คู่มือพื้นที่ต้นแบบ 8 พท ภาคเหนือตอนล่าง

51บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพ้ืนท่ปี ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง ผเู้ สพดงั กลา่ วจะไมช่ ักชวนผู้เสพรายใหม่ และปรามการยกระดับพฤติกรรมไม่ให้เป็นผขู้ ายรายย่อยตอ่ ไปหลงั จากครบ กระบวนการบำ� บดั ปรบั พฤติกรรมแล้ว ชุดปฏิบตั กิ ารตำ� บลศรสี ชั นาลัยจะติดตามให้กำ� ลงั ใจ ผ่านกิจกรรมเยย่ี มบา้ น เพ่ือลดพฤติกรรมการกลับไปเสพซ้�ำ ผลลพั ธท์ เี่ กดิ ขึ้นจากการดำ� เนินงาน จากการมุ่งมั่นของชุดปฏิบัติการต�ำบลศรีสัชนาลัยท่ีร่วมกันขับเคล่ือนงานป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติด อยา่ งเขม้ แข็ง สามารถสรา้ งผลลพั ธท์ ีเ่ ปน็ การเปลีย่ นแปลงของสถานการณ์ 3 ประการ ได้อยา่ งมีนัยยะสำ� คญั ดังน้ี การเปลี่ยนประการท่ี 1 สามารถควบคุมสถานการณ์ปัญหาการแพร่ระบาดของยาเสพตดิ ในพืน้ ทีไ่ ม่ใหท้ วี ความรุนแรง และควบคมุ สถานการณ์ ลดผลกระทบไมใ่ หป้ ระชาชนในพืน้ ทีเ่ ดอื นร้อน ทีส่ �ำคัญคือสง่ ผลใหช้ าวบ้านคลาย ความกังวลและความกลวั ทีเ่ ปน็ ผลจากปญั หายาเสพตดิ ได้ การเปลย่ี นประการที่ 2 เกดิ กระบวนการเรยี นรู้ของชดุ ปฏิบตั ิการต�ำบลในการขับเคล่อื นงานปอ้ งกันปญั หา ยาเสพตดิ โดยมีการแบง่ บทบาทหนา้ ท่ีความรบั ผดิ ชอบตามความพรอ้ ม ความถนัด และความสมัครใจ ปฏิบตั ิการไป พร้อมกบั เรียนรู้ ซง่ึ เปน็ กระบวนการยกระดับความสามารถของผ้นู ำ� หม่บู า้ นและคนที่มีใจอาสาใหล้ กุ ข้นึ มาสรา้ งความ เข้มแข็งให้กับหม่บู ้าน การเปล่ยี นประการที่ 3 จากการรว่ มมอื ของชดุ ปฏบิ ตั กิ ารต�ำบลทีท่ ำ� งานปอ้ งกนั และแก้ไขปัญหายาเสพติด ยงั ต่อยอดความร่วมมือทีเ่ ข้มแขง็ ใหก้ บั ประชาชนในพ้นื ทไี่ ดอ้ ีกดว้ ย มเี หตกุ ารณท์ ี่พสิ ูจน์ความร่วมมือของทมี งานและ และเกิดเป็นความภาคภมู ใิ จรว่ มกันของชุดปฏิบัตกิ ารต�ำบลในการทำ� งานเป็นทมี คือ การช่วยกนั ระดมทุน ลงแรงสร้าง บา้ นให้กบั ผ้ปู ระสบภัยช่วยกนั จนไดบ้ า้ นเป็นหลัง สรา้ งรอยย้ิมให้กับชดุ ปฏบิ ัตกิ ารต�ำบลและชาวบา้ นได้อย่าประทับใจ

52 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพ้ืนทีป่ ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนลา่ ง การทบทวนตวั เอง ของชดุ ปฏิบัตกิ ารต�ำบลศรีสัชนาลัย การขบั เคลอ่ื นงานท่ผี า่ นมาจนเกดิ เปน็ ผลงานทเี่ ปน็ รปู ธรรม สร้างความอนุ่ ใจใหก้ บั ประชาชนในพื้นที่ได้เปน็ อยา่ งดี และที่สำ� คญั สามารถควบคุมสถานการณ์ปญั หายาเสพติดได้ ถึงแมว้ ่าในพ้ืนทย่ี งั คงมีผเู้ สพ และผูท้ ีม่ ีพฤตกิ รรม การคา้ รายยอ่ ยกต็ าม การที่ผนู้ ำ� ทมี งานตืน่ ตวั และเอาจรงิ กบั การแก้ไขปัญหาทำ� ใหส้ ถานการณด์ ขี นึ้ จากอดีตท่ีผา่ นมา วธิ ีคดิ มมุ มองสำ� คัญของทีมงานของชุดปฏบิ ัตกิ ารตำ� บลศรีสชั นาลยั มี 7 ประการสำ� คญั คอื 1. เริ่มจากการท่ีผ้นู ำ� “เห็นปัญหา” จากความอึดอดั ใจของสถานการณท์ เ่ี กดิ ขึ้น อึดอดั ใจจากข้อจำ� กัดหลาย เร่ืองทีท่ ำ� ใหก้ ารด�ำเนนิ งานการแกไ้ ขปัญหายาเสพตดิ ในพน้ื ทไี่ ม่ได้ผล ทง้ั ในมติ ิกฎหมายท่ไี มเ่ อ้อื ตอ่ การท�ำงานและ ไมค่ มุ้ ครองคนทำ� งานทเ่ี ปน็ ผนู้ ำ� ทอ้ งที่อกี ทงั้ ทผ่ี า่ นมามหี ลายเหตกุ ารณท์ เี่ จา้ หนา้ ทร่ี ฐั บางคนเขา้ ไปเกย่ี วขอ้ งกบั ยาเสพตดิ มพี ฤติกรรมเรียกรบั ผลประโยชน์ ละมกี ล่มุ ผ้มู ีอิทธิพลในพนื้ ท่ี จากความอดึ อดั ดังกลา่ วผ้นู ำ� และทมี งานจงึ ตระหนกั และ ลกุ ขึ้นสูก้ บั ปัญหา “เปิดหน้าชน ด้วยหัวใจที่ไม่กลัว\" 2. การแก้ไขปญั หาเร่มิ จากเอาปญั หาความเดอื นร้อนของพนี่ อ้ งประชาชนในพน้ื ทมี่ าเป็นตวั ตงั้ พึง่ พาอ�ำนาจ ท่ีเราพอมี แกป้ ัญหาเท่าท่ที �ำได้ ลดการพึง่ พาคนอนื่ ให้นอ้ ยลง

53บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพ้ืนที่ปลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง 3. กำ� นนั ต�ำบลศรีสัชนาลยั ในฐานะผนู้ �ำจะให้ความส�ำคัญและเนน้ ถงึ ความสมคั รใจของทมี งานกอ่ น โดยถาม ความพรอ้ ม ไมส่ รา้ งความอดึ อัดล�ำบากใจใหก้ บั ทีมงาน 4.การแสดงความจริงใจในการแก้ไขปญั หาใหพ้ น่ี อ้ งชาวบา้ นไดร้ บั รูถ้ งึ ความมุง่ มั่นเอาจรงิ กบั การแกไ้ ขปัญหา และเปิดโอกาสใหช้ าวบ้านแสดงความคดิ เหน็ และสรา้ งพืน้ ท่ใี นการมีสว่ นร่วมในการป้องกันปยั หายาเสพติด 5. สรา้ งมุมมองผ่านการให้ข้อมูลข่าวสารท่ที �ำให้ประชาชน พี่น้องชาวบา้ นในตำ� บลศรสี ัชนาลยั เห็นถึงปญั หา และผลกระทบของการเข้าไปเกีย่ วข้องกบั ยาเสพติดที่จะส่งผลกระทบตอ่ ตวั เอง ครอบครัวและคนในหมบู่ ้าน 6. การแก้ไขปัญหายาเสพตดิ ตอ้ งใช้รูปแบบท่ีทำ� ให้ทุกคนสามารถอยรู่ ว่ มกันได้ เข้าใจกนั ไม่แข็งเกินไป หรอื ออ่ นเกนิ ไป 7. สรปุ บทเรยี นผา่ นการประชมุ สรปุ ผลหลังการลงพืน้ ทปี่ ฏิบตั ิงานอย่างสม่ำ� เสมอ ท�ำให้มกี ารปรับเปลี่ยน รปู แบบการปฏบิ ตั งิ านทเ่ี หมาะสมกบั สถานการณป์ ญั หาทเี่ ปลยี่ นไปยกตวั อยา่ งเชน่ ในอดตี การลงพนื้ ทเ่ี ยย่ี มบา้ นครอบครวั กล่มุ เส่ียง กลมุ่ เสพจะมีทมี งานคอ่ นขา้ งมาก ท�ำให้หลายตอ่ หลายคร้งั สร้างความอึดอัดใจให้กบั ครอบครัวทไ่ี ปเยย่ี ม เหมือนทีมงานมาจับผดิ ปัจจบุ ันได้ลดจำ� นวนทีมงานเยีย่ มบ้านลง เนน้ การพูดคยุ แสดงความหว่ งใย เพือ่ สร้างความ สมั พันธ์ ความสนทิ สนม ท�ำให้หลายครอบครัวรสู้ ึกสบายใจและกล้าให้ขอ้ มลู ท่ีเป็นประโยชน์ตอ่ การท�ำงาน ความเข้มแขง็ ท่ีเป็นจุดก่อเกิดของพลังความรว่ มมือคือตำ� บลศรีสชั นาลยั มกี ำ� นันเปน็ ผู้น�ำทต่ี ั้งใจเอาจริง เอาจังกับการท�ำงาน มีทมี งานมีความสามัคคี มีส่วนร่วมในการคิดและรว่ มด�ำเนินการ ทีมงานหรอื ชดุ ปฏิบัติการต�ำบล ศรีสชั นาลยั มีความตงั้ ใจทำ� งานเพ่อื ประชาชนในพ้ืนที่

54 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพื้นทปี่ ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนล่าง จุดอ่อนที่ต้องเติมเตม็ มดี งั นี้ ลำ� ดับที่ 1 ชดุ ปฏบิ ตั ิการตำ� บลศรสี ชั นาลัยยงั คงตอ้ งการได้รับการพฒั นาวิธีคดิ และเทคนิคในการปฏบิ ัตงิ าน รวมถึงขาดอปุ กรณ์ในการปฏบิ ัติหนา้ ท่ี ล�ำดับที่ 2 ชุดปฏบิ ัติการต�ำบลไมม่ อี �ำนาจทางกฎหมายทจ่ี ะคุ้มครองตอ่ การปฏิบัตงิ าน และไมม่ ีสวัสดกิ าร ท่ีจะรองรบั ใหก้ ับคนทำ� งานที่เปน็ ผ้นู �ำในระดบั พื้นทตี่ ำ� บล ทผ่ี า่ นมากำ� นนั และชดุ ปฏบิ ตั กิ ารต�ำบลใช้เพยี งอ�ำนาจของ “พระราชบญั ญัตลิ ักษณะปกครองท้องท่ี พ.ศ. 2457” เปน็ กฎหมายท่ีใช้คุ้มครองคนท�ำงานเท่านน้ั ข้อเทจ็ จรงิ ท่ีผ่านมา มหี ลายเหตุการณท์ ่สี รา้ งความอึดอดั ล�ำบากใจ และความไมป่ ลอดภยั ตอ่ คณะทำ� งานในพน้ื ที่เช่น มีผูเ้ สพยา เกดิ อาการคลมุ้ คลงั่ การเขา้ ตรวจค้นเพอ่ื ควบคมุ สถานการณ์จึงตอ้ งอาศัยความเร่งด่วน การรอ้ งขอความรว่ มมอื ไปยัง เจา้ หนา้ ทต่ี ำ� รวจเพอ่ื เขา้ รว่ มกบั ชดุ ปฏบิ ตั กิ ารตำ� บลตอ้ งใชเ้ วลาซงึ่ ไมท่ นั ตอ่ สถานการณป์ ญั หาทเี่ กดิ ขน้ึ ในนามชดุ ปฏบิ ตั กิ าร ต�ำบลศรีสชั นาลัยจงึ เสนอใหม้ ีแนวทางในมติ ิกฎหมายรบั รองและรองรบั อยา่ งชัดเจน แนวทางการปอ้ งกันและแกไ้ ขปัญหายาเสพติดในอนาคตของต�ำบลศรสี ัชนาลยั มหี ลกั การในการแกไ้ ขปญั หาแบบอยรู่ ว่ มกนั ได้เขา้ ใจกนั ไมแ่ ขง็ จนเกดิ ไปหรอื ออ่ นจนไมส่ ามารถควบคมุ ปญั หา ได้ มีการปรบั เปล่ียนรูปแบบตามหน้างานสถานการณจ์ รงิ ทีเ่ จอ รวมถงึ ความพร้อมของชดุ ปฏิบัตกิ ารตำ� บลด้วย และ ต้องเฝ้าระวงั เป็นพิเศษสามารถแบ่งออกได้เปน็ 4 กลุม่ หลัก คือ กลุม่ ท่ี 1 กลุม่ เสี่ยงทีเ่ ป็นเด็กเยาวชนในสถานศึกษาตง้ั แต่ระดบั ช้นั ประถมศกึ ษาตอนปลาย

55บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้นื ที่ปลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง กล่มุ ท่ี 2 กลุ่มผใู้ ช้แรงงานไร่อ้อย กลุ่มที่ 3 กล่มุ ผเู้ สพทีม่ พี ฤติกรรมเสพตอ่ เนื่องมานาน เริ่มมีอาการทางจติ เวช กลุ่มท่ี 4 กลมุ่ ผูเ้ สพทีย่ กระดบั พฤตกิ รรมเปน็ นักค้ารายยอ่ ย นอกจาก 4 กลมุ่ ทก่ี ลา่ วมาแล้วยงั มกี ลมุ่ เป้าหมายทผี่ นู้ ำ� ให้ความสำ� คญั คือครอบครัวทม่ี ลี กู หลานเปน็ กลุ่มเสยี่ ง และมพี ฤตกิ รรมเสพยาเสพตดิ เปน็ กลมุ่ เปา้ หมายทต่ี อ้ งดำ� เนนิ การขบั เคลอ่ื นผา่ นกจิ กรรมสานสมั พนั ธเ์ ยยี่ มบา้ นใหก้ ำ� ลงั ใจ และการสรา้ งความเข้าใจอย่างต่อเนือ่ ง ชดุ ปฏบิ ตั กิ ารตำ� บลศรสี ชั นาลยั สะทอ้ นความคดิ เหน็ ทเ่ี กดิ จากการปฏบิ ตั กิ ารจรงิ วา่ การสนบั นนุ ทนุ งบประมาณลงมา ในระดบั พ้นื ที่เป็นเร่ืองดชี ่วยให้เกดิ การขับเคลอื่ นงานในระดับพืน้ ท่ีไดอ้ ยา่ งต่อเนอื่ ง ถึงไมม่ ีงบประมาณลงมาทางพ้ืนท่ี ตำ� บลศรสี ชั นาลยั กข็ บั เคลอื่ นงานอยา่ งตอ่ เนอ่ื งอยแู่ ลว้ เพราะมที นุ ทเี่ กดิ จากการมสี ว่ นรว่ มของคนในพน้ื ทเี่ ชน่ กองทนุ แม่ ของแผ่นดิน สถาบันการเงนิ ชุมชนกองทุนหมู่บ้านพระปรางค์เป็นต้นหากมงี บประมาณท่ีจะนำ� มาเสริมการขบั เคล่อื น งานการปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หายาเสพตดิ ไดโ้ ดยตรงกเ็ ปน็ เรอ่ื งทดี่ มี ากเปน็ โอกาสของพน้ื ท่ีแตท่ นุ ทเ่ี ขา้ มาสนบั สนนุ ควรตอ้ ง มคี วามต่อเน่ือง ควรต้องมกี ระบวนการหรอื แนวทางการบริหารจดั การทช่ี ดั เจน ลดเงื่อนไขและควรตอ้ งเหมาะสมกบั ศักยภาพและบริบทพนื้ ที่ ท่สี ำ� คญั ต้องยืดหยุ่นและสามารถให้พื้นทีห่ มบู่ ้าน ตำ� บลออกแบบกระบวนการกิจกรรมในการ แก้ไขปญั หายาเสพติดไดเ้ อง ข้อเสนอต่อฝ่ายนโยบายจากใจคนท�ำงานตำ� บลศรีสชั นาลยั ขอ้ ที่ 1 สถานการณท์ างสงั คมในปัจจบุ ัน ภาระหนา้ ที่ และอีกหลาย ๆ ปัจจยั สง่ ผลตอ่ การปฏิบัตหิ น้าท่ีของ เจ้าหน้าท่ภี าครัฐในการแกไ้ ขปญั หายาเสพติด รูปแบบการขับเคลือ่ นงานเพ่อื แก้ไขปัญหาจงึ ต้องมาจากการวิเคราะห์

56 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ที่ปลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนล่าง สถานการณแ์ ละความพร้อมของชดุ ปฏิบัตกิ ารตำ� บล การปฏิบตั ิงานทีท่ นั ต่อสถานการณ์ปัญหายาเสพติดในระดบั พืน้ ที่ จงึ ต้องอาศัยชุดปฏิบัตกิ ารตำ� บลซึ่งเป็นคนในพ้นื ที่ ส�ำหรบั เจา้ หนา้ ท่ภี าครัฐควรมบี ทบาทในการหนุนเสรมิ เอือ้ อำ� นวย ตอ่ การดำ� เนนิ การ ข้อท่ี 2 การแกไ้ ขปญั หายาเสพตดิ ในรูปแบบของศนู ยข์ วญั แผน่ ดินไมใ่ ช่ทางออกของการแก้ไขปญั หา เพราะ เดก็ หลายรายท่มี ีพฤตกิ รรมเพียงแคเ่ สย่ี ง และเสพแบบสมัครเล่น แตเ่ ม่ือเข้าคา่ ยของโครงการฯ ได้มโี อกาสไปเจอกลมุ่ นกั คา้ ถกู ชกั จงู จนจนกลายเปน็ เครอื ขา่ ยคา้ ยาเกดิ การแลกเปลย่ี นขอ้ มลู และเชอ่ื มโยงเครอื ขา่ ยการคา้ อกี ดว้ ยทง้ั นปี้ ญั หา ทเี่ กดิ ขน้ึ เป็นความจรงิ ที่ตอ้ งยอมรบั และหาทางออกร่วมกันระหว่างฝ่ายนโยบายและพ้นื ท่ี ขอ้ ที่ 3 ฝา่ ยนโยบายตอ้ งยอมรบั ข้อเทจ็ ของการรายงานพื้นทสี่ ีขาวว่า “ไม่มพี ้นื ทที่ ี่เป็นสขี าวจรงิ ปลอดยา เสพตดิ จรงิ ” การยอมรบั กับข้อมลู ทเี่ ป็นจรงิ จากพ้นื ที่จะทำ� ให้เห็นถึงแนวโนม้ ของสถานการณป์ ัญหาปจั จุบนั เพ่อื จะได้ น�ำไปสู่การหาแนวทางแก้ไขท่ีถกู ตอ้ ง “ต้องไมซ่ อ่ นปัญหาไว้ แลว้ รายงานเพยี งเพื่อใหข้ อ้ มูลดูด”ี ขอ้ ท่ี 4 มงุ่ เนน้ การขับเคล่อื นในรูปแบบกลไกตำ� บล อยากให้มีการทบทวนข้อมลู สถานการณป์ ัญหายาเสพติด สถานการณป์ ญั หาทางสงั คมทเี่ ป็นข้อเทจ็ จริงของพื้นท่ี และร่วมกันวิเคราะห์ความพร้อม/ศกั ยภาพของคณะท�ำงานใน ระดับพ้ืนที่ด้วย ข้อที่ 5 ควรมีระบบการสนบั สนนุ อปุ กรณ์สำ� หรับการปฏิบัตหิ นา้ ทขี่ องชุดปฏบิ ัติการต�ำบล รวมทง้ั สวัสดกิ าร ของคนท�ำงานปอ้ งกัน เฝ้าระวังยาเสพติดในระดบั พื้นท่ี ขอ้ ท่ี 6 หนนุ เสรมิ พฒั นาทกั ษะการท�ำงานใหก้ บั ชดุ ปฏิบัตกิ ารตำ� บล อาทิเชน่ งานวชิ าการท่เี กีย่ วข้องกับการ ทำ� งานด้านสังคม มมุ มองการท�ำงานด้านการป้องกนั ปัญหายาเสพตดิ การเย่ียมบ้าน องคค์ วามรู้ในการท�ำงานกบั กลุ่มเส่ียง กลุ่มเสพ และกลุม่ ที่เริม่ มปี ญั หาทางจติ เวช

57บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้นื ทปี่ ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง ตอ้ งไมซ่ อ่ นปัญหาไว้ แลว้ รายงานเพยี งเพอ่ื ให้ขอ้ มลู ดูดี ห้องท่ี 1 มีผูน้ �ำที่ดี กลา้ เหน็ ปญั หา หอ้ งที่ 2 มีการวางแผนรว่ มกนั มีใจพรอ้ มสู้ หอ้ งที่ 3 ทมี งานตอ้ งมคี วามสามคั คี หอ้ งท่ี 4 ทมี งานตอ้ งรูบ้ ทบาทหนา้ ท่แี ละเสยี สละ หวั ใจสำ� คญั ในการปอ้ งกนั และแก้ไขปญั หายาเสพตดิ ต�ำบลศรีสชั นาลัย



59บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ท่ีปลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง

60 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้นื ทีป่ ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนล่าง บา้ นหวั แท เมอ่ื วนั วาน ชาวบา้ นหัวแทดั้งเดิมเป็นคนบ้านกร่างและมีหลายครอบครัวทีไ่ ด้ย้ายมาจากอำ� เภอกงไกรลาศ จังหวดั สุโขทยั ผคู้ นสมัยก่อนเดนิ ทางมาจบั จองพืน้ ทที่ �ำกิน ท�ำนา ท�ำการเกษตร เพราะบรเิ วณนี้ ดินน�้ำอดุ มสมบูรณ์ ผคู้ นจากต่างพื้นที่ ก็เข้ามาท�ำมาหากนิ จนถึงปจั จุบนั บา้ นหัวแทในอดตี ถูกเปรียบเปรยวา่ เปน็ “เกาะแมว้ ” ทีถ่ กู เรยี กแบบน้นั อาจเป็นเพราะ มลี กั ษณะบา้ นเรอื นทป่ี ลกู บา้ นหลงั เลก็ ๆตดิ ๆกนั ลกู เดก็ เลก็ แดงวงิ่ ถอดเสอื้ ถอดผา้ กนั ใหว้ นุ่ ในหมบู่ า้ นและในอดตี แตล่ ะ ครัวเรอื นจะมลี ูกคอ่ นขา้ งมาก ครอบครัวขยายแต่ไม่มีทะเบียนบ้าน บ้านหัวแทมีผู้ใหญ่บา้ นมาแล้วจำ� นวน 9 คน มีผู้สูง อายทุ ี่มีอายุมากทีส่ ุดในหม่บู า้ นและยงั มีชีวติ อยู่ เป็นชายวยั 93 ปี นายละมัย บุญด้วง อดตี กำ� นนั ความจำ� ยงั ดี แขง็ แรง อาจเพราะเปน็ คนอารมณด์ ี จากขอ้ มลู ปี 25631 บ้านหวั แท หม่ทู ี่ 8 มีจ�ำนวนหลังคาเรอื นทง้ั สิ้น 281 หลงั คาเรอื น (ที่มีเลขทบี่ า้ น) ประชากรรวม 904 คน เปน็ ผูช้ าย 415 คน และผู้หญิง 489 คน ซง่ึ มสี ัดส่วนของผหู้ ญิงมากกว่าผู้ชาย สถานการณ์ทางสงั คมทสี่ ง่ ผลก่อเกิดปัญหายาเสพติด ดว้ ยบรบิ ทพน้ื ที่และสภาพความเปน็ อยู่ของคนบ้านหวั แทในอดตี ทอ่ี าศัยอย่รู วมๆกนั ไม่มีใครสนใจใครตา่ งคน ตา่ งใช้ชีวติ ตามวิถีทางของตัวเอง หลายครอบครัวที่ไม่มที ะเบียนบา้ นจึงเกิดปญั หาเร่ืองสิทธิ และสง่ ผลให้ขาดโอกาส ท่ีจะได้รบั การชว่ ยเหลือจากภาครฐั และองค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ ประชากรบา้ นหวั แทส่วนใหญจ่ ะมอี าชีพท�ำเกษตร รับจ้างทัว่ ไป หาเชา้ กินค�ำ่ คนในหมูบ่ ้านจะมกี ารตม้ เหลา้ ไว้ดมื่ เองเรยี กว่า “เหล้าป่า” ซง่ึ ให้เหตผุ ลว่าปลอดภยั เพราะ ใช้ขา้ วเหนียวเป็นส่วนผสมในการหมักเพ่ือทำ� แปง้ เหลา้ ภาพในอดีตทเี่ จ็บปวดของคนหวั แท คอื ปัญหาและผลกระทบ จากการดมื่ เหล้า ท้ังเหลา้ ป่าและเหลา้ โรง มีคนดม่ื เหลา้ ในหมบู่ ้านเปน็ จำ� นวนมาก ผู้นำ� ได้เลา่ ใหฟ้ ังว่าปญั หาและ ผลกระทบทีเ่ กดิ ขึน้ น้ันรนุ แรงมาก ครอบครวั ไหนที่มผี ูน้ ำ� ครอบครัวติดเหลา้ สว่ นใหญจ่ ะมีฐานะยากจน ไม่ยอมทำ� งาน 1 ทม่ี า: ส่วนบรหิ ารและพัฒนาเทคโนโลยีการทะเบียน สำ� นักบรหิ ารการทะเบยี น กรมการปกครอง htps://stat.bora.dopa.go.th/new_stat/webPage/statByYear.php

61บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้นื ทปี่ ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนล่าง หรอื แม้จะมงี านทำ� แตก่ ็ติดเหลา้ ท�ำงานดว้ ยด่ืมเหล้าไปด้วยก็มี และมีคนเสยี ชวี ติ จากการดม่ื เหล้าเดือนละคนถงึ สองคน และเร่อื งทไี่ ม่น่าเกิดข้นึ คอื เกิดเหตกุ ารณท์ เ่ี ลวร้าย คนเปน็ ปู่เปน็ พอ่ ข่มขืนลกู หลานเพราะเมาเหล้า เกดิ ปัญหาทางสงั คม มากมายทง้ั การพนนั ไฮโล ไพ่ และยาเสพติด ปญั หาท่เี กิดขึ้นในหมบู่ า้ นกลับไม่ได้ถกู มองวา่ เป็นปัญหา ชาวบา้ นตกอยู่ ในวังวนของปญั หาทเ่ี กดิ ขนึ้ อย่างไมม่ ีทางออก สถานการณ์การใชย้ าเสพตดิ ในอดตี สว่ นใหญ่จะใช้เพ่ือทำ� ใหม้ แี รงในการทำ� งาน เชน่ เกษตรกร คนหากบ หาปลาในตอนกลางคนื ประเภทของยาเสพติดและชื่อเรียกทีค่ นพื้นทร่ี ้จู ักกนั เป็นอยา่ งดี คอื 1. ยาโคบาล เมด็ สนี ำ้� ตาล ในอดตี ราคา 5 เม็ด/2 บาท มฤี ทธใ์ิ ช้ในกระต้นุ เพื่อให้มแี รงเกีย่ วขา้ ว จบั กบจบั ปลา ในตอนกลางคนื โดยถา้ ใชใ้ นปรมิ าณมากพบวา่ มีผลขา้ งเคยี งคือ ประสาทหลอน หวาดระแวง (มีผลกระทบกับตัวผู้ใช้ แต่ไม่มีผลกระทบกบั คนในหม่บู า้ น) 2. ยาอ(ี อีหอบ) เปน็ ยาแกค้ ันเมด็ สขี าว คนในพน้ื ท่ีจะใช้ลดอาการคันท่ีเกิดจากเศษฝนุ่ ละอองจากฟางขา้ ว 3. ยาทันใจ (ยาหัวยาว) ปัจจบุ ันถกู เปลีย่ นมาเป็นชอ่ื ยาทัมใจ 4. ฝิ่น ชาวบ้านเรียกว่าฝิ่นใจดี เพราะคนทเ่ี สพจะใจดี ไมว่ า่ ร้ายให้โทษใคร มมุ มองของแกนนำ� เกย่ี วกบั ยาเสพตดิ เมอื่ ครง้ั อดตี ไปในทางเดยี วกนั คอื ไมไ่ ดส้ ง่ ผลกระทบตอ่ คนในหมบู่ า้ นแต่ เมื่อเข้ามาสู่ยคุ ของ “ยาบ้า” ซง่ึ ยงั มีความตอ้ งการใช้ในกลุ่มผู้ใช้แรงงาน โดยเริม่ ขยับมาเปน็ กลมุ่ คนขบั รถสิบลอ้ ในอดตี ราคาเฉลย่ี เม็ดละ 100-300 บาท มีการใชเ้ หลา้ และบุหรีร่ ว่ มด้วย มีคณะกรรมการหมบู่ ้านทา่ นหน่งึ ซ่ึงเป็นผูห้ ญิงสงู วยั เลา่ เรอ่ื งของการใชช้ วี ติ ในอดตี กบั สง่ิ ทห่ี ลงผดิ ไปวา่ \"ฉนั นแ่ี หละทเี่ คยตดิ เหลา้ อยา่ งมากตดิ ทงั้ ผวั ทง้ั เมยี แตเ่ ปน็ การตดิ เหลา้ ทตี่ ้องทำ� งานแตก่ ต็ ้องสญู เสยี เงนิ ทไี่ ดจ้ ากการท�ำงานไปกับการซ้ือเหลา้ เพือ่ มาดื่ม เคยลองกนิ ยาบ้าเพ่อื ใหม้ แี รงทำ� งาน

62 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพน้ื ทีป่ ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนลา่ ง โดยผลทไ่ี ด้คอื ไม่ยอมหลบั ยอมนอนจนร่างกายแทบจะทนไมไ่ หวถงึ กับตอ้ งเอ่ยขึ้นมาวา่ \"ม้าเอย้ ! ขอกูนอนซะหน่อย เถอะ\" ซึ่งนั่นเปน็ คร้งั สุดท้ายทไี่ ด้ทำ� สิ่งเหล่าน้นั ปัจจบุ นั ได้เปล่ียนแปลงตวั เองใหม่ และได้รบั โอกาสจากชุมชนใหเ้ ป็น คณะกรรมการหมบู่ า้ น\" เมื่อยอ้ นไปประมาณปี 2543 ถอื ได้วา่ สถานการณป์ ัญหายาเสพติดหนักมากเพราะมีกล่มุ เด็กเยาวชนเขา้ ไป เก่ียวข้อง ท�ำให้คนในหมูบ่ า้ นทุกเพศ ทกุ วยั ทกุ อาชีพ แมก้ ระท้งั คนทีม่ ีตำ� แหน่งในสังคมกใ็ ชย้ าเสพตดิ ดูจากพฤตกิ รรม ของหลายคนในพื้นทีต่ ำ� บล “เห็นได้ชดั เลยว่าใช้ยา” ถอื ได้ว่าจากสถานการณ์ดงั กล่าวท�ำใหเ้ กดิ ผลกระทบตามมาท้งั ตอ่ ตวั ผ้ทู ีเ่ สพ คนในครอบครัวรวมถงึ คนในชุมชน ปญั หาทางสงั คมท่ีเกดิ ขนึ้ ในพื้นท่หี มู่บา้ นและในตำ� บลท่ีสง่ ผลต่อ ปญั หายาเสพตดิ มี 5 ปัญหาท่ีเช่ือมโยง โดยแกนน�ำหมูบ่ ้านหวั แทสรุปตรงกันว่าเป็นปญั หาทห่ี นักมากในอดตี คือ ปญั หาท่ี 1 การทะเลาะเบาะแว้งกนั โดยมีสาเหตุมาจากการด่มื เหล้า ปญั หาที่ 2 ปญั หาการทอ้ งกอ่ นวยั อนั ควร “ทอ้ งไม่พร้อม” หลายลูก หลายผัว หลายเมยี ซง่ึ เปน็ ผลมาจากการ ดื่มเหล้าแลว้ ขาดสตยิ ง้ั คิด ปัญหาที่ 3 ปญั หาเศรษฐกิจ การว่างงาน ไมม่ ีงานท�ำ ปัญหาด้านรายได้ (ส่วนหน่งึ เป็นผลมาจากปัญหา นำ�้ ท่วมในพน้ื ที่ จงึ สง่ ผลท�ำให้สามารถท�ำนาไดเ้ พียงครั้งเดียวใน 1 ปี) ปัญหาที่ 4 การเข้าไมถ่ งึ สวัสดกิ าร สิทธปิ ระโยชน์ของรัฐ (เปน็ ผลมาจากปญั หาท่ีหลายบา้ นไม่มีโฉนดทด่ี ิน ไมม่ ีเลขทีบ่ ้าน จงึ ไมไ่ ดร้ บั การรบั รองจากองคก์ รปกครองสว่ นท้องถ่ิน) ปญั หาท่ี 5 ปัญหาดา้ นการเรยี น เด็กเรยี นไม่จบภาคบงั คบั

63บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ท่ปี ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง ผู้ใหญ่บ้านคนปัจจุบันรับรู้และเห็นถึงปัญหาท่ีจะตามมาหากไม่มีการแก้ไขโดยเฉพาะกรณีการเข้าไม่ถึง สวัสดกิ ารและสทิ ธปิ ระโยชน์ทีพ่ งึ จะไดจ้ ากภาครฐั จงึ ได้ให้ความสำ� คัญโดยเนน้ การสร้างความเขา้ ใจร่วมกบั ท้องถนิ่ เพื่อ ให้เกิดการรับรองสทิ ธิ์ ท�ำใหค้ นในหมบู่ า้ นไดร้ ับประโยชน์อยา่ งเท่าเทยี มกนั ทุกหลงั คาเรอื น (ปจั จุบันเหลือเพยี ง 10 กว่า หลงั คาเรอื นทย่ี งั อย่ใู นระหวา่ งการด�ำเนนิ การ) ความกงั วลของคนบ้านหวั แทต่อปัญหาทางสังคมและยาเสพตดิ จากการแลกเปล่ียนข้อมูลร่วมกับคณะกรรมการหมู่บ้านหัวแทพบว่ามีหลายปัจจัยของชีวิตท่ีส่งผลให้คน คนหนึ่งเขา้ ไปเกี่ยวข้องกับยาเสพติด ยง่ิ สภาพสงั คมปัจจุบนั การเปล่ยี นแปลงท่ีส่งผลต่อหมู่บา้ นมีความซบั ซ้อนมากขึ้น กลุ่มคนทเ่ี ข้าไปเกยี่ วขอ้ งกบั ยาเสพตดิ ไม่ใชแ่ คก่ ลุ่มผู้ใชแ้ รงงานเหมอื นเม่ือก่อนท่เี สพเพ่ือใหม้ แี รงทำ� งาน มเี งนิ มีรายได้ แต่ปจั จุบันกลบั เป็นกลุ่มเดก็ วยั รุ่นทีเ่ ป็นกลุ่มเสยี่ งมกี ารยาเสพตดิ ทเ่ี พมิ่ ขนึ้ มาพฤติกรรมความเส่ียงท่เี กิดขน้ึ เชอ่ื มโยงกบั สถานการณป์ ญั หาทางสังคมในบา้ นหวั แท ดังนี้ 1. ความยากจนของครอบครัวท�ำให้พ่อแม่ผู้ปกครองต้องออกไปหางานทำ� นอกพื้นท่ี ต้องทำ� งานหนักขน้ึ เพื่อ หารายไดเ้ ป็นค่าใชจ้ า่ ยในครัวเรือน ใชห้ นีส้ ิน จงึ ไมม่ เี วลาให้ลกู เด็กหลายคนขาดความเอาใจใสจ่ ากผู้ปกครอง 2. เดก็ เรียนไม่จบภาคบงั คับเพราะตดิ เพื่อน ไมอ่ ยากเรยี น ซง่ึ ส่วนหนงึ่ เปน็ ผลมาจากการท่คี รอบครัวไม่มีเวลา ให้กับลกู หลาน 3. น�้ำไม่เพียงพอในการทำ� การเกษตร จากปัญหาน้ำ� ท่วมในอดตี ท�ำใหม้ กี ารสร้างเขือ่ นแต่ผลกระทบที่ยังคง อยคู่ ือ ต้องมีการจดั สรรน้�ำให้กับพ้นื ท่ีอ่ืนจึงไมเ่ พียงพอตอ่ การทำ� การเกษตร ท�ำให้ท�ำนาได้เพียง 1 ครง้ั /ปี 4. กลัวและกงั วลว่ายาเสพติดจะกลบั มาแพร่ระบาดในหมูบ่ า้ นอีก

64 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพื้นที่ปลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนลา่ ง ความซับซอ้ นของปญั หาท่ีเช่อื มโยงกับสภาพเศรษฐกิจ สังคมที่เปลยี่ นไปอาจสง่ ผลใหป้ ญั หายาเสพตดิ อาจ หวนกลบั คืนมา เทคนิคกลยุทธ์ทกุ กระบวนท่าของแกนน�ำบ้านหัวแทจงึ ถูกหยิบยกมาใช้ ท้งั พระเดช พระคณุ การปอ้ งกนั การป้องปราม ไม่เลือกใช้วธิ ีการปราบปรามหรือใชอ้ ำ� นาจของผ้นู ำ� คณะกรรมการหม่บู ้านเพราะยิ่งจะสง่ ผลให้คนใน ชมุ ชนเกิดความกลวั และอาจกลายเป็นปญั หาความขัดแยง้ ในหมูบ่ า้ น วธิ กี ารมองปัญหายาเสพตดิ ของผนู้ �ำ มมุ มองของผู้ใหญ่บ้าน,คณะกรรมการหมบู่ า้ นหวั แทตอ่ การเข้าไปแกไ้ ขปญั หาต่าง ๆ รวมถงึ ปัญหายาเสพตดิ คือ “เราเป็นผู้ใหญ”่ ที่มีประสบการณ์ชวี ติ มีความหวังดีกับลกู หลาน ชาวบ้านในหมขู่ องเรา ดงั นน้ั จึงตอ้ งทำ� ตามหนา้ ที่ แมว้ ่าส่งิ ท่ีท�ำจะสมุ่ เสย่ี งและมีอนั ตรายต่อตัวเองก็ตาม วิธคี ดิ ของผนู้ ำ� บา้ นหวั แท “คิดและลงมอื ทำ� ” คดิ อยากให้ยาเสพติดเบาบาง หรอื หมดไปจากหมูบ่ ้าน คดิ อยากให้คนในหมู่บา้ นปลอดภัยจากปัญหายาเสพติด โดยผูน้ �ำและคณะกรรมการหมู่บา้ นมมี มุ มองและความคิดวา่ ทกุ คนคอื ญาติท่ีต้องห่วงใย มีอะไรก็ตอ้ งชว่ ยกัน เราจะตอ้ งดแู ล ใหโ้ อกาส “ยิ่งใครทีป่ ระสบกบั ปญั หา ยิง่ แย่ เราก็ตอ้ งยง่ิ ชว่ ย” กระบวนการและขั้นตอนในการด�ำเนินงานแก้ไขปัญหายาเสพติด บ้านหัวแทมีคณะกรรมการหมูบ่ ้านจำ� นวน 33 คน มแี กนน�ำหมบู่ ้านหลายคนท่ีมปี ระสบการณช์ ีวิตเมื่อครง้ั อดตี เคยเสพยาเสพตดิ ทงั้ ทถ่ี กู กฎหมายและผดิ กฎหมายแตด่ ว้ ยการใหโ้ อกาสหมบู่ า้ นและผใู้ หญบ่ า้ นทำ� ใหเ้ ปลย่ี นแปลง ตวั เองใหม่ผลักดนั ตวั เองกลบั มาเปน็ คณะกรรมการหมู่บ้านเป็นแกนหลักในการขับเคลอ่ื นงานเพ่ือการปอ้ งกันและแก้ไข

65บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ทีป่ ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง ปญั หายาเสพติดในพนื้ ที่ด้วยอดตี ทเ่ี คยผดิ พลาดทำ� ให้เขา้ ใจหัวอกของคนท่ยี งั หลงผดิ เขา้ ใจมมุ มองความคดิ และปจั จัย ทสี่ ง่ ผลใหเ้ ขา้ ไปเกย่ี วขอ้ งซง่ึ สงิ่ เหลา่ นท้ี ำ� ใหก้ ารขบั เคลอื่ นงานของบา้ นหวั แทไมไ่ ดม้ องแคป่ ญั หายาเสพตดิ แตม่ องปญั หา ท่เี ป็นจุดเริม่ ต้นของปัญหาทางสงั คมและปญั หายาเสพติด โดยเน้นทีก่ ารใหโ้ อกาสเพื่อความเทา่ เทยี มกนั ของคนทุกคน ในหมบู่ า้ น ขั้นตอนและวิธกี ารด�ำเนนิ งาน การขับเคลอื่ นงานของคณะกรรมการบ้านหัวแทจะแบ่งออกเปน็ 2 ส่วนหลกั คอื 1. ขับเคลอ่ื นงานตามนโยบายของทางอ�ำเภอและตามบทบาทหนา้ ทที่ ไ่ี ด้มอบหมาย 2. ขับเคลือ่ นงานตามสถานการณป์ ญั หาทีเ่ กิดขน้ึ ในหมบู่ ้าน มงุ่ เนน้ การขับเคล่ือนงานแบบยดื หยุ่นตามบรบิ ท ทางสงั คมปัจจุบันของหมบู่ า้ น โดยรูปแบบของการขับเคลื่อนงานของบ้านหัวแทจะเป็นการท�ำงานที่ผสมผสานกันแม้ว่าจะเพิ่มภาระงาน ใหก้ ับแกนน�ำแตด่ ้วยความตอ้ งการทจ่ี ะทำ� ใหห้ ม่บู า้ นมีเศรษฐกจิ ที่ดีข้ึนพรอ้ ม ๆ กับสถานการณป์ ัญหายาเสพติดท่ีลดลง เมือ่ ลองทบทวนถงึ ข้นั ตอนกระบวนการท่นี ำ� ไปสกู่ ารเฝา้ ระวังและป้องกนั ปญั หาตา่ ง ๆ ในพืน้ ท่ี โดยเฉพาะการป้องกนั และแกไ้ ขปญั หายาเสพติดสามารถสรุปได้ ดงั นี้ 1. ผู้ใหญบ่ ้านจะมปี ระชุมประจำ� หม่บู ้านทุกวนั ท่ี 10 ของทกุ เดือน โดยคณะกรรมการหมูบ่ ้านทงั้ 33 คน ซึ่ง สว่ นหน่งึ มีต�ำแหนง่ เป็นผนู้ ำ� คมุ้ เป็นคณะกรรมการค้มุ บ้านดว้ ย โดยในการประชุมแกนน�ำทกุ คนจะตอ้ งน�ำข้อมูลปญั หา มาแลกเปลี่ยนสะท้อนให้กบั คณะกรรมการคนอ่ืน ๆ ได้รับทราบ มีกระบวนการเสนอชอ่ื ผู้ท่ขี าดโอกาสในพน้ื ที่ อาทเิ ชน่ ผู้ป่วยติดเตียง ผู้พิการ ผู้ทเี่ คยผา่ นการบำ� บัด อื่น ๆ โดยเปน็ การเสนอช่ือเพื่อทีค่ ณะกรรมการหมู่บ้านและแกนนำ�

66 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ท่ปี ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนลา่ ง จะตอ้ งการนำ� ของไปเยีย่ ม “เยี่ยมเยือนถามไถ่ ใสใ่ จดูแล” เปน็ การสร้างก�ำลงั ใจความหว่ งใยวา่ เราไมท่ ิ้งกันโดย 1เดือนจะไปเยยี่ ม1บ้านซึง่ แกนน�ำจะพจิ ารณาและเป็นมตริ ่วมกันว่าใครทีข่ าดโอกาสมากท่สี ดุ ซึ่งตอ้ งเป็นกรณีท่ีเร่งดว่ น โดยกระบวนการเย่ียมบ้านเป็นการเฝ้าระวังและป้องปรามปัญหายาเสพติดในพื้นที่แบบยืดหยุ่นและเป็นความสบายใจ คณะกรรมการหมู่บ้านดว้ ย รวมถงึ ชาวบา้ นในพนื้ ท่ีก็รูส้ กึ ปลอดภัย 2. จดั ระบบการเฝา้ ระวงั อย่างตอ่ เนื่องโดยมกี ารตัง้ จุดตรวจคณะกรรมการชว่ ยกนั เขา้ เวรยามตามสถานการณ์ 3.ผชู้ ว่ ยผใู้ หญบ่ า้ นทรี่ บั ผดิ ชอบดา้ นรกั ษาความสงบเรยี บรอ้ ยในหมบู่ า้ นมหี นา้ ทเี่ ขา้ ไปพดู คยุ กบั กลมุ่ ทไ่ี ดข้ อ้ มลู วา่ เขา้ ไปเกย่ี วขอ้ งกับยาเสพติด โดยรปู แบบทผ่ี ูช้ ว่ ยฯ ท�ำ คอื เขา้ ไปพูดคุยท�ำความเข้าใจกับพอ่ แมผ่ ู้ปกครองครอบครัว และตวั เดก็ ก่อน สอบถามวา่ เป็นเร่ืองจริงตามทไ่ี ดข้ อ้ มูลมาหรือไม่ และเพ่ือความสบายใจของพ่อแม่ผู้ปกครองทีจ่ ะ ยืนยันความบรสิ ทุ ธขิ์ องลูกหลาน ก็จะใชว้ ิธกี ารขอตรวจโดยใช้เคร่ืองตรวจปสั สาวะ ถ้าตรวจเจอจะเนน้ การตักเตอื น ใหโ้ อกาสปรบั ปรงุ ตวั กอ่ นแตถ่ า้ ยงั ไมด่ ขี น้ึ หรอื อยใู่ นกรณที เี่ กนิ เยยี วยาจะใชว้ ธิ กี ารประสานงานกบั ทางอำ� เภอโดยวธิ กี ารนี้ ทางหมู่บา้ นจะเลือกใชเ้ ปน็ ขั้นสุดท้ายในกรณีท่ีเกินเยยี วยา **ประเด็นสำ� คญั ทท่ี างแกนน�ำเลือกท่ีจะไม่สง่ ข้อมลู ให้ กบั ต�ำรวจเพราะเคยมปี ระสบการณ์ท่ีไม่ดแี ละส่งผลกระทบตอ่ ครอบครวั รวมถงึ ตวั เดก็ ดว้ ย คอื เป็นการชีช้ ่อง ทางในการไถเงินของตำ� รวจ (บางรายถูกเรียกรบั เงินมากถึง 5,000 - 10,000 บาท) 4. มีกระบวนการติดตามดูแลกล่มุ ทผ่ี า่ นการบำ� บดั รักษา โดยคณะกรรมการหมบู่ า้ นจะเน้นการทำ� งานแบบ ใจเขาใจเรา ติดตามเฝา้ ระวงั ไม่สร้างความอดึ อดั ใจใหก้ ับคนท่ีเร่มิ กลบั ตัวเพ่ือปอ้ งกนั การกลบั มาเสพซำ�้ 5. มกี ลยทุ ธ์ในการปอ้ งกันปัญหาในกลุม่ เยาวชนท่มี ีความกลุ่มเสีย่ งโดยจะใชร้ ูปแบบวธิ กี ารเขา้ ไปพูดคุยสรา้ ง ความเขา้ ใจกบั ตวั ผปู้ กครองตวั เดก็ และมกี ารใชจ้ ติ วทิ ยาในการปอ้ งปรามเดก็ ซงึ่ จะมกี รณที พี่ อ่ แมผ่ ปู้ กครองไมย่ อมรบั และ

67บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้นื ท่ปี ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนล่าง ไม่เชอ่ื ว่าลูกเสพยาวธิ ีของแกนนำ� คือจะฝากเครอื่ งตรวจปสั สาวะไว้กับพอ่ แมเ่ ป็นผูต้ รวจเอง เพ่ือให้รู้ดว้ ยตัวเอง 6.การแกไ้ ขควบคมุ กลุม่ นักค้า(รายย่อย)ดว้ ยความทคี่ นในหม่บู า้ นจะรู้จักคุ้นเคยกันดีจะรวู้ ่าใครสมุ่ เส่ยี งและ เกย่ี วข้อง ทางผ้ใู หญ่บ้านจงึ รับบททจี่ ะเข้าไปพูดคุย สร้างความเขา้ ใจ โดยมมี ุมมองใหก้ ลุ่มคนเหลา่ นัน้ ไดค้ ิด โดยมีรูป แบบค�ำพดู อาทิเชน่ “ทำ� ไมไม่มองว่าเปน็ ลกู หลานแกเหรอ” “ถอื วา่ ขอเลย อย่ามาขายใหค้ นในหมู่บา้ นนี”้ ดว้ ยบรบิ ทสงั คมบ้านหวั แทเปน็ เหมือนเครอื ญาติ คนรจู้ ักมกั ค้นุ ท�ำให้รปู แบบ วธิ กี าร และวธิ คี ิดในการแก้ไข ปญั หาของผใู้ หญ่บ้านและแกนน�ำจะเร่ิมจากการพูดคุย การสรา้ งความเขา้ ใจกอ่ น การพดู ดว้ ยเหตดุ ว้ ยผล และการให้ โอกาส แม้กระทัง้ การสร้างความเข้าใจกบั ผู้ที่เป็นอดีตผ้คู า้ ผทู้ ีเ่ คยเสพจนคนเหล่านัน้ กลบั ใจและอาสาที่จะชว่ ยบอก ชว่ ยเตือนกลมุ่ เส่ยี งรายใหม่ใหด้ ว้ ย ซึง่ เปน็ รูปแบบ “มติ รภาพบนเส้นทางทีเ่ คยพลาดและการใหโ้ อกาสทางสังคม\" ผลท่เี กิดข้นึ จากการดำ� เนนิ งาน จากการทผ่ี ใู้ หญบ่ า้ นและคณะกรรมการหมบู่ า้ นเปดิ รบั โอกาสทจ่ี ะสรา้ งการเรยี นรทู้ กุ ชอ่ งทางทเี่ ขา้ มาสง่ ผลให้ คณะกรรมการและชาวบ้านมโี อกาสไดแ้ ลกเปลย่ี นเรียนรู้ เปดิ โลกกระทศั น์ในด้านตา่ ง ๆ ท้งั เศรษฐกิจ สังคม การเกษตร การแก้ไขปญั หาเหล้า ยาเสพตดิ และเร่อื งอน่ื ๆ อกี มากมาย กระบวนการเรยี นร้ทู บี่ ้านหัวแทขับเคล่ือนไดม้ าจากการ ศกึ ษาดงู านและรว่ มแลกเปล่ยี นกบั หลากหลายพน้ื ที่ที่เข้ามาดงู าน ทำ� ให้เกดิ มุมมองจากการแลกเปลยี่ น น�ำมาซง่ึ การ พฒั นาศักยภาพตัวเองได้เปน็ อยา่ งดี แนวทางการป้องปรามปัญหายาเสพตดิ ในพน้ื ที่ ปฎิเสธไมไ่ ดว้ า่ ในพนื้ ทีย่ งั มีกลมุ่ เส่ยี งและมีแนวโน้มว่าอาจจะเข้าไปเกี่ยวขอ้ ง คณะกรรมการหมู่บ้านจึงต้องท�ำงานหนักโดยใช้กลไกคุ้มบ้านใช้วิธีการเย่ียมเยือนถามไถ่ภายใต้สังคมแบบ

68 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพน้ื ทปี่ ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง เครอื ญาติ เป็นกลยุทธใ์ นการขับเคลือ่ นงาน มีการตดิ ตามพฤติกรรมผา่ นการพูดคุยกับพ่อแมผ่ ูป้ กครอง ท�ำให้พบวา่ ยงั มี เด็กวยั รนุ่ อายุประมาณ 13 ปีข้ึนไปแตไ่ มเ่ กิน 20 ปี ประมาณ 10 คน ทม่ี โี อกาสเสยี่ งทีจ่ ะเข้าไปเก่ียวขอ้ งกับยาเสพติด ผูน้ �ำและคณะกรรมการหมูบ่ า้ นหัวแทจึงตอ้ งท�ำงานอย่างตอ่ เนอื่ งและเท่าทันสถานการณ์ สว่ นกล่มุ เสพ เปน็ ผเู้ สพทีใ่ ช้ยาเสพติดมานาน อายปุ ระมาณ 40 ปขี น้ึ ไป มีจำ� นวนประมาณ 5 คน โดยมมุ มอง ของแกนน�ำหมู่บ้านไม่ได้มองว่าเป็นปัญหาเพราะไม่สร้างผลกระทบให้กับคนในชุมชนเป็นเพียงแค่ผู้เสพโดยกรรมการ หมบู่ า้ นคอยสังเกตและเฝ้าระวงั อยา่ งต่อเนือ่ ง ผู้นำ� ตัวจริง และทีมงานทีป่ ฏบิ ัตกิ ารดว้ ยใจ การเปลยี่ นแปลงทเี่ กดิ ขน้ึ จากหมบู่ า้ นทต่ี ดิ ลบมแี ตป่ ญั หาชาวบา้ นตดิ เหลา้ ตดิ ยามหี นส้ี นิ มากมายเปลย่ี นเปน็ หมู่บ้านปลอดหน้ี หลายครัวเรอื นถงึ แมว้ ่าจะไมร่ วยแต่ไมม่ หี นส้ี ิน คนตดิ เหลา้ หายไป ปัญหายาเสพตดิ ได้รบั การปอ้ งกัน และแกไ้ ข ผอู้ ยู่เบื้องหลังคนสำ� คญั คอื ผใู้ หญ่มาโนช ช่างพินจิ ท่ีเปน็ คนริเริ่มเสริมแตง่ เอาจริงเอาจงั กับการแก้ไขปัญหา ทเี่ กดิ ข้ึนในหมบู่ า้ น ไม่ไดม้ องปญั หาและความทุกข์ของชาวบ้านเปน็ เร่ืองของปัจเจคบุคคล แต่มองวา่ ปญั หาเปน็ เร่อื ง ของทุกคนในหมู่บา้ นท่ตี อ้ งช่วยกันแกไ้ ข หากปลอ่ ยท้งิ ไว้อาจส่งผลกระทบตอ่ คนในหมู่บ้าน จงึ เรมิ่ ลงมอื แกไ้ ขปญั หา พรอ้ มทง้ั พฒั นาและใหพ้ น้ื ทโ่ี อกาสกบั คนทเ่ี คยหลงผดิ เขา้ มาเปน็ คณะกรรมการหมบู่ า้ นทพี่ รอ้ มปฏบิ ตั งิ านแกไ้ ขปญั หาที่ เกดิ ข้ึนดว้ ยหัวใจ ยิ่งแยเ่ ราก็ต้องยง่ิ ช่วย

69บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ทปี่ ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง ความเขม้ แขง็ ที่ชัดเจน เรือ่ งที่ตอ้ งเทา่ ทัน ท่อี าจเป็นจุดออ่ น คณะกรรมการหมบู่ ้านหวั แท ร้บู ทบาทหนา้ ท่ี ชว่ ยเหลือกนั ในการท�ำงาน กล้าพูด ด้วยความที่บ้านหัวแทเร่ิมต้นจากการแก้ไขปัญหาการ กลา้ แสดงความคดิ เห็นแลกเปล่ยี นมมุ มองในเวทปี ระชมุ ด่ืมเหล้าในหมู่บ้านจนท�ำให้สามารถลดจ�ำนวนผู้ท่ีดื่ม เพ่ือหาทางออกรว่ มกนั ในการแกไ้ ขปัญหา เหล้าในหมบู่ า้ นไดเ้ กอื บทัง้ หมู่บา้ นอกี ท้ังประเด็นเหล้าเปน็ คณะกรรมการหมบู่ า้ นหัวแท ประเด็นที่หลายหน่วยงานมุ่งเป้าขับเคลื่อนจึงเป็นผล มีมุมมอง แนวคิด รปู แบบวธิ กี ารบรหิ ารงานของผ้ใู หญ่ ท�ำให้บา้ นหัวแทเป็นบ้าน “เนือ้ หอม” หลายหนว่ ยงานทัง้ บา้ นคนปจั จบุ นั ทำ� ใหเ้ กิดการเปล่ยี นแปลงของหม่บู า้ น ภาครัฐ เอกชนหยบิ ยน่ื โอกาส ทุน ทรพั ยากรซึ่งทางคณะ ท�ำงานก็ไม่ได้ปิดก้ันทุกคนยินดีและเปิดรับทุกโอกาส จึงท�ำให้แกนน�ำและคณะท�ำงานมีภารกิจค่อนข้างมาก นอกจากน้ันกรรมการแต่ละคนตา่ งก็ต้องทำ� มาหากนิ โดย เฉพาะอาชีพท�ำการเกษตรที่หลายคนยังต้องประสบกับ ปัญหานำ้� แลง้

70 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้ืนท่ปี ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง หอ้ งท่ี 1 ผนู้ ำ� ห้องท่ี 2 ความรกั ความสามัคคี ความหว่ งใย ซ่งึ กันและกนั หอ้ งท่ี 3 กลไกคณะกรรมการหมูบ่ ้านกลไกคุ้มบา้ น หอ้ งที่ 4 ทศั นคตทิ ่ีดี คดิ บวก ให้โอกาส หวั ใจสำ� คัญ “ยิ่งแย่เราต้องย่ิงช่วย” ในการปอ้ งกนั และแก้ไขปญั หายาเสพติดบ้านหัวแท ม.8 ภาพเหตกุ ารณ์ประทับใจในอดีต ทสี่ ง่ ผลใหเ้ กิดความรว่ มมือกันของแกนนำ� และคนในพน้ื ที่ และเปน็ ผลเช่ือมโยงไปสกู่ ารแก้ไขปญั หาตา่ ง ๆ ของคนในหมบู่ ้านหัวแท รวมถงึ การควบคุมสถานการณป์ ญั หายาเสพติด คอื ใน อดตี มกี ารชว่ ยเหลือกัน ลงแขก เอาแรงทำ� นา ฮอมข้าวของที่มเี พอ่ื ชว่ ยท�ำอาหารในงานต่าง ๆ ชว่ ยปัจจัยเทา่ ทพี่ อมี และ ได้มกี ารปรบั ปรงุ วดั พญายมราช วดั เก่าแกอ่ ายนุ บั หลายรอ้ ยปี ซ่ึงเป็นวดั ประจ�ำหม่บู า้ นหวั แท เปน็ การช่วยกนั ของคนใน หมบู่ า้ นแบบไม่ตอ้ งใชส้ นิ จา้ งรางวัล แต่ดว้ ยความรัก ความศรัทธา ความภาคภูมใิ จของผู้ใหญ่บ้านหวั แทคนปัจจุบันต่อ สภาพสังคมของลูกบ้าน “อาจไม่รวยแต่กไ็ ม่มหี นสี้ ิน ท�ำมาหากนิ พออยู่ได”้ ดังวสิ ยั ทัศน์ของหมบู่ ้านหวั แทที่วา่ “ชมุ ชนเข้มแขง็ รว่ มแรงสามัคคี สุขภาพดถี ้วนหน้าปลอดยาเสพตดิ คดิ หาแหล่งเรียนรู้มุ่งสเู่ ศรษฐกจิ พอเพยี ง”





73บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ทป่ี ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนลา่ ง บริบทและความเป็นมา ด้วยความอดุ มสมบรู ณข์ องพนื้ ท่ีบรเิ วณต�ำบลชอ่ งลม อำ� เภอลานกระบือในอดตี น้�ำดี ดนิ ดี มีพนื้ ทีท่ ำ� กนิ ทำ� ให้ ผ้คู นจากหลากทีห่ ลายทางอพยพย้ายถิน่ ฐานเข้ามาจบั จองทท่ี ำ� กินต้ังรกรากเมือ่ ประมาณปี พ.ศ.2510 หลายครวั เรอื น เป็นคนภไู ทจากอ�ำเภอศรีธาตุ จงั หวดั อุดรธานที ที่ ำ� อาชพี คล้องช้าง และได้มาลงหลกั ปักฐานต้งั รกรากในพื้นที่รวมถงึ คนไทยจากอกี หลายจงั หวัดทีต่ า่ งมาตงั้ ต้นชีวิตใหม่ เช่น จงั หวดั อุทัยธานี กาฬสินธ์ุโดยผู้คนกลมุ่ ใหญน่ น้ั เปน็ คนที่ เดนิ ทางมาจากพื้นที่ภาคอีสาน มคี วามหลากหลายของกลุม่ คนจากหลายถ่นิ คนภาคกลาง ไททรงดำ� ไทโคราช ไทอสี าน และชาวภูไท มาใชช้ ีวิตอยู่ร่วมกันตามวิถีวัฒนธรรมท่ผี สมผสานอย่างลงตวั ในหมูบ่ ้านเกศกาสรซ่ึงตง้ั อยใู่ นเขตเทศบาล ตำ� บลชอ่ งลม การท�ำมาหากินของชาวบ้านในพน้ื ทีโ่ ดยส่วนใหญป่ ระกอบอาชพี การทำ� นา ปลูกขา้ ว ค้าขาย รับจ้าง บริการ และอตุ สาหกรรมในครัวเรือน ผลิตผ้าทอมอื ผา้ ไหมตา่ ง ๆ โดยมสี ถานะทางเศรษฐกิจเพยี งพอแกก่ ารครองชีพ จากขอ้ มูลปี 25631 บ้านเกศกาสร หมู่ท่ี 2 มจี �ำนวนหลงั คาเรอื นทัง้ สิน้ 263 หลงั คาเรอื น มีจำ� นวนประชากร รวม 883 คน แบ่งออกเปน็ ผูช้ าย 438 คน และผู้หญงิ 445 คน ซึ่งมีสัดสว่ นของผูห้ ญงิ มากกว่าผู้ชาย สำ� หรบั สดั ส่วน เยาวชนวัยรนุ่ ท่ีมอี ายุประมาณ 12-18 ปี มจี �ำนวนค่อนขา้ งมากคือประมาณ 300 คนขนึ้ ชว่ งอายุประมาณ 18-45 ปี มปี ระมาณ 40 กวา่ คน สถานการณท์ างสังคมและปัญหายาเสพตดิ ที่เกิดข้นึ ในอดีต จากการย้ายถ่ินฐานเข้ามาอยู่ในพ้ืนที่บ้านเกศกาสรเพราะมาจับจองที่ท�ำกินและความอุดมสมบูรณ์ของพ้ืนท่ี เพอื่ หวงั หาชวี ติ ใหมท่ มี่ น่ั คงแตบ่ างครอบครวั กลบั เจอปญั หาความขดั แยง้ และกลวั อทิ ธพิ ลของคนดงั้ เดมิ ทอ่ี ยมู่ ากอ่ นทำ� ให้ ท�ำให้มบี างสว่ นอยไู่ ม่ได้และต้องย้ายกลบั ถิน่ ฐานเดิม สว่ นอีกหลายครอบครัวท่ีไดอ้ ดทนและผา่ นพน้ ช่วงสถานการณ์ 1 ท่มี า: สว่ นบริหารและพัฒนาเทคโนโลยกี ารทะเบียน ส�ำนกั บรหิ ารการทะเบียน กรมการปกครอง htps://stat.bora.dopa.go.th/new_stat/webPage/statByYear.php

74 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพืน้ ทป่ี ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนล่าง ผา่ นพน้ ช่วงสถานการณ์ความขัดแย้งกเ็ รม่ิ ขยบั ขยายจับจองพนื้ ทท่ี �ำกิน ชกั ชวนเครือญาติให้ยา้ ยถนิ่ เขา้ มาอยู่ แมว้ ่าการ ย้ายถ่ิน เปลีย่ นทอ่ี ยอู่ าศยั มีวถิ ชี วี ิตท่ีตอ้ งปรบั เปลีย่ นไปตามสถานการณ์ หากแตส่ ่ิงทีย่ ังคงอยู่และถูกสบื ทอดจากรุน่ จากรุ่นสู่รุ่นคอื ความเชอ่ื ประเพณีวัฒนธรรมดั้งเดมิ ของคนอีสาน “ฮีตสบิ สอง คองสบิ ส”่ี วิถที ี่ยงั คงมีการแบ่งปนั กนั ช่วยเหลือเกอ้ื กูลกันในการท�ำมาหากินทางการเกษตร การเอามื้อเอาแรงแบบไมม่ สี นิ จา้ งรางวลั การ “ช่วยเขา ช่วยเรา” ถอื ได้วา่ เปน็ จุดเด่น จดุ แขง็ ของคนบ้านเกศกาสรตง้ั แต่อดีตจนถึงปัจจุบนั สิง่ ที่ช่วยยึดเหนยี่ วจติ ใจของคนในหมบู่ า้ น นอกจากประเพณี ความเช่ือด้ังเดมิ ของคนอีสานแลว้ ผคู้ นบา้ นเกศกาสรยงั ศรัทธาตอ่ “ศาลเจ้าพอ่ พานทอง” ซงึ่ เปน็ สิง่ ศกั ด์สิ ทิ ธป์ิ ระจ�ำหมบู่ ้าน ซ่งึ เปน็ ศูนยร์ วมใจของคนในหมูบ่ า้ นโดยจะมกี ารท�ำบุญในชว่ งเดอื น 6 ขน้ึ 3 ค�่ำของทกุ ปี วนั วานของสถานการณป์ ญั หายาเสพตดิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ในหมบู่ า้ นเกศกาสรมสี ถานการณป์ ญั หาทคี่ อ่ นขา้ งรนุ แรง ปัญหายาเสพตดิ ไดส้ รา้ งผลรา้ ยและผลกระทบใหก้ บั พ่ีน้องชาวบา้ น ผู้น�ำหมูบ่ ้านหนักใจกับปญั หายเสพติดทเี่ กิดข้ึน เป็นอยา่ งมาก มผี ู้เสพยาเสพติดในพืน้ ท่เี ป็นจำ� นวนมาก บางรายมีอาการคลุม้ คลั่งถงึ ข้นั เผาบา้ น ขู่ฆา่ พ่อ ขฆู่ า่ แม่ ผลกระทบทตี่ ามมาจากยาเสพตดิ เกดิ ขน้ึ ตงั้ แตใ่ นระดบั ครอบครวั ไปถงึ หมบู่ า้ นโดยสดั สว่ นของผเู้ สพในหมบู่ า้ นเกศกาสร เมอื่ อดตี นัน้ ถอื ไดว้ า่ มเี กอื บทกุ หลงั คาเรือน โดยคาดการณ์วา่ เปน็ จำ� นวนประมาณ 40%ของชายวัยทำ� งานและเยาวชน ในพ้ืนที่ จากการแลกเปล่ียนกบั แกนนำ� ได้ใหค้ วามเหน็ วา่ กล่มุ ท่ีเสพเพอ่ื ใหม้ แี รงท�ำงานส่วนใหญจ่ ะไม่สง่ ผลกระทบต่อ คนในหมบู่ า้ นจึงถือไดว้ า่ กล่มุ น้ีไม่นา่ หนักใจ และกลุ่มท่ใี ชก้ ญั ชา (สายเขยี ว) จะเน้นสบู เพ่ือความสนกุ ไมส่ รา้ งปญั หา ช่วงก่อนปี พ.ศ.2546 ก่อนท่ีจะมีมาตราการปราบปรามยาเสพตดิ ขน้ั เด็ดขาด คือ การประกาศสงครามกบั ยาเสพตดิ ทางหนว่ ยงานราชการได้ขนึ้ บญั ชีดำ� ส�ำหรบั กลมุ่ ผเู้ สพท่ีก�ำลงั จะเรมิ่ ยกระดบั พฤตกิ รรมเปน็ ผ้คู ้า เริ่มมีเด็ก วยั รุ่นเขา้ ไปเกีย่ วขอ้ งกับยาบ้า พบว่าหลายคนเรม่ิ มีพฤติกรรมการใช้ความรนุ แรงปัญหาทเ่ี กิดขึ้นในหมู่บ้านเริ่มหนกั ข้ึน

75บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพื้นทป่ี ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนลา่ ง ภายหลงั จากมนี โยบายประกาศสงครามกบั ยาเสพติด ท�ำใหผ้ ู้ทีเ่ กี่ยวขอ้ งกับยาเสพติดหลายคนเกิดความกลัวทีจ่ ะถกู ตัดตอน จงึ เลิกพฤติกรรมเลิกเขา้ ไปเกยี่ วข้องกบั วงจรยาเสพติด แตก่ ย็ งั มผี ทู้ เ่ี ก่ียวข้องกบั ยาเสพตดิ บางคนแสดงความ ไม่พอใจตวั ผ้นู �ำในพน้ื ที่ท่มี กี ารแจง้ ขอ้ มูลให้กับเจ้าหนา้ ท่ภี าครฐั จนเกดิ กรณกี ารยงิ ปืนเพื่อข่มขู่และทา้ ทายผู้ใหญ่บ้าน บ้านเกศกาสรในปี พ.ศ.2553 ซ่งึ สร้างความไมป่ ลอดภยั ตอ่ แกนนำ� และคนท�ำงานในพ้นื ที่ ทำ� ให้ผู้น�ำหม่บู ้านต้องปรบั ความคิด หาทางออกจากปัญหายาเสพติดด้วยวิธีการที่เหมาะสมกบั หมบู่ า้ น เน้นการอยู่ร่วมกันของประชาชนซง่ึ น่าจะ เป็นแนวทางท่ีปลอดภัยมากกวา่ สถานการณป์ จั จบุ นั ท่ีสง่ ผลต่อสถานการณ์ยาเสพติดในปจั จุบนั ด้วยวิถีชีวิตทเี่ ปลี่ยนไปจากอดีต จากสภาวะเศรษฐกจิ ในปจั จุบันท่ีอยยู่ าก การทำ� มาหากินฝึดเคืองส่งผลต่อ ความเป็นอยู่ของประชาชนในพื้นท่ี และการเปลีย่ นแปลงท่ีรวดเรว็ ของโลกยคุ ใหม่ ส่งผลใหค้ วามเปน็ ชุมชนแบบชนบท เปล่ยี นแปลงไป การท�ำมาหากิน อาชีพทางการเกษตรต้องเปลีย่ นมาใช้เคร่ืองทุนแรงก่อให้เกดิ หนี้ทเี่ ปน็ รายจา่ ยซงึ่ เปน็ การลงทนุ ท่ีต้องยอมแลก ตอ้ งลงทุนท้ังแรงกาย แรงทรัพย์ และเวลา หากปไี หนราคารบั ซอ้ื ผลผลติ ไม่ดชี าวบา้ นตอ้ ง ขาดทุนเกดิ หนีส้ นิ หลายครอบครวั ต้องปรบั วิถีชีวติ ตัวเองไปท�ำงานรบั จ้างสง่ ผลต่อความเป็นครอบครวั ทอี่ าจไม่สมบูรณ์ เหมอื นเมื่อก่อน เสยี งสะท้อนของผ้นู ำ� หมบู่ ้านเกศกาสรท่ีสงั เกตเหน็ ถึงพฤติกรรมท่เี ปลย่ี นไปของชาวบ้าน คอื มหี ลาย ครอบครัวต้องตกเป็นเหย่ือของการตลาด เช่อื ในคำ� โฆษณา ผลตามมาคือค่าใชจ้ า่ ยกับของท่ฟี มุ่ เฟอื ยเกนิ ความจำ� เป็น เพิม่ มากขึ้น เมอ่ื วเิ คราะหพ์ บ 5 ปญั หาท่ีเกดิ ขน้ึ ในหมู่บา้ น ซง่ึ อาจเป็นต้นเหตุทเ่ี ชื่อมโยงและส่งผลตอ่ ปญั หายาเสพติด ในปจั จบุ นั พบดงั นี้ 1. คา่ ครองชพี ท่ีสงู ข้นึ แต่มรี ายได้ครวั เรอื นทล่ี ดลง

76 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพื้นทป่ี ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนลา่ ง 2. ภยั แล้ง ปัญหาน�้ำเพอื่ ท�ำการเกษตร 3. ปญั หาทท่ี ำ� กนิ เพราะมีความหนาแนน่ ของคนในหม่บู ้าน 4. ปัญหาหนี้สินที่เกิดจากการใชจ้ ่ายฟมุ่ เฟือย (ในอดีตเฉล่ยี หน้สี นิ ต่อคนจะอยทู่ ี่ประมาณ 10,000 บาท แต่ ปัจจุบันอยใู่ นระดับ 100,000 บาทข้ึนไป) 5. เดก็ ขาดความอบอุ่นเพราะพ่อแมต่ ้องออกไปท�ำงานหาเงินนอกบา้ น เม่ือพิจารณาจากสถานการณ์กับพฤติกรรมกลุ่มเสี่ยงในพ้ืนท่ีท�ำให้เห็นถึงแนวโน้มสถานการณ์ปัญหา ยาเสพตดิ ในอนาคต จากพฤตกิ รรมของเดก็ กล่มุ เสีย่ งที่น่ากังวลและมแี นวโน้มทจ่ี ะเขา้ ไปเกยี่ วข้องกบั ยาเสพตดิ จะเรม่ิ ตัง้ แต่ช้ันประถมศึกษาปีที่ 6 หรืออยูใ่ นช่วงอายุประมาณ 12-14 ปี มพี ฤติกรรมอยากรอู้ ยากลอง คบกบั เพอ่ื นทร่ี ุ่นโตกวา่ (ร่นุ พี่) เป็นกลุ่มเดก็ ที่พ่อแม่ครอบครวั ไมไ่ ดเ้ ลีย้ งดู ขาดความอบอนุ่ ซง่ึ มีโอกาสเสี่ยงสูง เด็กบางคนถกู ท้ิงให้อยู่กับคนแก่ หรืออยู่กับพ่ี เพราะพอ่ แม่ต้องไปรับจา้ งอยูใ่ นเมอื งใหญ่ รปู แบบพฤติกรรมก่อนท่ีจะเข้าไปเก่ยี วขอ้ งกบั ยาเสพติดจะเรม่ิ จากการลองใช้ยาเสพติดท่ถี กู กฎหมาย บหุ ร่ี เหล้า และใชย้ าเสพติดตามมา ผนู้ �ำคณะกรรมการหมบู่ า้ นเกศกาสรมคี วาม อึดอัดใจในกรณีท่ีเด็กวัยรุ่นบางคนอยู่ในครอบครัวท่ีไม่มีใครปรามไม่มีใครสอนหรือเตือนเด็กได้ท�ำให้สถานการณ์ ปัญหาอาจจะยกระดับพฤตกิ รรมเขา้ ไปเกี่ยวขอ้ งกับยาเสพติด คณะกรรมการบ้านเกศกาสรจึงพยายามสงั เกต ตักเตือน แต่ก็ยังมีเด็กทีไ่ มฟ่ ังไมเ่ ชอื่ จึงเป็นความนา่ กงั วลตอ่ สภาพสงั คม “ความเป็นชมุ ชนเรม่ิ ทจ่ี ะไมส่ ามารถเตอื นเดก็ ได้” สถานการณ์ในหมบู่ ้านจึงม่งุ ใหค้ วามส�ำคัญตอ่ การเฝ้าระวังเดก็ วยั รนุ่ เพราะบางคนเริม่ มีพฤตกิ รรมเสยี่ ง การมองปญั หายาเสพติดของผู้น�ำ แกนน�ำบ้านเกศกาสรมองปญั หายาเสพติดว่า เปน็ ปัญหาท่ีสง่ ผลกระทบต่อเดก็ เยาวชน และครอบครวั เป็น

77บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพื้นทป่ี ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนลา่ ง ผลพวงมาจากปญั หาทางสงั คมทส่ี ง่ ผลใหเ้ ดก็ เยาวชนเขา้ ไปเกย่ี วขอ้ งตน้ ทางของปญั หานน้ั เชอื่ มโยงกบั เศรษฐกจิ รายได้ ปากทอ้ งท่ีแตล่ ะครอบครัวต้องพยายามหาเงินมาใชจ้ า่ ยในชวี ติ ประจ�ำวนั เมื่อการทำ� เกษตรไมส่ ามารถตอบโจทย์กับ รายจา่ ยทมี่ ากขน้ึ ได้การทจี่ ะตอ้ งหางานทำ� เพม่ิ โดยเลอื กออกไปหางานทำ� นอกพน้ื ทจี่ งึ มคี วามจำ� เปน็ ขนึ้ หลายครอบครวั ต้องทิง้ ลกู ใหค้ นแก่ดูแล ชอ่ งว่างระหวา่ งวัยของเดก็ กับคนแก่ รปู แบบการเล้ยี งดูแบบตามใจ การเตบิ โตแบบไมม่ พี อ่ แม่ เล้ียงดูสัง่ สอนหรือมตี ัวอย่างพฤติกรรมทไี่ ม่เหมาะสมจนเด็กเหน็ เปน็ เรื่องชินตาและเกดิ พฤตกิ รรมเลยี นแบบวัยทอ่ี ยากรู้ อยากลอง เลือกทจี่ ะอยู่กบั เพอ่ื นมากกว่าครอบครวั อยากเป็นทีย่ อมรบั ของกลุม่ เพื่อน สิ่งตา่ ง ๆ เหล่านเ้ี ปน็ ปัจจัยที่ แกนน�ำเหน็ ตรงกันวา่ เปน็ ตวั กระตุน้ ทำ� ให้เดก็ คนหนง่ึ เขา้ ไปเก่ียวข้องกับยาเสพติด แมว้ า่ สถานการณ์ ณ ปจั จบุ นั จะยงั ไม่น่ากงั วล ยังไมน่ ่าหนักใจ ยงั สามารถควบคมุ ได้ แตต่ อ้ งใหค้ วามส�ำคัญ ตอ้ งมแี นวทางในการเฝ้าระวังและป้องกนั ปญั หาอยา่ งต่อเน่ือง ความเชอ่ื และวฒั นธรรมเปน็ ต้นทุนของความรว่ มมือ บา้ นเกศกาสรมาจากหลากหลายถน่ิ ฐานหลายครอบครวั ในหมบู่ า้ นเปน็ คนภไู ทเปน็ คนอสี านทย่ี า้ ยถน่ิ มาพรอ้ ม การน�ำความเชื่อทางวฒั นธรรมท่ีน�ำมาใชใ้ นการด�ำเนินชีวิต เมอื่ เกดิ ปญั หาทตี่ อ้ งหาแนวทางการแกไ้ ขทำ� ให้ต้องดงึ เอา ความเชื่อศรัทธามาเป็นส่ิงเชอื่ มรอ้ ยคนในพน้ื ท่เี พื่อให้ผ่านสถานการณป์ ัญหาต่าง ๆ ไปใช้ได้ “ศาลเจา้ พ่อพานทอง” จงึ เป็นตน้ ทนุ แห่งความศรัทธาและเป็นศนู ย์รวมแรงใจของคนในหมูบ่ ้าน นอกจากพื้นฐานทางความคิดของแกนน�ำและ คนในหมู่บ้านแล้ว ยังพบว่าการไดร้ บั โอกาสจากภาครัฐทั้งในด้านทรัพยากร องค์ความรู้ และการเรยี นรูผ้ ่านการศึกษา ดูงานท�ำใหเ้ ปิดมมุ มองในการแกไ้ ขปัญหาตา่ ง ๆ รวมทัง้ ปัญหายาเสพตดิ บา้ นเกศกาศรเป็นหม่บู ้านกองทุนแม่ของ แผ่นดิน เป็นพ้ืนท่กี ารเรยี นรเู้ ร่ืองเศรษฐกิจพอเพยี งโดยมสี ำ� นกั งานพัฒนาชมุ ชนเป็นหนว่ ยงานทส่ี นบั สนนุ อยา่ งตอ่ เน่อื ง

78 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ทปี่ ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง วิธีการมองปัญหายาเสพติดของผู้น�ำบ้านเกศกาสจึงไม่ได้มุ่งเน้นที่ตัวยาเสพติดโดยตรงแต่เป็นการให้ความ ส�ำคัญกบั ทกุ เรื่องท่เี ช่อื มโยงกบั ชวี ิตความเปน็ อยู่ของคนในพื้นที่ มองว่า: หากประชาชนมี “งานดี อาชีพดี ชีวีสมบูรณ์ ปญั หายาเสพติดก็จะนอ้ ยลง” เพราะทุกคนมี คุณภาพชีวติ ที่ดีข้ึน มองว่า: ใช้ศาสนาเป็นตวั เช่อื มคนระหว่างรุ่น รกั ษาฮตี ฮอยท่ดี ีในอดตี “ฮตี สิบสอง คองสบิ ส”่ี เพอ่ื สง่ ตอ่ ให้กบั คนรนุ่ หลังต่อไป ซึ่งถือได้ว่าเป็นกระบวนการปอ้ งกนั ปัญหาทม่ี ปี ระสิทธิภาพ มองวา่ : การสร้างจติ สำ� นกึ ให้ทกุ คนรูส้ ึกว่าตัวเรากม็ ีบทบาท หวั หนา้ คุ้มกต็ ้องสร้างสมั พนั ธใ์ ห้เกิดขนึ้ ภายในคมุ้ สร้างความไวเ้ นื้อเช่ือใจใหก้ บั ลกู คุ้มเพ่อื นำ� ไปสู่กระบวนการแกไ้ ขปัญหา มองว่า: “สรา้ งความหวัง” “ไมท่ อดทิ้ง” และ “ให้โอกาส” เพือ่ ใหค้ นท่ีเคยหลงผดิ ไดก้ ลับตวั มองวา่ : “การสร้างภูมิค้มุ กัน” ผ่านเสียงเพลง และสอดแทรกการอบรม ตักเตือนลกู ผา่ นช่วงเวลาที่ ฟงั เพลงไปพรอ้ ม ๆ กนั เพ่ือฝงั ความรู้สึก ความคิดในช่วงขณะนน้ั ไว้ เม่อื โตขึ้นกอ่ นทีเ่ ดก็ จะหลงผิดหรอื คดิ ทำ� อะไรไป คาดหวงั วา่ จติ ใตส้ �ำนึกจะช่วยดึงร้งั เด็กไว้ได้ กระบวนการและขัน้ ตอนในการด�ำเนนิ งานแกไ้ ขปญั หายาเสพตดิ ในพน้ื ที่ ภายใตต้ น้ ทนุ ความเชอ่ื ความศรทั ธาและความรว่ มมอื หมบู่ า้ นเกศกาสรจงึ ไดพ้ ฒั นาแนวทางการขบั เคลอื่ นงาน เพ่ือปอ้ งกันและแกไ้ ขปญั หายาเสพติด ดังนี้ 1. การปอ้ งกนั และเฝา้ ระวงั โดยใชก้ ลไกค้มุ บ้าน เปน็ กลไกเฝา้ ระวังปัญหา ประสาน และเชือ่ มตอ่ ขอ้ มูลกับผูใ้ หญ่บา้ น โดยหน้าทีห่ ลักของกลไกค้มุ บ้าน คือ

79บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพืน้ ทป่ี ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนล่าง - ดูแล ควบคุมสถานการณป์ ญั หาต่าง ๆ (เบอ้ื งตน้ ) เนน้ การพูดคุย บอกกลา่ ว ตกั เตือน - แจ้งขา่ วท่ไี ด้รบั มาจากผใู้ หญบ่ า้ นใหก้ ับคนภายในคุม้ ทราบ เพอ่ื น�ำมาดำ� เนินการต่อ เปน็ การช่วยย�ำ้ ให้ ชาวบา้ นให้ทราบและเขา้ ใจตรงกนั - ประสานงานกบั ผใู้ หญ่บ้านเพ่ือแจง้ ขอ้ มูลความเคล่อื นไหว ปญั หา สถานการณต์ า่ ง ๆ ภายในคมุ้ รวมถงึ ปัญหายาเสพตดิ 2. การขบั เคลือ่ นงานผ่านความร่วมมือโดยการประชาคม ใชก้ ารประชุมประชาคมของหมูบ่ า้ น ซ่ึงจดั ประชมุ ทกุ วันที่ 7 ของทุกเดอื น เปน็ พืน้ ท่ีในการแสดงความคิดเห็น อย่างมีสว่ นร่วมของคนในหมูบ่ ้าน โดยคณะกรรมการหมู่บ้านไดใ้ ช้กระบวนการ “ซ่อม สร้าง” ผา่ นกลไกการประชาคม ใหโ้ อกาสและสรา้ งโอกาสใหผ้ ทู้ ีเ่ คยหลงผดิ ผู้ทผ่ี ่านการบำ� บดั ได้มโี อกาสในสังคม โดยรูปแบบการซอ่ ม สร้างมดี ังน้ี การซอ่ ม คอื การน�ำผูเ้ สพเข้าสูก่ ระบวนการบำ� บดั รกั ษาแบบสมคั รใจเพ่ือให้สามารถเลิกยาได้ การสร้าง คือ - เน้นการดงึ ภาคีทุกภาคส่วนเขา้ มามสี ่วนร่วม ช่วยเหลอื ผ้ทู ่ผี ่านการบำ� บดั รักษา ให้สิง่ ของทีจ่ ะสามารถนำ� ไป ตอ่ ยอดดา้ นอาชีพได้ โดยทผ่ี า่ นมามีจำ� นวน 3 ราย - การไม่ทอดทิ้งผูท้ เ่ี คยหลงผิด ผ้ทู ผ่ี า่ นการบำ� บดั รักษาแล้วกลับมาอยใู่ นชุมชน โดยใช้วิธีการเยี่ยมบ้านเพ่ือให้ ผปู้ กครองและกลมุ่ เปา้ หมายเกดิ กำ� ลังใจ - สร้างความหวงั ให้เคา้ โดยเริม่ จากการพูดคุย และหาแนวทางปอ้ งกันแก้ไข

80 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ทป่ี ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง 3. การขับเคลือ่ นงานผ่านกิจกรรมสร้างสรรค์ รูปแบบการป้องกนั ปัญหายาเสพตดิ ของบ้านเกศกาสรจะข้นึ อยกู่ ับความพร้อม ความถนัด ความเช่อื ความ ศรัทธา จงึ ทำ� ใหก้ จิ กรรมไม่ได้มีรปู แบบท่ตี ายตวั กจิ กรรมบางอยา่ งดูเหมอื นว่าจะไมเ่ กยี่ วขอ้ งกับปัญหายาเสพตดิ แต่ใน ความเป็นจริงเป็นการกระตุน้ ปลกู ฝังความเช่อื ให้กบั เด็กเยาวชนต้ังแต่เลก็ ๆ - เปดิ เพลงผ่านเสยี งตามสาย โดยมเี น้อื หาของเพลงท่เี ก่ยี วขอ้ งกบั ความรกั ของแม่ การหลงผิดของเด็กวัยรนุ่ ที่สง่ ผลตอ่ อนาคตและสร้างความเสยี ใจให้กบั ผูป้ กครอง เชน่ เพลงสญั ญานำ้� ตาแม,่ เพลงสมั ภเวสี ซงึ่ จะเปดิ ทกุ วนั เวน้ วันอาทิตย์ นอกจากเดก็ จะไดฟ้ งั ทกุ วันแลว้ ยังเปน็ การสร้างความใกล้ชิดใหพ้ อ่ แม่ผ้ปู กครองท่ีได้สอน ได้ตกั เตอื นลูก สง่ ต่อความห่วงใยใหล้ ูกไดร้ ับรู้ โดยแกนนำ� เชือ่ ว่าสงิ่ นีจ้ ะชว่ ยดงึ รง้ั เด็กได้ เปน็ การสร้างจิตส�ำนึก “ผดิ ชอบช่วั ด”ี - ประธาน อสม. ได้มกี ิจกรรมทางเลือกทีก่ ลุ่มเดก็ ใหค้ วามสนใจ ท�ำให้กลมุ่ เดก็ ไดใ้ ชเ้ วลาว่างกับงานประเพณี วฒั นธรรมด้งั เดมิ เชน่ ประเพณที อดเทยี นโฮม ดึงเด็กเข้ามามีสว่ นร่วมในการท�ำกิจกรรมตา่ ง ๆ ของหมู่บ้าน เปดิ โอกาส สร้างความใกล้ชดิ สร้างความสมั พันธใ์ ห้เกดิ ขนึ้ ระหวา่ งเด็กเยาวชนและผู้ใหญ่ในพืน้ ที่ ผลลพั ธ์ทเ่ี กิดข้ึนจากการดำ� เนนิ งาน ผใู้ หญบ่ ้าน คณะกรรมการหมู่บ้านเกศกาสรขับเคลอ่ื นงานปอ้ งกันและแกไ้ ขปญั หายาเสพติดดว้ ยความมงุ่ มัน่ ต้ังใจโดยมีปลัดอ�ำเภอและส�ำนักงานพัฒนาชุมชนอ�ำเภอลานกระบือซ่ึงเป็นภาคีภาครัฐท่ีคอยให้ก�ำลังใจและเป็น ท่ปี รกึ ษา ทสี่ ำ� คัญการด�ำเนนิ งานของหมบู่ า้ นไดใ้ ช้ต้นทนุ ทางสงั คมทีเ่ กิดจากความเชอื่ ใช้วิถวี ัฒนธรรมเปน็ เครื่องมอื ในการขบั เคลื่อนงาน ผลลพั ธท์ ่ีเกิดขน้ึ จึงเปน็ ผลท่เี กิดจากความตง้ั ใจของคนเกศกาสร - เกิดความรว่ มมือกันภายในหมู่บา้ น “ช่วยเคา้ ชว่ ยเรา” การชว่ ยเหลอื กนั แบ่งปัน เออื้ อาทรกัน ยงั คงรักษา

81บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพ้นื ทป่ี ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง ความสามคั คีภายในหมบู่ ้านไดอ้ ยู่ - สามารถควบคมุ สถานการณป์ ัญหายาเสพติดในพื้นท่ีได้ แกนน�ำไม่หนักใจกบั ปญั หายาเสพติด - การใชร้ ปู แบบ กระบวนการในการปอ้ งกันและแก้ไขปญั หาท่เี กิดขึ้นบนฐานความเชอ่ื ความศรัทธาเดียวกนั นำ� ไปสูก่ ารควบคมุ ปัญหาบนความสบายใจ ความไมอ่ ดึ อัดใจของแกนน�ำและชาวบา้ นในพื้นที่ - เกิด “การสรา้ งภูมิคมุ้ กนั ” ผ่านเสยี งเพลง ฝังความรสู้ ึก ความคดิ ผิดชอบช่วั ดใี ห้เดก็ เยาวชนตัง้ แต่วยั เด็ก - กจิ กรรมเชงิ บวกท่ีทางประธาน อสม. ดงึ เดก็ เยาวชนและคนในพนื้ ท่ีได้มกี จิ กรรมท�ำรว่ มกันท�ำให้เกดิ การ ลดช่องวา่ งระหว่างวยั สรา้ งความใกลช้ ิดสนิทสนม และความสมั พันธ์ท่ีดใี ห้เกิดข้ึนกบั คนทุกช่วงวัย ทำ� ให้เกดิ พนื้ ท่ที าง โอกาสทที่ �ำให้คนในแตล่ ะชว่ งวยั ไดพ้ ดู คุยแลกเปลยี่ นกัน ท้ังเรื่องปญั หายาเสพตดิ เพศ ปญั หาตา่ ง ๆ ท่ีเกิดขึ้นในสงั คม งานดี อาชีพดี ชีวีสมบูรณ์ ปัญหายาเสพติดก็จะนอ้ ยลง

82 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพน้ื ท่ปี ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง แกนนำ� ท่ีม่งุ ม่นั และตัง้ ใจ ด้วยรปู แบบวิธกี ารท�ำงานทเ่ี นน้ การมสี ว่ นรว่ มของคนในหมูบ่ ้าน ทกุ เพศ ทุกวยั ทกุ อาชีพและใชก้ ลไกคมุ้ บ้านผ่านบริบททางสังคมแบบเครือญาติ แกนนำ� จึงมที ักษะ การเข้าถงึ ชาวบา้ น การสร้างความเชอื่ ใจ มุมมอง ความคดิ และการมีจิตวิทยาทีด่ ใี นการพดู ใจเย็น มีจิตอาสา เสยี สละ ประณปี ระนอม กลา้ แสดงออก มีมุมความคิดทีด่ ี เปน็ ตวั อย่างทด่ี ีในการ ท�ำใหค้ นภายในค้มุ ไดเ้ หน็ เป็นตวั อย่างเพ่อื สามารถชวนให้คนท�ำตามได้ ขับเคล่อื นงานโดยใชต้ ้นทุนส�ำคญั 3 ประการ คอื ประการที่ 1 : มกี ารขับเคล่อื นงานผ่านกลไกคุ้มบ้านซ่ึงมบี รบิ ททางสงั คมแบบเครือญาติทำ� ให้สามารถเท่าทัน กบั สถานการณป์ ัญหาต่าง ๆ ในระดบั พืน้ ท่ีไดเ้ ป็นอย่างดี ประการที่ 2 : ใช้ฐานความเชอื่ ความศรทั ธาวฒั นธรรมท้องถนิ่ เปน็ ฐานทีย่ ดึ โยงและเป็นศนู ย์รวมใจของคนใน พื้นทเ่ี พ่อื ร่วมกันแกไ้ ขปัญหาแบบมีส่วนรว่ ม ประการท่ี 3 : คนในหมู่บ้านมีจิตอาสา ชว่ ยเหลือกนั เป็นเร่ืองของหวั ใจเปน็ สำ� คัญ แตม่ สี ง่ิ ทตี่ อ้ งพฒั นาและปรบั ตวั คอื การเตรยี มความพรอ้ มและชว่ ยเหลอื ผทู้ ผ่ี า่ นการบำ� บดั ใหก้ ลบั มาใชช้ วี ติ ได้ อย่างปกตสิ ขุ เพอื่ ให้ปรบั เปลยี่ นพฤติกรรมเลย้ี งตวั เองซง่ึ ไดต้ ้องอาศัยความอดทนและความเข้าใจ เพราะผู้ทผ่ี า่ นการ บ�ำบดั น้นั เป็นช่วงอารมณ์ที่เปราะบาง แกนน�ำต้องมีทักษะและความรู้ทหี่ น่วยงานภาครัฐควรตอ้ งเติมเตม็ ให้

83บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพื้นที่ปลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง แนวทางการแก้ไขปัญหายาเสพตดิ ในอนาคตของพน้ื ท่ี สถานการณ์ปญั หายาเสพตดิ ในพนื้ ที่เชอ่ื มโยงกับปญั หาทางสังคม เศรษฐกิจ รายได้ ความเป็นอยขู่ องคนใน พ้นื ท่ี การสร้างความหวังใหเ้ กิดขนึ้ กบั ผู้ท่เี คยหลงผิด หรอื ผ้ทู ีผ่ า่ นการบ�ำบดั รักษาเป็นการสร้างโอกาสให้คนเหลา่ นนั้ ได้ กลบั มายืนในสังคมไดอ้ ยา่ งเปน็ ปกติ แต่การคาดหวังที่อย่บู นฐานความไม่มน่ั คงทางเศรษฐกิจปจั จบุ นั ยอ่ มจะนำ� มาซ่งึ แรงกดดนั จากคนรอบข้าง เพราะแมแ้ ต่คนท่วั ไปทใี่ ชช้ วี ติ บนสภาพสงั คมเศรษฐกิจในปัจจุบนั ยงั ยากท่จี ะตอ่ ส้แู ละฟันฝา่ ไปได้ แนวทางการปอ้ งกนั และแก้ไขปัญหายาเสพตดิ ในอนาคตของพนื้ ท่จี ึงมงุ่ เนน้ การสร้างภูมคิ มุ้ กันให้กับเด็ก ซึง่ เริ่ม ตง้ั แตเ่ ดก็ เล็กที่ยงั มพี อ่ แม่ครอบครัวดูแล ขอ้ เสนอจากใจต่อฝ่ายนโยบาย - กิจกรรมท่ีจะนำ� มาขบั เคล่อื นในพ้ืนทค่ี วรจะเปน็ กจิ กรรมท่ีตรงกบั ความต้องการของหมู่บ้าน คนในพื้นท่ีควร เปน็ ผู้ออกแบบและคิดกจิ กรรมเอง - ควรมีระยะเวลาทเี่ หมาะสมกับสถานการณป์ ญั หาในพ้นื ท่ี หยืดหยนุ่ กบั การทำ� งาน และควรมงี บประมาณ ทรัพยากรทเ่ี หมาะสมกบั การขับเคล่อื นงาน ซอ่ ม สรา้ ง

84 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพื้นที่ปลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนล่าง “ความเชื่อ ประเพณี วัฒนธรรม” จะเป็นเครื่องมือท่ชี ว่ ยดงึ รัง้ เด็กเยาวชนไม่ให้เข้าไปเกย่ี วขอ้ งกับยาเสพติดเมือ่ ทุก คนมีคณุ ภาพชวี ติ ที่ดีข้นึ การเข้าไปย่งุ เก่ียวกบั ปัญหายาเสพตดิ ย่อมจะลดน้อยลง ขบวนการทท่ี �ำมาทั้งด้านวัฒนธรรม ประเพณี ศาสนา และกระบวนการทผ่ี า่ นการรบั รูร้ บั ฟังของชาวบา้ นในพืน้ ที่ผา่ นเวทรี บั ฟังความคดิ เห็น เปน็ การสร้าง จิตส�ำนกึ ให้ทกุ คนรู้สกึ ว่าตวั เรากม็ ีบทบาท หวั หน้าคุ้มกต็ ้องสรา้ งสมั พนั ธ์ใหเ้ กดิ ขน้ึ ภายในคุม้ สรา้ งความไวเ้ นื้อเชือ่ ใจ ให้กบั ลกู คุ้มเพ่อื น�ำไปสกู่ ระบวนการแกไ้ ขปัญหา และได้เอาศาสนามาเปน็ ตวั เชื่อมคนรนุ่ ใหมก่ ับคนรนุ่ เกา่ ในการรักษา ฮตี ฮอยท่ีดีในอดตี เพ่ือต่อยอดสคู่ นรนุ่ หลงั ซ่ึงถือได้วา่ เปน็ กระบวนการท่มี ปี ระสทิ ธภิ าพ หวั ใจสำ� คญั ในการปอ้ งกนั และแก้ไขปญั หายาเสพติด บ้านเกศกาสร ม.2 ห้องที่ 1 ผู้น�ำ (กรรมการ หัวหน้าค้มุ ) ห้องที่ 2 ความรัก ความสามัคคี ความเสียสละของคนในหมบู่ า้ น ห้องที่ 3 ค�ำขอโทษ การให้โอกาส การใหอ้ ภัย หอ้ งที่ 4 ความเช่อื ประเพณี วฒั นธรรม ศาสนา

85บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพืน้ ทป่ี ลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง ข้อความท่ผี ู้ใหญ่บ้านไดส้ ง่ ท้ายไว้ ถงึ แมว้ ่าหม่บู ้านเกศกาสรไมป่ ลอดยาเสพติด แต่เชอ่ื ได้ว่าปลอดภัยจากปญั หายาเสพติดอยา่ งแนน่ อน ขอ้ ความจากบทเรียนและประสบการณข์ องผู้ใหญบ่ ้าน เปน็ สง่ิ ทนี่ า่ คดิ น่าทบทวน ตอ่ แนวนโยบายการดำ� เนนิ งานแก้ไขปญั หายาเสพติด





88 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ท่ปี ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง “วงั แดงเหนอื หมบู่ า้ นในตำ� บลทบั คลอ้ เปน็ แผน่ ดนิ ทอ่ี ดุ มสมบรู ณ์ชาวบา้ นทำ� มาหากนิ ไดอ้ ยา่ งไมย่ ากลำ� บาก แตเ่ มอ่ื ยอ้ นหลงั ไปเมอื่ ไมถ่ งึ สบิ ปปี ญั หาทม่ี าพรอ้ มกบั ความเปลย่ี นแปลงกเ็ กดิ ขนึ้ การลงทนุ ทำ� นาไมไ่ ดเ้ หมอื นเกา่ ตน้ ทนุ การผลติ สงู มาก ชาวบา้ นหลายคนไม่มีเงินใช้ หลายครอบครัวมีหนีส้ นิ สถานการณป์ ัญหาดา้ นตา่ ง ๆ เริ่มเขา้ มาทำ� ลาย ความอดุ มสมบรู ณ์ เมอื่ คร้ังอดตี บ้านวงั แดงเหนอื กลายเป็นหมบู่ ้านท่ตี ดิ ลบ” เสียงสะทอ้ นจากความทรงจ�ำของ ผู้นำ� และชาวบา้ นวงั แดงเหนือ ท่ีเลา่ ถงึ ความทุกข์ในวันคืนทผี่ ่านมา ประวัตคิ วามเป็นมาของพนื้ ท่ี ต�ำบลเขาทราย1 เปน็ ต�ำบลและหมู่บ้านถดั จากตำ� บลทับคล้อไปทางทิศตะวันออก ส่วนชอ่ื เขาทรายเขา้ ใจวา่ มาจากลกั ษณะของพนื้ ดนิ ของหมบู่ า้ นนท้ี เี่ ปน็ เนนิ ทรายละเอยี ดปกคลมุ หนิ ดานและหนิ ลกู รงั เปน็ เนนิ จากทงุ่ นาสงู ขน้ึ ไป หาทต่ี ้ังของภเู ขา ชาวบ้านจึงเรียกกันว่า “เขาทราย” ส�ำหรับทมี่ าของหมบู่ ้านวังแดง มีขอ้ มลู ท่ีคนเฒา่ คนแกเ่ ล่ากันต่อ ๆ มาวา่ บริเวณน้มี ีนำ�้ หลากทุกปีกระแสนำ้� ท่ีแรงได้เซาะพืน้ ดนิ ใต้นำ�้ ใหเ้ ปน็ วังลกึ และทว่ มขงั ในพน้ื ทอ่ี ีกทั้งป่าในบรเิ วณนมี้ ี ไมแ้ ดงเปน็ จำ� นวนมาก ชาวบา้ นจงึ เรียก “บ้านวงั แดง” เม่ือเวลาผา่ นไปพื้นท่ไี ดร้ ับการพัฒนาตอนสรา้ งถนนผ่านหมู่บา้ น ได้พบฐานอิฐเกา่ เนินดนิ และซากโบราณวตั ถุ เช่นเหรียญสมัยโบราณเป็นจำ� นวนมาก และในชว่ งกวา่ 50 ปกี อ่ นเรมิ่ มี การอพยพยา้ ยถิน่ ของผ้คู นจากหลากหลายพ้นื ท่ี คนจากตา่ งภมู ิภาคเรม่ิ เขา้ มาท�ำมาหากิน หลายคนมาใชแ้ รงงานใน โรงสขี า้ วขนาดใหญ่ จำ� นวน 2 โรงทีต่ ง้ั อย่ใู นพน้ื ท่ี จากข้อมลู ปี 25622 บ้านวังแดงเหนือ หมทู่ ่ี 12 มจี �ำนวนหลังคาเรอื นทงั้ ส้ิน 246 หลงั คาเรือน มจี ำ� นวน ประชากรรวม 713 คน แบ่งออกเปน็ ผูช้ าย 333 คน และผหู้ ญิง 380 คน ซึ่งมีสัดสว่ นของผหู้ ญิงมากกว่าผู้ชาย 1 ทีม่ า: เว็บไซด์โครงการคดิ ดี (KIDS-D) มหาวทิ ยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ http://kids-d.swu.ac.th/dspace/bitstream/123456789/1372/9/p7.pdf 2 ท่มี า: สำ� นกั บรหิ ารการทะเบยี น กรมการปกครอง https://stat.bora.dopa.go.th/new_stat/webPage/statByYear.php

89บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพ้นื ท่ีปลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนลา่ ง สถานการณท์ างสังคม และปญั หายาเสพตดิ สถานการณข์ องของวงั แดงเหนอื ในวันทผ่ี า่ นมา จากการย้ายถ่ินฐานเข้ามาอยู่ของคนต่างถ่ินด้วยเห็นว่าสภาพเศรษฐกิจของพื้นที่บ้านวังแดงค่อนข้างดีเพราะ มโี รงสขี า้ วขนาดใหญ่ต้งั อยู่ สามารถหารายได้จากการเปน็ แรงงานรับจ้างของโรงสขี ้าว เศรษฐกิจส่วนใหญจ่ ะอยู่กบั กลุ่ม นายทุนเพยี งไมก่ ี่ราย การกระจายรายได้ไมท่ ่ัวถึง ชาวบา้ นไมไ่ ดม้ คี วามเปน็ อยทู่ ด่ี ขี นึ้ หนงึ่ ในปญั หาสำ� คญั ในอดตี ทส่ี ง่ ผลกระทบต่อการดำ� เนินชวี ิตของคนบา้ นวงั แดงเหนอื หนง่ึ ต้นตอของการกอ่ เกดิ ปญั หาที่ส่งผลต่ออีกหลากหลายปัญหา ตามมา แกนนำ� บ้านวังแดงเหนอื สรุปตรงกันวา่ คือ “ปญั หาการเงนิ ของหมู่บา้ น(ตดิ ลบ)” ส่งผลท�ำใหใ้ นคนในพนื้ ท่ี มปี ัญหาดา้ นรายได้ ปัญหาหน้สี ิน และปญั หาอ่ืน ๆ ทเี่ ช่อื มโยงกัน รวมถงึ ปญั หายาเสพตดิ ผ้นู �ำบา้ นวงั แดงเหนือได้ ทบทวนสถานการณ์ปัญหายาเสพติดในอดีตพบว่าการแพร่ระบาดของยาเสพติดในพ้ืนท่ีหมู่บ้านมีสถานการณ์ท่ีไม่น่า กงั วล ยาเสพติดที่มีในพื้นทเ่ี มอื่ ครงั้ อดีตสัมพันธก์ ับวถิ ีชีวิต การทำ� มาหากนิ ชาวบ้านที่มอี าชพี ทำ� นา เก่ียวขา้ วและ รับจา้ ง จะใช้ยาเพราะมีฤทธิท์ �ำให้ขยนั มแี รงทำ� งานได้มากขึ้น หารายไดไ้ ด้เพมิ่ ขน้ึ คนเสพสว่ นใหญ่จึงจำ� กดั อยเู่ ฉพาะ ในกลุม่ แรงงาน คนวงั แดงเหนือเรยี กยาขยนั ว่า “ยาโคบาล” และเปลย่ี นไปเป็น “ยาม้า” โดยกลมุ่ ผทู้ ี่ใช้ประโยชนจ์ ากยา คือกลุม่ วัยแรงงานในช่วงอายปุ ระมาณ 25 ปขี ึ้นไปโดยสว่ นใหญจ่ ะเป็นผู้ชายทใ่ี ช้เพ่อื ท�ำงาน แม้วา่ กวา่ 10 ปีท่ีผ่านมา (ประมาณปี พ.ศ.2553) บ้านวังแดงเหนือจะประสบกบั ปัญหาทสี่ ่งผลตอ่ ความเปน็ อยูข่ องคนในพืน้ ท่ี แต่ก็มีความพยายามของแกนน�ำรุน่ ใหม่ซึ่งเป็นคนในหมู่บ้านที่อยากให้เกดิ การเปลี่ยนแปลง จนเมอ่ื ปี พ.ศ.2556 เกิดการรวมกลมุ่ จดั ต้ังวิสาหกจิ ชุมชนกลมุ่ เกษตรแปรรปู ผลผลิตทางการเกษตรบ้านวงั แดงเหนอื ขนึ้ โดย สมาชกิ ส่วนใหญม่ อี าชพี หลกั คอื การปลูกข้าวสายพันธ์ขุ ้าวหอมชลสิทธิ์และขา้ วหอมมะลิ มกี ารจดั ตัง้ โรงสีชมุ ชน และ

90 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพน้ื ท่ปี ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง ศูนย์การเรียนรู้ชมุ ชนเพอ่ื รับซ้อื ผลผลิตจากคนในชมุ ชน และสขี า้ วเปน็ ข้าวสารบรรจุถงุ ภายใตแ้ บรนด์ “ขา้ วสารบ้าน วงั แดงเหนอื ” สถานการณ์ปัญหายาเสพตดิ ในปจั จบุ นั และความท้าทายท่ีผู้นำ� ต้องตัง้ หลกั ปจั จบุ นั ภาพรวมของเศรษฐกิจบ้านวงั แดงเหนือดขี น้ึ มากเมอื่ เทียบกับในอดตี ผนู้ ำ� และทีมงานช่วยกันพัฒนา สรา้ งให้บา้ นวงั แดงเหนือ “เป็นหมบู่ ้านท่มี ีอนาคต” เมอื่ เศรษฐกจิ ดี ชาวบา้ นมรี ายได้ มีเงนิ ออมส่งผลต่อการลดลง ของปญั หาทางสงั คมในหลาย ๆ เร่ือง แตป่ ัญหาท่เี ป็นขอ้ กังวล หากปลอ่ ยไวไ้ มป่ ้องกันแก้ไข หรือหากผนู้ ำ� ไมม่ มี าตรา การควบคุมท่ีดีในอนาคตอาจมีแนวโนม้ ทจี่ ะส่งผลกระทบตอ่ คนในพื้นทแ่ี น่นอน ปญั หาน้ันกค็ ือ “ปัญหายาเสพตดิ ” ดว้ ยปจั จยั ทห่ี ลากหลายและความซบั ซอ้ นของสงั คมทเ่ี ปลยี่ นไปกลมุ่ เดก็ วยั รนุ่ ทงั้ ในพน้ื ทบี่ า้ นวงั แดงเหนอื เองและหมบู่ า้ น ใกล้เคียงเข้าไปเกี่ยวข้อง ตวั ยาเสพติดท่เี ด็กเยาวชนเลือกใช้จะอยใู่ นกลุ่มยาบา้ ในสว่ นของกลุ่มวยั แรงงานจะเปน็ กญั ชา กับกระท่อม จากการเฝ้าระวงั และติดตามสถานการณ์พบวา่ ช่วงวยั ของเดก็ วัยรนุ่ ที่เร่มิ มีพฤติกรรมเสพยาคอื ต้งั แต่ช้ัน มธั ยมศกึ ษาปที ี่ 1 หรือในชว่ งอายุ 13 ปีข้ึนไป พฤตกิ รรมทนี่ า่ กังวลของกลุม่ เด็กวยั รุ่นในพื้นทแี่ ละหมู่บ้านใกลเ้ คียงคือ การม่วั สุมรวมตัวกนั เพอ่ื แข่งรถซิ่ง(แวน๊ )เส่ียงต่อการเกดิ อบุ ตั เิ หตุการถูกจบั กุมโดยเจา้ หนา้ ทีต่ �ำรวจ บางรายมีพฤติกรรม เสพยาเสพตดิ ดว้ ยจากความนา่ กงั วลดงั กลา่ วผใู้ หญบ่ า้ นและแกนนำ� บา้ นวงั แดงเหนอื ไมไ่ ดป้ ลอ่ ยผา่ นไดใ้ หค้ วามสำ� คญั กบั การหารปู แบบวธิ กี ารทจ่ี ะสามารถควบคมุ สถานการณป์ ญั หาไมใ่ หส้ ง่ ผลกระทบทร่ี นุ แรงทง้ั ตวั เดก็ และเยาวชนพอ่ แม่ ผ้ปู กครอง รวมถึงคนในพน้ื ที่ เริม่ แกป้ ญั หาปากท้องแล้วยาเสพติดจะหายไป

91บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพื้นท่ีปลอดภัยจากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง การมองปัญหายาเสพตดิ ของผู้น�ำ การทีบ่ า้ นวงั แดงเหนอื ในอดีตเร่ิมต้นจากตน้ ทนุ ที่ติดลบ จากปญั หาดา้ นการเงนิ ของหมู่บ้านทำ� ใหก้ ารแกไ้ ข ปญั หายาเสพตดิ ของแกนน�ำไมไ่ ดต้ งั้ ต้นทยี่ าเสพติด แตเ่ รม่ิ ตน้ จากการแก้ไขปญั หาปากท้องของคนในหมู่บา้ น แก้ไข ปญั หาหนสี้ นิ ซง่ึ เปน็ ปญั หาทางสงั คมทส่ี ง่ ผลเชอื่ มโยงกบั ปญั หายาเสพตดิ มมุ มองของแกนนำ� ทอี่ ยากเหน็ ลกู หลานบา้ น วงั แดงเหนอื มที ยี่ นื ในสงั คมมตี น้ ทนุ เพอื่ ตอ่ ยอดในอนาคตเรมิ่ จากการมองอนาคตลกู หลานโดยการนำ� และขบั เคลอ่ื น ของผู้ใหญ่บ้านและคณะกรรมการหมู่บ้านวังแดงเหนือเกิดกระบวนการพัฒนาและยกระดับการแก้ปัญหาปากท้อง เปน็ การสร้างรายไดใ้ หก้ ับประชาชนในหมบู่ ้านด้วยการจดั ต้งั โรงสีชุมชนบ้านวงั แดงเหนอื ก่อตัง้ เมอ่ื ปี พ.ศ.2550 ทเี่ กดิ จากการรวมกลุ่มของคนในชมุ ชน บรหิ ารจัดการรปู แบบคณะกรรมการกลุ่ม 9 คน โดยมสี มาชิกในหมู่บา้ น ปจั จบุ ันมี จำ� นวน 70 คน รปู แบบวิสาหกจิ ชมุ ชน สามารถรบั ซ้ือข้าวในราคาแพงกว่าท้องตลาด ไดป้ ีละ 200 ตนั และมกี �ำลังผลิต แปรรปู ขา้ วสาร วนั ละ 2 ตัน เพือ่ ออกจำ� หน่าย โดยโรงสีชมุ ชนมีการรับซอื้ ข้าวเปลือกจากชาวนาทีเ่ ป็นสมาชกิ ในชุมชน ในราคาที่แพงสงู กวา่ ทอ้ งตลาด ตนั ละ 300 - 500 บาท เม่ือเราชอ้ื ชาวบ้านแลว้ นำ� มารวบรวมไวแ้ ล้วแปรรปู เป็นขา้ วสาร ขายใหค้ นในชมุ ชนในราคาทถี่ ูกกว่าทอ้ งตลาด เพอื่ เปน็ การชว่ ยเหลอื ชาวนา ชาวบา้ นในหมู่บ้านได้ขายขา้ วราคาสูงและ กนิ ข้าวสารในราคาถกู และมกี ารจดั ตง้ั สถาบนั การเงนิ ชมุ ชน ทำ� ให้ชาวบา้ นวังแดงเหนือมีเงินออมเกอื บทกุ หลงั คาเรอื น บ้านวงั แดงเหนือสามารถดำ� เนินการขับเคลื่อนงานชว่ ยกนั สร้างฝัน สรา้ งอาชีพใหพ้ ีน่ อ้ งชาวบ้านอยดู่ กี นิ ดไี ด้ มีจดุ เริ่มต้นจากผู้ใหญบ่ ้าน หมู่ 12 บา้ นวงั แดงเหนอื จบการศึกษาปรญั ญาตรจี ากมหาวิทยาลัยแมโ่ จ้ และอดตี เคยเปน็ เจ้าหนา้ ทีส่ ่งเสรมิ การเกษตรของมูลนธิ โิ ครงการหลวง ได้กลบั มาอย่ใู นหมู่บ้าน และมคี วามต้ังใจความมงุ่ ม่นั ทจ่ี ะพัฒนา หมบู่ ้าน จึงได้เรมิ่ จากการนำ� แกนน�ำหลกั ของหมบู่ ้าน 5 คน หรอื เรียกว่า “5 เสอื บา้ นวังแดงเหนือ” ไปศึกษาเรยี นรู้

92 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพน้ื ทปี่ ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนล่าง ดูงานตามแหลง่ เรียนรูต้ ่าง ๆ เพอื่ เปดิ โลกทัศนใ์ หม่ เพือ่ ให้เหน็ แนวทางที่จะสามารถน�ำกลบั มาพฒั นาหมู่บ้าน จดุ เริม่ ที่แขง็ แรงจากผูน้ ำ� คนหนมุ่ ผู้มอี ุดมการณแ์ ละมีประสบการณ์ กับทีมผู้นำ� หมู่บา้ นท่ีมุมมองใหม่ ต่างชว่ ยกนั ลงมือทำ� งาน แกไ้ ขปญั หาในเชงิ บวก ใช้กระบวนการแบบผสมผสานโดยใช้แนวคิดหวั กา้ วหนา้ สมยั ใหมผ่ นวกเขา้ กับความเชื่อของคน โบราณในการแกไ้ ขปัญหาต่าง ๆ ใชอ้ งค์ความรทู้ เี่ ปน็ เหตุเปน็ ผล บา้ นวงั แดงเหนอื ไดร้ ับการพฒั นาและสามารถยกระดับ คุณภาพชวี ติ รายไดข้ องพ่ีน้องประชาชนไดเ้ ป็นอย่างดี โดยปัจจุบนั นีม้ ีคณะกรรมการหมู่บ้าน จำ� นวน 23 คน โดยใช้ กลไกคุ้มบา้ นในการเฝ้าระวงั ปัญหา จ�ำนวนของกรรมการหมู่บา้ นท่ีค่อนขา้ งมากไมไ่ ดเ้ ป็นอุปสรรคตอ่ การขับเคลื่อนงาน ในภาพรวม แตเ่ ปน็ รูปแบบการช่วยกนั ทำ� งาน ช่วยกนั เป็นหเู ป็นตา เพราะคนคนเดยี วไม่สามารถรู้และเขา้ ใจปัญหา ต่าง ๆ ไดม้ ากเทา่ กบั คน 23 คน ถงึ แมว้ า่ สถานการณป์ ญั หายาเสพตดิ ในพนื้ ทจ่ี ะไมน่ า่ หนกั ใจแตก่ ม็ องวา่ ยาเสพตดิ วา่ มอี นั ตรายตอ่ ตวั เราและ กับชุมชน ควรต้องมีรปู แบบหรอื วธิ ีการป้องกนั ทเี่ หมาะสมเพ่อื ลดผลกระทบท่ีจะเกิดข้ึนกบั คนในพน้ื ท่ี ผู้น�ำบ้านวังแดง เหนือมวี ิธกี ารมองปัญหาและการแกไ้ ขปัญหายาเสพตดิ ทนี่ ่าสนใจ ดังนี้ มองวา่ : การแกป้ ญั หายาเสพตดิ ต้องใชว้ ธิ กี ารที่ยดื หยุ่นต้องเลือกวิธีรปู แบบท่เี หมาะกับบรบิ ทพืน้ ที่ และใช้วิธีการเดียวแบบเส้ือโหลไม่ได้ มองว่า: ผ้นู ำ� คณะกรรมการหมู่บา้ นตอ้ งเปน็ ตัวอยา่ งท่ีดใี หก้ บั คนในหม่บู า้ น โดยเฉพาะเด็กและเยาวชน มองวา่ : ตอ้ งมีกระบวนการให้ชาวบ้านต่ืนตวั ตระหนกั รู้ และมีใจทจ่ี ะเขา้ มาเปน็ แนวร่วมในการเฝ้าระวัง และปอ้ งกนั ปญั หาต่าง ๆ ท่เี กดิ ขึน้ ในหม่บู ้าน มองวา่ : ควรมีพืน้ ทีส่ ว่ นรวมท่ีเปน็ พ้นื ที่ปลอดภัยให้กับเด็กเยาวชนได้แสดงออก เป็นพืน้ ท่ีที่ใหว้ ัยร่นุ

93บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพืน้ ทีป่ ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนล่าง ไดป้ ลดปล่อยพลงั ของช่วงวยั ความเขา้ ใจของผู้นำ� ทม่ี ีต่อวยั รุน่ จะชว่ ยควบคุมสถานการณ์ปัญหาต่าง ๆ รวมถงึ ปัญหายาเสพติดและเป็นพ้ืนที่ท่ีสร้างความสมั พันธท์ ่ดี ีให้เกิดข้ึนระหวา่ งตวั เด็กและผ้นู �ำชมุ ชน มองวา่ : การทำ� ให้เศรษฐกิจในชมุ ชนดีข้ึน ชาวบา้ นมีรายได้ เกิดการมสี ว่ นรว่ มของคนในพื้นทยี่ อ่ มทีจ่ ะ ชว่ ยลดปัญหาการเข้าไปเกยี่ วข้องกับยาเสพตดิ กลไกการขับเคล่ือนการดำ� เนนิ งานป้องกนั และแกไ้ ขปญั หายาเสพติดในพืน้ ที่บ้านวังแดงเหนือ บา้ นวงั แดงเหนือ หมู่ที่ 12 ใช้คุ้มกลุ่มบ้านเปน็ กลไกในการขบั เคลือ่ นงานปอ้ งกัน เฝา้ ระวงั ปัญหายาเสพติด และกระจายอำ� นาจการส่อื สารเพ่อื ปอ้ งกนั ปัญหาตา่ ง ๆ ในพนื้ ที่หมูบ่ ้าน โดยมี 7 กลมุ่ คอื กลุ่มที่ 1 กลมุ่ ตลาด กล่มุ ที่ 4 ประด่ตู รง กลุ่มท่ี 7 บา้ นโคก กลมุ่ ท่ี 2 เหนอื โบสถ์ กล่มุ ที่ 5 บ้านใต้ กลุม่ ท่ี 3 หนองระกำ� กลุ่มที่ 6 คลองรอ่ งกอก การดำ� เนินงานบ้านวังแดงเหนอื วิธีการด�ำเนินงานเพื่อแก้ไขปัญหาของบ้านวังแดงเหนือไม่ได้เริ่มต้นการแก้ไขปัญหายาเสพติดจากการแก้ไข ท่ี “ตัวยา” แตเ่ ป็นการมองปญั หาและแกไ้ ขปัญหาในทกุ ๆ เรื่อง ท่สี ่งผลกระทบตอ่ ปากทอ้ ง รายได้ คา่ ครองชีพ ชวี ติ ความเปน็ อยูข่ องชาวบา้ นในพืน้ ที่ เพราะผนู้ ำ� เชอ่ื วา่ ปญั หาเศรษฐกิจของครัวเรือนอาจส่งผลต่อการเขา้ ไปเก่ยี วข้องกบั ยาเสพติดของคนในหมูบ่ า้ น เช่น การเสพยาบ้าเพื่อท�ำงาน เม่อื มผี ู้เสพก็จะมกี ารค้าตามมา ดังนน้ั หากชาวบา้ นหรือคนท่ี มพี ฤตกิ รรมเส่ยี งปากทอ้ งอิม่ เขาคงจะไม่เข้าไปเกยี่ วขอ้ งกับยาเสพตดิ ดังน้ันบ้านวังแดงเหนือจึงมุ่งเป้าไปท่ีการสร้างรายได้ให้เกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรมคือโรงสีชุมชนบ้าน

94 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพื้นทป่ี ลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนอื ตอนลา่ ง วังแดงเหนือและท่ีส�ำคัญการด�ำเนินการของสถาบันการเงินชุมชนน้ันจะเป็นเคร่ืองมือท่ีสร้างความม่ังคงให้กับชาวบ้าน กระบวนการออมจึงต้องมีความรอบคอบ โปร่งใส และก่อเกดิ ประโยชน์ตอ่ ชุมชนได้อย่างแทจ้ รงิ โดยผนู้ �ำและคณะ กรรมการหมู่บ้านได้จัดเวทีประชาคมในหมู่บ้านเพื่อตั้งกฎระเบียบการเข้ามามีส่วนร่วมในการรับผลประโยชน์จากทุน สถาบนั การเงินของหม่บู ้าน โดยมีเงอ่ื นไข ข้อตกลงเพอ่ื ป้องปรามปญั หายาเสพตดิ ในพ้ืนที่ โดยกำ� หนดวา่ ผูท้ เี่ ปน็ สมาชิก ออมกบั สถาบนั การเงนิ ของหมบู่ า้ นวงั แดงเหนอื ตอ้ งไมเ่ ขา้ เกยี่ วขอ้ งกบั ยาเสพตดิ หากพบวา่ เขา้ ไปเกย่ี วขอ้ งจะถกู ตดั สทิ ธิ กองทุนชว่ ยเหลือคนในหมู่บา้ น การกเู้ งินและสวัสดิหารต่าง ๆ นอกจากนี้วิธกี ารด�ำเนินงานทน่ี ่าสนใจอยา่ งหนงึ่ ของผู้น�ำบ้านวงั แดงเหนอื คือ การเปน็ ผนู้ �ำทม่ี บี ทบาทในการ สนับสนุน ส่งเสริม และใหโ้ อกาสกบั เดก็ เยาวชนไดใ้ ชค้ วามเกง่ ความถนัด และทกั ษะทีแ่ ตกตา่ งกนั ในการแสดงออกผา่ น พนื้ ทป่ี ลอดภยั (พนื้ ทสี่ ว่ นรวม)ใชก้ ระบวนการประคบั ประคองใหพ้ น้ ชว่ งวยั ทส่ี มุ่ เสยี่ งตอ่ การเขา้ ไปเกย่ี วขอ้ งกบั ยาเสพตดิ รวมถงึ การใหโ้ อกาสกับทุก ๆ คนในหมบู่ า้ น “ที่ตอ้ งการโอกาส” บ้านวงั แดงเหนอื สรา้ งพ้นื ท่แี ห่งโอกาส ส�ำหรับผูท้ ีเ่ คย หลงผิดเคยค้ายาเสพตดิ จนต้องไดร้ ับโทษในเรือนจำ� หลายปี เม่ือพ้นโทษออกมาอายุมาก หางานท�ำกย็ าก ผใู้ หญบ่ ้านจึง ชวนมาทำ� งานทโ่ี รงสศี นู ยเ์ รยี นร้ชู ุมชน โดยไดค้ ่าตอบแทนเปน็ รายวนั พอมีรายได้ทเ่ี ล้ยี งตวั เอง และคณะทำ� งานกไ็ ด้ไป เยี่ยมให้ก�ำลงั ใจอยเู่ สมอ ผลลพั ธ์ทเี่ กดิ ข้นึ จากการด�ำเนินงาน ผลลัพธ์สำ� คญั 3 ประการของคนวังแดงเหนอื ท่ีสง่ ผลต่อการควบคมุ ปญั หายาเสพติด ผลลพั ธท์ ี่ 1 เกดิ การจดั ต้ังศนู ยเ์ รียนรู้ชุมชน เกดิ โรงสีชุมชน เพอ่ื รับซือ้ ขา้ วของคนในชมุ ชน พฒั นามาเป็น วสิ าหกิจชุมชนกลุม่ เกษตรแปรรปู โดยได้รบั การสนับสนุนจากหน่วยงานทเ่ี กีย่ วขอ้ ง ทำ� ใหเ้ ศรษฐกจิ ของหมู่บา้ นดีข้ึน

95บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพืน้ ท่ีปลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง เกดิ การจ้างงานในพ้นื ที่ ชาวบา้ นมรี ายได้ ทอ้ งอ่ิม มสี วัสดิการ ใช้เงือ่ นไขขอ้ ตกลงท่ีเกิดจากการมสี ่วนรว่ มเป็นกศุ โลบาย เพื่อป้องปรามและลดปัญหาการเข้าไปเกี่ยวข้องกบั ยาเสพตดิ ผลลพั ธท์ ี่ 2 เกดิ กิจกรรมทางสงั คมและการสง่ เสริมเศรษฐกิจทีห่ ลากหลายในพ้นื ที่ ส่งผลใหค้ นในหมูบ่ า้ น เขา้ ร่วมกจิ กรรมส่วนรวมมากข้นึ เกดิ การมีสว่ นรว่ มของคนในพนื้ ที่ ผลลพั ธท์ ่ี 3 เกดิ พน้ื ทป่ี ลอดภัยใหเ้ ดก็ วยั รุน่ ท่ีเคยมั่วสุม ท่ีเคยมีพฤติกรรมรวมกลุม่ แขง่ รถบนทอ้ งถนน และ เส่ยี งต่อปญั หายาเสพติด โดยผใู้ หญ่บ้านใช้พน้ื ทล่ี านตากขา้ วของหม่บู า้ นเป็นพ้ืนทใี่ นการปล่อยพลงั ของวยั รุ่นโชว์การ แวน๊ รถอย่างปลอดภัยภายใตก้ ารดแู ลและแนะนำ� อกี ทงั้ มกี ารจ้างงานเด็กเพื่อหารายไดเ้ ขา้ กล่มุ ให้อิสระในการรวม กลุ่มกนั ของเดก็ วัยรุ่น โดยการรวมตัวจะอย่ใู นสายตาและการดแู ลของแกนนำ� ในพ้ืนที่ สง่ ผลให้เกดิ ความสมั พันธ์ท่ดี ี ระหว่างเด็กกบั ผนู้ ำ� ชุมชนลดพฤติกรรมเสย่ี งทจ่ี ะเขา้ ไปเกยี่ วข้องกบั ปญั หายาเสพตดิ ลดการเกดิ อุบตั เิ หตุจากการแขง่ รถ บนถนนหลวง เดก็ วยั ร่นุ บางคนใชค้ วามชอบ ความถนัดด้านการแตง่ รถในการซ่อมรถมอเตอร์ไซดส์ รา้ งรายได้ให้กบั ตัวเองและครอบครวั วิเคราะหท์ มี งานในระดับพ้นื ท่ี ด้วยปญั หาในอดีตที่สง่ ผลตอ่ ชวี ติ ความเปน็ อยขู่ องคนในหมบู่ ้าน ด้วยการเรมิ่ ต้นบนตน้ ทนุ ท่ีอาจมไี ม่เทา่ กับ พนื้ ท่ีอ่นื (ไม่ไดเ้ ร่ิมจากศูนยแ์ ต่ตดิ ลบ) ด้วยความต้ังใจทจ่ี ะแก้ไขปญั หาตา่ ง ๆ เพ่ือทำ� ให้เศรษฐกิจของหมู่บ้านดขี ้นึ ชาวบ้านมชี วี ิตความเป็นอย่ทู ่ีไมเ่ ป็นหน้ี ลูกหลาน เดก็ เยาวชนในพืน้ ทส่ี ามารถมที ุนตอ่ ยอดในอนาคต จึงท�ำใหแ้ กนน�ำ คณะท�ำงานพยายามไม่ปฏิเสธและเปิดรับกับทุกโอกาสทีเ่ ข้ามาในพ้ืนท่ี แมว้ า่ จะตอ้ งแลกด้วยความเหน่ือยและภาระ งานท่เี พิ่มขึ้นหลายเทา่ ตวั ท�ำให้การดแู ลและเฝ้าระวงั ปัญหาตา่ ง ๆ แบบกลไกคุม้ บ้านเกดิ ประสทิ ธภิ าพมากขึ้น เปน็ การ

96 บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพ้นื ที่ปลอดภยั จากยาเสพติด ภาคเหนือตอนลา่ ง กระจายบทบาทหน้าท่ี ช่วยกนั ดูแลเฝ้าระวงั ปัญหา และนำ� ข้อมลู ปญั หาทเี่ กดิ ขน้ึ ในแตล่ ะคุ้มบา้ นมาแลกเปล่ียนในเวที ประชมุ ทุกเดือน ทำ� ใหเ้ หน็ ปญั หาทม่ี ากขน้ึ กว้างข้นึ หลากหลายขึ้น (เป็นการชว่ ยกันท�ำงาน ชว่ ยกันเป็นหูเปน็ ตา) จดุ แขง็ บา้ นวังแดงเหนอื จุดท่ี 1 การทำ� งานของผนู้ ำ� และทีมงานจะใหโ้ อกาสใหก้ ับทกุ คน เปิดโอกาสทางความคดิ ทางความคิดและยอมรบั ความคิดเห็นของทมี งานท่แี ลกเปลี่ยนมุมมองในการร่วมแก้ไข ปัญหา เปดิ โอกาสใหเ้ ยาวชนกลุ่มเส่ยี งไดแ้ สดงความถนดั ความชอบ มพี ืน้ ทีท่ ี่ดึงใหเ้ ขา้ มาเป็น ส่วนหนึ่งของชมุ ชนเพอื่ ลดการเขา้ ไปเกีย่ วข้องกบั ยาเสพตดิ ใหโ้ อกาสคนทเี่ คยหลงผิดกลับใจ ใหง้ าน มีอาชพี สามารถมี รายได้เลย้ี งตวั เอง และไม่กลบั ไปเกี่ยวขอ้ งกบั ยาเสพติดอีก(เปน็ การใหโ้ อกาสทางสงั คม ไม่ทงิ้ ใครไวท้ หี ลัง) จดุ ที่ 2 ผูน้ ำ� มีความคิดเชิงบวก มคี วามตงั้ ใจในการแก้ไขปญั หาใชค้ วามรูด้ ้านการเกษตรจากมหาวทิ ยาลัยแมโ่ จแ้ ละ ใชป้ ระสบการณ์ มุมมองจากการเหน็ โลกท่ีกวา้ งขนึ้ จากการเปน็ อดีตเจา้ หน้าทีโ่ ครงการหลวงขุนแปะ จงั หวัดเชียงใหม่ นำ� มาแก้ไขปัญหาและพัฒนาบ้านวังแดงเหนือ เปดิ โอกาส จดุ ที่ 3 คณะกรรมการมคี วามสามัคคี ทำ� งานเปน็ ทีม รว่ มมือกนั และคำ� นึงถงึ ประโยชน์ของหมู่บา้ น จดุ ท่ี 4 ไมป่ ดิ กัน้ เปดิ รบั ทุกโอกาสที่เขา้ มาเพ่อื ใหเ้ กดิ การพฒั นาหม่บู า้ นในดา้ นตา่ ง ๆ จดุ ท่ี 5 มมุ มองความคิดทไี่ มไ่ ด้คดิ เพ่ือคนในรุ่นเดียว แต่มองถึงทุนทีจ่ ะสามารถต่อยอดให้กบั ลกู หลานในอนาคต ขา้ งหนา้ จดุ ที่ 6 สรา้ งขอ้ ตกลง กฎรว่ มกนั บนพืน้ ฐานของความเขา้ ใจเพอ่ื น�ำไปสแู่ นวทางการปฎิบัติเดียวกนั

97บทเรียน 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพนื้ ทป่ี ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนลา่ ง จดุ ที่ 7 มีมมุ มองการแกไ้ ขปัญหาท่ีใชอ้ งคค์ วามรู้ที่เปน็ เหตเุ ปน็ ผล แกนน�ำทำ� ความเข้าใจปัญหา และหาทางออก ร่วมกนั โดยจะมแี นวคิดในการหาอาวุธ (ตดิ อาวธุ ) เพ่อื ใชใ้ นการต่อสู้กับปัญหาต่าง ๆ จดุ ท่ี 8 ชาวบ้านม่นั ใจและเช่อื มน่ั การท�ำงานของผ้นู ำ� และทมี งาน จนนำ� ไปส่กู ารใหค้ วามรว่ มมอื กนั แกไ้ ขปัญหา ตา่ ง ๆ ในพ้ืนที่ จากการวเิ คราะหจ์ ดุ แขง็ ของผนู้ ำ� และทมี งานบา้ นวงั แดงเหนอื พบวา่ ถา้ เมอื่ ไหรท่ ผ่ี นู้ ำ� และทมี งานมคี วามเขม้ แขง็ ซงึ่ เปน็ ความเข้มแข็งทีเ่ ติบโตไปพรอ้ ม ๆ กัน รับรู้ เรียนรู้ และรว่ มแก้ไขปัญหาไปพรอ้ ม ๆ กัน จะน�ำไปสู่การควบคมุ สถานการณ์ ปญั หายาเสพตดิ และปัญหาอ่ืน ๆ ในพนื้ ท่ไี ด้ เสยี งสะท้อนของผู้นำ� ทเี่ ปน็ จดุ ออ่ นที่ตอ้ งพจิ ารณา จากการทผ่ี ู้น�ำและทมี งานบ้านวังแดงเหนอื มคี วามตง้ั ใจจริง ขับเคลือ่ นงานสร้างชมุ ชนเข้มแข็งให้ เกดิ เปน็ รูปธรรม มบี ทเรยี น ผลงานมากมาย และพร้อมเปิดรับทกุ หน่วยงานใหเ้ ข้ามาเรยี นรู้ และมา สนับสนุนพืน้ ทนี่ นั้ ปจั จบุ นั มหี นว่ ยงานท้ังภาครัฐ ภาคเอกชนต่างเข้ามาในพ้ืนท่ีเพราะเห็นศกั ยภาพ ของหมบู่ ้านเห็นช่องทางในการสรา้ งผลงานที่เกิดจากทุนความรว่ มมือผู้น�ำทมี งานและคนในหมบู่ า้ น\"หากไมพ่ ิจารณา เลอื กรบั อาจสง่ ผลกระทบกบั ผนู้ ำ� และคณะทำ� งานบา้ นวงั แดงเหนอื ซง่ึ เปน็ ภารกจิ ทม่ี ากเหนอื ความรบั ผดิ ชอบ\" เสยี งสะทอ้ นของผ้นู ำ� บา้ นวงั แดงเหนือทเี่ กิดขึ้นผ่านการทบทวนตัวเองกบั การต้ังรบั กบั สถานการณ์ต่าง ๆ

98 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพน้ื ท่ปี ลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนล่าง แนวทางการแก้ไขปัญหายาเสพติดในอนาคต แนวทาง1:ในการท�ำงานกบั เปา้ หมายทเี่ ปน็ กลุ่มเยาวชนวยั รุ่นเน้นการใช้“กระบวนการประคับประคองให้ พน้ วัย” ท่ีจะเขา้ ไปเกี่ยวขอ้ งกบั ยาเสพติด แนวทาง 2: สร้างงานเพือ่ ใหเ้ กิดการจา้ งงานในพ้นื ท่ใี ห้มากที่สดุ เมื่อมีอาชีพกจ็ ะท�ำให้มรี ายได้ “เป็นการ สรา้ งอาวธุ ” ในการส้กู ับปัญหาตา่ ง ๆ รวมท้งั ปัญหายาเสพติดดว้ ย แนวทาง 3: “สรา้ งพน้ื ทป่ี ลอดภยั ” ให้เกิดข้ึนในหมู่บ้าน เปน็ พน้ื ทที่ สี่ ามารถปลดปลอ่ ยความเปน็ วยั รุน่ ได้ ยกตัวอย่างเช่น ใช้ลานตากข้าวของหมูบ่ า้ นให้วัยรนุ่ ได้แว๊นมอเตอรไ์ ซค์ ซึ่งเป็นการใช้รถมอเตอร์ไซคเ์ ป็นเคร่ืองมือในการ สรา้ งตัวตนและมีพนื้ ที่ทางสงั คมในการแสดงออกในรปู แบบที่เดก็ ต้องการ ซึง่ ดกี ว่าการที่จะปลอ่ ยให้เด็กออกไปแขง่ ขนั กนั บนทอ้ งถนนท่ีสมุ่ เสยี่ งต่อการเกดิ อุบัติเหตุ อกี ทง้ั ยังเป็นพนื้ ทีท่ ีส่ ามารถควบคุมดูแลพฤตกิ รรมการเข้าไปเกย่ี วขอ้ งกับ ยาเสพติดผ่านความใกลช้ ดิ ของผูน้ �ำกบั กลมุ่ เดก็ ได้ แนวทาง 4: สร้างการมสี ว่ นรว่ ม สร้างความสมั พนั ธท์ ่ดี ี ใหเ้ กดิ ขึ้นระหว่างแกนนำ� หมู่บา้ นกับกลุม่ เดก็ และ เยาวชน เปิดโอกาสใหเ้ ด็กได้มกี ิจกรรมรว่ มกับชุมชนในรปู แบบต่าง ๆ เกดิ การจา้ งงานในกลุ่มเดก็ เพื่อเปน็ การหารายได้ เขา้ กลมุ่ มกี จิ กรรมท�ำรว่ มกันเพอ่ื สร้างความรูจ้ กั ใหม้ ากข้นึ ระหว่างแกนนำ� กับพ่อแม่และครอบครัวของเดก็ กลุ่มเสยี่ ง รวมถงึ ตัวเดก็ เยาวชน โดยเรม่ิ จากการปรบั วธิ ีคดิ ทเ่ี นน้ เขา้ ใจความคดิ เดก็ ท�ำใหเ้ ขารูส้ ึกว่าตัวเขาสามารถสร้างประโยชน์ ให้กับชุมชนได้ และการทจ่ี ะเข้าใจเดก็ ให้มากข้นึ จงึ จะต้องเริ่มจากการเขา้ หา พูดคุย ไถ่ถามเพอ่ื แสดงความหว่ งใยอย่าง จรงิ ใจ ข้อดีของการสนบั สนุนจาก ส�ำนักงาน ป.ป.ส. เป็นทรัพยากรทช่ี ่วยให้เกิดการต้งั จดุ เฝ้าระวังปัญหายาเสพตดิ

99บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สรา้ งพืน้ ท่ปี ลอดภัยจากยาเสพตดิ ภาคเหนอื ตอนลา่ ง ในพ้ืนที่ ส่วนข้อจำ� กัดของการสนบั สนนุ คอื งบประมาณที่สนบั สนนุ ไม่เพยี งพอต่อการขบั เคลื่อนงานท่ีครอบคลุมตาม แผนของหม่บู ้านที่ก�ำหนดไว้ เลยต้องใช้เงนิ ของกองทุนในด้านอืน่ ๆ ของหมูบ่ ้านเข้ามาสนับสนนุ และอกี ประการคอื การด�ำเนินงานมคี วามยุง่ ยากในการจัดเก็บเอกสาร อกี ทงั้ เปน็ การด�ำเนนิ การอยา่ งเรง่ รบี ข้อเสนอต่อฝา่ ยนโยบายต่อการสนบั สนนุ งบประมาณ มีดังนี้ ขอ้ ท่ี1หากมกี ารสนบั สนนุ งบประมาณในการปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หายาเสพตดิ ในหมบู่ า้ นอกี ควรตอ้ งยดื หยนุ่ และใหห้ มูบ่ ้านเปน็ คนคดิ กิจกรรมที่เหมาะสมกบั ศักยภาพและสถานการณ์ปญั หายาเสพตดิ ในพืน้ ที่ ขอ้ ที่ 2 เสนอใหห้ น่วยงานภาครฐั ที่เกี่ยวขอ้ งในการท�ำงานแกไ้ ขปญั หายาเสพติดควรลงพืน้ ทร่ี ่วมถอดบทเรียน การด�ำเนินงานของพนื้ ที่ และของเจา้ หนา้ ทท่ี ี่เก่ยี วข้องกบั การขับเคลอื่ นดา้ นการแกไ้ ขปญั หายาเสพติดในระดับจังหวดั และอ�ำเภอ เพือ่ น�ำบทเรยี นและองค์ความรู้ที่ได้มาพัฒนาความรู้ในการท�ำงานด้านยาเสพติดของแกนน�ำและเจ้าหน้าท่ี ที่เกย่ี วข้องเป็นการติดอาวธุ ทางความคดิ ในการทำ� งาน เมื่อปากท่หี ิวนัน้ ไดก้ นิ เมือ่ ทอ้ งที่โหยนน้ั อ่มิ ความผดิ ที่ทำ� พลาดไป ไดร้ ับการเตมิ เต็มจากหมบู่ ้าน โอกาสท่หี ายไปไดผ้ ้นู ำ� และคนในหมู่บา้ นเปิดใจแบ่งปนั คนทีท่ �ำผดิ ไดเ้ ห็นความรักและพร้อมจะกลบั ตัว เดก็ วัยรุน่ ท่ีร้ายและเสย่ี งได้รับการดูแลและเปดิ หวั ใจอย่างเขา้ ใจ พน้ื ทีป่ ลอดภัยจากยาเสพติดของบา้ นวังแดงเหนือจะเกดิ ขึ้นอยา่ งเปน็ รปู ธรรม

100 บทเรยี น 8 ห มู่ บ้ า น / ชุ ม ช น ต้ น แ บ บ สร้างพื้นที่ปลอดภยั จากยาเสพตดิ ภาคเหนือตอนลา่ ง หวั ใจสำ� คัญ ในการปอ้ งกันและแก้ไขปญั หายาเสพตดิ บา้ นวงั แดงเหนือ ม.12 ห้องที่ 1 ทมี งานสามัคคี เสียสละ และเน้นการมีสว่ นร่วมของคนในหมู่บา้ น หอ้ งที่ 2 ผนู้ �ำซื่อสตั ย์ เสยี สละ ยตุ ธิ รรม ลงมอื ทำ� ให้เห็น หอ้ งท่ี 3 มที นุ และทรพั ยากรในการขบั เคลอ่ื นงาน หอ้ งท่ี 4 การส่อื สารข้อมลู ข่าวสารดา้ นต่าง ๆ ของหม่บู ้าน เพอื่ สร้างการรับรูร้ ว่ มกนั ของคนในพ้ืนท่ผี ่านเทคโนโลยี ในรูปแบบตา่ ง ๆ เชน่ Line, สื่อประเภทอน่ื ๆ เท่าท่ีจะเรียนรู้ได้