คู่มือพิษวิทยา (สารเคมี) แนวทางการปฐมพยาบาลผู้ป่วยได้รับสารพิษ

¤Ù‹ÁÍ× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òà »°Á¾ÂÒºÒżٻŒ †Ç ä´ÃŒ ˜ºÊÒþÉÔ โดยนายแพทยอ ดลุ ย บัณฑุกุล กลูมศูนยก ารแพทยเ ฉพาะทางดา นอาชีวเวชศาสตร และเวชศาสตรส ง่ิ แวดลอม โรงพยาบาลนพรัตนราชธานี กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสุข

คูมือพิษวิทยา (สารเคม)ี แนวทางการปฐมพยาบาลผปู ว ยไดร บั สารพิษ ISBN : จดั ทำโดย กลมู ศูนยก ารแพทยเฉพาะทางดา นอาชีวเวชศาสตรและเวชศาสตรส ิ่งแวดลอม โรงพยาบาลนพรตั นราชธานี กรมการแพทย พิมพค ร้งั ท่ี 1 จำนวน 300 เลม พิมพท ่ี โรงพิมพเทพเพญ็ วานสิ ย โทร. 0 2455 9468 - 70 โทรสาร 0 2455 9472 E-mail : [email protected]

A ¤íÒ¹íÒ ปจ จุบนั ปญหาเรือ่ งพษิ สารเคมเี ปนปญ หาสําคญั ของประเทศ เราจําเปน ตอ งใชส ารเคมใี นการผลติ เพื่อใหเศรษฐกิจของประเทศเดินหนาตอไปได แตเราก็พบปญหาเรื่องพิษสารเคมี ท้ังปญหาเฉียบพลัน เชน ปญ หาไฟไหมส ถานทเี่ กบ็ สารเคมี อบุ ตั เิ หตรุ ถบรรทกุ สารเคมี หรอื การมสี ารเคมรี วั่ ไหล และปญ หาเรอื้ รงั ซง่ึ คนทที่ าํ งานกบั สารเคมปี ระสบ โดยการไดร บั สารเคมที ลี ะนอ ยเปน ระยะเวลานาน นอกจากนข้ี ยะสารเคมี หรอื สารเคมีที่ปนเปอนในสง่ิ แวดลอมยงั มผี ลตอ ประชาชนทั่วไป ซึ่งไมไดอ ยูในวยั ทํางาน มที ้งั เดก็ คนชรา สตรีมีครรภ และผูปวยโรคตางๆ ซ่ึงไวตอพิษสารเคมีเหลานี้ โรงพยาบาลนพรัตนราชธานี กรมการแพทย เปนโรงพยาบาลซึ่งทําหนาท่ีคลายสถาบันอาชีวเวชศาสตรและเวชศาสตรส่ิงแวดลอม ไดดําเนินงานเรื่อง สารเคมีอยางตอเน่ืองมาเปนเวลาหลายป โดยเก่ียวกับเรื่องพิษสารเคมีน้ี เนื่องจากยังมีแพทยที่มีความรู เรอ่ื งนนี้ อ ย จงึ ไดร ว มมอื กบั กรมการแพทยสมาคมโรคจากการประกอบอาชพี และสง่ิ แวดลอ มแหง ประเทศไทย สมาคมพษิ วทิ ยาคลนิ กิ จดั อบรมพษิ วทิ ยาเบอ้ื งตน และพยายามผลกั ดนั ใหโ รงพยาบาลทว่ั ประเทศมศี กั ยภาพ ในการรกั ษาผปู ว ยไดร บั สารพษิ ตามศักยภาพ ภมู ศิ าสตร และความจําเปน ของแตล ะโรงพยาบาล ตําราเลมน้ี เปนการรวบรวมผลงานเกาๆ และมีการปรับใหมเปนบางตอน บางตอนแมจะดูเกา แตข อ มลู ทหี่ าไดค รบถว นและเหน็ วา มปี ระโยชนจ งึ ไมไ ดป รบั แตง มากนกั ผนู พิ นธ ขอขอบคณุ โรงพยาบาล นพรัตนราชธานี แพทย พยาบาล นักวิชาการ และเจาหนาที่ ของกลุมศูนยการแพทยเฉพาะทางดาน อาชวี เวชศาสตรแ ละเวชศาสตรส งิ่ แวดลอ ม โรงพยาบาลนพรตั นราชธานที กุ ทา น ทช่ี ว ยสนบั สนนุ ทาํ ใหเ กดิ ตําราเลมน้ีขึน้ มา ตาํ ราเลม นี้อาจจะยังไมสมบรู ณ และมีขอ ผิดพลาดบาง ซ่งึ ผนู พิ นธข อใหทา นชว ยปรับปรุง แกไขเพือ่ ประโยชนในการจดั ทําครั้งตอ ไปดวย ขอขอบคณุ นายแพทยอ ดุลย บณั ฑุกลุ วว. ประสาทวิทยา อว. เวชศาสตรป อ งกันแขนงอาชวี เวชศาสตร อว. อนสุ าขาเวชเภสัชและพษิ วทิ ยา ¤‹ÁÙ ×;ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ»†ÇÂä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÉÔ

B หนา ÊÒúÑÞ ก 1 คํานํา 35 บทที่ 1 สถานการณการเกดิ อันตรายจากสารเคมใี นภาคอุตสาหกรรมและในสงิ่ แวดลอม 42 บทท่ี 2 ความรทู ั่วไปเก่ียวกบั โรคทีเ่ กดิ จากสารเคมี 135 บทท่ี 3 อาการของผปู วยไดร ับสารพษิ Toxidrome และการรักษา 208 บทท่ี 4 พษิ ของสารเคมี 230 บทที่ 5 การทบทวนยาตา นพษิ 251 บทที่ 6 ผลการสาํ รวจยาตานพิษในโรงพยาบาลภาครฐั ในประเทศไทย 264 บทท่ี 7 แนวทางการจัดเตรยี มยาตา นพษิ ในแตละโรงพยาบาล 279 บทที่ 8 รายการหนงั สืออา งองิ 281 ภาคผนวก 1 282 ภาคผนวก 2 283 ภาคผนวก 3 285 ภาคผนวก 4 308 ภาคผนวก 5 309 ภาคผนวก 6 ภาคผนวก 7 ¤‹ÙÁÍ× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٌ»†ÇÂä´ÃŒ ѺÊÒþÔÉ

º··Õè 1 1 ʶҹ¡Òó¡ÒÃà¡Ô´Í¹Ñ μÃÒ¨ҡÊÒÃà¤ÁÕã¹ÀÒ¤ÍμØ ÊÒË¡ÃÃÁ áÅÐã¹Êè§Ô áÇ´ÅŒÍÁ สถานการณดานพิษสารเคมีหรือมลพิษในส่ิงแวดลอมซึ่งมีผลกระทบตอมนุษยเปนท่ีรูจักกันดีมา นานแลว แตผลกระทบจากความเปนพิษของสารเคมีครั้งแรกท่ีเปนท่ีรูจักกันทั่วไปเกิดขึ้นในราวป พ.ศ.2493-2502 เม่ือเด็กท่ีคลอดใหมในบริเวณอาวมินามาตะ ประเทศญ่ีปุน มีอาการผิดปกติทางรางกาย จากการวิจัยพบวาไดรับพิษจากปรอทอินทรีย ซ่ึงเกิดจากของเสียที่มีปรอทอนินทรียปนเปอนปลอยลงสู แหลง นํ้า หลงั จากนน้ั แพลงกตอนในนาํ้ ทะเล จะเปล่ียนสารปรอทอนนิ ทรยี ใหเ ปน ปรอทอนิ ทรียท ่มี ีผลตอ ระบบประสาท เม่ือปลากินแพลงกตอนเขาไปจะเกิดการสะสมสารเคมีไว และกอใหเกิดอันตรายอยาง รายแรงตอหญิงมีครรภที่บริโภคปลาเปนอาหาร นับแตน้ันมาอุบัติการณของโรคท่ีเกี่ยวของกับสารพิษได เพิ่มจํานวนขึ้นอยางรวดเร็ว ปญหาอันตรายจากสารพิษไมไดเกิดจากสารพิษอันตรายรายแรงใน ปริมาณมากเทาน้ัน แตการไดรับสารพิษเขาไปแมเพียงเล็กนอยในระยะเวลานานยอมสงผลที่เปน อันตรายรายแรงไดเชน vinyl chloride ซ่ึงพบวาส่ิงของตา งๆ ท่ีผลติ จากพลาสติก สามารถกอใหเกดิ มะเร็ง ในมนุษยได ตอมาในป พ.ศ.2528 เกิดเหตุการณระเบิดกาซพิษ methyl isocyanate จากโรงงานเคมี ทเี่ มอื งโบพาล ประเทศอนิ เดยี ทาํ ใหม คี นบาดเจบ็ และลม ตายเปน จาํ นวนมาก และเมอ่ื เรว็ ๆนไี้ ดเ กดิ อบุ ตั เิ หตุ จากเตาแยกปฏิกรณปรมาณูในสหภาพโซเวียต ทําใหรังสีไดแผขยายเปนบริเวณกวางท่ัวยุโรป นอกจากนี้ อุบัติเหตุจากไฟไหมในสวิสเซอรแลนด ทําใหเกิดการร่ัวไหลของสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวลงสู แมนํ้าไรน รวมทั้งเหตุการณรถไฟขนสารเคมีในประเทศสหรัฐอเมริกาตกรางลงไปในแมนํ้า ทําลายปลา และสตั วน ้ํา เปนเหตุใหเ กิดมลพิษทางน้าํ อยา งกวา งขวาง สาํ หรบั ในประเทศไทย พบเหตกุ ารณเ กย่ี วกบั สารเคมหี ลายครง้ั เชน กรณไี ฟไหมโ กดงั เกบ็ สารพษิ ทค่ี ลองเตย อบุ ตั เิ หตกุ ารรว่ั ไหลของกากของเสยี จากโรงงานภาคอสี าน และยงั มกี รณสี ารพษิ ตา งๆ อกี หลาย เรอ่ื งซง่ึ รวบรวมไวด า นหลงั ของบทนด้ี ว ยอยา งไรกต็ ามจากขอ มลู ของสาํ นกั ระบาดวทิ ยาสารพษิ ทเ่ี ปน ปญ หา อันดับ 1 ของประเทศไทย กย็ ังคงเปนสารพษิ จากยาฆาแมลง ¤ÁÙ‹ Í× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ÙŒ dž Âä´ŒÃºÑ ÊÒþÔÉ

2 ตารางท่ี 1.1 แสดงปรมิ าณขยะมลู ฝอยชมุ ชนจาํ แนกตามภูมิภาค ป พ.ศ. 2548-2553 ปริมาณขยะมลู ฝอยท่ีเกดิ ขึ้นในระหวา งป พ.ศ. 2548 - 2553 2553 พื้นที่ ปริมาณขยะมลู ฝอย (ตนั ตอ วัน) 8,766 2548 2549 2550 2551 2552 16,620 5,918 กรุงเทพมหานคร 8,291 8,403 8,532 8,780 8,834 3,315 เขตเทศบาลรวมเมอื งพทั ยา 12,635 12,912 13,600 14,915 16,318 4,768 ภาคกลางและภาคตะวนั ออก 5,499 5,619 5,780 5,258 5,830 2,619 ภาคเหนอื 2,148 2,195 2,346 2,931 3,255 16,146 ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื 2,906 2,970 3,167 4,267 4,700 41,532 ภาคใต 2,082 2,128 2,307 2,459 2,583 นอกเขตเทศบาล 18,295 18,697 18,200 17,369 16,208 รวมทง้ั ประเทศ 39,221 40,012 40,332 41,064 41,410 ท่ีมา : กรมควบคมุ มลพิษ http://www.pcd.go.th/info_serv/waste_wastethai48_53.html แผนภมู ทิ ี่ 1.1 แสดงปรมิ าณการใชประโยชนข ยะ ป พ.ศ. 2546 -2553 ¤Ù‹Á×;ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٻŒ dž Âä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÔÉ

3 จากตารางท่ี 1.1 พบวาปริมาณขยะมูลฝอยชุมชนในป พ.ศ.2548-2553 มีปริมาณมากขึ้นจาก วนั ละ 39,221 เปน 41,532 ตนั ตอ วนั โดยมปี รมิ าณขยะเพม่ิ ขน้ึ ในทกุ ภมู ภิ าค ยกเวน ในบรเิ วณนอกเขตเทศบาล พบนอยลงจาก 18,295 เปน 16,146 ตันตอวัน นอกจากน้ีแผนภูมิท่ี 1.1พบวาการนําขยะมูลฝอย มาใชป ระโยชนไมเต็มท่ีโดยจะมปี รมิ าณขยะเหลอื ตามภาคตางๆ เปนจํานวนมาก แผนภมู ิที่ 1.2 แสดงปรมิ าณนําเขา เคมภี ัณฑ ลาํ ดับที่ 1-7 ในหนว ยลานตนั ในป 2548-2552 ทม่ี า : รายงานสรปุ สถติ ิการนําเขาเคมภี ัณฑอ ันตรายป พ.ศ. 2548-2552 จดั ทําโดยศูนยความเปนเลศิ ดานการจัดการสิ่งแวดลอมและของเสียอันตราย (ศสอ.) สํานักพัฒนาบัณฑิตศึกษาและวิจัย ดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี (สบว.) จาก http://rac.oop.cmu.ac.th/uploadfile/racnews/ RAC2015-060820150618(80620.pdf จากแผนภูมิที่ 1.2 พบวาการนําเขาและการผลิตสารเคมีอันตรายในประเทศมีปริมาณเพ่ิมขึ้น ซ่ึงจะกอใหเกิดกากของเสียของสารเคมีเพ่ิมขึ้นตามมา รวมทั้งจากกระบวนทํางานที่เก่ียวกับสารเคมี ทงั้ การขนสง การจดั เกบ็ ซงึ่ ในแตล ะกระบวนการจะมกี ารรวั่ ไหลและการทง้ิ ทไ่ี มถ กู วธิ ตี ามมาดว ย กอ ใหเ กดิ ¤‹ÙÁ×;ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٌ»Ç† Âä´ÃŒ ѺÊÒþÔÉ

4 อนั ตรายตอ สขุ ภาพของประชาชนมากขนึ้ ซง่ึ จากตารางท่ี 1.2 แสดงสถติ กิ ารรอ งเรยี นปญ หามลพษิ ในจงั หวดั ตางๆ ของประเทศ พบวาอนั ดบั หน่ึงคือเร่อื งกล่นิ รองลงมาคือเรือ่ งเสียง ฝนุ ควัน นํ้าเสีย และขยะ ตารางที่ 1.2 แสดงสถิตกิ ารรอ งเรยี นปญ หามลพษิ ประจาํ ป 2557 šÉ¸ ‹´Š®จªัง´—หวดั Á¦เรɺ°อ่ื Šง %% ž{ ®µ¤¨¡·¬ „¨·Éœ Á­¸¥Š ­Éœ´  »iœ/ œµÊÎ …¥³ …°ŠÁ­¥¸ °œºÉ Ç ¦ª¤ ­³Ášº°œ ‡ª´œ Á­¥¸ °´œ˜¦µ¥ 05 8 453 1 „¦³É¸ 3 .48 2 1 0 1 1 00 0 14 2 „¦Š» Áš¡ 251 39.9 173 93 15 96 40 22 6 03 77 03 0 24 3 „µ‹œ¦» ¸ 8 1.27 7 0 0 3 3 10 05 0 16 4 „µ¯­·œ›r» 2 0.32 2 0 0 1 0 00 1 26 01 5 „ε¡ŠÁ¡¦ 1 0.16 1 0 0 0 1 01 02 6 …°œÂ„nœ 10 1.59 1.0 2 0 5 3 31 0 11 7 ‹´œš»¦¸ 2 0.32 2 0 0 2 0 10 1 13 8 Œ³Á·ŠÁš¦µ 10 1.59 9 1 0 3 2 10 1 30 9 ¨¦» ¸ 13 2.07 11 4 0 6 2 11 10 ´¥œµš 1 0.16 0 0 0 1 0 00 0 11 ´¥£¤¼ · 1 0.16 1 0 0 1 0 00 1 12 »¤¡¦ 6 0.96 3 1 0 5 2 00 2 13 Á¥¸ Š¦µ¥ 6 0.96 5 4 0 2 1 00 3 14 Á¸¥ŠÄ®¤n 13 2.07 10 7 2 4 3 21 4 ทมี่ า : กรมควบคมุ มลพิษ http://www.pcd.go.th/info_serv/pol2_stat2557.html ในชวงที่ผานมามีการแกไขปญหามลพิษหลายวิธีการ โดยการใชหลักการจัดการมลพิษเชิงพื้นท่ี clean technology การกําหนดมาตรฐานและการเขมงวดบังคับใชกฎหมายแตพบวา ยังมีปญหาดานมลพิษ ทั้งดานอุตสาหกรรมและส่ิงแวดลอมหลายเร่ืองเชนการแกไขปญหาตะก่ัวท่ีหวยคลิตี้ สึนามิกับการจัดการ มลพิษ หมอกควันจากอินโดนเี ซีย ฝนุ หนาพระลานทส่ี ระบรุ ี และการลักลอบท้ิงกากสารพิษ ¤Ù‹Á×;ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ÙŒ †ÇÂä´ÃŒ ѺÊÒþÔÉ

5 สาํ หรบั ขอ มลู สารพษิ ทมี่ ผี ลกระทบตอ สขุ ภาพพบวา ยงั มขี อ มลู ไมช ดั เจนเนอ่ื งจากมกี ารเกบ็ รวบรวม นอ ยโดยพบขอมูลจากกองระบาดวิทยา ดงั น้ี รายงานการเจบ็ ปวยจากการไดรับพิษในประเทศไทย ตารางท่ี 1.3 แสดงจํานวนการเจ็บปวย และการตายจากการไดรับพิษรวมทุกสาเหตุในประเทศไทย ป พ.ศ. 2518-2533 ปพ.ศ. ปว ย(ราย) อตั ราปวย/ประชากรแสนคน ตาย (ราย) 2518 1,03 2.49 30 2519 1,852 4.33 83 2520 3,746 8.62 122 2521 4,036 7.46 90 2522 4,291 9.45 86 2523 4,106 8.83 67 2524 4,848 10.21 51 2525 5,673 11.70 55 2526 5,899 11.92 38 2527 6,674 13.30 31 2528 6,935 13.43 48 2529 9,178 17.42 103 2530 11,985 22.37 168 2531 13,080 23.98 183 2532 16,251 29.27 293 2533 16,497 29.28 255 จากตารางท่ี 1.3 ขอมูลการเฝาระวังโรคของสํานักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค กระทรวง สาธารณสุขในป พ.ศ. 2518-2533 พบวา การเจบ็ ปว ยจากการไดร ับพษิ จากสาเหตุตา งๆ มีแนวโนม สงู ขึ้น รายงานการไดร บั พษิ จากสารพิษทางการเกษตร ในป พ.ศ. 2515 องคการอนามัยโลก โดยคณะกรรมการผูเช่ียวชาญเก่ียวกับการใชสารเคมีกําจัด ศัตรูพืชและสัตว ไดประเมินพบวา มีผูไดรับพิษจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวทั่วโลกประมาณ 500,000 คน และมีอัตราการตายเทากับ 1-10 % ข้ึนกับสถานภาพทางดานการรักษาพยาบาล ซ่ึงพบวา ¤ÁÙ‹ ×;ÉÔ Ç·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ÙŒ †ÇÂä´ŒÃºÑ ÊÒþÉÔ

6 มีจํานวนการตายจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวประมาณ 5,000 คน/ป โดย 99%ของการตายเปนผูอยู ในประเทศกําลังพัฒนา ซ่ึงเปนประเทศเกษตรกรรม จึงมีผูขนานนามการไดรับพิษอยางเฉียบพลันจาก สารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวน้ีวา “โรคใหมของโลกท่ีสาม” (New third world’s disease) ตอมาในป พ.ศ.2520 องคการอนามัยโลก ไดประเมินจํานวนคนตายจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวทั่วโลก โดยอาศยั ขอมลู จาก 9 ประเทศ คาดวามีจํานวนคนตายประมาณ 20,640 คนตอ ป ในป พ.ศ.2524 Oxfam ไดอ าศัยขอมูลจากองคการอนามยั โลก ประเมนิ วามีผปู ว ยจากสารเคมกี าํ จัด ศตั รพู ืชและสตั วท ่วั โลกประมาณ 750,000 คนตอป ป พ.ศ.2526 The Economic and Social Commission of Asia and the Pacific (ESCAP) ประเมนิ วาผูไดรับพิษจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวอาจสูงถึง 2 ลานคน/ป และจํานวนคนตายอาจสูงถึง 40,000 คน/ป ป พ.ศ.2529 องคก ารสิ่งแวดลอ มแหง สหประชาชาติ ไดรายงานสถิติผูไ ดร ับพิษจากสารเคมกี ําจดั ศัตรูพืชและสัตว ซึ่งประเมินโดยองคการอนามัยโลกวา มผี ูไดรับพิษอยางเฉียบพลันโดยไมตั้งใจประมาณ 1 ลา นคนตอปแ ละมอี ตั ราการตายประมาณ 0.5-2% จากจํานวนผูไดรับพิษจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวทั่วโลก มีรายงานวา ทวีปเอเชียมีผูได รับพิษเฉยี บพลันสงู สดุ คอื 44.3% รองลงมา คือ ทวีปอเมรกิ า 42.6% ทวปี ยุโรป 10% ทวปี แอฟริกา 2.8% ทวีปออสเตรเลยี และโอเชยี เนยี 0.3% เปนท่ีนาสงั เกตวา ยโุ รปเปน ทวปี แรกทม่ี กี ารใชส ารเคมีกําจัดศตั รูพืช และสัตว แตการไดรับพิษสวนใหญจะเกิดในทวีปเอเชียและอเมริกา และในบรรดาสารเคมีกําจัดศัตรูพืช และสตั วท ก่ี อ ใหเ กดิ พษิ พบวา เปน สารประเภท organophosphates 3.4% สารประเภท organochlorines 12.6% สารประเภท arsenic 6.1% zinc phosphide 0.9% เปน ตน รายงานในประเทศไทย เนื่องจากประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม อัตราการใชสารเคมีทางการเกษตรจึงมี สัดสวนสูงกวาสารเคมีอื่นๆ ทุกชนิด ซ่ึงสํานักระบาดวิทยาไดจัดใหโรคจากสารเคมีเปนโรคหน่ึงที่ตอง รายงานใน รง.506 ต้ังแตป พ.ศ.2514 และอยูในกลุมภยันตรายจากการประกอบอาชีพเปนสาเหตุจาก การไมเ จตนาทีไ่ ดร บั พิษ ¤‹ÙÁÍ× ¾ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٻŒ †ÇÂä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÔÉ

7 แผนภมู ิที่ 1.3 แสดงสถิติการนําเขา สารเคมีกาํ จดั ศตั รพู ชื เปรียบเทียบป พ.ศ. 2540-2553 ท่ีมา : กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ 2554 จากแผนภมู ิท่ี 1.3 จะเหน็ วา ประเทศไทยมีการนาํ เขา สารกาํ จดั ศัตรพู ืชเพม่ิ มากขึน้ ทุกป จึงนาเปน หวงเร่ืองการถูกพิษสารกําจัดศัตรูพืชของเกษตรกร ปจจุบันสารเคมีกําจัดศัตรูพืช (Pesticides) เขามามี บทบาทและใชในดานการเกษตร อยางกวางขวางและสงผลกระทบตอสุขภาพ สิ่งแวดลอมเศรษฐกิจและ สงั คมอยา งตอ เนอื่ งสง่ิ ทไ่ี ดส ะทอ นใหเ หน็ สถานการณท ชี่ ดั เจน คอื ขอ มลู ปรมิ าณการนาํ เขา สารเคมปี อ งกนั กําจัดศัตรูพืชทีมีแนวโนมสูงข้ึนทุกป จากขอมูลของ กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ พบวา ระหวางป พ. ศ. 2540 - 2553 มกี ารนาํ เขา สารเคมีปอ งกันกาํ จดั ศตั รูพชื มากถงึ 120,000 ตัน มีมูลคา การนาํ เขา สารเคมกี าํ จดั ศตั รพู ชื ในประเทศมากถงึ ปล ะ 18,000 ลา นบาท จากการประเมนิ ของ World bank และ FAO ชี้ใหเห็นวา จากการเปรียบเทียบการใชสารเคมีกําจัดศัตรูพืชของประเทศไทยและตางประเทศ พบวา การใชสารเคมีกําจัดแมลงศัตรูพืชในประเทศไทยมีคาสูงกวา ประเทศท่ีพัฒนาแลว เชน ฝรั่งเศส โปรตุเกส ถึงเทา ตวั เปนผลใหใ นระหวา งป 2553-2554 RASFF (Rapid Alert System for Food) ของสหภาพ ยโุ รป (EU) มกี ารตรวจพบสารเคมีตกคา งในพชื ผักของไทย มากทีส่ ุด ถงึ 55 ครง้ั และรองลงมา ไดแก ตรุ กี อนิ เดยี อียปิ ต เปน ตน ¤Á‹Ù Í× ¾ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒ»Ù †ÇÂä´ÃŒ ѺÊÒþÔÉ

8 แผนภูมทิ ่ี 1.4 แสดงรายงานจาํ นวนผไู ดรบั พษิ ยากําจดั ศัตรูพืชตอ ประชาการ 100000 รายในชว งป ค.ศ. 2003 - 2012 (พ.ศ. 2546 - 2555) ทมี่ า : พิษสารเคมปี องกนั กําจัดศตั รพู ืช สาํ นกั ระบาดวิทยา กรมควบคมุ โรค http://www.boe.moph.go.th/files/report/20140129_40945116.pdf จากแผนภมู ทิ ี่ 1.4 จะเหน็ วา จาํ นวนผปู ว ยทไี่ ดร บั พษิ ยากาํ จดั ศตั รพู ชื มปี รมิ าณคอ นขา งคงทถี่ งึ ลดลง โดยตง้ั แตป พ .ศ.2546-2555พบวา มผี ปู ว ยไดร บั พษิ ยากาํ จดั ศตั รพู ชื ทง้ั สนิ้ 17,340รายหรอื เฉลย่ี ปล ะ1,734ราย เน่อื งจากมาตรการหลายอยา งของกรมวิชาการเกษตร และทางกระทรวงสาธารณสขุ ทพี่ ยายามใหความรแู ก เกษตรกรในการปองกนั ตนเอง ป พ.ศ. จาํ นวนผูไดร ับ เส่ยี งและ/หรือ รอยละผลเส่ยี ง การคดั กรอง (คน) ไมปลอดภยั (คน) และ/หรือ ไมป ลอดภยั 2554 533,524 173,243 32.47 2555 244,822 75,749 30.94 2556 314,805 96,227 30.57 2557 317,051 107,820 34.00 ที่มา : สาํ นกั โรคจากการประกอบอาชพี และสงิ่ แวดลอม ตารางท่ี 1.4 จากการคัดกรองโดยใชเครื่องมือทดสอบสารโคลีนเอสเตอเรส ของสํานักโรคจาก การประกอบอาชีพและสิ่งแวดลอม กรมควบคุมโรค พบวาเกษตรกรไทยมีความเส่ียงมากถึง 30% ¤Á‹Ù Í× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ»Ç† Âä´ŒÃѺÊÒþÔÉ

9 ซึ่งเปนตัวเลขคอนขางสูง อยางไรก็ตามการใชเคร่ืองมือนี้ยังไมเที่ยงตรง และมี sensitivity สูงแตมี specificity ตาํ่ จึงไมใ ชตวั เลขความเส่ียงทีแ่ ทจ รงิ ควรหาเครอ่ื งมือท่เี ท่ียงตรงกวา น้ี ตารางท่ี 1.5 แสดงชนดิ ของ cholinesterase สองชนิดเปรียบเทียบกัน ขอ เปรียบเทยี บ โคÇลีน¨œ¸เอÁส°เ­ตÁอ˜เ°รÂÁส—¦ใŠ­นÄเœมÁด็¤เȗลÁือ¨ด°º แ—ดง Ǩœ¸ Á°­Á˜°Á¦­ÄœŽ¦¸ ´É¤ ‡ªµ¤Áš¥É¸ Š˜¦Š* ­Š¼ „ªµn ** œ°o ¥„ªµn ®µÅ—Šo nµ¥ œ°o ¥„ªµn ¤µ„„ªµn ­°Š­µ¤ªœ´ ™Š¹ ­´ž—µ®r 1-3 Á—º°œ ¦³¥³Áª¨µ„µ¦„— ¨nµ Onset …°Š„µ¦„— „n°œ ที่มา : จาก CDC. Cholinesterase inhibitor http://www.atsdr.cdc.gov/csem/csem.asp?csem=11&po=16 จากขอมูลการเฝาระวังโรคของสํานักระบาดวิทยา ป พ.ศ.2518 - 2533 พบวาในป พ.ศ.2527 มีรายงานผูปวยจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวจํานวนทั้งสิ้น 3,213 ราย คิดเปนอัตราปวย 6.4 คน/ ประชากรแสนคน พบผูปวยสูงสุดในภาคกลางจํานวน 1,996 ราย คิดเปนอัตราปวย 12.5 คน/ประชากร แสนคน รองลงมาเปนภาคเหนือ 8.7 คน/ประชากรแสนคน กลุมอายุท่ีพบมากคือ 15-24 ป โดยคิดเปน 12.1 คน/ประชากรแสนคน รองลงมาเปนกลุมอายุ 25-34 ป คิดเปน 10.9 คน/ประชากรแสนคน โดยอัตราการปวยสูงสุดคิดเปน12.5 คน/ประชากรแสนคน พบในชวงเดือนสิงหาคม-กันยายน จังหวัดท่ีมี อตั ราปว ยสงู สุดไดแ กจ งั หวดั นครปฐม มอี ัตราปวยสูงถึง 59.7 คน/ประชากรแสนคน ในป พ.ศ.2528 มรี ายงานผปู ว ยทงั้ หมด 2,600 คน คดิ เปน อตั ราปว ยเทา กบั 5.03 คน/ประชากรแสนคน ลด ลงจากป 2527 คิดเปน 19.1% ลักษณะการกระจายตามเดือนคลายคลึงกับที่ผานมา โดยมีรายงานสูงเปน 2 ระยะคอื เดอื นกุมภาพันธ- มนี าคม และเดือนกรกฎาคม-ตุลาคม ซึง่ มีผูเ สียชวี ิตจํานวน 27 คน คิดเปนอัตรา ปวยตาย 1.04% สัดสว นชายตอ หญิงเทา กับ 1.8:1 ผูป วยสว นใหญอยใู นกลมุ อายุ 15-44 ป คิดเปน 78.7% ซึ่งเปนวัยทํางาน พบวา ภาคกลางเปนพ้ืนท่ีที่มีอัตราปวยสูงสุด คิดเปน 8.22 คน/ประชากร 100,000 คน รองลงมาเปนภาคเหนือ 8.14 คน/ประชากรแสนคน โดยจังหวัดท่ีมีอัตราปวย สูงกวา 16 คน/ประชากร 100,000 คนไดแ ก จังหวัดฉะเชงิ เทรา จันทบรุ ี นครปฐม สโุ ขทัย ปทมุ ธานี กาํ แพงเพชร สมุทรสาครและ อุตรดิตถ ในป พ.ศ.2529 มีรายงานผูปวยไดรับพิษจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวจํานวน 3,107 ราย มีเสียชวี ิตจํานวน 40 ราย คดิ เปนอัตราปวย 12.3 คน/ประชากรวัยทํางาน 100,000 คน ¤Á‹Ù ×;ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ÙŒ †ÇÂä´ŒÃºÑ ÊÒþÔÉ

10 ในป พ.ศ.2530 มีรายงานผูปวยไดรับพิษจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวจํานวน 4,633 คน คิดเปนอัตราปวย 8.64 คนตอประชากรแสนคน อัตราปวยเพ่ิมข้ึนจากป พ.ศ.2529 มากถึง 46.4% มีผูเสยี ชีวติ จาํ นวน 44 คน คดิ เปน อตั ราปว ยตาย 1.0% โดยชว งเวลาทพ่ี บผปู ว ยมากทีส่ ดุ คอื ชวงปลายฤดูฝน ระหวางเดือนกันยายน-พฤศจิกายน อัตราสวนผูปวยเพศชายตอเพศหญิงเทากับ 2.1:1 ผูปวยสวนใหญ อยูในกลุมอายุ 15 ปข้ึนไป คิดเปน 94.8% โดยพ้ืนที่ที่พบวามีผูปวยสูงสุด คือ ภาคเหนือ รองลงมาคือ ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต ตามลําดับ จังหวัดที่มีอัตราปวยมากที่สุดคือ จังหวัด อุทัยธานี อัตราปว ย 67.8 คน/ประชากรแสนคน ในป พ.ศ.2531 มีรายงานผูปวยไดรับพิษจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวจํานวน 4,234 ราย คิดเปนอัตราปวย 7.76 คน/ประชากรแสนคน มีผูเสียชีวิต 34 ราย คิดเปนอัตราปวยตาย 0.8% อัตราสวน ผูปวยเพศชายตอหญิง 1.9:1 ผูปวยสวนใหญอยูในกลุมอายุ 15 ปขึ้นไปคิดเปน 95.2% ซึ่งเปนวัยทํางาน และมโี อกาสสัมผสั กับสารเคมีเหลาน้มี าก โดยพื้นที่ท่ีมอี ัตราปวยสงู สุด คือ ภาคเหนือ คดิ เปน 15.53 คน/ ประชากรแสนคน รองลงมาคอื ภาคกลาง 11.48 คน/ประชากรแสนคน จงั หวดั ทม่ี อี ตั ราปว ยสงู สดุ คอื จงั หวดั นครปฐม 70.87 คน/ประชากรแสนคน รองลงมาคอื จังหวดั ปทุมธานี 65.12 คน/ประชากรแสนคน จังหวัด กาํ แพงเพชร 39.87 คน/ประชากรแสนคน จงั หวดั สโุ ขทยั 36.45 คน/ประชากรแสนคน และจงั หวดั เพชรบรู ณ 35.64 คน/ประชากรแสนคน ในป พ.ศ.2532 มีรายงานผูปวยไดรับพิษจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวทั้งส้ิน 5,348 ราย คิดเปนอัตราปวย 9.63 คน/ประชากรแสนคน โดยมีอัตราปวยเพิ่มข้ึนจากป พ.ศ.2531 คิดเปน 24.1% มีรายงานผูเสียชีวิต 39 ราย คิดเปนอัตราปวยตาย 0.73% อัตราสวนผูปวยเพศชายตอหญิง เทากับ 2.1:1 ผูปวยสวนใหญอ ยใู นกลุมอายุ 15 ปข ้ึนไป คิดเปน 94.9% ซง่ึ เปนวยั ทาํ งานและมโี อกาสสมั ผสั กบั สารเคมี เหลานี้มาก กลุมอาชีพท่ีพบผูปวยมากที่สุดคือ กลุมอาชีพเกษตรกรรม คิดเปน 84.10% รองลงมาคือ กลุมอาชีพรับจางและกรรมกรคิดเปน 12.70% โดยพ้ืนที่ที่พบวามีอัตราปวยสูดสุด คือ ภาคเหนือคิดเปน 21.55 คน/ประชากรแสนคนรองลงมาคือภาคกลาง 11.51 คน/ประชากรแสนคน จังหวัดท่ีมีอัตรา ปว ยสงู สุดคอื จังหวดั นครปฐม 82.59 คน/ประชากรแสนคน รองลงมาคอื จังหวัดสุโขทยั คดิ เปน 73.76 คน/ ประชากร 100,000 คน จังหวัดเลย 66.24 คน/ประชากรแสนคน จังหวัดอุตรดิตถ 60.76 คน/ประชากร แสนคนตามลําดับ ลกั ษณะการกระจายตามเดอื น พบวา มผี ปู ว ยมากในชว งเดอื นกรกฎาคม-ตลุ าคม โดยสาเหตสุ ว นใหญ พบวา เกดิ จากสารเคมกี าํ จัดศตั รพู ชื และสัตวในกลุม organophosphates จาํ นวน 1,396 ราย คิดเปน 56.6% รองลงมาเปน สาร carbamates จาํ นวน 186 รายคดิ เปน 19.7% และสารในกลมุ กาํ จัดวชั พชื จํานวน 382 ราย คิดเปน 15.5% ตามลําดบั ผปู วยสวนใหญม ีอาชีพเปน เกษตรกรรบั จา งและกรรมกรคดิ เปน 93.7% ซงึ่ อยูใน กลุมทมี่ เี ศรษฐานะคอ นขา งตํา่ โดยขอมลู การเฝา ระวังโรคของสํานกั ระบาดวิทยา ป พ.ศ.2532 พบวาผปู วย ¤‹ÙÁÍ× ¾ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ»Ç† Âä´ÃŒ ѺÊÒþÉÔ

11 สวนใหญอ ยูเขตชนบทหรือนอกเขตสุขาภบิ าล คดิ เปน 92.4 % และพบวา ผูป วยสว นใหญไปรบั การรักษา ท่โี รงพยาบาลชุมชนและสถานอี นามัย คิดเปน 81.5% รายงานจากการศกึ ษาในประเทศไทย ในป พ.ศ.2526 สาํ นักงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสุข ภายใตการสนบั สนุน ขององคการอนามัยโลกศึกษาการไดรับพิษจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตว เปนเวลา 4 เดือน ระหวาง เดือนสิงหาคม-พฤศจิกายน โดยเก็บขอมูลจากโรงพยาบาลของรัฐจํานวน 6 แหง จาก 5 จังหวัดไดแก กรงุ เทพมหานคร จนั ทบรุ ี สงขลา นครราชสมี า และ พษิ ณโุ ลก ผลการศกึ ษาพบวา ผูไ ดรับพษิ จากสารเคมี กําจัดศัตรูพืชและสัตวทั้งหมดจํานวน 182 คน โดยสาเหตุสวนใหญของการไดรับพิษเกิดจากเจตนา ฆา ตัวตาย คดิ เปน 85.7% อุบตั ิเหตุ คดิ เปน 6.6% และจากการประกอบอาชีพ คดิ เปน 7.7% โดยพบวาสว น ใหญเปน เพศหญิงคิดเปน 62% มีอายุ 20-29 ป และจบการศึกษาช้นั ประถม โดยสารเคมีกาํ จัดศัตรพู ืชและ สัตวที่เปนสาเหตุสวนใหญ คือ สารเคมีกําจัดแมลงประเภท organophosphates คิดเปน 36.8% สารกําจัด วชั พืชซึ่งไมระบชุ นดิ คิดเปน 15.4% และสารเคมกี าํ จัดแมลงประเภท carbamates คดิ เปน 8.8% การศึกษาเร่ือง “Pesticide poisoning among agricultural workers” โดยแพทยหญิงมาลินี และ คณะในป พ.ศ.2527-2528 โดยไดร บั ทนุ สนบั สนนุ จาก IDRC ประเทศแคนาดา ศกึ ษาการเกดิ พษิ จากสารเคมี กําจัดศัตรูพืชและสัตวในจังหวัดระยอง พบวาผูไดรับพิษเฉียบพลันจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวและ เขารับการรักษาในโรงพยาบาลในป พ.ศ. 2527 มีจํานวน 6 คนจากจํานวนประชากรท้ังหมด 10,609 คน คิดเปนอัตราปวย 56.6 คน/ประชากรแสนคน หากรวมผูปวยที่เขารับการรักษาในโรงพยาบาลดังกลาว จาํ นวนทั้งหมด 44 คน ซง่ึ รวมผปู ว ยนอกพนื้ ทีส่ ํารวจ 38 คน พบวาผูปวยเพศหญงิ เปน 2 เทา ของเพศชาย สว นใหญมอี าชีพเกษตรกรรมคิดเปน 45% อาชพี รับจา งคดิ เปน 24% โดยสาเหตุของการไดรบั พษิ เกิดจาก การฆาตัวตาย 61.4% และเกิดจากการทํางาน 13% ขอมูลการสัมภาษณเกษตรกร พบวาเกษตรกรที่ใชสาร กําจัดศตั รูพืชและสตั วในจาํ นวน 2,080 คนเคยมอี าการไดร บั พษิ จากสารดงั กลา ว 404 คน คิดเปน 19.5% ในป พ.ศ.2528 สํานกั งานคณะกรรมการส่งิ แวดลอมแหง ชาติ ศกึ ษาจํานวนผูไดรบั พษิ จากสารเคมี กําจัดศัตรูพืชและสัตว จํานวน 60 จังหวัดท่ัวประเทศ พบวาผูไดรับพิษจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตว ทั้งส้ินจํานวน 5,458 คน มีผูเสียชีวิตจํานวน 384 คน คิดเปนอัตราปวยและอัตราตายเทากับ 15.06 และ 1.06 คน/ประชากรแสนคนตามลาํ ดบั จาํ นวนผตู ายคดิ เปน 7.04% ของผปู ว ย โดยพบวา ภาคกลางมอี ตั ราปว ย จากสารเคมสี งู สดุ คอื 25.45 คน/ประชากรแสนคน รองลงมาเปน ภาคเหนอื ภาคใต และภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื คดิ เปน 23.21,8.75 และ 4.85 คน/ประชากรแสนคนตามลาํ ดับ ซงึ่ สาเหตุของการไดรับพิษสวนใหญเ กิดจาก การฆาตัวตายคิดเปน 59.10% จากการประกอบอาชีพคิดเปน 26.67% อุบัติเหตุคิดเปน 5.48% สารตกคาง ในอาหารคิดเปน 1.65% โดยผูปวยสาเหตุอ่ืนคิดเปน 8.19%โดยกลุมอายุผูปวยที่พบมากท่ีสุด คือ กลมุ อายุ 15-16 ป คดิ เปน 80.55% และผปู วยสว นใหญม ีอาชีพเกษตรกรรมมากถึง 63.37% ¤ÙÁ‹ Í× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ÙŒ dž Âä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÔÉ

12 ในป พ.ศ. 2530 สํานักงานคณะกรรมการสิ่งแวดลอมแหงชาติ ศึกษาหาสถิติของผูปวยจาก สารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตวอีกคร้ังใน 67 จังหวัด โดยเก็บขอมูลจากสถานพยาบาล 609 แหง พบวา มีผูปวยทั้งส้ินจํานวน 9,738 คน และมีผูเสียชีวิตจํานวน 499 คน คิดเปนอัตราปวยและอัตราตาย 20.06 และ 1.03 คน/ประชากรแสนคนตามลาํ ดบั โดยมสี าเหตสุ าํ คญั จากการฆา ตวั ตายและการประกอบอาชพี 46.07 % และ 36.07% ตามลาํ ดบั จงั หวดั ทมี่ อี ตั ราปว ยสงู สดุ 5 อนั ดบั แรกไดแ ก เพชรบรุ ี กาํ แพงเพชร นครปฐมสงิ หบ รุ ี และปทุมธานี นอกจากนี้ขอมูลจากการสัมภาษณเกษตรกรโดยตรง 630 คน เพื่อใหทราบถึง พฤติกรรม เก่ียวกับการไดรับพิษจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตว อาการจากการไดรับพิษแตไมไดเขารับการรักษา จากสถานพยาบาลใดๆ จํานวน 303 คน คดิ เปน 48.1% โดยพบวา ผทู เ่ี คยมอี าการระดับรุนแรง คือหายใจ ติดขัดและหมดสติมากถึง 22.9% โดยอาการสวนใหญมักเกิดในชวงหลังฉีดพนสารคิดเปน 52.5% ซึ่งสารท่ีทําใหเกิดอาการสวนใหญเปนสารเคมีกําจัดแมลงในกลุม organophosphates และcarbamates รองลงมาคือ สารเคมีกาํ จัวัชพืช ไดแ ก paraquat จากการสํารวจขอมูลผูปวยที่ไดรับภยันตรายจากสารเคมีกําจัดศัตรูพืชและสัตว ท่ีเขารับการตรวจ รักษาท่ีโรงพยาบาลศิริราช ตั้งแตป พ.ศ.2523 ถึง พ.ศ.2527 จํานวน 1,905 ราย พบวาผูปวยสวนใหญ มีอายรุ ะหวา ง 15-29 ป เปน เพศหญิง 2.5 เทาของเพศชาย และสาเหตมุ ากกวา 90% เกดิ จากเจตนาฆา ตัวตาย รองลงมาเกดิ จากการประกอบอาชีพและอนื่ ๆ จากสถิติของกระทรวงสาธารณสุข ปพ.ศ.2520-2524พบวา ขอมูลการไดรับอันตรายจากสารพิษ โดยอุบัติเหตุคิดเปน 0.5% จากการฆาตัวตายประมาณ 7 คน/ประชากรแสนคนในป พ.ศ. 2526 พบวา มีผูปวยไดรับสารพิษถึง 4.1% ของผูปวยในของแผนกอายุรศาสตรท่ีโรงพยาบาลรามาธิบดี และ 2.8% ของผูปวยในแผนกอายุรกรรมท่ีโรงพยาบาลมหาราช นครราชสีมา ซ่ึงรายงานจากโรงพยาบาลมหาราช นครราชสีมา พบวาสาเหตุสวนใหญเกิดจากการฆาตัวตายมากถึง 94.7% และเกิดจากการประกอบอาชีพ เพียง 5.3% ¤ÁÙ‹ Í× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ŒÙ dž Âä´ŒÃѺÊÒþÉÔ

13 สถานการณก ารไดรบั พิษสารเคมีทางอตุ สาหกรรม ในปจจุบันประเทศไทยกําลังพัฒนาไปสูการเปนประเทศอุตสาหกรรมใหม โดยมีแนวโนมของ การขยายตัวทางอุตสาหกรรมสูงขึ้น ทําใหปญหาสุขภาพอนามัยของผูประกอบอาชีพในภาคอุตสาหกรรม มีจํานวนมากขึน้ โดยขอ มูลการรายงานการเฝาระวงั โรค ของสาํ นักระบาดวิทยา มีรายละเอียดดงั น้ี ป พ.ศ.2529 พบวา ผูปวยท่ีไดรับพิษในการประกอบอาชีพภาคอุตสาหกรรมจํานวน 107 ราย คิดเปนอัตราปวย 0.2 คน/ประชากรแสนคน เม่ือคิดเปนอัตราปวยในกลุมประชากรวัยทํางานภาค อตุ สาหกรรม 6 ลา นคน จะพบอตั ราปว ย 1.7 คน/ประชากรวยั ทาํ งานแสนคน โดยภาคกลางมอี ตั ราปว ยสงู สดุ 0.31 คน/ประชากรแสนคน ผูปว ยสว นใหญอยูในพน้ื ทเี่ ขตอตุ สาหกรรม 6 จงั หวัด ไดแก กรงุ เทพมหานคร สมทุ รปราการ สมทุ รสาคร นครปฐม ปทุมธานี และนนทบรุ ี นอกจากน้ันขอมูลผูปวยที่ไดรับพิษสารเคมีภาคอุตสาหกรรมที่เขารับการรักษาในสถานพยาบาล พบวา ในป พ.ศ.2530 มีรายงานผูปวยท่ีไดรับพิษสารเคมีภาคอุตสาหกรรม จํานวน 126 ราย โดยพบวา ปวยจากพษิ ตะกว่ั มากทส่ี ดุ 51 ราย คดิ เปน 40.5% รองลงมา ไดแก พษิ จากสารระเหย 32 ราย คดิ เปน 25.4% พิษจากโลหะหนักอ่ืนๆ เชน manganese, mercury, arsenic รวม 22 ราย คิดเปน 17.5% พิษจากสาร ปโ ตรเลียม 13 ราย คดิ เปน 10.3% ในป พ.ศ.2531 มรี ายงานผูปวยที่ไดรับพษิ สารเคมที างภาคอุตสาหกรรม จํานวน 114 ราย โดยพบวา ปว ยจากพิษแกสและสารระเหยมากทส่ี ดุ 51 ราย รองลงมาไดแ ก พิษจากตะก่วั 32 ราย พิษจากโลหะหนกั อนื่ ๆ เชน manganese, mercury, arsenic รวม 6 ราย พษิ จากสารปโ ตรเลียม 16 ราย ในป พ.ศ.2532 มีรายงานผูป วยทไี่ ดรบั พษิ ในภาคอตุ สาหกรรม จาํ นวน 95 ราย มรี ายงานการปว ย จากพิษแกสและสารระเหยมากที่สุดเชนเดียวกับป พ.ศ. 2531 จํานวน 43 ราย รองลงมาไดแก พิษจาก สารปโตรเลียม 23 ราย พิษจากตะก่ัว 18 ราย พิษจากโลหะหนักอื่นๆ เชน manganese, mercury, arsenic รวม 11 ราย ภาคใตมีจํานวนผูปวยสูงสุด 43 ราย รองลงมาเปนภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออก เฉียงเหนือ ตามลําดับ จังหวัดที่มีรายงานผูปวยสูงสุดไดแก จังหวัดสงขลา จํานวน 28 ราย รองลงมาเปน จังหวดั นา น 9 ราย สว นใหญเ ปนในชวงอายุ 15 - 34 ป จาํ นวน 58 ราย อาชพี ท่มี ีรายงานมากท่ีสุด ไดแ ก กรรมกร 38 รายนอกจากนี้ยังพบวา มีหลายการศึกษาที่เกี่ยวกับการผลกระทบตอสุขภาพของสารเคมี ภาคอตุ สาหกรรมที่สาํ คญั ดังน้ี ¤‹ÙÁ×;ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒ»Ù †ÇÂä´ÃŒ ѺÊÒþÉÔ

14 โรคพษิ ตะกว่ั โรคพษิ ตะก่ัวมกี ารรายงานเปน ครั้งแรกในประเทศไทยเม่อื ป พ.ศ.2495 โดย นายแพทยใ ช ยนู ิพนั ธ พบผปู ว ยจํานวน 4 ราย มีอาการระบบทางเดนิ อาหาร 3 ราย และมอี าการทางสมอง 1 ราย ในป พ.ศ.2507 คณะแพทยศาสตรจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย โดยแพทยหญิงเยาวลักษณ โลหารชุน และนายแพทยดนัย สนิทวงศ มีการรายงานโรคพิษตะก่ัวในเด็กจากครอบครัวซึ่งประกอบอาชีพอุตสาหกรรมเจียระไนพลอย และซอ มแบตเตอรี่ ในป พ.ศ.2507 นายแพทยมุกดา ตฤษณานนท และคณะ ไดรายงานผูป ว ย 3 ราย ซง่ึ มีอาชพี ทํางาน ในโรงงานหลอ ตัวพิมพม าเปน เวลานานกวา 10 ป มอี าการพิษตะกั่วเรื้อรัง ในป พ.ศ.2529 พบรายงานการปวยของนักเรียนเขตกรุงเทพมหานคร ซ่ึงต้ังอยูในพื้นท่ี ทล่ี อมรอบดว ยโรงงานหลอมโลหะกวา 20 แหง โดยพบอตั ราชุกของโรคพิษตะก่วั ในนกั เรียนกลมุ ดงั กลาว คดิ เปน 10.2% รวมทั้งมรี ายงานผูป ว ยพษิ ตะกว่ั ในพนกั งานโรงงานทเ่ี ก่ยี วของกบั โลหะคิดเปน 12% ตารางท่ี 1.6 แสดงผลการตรวจหาสารโลหะหนกั ตะก่ัวในสถานประกอบการ ป พ.ศ.2529-2531 ¦µ¥„µ¦ 2529 2530 2531 ‹Îµœªœ‡œŠµœšÉ¸˜¦ª‹­…» £µ¡ ‹µÎ œªœ ¦°o ¥¨³ ‹µÎ œªœ ¦o°¥¨³ ‹µÎ œªœ ¦o°¥¨³ ‹µÎ œªœš¸É˜¦ª‹¡Ÿ·—ž„˜· (¦µ¥) (¦µ¥) (¦µ¥) ‹Îµœªœ‡œŠµœš¸É˜¦ª‹ž­{ ­µª³ 2.62 3.40 4.83 ‹ÎµœªœšÉ˜¸ ¦ª‹¡Ÿ·—ž„˜· 725 735 683 ‹Îµœªœ‡œŠµœšÉ¸˜¦ª‹Á¨º°— 19 46.15 25 47.87 33 82.18 611 305 101 < 40 mcg% 282 68.28 146 60.95 83 52.65 40-60 mcg% 682 22.17 694 26.22 678 33.48 60-80 mcg% 465 7.34 423 10.81 357 11.95 > 80 mcg% 151 2.35 182 2.02 227 1.92 50 75 81 ที่มา : 16 14 13 จากตารางที่ 1.6 ขอมูลการเฝาระวังโรคพิษตะก่ัวของกองอาชีวอนามัย ในป พ.ศ. 2529-2531 ซึ่งมีการดําเนินการอยางตอเนื่องในโรงงานท่ีเก่ียวของกับสารตะกั่วจํานวน 38 แหง โดยทําการตรวจ ¤‹ÙÁ×;ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒ»Ù †ÇÂä´ÃŒ ѺÊÒþÉÔ

15 สุขภาพพนักงานจํานวน 2,143 คน พบมีอาการผิดปกติ 77 คน คิดเปน 3.59% พบผูที่มีปริมาณตะก่ัว ในเลอื ด สูงกวา 80 ug/dl จํานวน 43 คน คิดเปน 2.09% และปรมิ าณตะกว่ั ในเลือดสูงกวา 40 ug/dl คดิ เปน 39.39% ซึ่งมีแนวโนมการตรวจพบความผดิ ปกตเิ พมิ่ ข้ึนเปน ลําดบั Manganese ในป พ.ศ.2507มีการรายงานผูปวยจากพิษ manganese ครั้งแรกในประเทศไทย ในโรงงาน ถานไฟฉาย จังหวดั สมุทรปราการ จํานวน 41 ราย ป พ.ศ.2529-2531 จากขอมูลการเฝาระวงั โรคของกองอาชวี อนามยั มีการตรวจพบพษิ manganese ในคนงานเหมืองแรและโรงงานถานไฟฉาย โดยการตรวจหาปริมาณ manganese ในปสสาวะของคนงาน พบวา มีปริมาณท่ีเกินมาตรฐาน (มากกวา50 ug/l) จํานวน 183 ราย จากจํานวนที่ตรวจทั้งส้ิน 522 ราย คดิ เปน 35% ลาสุดในป พ.ศ. 2559 มีการรองเรียนของประชาชนในบริเวณพ้ืนที่เหมืองทองในเขตรอยตอ สาม จังหวัด คือ จังหวัดพิจิตร จังหวัดพิษณุโลก และจังหวัดเพชรบูรณ โดยกลัววาความ เจ็บปวยท่ีมี เกิดจากอุตสาหกรรมเหมืองแรทองคํา ซ่ึงเหตุการณดําเนินตอเนื่องมาหลายปแลว และ ทางสาธารณสุข เขาไปแกปญหาแตยังทําไมไหประชาชนพอใจไมได พบวามีคาสารเคมี คือ Manganese และ Arsenic ในรางกายสูงเกิดกวายอมรับได 400 คน และอาจมีประชาชนท่ีเส่ียง ในบริเวณรอบอีกกวา 8,000 ราย ในพื้นท่ี ตําบลเขาเจ็ดลูก อําเภอทับคลอ จังหวัดพิจิตร (8 หมูบาน) ตําบลวังโพรง อําเภอเนินมะปราง จงั หวดั พิษณโุ ลก (2 หมบู าน) และตาํ บลทา ยดง อําเภอวงั โปง จังหวดั เพชรบรู ณ (4 หมบู าน) พบวา มีระดบั แมงกานีสในเลือดสูงเกิน 33 ราย (12.4%) และในการศึกษาระยะหางระหวางบานและเหมืองทองคํา กับระดับสารหนูและแมงกานีส พบวาไมมีความแตกตางระหวางระยะบานกับระดับแมงกานีส แตระดับ สารหนูมีความแตกตางแตในดานตรงขามคือในประชาชนท่ีอาศัยอยูหางเกิน 10 กิโลเมตร กลับมีระดับ สารเคมสี ูงกวา และไมม ใี ครท่ไี ดรบั การวนิ จิ ฉยั วา เปนโรคพษิ แมงกานีสเลย โรคพษิ benzene Benzene เปนสารเคมีที่ใชกันมากในอุตสาหกรรมตางๆ เชนโรงงานทํายาง ทําพลาสติก ทําสี ทําพรมนํ้ามัน ลางโลหะกอนชุบ เปนตน บุคคลที่ตองทํางานสัมผัสกับ benzene ยอมมีโอกาสเกิดพิษ จาก benzene ได เพราะ benzene เขาสูรางกายไดหลายทาง เชน ผิวหนัง ทางเดินหายใจ เปนตน กองอาชีวอนามยั ศึกษาพนกั งานในโรงงานปโตรเคมี จงั หวดั ระยอง โดยพบคนงานทตี่ อ งเส่ียงอนั ตรายจาก benzene จํานวน 97 คน และทําการตรวจสุขภาพ โดยการตรวจนับเม็ดเลือด และหา phenol ในปสสาวะ พบวา พนกั งานทง้ั หมดมผี ลการตรวจปกตทิ ง้ั นอ้ี าจเปน เพราะโรงงานเพง่ิ จะเรมิ่ ดาํ เนนิ การ จงึ ถอื วา ผลครงั้ น้ี เปน ขอมูลพ้นื ฐาน ¤Á‹Ù Í× ¾ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ÙŒ dž Âä´ÃŒ ѺÊÒþÔÉ

16 สถาบนั วจิ ยั วทิ ยาศาสตรก ารแพทยท หาร กรมแพทยท หารบก ไดด าํ เนนิ งานเฝา ระวงั ปญ หาสขุ ภาพ ใหแ กเ จาหนา ทโ่ี รงงานอุตสาหกรรมทหาร ซึง่ ทํางานสัมผสั กับสารเคมีจําพวก benzene, trichloroethylene, trinitrotoluene และโลหะหนกั จาํ พวกตะกวั่ ในชว งระยะเดอื นตลุ าคม 2530 - เดอื นพฤศจกิ ายน 2532 จาํ นวน ทั้งส้ิน 632 ราย พบความผิดปกติทั้งสิ้น 126 ราย คิดเปน 20% โดยพบวา ผลการทํางานของเอ็นไซมตับ ผดิ ปกติ จํานวน 73 ราย มีความผดิ ปกตทิ างโลหิตวิทยา 43 ราย แผนภูมทิ ่ี 1.5 แสดงอัตราการปวยและอตั ราการปวยตายจากพิษ petroleum ทม่ี า : จากแผนภมู ทิ ่ี 1.5 รายงานโรคทเ่ี กดิ จากปโ ตรเคมแี ละอนพุ นั ธข องปโ ตรเคมี จากสาํ นกั ระบาดวทิ ยา กรมควบคุมโรคในป 2548 พบดังนี้ รายงานการฆาตัวตายดว ยสารพษิ และยา ขอมูลการสรุปรายงานการเฝาระวังโรค ของกองระบาดวิทยา กระทรวงสาธารณสุข รายงาน ไวเพียงระบุวา “Suicide by liquid substance poisoning and drugs” แตมิไดระบุถึงชนิดของสารพิษหรือ ยาที่ใชในการฆาตัวตาย จากตารางที่ 1.7 พบวา อัตราการปวยจากการฆาตัวตายโดยใชสารพิษและยามี แนวโนม สงู ขน้ึ มาก กลาวคอื ในชว งระยะเวลาเพยี ง 10 ป ตัง้ แต 2523-2532 มีรายงานอัตราปว ยเพมิ่ ขึน้ ถงึ 26.5 เทา คิดเปนจาํ นวนผูปว ยเพิ่มขึน้ ถงึ กวา 30 เทา และมีจาํ นวนผตู ายเพม่ิ ขน้ึ ถงึ กวา 45 เทา ทาํ ใหข ึ้นมา ติดอันดับโรคท่ีเฝาระวังโดยกองระบาดวิทยาที่มีอัตราตายสูงสุด 10 โรคแรก และติดอันดับโรคท่ีมีอัตรา ปวยตายใน 10 โรคแรกเชน กัน ¤Á‹Ù ×;ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ŒÙ †ÇÂä´ŒÃѺÊÒþÔÉ

17 ตารางท่ี 1.7 แสดงอตั ราการปว ย และการตายจากการฆาตัวตายดวยสารพษิ และยา ในประเทศไทย พ.ศ.2523-2533 ปพ.ศ. ปวยจํานวน (ราย) อัตราปวย/ประชากร 100,000 คน ตายจาํ นวน(ราย) 2523 80 0.17 6 2524 102 0.21 4 2525 136 0.28 5 2526 92 0.19 8 2527 186 0.37 7 2528 220 0.43 8 2529 757 1.44 32 2530 1,241 2.32 73 2531 2,247 4.12 122 2532 2,504 4.51 214 2533 2,580 4.58 279 ในป พ.ศ.2532 มีรายงานผูปวยจากการฆาตัวตายดวยสารพิษและยาจํานวน 2,504 ราย คิดเปน 4.51 คนตอประชากรแสนคน ในจํานวนน้ีตาย 214 ราย คิดเปน 0.39 คนตอประชากรแสนคน จัดวา เปนโรคที่มอี ตั ราตายลําดบั ท่ี 6 ของโรคที่ดาํ เนนิ การเฝาระวงั คิดเปน อัตราการปว ยตาย 8.55% ซึง่ เปนโรค ท่ีมีอัตราปวยตายเปนลําดับที่ 7 ของโรคท่ีดําเนินการเฝาระวัง ภาคท่ีมีจํานวนผูปวยสูงสุดไดแก ภาคกลาง รองลงมาเปนภาคเหนือ ภาคอีสาน และภาคใต ตามลําดับ จังหวัดที่มีรายงานสูงสุดไดแก จังหวัดระยอง รองลงมาเปน จงั หวดั ที่มีรายงานผูปวยมากกวา 100 ราย ไดแก จังหวดั นครราชสีมา นครสวรรค นครปฐม อตุ รดิตถ และราชบรุ ี ตามลาํ ดับ รายงานการไดร บั พษิ จากยา รายงานจากสรุปรายงานการเฝาระวังโรค กองระบาดวิทยา กระทรวงสาธารณสุข รายงานเพียง ระบุวา “Drugs poisoning” แตมิไดใหรายละเอียดถึงสาเหตุของการเกิดพิษและชนิดของยาที่ทําใหเกิดพิษ โดยจากขอมูลตามตารางท่ี 1.7 พบวา อัตราการปว ยจากการไดรับพิษจากยาไมเปลี่ยนแปลงมากนัก ¤‹ÁÙ ×;ÉÔ Ç·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ»†ÇÂä´ÃŒ ѺÊÒþÔÉ

18 ตารางที่ 1.8 แสดงการปวยและการตายจากการไดร บั พิษจากยา พ.ศ.2518-2532 ป พ.ศ. ปวยจาํ นวน (ราย) อตั ราปว ย/ประชากร 100,000 คน ตายจาํ นวน (ราย) 2518 212 0.51 3 2519 440 1.04 15 2520 863 1.99 22 2521 676 1.52 20 2522 687 0.85 2 2523 267 0.57 3 2524 384 0.81 12 2525 336 0.69 4 2526 247 0.50 2 2527 328 0.65 3 2528 326 0.63 1 2529 479 0.91 8 2530 695 1.30 21 2531 629 1.15 8 2532 1,631 2.94 1 ในป พ.ศ.2532 มีรายงานผูปวยท่ีไดรับพิษจากยาท้ังส้ิน 1,631 ราย แตละเดือนมีผูปวยจํานวน ใกลเ คยี งกนั ภาคเหนอื มรี ายงานจาํ นวนผปู ว ยมากทส่ี ดุ จาํ นวน 668 ราย รองลงมาเปน ภาคกลาง ภาคใต และ ภาคอสี าน ตามลําดบั ในป พ.ศ.2533 มีรายงานผูปวยท่ีไดรับพิษจากยาจํานวน 1,638 ราย คิดเปนอัตราปวย 2.94 คน ตอประชากรแสนคน มผี ูตายจาํ นวน 14 ราย รายงานมิไดร ะบจุ ํานวนผูปวยในแตละจังหวัด รวมทงั้ ยังมิได ระบุถึงสาเหตขุ องการไดร ับพิษและชนิดของยาทที่ ําใหเ กดิ พิษ โดยสรุปจากรายงานการเฝาระวังโรค ป พ.ศ.2518-2532 พบวาอัตราปวยมีแนวโนมสูงข้ึนมาก กลาวคือในระยะเวลา 15 ป มีอัตราปวยสูงข้ึนถึง 7.7 เทา คือจาก 1.25 คนตอประชากรแสนคน ในป พ.ศ.2518 เปน 9.63 คนตอประชากรแสนคน ในป พ.ศ.2532 ชวงอายุท่ีพบมีผูปวยมากท่ีสุด คือ ชวงอายุ 15 - 24 และ 25 - 34 ป ตามลําดบั แสดงใหเ ห็นวา ประชากรในวัยทาํ งานมีโอกาสทจ่ี ะไดร ับพษิ จากสารเคมี กาํ จดั ศตั รพู ืชและสตั วสูงกวาวัยอ่นื ¤‹ÙÁÍ× ¾ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٌ»†ÇÂä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÉÔ

19 จังหวัดท่ีมีปญหามักอยูในภาคเหนือและภาคกลาง เพราะมีการปลูกพืชเศรษฐกิจที่ตองใชสารเคมี กาํ จัดศตั รูพชื และสัตวส งู เชน ฝา ย ยาสูบ ผัก และผลไมต างๆ ชว งเวลาท่ีพบมีผปู ว ยมากที่สุด คอื ชว งปลาย ฤดูฝน ซึ่งเปนฤดูกอนการเก็บเกี่ยวผลผลิต ทําใหมีการเรงใชสารเคมี เพ่ือปองกันการสูญเสียผลผลิต ทีก่ าํ ลังจะเกบ็ เกี่ยว จะเหน็ ไดว า เกษตรกรทม่ี อี าการจากการไดร บั พษิ มกั ไมไ ดร บั การรกั ษาพยาบาล ทงั้ นอี้ าจเปน เพราะ เกษตรกรไมมีความรูและไมตระหนักถึงอันตรายและพิษของสารเคมี ถึงแมจะไปรับการรักษาตามสถาน พยาบาลตางๆ ก็อาจไดรับการรักษาพยาบาลที่ไมเหมาะสมได ซ่ึงเห็นไดจากการศึกษาการรักษาพยาบาล ผปู ว ยทไี่ ดร บั พษิ จากสารกาํ จดั ศตั รพู ชื และสตั ว ของสาํ นกั งานคณะกรรมการสง่ิ แวดลอ มแหง ชาติ นอกจากน้ี แพทยและบุคลากรทางการแพทยยังขาดความรูความเขาใจ และยังไมตระหนักถึงปญหานี้เทาที่ควร ดงั จะเหน็ ไดจ ากตารางท่ี 1.9 แสดงขอ มลู จากการศกึ ษาถงึ สถานะผปู ว ยจากพษิ สารเคมกี าํ จดั ศตั รพู ชื และสตั ว ในประเทศไทย ต้ังแตเดือนมกราคม ถึงเดือนสิงหาคม พ.ศ.2534 พบวามีผูปวยท่ีปวยจากการไดรับพิษแต ไมไ ดรบั การรกั ษาที่เหมาะสมหรือไมถกู ตอ งถงึ 30.78% ตารางที่ 1.9 แสดงสถานะผปู ว ยจากพิษสารเคมีกําจัดแมลงในประเทศไทย สถานะผปู ว ย จํานวน (ราย) รอ ยละ ถงึ แกกรรม 16 1.20 643 48.38 หาย 409 30.78 ไดรับการรักษาไมเหมาะสม 261 19.64 ไมทราบ นอกจากปญหาการเจ็บปวยจากการไดรับพิษเฉียบพลันแลว สารเคมีทางการเกษตรยังมี ผลเสียตอสุขภาพแบบเรื้อรังและการปวยอยางรุนแรง ในประเทศญี่ปุนพบอัตราสูงสุดของโรคมะเร็ง อวัยวะตางๆ ในประชาชนท่ีอาศัยอยูรอบโรงงานผลิตสารเคมีกําจัดแมลงสูงกวาประชากรปกติหลายเทา และยังมีรายงานทางพิษวิทยาอื่นๆ จึงนับไดวาเปนปญหาทางสาธารณสุขที่สําคัญย่ิงของประเทศไทย จึงสมควรที่จะไดมีการศึกษารูปแบบการควบคุม ปองกันและแกไข ตลอดจนการรักษาโรคดังกลาวแบบ ผสมผสานของแพทย นักวิชาการสาธารณสุขกับประสบการณทางการปฏิบัติของเกษตรกรอยางจริงจัง และชดั เจนตอไป นอกจากการเจ็บปวยจากการไดรับพิษจากสารเคมีทางการเกษตร ซ่ึงเปนปญหาการไดรับพิษ ท่ีมีรายงานมากท่ีสุดในประเทศไทยแลว ปญหาการเจ็บปวยจากการประกอบอาชีพทาง อุตสาหกรรมและ สิ่งแวดลอม รวมทั้งการเจ็บปวยจากภาวะทางสังคมจิตวิทยาในปจจุบัน ทําใหปญหาทาง “เวชศาสตร ¤Á‹Ù Í× ¾ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒ»Ù †ÇÂä´ÃŒ ѺÊÒþÔÉ

20 พิษวิทยา” ทวีความรุนแรงข้ึนเปนลําดับ ทุกปท่ีผานมามีอัตราการปวยเพิ่มข้ึนเปนอยางมากจากขอมูล สถิติดังกลาวทั้งหมดเปนขอมูลการวิเคราะห จากกองระบาดวิทยาและศูนยพิษรามาธิบดี สามารถหาอาน รายละเอยี ดเพมิ่ เตมิ ไดจ าก website ของศนู ยพ ษิ รามาธบิ ดไี ดโ ดยตรง สาํ หรบั สถติ ใิ นปจ จบุ นั นมี้ กี ารรวบรวม จากหลายแหง แหลงท่ีมีการรายงานสม่ําเสมอไดแก หนวยขอสนเทศวัตถุอันตรายและความปลอดภัย ศูนยหนวยวิจัยแหงชาติดานการจัดการสิ่งแวดลอม และของเสียอันตราย จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย สาํ นกั ระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค และ กรมควบคุมมลพษิ จะขอนาํ สถิตบิ างสวนมานาํ เสนอในบทนเี้ พ่ือ ใหเห็นปญหาเร่ืองสารพิษและความเรงดวนท่ีจะตองมีการเตรียมความพรอมภายในโรงพยาบาลและ การจดั เกบ็ ยาตา นพิษใหเหมาะสม จงึ นาํ เสนอขอ มูล อบุ ตั ิการณข องสารพษิ ทเี่ กิดขนึ้ ในชว งหา ปทผี่ า นมา ตารางท่ี 1.10 แสดงจาํ นวนของการเจบ็ ปว ยหรือเสยี ชวี ติ จากการทาํ งาน ป พ.ศ. 2542 -2546 æ‡ 2542 2543 2544 2545 2546 懡·¬‹µ„¥µ„µÎ ‹´—«´˜¦¡¼ º ‹Îµœªœ °´˜¦µ ‹µÎ œªœ °´˜¦µ ‹µÎ œªœ °´˜¦µ ‹µÎ œªœ °˜´ ¦µ ‹µÎ œªœ °´˜¦µ 懡¬· ˜³„´ªÉ 懡·¬Ã¨®³®œ´„ žªi ¥ ˜µ¥ žªi ¥ žªi ¥ ˜µ¥ žªi ¥ žiª¥ ˜µ¥ žªi ¥ žiª¥ ˜µ¥ žªi ¥ žªi ¥ ˜µ¥ žªi ¥ 懡·¬ždئÁ¨¥¸ ¤ โÃร¦ค‡พ¡ิษ·¬จ‹าµก„ก„าµซŽส­าµร¦เÁค‡ม¤ี¸ 33,930 30 6.39 3109 21 5.03 2653 15 4.27 2571 11 4.04 2349 6 3.76 懞°— 60 0 0.1 49 2 0.08 104 0 0.17 56 0 0.09 40 0 0.06 懋µ„­ŠÉ· ‡„» ‡µ¤šµŠ„µ¥£µ¡ 38 0 0.06 25 - 0.04 29 0 0.05 29 0 0.05 38 0 0.06 143 0 0.23 111 - 0.18 102 0 0.16 75 0 0.12 94 0 0.15 111 0 0.18 922 1 1.5 45 0 0.07 31 0 0.05 44 0 0.07 71 0 0.12 188 - 0.2 78 0 0.13 86 0 0.14 98 2 0.16 1427 0 2.32 3361 5 5.44 2798 1 4.51 1756 1 3.01 1589 1 2.54 จากตารางท่ี 1.10 พบวาโรคที่เกิดจากสารเคมีจากการประกอบอาชีพที่พบบอยคือโรคท่ี เกิดจาก ยาฆาแมลง โรคจากปโตรเคมีและอนุพันธของมัน โรคจากกาซ โรคจากโลหะหนัก และ โรคจาก ตะกวั่ ซึง่ สว นใหญโรคที่เกดิ จากการทํางานถาไมม ีอุบัติเหตมุ ักจะเกิดขน้ึ ชาๆ จนรางกายของคนงานทนไม ไหวจึงแสดงอาการของโรคออกมา ซึ่งตางจากโรคท่ีเกิดจากอุบัติเหตุ เชน ตัวอยางจากหนวยงานสนเทศ วัตถุอันตรายและความปลอดภัย ศูนยหนวยวิจัยแหงชาติดานการจัดการสิ่งแวดลอม และของเสียอันตราย จุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลัย ¤‹ÙÁÍ× ¾ÉÔ Ç·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٻŒ †ÇÂä´ŒÃѺÊÒþÔÉ

21 ขอ มูลอุบตั ภิ ัยจากเคมีวตั ถุในประเทศไทย ตารางที่ 1.11 แสดงการเกิดอบุ ัติภัยจากเคมวี ัตถุในประเทศไทย ป พ.ศ. เหตกุ ารณ สถานที่ หมายเหตุ 25341 รถบรรทุกคอนเทนเนอรของบริษัท ถนนบางนา-ตราด ไนโตรเคมี อุตสาหกรรมท่ีบรรจุ กม.ท่ี 20 กรดไนตริกร่ัว เกิดการกระจายของสาร บางพลี สมุทรปราการ ปกคลมุ ถนนเปนบรเิ วณกวาง 25351 เกดิ กาซแอมโมเนยี รั่วไหล บรษิ ัทยูนิแกส จํากดั จ.สรุ าษฎรธานี 25352 มกี ารเชอื่ มโลหะขณะปรบั ปรงุ อาคารทม่ี ี หางสรรพสินคาเวลโก ไอทินเนอรจากการทาสีในบริเวณนั้น ถ.ปนเกลา-นครชัยศรี แลวเกดิ ไฟไหม ธนบุรี 25361 กา ซคลอรีนทใี่ ชก าํ จดั น้ําเสียใน ตกึ วอลสตรที ทาวเวอร หอ งใตดนิ รว่ั แลวระเหยไปตามทอ แอร สลี ม กทม. และลิฟท 25361 ถังบรรจุกาซแอมโมเนียรั่ว เม่ือสูบถาย บรษิ ทั เจนนโิ ดซิตา กาซแอมโมเนยี จากเรอื บรรทกุ เขา ถงั เกบ็ จาํ กัด 25361 กาซแอมโมเนียรั่วภายในอาคารโรงงาน หองเยน็ จ.ฉะเชงิ เทรา - คนงานไดร บั อนั ตรายในระบบ เน่ืองจากการร่ัวของระบบสูบถายกาซ ทางเดินหายใจจํานวนมาก แอมโมเนยี เขาสเู ครื่องทาํ ความเย็น 25361 เกดิ ไฟลุกไหมตวั ทาํ ละลายในโรงงาน โรงงานผลิตสี ทินเนอร - ทรพั ยส นิ เสยี หายมาก ต.สขุ สวัสดิ์ ธนบรุ ี 25371 เรอื เล็กขนถายตัวทําละลาย ทา เรอื กรงุ เทพ คลองเตย - เกิดความเสียหายตอตัวเรือ เกิดไฟลุกไหมบ นเรือ กทม. 25381 เกิดการระเบิดลุกไหมจากการตกแตง หา งสรรพสินคา ภายในอาคาร เชอ่ื มโลหะในทม่ี ไี อระเหย สยามเซนเตอร กทม. ของทินเนอร 25381 เกิดการระเบิดลุกไหมจากการตกแตง หางสรรพสินคา - ตวั อาคารไดร บั ความเสยี หาย ภายในอาคาร เชอื่ มโลหะในทม่ี ไี อระเหย มาบญุ ครอง กทม. ของทินเนอร ¤‹ÙÁÍ× ¾ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ŒÙ dž Âä´ŒÃѺÊÒþÔÉ

22 ตารางท่ี 1.11 แสดงการเกิดอบุ ัตภิ ยั จากเคมวี ัตถุในประเทศไทย (ตอ) ป พ.ศ. เหตุการณ สถานที่ หมายเหตุ 25411 ไฟไหมท่ียางดานหลังของรถบรรทุก ถนนบายพาส 36 หลัก สารเคมี แตไ มส ามารถระบไุ ดว า เปน เคมี กิโลเมตร ที่ 143-144 ประเภทใด ซึ่งเปนสารเคมีท่ีนําเขาจาก ต.นาววั อ.บางละมงุ ทาเรือแหลมฉบัง เพ่ือใชในการละลาย จ.ชลบรุ ี พลาสตกิ 25421 รถบรรทุกกรดไฮโดรคลอรกิ 35% ขนาด ถนนสาย 3138 - กรดไฮโดรคลอริกรั่วไหล 11 ตันของบริษัทซีแอลทราน สปอรต (ระยอง-บานคา ย) ล ง พื้ น ถ น น เ ป  น ร ะ ย ะ ท า ง จํากดั ระเบิดและร่วั ไหลเนอ่ื งจากกรดทํา อ.เมอื ง จ.ระยอง 25 กม. จนหมดถงั -มผี เู จ็บปวย ปฏิกิริยากับผิวโลหะเกิดความรอนและ จากการสดู ดมกา ซไฮโดรคลอรกิ ความดันเพิ่มข้ึน ทําใหถังบรรจุปริแตก 5 ราย เกิดควันของไอกรดฟงุ กระจาย 25422 แผงทอทําความเย็นในหองผลิตน้ําแข็ง โรงงานหอ งเยน็ อาเซยี น - เดก็ นักเรยี น 30 คน เกดิ อาการ ปริแตก ทําใหแอมโมเนียฟุงกระจาย ซฟี ดู ส จํากดั คลองเตย แนนหนาอก เวียนศีรษะ และ ไปสูชมุ ชนขา งเคียง กทม. เกิดอาการระคายเคืองระบบ ทางเดนิ หายใจ 25432 รถบรรทุก กรดซัลฟูริก 98% ความจุ ต.มาบตาพดุ อ.เมอื ง บาดเจ็บ 2 ราย 12 ตัน ยางแตกและพุงชนรถคันอื่น จ.ระยอง แลวเสียหลักพลิกควา่ํ ทาํ ใหกรด ซลั ฟูรกิ ไหลลงคลองขางทาง 25432 กาซเสียจากระบบบําบัดอากาศแพร บริษัทอีเกลิ เคมิคอล - นักเรียนกวา 200 คน ของ กระจายสูบรรยากาศ อนิ ดัสตรี จาํ กัด โรงเรียนวัดแพรกษามีอาการ ต.แพรกษา อ.เมอื ง วิงเวียนศีรษะ หายใจไมออก จ.สมุทรปรากร แนนหนาอก อาเจียน สาหัส 100 คน และนาํ สง รพ. 25432 กาซแอมโมเนียท่ีตกคางในทอเคร่ือง บริษัทลานนาเกษตร - คนงาน 20 คน เกดิ อาการ ทําความเย็นรั่วไหลออกมาจากการ อุตสาหกรรม จํากดั แนน หนาอก หายใจไมออก ซอ มแซม อ.เมอื ง จ.เชยี งใหม ตองนําสง โรงพยาบาลมอี าการ สาหัส 8 ราย 25432 เกิดรูรั่วบริเวณทอสงแอมโมเนีย ทําให โรงงานน้ําแข็งมิตรภาพ - คนงานบาดเจบ็ 2 ราย กาซแอมโมเนียรว่ั ไหล ขอนแกน อ.เมอื ง - เสียชีวติ 1 ราย จ.ขอนแกน ¤‹ÙÁ×;ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ŒÙ †ÇÂä´ŒÃºÑ ÊÒþÔÉ

23 ตารางที่ 1.11 แสดงการเกิดอุบตั ิภัยจากเคมีวตั ถใุ นประเทศไทย (ตอ) ป พ.ศ. เหตุการณ สถานท่ี หมายเหตุ 25432 สารเคมกี ลมุ Mercaptan ซงึ่ มคี วามเขม ขน โ ร ง ง า น ท วี พ ร ค  า ถั ง - พนักงานโรงงาน ใกลโรงงาน สงู มาก แพรก ระจายออกจากถงั ทโ่ี รงงาน อ.บางบอ ทวีพร จํานวน 53 คนและ นาํ มาลางในกระบวนการผลิต จ.สมุทรปราการ ประชาชนท่ีอาศัยอยูใกลเคียง จํานวน 52 คน เกิดอาการ แนนหนาอก หายใจไมออก เวียนศีรษะ อาเจียน ออนเปลี้ย ใจสน่ั และมีอาการระคายเคอื ง ตอ ระบบทางเดนิ หายใจสว นตน และมีผูปวย 2 รายที่มีอาการ รุนแรง 25432 รถบรรทุกกรดไนตริก 68% พลิกคว่ํา ถ.กาญจนาภิเษก กทม. - สารเคมไี หลลงทางระบายนา้ํ ฝน ขางถนน ขา งทาง - คนขบั รถบรรทกุ ไดร บั บาดเจบ็ เล็กนอ ย แกไขโดยการนําปูนขาวมาโรย และบรษิ ทั เจา ของรถบรรทกุ ไดข ดุ ลอกหนาดินปนเปอนไปกําจดั 25432 ประเก็นวาลวเปด-ปดทอสงแอมโมเนีย โรงงานทํานํ้าแขง็ สยาม - คนงานไดรับบาดเจ็บเล็กนอย เสอ่ื มสภาพ ทาํ ใหก า ซแอมโมเนยี รว่ั ไหล เขตพระนคร กทม. จากการสูดดมกา ซพิษ 7 ราย 25432 สายยางถายแอมโมเนียหลุด เน่ืองจาก บริษัทอุตสาหกรรม - คนงาน 20 คน หมดสตจิ ากการ เสอื่ มสภาพ ทาํ ใหก า ซแอมโมเนยี รวั่ ไหล หอ งเย็นกันตัง สูดดมกาซพิษ และนําสง อ.กนั ตัง จ.ตรงั โรงพยาบาล 25432 ประเก็นวาลวเปด-ปดทอสงแอมโมเนีย บริษัทเอเซียนซีฟูดส เสอ่ื มสภาพ ทาํ ใหก า ซแอมโมเนยี รวั่ ไหล จาํ กดั คลองเตย กทม. 25432 รถบรรทกุ โซดาไฟของบรษิ ทั บี เอน เคม ทางดวนรามอนิ ทรา - พนักงานขับรถไดรบั บาดเจบ็ เคมเี คลิ เทรดดงิ้ จาํ กดั พลกิ ควาํ่ เนอ่ื งจาก กทม. - ประชาชนทอ่ี ยใู กลเ คยี งเกดิ การ ขับขด่ี ว ยความเร็วสงู ทาํ ให เกิดไอระเหย ร ะ ค า ย เ คื อ ง ต า แ ล ะ ร ะ บ บ ของดางฟงุ กระจาย ทางเดินหายใจ ¤‹ÙÁÍ× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٻŒ †ÇÂä´ŒÃѺÊÒþÔÉ

24 ตารางที่ 1.11 แสดงการเกิดอบุ ตั ภิ ัยจากเคมวี ตั ถุในประเทศไทย (ตอ) ป พ.ศ. เหตกุ ารณ สถานที่ หมายเหตุ 25432 รถบรรทุก 10 ลอ ขนโซดาไฟ เสียหลัก ทางหลวงในเขต - คนขับรถเสียชีวติ พลิกควํ่าลงคลอง ทําใหโซดาไฟที่บรรจุ กงิ่ อ.พนสั นคิ มจ.ระยอง - โซดาไฟชนิดเกล็ดทําปฏิกิริยา ในถงุ ละลายไปกบั นาํ้ กับนํ้าแพรกระจายไปตามน้ํา เปน ระยะ 8 กม. - ปลาในคลองตายเปน จาํ นวนมาก เนื่องจากน้ําในคลองมีสภาพ เปนดางสงู 25442 รถบรรทุกกรดไนตริก 68% พลิกควํ่า ถนนสาย 36 - เนื่องจากสารเคมีไมร่ัวไหล ขา งถนน ระยอง-พัทยา ออกจากภาชนะบรรจุจงึ ไมเ กดิ ระหวาง กม. 35-36 ความเสียหายตอประชาชน ต.มาบขา ก่งิ และสิง่ แวดลอม อ.นคิ มพัฒนา จ.ระยอง 25442 รถบรรทกุ คลอรนี เหลวพลกิ ควาํ่ ขณะฝนตก จ.สงขลา - ประชาชนที่สัญจรผานไปมา ไดรับบาดเจ็บเลก็ นอ ย 22 ราย เนอื่ งจากสูดดมกา ซคลอรีน เขา ไป สว นอีก 2 ราย ไดร บั บาดเจ็บรุนแรง ตองนาํ สง โรงพยาบาล 25442 วาลวทอกาซคลอรีนภายในโรงงาน บรษิ ทั กรงุ เทพคาสตั ว - คนงานมีอาการแนนหนาอก เกิดการร่วั ซึม (C.P.) จาํ กัด เขตมีนบุรี คลื่นไส อาเจียน แสบคอและ กทม. ร ะ บ บ ท า ง เ ดิ น ห า ย ใ จ จาํ นวน 19 ราย 25442 รถบรรทุกโซดาไฟเต็มคันรถเสียหลัก ซอยเขาหมูบานตะกาด - สารเคมีไหลลงสูแหลงน้ํากิน พลกิ ตะแคงลงขา งทาง ทาํ ใหส ารเคมไี หล หมู 4 ต.ตะพง อ.เมือง ของสัตวเล้ียงบริเวณทุงนา ลงสูแหลงนํา้ จ.ระยอง อ.เมือง ทําใหปลาไหลและปลาอ่ืน ๆ จ.ระยอง นับรอยตวั ตาย 25442 ถังบรรจุสารเมทธิอะครีเรทซึ่งเปนสาร ซอยราษฎรอุทศิ ไวไฟ ใชฟ อกสแี ละกัดโลหะ ซึง่ ตองเกบ็ ถ.เจริญกรงุ 107 ในท่ีเย็น ขนาดบรรจุถังละ 190 กก. แขวงบางโคล จํานวน 5 ถงั ถูกแดดเผา ทํา ใหถังทบ่ี รรจุ เขตบางคอแหลม ไมเ รยี บรอ ยมสี ารเคมไี หลออกมาสง กลนิ่ กทม. เหม็น ¤Á‹Ù Í× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ»†ÇÂä´ŒÃºÑ ÊÒþÉÔ

25 ตารางท่ี 1.11 แสดงการเกิดอบุ ัติภยั จากเคมีวตั ถุในประเทศไทย (ตอ) ป พ.ศ. เหตกุ ารณ สถานท่ี หมายเหตุ 25452 ถงั แกส ไนโตรเจนภายในโรงงานเกดิ การ โรงงานผลิตพลาสติก - อาคารโรงงานเสียหาย ระเบดิ และมีพลาสตกิ เหลวรอ นกระเซน็ แปรรูป - มีผบู าดเจ็บสาหสั 2 ราย ใสพนักงาน จ.พระนครศรีอยธุ ยา (พลาสตกิ ลวก) 25452 เกิดการรั่วไหลของกาซแอมโมเนียจาก โรงงานผลิตเนอ้ื ไกส ด - ไมม ีผูบาดเจ็บ ทอ ของโรงงานในหองเยน็ บริษัทกรุงเทพโปรดิวส จํากัด อ.หินกอง จ.สระบรุ ี 25452 เกิดเหตุระเบิดที่โรงงานบรรจุกาซ ขณะ โรงงานบรรจกุ า ซ - หลังคาโรงงานเสยี หาย คนงานถายกาซจากถังใหญล งถงั เล็ก ออกซเิ จน-ไนโตรเจน - คนงานเสียชีวิต 1 ราย และ หา งหนุ สว นจาํ กดั ไดรับบาดเจบ็ 1 ราย ไทยผลิตภัณฑกาซ ต.เนินพระ อ.เมือง จ.ระยอง 25452 รถบรรทกุ พว ง 18 ลอ ของบริษทั ผาสุก ถ.พระราม 2 มหาชัย - ไมมีผูเสียชีวิตหรือบาดเจ็บ บรรทุกกรดซัลฟูริกเขมขน 98% เพื่อไป เมอื งใหม จ.สมุทรสาคร เนอื่ งจากจดุ เกดิ เหตอุ ยไู กลจาก สง ยงั ทา เรอื คลองเตยเกดิ อบุ ตั เิ หตพุ ลกิ ควา่ํ ชมุ ชน เปน เหตใุ หถ งั ภาชนะบรรจตุ กลงไปในคนู า้ํ - ไมมผี ลกระทบตอ ส่งิ แวดลอ ม บริเวณเกาะกลางถนน ทําใหสารเคมีที่ เนอื่ งจากกรดทรี่ ว่ั ไหลมปี รมิ าณ บรรจุอยรู ว่ั ไหลออกมาทางฝาเปดปด เลก็ นอย 25452 เกิดการร่ัวไหลของกาซแอมโมเนียจาก โรงงานผลิตน้ําแขง็ - ประชาชนและนักเรียนใน ทอสงภายในโรงงาน เน่ืองจากวาลวปด หลอดและนํ้าดม่ื บรรจุ โรงเรยี นวดั ดอนตะโกไดร บั การ ชํารุด ทําใหกาซร่ัวไหลออกมาเปน ขวดย่ีหอ เจ.อาร อพยพออกจากบรเิ วณทเ่ี กดิ เหตุ จาํ นวนมาก ต.ดอนตะโก อ.เมอื ง - คนงานไดรับบาดเจ็บ 11 ราย จ.ราชบรุ ี และเสียชวี ิต 1 ราย 25452 รถบรรทุกของบริษัทมิตรไพบูลยขนสง รมิ แมน า้ํ เจาพระยา - เกดิ กลน่ิ ของโซดาแอชเลก็ นอ ย จํากัด บรรทุกโซดาแอชเต็มคัน เพื่อไป ฝง สาํ โรงใต - นํ้าบริเวณดังกลาวมีความเปน ยังฝง อ.พระประแดง โดยใชแ พขามฟาก ต.บางหญา แพรก แตเนื่องจากนํ้าหนักภายในแพเกินพิกัด อ.พระประแดง ดา งสงู ขนึ้ ซง่ึ อาจสง ผลกระทบ จึงใหถอยรถกลับ รถบรรทุกไดลื่นไถล จ.สมทุ รปราการ ตอ สิง่ มีชวี ิตในนา้ํ ลงไปในแมน้ําเจาพระยาและจมหายไป ทัง้ คนั ¤Á‹Ù Í× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ»Ç† Âä´ŒÃѺÊÒþÔÉ

26 ตารางท่ี 1.11 แสดงการเกิดอุบตั ภิ ัยจากเคมีวตั ถใุ นประเทศไทย (ตอ) ป พ.ศ. เหตุการณ สถานท่ี หมายเหตุ 25452 เพลงิ ไหมในโรงงานผลิตพลาสติกท่ีใช โรงงานผลติ พลาสติก - เกดิ ควนั กา ซพษิ และกลนิ่ เหมน็ PE เปน วัตถดุ บิ บริษัทตง้ั หยเู มง รบกวนประชาชน อนิ ดัสตรี อ.เมอื ง จ.สมุทรปราการ 25462 เกิดเหตุกาซแอมโมเนียร่ัวจากทอของ โรงงานนาํ้ แขง็ ธาราทพิ ย ชาวบานที่อยูใกลโรงงานตอง เคร่ืองผลิตน้ําแข็งภายในโรงงานน้ําแข็ง ต.เขานอ ย อพยพหนี เน่ืองจากหายใจไมออก ธาราทิพย ต.เขานอย อ.ปราณบุรี อ.ปราณบุรี บางรายสูดดมกาซแอมโมเนีย จ.ประจวบคีรีขนั ธ จ.ประจวบคีรขี ันธ เขาไปมาก 25462 เกิดแอมโมเนียรั่วไหลออกจากระบบ โรงงานทํานาํ้ แข็ง สาธารณสุขจังหวัดสมุทรปราการ ทาํ ความเย็นของโรงงาน มนั่ วารินทร ต.บางผง้ึ และเจา หนา ทต่ี าํ รวจไดเ ขา ควบคมุ อ.พระประแดง สถานการณในเบ้ืองตน ศูนย จ.สมุทรปราการ สนับสนุนปฏิบัติการฉุกเฉินสาร เคมี กรมควบคุมมลพิษ ประสาน กับกรมปองกัน จ.สมุทรปราการ และเตรยี มความพรอ มในการออก ปฏบิ ตั ิการทันที 25462 แอมโมเนียร่ัวในโรงงานทํานํ้าแข็ง ต.บางเขน อ.เมอื ง ประชาชนประมาณ 30 คน ไดร ับ เนื่องจากวาลวทอ สงแอมโมเนยี ชาํ รดุ จ.นนทบรุ ี กลนิ่ เหม็นจากแอมโมเนีย 25462 เกิดเหตรุ ถบรรทกุ สารโซดาไฟ (Sodium ถ.เพชรเกษม บริเวณ ศูนยสนับสนุนปฏิบัติการฉุกเฉิน hydroxide)พลกิ ควาํ่ ทาํ ใหส ารเคมรี วั่ ไหล วดั ทา กระเทยี ม อ.ทา ยาง สารเคมี กรมควบคุมมลพิษ ออกทางวาลวระบายดานบน ซึ่งร่ัวไหล จ.เพชรบุรี ประสานกับกรมปองกันและ ประมาณ 3,000 ลิตร บรรเทาสาธารณภัย เพ่ือให เขาดําเนินการระงับเหตุรั่วไหล และแนะนําเทคนิคการระงับเหตุ แกเจาหนาที่ รวมท้ังประสานกับ สาธารณสุข จ.เพชรบุรี โดยให ขอมูลความเปนพิษความเปน อันตรายของสารเคมี และการ ปองกันอันตรายของประชาชน ที่อยูใ กลบ รเิ วณจุดเกดิ เหตุ ¤‹ÁÙ Í× ¾ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٻŒ dž Âä´ÃŒ ѺÊÒþÔÉ

27 ตารางท่ี 1.11 แสดงการเกิดอบุ ัติภัยจากเคมีวัตถใุ นประเทศไทย (ตอ) ป พ.ศ. เหตกุ ารณ สถานที่ หมายเหตุ 25462 แอมโมเนียรั่วในโรงงานทํานาํ้ แขง็ ต.บางเขน อ.เมอื ง ประชาชนประมาณ 30 คน ไดรับ เนื่องจากวาลว ทอสงแอมโมเนียชํารดุ จ.นนทบรุ ี กลน่ิ เหม็นจากแอมโมเนยี 25462 เกิดเหตุเพลิงไหมอาคารเก็บวัตถุดิบของ บริษทั ไทยโพลียรู เี ทน อาจเกิดกาซพิษท่ีเปนอันตรายตอ โรงงาน บริษัทไทยโพลียูรีเทนพลาสติก พลาสตกิ จํากัด ระบบทางเดินหายใจ ไดแก กาซ จํากัด ซึ่งประกอบธุรกิจผลิตหนังเทียม 76 หมู 7 ถ.บางนา-ตราด คารบ อนมอนอกไซด กาซไนโตร และสารเคลือบแข็ง (โพลียูรีเทน) ซึ่งมี บริเวณกิโลเมตรที่ 25 เจนออกไซด กาซไฮโดรเจน การเกบ็ สารโทลอู นี ไซลนี และผลติ ภณั ฑ ซ.ธรรมศิริ ต.บางเสาธง ไซยาไนด และไอระเหยของตวั ทาํ หนังเทียมจํานวนมาก ซ่ึงเปนสารติดไฟ ก่ิง อ.บางเสาธง ละลายอินทรีย แตเมื่อทําการ ไดง า ย จงึ ทําใหเ พลิงลกุ ลามเปนวงกวา ง จ.สมุทรปราการ ตรวจสอบพบวา ไมม ผี ลกระทบตอ สุขภาพอนามัยของประชาชน มูลคาความเสียหายประมาณ 150 ลา นบาท โดยมีการประสานไปยงั หนวยดับเพลิงในพื้นที่ และศูนย สนับสนุนปฏิบัติการฉุกเฉินสาร เคมี กรมควบคุมมลพิษ พบวา ไมสงผลกระทบตอประชาชน พนื้ ราบ 25472 รถบรรทกุ กรดไฮโดรคลอรกิ (HCl) พลกิ สะพานพระราม 2 ศนู ยป ฏบิ ตั กิ ารฉกุ เฉนิ สารเคมีคพ. ควํ่า ทาํ ใหถังสารเคมีที่บรรทกุ มาเกิดการ กรุงเทพฯ ใหข อ มลู ความเปน พษิ และแนะนาํ รัว่ ไหล ใหฉีดนา้ํ เปนฝอยเพือ่ ลดไอระเหย ของสารและใหใ ชท รายดดู ซบั สาร ท่รี ่ัวไหล ¤Á‹Ù Í× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ»†ÇÂä´ŒÃѺÊÒþÔÉ

28 ตารางที่ 1.11 แสดงการเกดิ อุบตั ิภยั จากเคมวี ัตถใุ นประเทศไทย (ตอ ) ป พ.ศ. เหตกุ ารณ สถานที่ หมายเหตุ 25472 รถบรรทกุ กรดไนตริกเขม ขน 68% บรรจุ ถนนสายบางนา-ตราด -ศูนยปฏิบัติการฉุกเฉินสารเคมี ในถงั พลาสตกิ ขนาด 35 กโิ ลกรมั จาํ นวน กม.1 ชว งขาเขา ดา นหนา ประสานกับสถานีตํารวจดับเพลิง 360 ถัง ของบริษัท ทองทรานสปอรต ศูนยไบเทค ใกลส่ีแยก บางเขนใหขอมูลความปลอดภัย จํากัด พลิกคว่ําเปนเหตุใหกรดไนตริก บางนา แขวง/เขตบางนา และวิธีการปองกันอันตรายและ ท่บี รรจุในถังจาํ นวน 3 ถัง (ประมาณ 100 กรงุ เทพฯ ดําเนินการเก็บกูสารเคมีที่รั่วไหล กโิ ลกรัม) รัว่ ไหลลงบนพ้ืนถนนและเกิด โดยใชทรายและปูนขาวปดทับ กลุมควนั จาํ นวนมาก บรเิ วณผวิ ถนนเพอื่ ระงบั ไอระเหย ของกรดและปรับสภาพเปนกลาง จากน้ันใชนํ้าฉีดทําความสะอาด พ้ืนถนน 25472 - เกิดเหตุกาซแอมโมเนียร่ัวไหลจาก บรษิ ัท เอ็ม ซี นา้ํ แขง็ ผูท่ีไดรับกลิ่นเหม็นรุนแรงของ โรงงานนํ้าแขง็ หลอดและซอง จาํ กดั แอมโมเนียเกิดอาการแสบจมูก ซอยเจรญิ กลุ ถ.สายลวด แสบคอ หายใจไมออกแนน ต.ปากน้าํ อ.เมอื ง หนาอก โดยมีผปู ว ยอาการรนุ แรง จ.สมทุ รปราการ 3 รายและชาวบานที่อยูในรัศมี 100 เมตร ตองอพยพออกจาก บานเรือน / ผูวาราชการจังหวัด สมุทรปราการพรอมดวยหัวหนา ฝ  า ย โ ร ง ง า น อุ ต ส า ห ก ร ร ม สํานักงานอุตสาหกรรมจังหวัดฯ เขาตรวจสอบโรงงานที่เกิดเหตุ และสงั่ ใหห ยดุ กจิ การเพอื่ ปรบั ปรงุ แกไขใหเรียบรอยและปลอดภัย จึงจะเปดดําเนินกจิ การตอได ¤‹ÁÙ Í× ¾ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٻŒ †ÇÂä´ÃŒ ѺÊÒþÉÔ

29 ตารางที่ 1.11 แสดงการเกดิ อบุ ตั ิภัยจากเคมวี ัตถใุ นประเทศไทย (ตอ ) ป พ.ศ. เหตกุ ารณ สถานที่ หมายเหตุ 25472 เกิดการสลายตวั ของสาร IPP (di-isopro- บรษิ ทั โซลา เลนส จาํ กดั กลุมควันฟุงกระจายจากโกดังไป pylperoxy dicarbonate) บรรจุในถัง นคิ มอุตสาหกรรม ยังอาคารสํานักงานของบริษัทฯ พลาสติกขนาด 20 ลิตร จํานวน 400 ถัง ลาดกระบัง กทม. และมีผูไดรับบาดเจ็บเล็กนอยจาก เนื่องจากสารเคมีดังกลาวหากอุณหภูมิ การสดู ดมกา ซ 5 ราย คาดวา สาเหตุ ทเ่ี กบ็ สงู กวา -18oC ถงึ -10oC ซงึ่ จะสลาย เกิดจากหองควบคุม ตัวเปนกาซ Acrolein และอาจเกิดการ ลุกติดไฟไดเอง โดยสามารถควบคุมการ รั่วไหลไดในเวลา 04.00 น. ของวันท่ี 6 พ.ย. 2547 25472 กาซแอมโมเนียร่ัวจากระบบทอลําเลียง บริษทั อนั ดามนั ซฟี ูด กลน่ิ สารเคมที าํ ใหแ สบจมกู ระคาย เขา สหู อ งเยน็ ภายในโรงงานแชแ ขง็ ทาํ ให ต.บางร้นิ อ.เมือง เคืองตา แนนหนาอก หายใจ เกดิ กลน่ิ เหมน็ แสบจมกู และระคายเคอื งตา จ.ระนอง ไมอ อกอาเจยี นรวมผไู ดร บั บาดเจบ็ 67ราย/ศนู ยป ฏบิ ตั กิ ารฉกุ เฉนิ สาร เคมี คพ. ใหคําแนะนําถึงวิธีการ แกไ ขและระงบั เหตเุ บอ้ื งตน รวมทงั้ ขอ มลู ความเปน พษิ ของสารเคมี 25472 เกิดเหตุแอมโมเนียร่ัวภายในโกดังของ องคก ารสะพานปลา เกดิ การรว่ั ไหลของกา ซแอมโมเนยี องคกรสะพานปลา ซึ่งจุดท่ีเกิดเหตุเปน เขตสาทร กทม. ทําใหประชาชนท่ีอยูในบริเวณ หอ งเยน็ ทไ่ี มไ ดใ ชง านเปน ระยะเวลานาน ใกลเคียงมีอาการแสบตา และ กวา 10 ป และกําลังดําเนนิ การปรับปรุง หายใจตดิ ขดั และมผี ไู ดร บั บาดเจบ็ สถานท่ี โดยคนงานทาํ การตดั ทอสง กาซ รุนแรงจากการสูดดมกาซ 1 ราย ทเี่ ปน ทอ เกา เลกิ ใชง านจนเกดิ สนมิ แตย งั มีกาซแอมโมเนียตกคางอยูภายใน เปน เหตใุ หเ กดิ การรว่ั ไหลของกา ซดงั กลา ว ¤ÙÁ‹ Í× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒ»Ù dž Âä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÉÔ

30 ตารางท่ี 1.11 แสดงการเกิดอุบัติภยั จากเคมีวัตถุในประเทศไทย (ตอ) ป พ.ศ. เหตุการณ สถานที่ หมายเหตุ 25472 กาซแอมโมเนียร่ัวไหลออกจากถังกาซ บรษิ ัท น้าํ แขง็ มติ รบํารุง สาํ นกั งานเขตวงั ทองหลาง มคี าํ สง่ั ที่ใชทําความเย็นในกระบวนการผลิต จํากัด ซ.ลาดพรา ว 79 เจาพนักงานทองถิ่นใหบริษัทฯ นาํ้ แขง็ เขตวังทองหลาง หามาตรการควบคุมปองกันมิให กรงุ เทพฯ เ กิ ด ก า ร ร่ั ว ไ ห ล ข อ ง ส า ร เ ค มี โดยถังเก็บสารเคมีตองไดรับการ ตรวจสอบและรับรองจากวิศวกร ควบ คุมอยางถูกตองตามหลัก วชิ าการ 25483 รถพว งเทรเลอร 18 ลอ บรรทกุ กรดอะคริ ถนนเพชรเกษม ผูวาราชการจังหวัดประจวบคีรี ลิกจาก อ.หาดใหญ จะไปสงท่ีนิคม ต.นาหูกวาง ขันธส่ังปดถนนโดยใหรถว่ิงขา อุตสาหกรรมมาบตาพุด จ.ระยอง เกิด จังหวัดประจวบคีรขี ันธ ลองใตวิ่งทางเดียว และกันคนเขา พลกิ ควาํ่ แถวถนนเพชรเกษม ต.นาหกู วาง ใกลโ รงพยาบาล ใกลใ นระยะ200ม.ใชเ วลา6ชวั่ โมง ใกลโรงพยาบาลทับสะแก ทับสะแก จึงยกซากรถบรรทุกออกได 25483 หนนู อ ยวัย 3 ขวบ ตายอนาถหลงั จากถกู บา นวังน้ําเยน็ เสียชีวติ 1 ราย ปลอ ยใหอ ยบู า นเพยี งลาํ พงั ตนื่ ขนึ้ มาจาก ต.นาโบสถ นอนชวงเชาเกิดหิวน้ําจัด เดินไปดื่ม กิ่ง อ.วังเจา จ.ตาก น้ํากรดที่มีสีคลายขวดน้ําเปลาทําใหสาร เคมีกดั อวัยวะเละ ปากไหมเกรยี ม 25482 รถบรรทกุ Acrylic acid ของ หจก. เพชรเกษม กม.365 สารเคมีรั่วไหลจากถัง สงกล่ิน หาดใหญพ งษศ ิริ พลกิ ควํ่า บา นนาหูกวาง เหม็นฉุนและฟุงกระจายไปท่ัว อ.ทับสะแก บริเวณทีเ่ กดิ เหตุ ประจวบคีรขี ันธ โดยบรรทกุ สารมาจาก หาดใหญ สงขลา เพอื่ นาํ ไปสงที่นิคมอุตสาห กรรมมาบตาพดุ ระยอง ¤ÙÁ‹ Í× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ŒÙ †ÇÂä´ŒÃѺÊÒþÉÔ

31 ตารางที่ 1.11 แสดงการเกิดอบุ ัติภัยจากเคมวี ัตถุในประเทศไทย (ตอ) ป พ.ศ. เหตกุ ารณ สถานท่ี หมายเหตุ 25482 รถบรรทกุ กรดซลั ฟรุ กิ เขม ขน ของบรษิ ทั รถบรรทุกกรดซัลฟุริก กรดซัลฟุริกรั่วไหลลงพื้นถนน ทาไทย จาํ กัด เฉ่ยี วชนรถบรรทุกสบิ ลอ เขม ขน ของบรษิ ัท และลาํ รางสาธารณะเปน ระยะทาง ทาไทย จาํ กดั เฉย่ี วชน ประมาณ 200 เมตร รถบรรทุกสิบลอ ท่มี า* 1. หนงั สอื มหันตภยั จากวตั ถุเคมี โดย ภญิ โญ พานชิ พนั ธ และพณิ ทพิ รน่ื วงษา จดั พมิ พ โดย บวท. สวทช. สกว. (ธันวาคม 2544) 2. ขอมลู รวบรวมโดย สุเมธา วเิ ชยี รเพชร ฝา ยตดิ ตามและฟน ฟูกองจัดการสารอันตราย และกากของเสยี กรมควบคุม มลพษิ 3. ขอ มูลรวบรวมโดย รศ. สชุ าตา ชนิ ะจติ ร ผูชว ยผูอาํ นวยการ สาํ นักงานกองทนุ สนับสนนุ การวิจัย จากตารางท่ี 1.11 พบวา การเกิดอุบัติเหตุไมวาจะเกิดจากการร่ัวไหลของสารเคมี หรือเกิดจาก อุบัติเหตุบนทองถนน หรอื จากการระเบดิ ในโรงงาน นั้น เกดิ ไดทุกท่ี ทกุ เวลา ดงั นน้ั การที่แตล ะจงั หวดั จะ รขู อ มลู โรงงาน สารเคมี การขนสง สารเคมีท่ีผา นจงั หวดั ของตนเองจึงเปนเรื่องสําคัญ สําหรบั การเตรยี มยา ตา นพษิ เพอื่ ใหส อดคลอ งกบั ปญ หาการใชส ารเคมใี นแตล ะพน้ื ทรี่ วมทงั้ สามารถบรหิ ารจดั การการใชย าตา น พษิ ไดอ ยางมปี ระสทิ ธิภาพ ไมห มดอายุ หรือสญู เปลาจากการเกบ็ สาํ รอง จากสถติ ขิ องสารแตล ะตวั เชน กา ซ หรอื สารระเหย มกี ารเกบ็ รวบรวมขอ มลู จากสาํ นกั ระบาดวทิ ยา โดยพบวา มสี ถติ ทิ น่ี าสนใจ ดังแผนภมู ิที่ 1.6 แผนภมู ิท่ี 1.6 แสดงอัตราปว ยและอตั ราตาย จาก Gas vapor ¤ÙÁ‹ Í× ¾ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٻŒ †ÇÂä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÉÔ

32 จากแผนภมู ทิ ี่ 1.6พบวา ในป 2543 มียอดผปู วยสูงกวา ปอนื่ ๆ เน่อื งจากมเี หตกุ ารณร่ัวไหลของแกส พิษคร้งั ใหญดว ยกนั 3 ครงั้ คือ  แกส ฟอสจนี (คารบ อนลิ คลอไรด) รวั่ ไหลจากโรงงานผลติ เมด็ พลาสตคิ แหง หนงึ่ ในจงั หวดั ระยอง ในเดือนมีนาคม มีผปู ว ย 739 ราย,   แกส แอมโมเนียร่ัวในโรงงานผลิตอาหารแชแ ข็งแหงหน่งึ ในจังหวดั ตรัง มผี ปู ว ย 79 ราย   เดือนเมษายน มกี ารรายงานผูป วย 33 ราย เหตจุ ากแกส แอมโมเนยี ร่วั ในโรงงานปลากระปอง แหงหนึ่ง ตารางที่ 1.12 จํานวนและอตั ราตอแสนประชากรของผูป วย Gas vapor รายป ป พ.ศ. จํานวนผูปวย อัตราปวยตอ 100,000 คน จํานวนตาย อตั ราตายตอ 100,000 คน 2521 2 0.00 0 0.00 2522 1 0.00 0 0.00 2523 6 0.01 0 0.00 2524 0 0.00 0 0.00 2525 5 0.01 0 0.00 2526 11 0.02 0 0.00 2527 19 0.04 0 0.00 2528 44 0.09 0 0.00 2529 28 0.05 0 0.00 2530 32 0.06 0 0.00 2531 51 0.09 0 0.00 2532 43 0.08 0 0.00 2533 6 0.01 0 0.00 2534 51 0.09 0 0.00 2535 56 0.10 0 0.00 2536 26 0.04 0 0.00 2537 21 0.04 1 0.00 2538 32 0.05 0 0.00 2539 44 0.07 0 0.00 2540 44 0.07 0 0.00 2541 113 0.18 1 0.00 2542 115 0.19 0 0.00 ¤‹ÁÙ ×;ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ»Ç† Âä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÉÔ

33 ตารางท่ี 1.12 จํานวนและอตั ราตอ แสนประชากรของผปู วย Gas vapor รายป (ตอ) ป พ.ศ. จาํ นวนผูปว ย อัตราปวยตอ 100,000 คน จํานวนตาย อตั ราตายตอ 100,000 คน 2543 922 1.49 0 0.00 2544 45 0.07 0 0.00 2545 33 0.05 0 0.00 2546 33 0.05 0 0.00 2547 118 0.19 0 0.00 จากตารางท่ี 1.12 พบวาโรคท่ีเกิดจากแกสสวนใหญ จะมาเปนกลุม และมาจากแหลงเดียวกัน ขอสําคัญในการดูแล คือการลางตัว การเปลี่ยนเส้ือผา และการซักประวัติและสังเกตอาการ อัตราตาย ท่ีเกิดยังไมมากนักจะเห็นวาสถิติของโรคที่เกิดจากสารพิษน้ันมีมาก แตเน่ืองจากระบบการเก็บรวบรวม ขอมูลยังไมสมบูรณ ปจจุบันทางสํานักระบาดวิทยาไดจัดทําแบบฟอรม รง.506/2 ซ่ึงครอบคลุมโรคท่ี เกิดจากสารพษิ ไวด ว ย ดังแนบมาทายบทแลว จากสถิติของตางประเทศ จะพบวา มีความแตกตางจากประเทศไทย เนื่องจากเปนความรวมมือ ในการรายงานเขามาจากแพทย พยาบาล ประชาชน ทําใหไดสถิติท่ีเกิดจากการเปนพิษจากยา เครื่องใช ในครวั เรอื น เปน สวนมาก เชน แผนภูมทิ ่ี 1.7 แสดงสถติ ขิ อง Alaska Poison Control System 2002 ¤ÙÁ‹ Í× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ÙŒ †ÇÂä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÔÉ

34 แผนภูมทิ ่ี 1.8 แสดงสถิติของ Maryland Poison Center ดังน้นั จะพบวา ในตางประเทศ ศูนยพ ิษจะทําการรักษาโรคท่ีเกี่ยวกบั การใชย าผิด การรับประทาน Household product โดยอบุ ตั เิ หตเุ ปน สว นใหญ ซง่ึ มแี นวโนม คลา ยกบั ศนู ยพ ษิ โรงพยาบาลรามาธบิ ดี ดงั นน้ั การจัดยาตา นพิษในศนู ยพ ิษตา งๆ จึงจําเปนท่จี ะตอ งมียาตา นพษิ ใหครบทกุ สวนดว ย ¤Ù‹ÁÍ× ¾ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٌ»†ÇÂä´ŒÃºÑ ÊÒþÉÔ

º··Õè 2 35 ¤ÇÒÁÃŒ·Ù èÇÑ ä»à¡ÂèÕ Ç¡ºÑ âä·èÕà¡Ô´¨Ò¡ÊÒÃà¤ÁÕ ความหมายและความสาํ คัญของโรคที่เกดิ จากสารเคมี ปจจุบันมีสารเคมีที่ใชในอุตสาหกรรมอยูมากมายหลายพันชนิด แตรายละเอียดเก่ียวกับผลของ สารเคมีตอสุขภาพน้ันมีการศึกษาอยางละเอียดเพียงไมกี่ตัวเทาน้ัน คนทํางานจะตองทํางานอยูในสภาพ แวดลอมที่มีสิ่งคุกคามทางสารเคมีอยูตลอดเวลา บางครั้งก็เกิดอันตรายแบบเฉียบพลันเชนมีสารเคมีรั่ว ทาํ ใหไดรบั พิษของสารเคมเี ขา ไปเตม็ ที่ แตสว นใหญแ ลว คนทาํ งานจะไดรบั พษิ สารเคมแี บบเรอื้ รงั มากกวา คือเขาสูรางกายทีละนอยเปนเวลานานๆ ดังน้ันอาการของพิษสารเคมีอาจแสดงออกมาชวงใดก็ได ถาไดรับมากก็แสดงอาการออกมาอยางเฉียบพลันภายในเวลาเปนนาที เปนช่ัวโมงหรือเปนวัน ถาเปนพิษ เรอื้ รงั อาจแสดงอาการออกมาหลงั ทาํ งานเปน เวลานาน บางครง้ั หลงั ออกจากงานไปแลว กเ็ ปน ได การไดร บั พิษสารเคมียังบงถึงการที่เพ่ือนคนทํางานคนอื่นไดรับดวย แตยังไมแสดงอาการออกมา สารเคมีมีผลตอ รา งกายหลายอยางเชน การเกดิ มะเรง็ มีสารเคมีหลายรอยชนิดท่ีสามารถทําใหเกิดโรคมะเร็งในคนและสัตวหลังจากการสัมผัส เปนเวลานาน มีตัวอยางที่รูจักกันดีหลายตัว เชน ฟูมของโลหะแคดเมียม นิเกิ้ล และโครเมียม ทําใหเกิด มะเรง็ ปอดไวนลิ คลอไรดท าํ ใหเ กดิ มะเรง็ ตบั ชนดิ ซารโ คมา (liversarcoma) อารเ ซนกิ ทาํ ใหเ กดิ มะเรง็ ผวิ หนงั และมะเรง็ ปอด เบนซนิ ทาํ ใหเ กดิ มะเรง็ เมด็ เลอื ดขาว (leukemia) สารเคมเี หลา นจี้ ะใชเ วลาหลายปเ พอื่ เหนยี่ ว นําใหเกิดเซลลมะเร็งตัวแรกขึ้น ระยะแฝงนี้อาจใชเวลามากกวา 30 ป เชน ในคนท่ีสัมผัสแอสเบสตอส ซง่ึ ทาํ ใหเ กดิ มะเรง็ เยอ่ื หมุ ปอดชนดิ เมโสเทลิโอมา (mesothelioma) ดงั นนั้ บางครงั้ คนทาํ งานจะมอี าการและ อาการแสดงของโรคมะเร็งภายหลังออกจากงานกไ็ ด พิษตอการเจริญเตบิ โต สารเคมที มี่ พี ษิ ตอ การเจรญิ เตบิ โตคอื สารเคมที ที่ าํ ใหเ กดิ ผลเสยี ตอ เดก็ ทก่ี าํ ลงั เจรญิ เตบิ โต เชน ทาํ ให คลอดออกมาพิการ นํ้าหนักนอย การทํางานของอวัยวะผิดปกติ หรือมีปญหาดานจิตสังคม พฤติกรรมผิด ปกติ ในระหวางการเจริญเติบโต เปนตน การท่ีแมสัมผัสสารเคมีขณะตั้งครรภอาจทําใหถึงแกแทงได การสัมผัสสารปรอทขณะตั้งครรภทําใหลูกคลอดออกมาตัวเล็ก หรือสมองถูกทําลายอยางรุนแรงในเด็ก นอกจากน้ียงั มรี ายงานการทสี่ ามที าํ งานทสี่ มั ผสั กบั ไวนลิ คลอไรดท าํ ใหเ พม่ิ อตั ราการแทง ในภรรยาการสมั ผสั กบั สารพษิ หลงั คลอดกท็ าํ ใหก ารเจรญิ เตบิ โตผดิ ปกติเชน การสมั ผสั กบั บหุ รที่ าํ ใหท ารกตดิ เชอื้ ทางเดนิ หายใจ งา ย หรือ ตายโดยไมทราบสาเหตุ (sudden infant death syndrome) ¤‹ÙÁÍ× ¾ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ»Ç† Âä´ŒÃºÑ ÊÒþÔÉ

36 พษิ ตอระบบสบื พนั ธุ การสัมผัสการสารเคมีจะทําใหเกิดผลขางเคียงในระบบสืบพันธุท้ังผูชายและผูหญิง ซ่ึงอาจ แสดงในรูปแบบของพฤติกรรมทางเพศท่ีเปล่ียนแปลงไป การเปนหมัน การแทงบอยคร้ัง ประจําเดือน มาผิดปกติ สารเคมีที่มีพิษตอระบบสืบพันธุในผูหญิงทําใหเกิดผลหลายอยาง เชน การเปลี่ยนแปลง พฤติกรรมทางเพศ เวลาที่มีประจําเดือนครั้งแรก ประจําเดือนมาไมสม่ําเสมอ เวลาไขตก การมีบุตร และ การไหลของนํ้านม หรือการหมดประจําเดือนอาจเร็วขึ้น การสัมผัสตะกั่วทําใหประจําเดือนมาผิดปกติ และเปนหมนั การสัมผสั คารบอนไดซัลไฟด ปรอท และ โพลีคลอรนิ เนทเตด ไบเพนนิล (polychorinated biphenyls) ทําใหประจําเดือนมาไมสม่ําเสมอ สารพิษท่ีมีผลตอระบบสืบพันธุชายทําใหสเปริมมีรูปราง ผิดปกติ จํานวนลดลง พฤติกรรมทางเพศเปล่ียนแปลง เปนหมัน เชน คารบอนไดซัลไฟดและยาฆาแมลง พวก chlordecone (kipone) เอธิลนี ไดโบรไมด และไดโบรโมคลอโพรเพน พษิ ตอระบบหวั ใจและหลอดเลอื ด คือผลตอหัวใจและระบบไหลเวียนเลือด ระบบเม็ดเลือด ทําใหเกิดโรคความดันโลหิตสูง ผนังหลอดเลือดแข็งตัว (arteriosclerosis) หัวใจเตนผิดจังหวะ และกลามเนื้อหัวใจขาดเลือด สารเคมี เชน ตะกว่ั คารบ อนไดซลั ไฟด อารเ ซนกิ แคดเมยี ม โอโซน และ ไวนลิ คลอไรด เปน สาเหตอุ ยา งหนง่ึ ทที่ าํ ใหเ กดิ โรคหัวใจและหลอดเลือด การสัมผัสกับสารที่มีพิษตอระบบเม็ดเลือดจะทําใหการลําเลียงออกซิเจนของ เมด็ เลอื ดแดงไมด ี รบกวนการทาํ งานของระบบภมู คิ มุ กนั ในเมด็ เลอื ดขาว และทาํ ใหเ กดิ โรคมะเรง็ การสมั ผสั เบนซีนในเวลานานทําใหมีการลดลงของการสรางเม็ดเลือดทุกชนิด และนําไปสูการเปนโรคมะเร็ง เม็ดโลหิตขาว พิษตอระบบตอ มไรท อ ระบบตอ มไรท อ หรอื เรยี กวา ระบบเอน็ โดครนิ (endocrine) เปน ระบบทมี่ กี ารผลติ ฮอรโ มนในทห่ี นง่ึ เชน ตอ มไตส มอง แตจ ะสง ฮอรโ มนนไ้ี ปออกฤทธอ์ิ กี แหง หนงึ่ ทไ่ี กลออกไป เชน ไต โดยผา นทางกระแสเลอื ด ไมม ที อ ลาํ เรยี ง ฮอรโ มนเหลา นจ้ี ะทาํ ใหห นา ทขี่ องรา งกายคงอยไู ดส ารพษิ จะทาํ ใหเ กดิ โรค เชน โรคไทรอยด ฮอรโมนต่ํา (hypothyroidism) เบาหวาน นํ้าตาลในเลือดต่ํา ระบบสืบพันธผิดปกติ และโรคมะเร็ง เชน สารโพลคี ลอรนิ เนทเตดไบเพนนลิ และดดี ที ี มผี ลตอ สตั วป า มกี ารศกึ ษาผลของยาฆา แมลงออรก าโนคลอรนี และไดออกซินวาจะทําใหเ กิดโรคมะเรง็ เตา นม และจํานวนสเปรมิ ในคนลดลง เปนตน ¤‹ÁÙ ×;ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ŒÙ dž Âä´ŒÃѺÊÒþÉÔ

37 พษิ ตอระบบทางเดนิ อาหารและตบั การสมั ผัสกับสารเคมที าํ ใหเ กดิ ผลขางเคียงในระบบทางเดินอาหาร ตับ หรือถงุ น้ําดี ในคนทาํ งาน ที่สุขนิสัยไมดี เชน กินอาหารในท่ีทํางาน ไมลางมือ จะมีการเขาของพิษในทางเดินอาหารหรือในท่ีซ่ึงมี ฝุนเคมมี าก ทาํ ใหล ะลายในน้ําลายและกลืนลงไป การสัมผสั พวกฮาโลจเี นทเตด อโรมาตกิ ไฮโดรคารบ อน รวมทงั้ คลอโรเบนซี นและเฮกซะคลอโรคเบนซนี และโลหะ เชน ตะกว่ั ปรอท สารหนู และแคดเมยี ม ทาํ ให เบื่ออาหาร คลื่นไส อาเจียน เปนตะคริวท่ีทอง และทองเสีย ตับเปนแหลงทําลายของเสีย ดังนั้นจึงสัมผัส สารพิษเปนจํานวนมาก ทําใหเน้ือตับตาย คารบอนเตตระคลอไรดและสารเคมีที่มีโครงสรางใกลเคียง เชน คลอโรฟอรม ทาํ ใหต บั แขง็ มะเรง็ ตบั นอกจากนมี้ รี ายงานวา การสมั ผสั กบั สารหนู ทองแดง และ ไวนลิ คลอไรด ทําใหเ กดิ มะเรง็ ตับ พษิ ตอระบบภูมคิ ุมกัน การเปล่ยี นแปลงระบบภูมคิ มุ กันทาํ ใหอุบตั ิการณข องการติดเชือ้ และเปนมะเรง็ มากข้นึ การสัมผสั แอสเบสตอส เบนซีน และ ฮาโลจีเนทเตด อโรมาติก ไฮโดรคารบอน เชน โพลีโบรมเิ นทเตด ไบเพนนลิ โพลคี ลอรนิ เนทเตด ไบเพนนิล และ ไดออกซิน อาจมฤี ทธกิ์ ดภมู คิ ุมกนั ในคน นอกจากน้สี ารพิษยังทําให เกิดโรคของภูมิคุมกันในคนซึ่งเกิดจากระบบภูมิคุมกันของคนเกิดการสับสนไปทําลายเซลลเน้ือเยื่อของ ตนเองแทนทจี่ ะทาํ ลายสง่ิ แปลกปลอมเนอ่ื งจากแยกไมอ อก เชน ยาฆา แมลงไดเอลดรนิ ทาํ ใหเ กดิ การทาํ ลาย เม็ดเลอื ดแดงโดยภมู คิ ุม กนั ทาํ ใหม อี าการซีดจากเม็ดเลือดแดงแตก นอกจากน้ีสารกอ ภูมแิ พย ังถือเปน สารท่ี กระตนุ ระบบภูมคิ ุม กนั ทําใหเกดิ ภูมแิ พ (allergy) หรือภมู ิไวเกิน (hypersensitivity) หมายถงึ การทร่ี า งกาย ไวตอสารกระตนุ มากผิดปกติ สารเคมี เชนโทลอู ีน ไดไอโซซัยยาเนท และโลหะเชนนิเก้ิล และเบอริลเลยี ม เปน สารกอภมู ิแพท ีส่ ําคัญ พษิ ตอไต การสัมผสั สารเคมีทําใหเกิดพษิ ตอไต ทอไต กระเพาะปส สาวะ เนอ่ื งจากเปน ตัวกรองสารอันตราย ออกจากกระแสเลอื ดเพอื่ ขบั ถา ยออกจากรา งกาย สารเคมที ม่ี พี ษิ ตอ ไตมมี ากมาย เชน คารบ อนเตตระคลอไรด ไตรคลอโรเอธลิ นี และ โลหะหนกั แคดเมยี มและตะกว่ั ซง่ึ มฤี ทธอ์ิ นั ตรายตอ ไตทง้ั แบบเฉยี บพลนั และเรอื้ รงั ซึง่ นาํ ไปสูโรคไตวายเร้อื รังในระยะสุดทาย ¤Á‹Ù Í× ¾ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ŒÙ †ÇÂä´ŒÃºÑ ÊÒþÔÉ

38 พิษตอ กลามเนอ้ื และกระดูก มผี ลตอ กลามเน้ือ กระดกู และขอ เชนความผิดปกตขิ องกระดกู ไดแก ขออกั เสบ ฟลโู อโรซสิ และ osteomalacia เปนโรคท่ีพบไดบอย ขออักเสบรูมาตอยดเปนโรคเกี่ยวกับภูมิคุมกันท่ีมีขออักเสบ และปวด ซ่ึงเรื้อรังและเปนมากขึ้นเร่ือย ทําใหขอพิการและเสีย พบไดมากขึ้นในคนทํางานที่สัมผัสซิลิกาและฝุน ถานหิน การสัมผัสฟลูออไรดทําใหกระดูกผิดปกติ (ฟลูโอโรซิส) ซึ่งมีฟลูโอไรดไปแทนท่ีแคลเซียม ในกระดูก การสัมผัสกับแคดเมียมทําใหเกิด osteomalacia ซึ่งมีอาการปวด และกระดูกจะไมแข็งและ บดิ โคงได พิษตอ ระบบประสาท ฤทธ์ิตอระบบประสาทสวนกลางเชนสมองทําใหมีอาการสมองอักเสบ สับสน ออนแรง กระวนกระวาย บุคลิกภาพเปลี่ยนแปลง เปนโรคของระบบประสาทการเคลื่อนไหว เชน ในคนที่สัมผัส ปรอทอนิ ทรยี  (เมธลิ เมอรควิ รี)่ ตะกัว่ ตัวทาํ ละลายหลายชนิด เปน ตน ฤทธต์ิ อระบบประสาทสว นปลายที่ นําคําสั่งจากสมองไปสั่งใหแขนขาเคล่ือนไหวหรือรับความรูสึกจากแขนขา จะทําใหมีอาการชาหรือ ไมมีแรง เชนในคนท่ีสัมผัสกับตัวทําละลายอินทรีย คารบอนไดซัลไฟด เอ็นเฮกเซน และ ไตรคลอ โรเอทธลิ นี เปนตน พิษตอ ระบบหายใจ มีพิษตั้งแตจ มูก คอ หลอดลมใหญ หลอดลมขนาดกลาง และเล็ก ถุงลม จนถึงปอดทัง้ หมด พิษตอ ระบบหายใจทําใหเกิดอาการท้ังแบบเฉียบพลันและเรื้อรัง เชน คัดจมูก หลอดลมอักเสบ ปอดบวมน้ํา ถงุ ลมโปงพอง มะเรง็ ปอด การสัมผัสสาร asphyxiant ทําใหถึงแกก รรมได การสมั ผัสสารพิษเปน เวลานาน ทําใหโครงสรางของปอดเสียไป เชน โรคปอดเปนพังผืด จากนิวปโมโคนิโอซิส อลูมิเนียม เบอริลเลียม โรคถุงลมโปงพองจากอลูมิเนียม แคดเมียมออกไซด โอโซนและไนโตรเจนออกไซด และโรคมะเร็งปอด จากแอสเบสตอส สารหนู และนเิ กล้ิ เปน ตน สง่ิ ทส่ี าํ คญั ทท่ี าํ ใหพ ษิ จากสารเคมตี อ ทางเดนิ หายใจเปน มากขน้ึ คือการสบู บหุ ร่ี พิษตอ ผิวหนงั หรืออวยั วะรบั สมั ผัส การรบั กลนิ่ จะเสยี ไปโดยการสมั ผสั แคดเมยี มหรอื นเิ กล้ิ การไดย นิ เสยี จากการสมั ผสั กบั ตะกว่ั อาการ ระคายเคืองตาจากการสัมผัสแอมโมเนีย คลอรีน และฟอรมัลดีไฮด นอกจากนี้การสัมผัสจะทําใหเกิด โรคผวิ หนังอักเสบ เกิดสวิ ชนดิ chloracne ซ่งึ เกดิ ในหลังหู ขา งแกม (ในท่ีซึง่ สิวธรรมดาไมข ้นึ ) เมือ่ สมั ผัส กับสารประกอบ ฮาโลจีเนทเตด อโรมาติก เชน โพลคี ลอริเนทเตด ไดเบนโซ ฟูแรน และไดออกซิน ¤ÁÙ‹ Í× ¾ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٻŒ dž Âä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÉÔ

39 ปจ จัยที่เปน สาเหตขุ องโรคพษิ เคมี ปจ จยั ทเ่ี ปน สาเหตุของโรคสามารถแยกเปนปจจัยดานตนเหตุ และปจจัยดานตัวบุคคล 1. ปจจัยดา นตน เหตุ ไดแก สารเคมีท่ีใช ปจจุบันมีการแบงสารเคมีเปนหลายประเภทซึ่งแบงตาม Economic and Social council ของ องคก ารสหประชาชาติ ป 2499ไดแก ประเภท1วตั ถรุ ะเบดิ (Explosives)เปน วตั ถทุ ร่ี ะเบดิ ลกุ ตดิ ไฟไดเมอื่ ไดร บั ความรอ นประกายไฟ เปลวไฟหรอื เมอื่ ไดร บั การกระทบกระเทอื น การเสยี ดสี หรอื ถกู กระทาํ ดว ยการจดุ ระเบดิ แบง เปน 6 ประเภทยอ ย ตามลกั ษณะ และความเรว็ ของการระเบดิ ดงั น้ี ประเภทยอ ย 1.1 หมายถงึ สารหรือส่งิ ของท่เี กดิ ระเบิดไดในทุกสวนโดยระเบดิ รุนแรงฉบั พลนั ประเภทยอ ย 1.2 หมายถึง สารหรอื ส่ิงของท่อี าจกอ อันตราย โดยการกระจายของสะเกด็ ระเบดิ แตไมเกดิ การระเบิดตมู ท้ังหมดในทุกสว นอยางรวดเร็วฉบั พลนั ประเภทยอย 1.3 หมายถึง วัตถุทีม่ ีความเส่ียงในการเกดิ เพลิงไหมแ ละมอี ันตรายจากการระเบดิ บา งเลก็ นอ ยหรอื มอี นั ตรายจากการกระจายของสะเกด็ ระเบดิ บา งเลก็ นอ ยอยา งใดอยา งหนง่ึ หรอื ทง้ั สองอยา ง โดยไมเ กดิ ระเบิดท้งั หมดอยางรวดเร็วฉบั พลนั ประเภทยอย 1.4 หมายถึง วัตถุท่ีไมอันตรายมากนักในการติดไฟหรือกระทบกระแทกแตจะมี ผลตอภาชนะบรรจเุ ปนสว นใหญ ประเภทยอย 1.5 หมายถึง สารทีไ่ มม คี วามไวในการระเบดิ โอกาสจุดระเบดิ มนี อ ยหากระเบดิ จะเกดิ ความเสียหายแบบหมดทุกสว น ประเภทยอย 1.6 เปนส่ิงของท่ีไมมีความไวตอการระเบิดเลยและไมมีอันตรายแบบการระเบิด ทกุ สว น ประเภท 2 กาซ หมายถงึ สารท่ีมคี วามดนั ไอมากกวา 300 kPa ที่อณุ หภูมิ 50oC เปนวัตถอุ ัดใน สถานะกา ซภายใตค วามดนั แบง ไดเ ปน 3 ประเภทยอย คอื ประเภทยอย 2.1 กาซเหลวอัดภายใตความดัน ซึ่งอาจเปนกาซไวไฟท้ังหลายซ่ึงอาจเกิดระเบิด และอคั คภี ยั การสลายตวั ของกา ซใหกา ซพษิ หรอื เมอ่ื รว่ั ไหลติดไฟแลว ใหก า ซพษิ เชน อะเซทลิ ิน โบรโม ไตรฟลอู อโรเอธลิ นี บวิ ทา-ไดอีนอีเทน เอธลิ นี ไฮโดรเจน และมเี ทน เปนตน ประเภทยอย 2.2 เปนกาซไมมีพิษและไมไวไฟ อาจระเบิดไดหากเกิดรั่วไหลออกมาจะทําให หายใจไมออก เพราะกาซออกซิเจนในอากาศเจือจางลงหรือกาซที่มีสมบัติเปนตัวออกซิไดซ ซ่ึงเม่ือสัมผัส กบั ออกซเิ จนแลว เกดิ เผาไหมห รอื ชว ยใหเ กดิ เผาไหมไ ด เชน อารก อน ไนโตรเจน ฮเี ลยี มคารบ อนไดออกไซด คลอโรไดฟลูออโรมีเทน ¤ÁÙ‹ ×;ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٻŒ †ÇÂä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÔÉ

40 ประเภทยอ ย 2.3 เปน กา ซมพี ษิ ระเบดิ ไดแ ละใหก า ซพษิ หากเผาไหมอ าจใหก า ซพษิ ชนดิ อน่ื อกี ได เชน คลอรนี โบรอนไตรฟลอู อไรด ประเภท 3 ของเหลวไวไฟ เปน ของเหลวหรอื ของเหลวผสมทใ่ี หไ อระเหยทไี่ วไฟ สามารถตดิ ไฟ ไดโดยมีจุดวาบไฟ (flash point) ท่ีอุณหภูมิตํ่ากวา 60.5 oC สวนใหญอยูในรูปของสี ทินเนอรแลกเกอร นา้ํ มนั วานิช และตวั ทาํ ละลายตา ง ๆ แบงออกเปน 3 ประเภทยอ ยดงั น้ี ประเภทยอย 3.1 จําพวกที่มจี ดุ วาบไฟตาํ่ กวา -18oC ประเภทยอย 3.2 จําพวกท่มี จี ุดวาบไฟสงู ปานกลาง (-18 oC ถงึ 23 oC) ประเภทยอ ย 3.3 จาํ พวกทมี่ จี ุดวาบไฟสูงกวา 23 oC ถงึ 60.5 oC ประเภท 4 ของแขง็ ไวไฟ หรือวัตถทุ ่อี าจลุกไหมไ ดเ องหรือวตั ถุทส่ี มั ผสั กับนาํ้ แลวใหก าซไวไฟ แบงเปน 3 ประเภทยอ ยดังน้ี ประเภทยอ ย 4.1 ของแขง็ ไวไฟ หมายถงึ ของแขง็ ทอี่ าจลกุ ไหมไ ดง า ยระหวา งขนสง อนั เนอ่ื งมา จากการเสียดสขี องสารหรอื เสียดสกี ับสารขางเคยี ง เชน ผงกํามะถนั ฟอสฟอรัสไตรซัลไฟด ประเภทยอ ย4.2สารทม่ี คี วามเสยี่ งตอ การลกุ ไหมเ องไดหมายถงึ สารทอี่ าจรอ นขนึ้ มาแลว ลกุ ไหม ไดเ อง ในระหวา งขนสง หรอื สารทสี่ มั ผสั กบั อากาศแลว ทาํ ใหอ ณุ หภมู สิ งู ขน้ึ จนตดิ ไฟได เชน ฟอสฟอรสั ขาว ประเภทยอย 4.3 สารที่ไวไฟเมือ่ สัมผสั กบั นํา้ หรอื ใหก า ซที่ไวไฟในปรมิ าณทเี่ ปน อนั ตรายได เชน โลหะโซเดยี ม โพแทสเซียม และแคลเซยี มคารไบด ประเภท 5 สารออกซไิ ดซ และออรแ กนกิ เปอรอ อกไซด ประเภทนแ้ี บง ออกไดเ ปน 2 ประเภทยอ ย ประเภทยอย 5.1 สารออกซิไดซสวนใหญเ ปน สารที่ตวั เองไมต ดิ ไฟแตชว ยใหไฟติดไดโดยการ ปลอ ยออกซิเจนออกมา เชน อะลมู ิเนียมไนเตรทแอมโมเนยี มไนเตรท โพแทสเซยี มคลอเรท เปนตน ประเภทยอย 5.2 สารออรแกนิกเปอรออกไซด เปนสารไมเสถียรเมื่อถูกความรอนจะเกิดการ สลายตัวทร่ี ุนแรง ความรุนแรงจะมากขน้ึ เรื่อย ๆจนอาจเกิดระเบิดได ประเภท 6 วตั ถมุ ีพิษและแพรเ ชื้อ ไดป ระเภทนี้แบงออกเปน 2 ประเภท ประเภทยอ ย 6.1 วตั ถมุ ีพษิ หมายถงึ สารพิษที่เปน อนั ตรายถงึ ชวี ิต หรือเปนอันตรายตอสขุ ภาพ เชน อารเซนกิ ไตรออกไซด แบเรียมไซยาไนด ไดคลอโรมเี ทน เปนตน ประเภทยอ ย 6.2 วตั ถแุ พรเ ชอื้ ได หมายถงึ วตั ถทุ มี่ สี ว นประกอบของเชอ้ื โรคหรอื สงิ่ ทท่ี าํ ใหเ กดิ โรคแบคทเี รีย พยาธิ เช้ือรา ฯลฯ ประเภท 7 วตั ถกุ มั มนั ตรงั สี เปน วตั ถทุ สี่ ลายตวั ใหก มั มนั ตภาพรงั สอี อกมาเกนิ 0.002 ไมโครครู ี ตอ น้าํ หนกั สาร 1 กรมั ประเภท 8 สารกัดกรอน เปนสารท่ีมีสมบัติกัดกรอน ทําลายเนื้อเยื่อหรือทําใหระคายเคืองตอ ระบบทางเดินหายใจหรือตอนัยนตา เชน กรดซัลฟวริก กรดไนตริก กรดไฮโดรคลอริก กรดฟอสฟอริก โซเดยี ม ไฮดรอกไซด เปนตน ¤Á‹Ù Í× ¾ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٌ»†ÇÂä´ŒÃºÑ ÊÒþÔÉ

41 ประเภท 9 วตั ถุอนั ตรายอืน่ ท่อี ยนู อกเหนอื ท้งั 8 ประเภท ดังกลาว เชน แอสเบสตอส สงั กะสี ไฮโดรซลั ไฟด พีซบี ี (PCBs) เปนตน ตอ งทราบพษิ วทิ ยาของสารเคมีทราบทางเขา ของสารเคมซี งึ่ สว นใหญเ ขา สรู า งกายในการทาํ งาน สารเคมีจะเขาสูรางกายได 3 ทาง คือ ทางระบบหายใจ ทางการกิน และทางผิวหนัง ซึ่งสวนมากจะเขาสู รา งกายทางระบบทางเดนิ หายใจ การหายใจเรว็ จะทาํ ใหม กี ารหายใจเอาสารเคมเี ขา ไปมากขนึ้ เชน ในสถานท่ี ทาํ งานทร่ี อ น หรอื ไปออกกาํ ลงั กายแลว เขา มาทาํ งาน ทางผวิ หนงั นนั้ มสี ารเคมบี างตวั ทส่ี ามารถดดู ซมึ ไดท าง ผิวหนังปกติ แตสวนใหญจะถูกดูดซึมผานผิวหนังท่ีเปนแผล ในทางการกินน้ันจะเขาสูรางกายโดยการกิน โดยตรง หรือ การทห่ี ายใจเอาสารเคมีเปนจํานวนมากแลวมกี ารละลาย หรอื มีฝุน ละลายในนา้ํ ลายแลวกลนื ลงไป สารเคมสี ว นใหญจ ะถกู ทาํ ลายทต่ี บั และขบั ออกทางไต มบี างสว นขบั ออกทางทางเดนิ หายใจ สารเคมี เมื่อเขาสูรางกายแลวจะเปลี่ยนเปนสารอ่ืนๆ ตามแตการแตกตัวหรือการถูกออกซิเดชั่นภายในรางกาย บางครั้งกลายเปนสารอื่นท่ีมีพิษยิ่งกวา การที่เรารูทางเขาของสารเคมีทําใหเราสามารถปรับสภาพแวดลอม ในการทาํ งาน ใชเ ครอื่ งปอ งกันอนั ตรายสวนบคุ คลอยา งถกู ตอง การท่ีเราทราบเมตาโบลิซ่ึมของมนั ทาํ ให ทราบพษิ ตอ รา งกายและการตรวจหาผลตอ รา งกายของสารเคมี และการทเ่ี รารเู สน ทางขบั ถา ยสารเคมที าํ ให เราสามารถหาปริมาณสารเคมีในเลือดหรือปส สาวะเพอื่ ยืนยัน วามีสารเคมีอยจู ริง นอกจากนี้ยังมีปจจัยที่สําคัญคือภาวะการไวตอสารเคมี (chemical hypersensitivity) เชน กลุม อาการทีเ่ กิดจากไตรคลอโรเอทธลิ นี ทาํ ใหม ผี ่นื ข้นึ ทีต่ วั คลา ยคนแพยา มีไข มีตับอกั เสบรนุ แรง เกดิ ใน คนทํางานที่ทํางานสมั ผสั สารตัวน้ีในเวลาไมนาน เปนตน การตอสารเคมี ไมสามารถทาํ นายได การปองกนั ไมใ หเกิดดที ส่ี ดุ ¤‹ÙÁ×;ÉÔ Ç·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٌ»†ÇÂä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÔÉ

º42 ··èÕ 3 ÍÒ¡Òâͧ¼ŒÙ»Ç† Âä´ÃŒ ѺÊÒþÉÔ Toxidrome áÅСÒÃÃÑ¡ÉÒ 1. อาการและอาการแสดงเฉพาะอยา งของสารพิษทส่ี ามารถตรวจพบเทา ทีม่ ี Toxidrome คือกลุมอาการที่เปนลักษณะเฉพาะของสารพิษ มีกลุมอาการ toxidrome ของสารพิษ เปนจํานวนมาก ดงั รายการตอไปนี้ แสดงกลุมอาการ Toxidrome สาเหตุ และการรกั ษา กลมุ อาการ Anticholinergic มกี ลมุ อาการดังตอไปนี้ ไดแก   รูมานตาขยาย   อาการตาลาย   มไี ข   ผิวหนังแหง   หนาแดง   ลําไสห ยุดเคลื่อนไหว   ปส สาวะไมอ อก   หวั ใจเตนเร็ว   โรคจติ เภท   ไมร ูสึกตัว   ชกั   กลา มเนือ้ กระตุกชนิด Myoclonus สาเหตุเกดิ จากยาหรือสารพิษ ไดแก   Antihistamines   Atropine ¤‹ÙÁ×;ÔÉÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ŒÙ dž Âä´ÃŒ ºÑ ÊÒþÉÔ

43   Baclofen   Benztropine   Tricyclic antidepressants   Phenothiazines   Propantheline   Scopolamine การรกั ษา ใช Physostigmine (เฉพาะในกรณีเรงดวนตอชีวิต ไมใชในกรณี cyclic antidepressants) วิธีใช ใหด ใู นบทยาตานพษิ กลมุ อาการพษิ Cholinergic มีกลมุ อาการรวมเรียกวา SLUDGE syndrome ไดแ ก   นาํ้ ลายไหลมาก (Salivation)   นาํ้ ตาไหล (Lacrimation)   ปส สาวะราด (Urinalysis)   ทอ งเสยี (Defecation)   ตะคริวท่ที อ ง (Gastric cramp)   อาเจยี น (Emesis)   หายใจเสยี งดงั ว๊ดี   Diaphoresis   มีเสมหะมาก   หัวใจเตนชา   รูมานตาหด สาเหตเุ กดิ จากยาหรอื สารพิษ ไดแก   Carbamate   Organophosphate   Physostigmine   Pilocarpine ¤ÙÁ‹ ×;ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒ»Ù dž Âä´ÃŒ ѺÊÒþÔÉ

44 การรักษา ใช Atropine และ/หรอื Pralidoxime for organophosphates โดยรายละเอยี ดใหดใู นบทยาตา นพษิ กลุมอาการพษิ เกย่ี วกับระบบประสาทอตั โนมตั ิ พิษกระตนุ -Adrenergic receptor มีอาการไดแ ก   หวั ใจเตนเรว็   ความดันโลหิตตํา่   มือส่นั (tremor) สาเหตุเกดิ จากยาหรอื สารพษิ ไดแ ก   Albeterol   Caffeine   Terbutaline   Theophylline การรกั ษา   - Blockade (ระวงั ในคนทเี่ ปน หอบหืด)   Potassium replacement พิษกระตนุ alpha-Adrenergicreceptor มีอาการไดแ ก   ความดนั โลหิตสงู   หวั ใจเตนชา   รูมานตาขยาย สาเหตุเกิดจากยาหรอื สารพษิ ไดแ ก   Pheylephrine   Phenylpropanolamine การรักษา รกั ษาความดันโลหติ สูงดว ย phentolamine หรอื nitroprusside หามใชยา beta blocker ตวั เดียว ¤‹ÁÙ ×;ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٌ»†ÇÂä´ŒÃºÑ ÊÒþÉÔ

45 พษิ กระตุน and-alpha Adrenergicreceptor มอี าการไดแก   ความดันโลหิตสูง   หัวใจเตนเรว็   รมู านตาขยาย   Diaphoresis   ปากแหง คอแหง สาเหตุเกดิ จากยาหรือสารพิษ ไดแ ก   Amphetamines   Cocaine   Ephedrine   Phencyclidine   Pseudoephedrine การรกั ษา ใชย ากลมุ Benzodiazepines กลมุ อาการพิษท่มี อี าการ Sedative/Hypnotic มอี าการไดแก   ซึม หรอื หมดสติ   สบั สน   พดู สับสนไมเปน คาํ   หยุดหายใจ สาเหตุเกิดจากยาหรอื สารพษิ ไดแ ก   ยากันชัก (Anticonvulsants)   ยารักษาโรคจติ เภท (Antipsychotics)   Barbiturates   Benzodiazepines   Ethanol ¤‹ÙÁÍ× ¾ÉÔ ÇÔ·ÂÒ (ÊÒÃà¤Á)Õ á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ»†ÇÂä´ŒÃѺÊÒþÔÉ

46   Meprobamate   Opiates การรกั ษา   Naloxone   Flumazenil   Urinary alkalinization for phenobarbital กลมุ อาการพษิ ทีม่ อี าการ Hallucinogen มีอาการ ไดแ ก   เหน็ ภาพหลอน   จิตเภท   ต่นื ตระหนก   ไข   รูมา นตาขยาย   มอี ณุ หภูมกิ ายสงู   Synesthesia สาเหตเุ กดิ จากยาหรือสารพิษ ไดแ ก   Amphetamines   Cannabinoids   Cocaine   Lysergic acid diethylamide   Phencyclidine การรกั ษา Benzodiazepines ¤‹ÙÁÍ× ¾ÔÉÇ·Ô ÂÒ (ÊÒÃà¤ÁÕ) á¹Ç·Ò§¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ŒÙ †ÇÂä´ŒÃºÑ ÊÒþÉÔ