โครงสร้างลักษณะสิ่งมีชีวิตในแหล่งที่อยู่ 1

โรงเรียนวดั เทพชมุ นุม รายวชิ าวิทยาศาสตร์ ชน้ั ประถมศกึ ษาปีท่ี 5 หนว่ ยท่ี 6 สง่ิ มีชีวติ กบั สงิ่ แวดล้อม เรอื่ ง โครงสร้างลักษณะสง่ิ มีชีวติ ในแหลง่ ที่อยู่ (1) ผสู้ อน : ครูพัชรี วรรัตนานรุ ักษ์ (ครูไก่)

แนวคิดสาคัญ ส่ิงมีชีวิตแต่ละชนิดจะอาศัยอยู่ตามท่ีต่างๆ ซ่ึงอาจมี ส่ิงแวดล้อมแตกต่างกัน ดังนั้นส่ิงมีชีวิตจึงต้องปรับตัวด้านโครงสร้าง และลกั ษณะของรา่ งกายใหเ้ หมาะสมกับการดารงชีวิตในแต่ละ แหล่งท่ีอยู่ สิ่งแวดล้อมในแต่ละแหล่งท่ีอยู่ประกอบด้วยสิ่งมีชีวิตและ ส่ิงไม่มีชีวิต สิ่งมีชีวิตหลายชนิดท่ีอาศัยอยู่ร่วมกันในแหล่งที่อยู่หน่ึงๆ นอกจากจะมีความสัมพันธ์กับส่ิงมีชีวิตด้วยกันในด้านต่างๆ แล้ว ยังมี ความสัมพันธ์กับสิ่งไม่มีชีวิตด้วยเราจึงควรตระหนักและช่วยกันดูแล รักษาส่ิงแวดล้อมให้มีสภาพท่ีเหมาะสมกับการดารงชีวิตของสิ่งมีชีวิต ตลอดไป

หม้อข้าวหม้อแกงลงิ เป็นพืชทีส่ ามารถสร้างอาหารเองได้ และเจริญเติบโตไดใ้ นดิน ที่ขาดธาตุอาหารบางชนิด เน่ืองจากมีการปรับรูปร่างของใบบางใบให้มีลักษณะ เป็นรูปทรงกระบอกไว้ดักจับแมลง ภายในกระบอกจะมีการสร้างน้าย่อย เพ่ือย่อย แมลงท่ีตกลงไป ท้าใหห้ มอ้ ข้าหมอ้ แกงลงิ ไดธ้ าตุอาหารทดแทนอยา่ งเพยี งพอ

ขั้นสร้างความสนใจ ส่ิงมีชีวติ ท่ีอาศยั อยใู่ นสระน้า มีความสมั พนั ธ์กนั หรือไม่

ขัน้ สร้างความสนใจ 1. เปด็ มโี ครงสรา้ งและลกั ษณะอย่างไรทีเ่ หมาะสมกบั การด้ารงชวี ติ ทงั บนบกและในน้า โครงสร้างและลักษณะนนั มคี วามเหมาะสมอยา่ งไร 5

คาตอบ เปด็ เปน็ สัตวป์ กี อยใู่ นวงศ์ นกเปด็ น้า มีขนเปน็ มัน เรยี งเป็นแพ นา้ ไมเ่ กาะขน มปี ากแบน ตนี แบน ระหว่างนิวมีพงั ผืดยดึ ติดกนั เพ่ือสะดวกในการวา่ ยนา้ เม่ืออยใู่ นนา้ จะว่ายน้าเกง่ ใช้ปากหาปลา กินปลาและพชื เลก็ ๆเปน็ อาหาร 6

2. สงั เกตรปู และตอบคา้ ถามตอ่ ไปนี

2.1 สง่ิ มีชีวติ มคี วามสมั พันธ์กับส่งิ มีชีวติ อยา่ งไรบา้ ง ตอบ 1. ความสัมพันธ์ด้านที่อยู่อาศัย 2. ความสัมพนั ธ์ด้านแหลง่ อาหาร 3. ความสัมพนั ธ์ดา้ นแหล่งสืบพันธุ์และเลียงดูลูกออ่ น 4. ความสมั พันธ์ดา้ นแหล่งหลบภยั

2.2 สงิ่ มชี ีวติ มีความสมั พนั ธก์ บั สง่ิ ไม่มีชวี ติ อยา่ งไรบา้ ง ตอบ ใช้แสงในการสร้างอาหาร ใช้น้าในการด้ารงชวี ติ เป็น แหลง่ ทอี่ ยู่อาศยั ใช้แร่ธาตุในดนิ เพื่อการเจริญเติบโตของพชื ใช้อากาศในการหายใจ และอุณหภมู ใิ นแตล่ ะบรเิ วณมีผลตอ่ การดา้ รงชวี ิต

3. เขียนโซ่อาหารแสดงความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมชี ีวิต 4 ชนิดนี ได้อย่างไร พรอ้ มระบบุ ทบาทหน้าทีข่ องสงิ่ มีชวี ติ ในโซอ่ าหาร

ตอบ เขียนโซ่อาหารได้ ดงั นี ผู้ผลติ ในโซ่อาหาร ไดแ้ ก่ ตน้ ข้าว ผบู้ รโิ ภคในโซ่อาหาร ไดแ้ ก่ หนู งู และเหย่ยี ว

4. ถา้ สง่ิ แวดล้อมมลี กั ษณะดังรูป จะสง่ ผลอยา่ งไรต่อส่งิ มชี วี ิตใน ส่ิงแวดล้อมนัน และเราจะดูแลรกั ษาสิ่งแวดล้อมได้อยา่ งไร

ส่ิงแวดล้อมดังรปู สง่ ผลต่อส่ิงมชี วี ิต คอื ตอบ น้าเนา่ เสยี สง่ กลิ่นเหม็น ปลาตาย เราจะดูแลรักษาส่ิงแวดลอ้ มได้ ดังนี ตอบ ไมท่ งิ ขยะและสิ่งปฏิกลู ลงในแม่นา้

ขนั สา้ รวจและคน้ หา นกั เรียนต้งั คาถามท่ีสงสยั ไวว้ า่ อยา่ งไร นกั เรียนไดเ้ รียนรู้อะไรบา้ ง สิ่งมีชีวิตและส่ิงไม่มีชีวิตเม่ือมา อยู่ ใ นบ ริเ วณ เ ดี ย ว กั น จ ะ เ กิ ด ความสัมพันธ์ที่มีลักษณะแตกต่าง กนั ไปในแต่ละแหล่งทอ่ี ยู่

บรเิ วณทีส่ ิ่งมีชีวติ หรอื กล่มุ สิง่ มีชวี ติ อาศัยอยู่เรียกวา่ แหล่งทอ่ี ยู่ สิ่งมชี ีวติ ใชแ้ หลง่ ทอี่ ย่เู ป็น ∙ แหลง่ ทอ่ี ยูอ่ าศัย ∙ หลบภยั ∙ เล้ยี งลกู ออ่ น ∙ ใชอ้ ากาศในการหายใจ

แหล่งทอี่ ยู่บนบก แหล่งทอี่ ยูใ่ นน้ำ

บริเวณโรงเรียนมีแหล่งทอ่ี ยู่ใดบ้าง เราลองมาสารวจ แหล่งทอี่ ยู่บริเวณโรงเรียนกนั

สารวจแหล่งที่อยขู่ องสิ่งมีชีวิตบริเวณโรงเรียนวา่ มีแหล่งที่อยใู่ ด แต่ละแหล่ง ท่ีอยมู่ ีส่ิงมีชีวิตชนิดใด และสิ่งมีชีวติ น้นั ๆ ไดร้ ับประโยชนใ์ ดจากแหล่งที่อยู่

ขน้ั อธบิ าย แนวคำถำม 1. นกั เรียนพบแหลง่ ทอี่ ยใู่ ดบรเิ วณโรงเรยี น แนวคา้ ตอบ สนามหญ้าและสระนา้ 2. แหล่งที่อยู่ทนี่ ักเรยี นพบมสี งิ่ มชี วี ิตชนดิ ใด แนวค้าตอบ สนามหญา้ มหี ญา้ กบ มด และแมลงปอ สระนา้ มีปลา บวั และผกั ตบชวา

ขน้ั ขยายความรู้ แนวคำถำม 3. นกั เรยี นชอบแหลง่ ท่ีอยใู่ ดทีส่ า้ รวจมากที่สดุ และสิ่งมีชวี ิต ได้รับประโยชนใ์ ดจากแหล่งที่อยู่ แนวคาตอบ สระน้า โดยปลามีสระน้าเปน็ แหล่งที่อยู่อาศัย หลบภัย เลยี งลูกออ่ น และใชอ้ ากาศในการหายใจ บวั และผักตบชวามีสระน้า เป็นแหล่งทีอ่ ยูอ่ าศัย ใช้อากาศในการหายใจ และแหล่งอาหาร

ข้นั การประเมิน นักเรียนได้เรียนรู้อะไรบ้าง เรามาตรวจสอบความเข้าใจกนั 1. แหล่งที่อยใู่ ดท่ีมีส่ิงมีชีวติ อาศยั อยมู่ าก แนวคาตอบ ป่ าชายเลน 2. แหล่งที่อยใู่ ดที่มีสิ่งมีชีวิตอาศยั อยนู่ อ้ ย แนวคาตอบ ทะเลทราย

สรุป แหล่งทอ่ี ยู่ คือ บริเวณที่ส่ิงมีชีวติ หรือกลุม่ ส่ิงมีชีวติ อาศยั อยู่ เรียนรู้เกี่ยวกบั ประโยชน์ต่อส่ิงมชี ีวติ ประเภทของแหล่งทอ่ี ยู่ ใชเ้ ป็น แหล่งที่อยู่อาศัย แบ่งเป็น แหล่งที่อย่บู นบก หลบภยั แหลง่ ที่อยู่ในน้า เลยี งลกู อ่อน ใช้อากาศในการหายใจ

โรงเรียนวดั เทพชุมนุม รายวชิ าวทิ ยาศาสตร์ ช้นั ประถมศกึ ษาปีที่ 5 หน่วยที่ 6 ส่งิ มชี วี ิตกับสิ่งแวดลอ้ ม เรื่อง โครงสร้างลกั ษณะสิง่ มีชีวติ ในแหล่งท่ีอยู่ (2) ผสู้ อน : ครพู ชั รี วรรัตนานรุ ักษ์ (ครูไก่)

ขนั สรา้ งความสนใจ การปรับสีตัวของจิง้ จกให้เข้ากับ บรเิ วณท่อี าศัยอยเู่ รียกว่าอะไร

1.1 กำรปรบั ตวั ของสงิ่ มชี วี ติ ใหเ้ ขำ้ กบั สภำพแวดลอ้ ม สงิ่ มชี วี ติ ทกุ ชนิดมกี ารปรบั ตวั ใหเ้ หมาะสมกบั สภาพแวดลอ้ มทอี่ าศยั อย่เู สมอ เพอื่ กำรอยู่ รอดและดำรงพนั ธุต์ อ่ ไปได ้

1.1 กำรปรบั ตวั ของสงิ่ มชี วี ติ ใหเ้ ขำ้ กบั สภำพแวดลอ้ ม ตกั๊ แตนใบไม้ มีรูปรา่ งคล้ายกบั ใบไมท้ ี่ อาศัยอยู่ เพอ่ื พรางศัตรูและลอ่ เหยอื่ ให้เข้ามาใกล้

1.1 กำรปรบั ตวั ของสงิ่ มชี วี ติ ใหเ้ ขำ้ กบั สภำพแวดลอ้ ม จงิ้ จก สามารถปรับสีตัวตามผนัง หรือเพดานที่อาศัยอยู่ ถ้าอยู่ ต า ม ตึ ก ท่ี มี สี ข า ว จิ ง จ ก ก็ จ ะ ปรับสีตัวเป็นสีขาว แต่ถ้าอยู่ ตามบ้านไม้ จะปรับสีตัวเป็นสี น้าตาล

1.1 กำรปรบั ตวั ของสงิ่ มชี วี ติ ใหเ้ ขำ้ กบั สภำพแวดลอ้ ม ผกั ตบชวำ เป็นพืชน้า มีก้านใบพอง ออก เป็นกระเปาะ ภายในมี ช่องอากาศจ้านวนมาก ท้า ให้น้าหนักเบา ลอยอยู่เหนือ น้าได้

1.1 กำรปรบั ตวั ของสงิ่ มชี วี ติ ใหเ้ ขำ้ กบั สภำพแวดลอ้ ม โกงกำง เป็นพืชท่ีอาศัยอยู่ตามป่า ชายเลนมีรากจา้ นวนมากไว้ค้า จนุ บางส่วนโผลม่ าจากดินเพอ่ื ไวห้ ายใจเวลา นา้ ทะเลขึนทว่ ม ดินชายเลน

1.1 กำรปรบั ตวั ของสงิ่ มชี วี ติ ใหเ้ ขำ้ กบั สภำพแวดลอ้ ม อูฐ อาศัยอยูใ่ นทะเลทราย มี หนอกเพอ่ื สะสมอาหารไวใ้ ช้ มขี ายาว มขี นเกรยี น ทา้ ให้ ระบายความร้อนได้ดี

1.1 กำรปรบั ตวั ของสงิ่ มชี วี ติ ใหเ้ ขำ้ กบั สภำพแวดลอ้ ม ปลำ อาศยั อยู่ในน้า มีครีบ แ ล ะ ห า ง ช่ ว ย ใ น ก า ร เคลื่อนที่ในน้า และมี เหงอื กส้าหรบั หายใจ

1. ชวี ติ สมั พนั ธ ์ 1.1 กำรปรบั ตวั ของสงิ่ มชี วี ติ ใหเ้ ขำ้ กบั สภำพแวดลอ้ ม กระบองเพชร เปล่ียนใบเป็ นหนาม เพื่อ ลดการคายน้าและป้องกนั สตั ว์ มา กดั กิน รวมท้งั มีลาตน้ อวบน้า เพ่ือ เก็บสะสมน้าไวภ้ ายในลาตน้ ทา ใ ห้ส า ม า รถ ด า ร ง ชี วิ ต อ ยู่ใ น สภาพแวดลอ้ มท่ีแหง้ แลง้ ได้

1.1 กำรปรบั ตวั ของสงิ่ มชี วี ติ ใหเ้ ขำ้ กบั สภำพแวดลอ้ ม หมขี ำว มีขนยาวและหนาปกคลุมทว่ั ร่างกาย และมีช้นั ไขมนั ใตผ้ ิวหนัง เพื่อสร้างความอบอุ่นให้แก่ร่างกาย ท า ใ ห้ ส า ม า ร ถ ด า ร ง ชี วิ ต อ ยู่ ใ น สภาพแวดลอ้ ม ท่ีหนาวเยน็ ได้

แนวคำถำม 1. เพราะเหตุใดตกั๊ แตนใบไมจ้ ึงปรับตวั ใหม้ ีรูปร่างคลา้ ยกบั ใบไม้ ท่ีอาศยั อยู่ เพราะต้องการพรางตวั จากศตั รแู ละลอ่ เหยอ่ื ให้เขา้ มาใกล้ 2. เพราะเหตุใดผกั ตบชวาจึงลอยอยเู่ หนือน้าได้ เพราะมีก้านใบพองออกเป็นกระเปาะ ภายในมีช่องอากาศ จ้านวนมาก ท้าใหม้ นี า้ หนักเบา สามารถลอยอยู่เหนือนา้ ได้