คู่มือพื้นที่ต้นแบบ 8 พท ภาคเหนือตอนล่าง

103บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพื้นทีป่ ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนล่าง ชุมชนในเขตเมืองมีสถานการณ์ทางสังคมที่เช่ือมโยงไปกบั การเปล่ยี นแปลงทีร่ วดเร็ว วถิ ชี วี ติ ความ ความร้สู ึกนกึ คิดของผู้คนในเมืองน้นั ต้องปรับไปพรอ้ มกบั การทำ� มาหากิน และระบบเศรษฐกจิ ในพนื้ ที่ บริบทของชมุ ชน เมือง มคี วามหลากหลายอีกทั้งเป็นเง่ือนไขที่ทำ� ให้หลายครอบครวั ปรับตัวล�ำบาก และปัญหาทางสงั คมทีเ่ กิดข้นึ ในพนื้ ท่ี ก็ซบั ซอ้ นรนุ แรงกว่าชนบท เพราะว่าระบบความสมั พนั ธภ์ ายในชุมชนมีความเปราะบาง วัฒนธรรมชมุ ชนออ่ นแอลงไป ตามการเปล่ียนแปลงปญั หาทีเ่ กิดขึ้นในครอบครัว หรือเกิดขึน้ กบั สมาชิกชุมชนจึงเป็นปัญหาของใครของมัน สว่ นความ รว่ มมือในการแก้ไขปญั หาทเ่ี กิดขนึ้ ต่างจากอดตี ทีผ่ า่ นมา ยง่ิ เป็นปัญหาทีม่ ีความอ่อนไหวเช่น ปัญหายาเสพติดจึงเป็น เรือ่ งยากที่ต้องพรอ้ มใจร่วมมือกันแก้ไขหาทางออกจากปัญหากนั อย่างจรงิ จัง ตะพานหนิ ในวนั ทเ่ี ปลี่ยนแปลง เมษายน พ.ศ.2483 ทางราชการไดย้ กฐานะกิ่งอ�ำเภอตะพานหนิ ขน้ึ เปน็ อำ� เภอตะพานหิน ชีวติ ของผใู้ นคน ในพน้ื ทีเ่ ปล่ียนแปลงไปอยา่ งรวดเรว็ ตะพานหนิ เป็นเสน้ ทางผา่ นของขบวนรถไฟสายเหนอื และอยู่ติดรมิ แมน่ ้ำ� น่าน การทำ� มาคา้ ขายร่งุ เรือง เศรษฐกิจในพืน้ ทเ่ี ตบิ โตอย่างรวดเร็วในตัวอ�ำเภอมตี ลาด รา้ นคา้ และบ้านเรือนหนาแนน่ ข้นึ ทางราชการจงึ ตั้งใหเ้ ปน็ เทศบาลต�ำบลตะพานหนิ ในเขตทอ้ งทีต่ ำ� บลตะพานหิน เมอ่ื วันที่ 26 ธนั วาคม พ.ศ.2487 ผา่ นไป 37 ปี ความเจรญิ ของเมอื งขยายตวั ข้นึ เมื่อวันท่ี 18 ธันวาคม พ.ศ.2524 ไดม้ กี ารขยายเขตเทศบาลตำ� บล ตะพานหินตามการขยายตวั ของชมุ ชนโดยครอบคลุมมาถงึ บางสว่ นของต�ำบลห้วยเกตุบางสว่ นของต�ำบลหนองพะยอม และบางส่วนของต�ำบลงิ้วราย และได้ยกฐานะเป็นเทศบาลตำ� บลตะพานหนิ 1 ในวนั ที่ 24 กันยายน พ.ศ.2538 จนถงึ ปจั จุบนั โดยในอดตี เทศบาลเมอื งตะพานหินมคี วามส�ำคัญต่อการคมนาคมเป็นอย่างมาก เพราะมที างหลวงแผน่ ดิน หมายเลข 113 ที่เช่อื มต่อกับจงั หวัดเพชรบรู ณ์ และมีสถานีรถไฟตะพานหนิ ซึ่งเป็นสถานีรถไฟขนาดใหญ่ จำ� นวน 1 ท่มี า: วกิ ิพีเดีย https://th.wikipedia.org/wiki/อำ� เภอตะพานหิน

104 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพน้ื ทป่ี ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนล่าง 5 ชานชาลา มที ่าเทยี บเรอื นตะพานหิน ซ่ึงเป็นสถานขี นส่งสนิ คา้ ทางน�้ำซงึ่ ต้ังอยูร่ มิ แมน่ ำ้� น่าน เป็นเส้นทางสัญจรและ คา้ ขายทีส่ ำ� คัญของเทศบาล ตะพานหินเปน็ อ�ำเภอท่ีเจรญิ มากอ�ำเภอหน่ึงของจงั หวัดพิจติ ร ในเขตเทศบาลตำ� บลตะพานหนิ เปน็ ศูนยก์ ลาง การคา้ ของจงั หวัดพจิ ิตรและจังหวัดใกล้เคียง มีตลาดร้านคา้ บ้านเรอื นคับค่ัง แบ่งการปกครองออกเป็น 16 ชมุ ชน จาก ขอ้ มูลประชากรปี 25632 ในเขตเทศบาลตำ� บลตะพานหนิ มจี ำ� นวนครัวเรือนทัง้ ส้นิ 56,079 ครัวเรอื น มจี �ำนวนประชากร รวม 128,689 คน โดยแบง่ ออกเป็นผ้ชู าย 78,572 คน และผหู้ ญงิ 87,423 คน ซงึ่ มีสัดสว่ นของผูห้ ญงิ มากกวา่ ผชู้ าย โดยมีประชากรท่มี อี ายุตำ�่ กวา่ 15 ปี จ�ำนวน 30,058 คน แบง่ เปน็ ผู้ชาย 15,003 คน หญิง 15,055 คน ในเขตเทศบาล มปี ระชากรจากหลากหลายพนื้ ทเี่ ข้ามาอาศยั อยซู่ ่งึ มที ัง้ ทเ่ี ป็นคนสญั ชาติไทยและไม่มสี ัญชาติ จากขอ้ มลู พบวา่ มจี ำ� นวน 91 ครัวเรือนจาก มีประชากรจ�ำนวน 120 คน ที่ไม่มสี ัญชาตไิ ทย จากขอ้ มูล การสำ� รวจของสำ� นักงานเทศบาลตะพานหิน เมือ่ วันที่ 6 มถิ ุนายน 2562 พบความหนาแน่นของประชากรในเขตเทศบาลเฉล่ีย 2,699 คนตอ่ ตารางกโิ ลเมตร จากข้อมลู ส�ำนักงานคณะกรรมการส่งเสรมิ การลงทุน ระบุคา่ จ้างรายวนั ข้นั ต�่ำของจงั หวดั พจิ ติ รเมือ่ ปี พ.ศ.2563 เฉลย่ี 315 บาท/ คน/วัน “ลงุ คดิ วา่ การเปล่ยี นแปลงของชมุ ชนในตะพานหินมที ัง้ ดีและมีเรื่องท่ตี ้องคดิ หนัก ซงึ่ บางคนท่ีมีอาชีพมธี ุรกจิ ก็ทำ� มาหากินงา่ ย เพราะคนมันเยอะขายของไดส้ นกุ ดตู อนเชา้ มืดตลาดเทศบาลมีแตพ่ ่อค้า แม่คา้ เมื่อกอ่ นคนซื้อของ เดนิ กนั เตม็ ตลาด แต่การเปลยี่ นแปลงก็มปี ญั หาตามมามากมาย คนจนในเมอื งก็เยอะขึ้น คนตกงานก็มใี หเ้ หน็ เต็ม ไปหมด ตะพานหนิ มีทง้ั สองภาพให้เหน็ ยง่ิ ปญั หายาเสพตดิ และปญั หาวัยรนุ่ ยง่ิ น่าเปน็ ห่วง” ความคิดเหน็ ของคณุ ลงุ วัย 70 ปี ทอ่ี าศัยอยูใ่ นเขตเทศบาลตะพานหนิ 2 ที่มา: ส�ำนักงานสถติ ิแหง่ ชาติ https: www.nso.go.th/sites/2014/Pages/ส�ำรวจ/ด้านสงั คม/ประชากรและสังคม/ขอ้ มลู พน้ื ฐานของครวั เรือน.aspx

105บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพนื้ ทป่ี ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนลา่ ง ชุมชนพร้อมใจเปน็ หน่งึ ใน 16 ชุมชน ในเขตเทศบาลเมืองตะพานหนิ มีบริบทชุมชนทม่ี คี วามแออดั ชีวิตของ ประชาชนในพ้นื ทม่ี ีความแตกต่างหลากหลาย มบี า้ นหลงั ใหญ่และบ้านท่เี กา่ โทรมพรอ้ มจะพงั กห็ ลายหลงั ผู้คนในพืน้ ท่ี มคี วามแตกตา่ งทางฐานะ ชุมชนพร้อมใจมหี ลายหลงั คาเรอื นทเี่ ขา้ องค์ประกอบของการเป็นคนจนในชุมชนเมอื งซงึ่ เปน็ ผลมาจากการขยายตวั ของเมอื ง ซง่ึ ไม่ไดส้ ง่ ผลเชิงบวกแตเ่ พยี งอยา่ งเดยี ว โดยเฉพาะอย่างย่งิ หากการพฒั นาดำ� เนินไป อยา่ งไมส่ มดลุ หลายเทศบาลเมอื งตา่ งตอ้ งเผชญิ ปัญหา \"คนจนเมือง\" คนกลมุ่ นี้มีวิถีชีวิตอยู่ในชุมชนแออดั ซึ่งหลาย ครอบครัวจ�ำเปน็ ตอ้ งบุกรกุ พ้ืนทวี่ า่ งเปลา่ หรือทสี่ าธารณะต่างๆเพราะไมม่ ีทีอ่ ยู่อาศยั และพนื้ ทีท่ �ำกนิ ตง้ั แต่ต้นเมอ่ื อยู่กนั เปน็ ชมุ ชนแออดั แลว้ กม็ ักจะขยายชมุ ชนใหญโ่ ต ชาวบ้านหลายครวั เรือนตอ้ งเผชิญความขัดแย้งในเรื่องการไลร่ ้ือพ้ืนท่ี เพราะเมื่อมีการพัฒนาเมอื งมากข้ึน เจา้ ของทด่ี ินทเ่ี ล็งเหน็ โอกาสในการพัฒนาพื้นท่ี เหน็ ประโยชน์จากพนื้ ทเ่ี หลา่ น้ัน กจ็ ะเขา้ มาไล่รือ้ ท่ีอาศยั ของคนจนเมอื งกลุม่ น้ี เมอื่ ชมุ ชนถูกไล่ร้อื คนกลมุ่ นก้ี ็ต้องบุกรกุ พนื้ ทใ่ี หม่กลายเป็นปญั หาการ ไร้ท่ีอยู่ซ�้ำซ้อน และตามมาดว้ ยปัญหาทางสังคม รวมทั้งปญั หายาเสพตดิ จากการแลกเปลี่ยนมุมมองและร่วมวิเคราะห์สถานการณ์ทางสังคมในพื้นท่ีของผู้น�ำชุมชนและหน่วยงาน ท่เี ก่ียวข้องในพน้ื ทีเ่ ทศบาลเมอื งตะพานหนิ พบว่า 5 ปญั หาทางสงั คมที่ผู้นำ� ชุมชนร้สู ึกหนกั ใจ คือ ปญั หาท่ี 1 : ปญั หาความขัดแยง้ ทางการเมืองในทอ้ งถ่ิน ท่อี าจสง่ ผลท�ำให้เกดิ ความแตกแยกของผนู้ �ำชมุ ชน ปัญหาท่ี 2 : ปญั หาท่ีท�ำกิน และท่อี ย่อู าศัยทไี่ มม่ ีเอกสารสิทธิ การท�ำมาหากนิ ล�ำบาก ปญั หาท่ี 3 : ปัญหาครอบครวั พ่อแม่แยกทางกนั เดก็ ตอ้ งอยกู่ บั คนแกห่ รอื อาศยั อยู่กับญาติ ปัญหาที่ 4 : ปญั หาเดก็ ไม่ไดเ้ รยี นหนงั สือ เดก็ จบใหมต่ กงาน ปัญหาท่ี 5 : ปญั หาการแพร่ระบาดของยาเสพตดิ ทเี่ ชอื่ มโยงกับกลุ่มผลประโยชน์

106 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ทปี่ ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง ชุมชนพรอ้ มใจ: ทบทวนสถานการณ์ทางสงั คมและปัญหายาเสพติด ปญั หายาเสพตดิ ในอดีต ยอ้ นหลงั ไปเมอื่ หลายปกี อ่ นคนในชมุ ชนมกี ารใชย้ าเสพตดิ เพอื่ ใหม้ แี รงทำ� งานเพอื่ ใหไ้ ดเ้ งนิ มาเลยี้ งตวั เองและ ครอบครวั ผู้เสพไม่ได้สร้างปัญหาและไมส่ ่งผลกระทบต่อคนในครอบครัวหรือคนในพ้ืนที่ ทำ� ใหป้ ญั หายาเสพติดไมไ่ ด้ ถูกมองวา่ เป็นปญั หาทห่ี นกั ใจ เพราะหลายครอบครวั ก็มีสมาชกิ ในบา้ นทเ่ี สพยาเสพติด เสพแลว้ กท็ ำ� งานหลายคนจงึ รู้สึกเฉยๆเพราะเห็นภาพการใช้ยากลายเปน็ เร่ืองปกตินานๆทจี ะมีหนว่ ยงานภาครฐั เขา้ มารณรงค์ให้ความรคู้ วามเข้าใจ ในชุมชน แตเ่ มอ่ื เวลาเปล่ยี นการแพรร่ ะบาดของยาเสพติดท้งั ตัวยา การออกฤทธ์ิ รวมถงึ ผลกระทบและการเข้าไป เกีย่ วข้องกบั ผลประโยชน์มีความรุนแรงขน้ึ มีกลมุ่ เด็กและเยาวชนเขา้ สูว่ งจรยาเสพตดิ เพิม่ มากข้ึนทง้ั เปน็ ผเู้ สพ และ พร้อมยกระดบั พฤตกิ รรมเปน็ คนสง่ ยาสูน่ กั คา้ รายยอ่ ย ปญั หายาเสพตดิ ขยายตวั ในทกุ ชมุ ชนในเขตเทศบาลเมอื งมีฐาน ขอ้ มลู จากหนว่ ยงานราชการทส่ี ะท้อนใหเ้ ห็นว่าพน้ื ทตี่ ะพานหนิ มีผเู้ สพ/ผ้ตู ดิ ยาซ่งึ เป็นสถิติสงู ทส่ี ุดของจังหวัดพจิ ิตร เมื่อวิเคราะห์ถึงความเช่ือมโยงจากสถานการณ์ปัญหาทางสังคมในเขตเทศบาลเมืองตะพานหินที่ส่งผลไปสู่ การแพรร่ ะบาดของยาเสพติดในพื้นที่พบวา่ กลมุ่ คนทเี่ ข้าไปเก่ียวขอ้ งกบั ยาเสพตดิ โดยส่วนใหญ่จะเป็นประชาชนในเขต ชุมชนที่มบี า้ นเรือนแออดั มสี ถานะทางการเงนิ ท่ีลำ� บาก จากการให้ข้อมูลของผนู้ �ำในชมุ ชนพบวา่ เดก็ เยาวชนท่ีเขา้ ไป ทดลองเสพยาเสพติดจะเรม่ิ ตั้งแต่อายุ 9 ปสี ว่ นใหญ่เป็นเพศชาย และมีแนวโนม้ ท่นี า่ หนักใจคอื เริ่มมีเดก็ ผหู้ ญิงเขา้ ไปเกย่ี วขอ้ ง สำ� หรบั กลุ่มปญั หาเดิม คอื กลุ่มวัยรนุ่ และวัยทำ� งานอายุ 20 ปขี น้ึ ไปกย็ งั คงเขา้ ไปเกย่ี วขอ้ งกับยาเสพติด ทั้งเสพและเปน็ ผ้คู ้ารายย่อยจ�ำนวนมาก เสียงสะท้อนของประธานชุมชนและแกนน�ำชุมชนในประเด็นการด�ำเนินงานแก้ไขปัญหาในช่วงที่ผ่านมา

107บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพ้ืนท่ปี ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนือตอนล่าง พบวา่ ยังไมม่ แี นวนโยบายท่ีเป็นรูปธรรมต่อการแกไ้ ขปญั หาทางสังคมและปญั หายาเสพตดิ ในเขตพ้ืนที่เทศบาลเมือง เน่อื งจากผูบ้ รหิ ารท้องถนิ่ และสมาชิกเทศบาลท่ีเป็นตัวแทนของประชาชนในพ้ืนทเ่ี ลือกไปบรหิ ารงานกลับมีปญั หาความ ขัดแย้งทางการเมอื ง จงึ ส่งผลต่อการด�ำเนนิ งานทม่ี งุ่ เนน้ การพฒั นาเชิงอำ� นาจมากกว่าการแก้ไขปญั หาทางสงั คม และที่ ส�ำคัญคือการท�ำงานในประเด็นการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดทางฝ่ายการเมืองค่อนข้างจะกลัวเพราะจะส่งผล ต่อคะแนนเสียง จงึ ทำ� ใหไ้ มม่ นี โยบายหรือแนวกิจกรรมทชี่ ดั เจน ประเดน็ ปญั หาทท่ี ำ� กิน ปัญหารายได้ การตกงานของคนในชุมชนและทส่ี ำ� คญั คอื กลมุ่ เยาวชนท่ีไม่ได้เรียน หนังสอื และเด็กจบใหม่พบว่ายาเสพตดิ เป็นช่องทางการหาเงนิ ในอีกรปู แบบหนงึ่ แมว้ า่ ต้องเสีย่ งกบั การถกู จบั กมุ แต่ด้วย หน้สี ินและค่าใช้จา่ ยท่ีมี จงึ เป็นทางเลือกท่คี ุ้มกว่าการไมม่ ีรายได้ นอกจากนปี้ ญั หาท่ีส่งผลท�ำใหส้ ถานการณ์ยาเสพติด ในพน้ื ทยี่ ากตอ่ การควบคมุ และแกไ้ ขคอื ปญั หาครอบครวั จากขอ้ มลู พบวา่ มบี างครอบครวั ทพี่ อ่ แม/่ คนในครอบครวั เขา้ ไป เกย่ี วขอ้ งกบั ยาเสพติด โดยทตี่ วั เด็กอย่ใู นวงจรมาต้ังแต่เกดิ เหน็ พฤตกิ รรมตวั อยา่ งจากพอ่ แมจ่ นเกิดเป็นความเคยชนิ จึงเกดิ การ “ทำ� ตาม” โดย “ไม่รู้สึกว่าผิด” ซงึ่ สถานการณป์ ญั หาทน่ี ่าเป็นห่วงและมแี นวโน้มเพมิ่ มากขนึ้ คือ พอ่ แม่ ผปู้ กครองหลายคนเลอื กทจ่ี ะออกไปท�ำงานต่างจังหวัดเพื่อหาเงิน โดยท้งิ ลูกใหอ้ ยกู่ ับคนแก่ นอกจากเด็กจะขาดความ อบอนุ่ แล้ว การอบรมสัง่ สอนทไี่ มส่ ามารถเข้าถงึ เดก็ ไดเ้ พราะชอ่ งว่างระหว่างวัยของเด็กกบั คนแก่ ท�ำใหเ้ ดก็ วยั รุ่นหลาย ต่อหลายคนเลอื กท่ีจะใช้เวลาอยู่กบั สือ่ โซเชยี ล อยูก่ ับเพอ่ื น พยายามท�ำทกุ อยา่ งเพ่ือสรา้ งการยอมรบั ในกลุ่มเพ่อื น เร่ิมจากการม่ัวสมุ ลองเสพ และเขา้ ไปเก่ยี วข้องกบั ยาเสพติด ปัญหาที่อยู่บนฐานของความจ�ำเปน็ ปญั หาเศรษฐกิจ ปัญหารายได้ ปัญหาปากท้องจงึ เปน็ จดุ เริ่มตน้ ของหลายปญั หาตามมา และเป็นจดุ เรม่ิ ตน้ ของการเข้าสู่วงจรยาเสพตดิ โดยเมื่อแกนน�ำได้ทบทวนท�ำให้สามารถประเมินสถานการณ์ผ่านการแลกเปล่ียนข้อมูลพบว่าในเขตเทศบาล

108 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้ืนท่ีปลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง เมอื งตะพานหิน ผู้ทมี่ ีพฤตกิ รรมเข้าไปเกย่ี วข้องกับยาเสพตดิ อาจมีจ�ำนวนมากถึง 100 กวา่ คน และพบวา่ ราคายาบ้า ในเขตเทศบาลเฉล่ีย 3 เมด็ /100 บาท และจากขอ้ มูลเชิงลึกพบวา่ ราคาขายสง่ ในพืน้ ที่มีราคาทีถ่ กู มากซึ่งมีราคาเพียง 16 บาท/เมด็ ด้วยราคายาบา้ ท่ีถกู มากผนวกกับสถานการณท์ างสงั คมเป็นที่นา่ กังวลตอ่ การเข้าถึงยาเสพติดของกลุ่ม เดก็ เยาวชนในพน้ื ที่พบสถานการณก์ ารใชเ้ ดก็ เปน็ เครอ่ื งมอื ในการสง่ ยาผเู้ สพบางคนทใ่ี ชส้ ารเสพตดิ ประเภทอน่ื รว่ มดว้ ย และมีการใชต้ ิดต่อกนั มาเปน็ ระยะเวลานานจะเริม่ มีปัญหาจติ เวช ซึ่งเป็นปัญหาทค่ี ่อนขา้ งยากตอ่ การแกไ้ ข หลากหลายมุมมองของแกนน�ำและชาวบ้านต่อปัญหายาเสพติดในเขตเทศบาลพบว่าเกิดสถานการณ์ “เลือกทีจ่ ะเงียบ” ซ่ึงมสี าเหตุมากจากหลายปจั จยั อาทเิ ชน่ มองวา่ ยาเสพตดิ เปน็ เรอ่ื งอนั ตราย คนส่วนใหญ่คิดว่า เปน็ เรือ่ งไกลตวั ตัวใครตัวมัน ไม่อยากท่ีจะเข้าไปยงุ่ หรือเกย่ี วข้องดว้ ย เปน็ ปญั หาทเี่ ร้ือรังมานาน อกี ทงั้ มีเรอ่ื งของ ผลประโยชน์ อิทธิพล ความไม่ปลอดภัย แม้จะมีมาตรการการจบั กุมผกู้ ระท�ำผิดทเ่ี กย่ี วกบั คดียาเสพติดแตแ่ กนน�ำ สะท้อนว่าไมส่ ามารถจัดการกับปัญหาได้ หลายคดีที่ผตู้ ้องหาถกู ปล่อยให้กลบั มาอยใู่ นชุมชน กลับมาเสพ กลับมาค้า ใชช้ วี ติ ไดอ้ ย่างปกติ ไมส่ ามารถดำ� เนินการกับกล่มุ นกั คา้ ในพืน้ ทไี่ ด้ กลุ่มผู้เสพยงั ถูกคนในชมุ ชนมองดา้ นลบ มีหลาย ครอบครัวตามใจลูกหลานมากเกินไป ยงั ไมเ่ ข้าใจการทำ� งานของแกนนำ� ชุมชน แมว้ า่ แกนน�ำจะพบกับขอ้ จำ� กัดในการ ท�ำงานดา้ นยาเสพตดิ ทำ� ให้ปัญหายงั คงอยู่ แม้จะมีมมุ ในเชิงลบท่ีส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงและแก้ไขปัญหาแต่ยังพบ แสงแห่งความตงั้ ใจของแกนนำ� ชุมชนผ่านเวทกี ารแลกเปลีย่ น “อยากท�ำอะไรดีดีใหก้ ับตะพาหนิ ไดภ้ ูมใิ จ” “นา่ จะ แก้ไขได้” “ตอ้ งมีใจมากอ่ น” “ต้องเพิม่ รปู แบบการปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาในสถานศกึ ษา” “เนน้ การท�ำงานกับ กลุม่ เด็กและเยาวชน” “ตอ้ งทบทวนและใหค้ วามสำ� คัญกบั สถานการณ์ปญั หาที่เกดิ ขน้ึ ” “เราท�ำคนเดยี วไมไ่ ด้ ตอ้ งประสานงานกบั ทกุ ภาคส่วน” “เค้าต้องไว้ใจเรา” หลากมุมมองความคดิ ผ่านหลายเสยี งทสี่ ะทอ้ นออกมาแสดง

109บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพื้นทป่ี ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนลา่ ง ใหเ้ หน็ ถงึ ความพยายามบนปัญหาที่คอ่ นขา้ งหนกั การปอ้ งกันและแกไ้ ขปญั หายาเสพตดิ จึงเรมิ่ ตน้ จากแกนนำ� ชมุ ชน เพยี งคนเดียวไมไ่ ด้ ทุกหนว่ ยงาน ทุกภาคี ประชาชนในพ้นื ทตี่ อ้ งเปิดใจ ยอมรับวา่ “ชมุ ชนก�ำลงั ปว่ ย” ข้อมลู สถานการณ์ ปัญหาท่เี ป็นจริงและการหาทางออกรว่ มกันจงึ เปน็ ค�ำตอบท่พี ื้นท่ตี อ้ งกลบั มาทบทวน ผลกระทบท่เี หน็ ชดั เจนจากปญั หายาเสพติดทเ่ี กิดขน้ึ ในพ้นื ท่ี ผลกระทบท่ี 1 พบผูเ้ สพยาเสพตดิ เรม่ิ มปี ัญหาด้านจติ เวช ผลกระทบที่ 2 เกดิ ปัญหาการลกั ขโมยของในพ้ืนที่ ผลกระทบท่ี 3 สง่ ผลตอ่ จติ ใจ ความร้สู กึ ไมป่ ลอดภัยของประชาชนในพืน้ ท่ี ทั้งในประเด็นผ้เู สพทีเ่ ริม่ มอี าการ ทางจิต กลุ่มผูค้ ้ายาเสพตดิ ทม่ี ีเร่อื งของอทิ ธพิ ลและผลประโยชน์เขา้ มาเกย่ี วขอ้ ง ผลกระทบท่ี 4 เยาวชนเกิดมมุ มองและแนวคดิ ทผี่ ดิ จากการหาเงินดว้ ยการค้ายาเสพติด ชุมชนก�ำลังปว่ ย

110 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้นื ทีป่ ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง ทางออกจากวงจรปัญหาดว้ ยแนวคิดของผ้นู �ำชุมชน เริ่มทีพ่ รอ้ มใจ วิธีคิด วธิ ีการมองปญั หา คือ การพร้อมใจช่วยกันสร้างโอกาสและพื้นทป่ี ลอดภัย ด้วยผนู้ �ำชมุ ชนรวมตวั กนั เปน็ เครือขา่ ยชุมชนในเขตเทศบาล โดยมเี จ้าหนา้ ท่ที อ้ งถนิ่ คือ เทศบาลเมืองตะพานหนิ เปน็ ทีป่ รกึ ษา พร้อมด้วยพัฒนา กลไกความรว่ มมอื หนว่ ยงานในพน้ื ที่ให้เขา้ มาสนบั สนุนการท�ำงานของผู้นำ� ชุมชน เริม่ ตัง้ ตน้ ด้วยการจดั การความสมั พันธ์ ถกั ทอความเข้าใจผ่านการท�ำกิจกรรมร่วมกันของแกนน�ำชมุ ชน และ พัฒนากจิ กรรมทางเลอื กท่ีเหมาะสมกบั บริบทของแต่ละชุมชน แกนนำ� ร่วมกันออกแบบกระบวนการและขั้นตอนในการด�ำเนินงานแกไ้ ขปัญหายาเสพตดิ ในพื้นที่ การขับเคลื่อนงานในรปู แบบเครอื ข่ายชมุ ชนในเขตเทศบาล 16 ชมุ ชน ตอ้ งเร่ิมจากต้นทนุ ท่มี ีอยโู่ ดยใช้ชมุ ชน ทไ่ี ดร้ บั คัดเลอื กใหเ้ ปน็ หมู่บา้ นกองทนุ แมข่ องแผ่นดนิ มีกลไกคณะท�ำงานกองทุนแม่ของชุมชนที่สามารถใชข้ บั เคล่อื น ด้านการปอ้ งกันปญั หายาเสพตดิ ที่สำ� คัญการขับเคล่ือนงานในพน้ื ทช่ี ุมชนเขตเทศบาลเมอื ง โดยเฉพาะอยา่ งย่งิ หาก จะเร่ิมขับเคลื่อนงานป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดในพ้ืนท่ีเทศบาลเมืองในชุมชนพร้อมใจท่ีมีสถานการณ์ซับซ้อน และมีสถานะชมุ ชนแออัดมีผู้คนจากหลากหลายทเี่ ข้ามาอาศยั อยู่ ต้องใช้ฐานความร่วมมือจากแกนน�ำของทกุ ชุมชนท้งั 16 ชมุ ชนมาลงแรงชว่ ยกัน ด้วยเพราะสภาพบรบิ ทของพนื้ ท่ีเปน็ เขตเมอื งเหมือนกนั มีเขตรอยต่อเช่ือมแตล่ ะชุมชน ซ่งึ ความซบั ซอ้ นและความหลากหลายของปญั หาในพืน้ ท่สี ง่ ผลให้มีสภาพสถานการณท์ ีค่ ลา้ ยคลึงกนั การด�ำเนินงาน ในอดีตที่มุง่ เนน้ ใหห้ นว่ ยงานภาครัฐในพนื้ ท่เี ปน็ ผูแ้ กไ้ ขปัญหาแตก่ ลบั พบความลม้ เหลวจากข้อจำ� กัดของภาครฐั ดว้ ย ภาระงานหลายหนา้ ความไม่เข้าใจสถานการณป์ ญั หาในพน้ื ท่ี ทำ� ให้การท�ำงานดา้ นยาเสพตดิ ขยบั ไปได้ช้า มีบทเรยี นจากภาคเอกชนในพื้นทีเ่ ขตเทศบาลเมอื งตะพานหนิ ทข่ี บั เคลื่อนงานเชิงปอ้ งกนั เน้นการสรา้ งพ้ืนท่ี

111บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ทีป่ ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนล่าง ปลอดภัยใหเ้ ดก็ และเยาวชนไดม้ โี อกาสเขา้ มาทำ� กจิ กรรมร่วมกัน สถานท่นี ้นั คอื หอ้ งสมดุ สวนธารทิพย์ทีท่ สี่ ร้างความ ปลอดภยั ให้กับเดก็ ๆ ท่ีอยใู่ นพื้นท่ี มอี าหาร มที นุ การศึกษาให้ครอบครวั ทสี่ นใจ มพี ้ืนทใี่ หเ้ ด็กสามารถพฒั นาตัวเองและ ใช้เวลาใหห้ ่างไกลจากการเขา้ ไปเกยี่ วข้องกบั ยาเสพติด โดยใชก้ ลยทุ ธก์ าร “ชว่ งชงิ เวลา” เด็กเยาวชนต่อความเสีย่ ง จากปญั หายาเสพตดิ แมว้ า่ เราไม่สามารถท�ำให้ยาเสพติดหมดไปจากพ้ืนท่ไี ด้ แต่โจทยค์ ือเราจะท�ำอยา่ งไรให้อยู่กบั ยา เสพตดิ ไดอ้ ย่างปลอดภยั โดยที่ยาเสพตดิ ไมส่ ง่ ผลกระทบกบั เด็กเยาวชนคนในพนื้ ที่ แนวทางสรา้ ง “ชุมชนพร้อมใจ”ปลอดภยั จากยาเสพตดิ จดุ เริ่มต้น คือ การปรับความคดิ และพฒั นารปู แบบกลไกทนี่ �ำไปสกู่ ารสรา้ งความเข้มแข็งในชุมชนและน�ำไปสู่ การป้องกันปัญหายาเสพตดิ ในพน้ื ทช่ี มุ ชนพรอ้ มใจ โดยมุ่งเนน้ ท่งี านป้องกนั โดยเร่มิ จาก ล�ำดบั ท่ี 1 เรมิ่ จากการท่ีแกนนำ� เปน็ แบบอย่างทดี่ ีให้กับลูกหลาน เด็กและเยาวชนในพ้นื ท่ี ลำ� ดบั ท่ี2เรม่ิ จากการดแู ลครอบครวั ตวั เองกอ่ น(จากครอบครวั ของแกนนำ� ชมุ ชนโดยเนน้ กลมุ่ เปา้ หมายทเ่ี ปน็ ระดบั ลกู หลานคนใกลต้ วั ในครอบครวั ของแกนนำ� ชุมชนก่อน) ลำ� ดับท่ี 3 เรมิ่ จากการทำ� งานด้านการสร้างความสมั พนั ธ์ สรา้ งความเช่อื ใจในกล่มุ เด็กกลมุ่ เส่ียงทสี่ ามารถ เข้าถงึ ได้ พูดคุยได้ ล�ำดับท่ี 4 เร่ิมจากการพฒั นาความรว่ มกับภาคหี นว่ ยงานในทอ้ งถ่ิน และหนว่ ยราชการที่คิดตรงกัน ล�ำดบั ท่ี 5 เริ่มจากการสรา้ งกิจกรรมทางเลอื กให้เด็กและเยาวชนในพนื้ ท่ี “ช่วงชงิ เวลา” มพี ้นื ทีป่ ลอดภยั ให้ เด็กไดม้ าทำ� กิจกรรม อยใู่ นสายตาท่ีผใู้ หญแ่ ละแกนนำ� ชมุ ชนสามารถสรา้ งความใกลช้ ิด เฝา้ ระวงั ปญั หาได้ ซึ่งในพื้นท่ีมี ต้นทุนที่ดอี ยู่แล้ว

112 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพน้ื ทีป่ ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง 5 ขน้ั ตอนการด�ำเนนิ งานทีส่ ามารถท�ำได้จริง โดยมีองค์ประกอบจุดชนวนการขบั เคลือ่ น คือ ผู้นำ� และ ทมี งานในชุมชนพร้อมใจ ขน้ั ตอนที่ 1 ปรบั ความคดิ ทีมงานคณะกรรมการชุมชนพร้อมใจ โดยมวี ตั ถุประสงค์เพอื่ - สรา้ งความเขา้ ใจร่วมกันและตรงกนั ในการขบั เคล่ือนงานด้านการป้องกนั และแกไ้ ขปัญหายาเสพติดในพื้นท่ี - ทบทวนและวเิ คราะหส์ ถานการณ์ปญั หายาเสพตดิ ในเขตเทศบาล ณ ปัจจบุ ันเพือ่ จดั ลำ� ดบั ความสำ� คัญ ในการขบั เคลื่อนงาน “ต้องกล้าทีจ่ ะยอมรบั วา่ ชุมชนมีปัญหา” - วิเคราะหก์ ลมุ่ เปา้ หมาย ศกั ยภาพความพรอ้ มของแกนนำ� ในพน้ื ท่ี ภาคคี วามรว่ มมอื และทรพั ยากรในการ ขบั เคลอ่ื นงาน ขั้นตอนท่ี 2 พัฒนาช่องทางการสื่อสารกับสมาชกิ ชุมชนพร้อมใจ โดยจัดใหม้ กี ารประชมุ คณะกรรมการ ชมุ ชน หัวหน้าครัวเรอื น มวี ัตถุประสงคเ์ พ่ือ - สร้างความเขา้ ใจกับคณะกรรมการชมุ ชน หัวหน้าครัวเรอื น รวมท้งั ประชาชนในพนื้ ทีใ่ นการขับเคลอื่ นงาน งานยาเสพติดในแตล่ ะพนื้ ที่ชมุ ชน “โดยมธี งร่วมกนั คอื การปอ้ งกนั ไม่ใช่ปราบปราม” - ทบทวน วเิ คราะหส์ ถานการณ์ปญั หายาเสพติด และจัดท�ำข้อมลู ของแต่ละชุมชน - หาแนวทางเพ่อื แกไ้ ขปัญหาร่วมกนั ขน้ั ตอนท่ี3 สรา้ งกจิ กรรมทางเลอื กทส่ี รา้ งสรรค์สรา้ งพนื้ ทป่ี ลอดภยั โดยมงุ่ เนน้ ไปทกี่ ลมุ่ เดก็ เยาวชน มีวตั ถปุ ระสงค์เพอื่ ให้มพี นื้ ทีป่ ลอดภยั พ้นื ทีส่ ว่ นกลางในการท�ำกจิ กรรมรว่ มกัน มกี ิจกรรมเชงิ สร้างสรรคเ์ ป็นทางเลอื ก ใหเ้ ดก็ และเยาวชนในพืน้ ท่ี เปน็ รูปแบบ “การชว่ งชงิ เวลา” ลดปญั หาการม่ัวสุมของเดก็ และเปน็ พื้นท่ีที่สามารถเชื่อม

113บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพื้นทป่ี ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนล่าง ความสมั พนั ธ์ของเด็ก ผู้ใหญ่ และแกนนำ� ในชุมชน รวมทัง้ เปน็ พื้นทีท่ ีผ่ ใู้ หญแ่ ละเดก็ จะเปดิ รับความคิด มมุ มองของ กนั และกนั “ต้องมกี ารออกแบบพื้นทีป่ ลอดภยั รว่ มกัน” ชุมชนพรอ้ มใจมีความโดดเด่นของมรดกทางวัฒนธรรม ทเี่ ปน็ ตน้ ทุนที่ดอี ยู่แลว้ คอื การเล่นลเิ ก วงปพี าทยม์ อญ ซึง่ ส่งิ เหลา่ นีน้ อกจากจะเป็นกจิ กรรมเชิงสรา้ งสรรค์แลว้ เด็ก เยาวชน รวมถงึ คนท่ีสนใจยงั สามารถนำ� ไปตอ่ ยอดเพือ่ สรา้ งรายไดใ้ หก้ ับตวั เองและครอบครวั ได้ด้วย แตต่ อ้ งได้รับการ สนบั สนุนทุนเพิ่มเติมจากทอ้ งถิ่นและจากหนว่ ยงานทเี่ กยี่ วขอ้ ง ขนั้ ตอนที่ 4 พัฒนากลไกเครือข่ายความรว่ มมือชุมชน มวี ัตถปุ ระสงคเ์ พื่อให้เกดิ การขยายแนวรว่ ม หา เพอ่ื นในชุมชนข้างเคยี ง โดยสามารถแบ่งออกเป็น 2 ระดับ คือ ระดบั ท่ี 1 การขบั เคล่อื นงานหรอื สร้างกจิ กรรมความร่วมมอื รว่ มกนั โดยใช้กลไก 16 ชมุ ชนในเขตเทศบาลเมอื ง ตะพานหินด�ำเนินการรว่ มกัน เช่นกิจกรรมพฒั นาศกั ยภาพแกนนำ� ชมุ ชนหรอื การเปดิ โลกทัศนศ์ กึ ษาดงู านรว่ มกัน ท้ังน้ี ต้องได้รบั การสนบั สนุนการขับเคล่ือนงานจากเทศบาลเมืองตะพานหิน และหน่วยงานภาครัฐทีเ่ ก่ยี วขอ้ ง ระดบั ที่ 2 การขบั เคลื่อนงานโดยใช้กลไกคณะกรรมการชมุ ชนในแต่ละชมุ ชน (กิจกรรมในระดบั พนื้ ท)่ี แกนน�ำ ควรจะน�ำกลบั มาทบทวนเพือ่ นำ� ไปสูก่ ารวางแผนงานเพอื่ ปอ้ งกันและแก้ไขปญั หายาเสพตดิ เชน่ กิจกรรมการติดตามผ้ผู ่านการบำ� บดั กิจกรรมด้านการสง่ เสริมอาชพี การใหโ้ อกาส การสร้างความหว่ งใย เพ่อื ใหผ้ ู้ที่เคยกระท�ำความผดิ รสู้ ึกมคี ุณค่า และสามารถกลบั มาสรา้ งประโยชน์ใหก้ ับชุมชนได้ (ซ่ึงจะเป็นไปใน รูปแบบใด ต้องมีคณะกรรมการเฉพาะกิจไหม และทีมงานของเทศบาลตะพานหินตอ้ งเข้ามามีบทบาทในเรื่องใด จึงต้อง เปน็ ประเดน็ ส�ำคญั ในการประชมุ ประธานชุมชน 16 ชุมชน) กจิ กรรมการสร้างความเขา้ ใจกับครอบครวั กลมุ่ เสีย่ ง/เสพ ให้เปิดใจยอมรบั และเปน็ ส่วนหนงึ่ ในการชว่ ย

114 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพนื้ ท่ปี ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง ดูแลเฝา้ ระวังคนในครอบครวั ท้งั น้ี การด�ำเนนิ งานต้องท�ำอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ซ้�ำ ๆ บ่อย ๆ รวมทง้ั การสนบั สนุนทรพั ยากรท่ีชว่ ยให้เกิดการขับ เคลือ่ นงานในระดับพื้นท่ี ข้ันตอนท่ี 5 การสรปุ บทเรียนและตดิ ตามประเมินผลการดำ� เนินงาน ทั้ง 5 ข้นั ตอนการขบั เคล่ือนงานโดยชมุ ชน ควรต้องมีเจา้ หน้าท่ีเทศบาลเมืองตะพานหนิ และเจา้ หนา้ ท่ีจาก หนว่ ยงานรัฐเข้ามาเปน็ ที่ปรึกษามีระบบการสนับสนุนท่ียืดหยนุ่ และชดั เจนเพราะการด�ำเนนิ งานในเขตพื้นทช่ี มุ ชนเมอื ง มคี วามยาก มคี วามซบั ซ้อน ต้องใชก้ ารสานพลงั ความรว่ มมือทเี่ ป็นระบบและตอ่ เน่อื ง ในความเปน็ จรงิ การทำ� งานในพน้ื ท่ีเขตเมืองที่มคี วามซับซอ้ นของสถานการณ์ปัญหายาเสพตดิ มีปัจจยั ท่ี เกย่ี วขอ้ งและสง่ ผลตอ่ การขยายตวั ของปญั หาทง้ั เรอื่ งของผลประโยชน์อทิ ธพิ ลเศรษฐกจิ สงั คมการทำ� งานในรปู แบบเปดิ หนา้ ชนจงึ ไมใ่ ช้วิธกี ารที่เหมาะสมกับพื้นทปี่ ระเภทน้ี แกนน�ำหลายคนมีขอ้ มูลผเู้ สพผคู้ ้า แต่เลอื กทจ่ี ะพูดและใหข้ ้อมูล ทจ่ี ะไมส่ ง่ ผลกระทบตอ่ ชวี ติ และความปลอดภยั แมว้ า่ จะอดึ อดั เพราะทำ� อะไรไมไ่ ดก้ ต็ ามดเู หมอื นแกนนำ� ไมพ่ ยายามทจี่ ะแกไ้ ข หรือป้องกันปญั หา แตใ่ นมมุ มองการวิเคราะหจ์ ะพบว่ารปู แบบดงั กล่าวกเ็ ปน็ อกี วธิ ใี นการแก้ไขปญั หา แกนน�ำชุมชน มคี วามอดทนกับการท�ำงานบนความกดดนั ความคาดหวังของหน่วยงาน ความคาดหวังของประชาชนในพน้ื ที่ในการ แกไ้ ขปัญหา ภายใตส้ ถานการณ์ความไม่ปลอดภยั หากเขา้ ไปโยงในประเดน็ กลุ่มนกั คา้ แตย่ ังคงมีภาคี บคุ ลากรในพ้นื ที่ ท่มี ีความเข้าใจ ตั้งใจ และมีความพร้อมในการสนบั สนุนการขับเคล่อื นงานดา้ นการปอ้ งกันและแก้ไขปัญหาด้วย เช่น พยาบาลวิชาชพี ที่มีทักษะการดบู �ำบัดรักษาและฟื้นฟผู ู้ป่วยจากยาเสพตดิ ตำ� รวจ เจา้ หนา้ ทีเ่ ทศบาล ใจทีพ่ รอ้ มของ บคุ ลากรนัน้ ยงั อยูใ่ นรปู แบบบคุ คล หากจะใหด้ ตี อ้ งได้รับการสนบั สนนุ ในระดบั กลไกนโยบายของทอ้ งถนิ่

115บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ที่ปลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนือตอนล่าง แมว้ ่าการเสนอขอ้ มูลสถานการณป์ ัญหายาเสพตดิ ในพ้นื ที่จะยากย่งิ แตจ่ ุดเร่ิมของการแกไ้ ขปญั หาทด่ี ีท่ีสุด คือทกุ ภาคสว่ นตอ้ ง“กลา้ ยอมรับว่าเราป่วย” “ยอมรับวา่ รูปแบบวธิ กี ารแก้ไขปญั หาแบบเดมิ ๆ ไมส่ ามารถแกไ้ ข ปัญหาได้” ทุกฝ่ายต้องชแ้ี จงข้อมูลที่เป็นความจรงิ ของสถานการณ์ปัญหาในพนื้ ที่ และพร้อมใจกนั ลงมือแก้ไข หัวใจสำ� คัญ หอ้ งที่ 1 ความพร้อมของสขุ ภาพกาย สุขภาพ จิตของผู้นำ� และผู้น�ำเปน็ แบบอยา่ งทีด่ ี หอ้ งที่ 2 การสนบั สนุนทรพั ยากรท่ีเหมาะสม เป็นระบบและต่อเน่ือง(งบประมาณ/องค์ความรู้) และการประสานงานรว่ มกันของภาคที ุกภาคสว่ น รวมถงึ นโยบายฝั่งการเมอื ง ห้องที่ 3 มีรูปแบบ วิธีการ กระบวนการ ท่เี หมาะสมกบั บริบทพ้นื ทแ่ี ละสถานการณป์ ัญหา ห้องที่ 4 การขบั เคลอ่ื นงานท่ีตอ้ ง เนน้ การมสี ่วนร่วม ในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติด ชมุ ชนพร้อมใจ เทศบาลเมอื งตะพานหิน



ทางออกจากวงจรปัญหา ด้วยแนวคิดของผนู้ �ำชุมชน เริ่มที่พร้อมใจ



119บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ที่ปลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง เรื่องเล่าห้วยโรง ต�ำบลบงึ ปลาทู ต�ำบลบึงปลาทู เปน็ หนึ่งใน 13 ตำ� บล ในเขตอำ� เภอบรรพตพสิ ัย บรบิ ทพื้นท่เี ป็นรอยตอ่ ระหว่างจังหวัด ทาง ทศิ เหนอื เปน็ เขตตดิ ต่อกบั อ�ำเภอบงึ สามัคคี จงั หวัดกำ� แพงเพชร และอ�ำเภอบึงนาราง จงั หวดั พิจติ ร บรรพตพสิ ัยเปน็ พื้นทร่ี าบลมุ่ มีแม่น�ำ้ ปงิ ไหลผ่านเหมาะแก่การท�ำอาชีพเกษตรกรรม ซง่ึ เป็นอาชพี หลักของประชากร รอ้ ยละ 90 ทำ� นา ท�ำไร่ทำ� สวนเปน็ แหลง่ ปลกู ขา้ วและพชื ผลการเกษตรแหล่งใหญ่ของจงั หวดั นครสวรรค์เขตต�ำบลบงึ ปลาทเู ปน็ เขตติดตอ่ กบั ตำ� บลเพ่ือนบ้าน คือ ตำ� บลหนองตางูในทางทศิ เหนือ ทศิ ใตแ้ ละตะวันออกตดิ กับต�ำบลหนองกรด และทศิ ตะวันตก เป็นเขตตดิ ต่อกบั ต�ำบลด่านช้าง ตำ� บลหว้ ยงเู ปน็ ตำ� บลขนาดเลก็ หมบู่ า้ นในต�ำบลมจี �ำนวน 9 หมบู่ า้ น จ�ำนวนประชากร ในพืน้ ทมี่ ีจำ� นวน 4,232 คน จ�ำนวนครัวเรอื น 1,255 ครวั เรือน คนเฒา่ คนแก่เล่าขานกันมาแต่เก่าก่อน เมื่ออดีตก่อนพ้นื ทบี่ รเิ วณนเ้ี ปน็ ป่ารกไมม่ ีบา้ นคนมีสตั ว์ป่าหลายชนิด เสอื ตัวใหญ่กม็ ี หญิงชราวัย 80 ปี เลา่ ให้ฟงั ว่า “ยายอพยพมาจากอีสานกบั พอ่ แม่ พอ่ ของคุณยายมาบุกเบิกที่ดินทำ� กนิ เพราะดนิ แถวนี้อดุ มสมบรู ณ์ พอ่ ของคณุ ยายเกอื บเอาชีวติ ไม่รอดเพราะถกู เสือตัวใหญท่ �ำร้ายเกดิ แผลเปน็ ขนาดใหญ่ บนใบหน้า” เมอ่ื ถามวา่ ทำ� ไมถ่ งึ เรยี กว่าบึงปลาทู ผูอ้ าวโุ สกม็ เี รื่องเล่าที่มาที่ไปของชอ่ื ทตี่ ่างกัน แต่เรือ่ งที่หลายคนบอก เล่าได้ตรงกนั คอื สมยั กอ่ นบรเิ วณนีม้ คี ลองลำ� หว้ ย มีหนองน�ำ้ ธรรมชาตเิ ปน็ จำ� นวนมากถึง 17 แหง่ และมีปลาหลาย ชนดิ เป็นทช่ี ื่นชอบของคนท่หี าปลา มชี ายแกเ่ ชื้อจีนคนหนง่ึ จากเมืองนครสวรรคช์ อบเดินทางมาหาปลาในบงึ น้�ำนี้ ชายแก่คนจนี คนนี้หาปลาเกง่ มาก และวนั ท่แี กมาหาปลาก็จะเอาปลาทมู ากนิ กบั ข้าวทุกวนั กินเสรจ็ ก็ทิ้งก้างปลาทไู ว้ รมิ บึง ชาวบา้ นท่มี าหาปลาจึงเรยี กต่อ ๆ กนั มาว่า \"บงึ ปลาท\"ู เปน็ เรื่องเลา่ ขาน แต่ในขอ้ เท็จจริงแลว้ กไ็ ม่มีผ้ใู ดยนื ยนั ได้ บ้านห้วยโรงเป็นหน่ึงใน 9 หมบู่ ้านของต�ำบลบึงปลาทู สภาพพน้ื ท่ดี ้ังเดมิ เป็นปา่ ดง มตี ้นไม้ใหญ่และบึงน�ำ้

120 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพืน้ ท่ปี ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนลา่ ง เป็นจำ� นวนมาก พี่นอ้ งชาวบา้ น บา้ นหว้ ยโรงส่วนใหญ่อพยพย้ายถ่นิ ฐานมาจากจงั หวดั สุพรรณบรุ ี ราชบรุ ี นครปฐม สืบเชอ้ื สายมาจากคนไทยพวน พี่นอ้ งชาวไทยพวนเปน็ กลุ่มคนไทยกลมุ่ หนง่ึ ซงึ่ สืบเช้อื สายมาจากชาวพวนในเมืองพวน สาธารณรฐั ประชาธิปไตยประชาชนลาว เมอื งพวนในปจั จุบนั ต้ังอยูท่ ่ีเขตเชยี งของ ทางตะวันออกของหลวงพระบาง ทิศเหนือของเวียงจันทน์ตดิ กับประเทศเวียดนาม ชนกล่มุ นีถ้ า้ อยู่ในลาว เรียกวา่ “ลาวพวน” เมือ่ ยใู่ นประเทศไทยเรยี ก วา่ “ไทยพวน” จากขอ้ มลู ประวัติศาสตรค์ นพวนเข้ามาในเขตแดนประเทศไทยในชว่ งสมยั รชั กาลท่ี 2 อาศัยอยใู่ นเขต จังหวัด สพุ รรณบรุ ี ราชบรุ ี มีภาษาพูดและการแตง่ กายที่เปน็ อตั ลักษณ์ของตัวเอง จากอดตี หลายครอบครัวยา้ ยถ่นิ ฐาน มาหาท่ที �ำกิน หาทท่ี างทำ� การเกษตร ท�ำไร่ ท�ำนา กระท้งั มาอยู่ท่ีบ้านหว้ ยโรงจนถงึ ปจั จุบนั ทผ่ี า่ นมาบา้ นห้วยโรงมี ผใู้ หญบ่ า้ นมาแลว้ จำ� นวน 6 คน โดยคนปัจจบุ นั เปน็ มาตัง้ แต่ปี พ.ศ.2555 จากขอ้ มูลปี พ.ศ.25631 บา้ นหว้ ยโรง หมทู่ ี่ 4 มีจำ� นวนหลังคาเรือนท้ังสิ้น 221 หลงั คาเรอื น มจี ำ� นวนประชากร รวม 722 คน แบ่งออกเปน็ ผชู้ าย 341 คน และผู้หญิง 381 คน ซ่งึ มสี ดั สว่ นของผ้หู ญงิ มากกว่าผูช้ าย บา้ นห้วยโรง กบั สถานการณ์ทางสงั คมและยาเสพติด “เม่อื กอ่ นมีการแพร่ระบาดของยาเสพติดในพนื้ ทเ่ี ยอะมาก ผู้ชายในหมบู่ ้านหลายคนใช้ยาเสพติด แต่ที่เขาใช้ เพราะตอ้ งท�ำงานหนัก ทัง้ ทำ� ไร่ ทำ� นา ตดั ไม้ คนทีส่ บู ยาเป็นกลุ่มวนั แรงงาน สมยั กอ่ นเดก็ เยาวชนไมค่ ่อยมีหรอก” เสยี งสะท้อนสถานการณป์ ญั หายาเสพติดทีเ่ กิดขึน้ ในบ้านหว้ ยโรงทด่ี ูเหมือนจะไม่แตกต่างอะไรจากหมู่บา้ นอ่นื ๆ เม่ือ ลองย้อนหลงั ไปในช่วงปี พ.ศ.2535 - 2545 ประเภทของยาเสพตดิ ทเ่ี ข้ามาในพื้นที่หมบู่ า้ น คอื โคบาล กัญชา ยาตาหา่ น ยาทนั ใจ ยามา้ รปู แบบการใชย้ าเสพติดในกลุ่มคนทำ� งานจะเร่ิมจากโคบาล ยาม้าสขี าว ยาตาหา่ น และยาทนั ใจ หลังจากนนั้ สถานการณย์ าเสพติดทเ่ี ริม่ สร้างความหนกั ใจใหก้ บั พน่ี อ้ งประชาชนบา้ นห้วยโรง คือ ชว่ งท่มี ีการแพร่ระบาด 1 ทมี่ า: สว่ นบรหิ ารและพัฒนาเทคโนโลยีการทะเบียน สำ� นักบรหิ ารการทะเบยี น กรมการปกครอง htps://stat.bora.dopa.go.th/new_stat/webPage/statByYear.php

121บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้ืนท่ีปลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนล่าง ของยามา้ และได้ถูกเปล่ียนชื่อมาเปน็ \"ยาบา้ \" ตามข้อเสนอของนายเสนาะเทียนทองขณะดำ� รงตำ� แหนง่ รฐั มนตรีว่าการ กระทรวงสาธารณสุข เม่ือปี พ.ศ.2539 ซ่งึ ใหน้ โยบายว่า ช่อื ยามา้ ทำ� ใหผ้ เู้ สพเขา้ ใจวา่ เป็นยาทีก่ นิ แลว้ ใหก้ ำ� ลังวังชา มเี รี่ยวแรง คึกคกั เหมอื นมา้ ควรจะเปลีย่ นไปเรยี กว่า ยาบา้ เพื่อให้ผเู้ สพตระหนกั ถงึ โทษของยาทที่ ำ� ให้ผู้เสพไม่สามารถ ควบคมุ สตไิ ด้ แต่ในความเปน็ จรงิ ถึงแมว้ า่ จะเปลยี่ นช่อื จากยาม้าเปน็ ยาบ้า คนทีใ่ ชย้ าเสพตดิ ในพนื้ ท่ีบา้ นหว้ ยโรงก็ยัง คงมอี ยโู่ ดยเฉพาะการเสพเพื่อใชท้ �ำงานหนัก เพอื่ หวงั คา่ ตอบแทนทีจ่ ะได้รับ การเปล่ียนแปลงของสภาพสงั คมและเศรษฐกิจเป็นปจั จัยที่ส่งผลตอ่ วิธคี ิด คา่ นยิ มของชาวบ้านในสงั คมไทย บา้ นหว้ ยโรงก็เชน่ กนั การพัฒนานำ� มาซง่ึ การเปล่ียนแปลง ภาพจำ� ในอดตี กอ่ นท่ีจะเรม่ิ มคี วามเจริญตา่ ง ๆ เข้ามาใน หมู่บ้าน การเอามือ้ เอาแรง รว่ มแรงรว่ มใจกนั ยงั มีให้เหน็ กิจกรรมสว่ นรวมเกดิ ข้ึนบ่อยครง้ั ในห้วยโรง ชว่ ยกันทำ� ถนน เข้าหมบู่ ้าน ขุดลอกคลอง ชว่ ยกันลงแขกเกยี่ วข้าว แลกเปล่ียนขา้ วปลาอาหาร แตเ่ มือ่ เวลาผา่ นไปวถิ ชี วี ติ เปลย่ี น รปู แบบการท�ำการเกษตรกเ็ ปลย่ี นตาม ความตอ้ งการดา้ นการเงนิ เข้ามาในหมู่บ้าน รูปแบบการผลิตทีเ่ นน้ ใหไ้ ดผ้ ลผลติ ปริมาณมากจงึ ต้องอาศัยเคร่ืองจักรเพ่อื ทนุ่ แรง การเอาแรงช่วยกันเหมอื นเมอ่ื คร้งั อดีตลดน้อยลงเพราะต่างคนตา่ งกม็ ี ภาระหนา้ ท่ี ซ่งึ การมีสว่ นรว่ มของคนในหม่บู ้านเปล่ียนไป ระบบความสัมพนั ธข์ องผคู้ นในหมบู่ า้ นก็คอ่ ย ๆ เปลีย่ นตาม จากทเี่ คยเตือนกันได้เมือ่ เหน็ ลกู หลายท�ำผดิ เปล่ียนไปเป็นไม่อยากจะเตอื นเพราะไมใ่ ชเ่ รอ่ื งของเรา หรอื มคี นทเ่ี ข้าไป เกยี่ วข้องกบั ยาเสพติด คนในหมู่บา้ นก็จะไม่อยากเข้าไปยงุ่ ปล่อยให้เป็นหน้าที่ของผ้นู �ำ ในการเปลีย่ นแปลงยังมีความ พยายามของผู้น�ำบ้านห้วยโรงท่ีใช้การท�ำประชาคมเพ่ือเป็นพื้นท่ีกลางในการส่ือสารให้ชาวบ้านแต่ละหลังคาเรือน มาชว่ ยกนั คดิ แลกเปลีย่ นความคดิ เห็นกับสถานการณ์ปญั หาตา่ ง ๆ ท่เี กิดขนึ้ สถานการณแ์ พรร่ ะบาดของยาเสพติดในหมู่บา้ นหว้ ยโรงชว่ งก่อนปี พ.ศ.2555 นับไดว้ า่ เปน็ ช่วงท่นี ่าหนกั ใจ

122 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ทป่ี ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนล่าง ของหมบู่ ้านห้วยโรงและหมบู่ ้านในเขตพืน้ ท่ตี ำ� บลบงึ ปลาทูเพราะมผี ูเ้ สพจำ� นวนมาก ยาเสพติดท่นี ยิ มเสพกันคือยาบา้ พฤติกรรมการเสพสว่ นใหญ่จะใช้ยาเพื่อให้มแี รงในการท�ำงาน บางคนเสพในวงเหล้าเพือ่ ความสนุกสนาน ปี พ.ศ. 2555 ส�ำนกั งาน ปปส.ภาค 6 และศูนย์อำ� นวยการปอ้ งกนั และปราบปรามยาเสพติดจงั หวดั นครสวรรค์ กำ� หนดใหบ้ า้ นหว้ ยโรงเป็นหมู่บา้ นทมี่ ีสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของยาเสพติดรนุ แรงหรือเปน็ พ้นื ท่ีสีแดง และมีแผน บรู ณาการดำ� เนินงานปอ้ งกันและแก้ไขปัญหายาเสพตดิ โดยใชห้ มู่บา้ นเปน็ ฐานในการขบั เคลอ่ื นงาน แต่จากความคิด ของทแี่ กนน�ำบา้ นหว้ ยโรงไดใ้ หค้ วามเหน็ ต่อเรือ่ งนี้ว่า จริง ๆ แล้วหมูบ่ ้านใกลเ้ คียงมปี ญั หามากกว่า เพราะมีผู้คา้ ในพ้นื ที่ แตใ่ ช้บา้ นห้วยโรงเป็นทางผา่ นยาและแหล่งสง่ ยา ดว้ ยศักยภาพของแกนน�ำท่มี ีการเฝ้าระวัง มกี ารตัง้ ดา่ นอย่างตอ่ เน่อื ง ท�ำใหต้ รวจจับได้ จงึ ถูกระบวุ ่าพบยาเสพตดิ บรเิ วณด่านในพ้นื ทีบ่ ้านห้วยโรง สำ� หรบั ปญั หาท่ีแกนน�ำหนักใจ คือ สถานการณ์ยาเสพตดิ แตกต่างไปจากอดีต จากวัยแรงงานท่เี ปน็ ผ้เู สพ กลายมาเปน็ กลุ่มเด็กเยาวชนเริม่ เข้าไปเก่ยี วข้อง โดยมีจดุ เร่มิ ต้นจากวงเหลา้ ตามเพอ่ื น และลองใช้ยาเสพติดประเภท ยาบา้ (จากขอ้ มลู พบว่าในอดีตยาบ้าจะมี 2 เกรด คืออย่างดรี าคาเม็ดละ 100 บาท และแบบที่มีสว่ นผสมไมค่ อ่ ยดีจะอยู่ ทร่ี าคาเมด็ ละ 60 บาท) และเม่ือบ้านหว้ ยโรงถูกระบุว่าเป็นพ้ืนทสี่ แี ดง ทำ� ใหห้ ลายหน่วยงานรวมทงั้ คนในพืน้ ที่ได้มีการ ทบทวนการทำ� งาน มีกจิ กรรมเฝ้าระวังและปอ้ งกันอยา่ งต่อเนื่อง โดยเจา้ หน้าทภี่ าครฐั จากหน่วยงานท่ีเก่ยี วขอ้ งเขา้ มา ขบั เคลอ่ื นงานแก้ไขปัญหายาเสพตดิ ในพนื้ ท่ี มปี ลัดอำ� เภอ สาธารณสขุ อ�ำเภอ ต�ำรวจ และสำ� นักงาน ปปส.ภาค 6 ซง่ึ แกนหลักสำ� คัญในการขับเคลอื่ นงานคือ ผู้ใหญบ่ า้ น ผชู้ ว่ ยผู้ใหญ่บา้ น และคณะกรรมการหม่บู า้ นท่ีมุ่งมั่นด�ำเนนิ งาน โดยเริม่ ตน้ จากการรณรงคส์ รา้ งการรบั รู้ใหก้ บั ชาวบา้ นเรือ่ งโทษ พษิ ภัยของยาเสพตดิ ด�ำเนินการ Re X-ray ค้นหาผเู้ สพ ผ้ตู ดิ ในพ้นื ท่ี เพื่อน�ำเขา้ สกู่ ระบวนการบ�ำบัดรกั ษาในระบบสมคั รใจ ทำ� ใหไ้ ด้กลมุ่ เป้าหมายจ�ำนวน 5 ราย มีการต้ังผ้นู ำ�

123บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้นื ที่ปลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง ทางธรรมชาติ พรอ้ มท้ังมกี ารลงพนื้ ทีต่ ิดตามเพอ่ื สรา้ งความเข้าใจกบั ครอบครวั และกลมุ่ เปา้ หมายท้งั 5 ราย ด้วยความ ท่บี ้านหว้ ยโรงเปน็ สงั คมแบบเครอื ญาตกิ ารเข้าไปพูดคยุ ชกั ชวนใหเ้ ลิกจึงต้องมเี จ้าหนา้ ท่ีรฐั ทเ่ี กีย่ วข้องลงพืน้ ที่ร่วมกับ ทีมคณะกรรมการหมบู่ ้านดว้ ย เพราะจะท�ำให้กลมุ่ เสยี่ งและครอบครัวกลุ่มเสย่ี งเกรงใจมากกว่า แนวโน้มสถานการณ์ในอนาคตท่ีส่งผลต่อความเข้มแขง็ ของหมูบ่ ้านหว้ ยโรง ชาวบ้านในพน้ื ท่ีห้วยโรงส่วนใหญม่ ีอาชีพทำ� การเกษตร การลงทุนท�ำการเกษตรในปัจจุบนั จึงมคี วามเส่ยี งกบั ราคาผลผลติ และผลตอบแทนจากการลงทนุ ไมม่ คี วามแนน่ อนแตค่ นหว้ ยโรงหลายครอบครวั ตอ้ งยอมเลอื กและตอ้ งลงทนุ ตวั อย่างเชน่ เกอื บทกุ หลงั คาเรือนของบ้านห้วยโรงจะมีรถไถนา บางหลงั มรี ถตขี า้ ว รถเกย่ี วขา้ ว รถบรรทกุ รวมถึง เครื่องทุน่ แรงในการท�ำการเกษตรประเภทอ่นื ๆ มกี ารเกบ็ ขอ้ มลู พบว่าหมบู่ า้ นห้วยโรงมรี ถไถนาประมาณ 700 กวา่ คนั รถเกยี่ วข้าวมีประมาณ 30 กว่าคนั แกนนำ� ให้ขอ้ มลู วา่ เครอ่ื งทนุ แรงการเกษตรเหล่านช้ี าวบา้ นต้องยอมเปน็ หน้เี พือ่ เปน็ ตน้ ทนุ ในการสรา้ งรายได้ สร้างกำ� ไรในอาชพี การเกษตรในอนาคต มหี ลายครอบครวั ทตี่ ้องการลดความเส่ียงด้านราคา ผลผลติ จึงเลือกที่จะทำ� สญั ญากับกล่มุ นายทุน เพ่อื ซอ้ื ขายผลผลติ ทางการเกษตรลว่ งหน้า หรือเรยี กอกี ชอ่ื ว่า “เกษตร พันธสัญญา” (Contract farming) เป็นการสรา้ งหลักประกนั วา่ จะได้รายไดจ้ ากผลผลิตแน่นอน (ภายใต้ราคาที่ตกลง กนั ไว้ในสญั ญา) หากฤดกู าลนน้ั ประสบกับปญั หาราคาผลผลติ ตกตำ�่ หรอื ผลกระทบจากปัญหาการเพาะปลกู ภาวะภยั ธรรมชาติ โรคระบาด แตป่ ัญหาท่ีพบคอื นายทุนจะเป็นผู้ควบคุมปรมิ าณและคณุ ภาพของผลผลติ ชาวบ้านขาดอำ� นาจ ตอ่ รอง หลายครอบครัวอาจจะต้องรับภาระความเส่ียงจากการลงทนุ ท้ังดา้ นปัจจยั การผลิต ค่าตอบแทนท่ีไมเ่ ป็นธรรม ซ่ึงสง่ิ เหลา่ น้เี ป็นปัญหาส�ำคญั ท่ีสง่ ผลต่อเศรษฐกิจ ชีวิตความเป็นอยขู่ องคนในพ้นื ที่ และเชือ่ มโยงกับปญั หาทางสังคม รวมถึงปัญหายาเสพตดิ

124 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้นื ท่ีปลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง เสียงสะทอ้ นตอ่ ปญั หาในอนาคตที่ชาวบ้านหว้ ยโรงกงั วล พบว่ามี 5 ปัญหา คือ 1. ปัญหานำ�้ แล้ง 2. ราคาผลผลิตทางการเกษตรตกต่�ำ (ขา้ ว อ้อย ถ่ัวเขียว ผักตา่ ง ๆ) 3. ปัจจัยการผลติ ราคาสงู (ปุย๋ ยา) 4. หนน้ี อกระบบ 5. ปัญหาพฤตกิ รรมความเสย่ี งของเดก็ และเยาวชน - ทกั ษะชวี ิตของเดก็ รนุ่ ใหม่ ท�ำการเกษตรไมเ่ ป็น - เงนิ ไม่พอใช้ ความเส่ียงที่จะเข้าไปสู่วงจรยาเสพติด ปัญหาน้�ำแลง้ ราคาผลิตตกต่�ำปัจจยั การผลติ ราคาสงู เป็นปญั หาเชอื่ มโยงกันเปน็ ปญั หาทส่ี ง่ ผลตอ่ รายไดข้ อง คนในพ้ืนท่ซี งึ่ หากมีรปู แบบวธิ ีการแกไ้ ขและทำ� ให้สภาพเศรษฐกิจของคนในหมู่บ้านดีขน้ึ ยอ่ มจะสง่ ผลให้สถานการณ์ ปญั หาทางสงั คมอ่นื ๆ ลดลงดว้ ยเช่นกนั วธิ มี องปญั หายาเสพติดของผ้นู ำ� สถานการณ์ที่แกนน�ำห้วยโรงอึดอัดใจเม่ือมีคนที่เคยหลงผิดเข้าไปเก่ียวข้องกับยาเสพติดมาบอกเล่าให้ ผู้นำ� หมู่บา้ นฟังมีประเดน็ ท่เี กดิ จากการท�ำงานของเจา้ หน้าทรี่ ัฐเป็นค�ำถามทเ่ี กิดข้นึ ในใจของคนท�ำงานในพื้นที่สง่ ผลตอ่ “ความไว้วางใจและความอึดอัด” ของผูน้ �ำ คณะกรรมการหมบู่ ้าน และชาวบา้ นในพนื้ ท่ี เม่ือมคี นถูกจับกุมตวั ในขอ้ หา มียาเสพติดไว้ในครอบครอง หรอื มกี ารแจ้งขอ้ มูลไปแลว้ ไมม่ กี ารแก้ไขปญั หาอย่างจริงจังของภาครัฐ แตผ่ ลทีไ่ ด้มาคอื “การจบั ปา่ จบั ปล่อย เป็นชอ่ งทางหากนิ ของเจา้ หนา้ ที่บางคนที่” เรียกรับผลประโยชน์จากผ้กู ระผิดกฎหมายและ

125บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพ้นื ท่ปี ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนล่าง อีกหน่ึงความอึดอัดของคณะท�ำงานในการคอยเตือนผู้ท่ีมีประวัติว่าเข้าไปเก่ียวข้องท�ำให้คนที่ถูกเตือนเกิดความ ไมพ่ อใจ ส่งผลต่อความปลอดภยั กับผ้ทู ่ีเตอื น จากหลาย ๆ กรณที �ำให้ชาวบ้านในพื้นทเ่ี ลอื กทจี่ ะ “รู้ เห็นปัญหาแตม่ อง ผา่ น” เพอื่ ความปลอดภัยของตัวเองและครอบครัว จากมุมมอง สถานการณ์ดังกลา่ วเปน็ ความกังวลของแกนนำ� มาก ท�ำให้มุมมองของการแกไ้ ขปัญหายาเสพตดิ ของผนู้ ำ� บ้านหว้ ยโรงคดิ วา่ สง่ิ ทท่ี �ำได้และปลอดภัยตอ่ แกนนำ� ต่อชาวบ้าน ตอ่ คนในพ้ืนที่คอื การเฝา้ ระวงั และปอ้ งกันปัญหาในกลมุ่ เดก็ เยาวชนกอ่ นทีจ่ ะตอ้ งมาแก้ไขปญั หาในระดับครอบครวั ทศั นะความคิดและการมองปัญหายาเสพตดิ ของผ้นู ำ� หว้ ยโรง แกนนำ� หมบู่ า้ นหว้ ยโรงมองพืน้ ฐานความเป็นจรงิ ของพืน้ ที่และลงมือทำ� คอื การท�ำเศรษฐกิจในหมบู่ ้านให้ ดขี นึ้ ให้ชาวบ้านลมื ตาอ้าปากได้ เชอื่ ว่าหากท้องอ่ิม มเี งนิ ใช้ มคี ุณภาพชวี ิตท่ีดี คนเราคงไมอ่ ยากไปทำ� ผิดหรอื เข้าไป เกยี่ วข้องในวงจรยาเสพติด เพราะหลายปญั หาทางสังคมเกดิ จากปญั หาเศรษฐกจิ เปน็ ปญั หาท่ีเช่ือมโยงกนั เม่อื ไมม่ ี งาน ไม่มีเงิน คนเปน็ พ่อแม่ต้องออกไปหางานท�ำในเมืองใหญ่ ไมม่ ีเวลาเลย้ี งลกู จงึ ตอ้ งท้ิงให้อย่กู ับคนแก่ ถา้ เมื่อไหรท่ ี่ เศรษฐกิจดี มีอาชีพ มรี ายได้ เดก็ กไ็ ดอ้ ยู่กบั พอ่ แม่ ความใกล้ชดิ จะส่งผลต่อการลดปัญหาด้านลบทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ ได้ อีกทง้ั การดูแลอบรมเลย้ี งดู เป็นอกี ปจั จยั หนง่ึ ทจ่ี ะสามารถควบคุมปญั หาทอี่ าจเกดิ ขึ้นในกลุ่มเดก็ เยาวชนโดยเฉพาะปญั หา ยาเสพติด แต่เม่อื ไมส่ ามารถแกไ้ ขปัญหาด้านเศรษฐกิจได้ การเฝา้ ระวงั ปอ้ งกันและแกไ้ ขปญั หายาเสพตดิ กต็ ้องยังคง ดำ� เนนิ อยู่ การป้องกันเพอื่ ไมใ่ ห้เด็กเขา้ ไปยงุ่ เกยี่ วกับยาจงึ เปน็ ส่งิ สำ� คญั การลดชอ่ งว่างระหวา่ งวยั การลดเง่ือนไขเพ่ือ ใช้เวลาวา่ งใหเ้ กดิ ประโยชน์ การสร้างความสมั พนั ธท์ ี่ดีระหวา่ งเด็กและผใู้ หญใ่ นพ้ืนท่ี ทำ� ให้เกิด “พืน้ ทีโ่ อกาส” ขึ้น กระบวนการและขน้ั ตอนในการสกู้ บั ปัญหายาเสพติด บา้ นห้วยโรงมีการใชก้ ลไกคุม้ บา้ นและอาสาสมคั รชุมชนป้องกันยาเสพตดิ หรือ อชป.เป็นกลไกทจ่ี ัดตั้งข้ึนของ

126 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพ้ืนท่ปี ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนลา่ ง ภาครฐั ในการขับเคลอ่ื นงานในระดับพ้นื ที่ สิง่ ท่ีส�ำคญั ทส่ี ุดทค่ี ณะกรรมการบ้านหว้ ยโรงต้องทำ� คอื การสอื่ สาร การสร้าง ความเขา้ ใจ และสรา้ งการมสี ่วนรว่ มของคนในหมูบ่ า้ น คือ การจัดให้มเี วทีประชาคมหม่บู า้ นเพอ่ื ช้แี จ้งและรับฟงั ความ คดิ เห็นของทกุ คนในประเดน็ ปญั หาตา่ ง ๆ โดยเฉพาะปญั หายาเสพตดิ ซง่ึ จะเกิดเป็นมตทิ ี่รับรู้ร่วมกัน และเกดิ เครื่องมือ สำ� คญั ของหมู่บา้ นคอื “ธรรมนญู หมู่บา้ น” ซง่ึ ใช้เปน็ กฎระเบยี บ ขอ้ ตกลงในการอยรู่ ่วมกันในชมุ ชน เป็นตัวช่วยเพ่อื ควบคมุ สถานการณ์ปัญหาตา่ ง ๆ รปู แบบขั้นตอนการขบั เคล่อื นงานปอ้ งกันและแกไ้ ขปญั หายาเสพตดิ ของบา้ นหว้ ยโรงมีวิธกี าร ดงั นี้ ลำ� ดับท่ี 1: จดั เวทปี ระชาคม เพอื่ นำ� ประเด็นปัญหาทเี่ กดิ ขึ้นมาพูดคยุ แลกเปลยี่ น ฟงั ความคดิ เห็นของพี่นอ้ ง ชาวบ้าน และเสนอแนวทางการดำ� เนินงานรว่ มกนั โดยมตี ัวแทนของครัวเรอื นเขา้ เวทปี ระชาคมทกุ ครงั้ ลำ� ดบั ท่ี 2: ใช้นโยบายหรือมาตราการจากภาครฐั ในการขบั เคลอื่ นงานการเฝ้าระวงั ป้องกันปัญหายาเสพตดิ เช่น การเดินเวรยามเฝ้าระวงั ตั้งดา่ น ชรบ. โดยจดั ให้มชี ดุ อาสาสมคั รปอ้ งกนั ยาเสพติดชุมชน (อชป.) และแกนน�ำ 25 ตาสับปะรด และคณะกรรมการกองทุนแมข่ องแผ่นดินบ้านหว้ ยโรง โดยมสี �ำนกั งาน ปปส.ภาค 6, ศูนย์ป้องกันและ ปราบปรามยาเสพตดิ อำ� เภอ และหน่วยงานภาครัฐท่เี กย่ี วขอ้ งเปน็ หนว่ ยงานสนบั สนนุ ลำ� ดบั ท่ี 3: ใชก้ ลไกอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ� หมู่บา้ น (อสม.) เป็นทีมในการเฝา้ ระวัง โดยบทบาทของ อสม.ต้องลงพื้นทดี่ ูแลสุขภาพคนในหมูบ่ ้านอยแู่ ลว้ ในการช่วยสังเกตการณ์ สอดสอ่ งดแู ล เฝา้ ระวังปัญหา อกี ทั้งทมี อสม.สว่ นหนึง่ กม็ บี ทบาทเปน็ คณะกรรมการหมู่บ้านดว้ ย (อสม. 1 คนจะดูแล 12-14 หลงั คาเรอื น) ทกุ เดอื นทีมงาน อสม.จะมกี ารประชมุ กนั โดยจะมีประเดน็ ยาเสพติดในวาะการประชุมด้วยเสมอ ลำ� ดับท่ี 4: การเฝ้าระวังดแู ลกันภายในคุ้มบา้ น โดยหมูบ่ ้านห้วยโรงมี 7 คมุ้ บ้าน มปี ระธาน รองประธานและ

127บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ทป่ี ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง กรรมการคุ้มจะดูแลประมาณ 10 - 30 หลังคาเรือน โดยเบอื้ งต้นผู้ใหญบ่ ้านจะแจง้ ขอ้ มูลกลมุ่ เสีย่ งใหก้ บั คณะกรรมการ คุ้มได้ทราบเบอ้ื งตน้ โดยกลไกคุ้มบ้านจะมหี น้าทดี่ ังนี้ - กรรมการคมุ้ สอดส่อง ดูแล เฝ้าระวงั ปัญหาตา่ ง ๆ และติดตามดพู ฤติกรรมกลุม่ เสย่ี งเพอ่ื แจง้ ให้กับ ผู้ใหญท่ ราบ (โดยเป็นรูปแบบบทบาททางออ้ ม) - นำ� ข้อมูลสถานการณ์ปัญหามารายงานในท่ปี ระชุมประจ�ำเดอื นของหมู่บ้านเพอ่ื ประชุมทำ� ประชาคม หาขอ้ ตกลงร่วมกันของหมบู่ า้ นภายใตก้ ฎระเบยี บทีเ่ รียนกว่า “ธรรมนญู หมบู่ ้าน” - ในความเป็นคุ้มบ้านจะมีสงั คมแบบเครอื ญาติทำ� ให้การพดู คุย ตักเตอื นเบื้องตน้ สามารถทำ� ได้ก่อนที่ จะถึงข้นั ท่ตี ้องมบี ทลงโทษ - เพอ่ื ป้องกันปัญหาการปกปิดข้อมูลสถานการณป์ ญั หาภายในคุม้ บ้านท่เี ป็นเครอื ญาตกิ ันจึงได้มี รปู แบบการใชค้ ุม้ ใกลเ้ คยี งดแู ลคุม้ ใกลเ้ คียง “ดูแลแบบไขว”้ เพอ่ื ตรวจสอบถว่ งดุล ล�ำดบั ท่ี 5: การลงพนื้ ทเี่ ยย่ี มบา้ นเพอ่ื ตดิ ตามผผู้ ่านการบำ� บดั รกั ษาของคณะกรรมการหมบู่ ้านและเจ้าหน้าท่ี ภาครัฐทเี่ กี่ยวข้อง ล�ำดบั ท่ี 6: เช่ือมความสัมพันธ์ของคนในพ้นื ที่ เดก็ ครอบครวั ผ่านกจิ กรรมเชงิ สรา้ งสรรคภ์ ายใตแ้ นวคดิ การ ช่วงชงิ เวลาเพ่ือ “สร้างพน้ื ท่ีทางโอกาส” โดยท่ีผ่านมามีกจิ กรรมท่เี ดก็ เยาวชนใหค้ วามสนใจและเกดิ การปอ้ งกันปัญหา ในกลุ่มเด็กได้ อาทิเชน่ - เชอื่ มกิจกรรมของเด็กในโรงเรียน(ซ่งึ เป็นเด็กเยาวชนในพน้ื ท)่ี กบั ทีม อสม.ในหมู่บ้านในการทำ�

128 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพ้ืนท่ปี ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง กิจกรรมลดแหลง่ เพาะพนั ธุ์ลกู น�ำ้ ยงุ ลายท่ีเป็นตน้ เหตขุ องโรคไข้เลอื ดออกในพน้ื ท่ี เกดิ เปน็ ทมี “อสม.นอ้ ย” ทม่ี ใี จอาสา โดยเปน็ กิจกรรมทแี่ ฝงนยั ยะของการใช้เวลาว่างใหเ้ กดิ ประโยชน์ สรา้ งความใกล้ชิดกบั เด็ก ท่เี ร่ิมโต เร่ิมเข้าสวู่ ยั เสีย่ ง - รวมกลุ่มเด็กเยาวชนท่ีสนใจกีฬาฟุตบอล รวมตวั ฝึกซอ้ ม และจดั เป็นการแขง่ ขัน โดยในช่วงฝึกซ้อม ไดม้ ีคนทมี่ ีจิตอาสาสอนให้กลมุ่ น้อง ๆ ทส่ี นใจ - มีทมี แขง่ รถไถทางเลน จำ� นวน 2 ทีมคือ ทีมบงึ ปลาทแู ละทีมบึงสามัคคี ซึง่ แกนนำ� เปน็ ผชู้ ว่ ยผใู้ หญ่ บา้ นห้วยโรง และมเี ยาวชนเข้ามามสี ว่ นรว่ มดว้ ยจัดแข่งขันกฬี าเชอ่ื มความสัมพันธข์ องคนในบา้ นห้วยโรง ทุก ๆ วนั ท่ี 31 และชว่ งออกพรรษา ผลลัพธท์ ี่เกดิ ขึ้นจากการดำ� เนนิ งาน - เกดิ กระบวนการ กลไกในการเฝ้าระวงั และควบคมุ สถานการณ์ปญั หาจนท�ำใหพ้ น้ื ท่ีได้รับการเสนอช่ือโดย ส�ำนักงานสาธารณสุขอำ� เภอบรรพตพิสัยเข้าประกวดประเดน็ ยาเสพตดิ (ปี 2564) - แกนน�ำและคณะท�ำงานเกิดการเรยี นรู้จากประสบการณ์ในการแก้ไขปญั หา ซงึ่ ไมไ่ ดม้ ุ่งเน้นเคเ่ รอื่ งยาเสพตดิ แต่กลับใหค้ วามสำ� คัญกับเศรษฐกจิ รายไดข้ องคนในชุมชนซ่งึ เปน็ ปัจจัยท่สี ง่ ผลต่อปัญหาทางสงั คมในหลากหลายเรือ่ ง - เกิดการพัฒนารปู แบบการตรวจสอบ ถ่วงดุลกลไกทม่ี อี ยูใ่ นพ้ืนท่ี อาทิเชน่ การดูแลแบบไขว้ ของคมุ้ บา้ น เพ่อื ลดปญั หาการปกปดิ ข้อมูลปญั หา เพือ่ ลดปัญหาความขัดแย้งของคณะกรรมการคุ้มและสมาชกิ ภายในคุม้ ซง่ึ ส่วน ใหญจ่ ะเป็นสังคมแบบเครอื ญาติ และเพ่อื ให้เกิดการเฝ้าระวัง ป้องกันปัญหาไดอ้ ย่างมปี ระสิทธภิ าพ

129บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้ืนท่ีปลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนล่าง ห้วยโรงเข้มแข็ง เพราะแกนนำ� เข้มแข็ง แกนน�ำพ้ืนท่ีบ้านหัวยโรงมีการขับเคล่ือนงานอย่างต่อเน่ืองหลังจากหน่วยงานภาครัฐเข้ามาพัฒนาศักยภาพ และสนบั สนนุ การขับเคลื่อนงาน ผนวกกับใชร้ ปู แบบการท�ำงานท่ียืดหยนุ่ เหมาะสมกับบรบิ ทพื้นท่ีโดยใชเ้ คร่อื งมือตาม วิถีชีวติ ความเปน็ พีเ่ ป็นน้องโดยใช้กลไกค้มุ บ้านท่ดี �ำเนนิ การเองเพอ่ื ควบคมุ และแกไ้ ขปัญหาตา่ ง ๆ ในระดบั คมุ้ ใชค้ วาม ใกลช้ ิด สนิทสนมในการพูดคุย ชว่ ยผ้นู �ำสังเกต เฝา้ ระวังปัญหา จุดแข็งท่ีเห็นจากแกนนำ� ห้วยโรง จุดแขง็ สว่ นท่ี 1 : มกี ลไกคณะกรรมการหวั หน้าคุ้มในการทำ� งานอยา่ งเอาจรงิ เอาจงั มคี วามโดดเด่นในรปู แบบการบริหารจัดการเพอ่ื ปอ้ งกนั และเฝ้าระวัง ปญั หาแบบค้มุ แบบที่เปน็ กลมุ่ เครอื ญาติ จดุ แข็งส่วนท่ี 2 : มธี รรมนูญหมู่บา้ น(กฎระเบยี บในการอยรู่ ว่ มกนั ในชมุ ชน) เปน็ ตัวชว่ ยเพ่ือควบคุมสถานการณป์ ญั หาต่าง ๆ ในพื้นที่ จดุ แข็งส่วนที่ 3 : ทมี งานแกนน�ำ คณะกรรมการหมูบ่ ้านมีความสามัคคกี ัน

130 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพืน้ ทป่ี ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง หากแต่การขับเคลื่อนงานในหมบู่ ้านก็ยงั คงมเี งื่อนไขทตี่ อ้ งไดร้ บั การแก้ไข ดงั น้ี - ยงั พบวา่ มีหลายครอบครวั ท่พี ่อแมย่ งั ไม่ยอมรับว่าลกู เสพยา ไม่เชื่อ และไมย่ อมใหค้ วามร่วมมือกบั แกนนำ� หมู่บา้ น - ศักยภาพของคณะกรรมการคมุ้ บา้ นบางคมุ้ ยงั มไี มม่ ากพอ จงึ ส่งผลให้การทำ� งานการควบคมุ สถานการณ์ ปญั หา คนท�ำงานบ้านห้วยโรงควรต้องได้รบั การพัฒนาศกั ยภาพที่ต่อเนอื่ ง - หนว่ ยงานภาครฐั ไมส่ ามารถสนับสนนุ การขับเคลือ่ นงานของหม่บู า้ นไดเ้ ตม็ ท่ี - การท�ำงานในรปู แบบคมุ้ มีทัง้ ขอ้ ดแี ละขอ้ จำ� กดั ซงึ่ ข้อดีท่พี บคอื ดว้ ยความที่เปน็ สงั คมแบบเครอื ญาติ ทำ� ใหร้ ู้ และเท่าทนั กับสถานการณ์ปญั หาทีเ่ กิดข้ึน แต่ข้อจ�ำกัดคือดว้ ยความสนทิ สนมของเครอื ญาติ หากมกี ารบอกกล่าววา่ ลกู หลานเขา้ ไปเก่ยี วขอ้ งกบั ยาเสพตดิ มกั จะไมเ่ ชือ่ และไมใ่ หค้ วามรว่ มมือกบั แกนน�ำ วธิ ีการแกไ้ ขคือในกรณีการลงพน้ื ที่ เย่ียมบา้ นตอ้ งมีทมี งานทเ่ี ป็นเจา้ หนา้ ที่ภาครัฐลงพื้นทรี่ ว่ มดว้ ย เป็นการใชก้ ลไกของภาครัฐในการปอ้ งปรามควบคกู่ บั งานปอ้ งกนั ของชุมชน แนวทางการแกไ้ ขปัญหายาเสพตดิ ในอนาคตของหมบู่ ้าน จากการด�ำเนินงานท่ีผ่านมาของผู้น�ำและคณะกรรมการหมู่บ้านท�ำให้สามารถควบคุมสถานการณ์ปัญหา ยาเสพตดิ ในพืน้ ทีไ่ ดซ้ ึ่งหมายถงึ วา่ รูปแบบวิธีการทำ� งาน “ด้านการป้องกนั ” ทข่ี บั เคล่อื นอย่มู คี วามเหมาะสมกับบรบิ ท พืน้ ท่ีดังนนั้ ในอนาคตตอ้ งทำ� ใหเ้ กดิ ความต่อเนือ่ งและต้องมีการพฒั นากลไกที่มีอยใู่ หเ้ ชอื่ มการทำ� งานกบั กลไกทภ่ี าครัฐ นำ� มาขบั เคลอ่ื นเพอ่ื ใหเ้ กิดการปอ้ งกนั และเฝ้าระวังปญั หายาเสพตดิ ไดอ้ ย่างมปี ระสิทธภิ าพ มงุ่ เน้นกลุ่มเป้าหมายทเ่ี ปน็ กล่มุ เด็ก เยาวชน และครอบครัว โดยมโี จทย์สำ� คัญของหม่บู า้ นคอื จะทำ� อยา่ งไรใหช้ าวบ้านมอี าชพี มีรายได้ มคี ณุ ภาพ

131บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพ้ืนที่ปลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง ชวี ติ ทด่ี จี ากอาชพี ทำ� การเกษตรเพราะเมอื่ มอี าชพี และรายไดท้ ดี่ ยี อ่ มนำ� มาซงึ่ การลดลงของสถานการณป์ ญั หาทางสงั คม รวมถึงปัญหายาเสพติดดว้ ย การสนับสนุนงบประมาณจาก ป.ป.ส. กระทรวงยุติธรรม สง่ ผลดีคอื เป็นทรัพยากรที่ช่วยให้เกดิ การเฝา้ ระวัง ปญั หายาเสพติดในพน้ื ท่ี โดยมีการจัดประชุม อบรม เดินเวรยาม ลงพ้ืนทีเ่ ยยี่ มบา้ นโดยมถี ุงนำ้� ใจโดยจะให้เฉพาะคนท่ี ผา่ นการบำ� บดั หากแตก่ ็พบจดุ ออ่ นของการสนับสนนุ คือ กิจกรรมถกู ก�ำหนดมาอยา่ งตายตัว ไมย่ ดื หยนุ่ ต่อสถานการณ์ ปัญหาท่เี กดิ ขึ้นตามบรบิ ทพนื้ ท่ี “มาไว ไปเร็ว” แกนน�ำบ้านหว้ ยโรงฝากขอ้ เสนอตอ่ ฝา่ ยนโยบาย ดังน้ี - งบประมาณทจ่ี ะนำ� มาปอ้ งกันและแกไ้ ขปัญหาในพื้นท่ีควรทจี่ ะตอ้ งตอบโจทย์ความพรอ้ มและสถานการณ์ ภายใต้บรบิ ทที่แตกต่างกัน ซงึ่ ผ้ทู ี่รแู้ ละเข้าใจว่าควรเป็นกจิ กรรมในรูปแบบไหนทจี่ ะสามารถควบคุมสถานการณป์ ัญหา ได้ก็คือต้องเป็นผู้น�ำ แกนน�ำ และชาวบ้านในพื้นท่ี ทตี่ ้องจัดเวทปี ระชาคมเพอื่ สะทอ้ นความคดิ เหน็ “คดิ จากข้างลา่ ง ใหข้ า้ งลา่ งลงมือท�ำ” เพ่อื ใหท้ กุ คนไดร้ ่วมคิด รว่ มท�ำ และรว่ มรับประโยชนท์ ไี่ ด้ - กิจกรรมการปอ้ งกนั ปัญหายาเสพตดิ ตอ้ งเปน็ กจิ กรรมทท่ี ำ� ควบคู่ไปกับการแกไ้ ขปัญหาทางเศรษฐกจิ สงั คม รายได้ความเป็นอยขู่ องคนในพื้นท่ี ซ่ึงบ้านหว้ ยโรงใหค้ วามสนใจเกย่ี วกบั การจดั ระบบนำ้� เพอ่ื ท�ำการเกษตร ด้านสุขภาพ ของเดก็ ครอบครัว ซึง่ การเชื่อมโยงของกิจกรรมการป้องกนั ปญั หายาเสพตดิ ต้องข้ึนอย่กู ับการทำ� ประชาคมเป็นหลัก คดิ จากขา้ งล่างให้ข้างล่างลงมือท�ำ

132 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ทีป่ ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนล่าง การใช้กลไกคุ้มบ้านในการเฝ้าระวงั ปญั หา ใช้วธิ กี าร ดแู ลแบบไขวร้ ะหว่างคุม้ บ้าน เป็นการถว่ งดุล ลดการปกปิดขอ้ มูลปญั หา ลดความขัดแย้งของคณะกรรมการคมุ้ กบั สมาชกิ ภายในคุ้ม เพ่ือใหก้ ลไกคมุ้ บา้ นขบั เคลอ่ื นได้อยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพ หอ้ งที่ 1 ชาวบ้านหว้ ยโรงรว่ มกนั สะท้อนปญั หา ใหค้ วามเหน็ ผา่ นการประชาคมอย่างมีส่วนรว่ ม ห้องที่ 2 ผูน้ ำ� ในหมบู่ ้านรบั ฟังเสียงจากชาวบา้ น และช่วยกันหาทางออก หอ้ งที่ 3 การมสี ่วนร่วมในการขบั เคลอ่ื นงาน หัวใจส�ำคญั ผา่ นกลไกต่าง ๆ ในพื้นที่ ห้องที่ 4 จิตอาสา ในการปอ้ งกนั และแก้ไขปญั หายาเสพตดิ บ้านหว้ ยโรง ม.4



134 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ท่ีปลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนลา่ ง

135บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ที่ปลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนือตอนล่าง

136 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ท่ีปลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนลา่ ง