดแสดงความคิดเหน็ การพดู แสดงความคดิ เหน็ เปน ลกั ษณะการพดู ทจ่ี ะใชใ นการปรกึ ษาหารอื กนั ในกลมุ ยอ ย เพอ่ื หาแนวทางในการแกป ญหา เชน ปญหาการเรียน ปญหาในการดําเนินชีวิต ปญหาของ ชุมชนพืน้ ฐาน การแสดงความคิดเห็นเปนการใชทักษะการฟง การอาน การพูดและการคิดให สมั พนั ธก นั ตอ งอาศยั การฝก ฝนใหเ กดิ ความชาํ นาญ เพราะการพดู แสดงความคดิ เหน็ ตอ ง ใชท ง้ั ความรู ความคดิ เหตผุ ลหรอื หลกั การ ทฤษฎตี า งๆ หลายอยา งประกอบกนั ความคดิ นน้ั จะถกู ตอ งเหมาะสม มคี ณุ คา นา เชอื่ ถอื การพดู แสดงความคดิ เหน็ จงึ ตอ งใชค วามรอบคอบ ใหเ หตผุ ล มีใจเปน กลาง บรสิ ุทธ์ใิ จ ไมม อี คติ มกี ารฝก ฝนจนเกิดความชํานาญรับผิดชอบ ในส่ิงที่พดู นเ่ี ปน หลักของการพดู แสดงความคิดเห็น การพูดในทป่ี ระชุม ๒บทท่ี ผเู รยี นทราบมาแลว วา การประชมุ มหี ลายประเภทหลายลกั ษณะทง้ั การประชมุ กลมุ ยอ ย การประชุมกลมุ ใหญ การประชมุ เชิงวชิ าการ การประชุมเชงิ ปฏิบตั ิการ ฯลฯ แตบ คุ คลทมี่ ี บทบาทท่ีจะตองพูดในที่ประชุมท่ีสําคัญนั้นมีเพียง ๒ ฝาย คือ ประธานในที่ประชุมและ การพดู ผูเ ขา รวมประชุม บุคคลทง้ั ๒ ฝา ยนจ้ี ะตอ งรจู กั หนา ทีแ่ ละมารยาทของการพดู ท่ใี นประชุม มฉิ ะน้นั การประชุมกจ็ ะไมเรียบรอยและไมบ รรลุผลตามวตั ถปุ ระสงค ประธานในทีป่ ระชุม จะตองปฏบิ ตั ิตามหนาที่และมารยาทในการพูดดงั น้ี ๑. แจงใหทราบถึงวัตถุประสงค ปญหาหรือประเด็นที่นาคิดของการประชุมให สมาชิกไดท ราบและพจิ ารณากอ นดําเนนิ การประชุม ๒. พดู ตามหวั ขอ หรอื วาระการประชมุ อยา งสน้ั ๆ ไดเ นอื้ หาสาระและอยา ถอื โอกาส ของการเปน ประธานผกู ขาดการพดู แตเพียงผเู ดยี ว ๓. ใหโ อกาสแกผ เู ขา รว มประชมุ แสดงความคดิ เหน็ ไดอ ยา งเสรี กวา งขวางเปน อสิ ระ และทว่ั ถงึ ประธานคอยสรุปความคิดเห็น ขอเสนอตา งๆ ใหก ระชับ ตรงประเดน็ และเปน คนสุดทา ย ๔. ใชค าํ พดู สรา งบรรยากาศทด่ี ี มคี วามเปน กนั เองเพอ่ื ใหผ เู ขา รว มประชมุ กลา แสดง ความคดิ เหน็ และเพ่อื ใหก ารประชมุ เปน ไปดวยความราบรน่ื ๕. ควบคุมการประชุมใหเปนไปตามระเบียบวาระและรักษาเวลาในการประชุม ใหเ ปน ไปตามกาํ หนด หากผเู ขา รว มประชมุ พดู แสดงความคดิ เหน็ มากจนเกนิ เวลาหรอื พดู ไมต รงประเด็น ประธานตองเตอื นใหพูดรวบรัดและพูดใหตรงประเด็น ผูเขารวมประชมุ จะตองปฏบิ ตั ติ ามหนา ที่และมารยาทในการพูดดงั น้ี ๑. พดู แสดงความคดิ เหน็ หรอื อภปิ รายอยา งมเี หตผุ ล ยอมรบั ฟง ความคดิ เหน็ ของ บคุ คลอนื่ พดู ดว ยใจเปน กลางไมใ ชอ ารมณห รอื นาํ ความขดั แยง สว นตวั กบั ผเู ขา รว มประชมุ มาเกย่ี วขอ งกบั การพดู และแสดงความคิดเหน็ ในทป่ี ระชุม
รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๓๑ ๒. เขาประชมุ ใหตรงเวลาและรกั ษาเวลาในการพดู ตามที่ประธานกําหนดให ๒บทที่ ๓. พูดใหไดใจความ กระชับ และกํากับความคิดใหเปนไปตามข้ันตอนมีการโยง ความคดิ เหน็ ดวยหรอื ขดั แยง ใหส มั พันธต อเน่ืองและสอดคลอง ไมค วรพดู วกวนจนจับ การ ูพด ประเด็นไมไ ด ๔. ไมค วรผกู ขาดการพูดแตผเู ดียว หรือแสดงความคดิ เหน็ ของตนเองเพอื่ แสดง ความรอบรู เมื่อเห็นวาประเด็นใดที่มีแนวทางที่ดีและถูกตองแลวก็ควรงดเวนการแสดง ความคดิ เห็น มิฉะนั้นจะทําใหผเู ขารว มประชมุ เกดิ ความเบ่ือหนาย ๕. ควรรกั ษามารยาทในการพดู ในทป่ี ระชมุ อยา งเชน ใชภ าษาสภุ าพ ไมพ ดู กา วรา ว มีการขออนุญาตตอประธานเมือ่ ตอ งการพดู ไมแสดงกริ ยิ าทไี่ มส ภุ าพในที่ประชมุ เปนตน กิจกรรม กจิ กรรมที่ ๕ ใหผูเรียนแสดงบทบาทสมมติพูดแสดงความคิดเห็นในที่ประชุมตามหัวขอ ทคี่ รกู าํ หนด และบางคนแสดงบทบาทของผเู ขา รว มประชมุ สรปุ ทา ยมกี ารอภปิ ราย รวมกนั ถึงขอ ดี ขอ ดอยตามที่แสดงออก การพดู รายงาน การพูดรายงาน หมายถึง การพูดเพ่ือนําเสนอเร่ืองราว ขอมูลขอเท็จจริง ผลการ ปฏบิ ัติงาน สถานการณ ความกา วหนา ของการดาํ เนนิ งานหรอื ผลของการศึกษาคน ควาตอ กลมุ หรอื ทป่ี ระชมุ เชน การรายงานผลการดาํ เนนิ งานตามโครงการของหนว ยงานหรอื งคก ร ทร่ี บั ผดิ ชอบ รายงานสถานการณแ ละความกา วหนา ของหนว ยงาน รายงานผลการทดลองหรอื ศกึ ษาคน ควา ของผเู รยี น เปน ตน การพดู รายงานทผี่ เู รยี นจาํ เปน ตอ งใชใ นชวี ติ ประจาํ วนั คอื การพดู รายงานผลการทดลองและการศกึ ษาคน ควา เพอื่ เสนอตอ ครแู ละเพอื่ นในกลมุ ซงึ่ มกั จะเรยี กวา การรายงานหนา ชน้ั ดงั นนั้ ผเู รยี นจะตอ งทราบถงึ หลกั และวธิ กี ารพดู รายงานพรอ ม ทั้งหมนั่ ฝกฝนใหเกิดทักษะซึ่ง มีแนวปฏบิ ัตดิ ังนี้ ๑. เรยี บเรียงเนื้อหาทจ่ี ะรายงานตามลาํ ดบั ความสําคญั ไดส าระกระชบั และชดั เจน ๒. พจิ ารณาเนื้อหาใหเหมาะสมกบั สภาพและพืน้ ฐานความรขู องกลมุ ผฟู ง ๓. พจิ ารณาเนือ้ หาท่รี ายงานใหเหมาะสมกบั เวลาทีก่ าํ หนด ๔. ควรใชภ าษาในการเสนอเนื้อหาใหเ หมาะสมกับระดับของผูฟงใชภ าษาทีส่ ื่อสาร เขาใจงาย ไมใชศ ัพทเทคนคิ หรอื ศพั ททางวชิ าการท่ียากจะทําใหผฟู งไมเ ขา ใจ ๕. มีการยกตัวอยางสถิติ เอกสารและอุปกรณประกอบการรายงานในเนื้อหาบาง ตอนเพื่อใหผูฟงเขาใจงายและชดั เจน
การพดู ๓๒ หนังสอื เรยี นสาระความรพู ้ืนฐาน ๖. ควรเปด โอกาสใหผ ฟู งไดซ ักถามขอสงสยั เพ่อื ผูร ายงานจะไดอธบิ าย ๗. หากการรายงานมีเนือ้ หาสาระมากเกนิ เวลาที่มอี ยู ควรมกี ารพมิ พเ อกสารแจก ลว งหนา เพอื่ ผรู ายงานจะไดช แ้ี จงเฉพาะสวนที่สาํ คญั เทา นัน้ สวนรายละเอียดจะดไู ดจาก เอกสาร การพดู บรรยายความรูส ึก การพดู บรรยายความรสู กึ เปน ลกั ษณะการถา ยทอดความรู อารมณค วามรสู กึ หรอื ความคดิ เหน็ ในเรอ่ื งใดเรอ่ื งหนงึ่ โดยผพู ดู มจี ดุ ประสงคเ พอื่ โนม นา วใจใหผ ฟู ง คลอ ยตามหรอื เชื่อในเร่ืองน้ันๆ การพูดบรรยายความรูสึกนึกคิดออกมาใหผูฟงเช่ือและเห็นคลอยตามนั้น จาํ เปน ตอ งใชศ ลิ ปะในการพดู ศลิ ปะในการใชน าํ้ เสยี งและการแสดงกริ ยิ าทา ทางประกอบได อยางเหมาะสม ตลอดจนการเลอื กใชถอ ยคาํ ในการพดู และการใชก ลวธิ ใี นการบรรยายความ รสู ึก เชน การพดู แสดงความยินดี การพดู แสดงความขอบคณุ การกลา วแสดงความเสยี ใจ การเลาเหตกุ ารณทตี่ ่นื เตน เราใจและการพูดปลอบใจ เปน ตน ๒บทท่ี การพดู ช้ีแจงรายละเอยี ด การพดู ชแี้ จงรายละเอยี ดเปน การพดู อธบิ ายวธิ หี นง่ึ ทม่ี จี ดุ ประสงคส าํ คญั เพอ่ื อธบิ าย หรือชี้แจงเรื่องราวตางๆ ท่ีมีผูติดใจสงสัยใหเขาใจในรายละเอียดอยางแจมแจงชัดเจนทั้ง ผชู ้ีแจงอาจเปน คนๆ เดยี วหรือเปนคณะกไ็ ด และผูฟ งอาจจะเปน คนๆ เดียวหรอื กลุม คน กไ็ ด การพดู ช้ีแจงรายละเอยี ดมขี ้นั ตอนและวิธกี ารดงั นี้ ๑. ตอ งศกึ ษาทาํ ความเขา ใจปญ หา ขอ สงสยั เหตกุ ารณค วามตอ งการและสถานการณ ของบุคคล กลุม บุคคลท่ีจะช้แี จงเปน อยา งดี ๒. พดู เทา ความถงึ ปญ หา ขอ สงสยั ความตอ งการของผฟู ง คาํ ชแ้ี จงเพอ่ื เปน หลกั ฐาน ทจ่ี ะนาํ เขา สกู ารชแ้ี จงรายละเอยี ด ๓. เรม่ิ ชแ้ี จงรายละเอยี ดหรอื เนอื้ เรอื่ งทเี่ ปน เหตผุ ลสาํ คญั เปน ขอ เทจ็ จรงิ หรอื เปน วธิ ี ปฏิบตั ทิ ี่ถกู ตอ งเหมาะสม โดยใชภาษาใหเหมาะสมกับกาลเทศะ บุคคลและสถานการณ ในขณะนั้นอธิบายใหผูฟงเขาใจในรายละเอียดใหแจม แจง ชัดเจน ๔. มีการสรุปในสาระสาํ คญั แนวปฏบิ ตั หิ รอื ขอ ตกลงใหช ัดเจนยิง่ ขึ้น กิจกรรม กจิ กรรมท่ี ๖ ใหผ เู รยี นฝก การพดู บรรยายความรสู กึ ตอ เพอื่ นหรอื บคุ คลทเ่ี กยี่ วขอ งในโอกาส อนั ควร ซง่ึ อาจจะเปน การพดู แสดงความยนิ ดี แสดงความเสยี ใจหรอื การพดู เพอ่ื ปลอบใจ โดยปฏิบัติตามหลักและวิธีการพูดบรรยายความรูสึกใหครบถวนแลวใหประเมินการ พูดของตนเองดวย
รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> ๓๓ การอภปิ ราย ๒บทท่ี ความหมายและความสําคัญของการอภปิ ราย การ ูพด การอภปิ ราย หมายถงึ การทบ่ี คุ คลคณะหนง่ึ จาํ นวนตง้ั แต ๒ คนขน้ึ ไปรว มกนั พดู แสดงความรู ความคดิ เหน็ และประสบการณ เพอื่ ใหเ กดิ ความรู ความคดิ ใหม และกวา งขวาง เพ่มิ ข้นึ หรือชวยกันหาแนวทางและวิธกี ารในการแกป ญหารว มกนั การอภปิ ราย มคี วามสาํ คญั ตอ สงั คมไทยเปน อยา งยง่ิ เพราะเปน สงั คมประชาธปิ ไตย ซึ่งใหสิทธิเสรภี าพแกค นในสังคมไดใ ชความรู ความสามารถรวมกันในการวางแนวทางใน การดําเนินชวี ติ แนวทางในการแกปญ หาในชมุ ชน สังคมและประเทศ ปจ จบุ นั ไดน าํ เอาวธิ กี ารอภปิ รายมาใชอ ยา งกวา งขวาง ทงั้ ในดา นการศกึ ษาเลา เรยี น การพัฒนาชุมชน การอนรุ ักษแ ละเผยแพรว ฒั นธรรม การบรหิ ารธุรกจิ การประกอบอาชพี การปกครองทอ งถิน่ และประเทศ ฯลฯ องคป ระกอบของการอภิปราย มีดังน้ี ๑. หวั ขอเรอ่ื งหรอื ปญ หาทจ่ี ะอภปิ ราย ๒. ผฟู ง ๓. คณะหรอื หนว ยงานทีจ่ ัดการอภิปราย ๔. คณะผอู ภปิ ราย ๑. หัวขอเรือ่ งหรอื ปญ หาท่ีจะอภิปราย ในการอภิปรายแตละครั้งจะตองมีหัวขอเร่ืองท่ีจะอภิปรายเพ่ือใหคณะอภิปราย ไดแสดงความรู ความคิด และประสบการณใ นเรือ่ งน้นั ใหผูฟง เขา ใจใหค วามรใู หมและได ความรคู วามคิดทีก่ วางขวางข้นึ หรอื ไม กต็ อ งมีประเด็นปญหาทนี่ าสนใจท่คี ณะผูอ ภิปราย จะไดแ สดงความรคู วามคดิ และประสบการณ ทจ่ี ะใชเ ปน แนวทางในการแกป ญ หานน้ั ๆ รว มกนั หวั ขอ เรอื่ งหรอื ประเดน็ ปญ หาทจี่ ะนาํ มาอภปิ รายจะตอ งมคี ณุ คา และมปี ระโยชนต อ กลมุ ผฟู ง ซึ่งการเลือกหวั ขอเร่อื งและประเด็นปญ หาในการอภปิ รายมหี ลักในการเลือกดังน้ี ๑. เปน เร่อื งและปญ หาทีส่ าํ คญั มสี าระทเ่ี ปนประโยชนต อ ทกุ ฝา ย ๒. เปนเร่อื งและปญหาทีอ่ ยูใหค วามสนใจของผฟู งและผอู ภปิ ราย ๓. เปน เรอ่ื งและปญ หาทผ่ี อู ภปิ รายสามารถทจ่ี ะคน ควา หาความรแู ละขอ มลู ตา ง ๆ มาเสนอเพ่อื หาแนวทางในการแกป ญหาได ๒. ผูฟ ง ในการอภปิ รายบางประเภท ผฟู งกบั ผพู ดู อาจจะเปนคนกลมุ เดียวกนั เชน การ อภปิ รายกลมุ ยอ ย การอภปิ รายในการประชมุ สมั มนา เปน ตน และในการอภปิ รายบางประเภท ผฟู ง กับผพู ดู หรือคณะผูอ ภปิ รายแยกกลมุ กนั ผูฟง ลกั ษณะน้จี ะตอ งปฏบิ ัติตนเปนผฟู งที่ดี ซ่งึ จะมีลกั ษณะดังนี้ ๑. มีมารยาทในการฟง เชน ใหเกียรติผูอภิปรายดวยการปรบมือ ตั้งใจฟงไม กระทาํ การใดๆ ท่ีจะเปนการรบกวนบุคคลอนื่ ฯลฯ
๓๔ หนงั สอื เรยี นสาระความรพู ้นื ฐาน ๒. ฟงอยา งมวี จิ ารณญาณ ๓. แสดงอาการตอบสนองเปน กาํ ลงั ใจแกค ณะผอู ภปิ รายดว ยการแสดงออกทาง กริ ยิ าอาการยิ้มรับ ซักถามเม่อื มโี อกาสและไมแสดงอาการเยน็ ชาเบ่อื หนาย ฯลฯ ๔. นําความรูความคิดประสบการณและแนวทางแกไขปญหาไปใชใหเกิด ประโยชนตอ ตนเองและสังคม ๓. คณะหรอื หนว ยงานทีจ่ ัดการอภปิ ราย การที่จะมีการอภิปรายเกิดขึ้นจะตองมีคณะบุคคลหรือหนวยงานท่ีรับผิดชอบ จดั ใหม กี ารอภปิ ราย ซ่งึ จะตองทาํ หนา ทใ่ี นการจดั สถานทจ่ี ดั เตรยี มวสั ดอุ ปุ กรณ เครอ่ื งมอื สอ่ื สารตา งๆ กาํ หนดวนั เวลา ประสานงาน ประชาสมั พนั ธ เพื่อใหการอภิปรายเปนไปอยาง ราบรื่น หากผูเรียนจะจัดการอภิปรายขึ้นคงจะตองตั้งคณะทํางานที่จะชวยกันและตองมี ผูใ หญไ วเปน ที่ปรกึ ษา ๔. คณะผอู ภปิ ราย คณะผอู ภปิ รายนบั เปน องคป ระกอบทส่ี าํ คญั มาก ซง่ึ ประกอบดว ยบคุ คลตง้ั แต ๓ – ๕ คน โดยมคี นหนง่ึ ทาํ หนา ทผ่ี ดู าํ เนนิ การอภปิ ราย สว นทเ่ี หลอื จะเปน ผอู ภปิ ราย ทง้ั ผู ๒บทที่ ดาํ เนนิ การอภปิ ราย และผอู ภปิ รายจะตอ งรบู ทบาทหนา ทข่ี องตน รวู ธิ กี ารพดู และรกู ระบวนการ ขน้ั ตอนตลอดจนวิธกี ารอภปิ ราย การอภิปรายจึงจะดาํ เนนิ ไปดว ยดี การพดู ก. การคัดเลือกคณะผูอภิปราย การคัดเลือกบุคคลท่ีจะมาทําหนาท่ีคณะ ผูอภปิ รายน้นั ควรจะเลอื กบคุ คลทีม่ ลี ักษณะดังนี้ ผดู าํ เนินการอภปิ ราย ควรเปน ผทู ี่รูกระบวนการ วธิ ีการและขนั้ ตอนในการ อภปิ รายและวธิ ดี าํ เนนิ การอภปิ รายเปน อยา งดมี คี วามสามารถในการพดู มปี ฏภิ าณไหวพรบิ ดี เปน ผรู เู รอ่ื งราวทจ่ี ะอภปิ รายพอสมควรและรปู ระวตั ขิ องผอู ภปิ ราย พอทจี่ ะแนะนาํ ได หาก เปน ผมู ปี ระสบการณใ นการอภปิ รายมาบางกจ็ ะยง่ิ เปนการดี ผอู ภปิ รายผูอภิปรายควรเปนผูมีความรูความสามารถและประสบการณ เช่ียวชาญในเร่ืองทจี่ ะอภปิ รายเปน อยา งดี มคี วามสามารถในการพูด มีปฏภิ าณไหวพริบ มี อารมณดี มีความจรงิ ใจ มีใจเปนกลาง และมมี ารยาทในการพดู อภิปราย ข. บทบาทหนาท่ขี องผูด าํ เนินการอภิปราย ๑. ประสานและพบกับผูอภิปราย เพื่อพูดคุยทําความเขาใจในเร่ืองของ การอภิปราย ๒. กลา วทกั ทายผฟู ง บอกหวั เรอ่ื งทจี่ ะอภปิ รายและแนะนาํ ผรู ว มอภปิ ราย แกผูฟง ๓. ชแ้ี จงวธิ กี ารอภปิ ราย ขอบขา ยของเรอ่ื งและเงอ่ื นไขตา งๆ ทผ่ี ฟู ง ควรทราบ ๔. เสนอประเด็นอภิปรายใหผูอภิปรายแสดงความคิดเห็นพรอมทั้งเชิญ ผอู ภปิ ราย ๕. สรุปคาํ อภิปรายเปน ระยะๆ ตามความเหมาะสม ซึง่ ไมจ ําเปน ตอ งสรปุ ทกุ ครงั้ ทผี่ อู ภปิ รายแตล ะคนพดู จบใหพ จิ ารณาตามทเี่ หน็ สมควร และจะตอ งสรปุ คาํ อภปิ ราย เมือ่ การอภปิ รายจบสิน้ แลว
รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๓๕ ๖. ควบคมุ ใหผ อู ภปิ รายรกั ษาเวลาการพดู เปน ไปตามขอ ตกลง และพยายาม ๒บทท่ี ใหผูอภิปรายพูดตรงประเดน็ การ ูพด ๗. พยายามทจ่ี ะสรา งบรรยากาศในการอภปิ รายใหเ ปน กนั เองและเมอื่ ถงึ เวลา สาํ หรบั ผฟู ง ควรจะกระตนุ ใหผ ฟู ง ไดม สี ว นรว มแสดงความคดิ เหน็ หรอื ตง้ั คาํ ถามใหม ากทสี่ ดุ ๘. เม่ือมีคําถามจากผูฟงควรพิจารณามอบใหผูอภิปรายตอบตามความ เหมาะสม ๙. รกั ษามารยาทในการพดู ไมแ สดงตนเขา ขา งฝา ยใดและไมพ ดู มากจนเกนิ ไป ๑๐. กลา วสรปุ คําอภิปรายและกลาวขอบคณุ คณะผูอ ภิปราย ผฟู ง ผูจ ดั และ ผูเกย่ี วขอ ง พรอ มทง้ั อาํ ลาผฟู ง ค. บทบาทและการพูดของผอู ภปิ ราย ๑. พบปะกบั คณะกอ นการอภปิ ราย เพอ่ื เตรยี มความพรอ มในการอภปิ ราย ๒. เตรยี มความรคู วามคดิ ประสบการณต ามหวั ขอ เรอ่ื งไวใ หพ รอ ม ละเอยี ด ชดั เจนพรอ มทัง้ สือ่ และอปุ กรณทจ่ี ะใชป ระกอบการพดู อภิปราย ๓. ใหค วามเคารพและใหค วามรว มมอื ผดู าํ เนนิ การอภปิ รายในขณะทาํ หนา ที่ เปน ผูอ ภปิ รายตลอดเวลาการอภปิ ราย ๔. พูดใหตรงหัวขอเรื่องหรือประเด็นปญหาท่ีผูดําเนินการอภิปรายได กําหนดไว ๕. รักษาเวลาในการพูดตามท่กี าํ หนด ๖. รักษามารยาทในการพูดและปฏิบัติตามหลักการพูดท่ีดี มีวาจาสุภาพ สรางบคุ ลกิ ภาพทีด่ ี แสดงกริ ิยาทาทางใหเ หมาะสม ฯลฯ ง. ขน้ั ตอนการอภปิ ราย ผูดําเนินการอภิปรายจะตองแมนยําในข้ันตอนการอภิปรายเพราะจะเปน ผูควบคุมและดําเนินการอภิปรายใหเปนไปตามลําดับข้ันตอนนั้นๆ ซ่ึงลําดับข้ันตอนของ การอภิปรายมีดังนี้ ๑. ผดู ําเนนิ การอภปิ รายกลา วเปด การอภิปราย ๒. ผดู าํ เนนิ การอภปิ รายแนะนาํ หวั ขอ เรอ่ื งหรอื ปญ หาทจี่ ะอภปิ ราย ขอบเขต ของปญ หา ความสําคัญของปญ หา จุดมุงหมายของการอภิปราย สุดทายคือ ผลท่ีคาดวา จะไดรบั ๓. ผดู าํ เนินการอภิปรายแนะนําผูรว มอภิปราย ๔. ผูดําเนินการอภิปราย เชิญผูอภิปรายพูดตามประเด็นท่ีใหหรือตามท่ี ตกลงกนั ไวท ลี ะคน ๕. ผดู าํ เนนิ การอภปิ ราย สรปุ นนั้ ๆ เพอื่ จะโยงไปสปู ระเดน็ ทจ่ี ะใหผ อู ภปิ ราย คนตอไปพดู ๖. เมอ่ื ผอู ภปิ รายพดู ครบทกุ คนแลว ผดู าํ เนนิ การอภปิ รายจะใหโ อกาสผฟู ง ได ถามและแสดงความคิดเห็นเพม่ิ เติม ๗. ผูด ําเนนิ การอภิปราย มกี ารสรุปคําอภิปราย ขอบคณุ ผเู กี่ยวของและ กลา วปดการอภปิ ราย
การพดู ๓๖ หนังสือเรยี นสาระความรูพ ืน้ ฐาน กิจกรรม กิจกรรมท่ี ๗ ใหผ เู รยี นเขา ฟง การอภปิ รายตามโอกาสตา งๆ แลว นาํ ประสบการณม าถา ยทอด เพ่อื จะไดแ ลกเปลย่ี นความรแู ละแนวการดําเนนิ การ การโตวาที ความหมายและความสาํ คญั ของการโตวาที การโตว าที คือ การอภปิ รายแบบหนงึ่ ซ่งึ ประกอบดว ยผมู ีความเหน็ ตรงขา มกัน ในเร่ืองใดเรือ่ งหนง่ึ มจี ํานวนเทา กัน ตง้ั แต ๒ – ๔ คน ผลัดกนั พดู แสดงความคดิ เห็น เพอ่ื จูงใจใหผ ฟู งเห็นคลอยตามกบั เหตุผลและความคดิ ของฝายตน ซึ่งเรยี กวา ฝา ยเสนอ ฝาย ๒ หนง่ึ และฝา ยคา นอกี ฝา ยหนง่ึ มกี ารกาํ หนดเวลาใหแ ตล ะฝา ยพดู ผพู ดู แตล ะคนจะหาเหตผุ ล บทที่ มาหักลางฝายตรงขา มและหาเหตผุ ลมาสนบั สนุนฝายของตนเอง โดยมีคณะกรรมการเปน ผพู จิ ารณาตัดสินวา ฝา ยใดมเี หตุผลดีกวา ฝายใดชนะหรือเสมอกนั การโตวาทีไมมีการให เวลาผฟู งไดรว มแสดงความคดิ เหน็ เหมือนการอภปิ รายประเภทอน่ื การโตวาที เปน กิจกรรมการพูดทมี่ คี วามสาํ คัญในเชิงของการใชศลิ ปะการพูดเพอ่ื แสดงทรรศนะ เพอื่ การชกั จงู ใจและการโตแ ยง เปน การฝก ฝนการแสดงวาทศลิ ปช น้ั สงู ฝก การยอมรบั ฟง เหตุผล มีน้ําใจเปนนักกีฬา และรูจ ักเคารพกตกิ าเกี่ยวกับการพดู ซง่ึ ปกตเิ รา ไมคอยจะมีกัน การโตวาทีมีจุดประสงคท่ีแทจริงดังที่กลาวมามากกวาการจัดเพ่ือความ บันเทงิ ปจ จบุ นั มกี ารจดั กจิ กรรมการพดู โตว าทอี ยเู สมอโดยเฉพาะทางสอ่ื มวลชน เชน รายการ ยอวาที แซววาที ฯลฯ แตดูเปนการใชคารมคมคายมากกวาการใชวิธีการแหงปญญา ไมได สงเสริมการเพิ่มพูนภูมิปญญา เพียงแตมงุ ความบนั เทิงมากกวาสาระความรู องคป ระกอบของการโตว าที การโตว าทเี ปน การพดู อภปิ รายสาธารณะ จงึ มกี ารแยกกลมุ ผพู ดู ออกจากผฟู ง และ ไมเปดโอกาสใหผูฟงไดมีสวนรวมในการพูดอาจจะมีพียงถามความเห็นในการตัดสินดวย การขอเสียงปรบมือเทานั้น องคประกอบของการโตว าทีมีดงั น้ี ๑. ญตั ติ คอื หัวขอ การโตวาทีหรือประเดน็ ปญ หาท่กี าํ หนดขึ้น ซง่ึ เปนขอทีผ่ ูพูด ทง้ั สองฝา ยมคี วามเหน็ ไมต รงกนั หรอื อาจจะกาํ หนดใหเ หน็ ไมต รงกนั หยบิ ยกมาใหอ ภปิ ราย โตแ ยง กนั ญัตติที่ควรนาํ มาโตวาทีควรมีลักษณะดังนี้ ๑. เปนเรื่องท่ีคนสวนใหญใหความสนใจและมีสวนเกี่ยวของหรือมีผลกระทบและ เกดิ ประโยชนตอ คนในสังคมเหลานั้น
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> ๓๗ ๒. เปน เรอ่ื งใหค วามรู มคี ณุ คา ในการสง เสรมิ ความรู ความคดิ และสง เสรมิ เศรษฐกจิ ๒บทท่ี การเมืองการปกครอง การ ูพด ๓. เปน เรอ่ื งสง เสรมิ ศลิ ปวฒั นธรรม และไมข ดั ตอ ศลี ธรรมอนั ดงี ามไมเ ปน ภยั ตอ สงั คม ๔. เปน เรอื่ งทจี่ ะนาํ ไปสขู อ ตกลงทจ่ี ะดาํ เนนิ การไดห รอื สามารถนาํ ผลของการโตว าที ไปใชในการแกปญ หาหรือใชป ระโยชนด านอ่ืนๆ ได (ควรหลกี เลย่ี งญัตติท่ขี าดลักษณะดงั กลาวมา เชน ญัตตทิ วี่ า ขีเ้ มา ดกี วา เจา ชู พอ คาดกี วา ขา ราชการ ฯลฯ ซ่งึ เปนญัตติทไ่ี มไ ดประโยชนไรส าระ) ๒. ประธานการโตวาทแี ละคณะผูตัดสินใจ ประธานการโตว าที เปน ผทู ําหนา ท่คี วบคุมการโตว าทใี หเปนไปตามแบบแผนและ กฎเกณฑตลอดท้ังขอตกลงตางๆ ประธานการโตวาทีจะมีผูชวยทําหนาที่ผูกํากับเวลา ของผูโตตามที่กําหนดกันไว ประธานการโตวาทีมหี นาทด่ี งั นี้ ๑. กลา วนําบอกญัตตแิ ละช้แี จงระเบยี บวธิ กี าร หลักเกณฑข องการโตว าที ๒. แนะนาํ คณะผโู ตท งั้ ฝา ยเสนอและฝา ยคา น แนะนาํ ผกู าํ กบั เวลาและคณะผตู ดั สนิ ๓. ช้แี จงรายละเอียดของกตกิ าตา งๆ ใหทุกฝายท่ีเก่ยี วของในการโตว าทีทราบ ๔. เชิญผูโตข ้ึนพูดทีละคนตามลาํ ดับ ๕. รวมคะแนน แจง ผลการตัดสิน และกลาวปดการโตวาที คณะผูต ัดสนิ คณะผูตัดสินจะเลือกผูท่ีมีประสบการณในการโตวาทีและมีความเช่ียวชาญในเรื่อง ท่ีนํามาเปน ญตั ติในการโตวาที อาจจะมี ๒ หรอื ๕ คน คณะผตู ดั สินมีหนาทใ่ี หค ะแนน ตดั สนิ ช้ีขาด การโตว าทีฝา ยใดทเ่ี สนอเหตุผล ความคิดทรรศนะทด่ี กี วา โดยไมต องถาม ความเห็นตอผูฟง ๓. คณะผูโ ตวาที คณะผูโต คือ กลมุ ๒ กลุม ท่ีมคี วามเห็นขดั แยงกัน ตกลงจะพูดแสดงความคดิ ทรรศนะของตนตอ สาธารณะหรอื ผฟู งท่ีสนใจ คณะผูโตจ ะแบง ออกเปน ๒ ฝาย คือ ฝา ย ที่เห็นดวยกับญัตติจะพูดสนับสนุนเรียกวา ฝายเสนอ ฝายที่ไมเห็นดวยหรือเปนผูมีความ คิดเห็นโตแ ยง เรยี กวา ฝายคา น ผโู ตแ ตล ะฝา ยจะมหี วั หนา คนหนง่ึ และมผี สู นบั สนนุ ฝา ยละ ๒ – ๓ คน แตล ะฝา ย จะมดี งั นี้ ฝายเสนอ ฝา ยคาน ๑. หวั หนาฝา ยเสนอ ๑. หวั หนาฝา ยคาน ๒. ผูส นบั สนุนฝา ยเสนอคนที่ ๑ ๒. ผสู นับสนนุ ฝายคานคนท่ี ๑ ๓. ผสู นบั สนุนฝายเสนอคนท่ี ๒ ๓. ผสู นับสนุนฝายคา นคนท่ี ๒ ๔. ผสู นบั สนนุ ฝายเสนอคนท่ี ๓ ๔. ผูสนบั สนนุ ฝา ยคา นคนที่ ๓
๓๘ หนังสอื เรยี นสาระความรูพื้นฐาน คณะผูโ ตวาทที ุกคนท้ังฝา ยเสนอและฝายคา นจะตองปฏิบตั ิดงั นี้ ๑. ปฏิบัติตามคําส่ังและคําชี้แจงของประธานอยางเครง ครดั ๒. ปฏิบตั ิตามกติกาของการโตวาทีอยา งเครงครัด ๓. รกั ษามารยาทในการพูดอยางเครงครดั เชน พูดใหส ภุ าพไมพ ูดกาวราว ยัว่ เยา ดูถูกฝา ยตรงขา มและงดเวน การพูดเร่อื งสว นตวั เปน ตน การจดั ลําดับและการพดู ของผโู ตว าที การจดั ลาํ ดบั และการพดู ของผโู ตว าทที งั้ สองฝา ยจะมกี ารจดั ลาํ ดบั กาํ หนดเวลาและ มแี นวการนําเสนอดังน้ี ลําดบั ท่ี ๑ หวั หนา ฝา ยเสนอ หัวหนาฝายเสนอจะไดรับเชิญข้ึนพูดเปนอันดับแรกโดยจะใหเปนผูเสนอประเด็น ขอบเขตของญตั ติ การใหน ยิ ามคาํ และทรรศนะทม่ี ตี อ เรอ่ื งทโ่ี ตว าทใี นครง้ั นน้ั วา เปน อยา งไร โดยจะบอกถึงขอเท็จจริง เหตุผล พรอมหลักฐานตางๆ มาสนับสนุน ปกติหัวหนา ทงั้ ๒ ฝา ยจะใชเ วลาพูดมากกวา ผูสนบั สนนุ เล็กนอ ย ลําดับท่ี ๒ หวั หนา ฝายคา น ๒บทที่ หัวหนาฝายคานจะไดรับเชิญข้ึนพูดเปนอันดับท่ี ๒ ตอจากหัวหนาฝายเสนอ หวั หนา ฝา ยคา นจะรวบรวมขอเสนอของหัวหนาฝายเสนอทุกขอทุกประเด็นมาคัดคานดวย การพดู เหตผุ ลและหลกั ฐานเพอื่ หกั ลา งใหไ ดท กุ ประเดน็ แลว จงึ เสนอความคดิ เหตผุ ลและหลกั ฐาน สนับสนนุ ความคิดของฝายคานไวใ หม ากทส่ี ดุ ลําดบั ท่ี ๓ – ๖ หรือ ๘ ผสู นับสนุนทัง้ สองฝา ย ตอ จากหวั หนา ฝา ยคา น กจ็ ะเปน หนา ทข่ี องผสู นบั สนนุ ฝา ยเสนอและฝา ยคา นสลบั กนั ไป โดยทกุ คนจะทาํ หนา ทส่ี นบั สนนุ ความคดิ และเหตผุ ลของฝา ยตนเอง คดั คา นหกั ลา ง ความคิดและเหตผุ ลของฝายตรงกนั ขา มในครบทุกประเด็น แลวกจ็ ะเสนอความคิดเหตุผล และหลักฐานตา งๆ สนบั สนนุ ฝายตนเอง ลาํ ดับสดุ ทาย เมอื่ ผสู นบั สนนุ ทงั้ ๒ ฝา ยพดู ครบทกุ คนแลว จะใหห วั หนา ทงั้ สองฝา ยมาพดู สรปุ อกี ครง้ั หนึ่ง โดยจะใหห ัวหนา ฝา ยคานเปนผสู รปุ กอนแลวจงึ ใหห ัวหนา ฝา ยเสนอสรุปเปน คน สดุ ทาย ๔. ผฟู ง ผฟู ง การโตวาทีเปน ผรู ับความรู ความคดิ ทรรศนะของผูโตวาทที ้งั สอง ฝา ย แลว จะตอ งใชว ิจารณญาณที่จะนําไปใชใหเกิดประโยชน ผูฟงการโตวาทีไมมีโอกาส ไดรวมแสดงความคิดเห็นเหมือนกจิ กรรมการฟง อภปิ รายประเภทอนื่ มแี ตเ พยี งตอ งปฏบิ ตั ิ ตนใหเปนผฟู ง ทดี่ เี ทานน้ั กิจกรรม กจิ กรรมท่ี ๘ ใหผ เู รยี นเขา รว มกจิ กรรมการโตว าทขี องกลมุ ในโอกาสสาํ คญั โดยเขา รว มเปน คณะผจู ดั คณะผโู ตห รอื อ่นื ๆ ตามความเหมาะสมเพ่ือฝก ฝนการพูด
รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> ๓๙ การเปนพิธกี ร ๒บทที่ พิธกี ร ในพจนานกุ รมบอกความหมายวา ผดู ําเนินการในพธิ ี ผูดาํ เนนิ รายการ ดงั การ ูพด นนั้ พิธีกรจงึ หมายถึง ผทู ําหนาทด่ี ําเนินรายการของงานที่จดั ข้ึนอยางมีพธิ กี าร เชน การ ประชมุ การสัมมนา การอภิปราย การไหวครู ฯลฯ พธิ ีกรจะเปนผูทําหนาท่ีบอกกลาว ใหผ ู เขา รว มพิธีไดท ราบถึงข้นั ตอนพธิ กี ารวา มอี ะไรบาง ใครจะเปนผูพดู ใครจะเปนผูแ สดง ใคร จะทําอะไร พิธีกรจะเปนผูแจงใหทราบนอกจากนี้พิธีกรจะทําหนาท่ีประสานงานกับทุกฝาย เพ่ือจะไดขอมูลที่แตละฝายจะดําเนินการและพิธีกรจะตองจัดและดําเนินการตามขั้นตอน กําหนดเวลาใหบรรลุ หากพิธกี รทาํ หนาท่บี กพรองก็จะทําใหเ กิดความเสยี หายได คุณสมบตั ขิ องผูทเ่ี ปนพิธีกร มดี ังน้ี ๑. เปนผทู ี่มบี คุ ลิกภาพดี รูปรางดสี งา มใี บหนา ยม้ิ แยม แจมใส รจู ักแตงกายให เหมาะสมกบั กาลเทศะ พิธหี รือรายการน้นั ๆ ๒. มีน้าํ เสียงนุมนวล นาฟง มลี ลี าจงั หวะการพดู พอเหมาะ ชวนฟง มชี วี ิตชีวา ๓. พูดออกเสียงถกู ตอ งตามอกั ขรวิธี ชดั เจน ออกเสียงคาํ ควบกลา้ํ ไดถ กู ตอง ๔. ใชภาษาดี เลอื กสรรถอยคาํ นาํ มาพูดใหผ ูฟง เขา ใจงาย สอ่ื ความหมายไดดี สั้น และกระชบั มีศิลปะในการใชภาษา ๕. มมี ารยาทในการพูดใหเกียรตผิ ูฟง ควบคุมอารมณไดด ี ๖. มมี นษุ ยสมั พนั ธท ด่ี ี มวี ธิ สี รา งบรรยากาศดว ยสหี นา ทา ทาง ลลี าและนา้ํ เสยี ง ฯลฯ ๗. เปน ผใู ฝใ จศกึ ษารปู แบบวิธกี ารใหมๆ มาใช มคี วามคิดสรางสรรค ยอมรบั ฟง ความคิดเห็นของบคุ คลอ่นื และพยายามพฒั นาปรบั ปรุงตนเองอยูเสมอ ๘. มคี วามรใู นรายละเอยี ด ขน้ั ตอน พธิ กี ารของกจิ กรรมทด่ี าํ เนนิ รายการเปน อยา งดี ดว ยการศกึ ษาประสานงาน ซักซอมสอบถามจากทุกฝา ยใหชดั เจนและแมนยาํ ๙. เปน คนมปี ฎภิ าณไหวพรบิ ดี มคี วามสามารถในการแกป ญ หาเฉพาะหนา ไดอ ยา ง ฉบั ไว ขน้ั ตอนการพดู ของพธิ กี ร การเปน พธิ กี รนน้ั มขี น้ั ตอนการพดู แตกตา งกนั ไปตามลกั ษณะของงาน ถา เปน งานทาง วชิ าการ เชน การประชมุ การสมั มนา การอภิปรายกจ็ ะมีขัน้ ตอนในการพูดลักษณะหนึ่ง ถา เปน งานของโรงเรยี นหรอื หนว ยงานอนื่ ทม่ี กี ารแสดงก็อาจจะมีขั้นตอนแตกตางจากงานทาง วิชาการบาง หรือถาเปนงานประเภทงานมหกรรมงานแสดงดนตรกี จ็ ะมขี น้ั ตอนการพดู ท่ี มีขอ แตกตา งในเชงิ เนือ้ หาบาง แตโดยทั่วไปพิธีกรจะมขี น้ั ตอนในการพดู ดังนี้ ๑. กลา วทักทายและปฏิสันถารกบั ผูฟง ๒. แจงวัตถปุ ระสงคหรือกลาวถงึ โอกาสของการจัดงาน ๓. แจงถึงกจิ กรรมหรือการแสดงทจ่ี ะจัดขึน้ วา มอี ะไร มขี น้ั ตอนอยางไร ๔. กลา วเชิญประธานเปดงาน เชิญผูกลา วรายงาน (ถาม)ี และกลา วขอบคณุ เมื่อ ประธานกลา วจบ
การพดู ๔๐ หนังสือเรียนสาระความรพู ื้นฐาน ๕. แจงรายการที่จะดําเนินในลําดับตอไป ถามีการอภิปรายก็เชิญคณะผูอภิปราย เพือ่ ดําเนนิ การอภิปราย ถา หากงานนน้ั มีการแสดงกแ็ จง รายการแสดง เชน ๖. พดู เชอ่ื มรายการหากมีการแสดงหลายชุดกจ็ ะตอ งมีการพดู เชือ่ มรายการ ๗. เมอื่ ทกุ รายการจบสน้ิ ลง พธิ กี รกจ็ ะกลา วขอบคณุ แขกผมู เี กยี รติ ผฟู ง และผชู ม ผทู ใ่ี หก ารชวยเหลอื สนบั สนุนงาน หากมีพธิ ปี ด พิธีกรก็จะตอ งดาํ เนนิ การจนพธิ ปี ด เสรจ็ เรยี บรอ ย กิจกรรม กจิ กรรมที่ ๙ ๑. ใหผ เู รยี นดแู ละฟง การพดู ของพธิ กี รในรายการตา งๆ ทางโทรทศั นแ ละวทิ ยุ เพอ่ื สงั เกตขน้ั ตอนวธิ กี ารและเทคนิคตางๆ ของพิธกี รเพอ่ื เปนตัวอยาง จะไดน ําสว นดี มาฝกและใชเ ม่ือไดทาํ หนาที่พธิ ีกร ๒บทที่ ๒. ในโอกาสตา งๆ ทก่ี ลมุ หรอื สถานศกึ ษาจดั งานใหผ เู รยี นใชโ อกาสฝก ทาํ หนา ที่ พิธีกร เพอ่ื จะไดฝก ทักษะ การพดู เปน พิธีกร หากจะใหเพอ่ื นไดชว ยวจิ ารณและใหครู ประจํากลุม ใหคําแนะนํากจ็ ะทําใหพัฒนาการพดู เปนพิธีกรไดดี ผูมีมารยาทดใี นการพูด การมมี ารยาทในการพดู กจ็ ะคลา ยคลงึ กบั ลกั ษณะการพดู ทด่ี ดี งั ทไ่ี ดก ลา วในตอนตน แลว ซง่ึ อาจประมวลไดดังนี้ ๑. ผูพดู เปน ผทู ี่ถา ยทอดความรูสึก ความคดิ เห็น ขอ เทจ็ จริง ตลอดจนทัศนคติ ของตนไปสูผ ูฟง โดยสอื่ ทางภาษา เสยี ง อากปั กริ ยิ า และบคุ ลกิ ภาพ ใหม ปี ระสทิ ธภิ าพทส่ี ดุ ผพู ดู จะตอ งมมี ารยาทและคณุ ธรรมในการพดู และผพู ดู เองตอ งมกี ารเตรยี มตวั มคี วามรู และ ประสบการณในเรื่องที่จะพูดอยางดี และตองรวบรวมเรียบเรียงความรเู หลา นน้ั ใหเ ปน ระบบ และถา ยทอดใหผ ฟู ง เขา ใจงา ย และชดั เจน ผพู ดู เองตอ งมที กั ษะในการพดู มคี วามสนใจทีจ่ ะ พฒั นาบคุ ลิกภาพอยูเสมอ เปนการสรา งความมัน่ ใจใหผ ูพูดเอง ๒. เรอื่ งและสาระทพี่ ดู ตอ งมปี ระโยชนต อ ผฟู ง ควรเปน เรอ่ื งทนั สมยั เนอื้ หาชดั เจน ผพู ูดตอ งขยายความคิดและยกตัวอยา งใหช ัดเจน ๓. ผูพูดตองรูจักกลมุ ผูฟง กอนลวงหนา ทง้ั อาชพี วยั เพศ ความสนใจของผฟู ง ฯลฯ รวมท้ังจุดมุง หมายในการพูด เพือ่ จะไดเตรยี มตวั และเนือ้ หาไดถ ูกตอ งนา สนใจ ๔. ผูพ ดู ตองคนควา หาความรู และประมวลความคิดท้งั หมด แยกแยะใหไ ดว า ความคิดหลกั คอื อะไร ความคิดรองคืออะไร และควรหาสิ่งสนบั สนนุ มาประกอบความคิด
รายวิชาภาษาไทย (พท31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> ๔๑ นน้ั ๆ เชน เหตกุ ารณทร่ี ับรกู ันไดทัว่ ไป หรอื บุคคลท่ีมชี อื่ เสยี ง ฯลฯ พรอ มกันนนั้ ถา มกี าร อา งองิ เร่อื งทม่ี าประกอบการพดู ทผี่ ูพ ูดตองบอกแหลง ท่ีมาดวย ๕. การจดั ระเบยี บ และวางโครงเรอ่ื ง ตอ งเตรยี มใหด เี พอ่ื จะไดไ มพ ดู วกวน เพราะ มฉิ ะนั้นจะทาํ ใหก ารพูดไมนาสนใจ และอยาลืมวาในการพูดแตล ะครงั้ ตอ งใหค รอบคลมุ จุด มุงหมายใหครบถวน ๖. ผูพูดตองเราความสนใจของผูฟงดวยการใชภาษา เสียง กิริยาทาทาง และ บคุ ลกิ ภาพสว นตนเขา ชว ยใหผ ฟู ง ฟง อยา งตงั้ ใจ และผพู ดู ตอ งพรอ มในการแกป ญ หาเฉพาะ หนาที่อาจเกิดขึน้ ดว ย กิจกรรม ๒บทท่ี กจิ กรรมท่ี ๑๐ การ ูพด ผเู รยี นลองประเมนิ ตนเองวา ทา นสามารถเปน นกั พดู ระดบั ใด ถา กาํ หนดระดบั A B C และ D โดยทา นเปน ผูต ั้งมาตรฐานเองดว ย และถาไดร ะดบั C ลงมา ทานคดิ จะปรับปรงุ ตนเองอยา งไรบา งหรอื ไม
๔๒ หนังสือเรียนสาระความรพู ื้นฐาน บทท่ี ๓ การอาน สาระสาํ คญั การอานเปนการแปลความหมายของตัวอักษรออกมาเปนความคิดและนําไปใช ตัดสนิ ใจแกปญ หา และสรา งวิสยั ทัศนในการดําเนนิ ชวี ติ และมนี ิสัยรกั การอาน ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวัง ผูเรียนสามารถ ๑. จับใจความสรุปความ ตีความ แปลความและขยายความเร่ืองที่อา น ๒. วิเคราะห วิจารณความสมเหตุสมผล ความเปนไปไดและลําดับความคดิ ของเรอ่ื งทอี่ านได ๓. เขา ใจความหมายของภาษาถนิ่ สํานวน สภุ าษติ ในวรรณกรรมทอ งถิน่ ๔. เลอื กอา นหนงั สือ จากแหลงความรู เปน ผูมีมารยาทในการอา นและรกั การอาน ขอบขายเน้ือหา เร่อื ง ๑ ความสาํ คัญของการอา น เร่อื ง ๒ วจิ ารณญาณในการอาน เรอ่ื ง ๓ การอา นแปลความ ตีความ ขยายความ จบั ใจความหรอื สรปุ ความ เรื่อง ๔ วรรณคดี เรือ่ ง ๕ หลกั การวิจารณวรรณกรรม เรอ่ื ง ๖ ภาษาถิน่ เรือ่ ง ๗ สํานวน, สภาษติ เร่ือง ๘ วรรณกรรมทอ งถน่ิ
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
