ชาวสวนทุเรียน

190 “ภมู ปิ ญั ญาชาวสวนทเุ รยี นจงั หวดั นนทบรุ ”ี ในกลมุ่ ทท่ี าํ สวนทุเรยี นดว้ ยกนั กใ็ หก้ ารยอมรบั ในเรอ่ื งน้ี ทางกลุ่มทม่ี าดูงานจากต่างประเทศกใ็ ห้ การยอมรบั ทําหนังสอื มาใหย้ ายว่าเป็นเกษตรกรท่โี ดดเด่นมาก ยายมคี วามภูมใิ จในเร่อื งน้ีมาก เพราะยายเองจบการศกึ ษาแค่ ป.4 ยงั ไมอ่ ยากจะจบเลย แลว้ ยายมาทําสวนทุเรยี นและไดม้ สี ่วน อนุรกั ษท์ เุ รยี นนนทไ์ ว้ แคน่ ้ยี ายกภ็ มู ใิ จมาก ยายอยากใหท้ ุเรยี นนนทเ์ ป็นมรดกโลกว่ามที ุเรยี นท่ี อร่อยทส่ี ุดในโลก ทุเรยี นจากสวนของยายไปขาย หรอื ส่งไปทไ่ี หนกม็ คี นยอมรบั เดยี๋ วน้ียายยง่ิ ภมู ใิ จหนกั เขา้ ไปใหญ่อกี เน่ืองจากสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ท่านทรง พระราชทานต้นทุเรยี นมาใหก้ บั มอื ของยายเอง ยายมคี วามภูมใิ จในเรอ่ื งน้ีมากๆ เพราะฉะนัน้ ยายจงึ ภาวนาใหต้ วั ยายเองมแี รงบนั ดาลใจใหย้ ายหายจากอาการปว่ ยไวๆ ยายจะไดป้ ลกู ทุเรยี น ต่อไป ตน้ ทเุ รยี นทไ่ี ดร้ บั พระราชทานมาช่อื พนั ธุว์ ่า “กบทองเพง็ ” ยายกไ็ ม่รวู้ ่าพนั ธุน์ ้ีมาจากไหน ไมเ่ คยไดย้ นิ ชอ่ื เหมอื นกนั น่าจะเป็นช่อื ทถ่ี ูกตงั้ ขน้ึ มาใหม่ แต่ดจู ากลกั ษณะใบแลว้ คลา้ ยกบั พนั ธุ์ เม็ดในยายปรางค์ ทางจงั หวดั เขาจดั ให้ยายเข้าไปรบั พระราชทานต้นทุเรยี นเป็นคนแรกใน บรรดาของชาวสวนทงั้ หมด ตงั้ แต่ตน้ ทุเรยี นน้ีมาอย่กู บั ยายตงั้ แต่วนั ท่ี 8 ส.ค. 55 แตกยอดไป แลว้ 3 รอบ แสดงว่าดวงของตน้ ทุเรยี นจะถกู กนั กบั ยาย เพราะกว่าทุเรยี นจะแตกยอดไดน้ นั้ เป็น สงิ่ ทย่ี ากมาก 3 เดอื นถงึ จะแตกครงั้ หน่งึ น่ียายนับดู 5 เดอื นแลว้ แตกยอดไป 3 รอบ แลว้ ยงั อยู่ ในกระถางอยนู่ ะตอนน้ยี งั ไมไ่ ดล้ งดนิ ทส่ี วน ยายตอ้ งไปปลกู เองกบั มอื ตอ้ งประคบประหงมอยา่ ง ดี ปล่อยให้ลูกน้องทําไม่ได้ ปลูกต้นไม้บางทีก็ข้นึ อยู่กับท่ีมอื เราด้วยนะ แต่ท่วี งั ท่านก็เคย พระราชทานใหย้ ายเขา้ ไปปลูกทุเรยี นใหต้ งั้ แต่ปี 2518 แล้ว พอเกดิ น้ําท่วมขน้ึ ก็ตาย แล้วปีท่ี แลว้ ใหย้ ายเขา้ ไปปลูกอกี เอาพนั ธุท์ ุเรยี นช่อื พนั ธุ์ไอ้เงาะ อเี งาะ เจา้ เงาะ แล้วแต่เราจะเรยี กนะ ของยายไปปลกู แลว้ มาตายเมอ่ื น้ําท่วมทผ่ี ่านมาอกี ตอนแรกยายกไ็ มร่ วู้ า่ ทเุ รยี นพนั ธุน์ ้เี ป็น อยา่ งไรเพราะตน้ อยตู่ ดิ กบั บา้ น (หา้ งสวน(ในสวน พอลูกโตยายเคยสงั เกตว่าหนู กระรอก ชอบ มากินหมดทุกครงั้ ทางศูนย์วจิ ยั ของ ม.มหดิ ล เขาก็เอาไปวิจยั เขาก็บอกว่าป้าไหวเน้ือมนั เหมอื นก้านยาวนะ เราก็ว่าเออมนิ ่าล่ะหนูกบั กระรอกมนั ถึงมากินหมด เพราะมนั อร่อยเน้ือ ละเอยี ดน่เี อง ยายกม็ คี วามภูมใิ จในความเป็นชาวสวนทเุ รยี นนนทอ์ ย่างทย่ี ายพดู อธบิ ายมาน่แี หละ

191 “ภูมปิ ญั ญาชาวสวนทุเรยี นจงั หวดั นนทบรุ ”ี ภมู ิปัญญาชาวสวนทเุ รยี นในอาเภอต่างๆของจงั หวดั นนทบรุ ี นอกจากภูมิปญั ญาท่ีเป็นชาวสวนทุเรียนจงั หวัดนนทบุรีท่ีผู้วิจยั ได้ไปทําการ สมั ภาษณ์มา ยงั มชี าวสวนทุเรยี นท่ีเป็นภูมปิ ญั ญา ผู้รู้ท่สี ามารถให้ข้อมูลได้จากแหล่งและ สถานทต่ี ่างๆไดด้ งั ต่อไปน้ี อาเภอเมอื ง คุณวภิ า นลิ เขยี ว 12 หมู่ 8 ตําบลบางกรา่ ง อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั นนทบรุ ี คณุ ลาํ เจยี ก วชั รวงค์ 31/1 หมู่ 6 ตําบลไทรมา้ อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั นนทบุรี คณุ เบญจวรรณ ออไอสญู 2/2 หมู่ 6 ตําบลบางรกั น้อย อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั นนทบุรี คุณแสวง นาคนาค 48/2 หมู่ 1 ตําบลบางรกั น้อย อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั นนทบุรี คุณอําพร ขาํ เมอื ง 25 หมู่ 6 ตําบลบางกรา่ ง อําเภอเมอื ง จงั หวดั นนทบรุ ี อาเภอบางกรวย คุณเฉลยี ว เลก็ ประพนั ธุ์ 2/1 หมู่ 1 ตําบลวดั ชลอ อําเภอบางกรวย จงั หวดั นนทบรุ ี คุณมนตรี แยม้ ทรพั ย์ 27/1 หมู่ 2 ตาํ บลบางขนุน อาํ เภอบางกรวย จงั หวดั นนทบุรี คุณบุญเลศิ ดเี หลอื 15 หมู่ 3 ตําบลบางสที อง อาํ เภอบางกรวย จงั หวดั นนทบรุ ี คุณประมวล ฉ่ําเอย่ี ม 40 หมู่ 2 ตําบลบางสที อง อําเภอบางกรวย จงั หวดั นนทบุรี อาเภอบางใหญ่ คุณมานะ ทมิ กลน่ิ 12/9 หมู่ 1 ตาํ บลเสาธงหนิ อําเภอบางใหญ่ จงั หวดั นนทบุรี

192 “ภูมปิ ญั ญาชาวสวนทุเรยี นจงั หวดั นนทบุร”ี คุณเฉลมิ พง่ึ สาระ 9/4 หมู่ 6 ตาํ บลบางเลน อําเภอบางใหญ่ จงั หวดั นนทบรุ ี คุณอุไร พรกนั 31 หมู่ 1 ตําบลบางมว่ ง อาํ เภอบางใหญ่ จงั หวดั นนทบรุ ี อาเภอปากเกรด็ คุณทรวง เกตุกราย 52 หมู่ 5 ตาํ บลบางตะไนย อาํ เภอปากเกรด็ จงั หวดั นนทบุรี คณุ เชา้ ดาํ ขลบั 7/1 หมู่ 4 ตาํ บลเกาะเกรด็ อาํ เภอปากเกรด็ จงั หวดั นนทบรุ ี คุณสมชนั้ แจม่ ศริ ิ 53 หมู่ 6 ตําบลคลองพระอุดม อาํ เภอปากเกรด็ จงั หวดั นนทบุรี คุณสุรยี พ์ ร สจุ รติ 54/3 หมู่ 7 ตําบลท่าอฐิ อาํ เภอปากเกรด็ จงั หวดั นนทบุรี อาเภอบางบวั ทอง คณุ สมนึก ทมิ คาํ 2/3 หมู่ 3 ตําบลบางรกั ใหญ่ อาํ เภอบางบวั ทอง จงั หวดั นนทบรุ ี

193 “ภมู ปิ ญั ญาชาวสวนทุเรยี นจงั หวดั นนทบรุ ”ี คาศพั ทเ์ ฉพาะที่ชาวสวนเรียกใช้เก่ียวกบั ทเุ รยี น ปนู แรก ปนู หลงั หรือ ปนู หน่ึง ปนู สอง คอื การใชเ้ รยี กรนุ่ ของการสุกหรอื การแก่ของทุเรยี น ก่อนและหลงั ในการเกบ็ เกย่ี ว ล้างต้น หรือ ล้างหนาม คอื การตดั ทุเรยี นในหน้าฤดกู าลเกบ็ เกย่ี วจนหมดทงั้ สวน ลากระโดง หรือลาปะโดง เป็นรอ่ งน้ําจากคลองใหญ่เขา้ มาคลองย่อย เรยี กว่าลํากะโดงคลอง ยอ่ ย ศรเป็น คอื ทุเรยี นทโ่ี ตจนสามารถออกดอกได้ ในระยะเวลา 5-6 ปี เช่น ทุเรยี นกระดมุ ลวง ทุเรียนทวาย คอื ทเุ รยี นนอกฤดู เต่าเผา หรอื ทุเรยี นแกน คอื ทเุ รยี นทเ่ี จอกบั อากาศรอ้ นแลง้ ตอนช่วงออกลกู ไม่ถงึ น้ําหรอื ขาด น้ํา จะมลี กั ษณะเป็นสดี าํ หลงั พทู ุเรยี น หรอื จะมสี ดี าํ ทงั้ เมลด็ ของทเุ รยี นตดิ อยทู่ เ่ี น้อื กนิ ไมไ่ ด้ ไส้ซึม เป็นโรคท่เี กดิ จากฝนตกหนักๆ แล้วน้ําซมึ เขา้ ผลทุเรยี น แกนจะเป็นน้ํา เน้ือแฉะ และ กลน่ิ ฉุน ปลารา้ คอื ทุเรยี นทส่ี ุกหรอื แก่เกนิ จนเละ เน้อื งอมจดั จนเป็นสเี ขยี วฟกช้าํ มกี ลน่ิ ฉุน และรสของ ทุเรยี นจะฟาดเป็นรสเปรย้ี วหรอื ขม ตกเขียว คอื ทุเรยี นทม่ี คี นมาจองซอ้ื ก่อนตงั้ แต่ยงั ไมส่ ุก ตาเนิน คอื ทุเรยี นทต่ี ดั มาหลายคนื จดั แลว้ ไมส่ กุ หรอื ถา้ สกุ กม็ รี สชาตไิ มจ่ ดั ไมห่ วานมนั ทุเรยี นห้าว คอื ทเุ รยี นทข่ี าดน้ํา เจา้ ของสวนใหก้ ารดแู ลน้ําไมท่ วั่ ถงึ

194 “ภมู ปิ ญั ญาชาวสวนทเุ รยี นจงั หวดั นนทบุร”ี ตวั อย่างอปุ กรณ์และเครอ่ื งมอื ท่ีเกี่ยวข้องในการทาสวนทุเรยี น รปู แครงรดน้ําทท่ี าํ จากไมไ้ ผ่ ตะขาบ ทท่ี าํ จากไมไ้ ผส่ าํ กรบั ไลน่ ก หนู กระรอก ชงโลง รดน้ําทุเรยี น ขนาด รดน้ําทเุ รยี น

195 “ภูมปิ ญั ญาชาวสวนทเุ รยี นจงั หวดั นนทบุร”ี ตะกรา้ สอยทเุ รยี น กระจาดสาํ หรบั ใสท่ เุ รยี นขาย เขง่ สาํ หรบั ใส่ทุเรยี น มดี พรา้ หวดดายหญา้ เสยี ม จอบและจอบสองงา่ ม

196 แหล่งสืบค้นข้อมลู เอกสาร เกี่ยวกบั ภมู ิปัญญาชาวสวนจงั หวดั นนทบรุ ี ตารา เอกสารเก่า วารสาร นิตยสาร - หอสมดุ แหง่ ชาติ - หอสมดุ สาขาวงั ทา่ พระ,หอ้ งวารสาร มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร ฐานข้อมลู ทางอินเตอรเ์ น็ต Web Site สวนนนท์ ของโครงการอนุรกั ษ์พนั ธุกรรมพืชจงั หวดั นนบุรอี ัน เน่ืองมาจากพระราชดํารสิ มเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี คณะวทิ ยาศาสตร์ และสง่ิ แวดลอ้ ม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ลรว่ มมอื กบั องคก์ ารบรหิ ารส่วนจงั หวดั นนทบุรี http://www.en.mahidol.ac.th/nonthaburi/news.html Web Site สาํ นกั งานเกษตรจงั หวดั นนทบุรี http://www.nonthaburi.doae.go.th/index_.01html รปู ภาพ ที่มา: สมใจ นิ่มเล็ก, “สิ้นการทาํ สวนเครื่องมือเครื่องใชก้ ็สูญตามศิลปวฒั นธรรม,” ศิลปวฒั นธรรม 53, 5 (มกราคม 8332): 44-52. ภาพถ่ายจากการสาํ รวจพ้ืนท่ี เมื่อ 5 มกราคม 2556

ภาคผนวก ข แนวคาถามทเี่ กีย่ วข้องกบั ภูมิปัญญาชาวสวนทุเรียนจังหวัดนนทบุรี

198 แนวคาถามทใี่ ช้ในการสัมภาษณ์ชาวสวนทุเรียนจังหวดั นนทบุรี 1. ทาํ สวนทุเรียนมาต้งั แต่อายเุ ทา่ ไหร่ ปัจจุบนั น้ีอาย?ุ 2. รูปแบบลกั ษณะของสวนมีขนาดเทา่ ไหร่ 3. ขนาดของอกร่องของสวนทุเรียนที่นิยมทาํ กนั มีขนาดเท่าไหร่? 4. ทุเรียนพนั ธุ์ไหนปลูกมากท่ีสุดในสมยั ก่อน? ส่วนมากเลือกพนั ธุ์ไหนมาปลูก? 5. วธิ ีการปลูกทุเรียนปลูกอยา่ งไร? 6. อุปกรณ์เคร่ืองมือที่ใชใ้ นการทาํ สวนหลกั ๆไดแ้ ก่อะไร? 7. ทาํ ไมตอ้ งมีการปลูกทองหลางมาแซม? 8. พนั ธุ์ท่ีใชป้ ลูกส่วนมากมาจากไหน? 9. วธิ ีการปลูกทุเรียนใชว้ ธิ ีเก่าหรือวธิ ีใหมห่ รือเป็นวธิ ีที่ทาํ สืบทอดถ่ายทอดการทาํ สวนกนั มาจาก บรรพบุรุษ? 10. วธิ ีการรดน้าํ ทาํ อยา่ งไร? 11. วธิ ีการป้ องกนั ศตั รูพชื และแมลงทาํ อยา่ งไร? 12. การบาํ รุงทุเรียนใชป้ ๋ ุยอะไร? 13. ช่วงทุเรียนออกดอกและออกลูกมีวธิ ีการดูแลอยา่ งไร? 14. ทุเรียนพนั ธุ์ไหนตอ้ งดูแลเป็นพิเศษกวา่ พนั ธุ์อื่นๆ 15. มีวธิ ีการปลูกบาํ รุงรักษาทุเรียนอยา่ งไรใหม้ ีความสมบรู ณ์เจริญเติบโตไดด้ ี? 16. มีเทคนิคอะไรในการทาํ ใหท้ ุเรียนมีรสชาติดี? 17. ทุเรียนพนั ธุ์ไหนตอ้ งดูแลเป็นพเิ ศษกวา่ พนั ธุ์? 18. การเกบ็ ทุเรียนสมยั ก่อนมีวธิ ีการอยา่ งไร? 19. มีวธิ ีการถนอมดูแลลูกทุเรียนอยา่ งไรก่อนนาํ ออกขาย? 20. การเลือกตดั ทุเรียนจะตอ้ งมีการสงั เกตอยา่ งไร? 21. หลงั จากเกบ็ ทุเรียนหมดแลว้ จะดูแลสวนทุเรียนอยา่ งไร ตอ้ งรดน้าํ ใหป้ ๋ ุยอยา่ งไร? 22. การระบายน้าํ ในสวนทาํ อยา่ งไร ในการนาํ น้าํ เขา้ -ออก? 23. หากทุเรียนหนามเสียจะมีวธิ ีการทาํ อยา่ งไรในการชะลอความเสีย? 24. โดยส่วนตวั แลว้ คิดวา่ อะไรคือการทาํ อยา่ งไรในการชะลอความเสีย? 25. การดูแลพเิ ศษในการปลูกทุเรียนของชาวสวนเมืองนนทค์ ืออะไร? 26. อะไรคือความพิเศษของทุเรียนเมืองนนท์ ท่ีเป็นเสน่ห์และเอกลกั ษณ์เฉพาะตวั ? 27. การขายจดั วางทุเรียนท่ีเป็ นเอกลกั ษณ์หรือลกั ษณะเฉพาะของชาวสวนทุเรียนเมืองนนทเ์ ป็น อยา่ งไร?

199 28. สภาพการคา้ ทุเรียนในเมืองนนท์ สมยั ก่อนมีบรรยากาศอยา่ งไร? 29. การขายทุเรียนที่ลกั ษณะเฉพาะของชาวสวนทุเรียนเมืองนนทเ์ ป็นอยา่ งไร? 30. สมยั ก่อนราคาทุเรียนเมืองนนทส์ ูงเหมือนในปัจจุบนั หรือไม่ พนั ธุ์ใดขายไดร้ าคามากท่ีสุด แลว้ พนั ธุ์ไหนขายไดร้ าคานอ้ ยที่สุด? 32. สมยั ก่อนคนท่ีบริโภคทุเรียนจะเป็นคนกลุ่มไหน? 33. การขายทุเรียนส่วนมากจะขายเป็นลูก ทาํ ไมถึงไมข่ ายเป็นกิโลกรัมเหมือนกบั ท่ีอื่น? 34. ทาํ ไมถึงเช่ือวา่ ทุเรียนเมืองนนทม์ ีรสชาติท่ีอร่อยกวา่ ที่อ่าน? 35. มีพธิ ีกรรมความเชื่ออะไรบา้ งของชาวสวนทุเรียนเมืองนนทบุรี? 36. มีประเพณีท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั ทุเรียนบา้ งหรือไม?่ 35. คิดวา่ อะไรเป็นอุปสรรคมากที่สุดในการทาํ สวนทุเรียน? 36. อะไรคือแรงบนั ดาลใจหรือสิ่งท่ีผลกั ดนั ใหท้ าํ สวนทุเรียนต่อ? 37. อะไรคือปัจจยั หรือเหตุผลหลกั ท่ีทาํ ใหอ้ ยากอนุรักษป์ ลูกทุเรียนต่อไป 38. คิดอยา่ งไรกบั อาชีพทาํ สวนทุเรียน อะไรคือความภาคภมู ิใจในการเป็ นชาวสวนทุเรียน 39. ปัจจุบนั ที่ดินมีราคาแพงขายไดร้ าคา ทาํ ไมจึงไม่เลือกขายสวนทุเรียน? 40. ตอนช่วงน้าํ ทว่ มทว่ มที่ผา่ นมามีวธิ ีป้ องกนั และสู้น้าํ กนั อยา่ งไร? 41. ความเสียหายในน้าํ ทว่ มที่ผา่ นมามีความเสียหายไปเท่าไหร่ 42. ทางภาครัฐใหค้ วามช่วยเหลือในดา้ นใดบา้ งหลงั น้าํ ทว่ ม? 43. ทางหน่วยงานของจงั หวดั ท่ีใหก้ ารสนบั สนุนงบประมาณ ความช่วยเหลือดา้ นต่างๆ แก่ชาวสวน ทุเรียน คือหน่วยงานใด? 44. หน่วยงานไหนใหค้ วามสาํ คญั กบั การอนุรักษท์ ุเรียนเมืองนนทใ์ หค้ งอย?ู่ แนวคาถามสาหรับคนทเี่ ลกิ ประกอบอาชีพทาสวนทุเรียนในปัจจุบัน? 1. เลิกทาํ อาชีพสวนทุเรียนมาก่ีปี แลว้ ทาํ ไมถึงเลิกทาํ ? 2. มีความรู้สึกอยา่ งเมื่อเลิกทาํ สวนทุเรียนในตอนแรก? 3. ถา้ หากตอนน้ียงั ทาํ สวนทุเรียนไดเ้ หมือนเดิมยงั อยากที่จะทาํ สวนต่อไปหรือไม?่ แนวคาถามสาหรับหน่วยงานราชการทเ่ี กย่ี วข้อง 1. มีการสนบั สนุนงบประมาณในการอนุรักษท์ ุเรียนนนทบ์ า้ งหรือไม?่ 2. มีการจดั แผนและโครงการในการสนบั สนุนและอนุรักษเ์ ร่ืองภูมิปัญญาของชาวสวนทุเรียนนนท์ บา้ งหรือไม/้ และมีการดาํ เนินการอะไรบา้ ง? 3. หลงั จากเกิดอุทกภยั ท่ีผา่ นมาไดม้ ีการใหค้ วามช่วยเหลือในดา้ นใดบา้ ง?

200 4. ทาํ ไมถึงไดม้ ีแนวคิดและวสิ ยั ทศั นท์ ี่จะอนุรักษก์ ารทาํ สวนทุเรียนของชาวสวนจงั หวดั นนทบุรี ข้ึนมา? 5. คิดวา่ จะมีนโยบายสนบั สนุนการอนุรักษแ์ ละพฒั นาชาวสวนทุเรียนจงั หวดั นนทบุรีไปในระยะ ยาวหรือไม?่

ช่ือ – สกุล 201 ที่อยู่ ประวตั ิการศึกษา ประวตั ผิ ู้วจิ ยั พ.ศ. 2553 นางสาวแววรวี ลาภเกิน 66/15 หมู่ 6 ซอยประชาราษฎร์ 16 อาํ เภอเมือง จงั หวดั นนทบุรี 11000 พ.ศ. 2553 สาํ เร็จการศึกษาปริญญาศึกษาศาสตร์บณั ฑิต สาขาการศึกษาตลอดชีวติ (เกียรตินิยมอนั ดบั 2) จากมหาวทิ ยาลยั ศิลปากร ศึกษาต่อในระดบั ปริญญามหาบณั ฑิต สาขาการจดั การทรัพยากร วฒั นธรรม บณั ฑิตวทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร