คู่มือการจัดการสถานสงเคราะห์สัตว์

คำนำ ตามท่ีกระทรวงมหาดไทยได้ออกประกาศระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วย ค่าใช้จ่ายในการจัดสวัสดิภาพสัตว์ขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2562 โดยมีผลบังคับใช้ ตั้งแต่วันท่ี 1 กุมภาพันธ์ 2562 ซึ่งบทบัญญัติแห่งกฎหมายดังกล่าวมีเจตนารมณ์เพื่อให้ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินสามารถดาเนินการเลี้ยงดูสัตว์ตามกฎหมายว่าด้วยการ ป้องกัน การทารุณกรรมและการจัดสวัสดิภาพสัตว์ โดยการจัดตั้ง “สถานสงเคราะห์สัตว์” เพ่ือใช้เป็น สถานที่สาหรับใช้ในการให้ความช่วยเหลือหรืออภิบาลสัตว์ที่ถูกทอดท้ิง สัตว์ท่ีไม่มีเจ้าของ สัตว์ที่ถูกทารุณกรรมสัตว์ที่เจ้าของเสียชีวิต สัตว์ที่มีเจ้าของแต่สภาพแวดล้อมการอยู่อาศัย ของสัตว์กระทบต่อประชาชนโดยรอบ หรือสัตว์ท่ีเจ้าของไม่ประสงค์จะเลี้ยงดูอีกต่อไป ให้สามารถดาเนินการเบิกค่าใช้จ่าย ในการกักสัตว์และการจัดสวัสดิภาพสัตว์ได้อย่างถูกต้อง ตามวัตถุประสงค์และตามระเบียบกฎหมาย คาสั่ง หรือหนังสือส่ังการของกระทรวงมหาดไทย ท้ังนี้ เพ่ือเป็นการแก้ไขปัญหาสัตว์จรจัดหรือปัญหาท่ีอาจเกิดข้ึนจากโรคระบาดของสัตว์ที่แพร่เชื้อ สู่มนษุ ยไ์ ด้อยา่ งเปน็ ระบบ ดังนน้ั เพอื่ ให้องค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ และผทู้ ี่เก่ยี วขอ้ ง ได้มแี นวทางปฏิบัติในการ ดาเนินการเกี่ยวกับการดแู ล ชว่ ยเหลอื คุม้ ครอง และการจดั สวสั ดิภาพสัตว์ในสถานสงเคราะห์สัตว์ อย่างมีประสิทธิภาพและได้มาตรฐาน กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น จึงได้จัดทาคู่มือ “แนวทางการบริหารจัดการสถานสงเคราะห์สัตว์” ขึ้น โดยได้รับความร่วมมือด้านข้อมูล ทางวิชาการและกฎหมายที่เกี่ยวข้องจากกรมปศุสัตว์และกรมควบคุมโรค ตลอดจนหน่วยงานต่าง ๆ ท่ีเกี่ยวขอ้ ง กรมสง่ เสริมการปกครองท้องถนิ่ พฤษภาคม 2562

สำรบัญ หนำ้ บทที่ 1 บทนา 1 บทท่ี 2 1. ความเป็นมา บทที่ 3 2. สถานการณ์ทเ่ี กดิ ขนึ้ จากปัญหาสนุ ัขจรจัด 3 บทที่ 4 การขับเคล่ือนการดาเนนิ งานโรคพษิ สนุ ัขบา้ ในท้องถ่ิน บทที่ 5 ภาคผนวก 1. การขับเคลื่อนการดาเนนิ งานโรคพิษสุนขั บ้าในท้องถน่ิ 7 บรรณานกุ รม 2. แผนยทุ ธศาสตรแ์ ละกลยุทธ์การขับเคล่ือนงานโรคพิษสนุ ัขบ้าในท้องถน่ิ 8 3. การขบั เคลื่อนยุทธศาสตร์ 11 บทบาทขององค์กรปกครองส่วนทอ้ งถิน่ ในการจดั สวัสดิภาพสตั ว์ 1. การทอดท้ิงสัตวใ์ นทส่ี าธารณะ 21 2. ระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยค่าใช้จ่ายในการจดั สวสั ดิภาพสัตว์ ขององค์กรปกครองส่วนทอ้ งถ่นิ พ.ศ. 2562 22 3. การจัดการดา้ นส่งิ แวดล้อม 31 4. บคุ ลากรผู้ดูแลสถานสงเคราะห์สตั ว์ 31 แนวทางการปฏบิ ตั ทิ ่ีดสี าหรบั สถานสงเคราะหส์ ัตว์ 1. ขอ้ แนะนาในการปฏิบัติท่ีดีสาหรบั สถานสงเคราะหส์ ตั ว์ 32 2. ข้อแนะนาในการใหอ้ าหารสนุ ขั 37 3. ตัวอยา่ งการบริหารจัดการสุนขั 42 - ศูนยพ์ ง่ึ พงิ สุนัขจรจดั เทศบาลนครรังสติ จงั หวัดปทมุ ธานี 42 - แนวทางการดาเนินการปอ้ งกนั โรคพษิ สนุ ัขบ้า ตามโครงการ Thailand Rabies Awards 2018 รางวัลชนะเลศิ ประเภทเทศบาล เทศบาลเมืองกะทู้ จังหวดั ภูเก็ต 46 - แนวทางการดาเนินการป้องกันโรคพษิ สุนัขบา้ ตามโครงการ Thailand Rabies Awards 2018 รางวัลชนะเลศิ ประเภทองคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบล องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลหนองกงุ จงั หวัดมหาสารคาม 49 - การบรหิ ารจดั การสถานสงเคราะหส์ ัตว์ของสมาคมพิทักษส์ ัตว์ (ไทย) 51 - เทศบาลเมืองหัวหิน โดยมลู นิธิศนู ย์รกั ษ์สุนขั หัวหิน ในพระบรมราชปู ถมั ภ์ 57 กฎหมายที่เกยี่ วข้อง 60

1 1. ความเป็นมา ปัญหาสัตว์ถูกทอดท้ิงในท่ีสาธารณะส่วนใหญ่มีสาเหตุมาจากการกระทาของมนุษย์ ท้ังนี้ ปัญหาการทอดทิ้งสัตว์มิได้เกิดเฉพาะสัตว์ที่ไม่มีเจ้าของเท่านั้น แต่รวมถึงกรณีเจ้าของสัตว์ไม่เล้ียงหรือไม่ได้ จัดสวัสดิภาพให้แก่สัตว์เลี้ยงอย่างเหมาะสมย่อมถือเป็นการทอดทิ้งสัตว์ด้วยเช่นกัน นอกจากนี้ ประชาชนทั่วไป ยังขาดความร้คู วามเขา้ ใจเก่ยี วกับพฤติกรรมทางธรรมชาติและ การแพร่ขยายพันธ์ุของสัตว์เล้ียงและสัตว์จรจัด ซ่ึงเม่ืออยู่ รวมกันมักจะแพร่พันธ์ุและเป็นแหล่งรวมของเชื้อโรค มีการ แพร่กระจายของโรคจากสัตว์สู่สัตว์ และแม้แต่สู่มนุษย์ ทั้งน้ี สัตว์เหล่านี้หากไม่มีการทาหมันถาวรก็จะมีการขยายพันธุ์ เพ่ิมขึ้น และมีการขยายที่อยู่อาศัยไปตามแหล่งอาหาร เช่น ทท่ี ้ิงขยะสาธารณะ ทาใหม้ กี ารขยายพื้นทไ่ี ปพรอ้ มกบั การเพมิ่ จานวนของสนุ ัขจรจดั มากย่ิงขนึ้ ดังน้ัน ปัญหาสุนัขจรจัดจึงเป็นอีกปัญหาหนึ่งที่มีความสาคัญและส่งผลกระทบต่อคนในสังคม เพราะในปัจจุบันมีจานวนสุนัขจรจัดจานวนมากในชุมชน/หมู่บ้านและมีแนวโน้มเพิ่มข้ึนเร่ือย ๆ สุนัขจรจัด จานวนมากได้ก่อให้เกิดปัญหาท่ีมีผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของคน ท้ังทางด้านเศรษฐกิจ สังคม สภาพแวดลอ้ มและสาธารณสุข สนุ ขั อาจแบ่งออกเป็น 3 ประเภท 1. สุนัขมีเจ้าของหรือสุนัขท่ีอยู่ในครัวเรือน หมายถึง สุนัขที่มีผู้รับผิดชอบได้รับ การเลี้ยงดูจากเจ้าของบ้านหรือสมาชิกท่ีอยู่ในครอบครัว ได้แก่ การให้อาหาร การให้ที่อยู่อาศัย การดูแลสขุ ภาพและการรับผิดชอบต่อการกระทาของสนุ ัขทตี่ นเลยี้ งไว้ 2. สุนัขก่ึงจรจัดหรือสุนัขก่ึงมีเจ้าของ หมายถึง สุนัขตามชุมชน ตามท้องถนนหรือ สถานทีต่ า่ ง ๆ ทม่ี ีคนใหอ้ าหารดว้ ยความสงสาร หรอื ใหท้ ่ีอย่อู าศยั 3. สุนัขไม่มีเจ้าของ หรือสุนัขจรจัด หมายถึง สุนัขไม่มีเจ้าของ ไม่ได้อยู่อาศัยภายใน บ้านเรอื นและไม่มีเจา้ ของดูแลรบั ผดิ ชอบ มคี วามอสิ ระตามธรรมชาติในการดารงชวี ติ

2 ปัญหาสุนัขจรจัดถือเป็นอีกปัญหาหนึ่งที่สาคัญ ส่งผลกระทบต่อประชาชน ซ่ึงในปัจจุบัน มจี านวนสนุ ัขจรจัดจานวนมากและมีแนวโน้มเพ่ิมข้ึนเรื่อย ๆ ในชุมชน/หมู่บ้าน โดยท่ีสุนัขจรจัดได้ก่อให้เกิด ปัญหาและส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของประชาชน ท้ังทางด้านเศรษฐกิจ สังคม สภาพแวดล้อมและ สาธารณสุข สนุ ขั จรจดั แบ่งออกเปน็ 3 ประเภท ดังนี้ 1. สุนัขมีเจ้าของแต่เจ้าของสุนัขขาดความรับผิดชอบ ควบคุมดูแล สุนัขมีความเป็นอยู่อย่างอิสระ ในห้วงเวลาใดเวลาหนง่ึ สามารถกอ่ ใหเ้ กิดปญั หาไดเ้ ช่นเดยี วกบั สนุ ัขทไ่ี ม่มเี จ้าของ 2. สุนขั ที่มผี ู้ให้อาหาร แตไ่ มม่ ีผู้รบั ผดิ ชอบควบคุมดแู ล สามารถใช้ชวี ติ ไดอ้ ยา่ งอสิ ระ 3. สนุ ัขไม่มเี จา้ ของ ซง่ึ ไม่มผี ใู้ ดควบคมุ และสามารถใชช้ วี ิตได้อย่างอิสระ สุนัขจรจัดส่วนใหญ่ คือ สุนัขบ้านหรือสุนัขท่ีมีเจ้าของ โดยเจ้าของเป็นผู้นาไปปล่อยหรือทิ้ง ด้วยความตั้งใจหรือไม่ต้ังใจก็ตาม สุนัขเหล่าน้ันได้กลายเป็นสุนัขจรจัดต้องดารงชีวิตและแพร่พันธุ์ ตามธรรมชาติ ทาให้สุนัขรุ่นต่อมาเป็นสุนัขจรจัดต้ังแต่กาเนิด และมีจานวนมาก รวมท้ังมีแนวโน้มมากขึ้น ทั้งนี้ อาจมสี าเหตดุ ังน้ี สาเหตทุ มี่ าของสุนขั จรจัด เจ้าของสุนัขขาดจิตสานึกรับผิดชอบ ไม่มีความรู้เก่ียวกับการเล้ียงสุนัขท่ีถูกต้อง ไม่มีการควบคุมการขยายพันธุ์ของสุนัข ไม่มีการหาขนาดพื้นที่ที่เหมาะสม และเพียงพอต่อการเล้ียงสุนัข หากสุนัขไม่สวยงามไม่น่ารัก สุนัขเจ็บปุวยจนเกิด เปน็ ภาระคา่ ใชจ้ า่ ยในการดแู ลและรักษา หรอื สุนขั มนี ิสยั ดรุ ้ายข้นึ จงึ นาสุนัขไปปล่อย หรอื ทิง้ ตามสถานทส่ี าธารณะต่าง ๆ สุนขั ท่ีมีเจา้ ของพลัดหลงออกจากบ้าน หนว่ ยงานของรัฐหรือเจ้าของสนุ ขั ไม่มีการควบคุมและปอู งกนั การผสมพนั ธ์ุของสนุ ขั เชน่ ไม่มกี ารทาหมนั ทาใหส้ ุนขั มีจานวนมากขึ้นอยา่ งรวดเร็ว การขาดความรบั ผดิ ชอบของผเู้ พาะพันธแุ์ ละสมาคมทเี่ กย่ี วข้องกบั พันธส์ุ ตั ว์

3 ผลกระทบ 1. ผลกระทบทางสาธารณสุข สุนัขจรจัด เป็นพาหะสาคัญของโรคพิษสุนัขบ้าและ เป็นโรคติดต่อระหว่างสัตว์และคน ซึ่งคร่าชีวิตคน เป็นประจาทุกปี 2. ผลกระทบตอ่ สภาวะแวดลอ้ ม 2.1 ภาวะทางเสียง เชน่ เหา่ /หอน สร้างความราคาญ 2.2 สร้างความสกปรก เชน่ อจุ จาระและคุ้ยขยะ 2.3 ภาวะทางสายตา เชน่ สนุ ขั จรจัดเจบ็ ปุวย ทรมาน ทรุดโทรม 3. ผลกระทบด้านเศรษฐกิจ เช่น รัฐบาลต้องรับภาระค่าใช้จ่ายในการจัดการกับสุนัขจรจัด เป็นจานวนมาก เชน่ การแลกเปล่ียนเงินตราต่างประเทศเพ่อื นาเข้าวคั ซีนปูองกันโรคพิษสุนัขบ้าท้ังในคนและ สุนขั และกรณที ่ีถูกสุนัขจรจัดกดั ดว้ ย 4. ผลกระทบต่อสุนัขจรจัด เช่น เสียชีวิตหรือได้รับบาดเจ็ดบนถนน เป็นโรคต่าง ๆ เกิดภาวะ ขาดอาหารและหวาดระแวง ถูกกาจัดด้วยวิธีการต่าง ๆ เช่น ยาเบ่ือและฉีดยาให้ตาย ถูกคนขับไล่ และรังแก และอาจถูกจับไปเปน็ อาหารของคนทีก่ นิ เนื้อสนุ ขั 2. สถานการณท์ ่เี กดิ ขน้ึ จากปัญหาสนุ ัขจรจัด สุนัขจรจัดส่งผลกระทบต่อสังคมโดยส่วนรวม ไม่ว่าจะเป็นผลกระทบทางด้านสุขภาพอนามัย ของประชาชน เช่น ผลกระทบจากการท่ีประชาชนโดนสุนัขกัดหรือทาร้าย หรืออันตรายจากโรคต่าง ๆ ที่เกิดจากสุนัขหรือสุนัขเป็นพาหะ โดยเฉพาะโรคพิษสุนัขบ้า สาหรับสถานการณ์ที่เกิดจากโรคพิษสุนัขบ้า ในคนและในสัตว์ มดี ังนี้ 2.1 สถานการณ์โรคพษิ สุนัขบ้าในคน สถานการณ์การระบาดของโรคพิษสุนัขบ้าในประเทศไทย พบว่า มีผู้ปุวยและเสียชีวิต สูงสุด ในปี พ.ศ. 2523 จานวน 370 ราย หลังจากน้ันจานวนผู้เสียชีวิตลดลงตามลาดับ โดยลดลงเหลือ 180 ราย ในปี พ.ศ. 2533 และ 50 ราย ในปี พ.ศ. 2543 จนกระท่ังในปี พ.ศ. 2551 เหลือเพียง 9 ราย และเพิม่ ขนึ้ เป็น 24 ราย ในปี พ.ศ. 2552 และ 15 ราย ในปี พ.ศ. 2553 จากน้นั แนวโน้มจานวนผ้เู สียชีวิต

4 ลดลงเหลือปีละต่ากว่า 10 ราย ระหว่างปี พ.ศ. 2554 – 2558 มีผู้เสียชีวิต 8,5,5,6,5 ราย ตามลาดับ ในปี พ.ศ. 2559 มีรายงานผู้เสียชีวิต 14 ราย ในพ้ืนที่จังหวัดสมุทรปราการ 3 ราย จังหวัดฉะเชิงเทรา และจังหวัดตาก จังหวัดละ 2 ราย จังหวัดสงขลา จังหวัดระยอง จังหวัดเลย จังหวัดสระแก้ว จังหวัดศรีสะเกษ จงั หวดั ชลบุรี และกรุงเทพมหานคร จังหวัดละ 1 ราย โดยมีเพศชายร้อยละ 78.6 อายุเฉล่ีย 57 ปี (18-75 ปี) การกระจายของโรคพบผ้เู สยี ชีวิต ด้วยโรคพษิ สนุ ขั บ้าไดต้ ลอดปี สถานการณ์โรคพิษสุนัขบ้า ในปี พ.ศ. 2561 มีผู้เสียชีวิตจานวน 17 ราย ในพื้นท่ี 14 จังหวัด ประกอบด้วย จังหวัดบุรีรัมย์ จังหวัดระยอง จังหวัดสงขลา (จังหวัดละ 2 ราย) จังหวัดสุรินทร์ จังหวัดตรัง จังหวัดนครราชสีมา จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดพัทลุง จังหวัดหนองคาย จังหวัดยโสธร จงั หวดั กาฬสนิ ธ์ุ จงั หวัดมกุ ดาหาร จังหวดั ตาก และจงั หวัดสรุ าษฎร์ธานี (จงั หวัดละ 1 ราย) ในปี พ.ศ. 2554 จานวนผปู้ ว่ ย/ตายด้วยโรคพษิ สนุ ขั บ้าค่อนขา้ งคงที่ เกิดจากปจั จัยสาคัญ คือ  การละเลยไมไ่ ปรบั การฉดี วัคซีนปอ้ งกันโรคพษิ สนุ ัขบา้ หลังถกู สนุ ขั แมว หรือสัตวอ์ น่ื กดั หรือถูกกัดเป็นแผลเล็กน้อย เนือ่ งจากคดิ ว่าไมเ่ ป็นอะไร  ผู้สมั ผัสโรคท่ีได้รบั การฉดี วคั ซนี ป้องกันโรคพิษสุนขั บา้ ไม่ตอ่ เนอ่ื งและ/ หรอื ไม่ครบชุด จานวน 17,803 คน รอ้ ยละ 11.57  พนื้ ที่การเกดิ โรคมักเปน็ พ้ืนทที่ ่เี คยพบผู้เสียชวี ิตดว้ ยโรคพษิ สุนัขบา้ มากอ่ น 2.2 สถานการณ์โรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์ ในปี พ.ศ. 2558 สานักควบคุมปูองกันและบาบัดโรคสัตว์ กรมปศุสัตว์ได้รวบรวม ผลการตรวจวินิจฉัยโรคพิษสุนัขบ้าด้วยวิธี Fluorescence Antibody Technique จากห้องปฏิบัติการ ของกรมปศุสัตว์ 9 แห่ง ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ 3 แห่ง และสถานเสาวภา สภากาชาดไทย จาก 75 จังหวัด พบว่า มีการส่งสัตว์ชนิดต่าง ๆ ตรวจรวม 8,717 ตัวอย่าง แบ่งเป็นตัวอย่างเพื่อการชันสูตรโรค 924 ตัวอย่าง ร้อยละ 10.59 และเพื่อการรับรองสถานะปลอดจากโรคพิษสุนัขบ้า 7,793 ตัวอย่าง (89.41) ผลการตรวจ ให้ผลบวก 330 ตัวอย่าง แบ่งเป็นตัวอย่างเพ่ือการชันสูตรโรค 320 ตัวอย่าง และตัวอย่างเพื่อรับรองสถานะ ปลอดจากโรคพษิ สุนัขบ้า 10 ตวั อยา่ ง

5 สาหรับจังหวัดท่ีตรวจพบโรคพิษสุนัขบ้า สงู สุด 5 อันดบั แรก คอื จังหวดั สงขลา 44 ตัวอย่าง จังหวัด ชลบุรี 36 ตัวอย่าง จังหวัดฉะเชิงเทรา 30 ตัวอย่าง จังหวัด ปราจีนบุรี 21 ตัวอย่าง จังหวัดสมุทรปราการ 17 ตัวอย่าง และกรุงเทพมหานคร 25 ตัวอย่าง โดยจาแนกออกเป็น สัตว์เลี้ยงที่มีเจ้าของ 179 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 54.24 สัตว์ท่ีไม่มีเจ้าของ 126 ตัวอย่าง ร้อยละ 38.18 และไม่ทราบประวัติ 25 ตัวอย่างคิดเป็นร้อยละ 7.57 ท้ังน้ี กลมุ่ ท่ีสามารถแยกอายุได้ พบว่า อยูใ่ นกล่มุ อายุ 3 – 6 เดือน จานวน 1 ตัวอยา่ ง คิดเป็นร้อยละ 0.3 อายุ 6 – 12 เดือน จานวน 16 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 4.84 มากกว่า 12 เดือน จานวน 112 ตัวอย่างคิดเป็นร้อยละ 33.93 และไม่ทราบประวัติ จานวน 201 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 60.90 ในกลุ่มที่ตรวจพบว่า เป็นโรคพิษสุนัขบ้า พบว่า มีอาการดุร้ายมากที่สุด 175 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 53.03 ซึม 43 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 13.03 และอ่ืน ๆ เช่น เสียงรอ้ งเปลย่ี น ตน่ื กลัว ชกั มีนา้ มกู ไหล อย่างไรก็ตาม สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคพิษสุนัขบ้า ในปี พ.ศ. 2561 (ข้อมูล ณ วันท่ี 23 เมษายน 2562) จากตัวอย่างส่งตรวจท้ังหมด 9,275 ตัวอย่าง คิดเป็น ร้อยละ 15.83 ใน 54 จังหวัด สูงสุด 10 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดสุรินทร์ จังหวัดร้อยเอ็ด จังหวัดสงขลา จังหวัดนครราชสีมา จังหวัดยโสธร จงั หวัดชลบรุ ี จังหวดั ศรสี ะเกษ จังหวดั อานาจเจริญ จังหวัดนครราชสีมา และจังหวัดกาฬสินธุ์ ส่วนชนิดสัตว์ที่พบ ได้แก่ สุนัข 1,281 ตัว โค 117 ตัว แมว 51 ตัว กระบือ 15 ตัว แพะ 2 ตัว นอกจากน้ี ยังมีม้า กวาง และสุกร ชนิดละ 1 ตวั ตามลาดับ โดยสตั วท์ เ่ี ปน็ โรคพิษสุนัขบ้าจะมีพฤติกรรมเปล่ียนไปจากเดิม เมื่อเช้ือไวรัสพิษสุนัขบ้า เขา้ สู่ระบบประสาท ถา้ เป็นสุนขั จะแสดงอาการ ดุร้าย กัดแทะส่งิ ของ โดยไม่เจบ็ ปวด ตัวแข็ง กระวนกระวาย เม่ือเข้าสู่ระยะอัมพาต สุนัข จะลิ้นห้อย น้าลายไหล คล้ายกับมีของติดคอ ลุกไม่ได้ และตายในที่สุด ส่วนในแมว มักหลบในท่ีมืด และอาการเช่นเดียวกับสุนัข ซึ่งจะสามารถแพร่เชื้อโรคได้นาน 1-7 วัน ก่อนเร่ิมแสดงอาการปุวย และตลอดเวลาที่แสดงอาการ โดยจะขบั เชอื้ โรคออกมาจากนา้ ลายจนถงึ ตายรวมแล้วประมาณ 10 วัน จากการสารวจจานวนสนุ ัขและแมวขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นท่ัวประเทศ (ข้อมูล ณ วันที่ 13 มนี าคม 2561) พบว่า มีจานวนสุนัข 6,588,469 ตัว และเป็นแมว จานวน 2,521,011 ตัว รวม 9,109,480 ตัว โดยการสารวจประชากรสุนัขและแมวขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินท่ัวประเทศในระบบ Thai Rabies Net (ปี 2558-2560 ) พบว่าในปี พ.ศ. 2559 มีสนุ ัขทัง้ สนิ้ จานวน 6,417,850ตัว แยกเปน็ สนุ ัขทม่ี เี จา้ ของจานวน

6 5,879,365 ตัว สุนัขไม่มีเจ้าของจานวน 528,485 ตัว เพ่ิมข้ึนจากปี พ.ศ. 2558 คิดเป็นร้อยละ 2.13 และในปี พ.ศ. 2559 มีแมวทงั้ ส้นิ จานวน 2,235,018 ตัว แยกเป็นแมวที่มเี จ้าของจานวน 1,945,830 ตวั แมวที่ไม่มีเจ้าของ จานวน 289,188 ตัว เพ่ิมข้ึนจากปี พ.ศ. 2558 คิดเป็นร้อยละ 18.41 สาหรับปี พ.ศ. 2560 (ข้อมูล ณ วันที่ 30 กันยายน 2560) มีสุนัขท้ังสิ้นจานวน 6,738,742 ตัว แยกเป็นสุนัขที่มีเจ้าของ จานวน 6,173,264 ตัว สนุ ขั ทีไ่ ม่มเี จ้าของ จานวน 565,478 ตวั และมีแมวท้ังส้ินจานวน 2,587,033 ตัว แยกเป็นแมวที่มีเจ้าของจานวน 2,268,927 ตัว แมวทไ่ี มม่ ีเจ้าของจานวน 318,106 ตัว ตารางที่ 1 การสารวจจานวนสนุ ขั และแมว (ปี พ.ศ.2558 – 2560 ) พ.ศ. จานวนสุนัข(ตัว) รวม จานวนแมว(ตัว) รวม มีเจ้าของ ไม่มเี จ้าของ มีเจา้ ของ ไมเ่ จา้ ของ 1,887,604 2558 5,812,786 471,561 6,284,347 1,658,076 229,528 2,235,018 2,587,033 2559 5,879,365 528,485 6,417,850 1,945,830 289,188 2560 6,173,264 565,478 6,738,742 2,268,927 318,106 สถานการณ์ทีเ่ กดิ ขน้ึ จากปญั หาสนุ ัขจรจัด ประเทศไทยจะบรรลุเปูาหมายโรคพิษสุนัขบ้าหมดในปี พ.ศ. 2563 หรือ (ค.ศ.2020) ตามคาเชิญ ชวนขององค์การอนามัยโลก (WHO) องคก์ ารเฝาู ระวังโรคระบาดสัตว์ระหว่างประเทศ (OIE) และ องค์การอาหารและการเกษตรแหง่ สหประชาชาติ (FAO) ได้ ต้องอาศัยความร่วมมือจากประชาชน ภาคราชการ ภาคเอกชนและทุกภาคสว่ นที่เกีย่ วข้อง

7 1. การขับเคล่ือนการดาเนินงานโรคพิษสุนัขบ้าในท้องถ่นิ ด้วยศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟูาจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ทรงมีพระประสงค์ให้โรคพิษสุนัขบ้าหมดไปจากประเทศไทย ดังนั้น รัฐบาลจึงได้น้อมรับใส่เกล้าฯ สนองพระปณิธาน และนายกรัฐมนตรีได้มีคาสั่งที่ 214/2559 ลงวันท่ี 29 กันยายน 2559 แต่งตั้งคณะกรรมการขับเคลื่อนการดาเนินโครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จากโรคพิษสุนัขบ้า ตามพระปณิธานศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟูาจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกมุ ารี กรมพระศรสี วางควฒั น วรขตั ตยิ ราชนารี และทรงมีพระกรุณาธคิ ณุ รบั เป็นประธานกรรมการฯ พร้อมพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสิริภาจุฑาภรณ์ ทรงร่วมเป็นรองประธานกรรมการ เพ่ือให้การขับเคล่ือน โครงการฯ เห็นผลเป็นรูปธรรม โดยมีองค์ประกอบของคณะกรรมการจากสานักนายกรัฐมนตรี กระทรวง สาธารณสุข กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กระทรวงมหาดไทย และกรม กองตา่ ง ๆ ท่เี กี่ยวข้อง ในปี พ.ศ. 2550 องค์การอนามัยโลก (WHO) และองค์การควบคุมโรคระบาดสัตว์ระหว่างประเทศ (OIE) ได้ตกลงร่วมกันกาหนดเปูาหมายให้ประเทศที่มี อุบัติการณ์ของโรคจะต้องร่วมมือกันกาจัดโรค เป้าหมาย พิษสุนัขบ้า ให้หมดไป ภายในปี พ.ศ. 2563 “ไม่มคี นเสียชวี ิตจากโรคพษิ สุนขั บ้า” สาหรับประเทศไทยเป็นประเทศหนึ่งที่ยังคง พบโรคพิษสุนัขบ้าท้ังในคนและสัตว์ ดังน้ัน กระทรวงสาธารณสุข โดย กรมควบคุมโรค ก ร ะ ท ร ว ง เ ก ษ ต ร แ ล ะ ส ห ก ร ณ์ โดย กรมปศุสัตว์ และ กระทรวงมหาดไทย โดย กรมส่งเสริมการปกครองท้องถ่ิน ตลอดจนหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จึงได้ร่วมกันจัดทาแผนยุทธศาสตร์ การด าเ นิ นโ คร งกา รสั ตว์ ปลอ ดโ ร ค คน ปลอ ดภั ย จ า ก โ ร ค พิ ษ สุ นั ข บ้ า ต า ม พ ร ะ ป ณิ ธ า น

8 ศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟูาจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ในปี พ.ศ. 2560 – 2563 ข้ึน เพ่ือเป็นกรอบและแนวทางในการปฏิบัติงานให้สอดคล้องกับ สภาพแวดล้อม สังคม เศรษฐกิจ และการเมืองที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว ท้ังในประเทศและนอกประเทศ โดยมีเปูาประสงค์ร่วมกันคือ ไม่ให้มีคนและสัตว์ เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้าอย่างย่ังยืน รวมท้ัง ได้มีการกาหนดหลักเกณฑ์การสร้างพื้นที่ปลอดโรคพิษสุนัขบ้า (Rabies Free Area) เพื่อให้แต่ละจังหวัด นาไปใช้เป็นแนวทางในการขับเคล่ือนการสร้างพน้ื ที่ปลอดโรคในพืน้ ทีต่ ่อไป 2. แผนยุทธศาสตร์และกลยุทธ์การขบั เคลื่อนงานโรคพิษสนุ ขั บ้าในทอ้ งถ่ิน แผนยุทธศาสตร์การดาเนินโครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จากโรคพิษสุนัขบ้า ตามพระปณิธาน ศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟูาจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขตั ตยิ ราชนารี ในปี พ.ศ. 2560 – 2563 ไดก้ าหนดยุทธศาสตร์และกลยทุ ธ์ 8 ประเด็น ดงั นี้ กลยทุ ธ์ การเฝา้ ระวัง  ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร บู ร ณ า ก า ร  ส่งเสริมการประชาสัมพันธ์ ป้องกนั และ การดาเนนิ งานกบั หนว่ ยงาน เพื่อถ่ายทอดความรู้ด้านโรค ทีเ่ กี่ยวขอ้ งด้านการเฝูาระวัง พิษสุนขั บา้ อย่างมีประสิทธภิ าพ ควบคุมโรคพิษ 1 ปูองกัน และควบคุมโรค ใหแ้ ก่ประชาชน พิ ษ สุ นั ข บ้ า ใ น สั ต ว์ สุนัขบา้ ในทุกระดบั  ส่งเสริมการบังคับใช้กฎหมาย ที่เกย่ี วข้องอยา่ งมีประสิทธิภาพ  ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร เ ฝู า ร ะ วั ง โ ร ค พิ ษ สุ นั ข บ้ า ใ น สั ต ว์  สนับสนุนการติดตามการสร้าง พ้ืนที่ปลอดโรคพิษสุนัขบ้าของ  ส่ ง เ ส ริม ก า ร ปู อง กั น โ ร ค ทอ้ งถนิ่ พษิ สุนัขบ้าในสัตว์  สนับสนนุ กลยุทธ์การรักษาวิจัย  ส่งเสริมการควบคมุ โรคพิษ และพั ฒนา การเฝู าระวั ง สุนขั บา้ ในสตั ว์ให้ครอบคลมุ ปู องกั นและควบคุ มโรคพิ ษ และมีประสิทธิภาพ สุนขั บา้ ในสตั ว์

9 กลยทุ ธ์ การจดั การระบบ  พัฒนาเกณฑ์มาตรฐานของศูนย์พักพิงสัตว์และใช้ผลงานวิจัย การพัฒนาระบบมาตรฐานศูนย์พักพิงเป็นแนวทาง และดาเนินการ ศนู ย์พกั พิงสัตว์ 2 ร่วมกันระหว่างมหาวิทยาลัย กรมปศุสัตว์ องค์กรปกครอง สว่ นท้องถิ่น และภาคเอกชน สนุ ัขบ้า กลยทุ ธ์ การเฝ้าระวัง ป้องกนั  การเฝาู ระวงั โรคพิษ  บรู ณาการการดาเนนิ งาน สนุ ขั บ้าในคน รว่ มกับเครือขา่ ย ควบคุม และดูแล 3  การปูองกนั โรคพิษ  การเผยแพร่ประชาสัมพนั ธ์ รกั ษาโรคพษิ สนุ ัขบ้าในคน  วจิ ัยและพัฒนา สุนขั บ้าในคน  การควบคมุ โรคพิษ กลยทุ ธ์ สุนขั บา้ ในคน  จดั ทาแผนบรู ณาการการเฝาู ระวงั ปูองกนั ควบคมุ โรคพิษสนุ ัขบ้า รว่ มกับหนว่ ยงานทเี่ กยี่ วข้อง และบรรจุในแผนพฒั นาท้องถ่ิน การขับเคลือ่ น 4 (1) โครงการเงินอุดหนุนเฉพาะกิจ ( 3) ส่ ง เ ส ริ ม น วั ต ก ร ร ม การดาเนนิ งาน เพื่ อ ก า ร ขั บ เ คลื่ อ น โ ค ร ง ก า ร การปูองกันและควบคุมโรคพิษ โรคพษิ สนุ ัขบ้า สัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย สุนัขบา้ ในทอ้ งถ่ิน จากโรคพษิ สนุ ขั บา้ (2) โครงการพัฒนาศักยภาพ - จัดอบรมการใช้นวัตกรรมเพ่ือ บุคคลขององค์กรปกครองส่วน ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคพิษสนุ ัขบ้า ท้องถ่ิน ในการปูองกัน ควบคุม (4) สนบั สนนุ การจดั ทาระบบ โรคพษิ สุนัขบ้า ข้อมลู สนุ ขั /แมว ในชมุ ชนท้องถิน่ - โครงการสารวจข้อมลู จานวน สัตวแ์ ละขนึ้ ทะเบียนสตั ว์ (ตามโครงการสตั วป์ ลอดโรค คนปลอดภัย จากโรคพิษสนุ ขั บ้า ตามพระปณธิ านศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจา้ นอ้ งนางเธอ เจา้ ฟาู จฬุ าภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขตั ตยิ ราชนารี)

10 การประชาสัมพนั ธ์ 5 กลยุทธ์ การบูรณาการ 6  สร้างการรบั รู้ และความเขา้ ใจ และการบริหาร  สรา้ งความเชอ่ื มั่นศรัทธาและแสวงหาความร่วมมือ จดั การข้อมลู โรคพิษสนุ ัขบา้ ลดกระแสต่อตา้ น  สร้างจิตสานึกความรับผิดชอบเหน็ คุณคา่ ของทุกชีวติ มีความเท่าเทียมกันและปรับปรงุ กฎหมายที่เกี่ยวข้อง กลยทุ ธ์  สนับสนนุ การสร้างระบบฐานขอ้ มูลโรคพิษสุนัขบ้า หน่งึ เดียว (Rabies One Data)  สนับสนุนการสร้างศนู ยบ์ ัญชาการเหตกุ ารณ์ (Incidence Command System, ICS) มีความเท่าเทียมกันและ ปรับปรุงกฎหมายทเ่ี กย่ี วข้อง กลยุทธ์ การติดตาม 7  ตรวจตดิ ตามการดาเนนิ โครงการท่ดี าเนินการในระดับ และประเมินผล พืน้ ท่ที ุกจงั หวดั ท่วั ประเทศและกรงุ เทพมหานคร การพัฒนา 8 กลยุทธ์ นวตั กรรม และถา่ ยทอด  การพฒั นานวตั กรรมชวี วตั ถุเพ่ือควบคุมและปูองกัน โรคพิษสนุ ัขบา้  การพัฒนานวัตกรรมเพ่ือการเล้ียงดูทัง้ สตั ว์เล้ยี งทมี่ ีเจ้าของ และไมม่ เี จ้าของ  การพัฒนานวตั กรรมศนู ย์พักพงิ สนุ ัขจรจดั การถ่ายทอดความรู้ และเทคโนโลยี เพอ่ื การบริหารจัดการสมัยใหม่

11 3. การขบั เคล่อื นยุทธศาสตร์ ในการที่จะทาให้ประเทศไทยปลอดจากโรคพิษสุนัขบ้าภายในปี พ.ศ. 2563 ตามพระปณิธาน ศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟูาจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี และตามที่องค์การอนามัยโลก (WHO) และองค์การ ควบคุมโรคระบาดสัตว์ระหว่างประเทศ (OIE) ได้ตกลงร่วมกันกาหนดเปูาหมายให้ประเทศท่ีมีอุบัติการณ์ ของโรคจะตอ้ งร่วมมือกันกาจัดโรคพษิ สนุ ขั บ้าให้หมดไป ภายในปี พ.ศ. 2563 คือ การบังคับใช้กฎหมายและ ข้อบัญญัติท้องถ่ินท่ีเก่ียวกับการเลี้ยงหรือการปล่อยสัตว์ เพื่อเป็นรากฐานสาคัญในการควบคุมและ วางแผนการควบคุมกาจัดโรค รวมถึงการควบคุมจานวนสุนัขในที่สาธารณะ ตลอดจนเพ่ือใช้เป็นเคร่ืองมือ สาคัญในการผลักดันให้ยุทธศาสตร์การควบคุมโรคพิษสุนัขบ้าของประเทศบรรลุผลสาเร็จ ตามเปูาหมาย ท่ีกาหนดไว้ กรมส่งเสริมการปกครองท้องถนิ่ และองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินมีบทบาทสาคัญ ดังนี้ 3.1 กรมสง่ เสริมการปกครองท้องถ่ิน กรมส่งเสริมการปกครองท้องถ่ินได้รับมอบหมายให้รับผิดชอบในยุทธศาสตร์ที่ 4 คือ การขับเคล่ือนการดาเนินงานโรคพิษสุนัขบ้าในท้องถิ่น โดยมีเปูาประสงค์ คือ ไม่พบการระบาดของโรค พิษสุนัขบา้ ในพน้ื ท่ีขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซง่ึ มี 2 ตัวชี้วดั ดังนี้ สุนัขบา้ ใน ปี พ.ศ. 2561 ปี พ.ศ. 2562 ปี พ.ศ. 2563 ท้องถิน่ ร้อยละ 60 รอ้ ยละ 80 ร้อยละ 100 ได้รบั การฉีด วคั ซีน องคก์ รปกครองสว่ น ปี พ.ศ. 2561 ปี พ.ศ. 2562 ปี พ.ศ. 2563 ท้องถนิ่ มขี อ้ บญั ญตั ิ ร้อยละ 60 รอ้ ยละ 70 รอ้ ยละ 80 ทอ้ งถ่นิ เพอ่ื ควบคุม การเล้ียงและปล่อย สัตว์

12 3.2 องคก์ รปกครองส่วนท้องถนิ่ ตามกฎหมายจัดตั้งองค์กรปกครองส่วนทอ้ งถิ่นได้กาหนดอานาจหน้าทขี่ ององค์กรปกครอง สว่ นทอ้ งถ่ินในการปอู งกนั และระงบั โรคติดต่อหรืออานาจหน้าทีด่ ้านการสาธารณสุขไว้ ประกอบด้วย มาตรา67 (3) แห่งพระราชบัญญัติสภาตาบลและองค์การบริหารส่วนตาบล พ.ศ. 2537 และแก้ไขเพ่ิมเติม มาตรา 50 (4) มาตรา 53 (1) มาตรา 56 (1) และ (3) แห่งพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 และแก้ไขเพ่ิมเติม และ กฎกระทรวง พ.ศ. 2541 (14) ในมาตรา 48 (8) แห่งพระราชบัญญัติองค์การบริหารส่วนจังหวัด พ.ศ. 2540 และแก้ไขเพ่ิมเติม และมาตรา 62 (14) แห่งพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการเมืองพัทยา พ.ศ. 2542 และแก้ไขเพิ่มเติม ประกอบกับพระราชบัญญัติโรคพิษสุนัขบ้า พ.ศ. 2535 ได้กาหนดหน้าที่เกี่ยวกับ การปูองกันและควบคุมโรคพิษสุนัขบ้าให้แก่เจ้าพนักงานท้องถิ่น สัตวแพทย์ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และราชการสว่ นทอ้ งถิน่ ท่เี กีย่ วขอ้ ง ในการดาเนินการตามพระราชบญั ญัตดิ งั กลา่ วไว้ นอกจากนี้ บนั ทกึ สานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา เร่ือง ภารกิจอานาจหน้าท่ีขององค์กร ปกครองส่วนท้องถ่ิน ตามพระราชบัญญัติโรคพิษสุนัขบ้า พ.ศ. 2535 (เรื่องเสร็จที่ 442/2559) สรุปได้ว่า กฎหมายจัดตั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินหลายฉบับได้กาหนดอานาจหน้าท่ีขององค์กรปกครอง ส่วนท้องถิ่นในการปูองกันและระงับโรคติดต่อหรืออานาจหน้าท่ีในด้านการสาธารณสุขไว้ อีกทั้งบทบัญญัติ แห่งพระราชบัญญัติโรคพิษสุนัขบ้า พ.ศ. 2535 ได้กาหนดหน้าที่เกี่ยวกับการปูองกันและควบคุม โรคพษิ สนุ ขั บ้าให้แก่เจ้าพนักงานทอ้ งถิ่น สตั วแพทย์ขององคก์ รปกครองส่วนท้องถ่ิน และราชการส่วนท้องถิ่น ที่เกี่ยวข้องดาเนินการหลายประการ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจึงมีอานาจหน้าท่ีตามท่ีกฎหมายกาหนด ในการปอู งกนั และควบคุมโรคพิษสุนขั บ้า ซงึ่ เปน็ โรคตดิ ต่อตามกฎหมายวา่ ด้วยโรคตดิ ตอ่ อีกดว้ ย พระราชบัญญัติ พระราชบัญญตั ิ พระราชบัญญตั ิ พระราชบญั ญัติ พระราชบัญญตั ิ องค์การบริหาร เทศบาล สภาตาบลและ ระเบียบ โรคพษิ สนุ ัขบ้า ส่วนจงั หวดั พ.ศ. 2496 องค์การบริหาร พ.ศ. 2535 พ.ศ. 2540 และ บรหิ ารราชการ กฎกระทรวง ส่วนตาบล เมืองพัทยา พ.ศ. 2537 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2541 บนั ทกึ สานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา เรื่อง ภารกิจอานาจ หนา้ ท่ขี ององค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ ตามพระราชบัญญัติ โรคพิษสนุ ัขบา้ พ.ศ. 2535 (เรอ่ื งเสร็จที่ 442/2559)

13 3.3 แนวทางในการขับเคลอ่ื นการดาเนนิ งานขององค์กรปกครองส่วนทอ้ งถ่ิน เพอื่ ใหก้ ารขับเคลอื่ นการดาเนินงานโรคพิษสุนัขบ้าในท้องถิ่น ตามโครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัยจากโรคพิษสุนัขบ้า ในปี พ.ศ. 2563 ตามพระปณิธานศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟูาจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี บรรลุผลสาเร็จ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินต้องดาเนนิ การ ดงั น้ี 3.3.1 จดั ทาฐานขอ้ มลู เพ่ือการจัดการสัตว์ ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นสารวจข้อมูลจานวนสุนัขและแมว ทั้งที่มีเจ้าของ และไม่มีเจ้าของ โดยให้ทาการสารวจปีละ ๒ คร้ัง คร้ังแรกภายในเดือนธันวาคม และครั้งท่ี ๒ ภายใน เดือนมิถุนายน แล้วให้บันทึกข้อมูลที่ได้จากการสารวจในระบบ www.thairabies.net ทั้งนี้ สามารถดู รายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ คอลัมน์วีดิโอ 3.3.2 การจดั ทาแผนพัฒนาทอ้ งถ่ินหรือปรบั แผนพัฒนาท้องถนิ่ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจะต้องดาเนินการจัดทาแผนพัฒนาท้องถิ่นหรือ ปรับแผนพัฒนาท้องถ่ินสี่ปีขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยการบรรจุ “โครงการปูองกันและควบคุมโรค พิษสุนัขบ้า” ซ่ึงอาจกาหนดไว้ในยุทธศาสตร์การพัฒนาคุณภาพชีวิตหรือยุทธศาสตร์อื่นที่เก่ียวข้อง ตามระเบียบ กระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการจัดทาแผนพัฒนาองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2548 และแก้ไขเพ่ิมเติม และ หนังสือกระทรวงมหาดไทย ที่ มท 0810.3/ว 5797 ลงวันท่ี 10 ตุลาคม 2559 เร่ือง ซักซ้อมแนวทางการจัดทา และประสานแผนพัฒนาท้องถิ่นสี่ปี (พ.ศ. 2561 – 2564) ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ตามระเบียบ กระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการจัดทาแผนพัฒนาองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2548 และแก้ไขเพิ่มเติม

14 ข้นั ตอนการจดั ทาแผนพฒั นาทอ้ งถ่นิ

15 3.3.3 การจดั ทาเทศบัญญตั ิ/ข้อบัญญตั ขิ ององค์กรปกครองสว่ นท้องถ่นิ (1) การนาแผนงาน/โครงการปูองกันและควบคุมโรคพิษสุนัขบ้าให้ต้ังงบประมาณ ในแผนพัฒนาท้องถ่ินส่ีปี เพ่ือนาไปใช้ในการจัดทาข้อบัญญัติ/เทศบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจาปี ขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ประกอบด้วย โครงการสารวจข้อมูลจานวนสัตว์และขึ้นทะเบียนสัตว์ ตามโครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จากโรคพิษสุนัขบ้า และโครงการปูองกันและควบคุมโรคพิษสุนัขบ้า เพ่ือเป็นค่าวัคซีนพร้อมวัสดุอุปกรณ์ และแผ่นพับประชาสัมพันธ์ ฯลฯ , รายการค่าวัสดุอ่ืน ๆ และรายการอื่น ๆ ตามความจาเป็นและเหมาะสม แผนพฒั นา ท้องถ่ิน โครงการสารวจข้อมูลจานวนสตั วแ์ ละ โครงการป้องกันและควบคมุ โรคพิษสุนัขบา้ ขึ้นทะเบยี นสัตว์ เพือ่ เป็นค่าวัคซีนพรอ้ มวสั ดุอุปกรณ์ (2) โครงการปูองกันและควบคุมโรคพิษสุนัขบ้าให้ระบุกิจกรรมและค่าใช้จ่ายท้ังหมด ตามปีงบประมาณ เช่น รายการค่ายาและเวชภัณฑ์ (ค่าวัคซีนพิษสุนัขบ้า ค่าวัสดุการแพทย์ ค่าใบรับรองการฉีด วัคซีน และเคร่ืองหมายประจาตัวสัตว์ ฯลฯ) , รายการค่าวัสดุประชาสัมพันธ์ (แผ่นไวนิลประชาสัมพันธ์) 3.3.4 การตง้ั งบประมาณขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ใน ก า ร ด า เ นิ น โ ค ร ง ก า ร ปู อ ง กัน แ ล ะค ว บ คุม โรคพิ ษสุ นั ขบ้ าในหมวดค่ าใช้ สอย ประเภทรายจา่ ยเกี่ยวเนอ่ื งกับการปฏบิ ัตริ าชการท่ีไม่เขา้ ลกั ษณะรายจา่ ยหมวดอ่ืน ๆ โดยถือปฏิบัติตามระเบียบ กระทรวงมหาดไทยวา่ ด้วยวิธีการงบประมาณขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2541 และแก้ไขเพ่ิมเติม ถงึ ฉบับท่ี 3 พ.ศ. 2543 โดยให้ต้ังงบประมาณเพอื่ ดาเนนิ การดงั กลา่ ว ดังน้ี

16 1. สารวจขอ้ มลู หมวดค่าตอบแทนใช้สอยและวัสดุ ประเภทรายจ่ายเพ่ือให้ ได้มาซึ่งบรกิ าร (ตามจานวนสนุ ขั /แมว ท้งั ทีม่ เี จ้าของและไม่มี จานวนสนุ ขั และแมว เจ้าของที่ไดจ้ ากการสารวจ) และขน้ึ ทะเบยี นสตั ว์ กรณกี ารจ้างเหมาบริการ (บคุ คลภายนอก) กรณีใหบ้ ุคลากรในสังกัดของ อปท. ตั้งงบประมาณในหมวดค่าตอบแทน ใช้สอย องคก์ รปกครองส่วนท้องถนิ่ ดาเนนิ การ และวสั ดุ ประเภทรายจ่ายเกี่ยวเน่ืองกับการปฏิบัติ จดั ทาคาส่งั แตง่ ตงั้ บคุ ลากรในสงั กดั ราชการที่ไม่เข้าลักษณะรายจ่ายหมวดอ่ืน ๆ 1. ก ร ณี ป ฏิ บั ติ ห น้ า ที่ น อ ก เ ว ล า ร า ช ก า ร ตามระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยค่าใช้จ่าย ( ตั้ ง ง บ ป ร ะ ม า ณ ใ น ห ม ว ด ค่ า ต อ บ แ ท น ใ ช้ ส อ ย ในการเดินทางไปราชการของเจ้าหน้าที่ท้องถิ่น และวัสดุ ประเภทค่าตอบแทนผู้ปฏิบัติงานนอกเวลา (ฉบบั ท่ี 3) พ.ศ. 2559 ราชการ ตามระเบียบ มท. ว่าด้วยการเบิกจ่ายเงิน ต อ บ แ ท น ก า ร ป ฏิ บั ติ ง า น น อ ก เ ว ล า ร า ช ก า ร ข อ ง เบกิ จา่ ยจากงบประมาณ องค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถ่ิน พ.ศ. 2559 โครงการฯ 2. กรณีปฏิบัติหน้าที่ในเวลาราชการหรือนอกจาก รายการตามข้อ1 (ระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วย ค่าใช้จ่ายในการเดินทางไปราชการของเจ้าหน้าท่ี ท้องถิ่น พ.ศ. 2555 และแก้ไขเพ่ิมเติมถึง (ฉบับท่ี 3) พ.ศ. 2559 เบกิ จ่ายจากงบประมาณรายจา่ ย ประจาปีของ อปท. 2. การฉดี วคั ซนี องคก์ รปกครองส่วน ต้ั ง ง บ ป ร ะ ม า ณ ใ น ห ม ว ด ทอ้ งถ่นิ ดาเนินการเอง เงินอุดหนุน โดยให้ถือปฏิบัติ ป้องกันและ ตามระเบียบกระทรวงมหาดไทย ควบคมุ โรคพิษ องคก์ รปกครองสว่ น ว่าด้วยเงินอุดหนุนขององค์กร ทอ้ งถิ่นอดุ หนนุ ให้ ปกครองส่วนท้องถ่นิ พ.ศ. 2559 สุนัขบา้ สานักงานปศสุ ตั วจ์ ังหวัด

17 3.3.5 การฉีดยาคุมกาเนดิ หรือทาหมนั สตั ว์ องค์กรปกครองส่วนทอ้ งถ่ินสามารถสนับสนนุ งบประมาณในการลดจานวนประชากรสัตว์ โดยต้ังงบประมาณไว้ในหมวดเงินอุดหนุน เพ่ือให้หน่วยงานปศุสัตว์จัดทาโครงการมาขอรับการสนับสนุน งบประมาณฯ ท้ังน้ี ต้องดาเนินการตามระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยเงินอุดหนุนขององค์กรปกครอง สว่ นทอ้ งถ่ิน พ.ศ. 2559 3.3.6 การฉดี วัคซีนป้องกันโรคพษิ สนุ ัขบ้า (1) การจัดหาวัคซีนปูองกันโรคพิษสุนัขบ้า องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินสามารถ จดั ซอื้ วคั ซนี ปูองกันโรคพิษสนุ ัขบา้ ได้โดยถือปฏิบัติ ดงั นี้ (1.1) องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนาข้อมูลที่ได้จากการสารวจจานวนสุนัข และแมวท่ีได้จัดเก็บรวบรวมไว้ในระบบข้อมูลจานวนสุนัขและแมว และ/หรือข้ึนทะเบียนในฐานข้อมูลของ Thai Rabies.net ของกรมปศสุ ตั ว์ (1.2) กรณีองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินไม่มีสัตวแพทย์หรือบุคลากรที่ปฏิบัติ หน้าที่ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินมีหนังสือขอความร่วมมือจากหน่วยงานปศุสัตว์ในเขตพ้ืนท่ี เพ่ือขอรับ การสนับสนุนบุคลากรและอื่น ๆ สาหรบั การรณรงคป์ อู งกันและควบคมุ โรคพษิ สุนขั บ้า (1.3) จัดซื้อวัคซีน เวชภัณฑ์และวัสดุ ตามกฎหมายว่าด้วยการจัดซ้ือจัดจ้างและ การบริหารพัสดุภาครัฐ สาหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ขาดแคลน บุคลากรในการฉดี วคั ซีนปอู งกนั โรคพิษสุนขั บา้ ให้พิจารณาดาเนินการ ดังนี้ ก. ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ประสานสานักงานปศุสัตว์จังหวัดจัดอบรมบุคลากรหรืออาสาสมัคร เพื่อให้ สตั วแพทย์ออกหนงั สอื มอบหมายเจ้าหนา้ ที่ให้ทาการฉีดวัคซนี ปอู งกันโรคพิษสุนขั บ้า ข. องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินอาจดาเนินการจ้างเหมาบริการสัตวแพทย์ หรือผู้ได้รับมอบหมายเป็นหนังสือจากสัตวแพทย์ หรือผู้ได้รับมอบหมายเป็นหนังสือจากสัตวแพทย์ หรือ ผู้ประกอบการบาบัดโรคสัตว์ เพื่อดาเนินงานฉีดวัคซีนปูองกันโรคพิษสุนัขบ้า โดยให้ถือปฏิบัติตามหนังสือ กระทรวงมหาดไทย ดว่ นมาก ท่ี มท 0808.2/ว 7120 ลงวันท่ี 9 ธันวาคม 2559 (1.4) การประชาสัมพันธ์ให้เจ้าของสัตว์มีความรับผิดชอบต่อสัตว์เลี้ยง โดยการ นาสตั ว์เลย้ี งมารับวคั ซนี ปอู งกนั โรคพษิ สนุ ัขบา้ ตามมาตรา 5 แหง่ พระราชบัญญตั ิโรคพษิ สุนขั บ้า พ.ศ. 2535

18 (2) การฉดี วัคซีนให้สัตว์ ไดแ้ ก่ (2.1) สตั ว์จรจัดหรือสัตวท์ อี่ ย่ใู นสถานทส่ี าธารณะ เช่น วัด โรงเรียน สวนสาธารณะ ถนน และทางเท้า ฯลฯ สามารถดาเนนิ การฉดี วัคซีนปอู งกนั โรคพษิ สนุ ัขบา้ ได้ (2.2) สตั วม์ เี จ้าของ ก. กรณีไม่มีประกาศจากอธิบดี กรมปศุสัตว์ ตามมาตรา 17 แห่งพระราชบัญญัติโรคพิษสุนัขบ้า พ.ศ. 2535 เจ้าของสัตว์ต้องเสียค่าธรรมเนียมตามกฎกระทรวง ฉบับท่ี 2 (พ.ศ. 2535) ออกตามความในพระราชบัญญัตโิ รคพิษสนุ ัขบ้า พ.ศ. 2535 ข. กรณีมีประกาศจากอธิบดีกรมปศุสัตว์ตามมาตรา 17 แห่ง พระราชบัญญัติโรคพิษสุนัขบ้า พ.ศ. 2535 องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นสามารถให้บริการฉีดวัคซีนปูองกัน โรคพิษสุนัขบ้า โดยไม่ต้องเรียกเก็บค่าธรรมเนียมตามกฎกระทรวง ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2535) ออกตามความ ในพระราชบญั ญตั ิโรคพษิ สนุ ขั บา้ พ.ศ. 2535 ท้ังน้ี ในการเรียกเกบ็ คา่ ธรรมเนยี มตามกฎกระทรวง ฉบับท่ี 2 (พ.ศ. 2535) ออกตามความ ในพระราชบัญญัติโรคพิษสุนัขบ้า พ.ศ. 2535 ให้นาส่งเป็นรายได้ขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ประเภท คา่ ธรรมเนยี ม โดยไม่ตอ้ งตราข้อบัญญัติหรอื เทศบัญญตั กิ ารเรยี กเกบ็ ค่าธรรมเนยี มดงั กลา่ ว (3) กรณีพบสตั วท์ ม่ี ีอาการของโรคพิษสุนัขบ้าหรือพบตัวอย่างหัวสัตว์ที่ให้ผลบวก ต่อโรคพษิ สนุ ขั บา้ (Rabies Case) ในพื้นท่อี งคก์ รปกครองส่วนท้องถ่ินและต้องดาเนินการควบคุมการระบาด ของโรค (Ring Vaccine) ควรขอรับการสนับสนนุ บคุ ลากรและวคั ซีนจากหนว่ ยงานปศุสัตว์ ในการดาเนินการ ควบคุมการระบาดของโรค (Rabies Vaccine) ในรศั มี 5 กิโลเมตรจากสถานทีห่ รอื แหลง่ ท่พี บโรค 3.3.7 การประชาสมั พันธ์ การประชาสัมพันธส์ ร้างการรบั รู้ให้แกป่ ระชาชนทุกช่องทางการส่อื สาร เชน่ เสยี งตามสาย สือ่ สง่ิ พมิ พ์ สือ่ วทิ ยุ ปาู ยโฆษณา แผ่นพบั หอกระจายข่าวประจาหมบู่ ้าน รถประชาสัมพันธ์ เวทีประชาคม กิจกรรม การอบรม/สัมมนาให้ความรู้ บอร์ดประชาสัมพันธ์และการประชุมประจาเดือนเก่ียวกับโรคพิษสุนัขบ้า เป็นต้น และการนาสตั ว์เลย้ี งที่อยู่ในความรับผิดชอบไปรับวัคซีน รวมถึงการปฏิบัติตนเมอื่ ถกู สตั วเ์ ลยี้ งกดั

19 3.3.8 การเข้าร่วมประกวดโครงการ Thailand Rabies Awards ภายใต้โครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จากโรคพิษสุนัขบ้า ตามพระปณิธาน ศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟูาจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขตั ติยราชนารี ซึง่ มวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื สรา้ งพน้ื ทีป่ ลอดโรคพิษสนุ ัขบ้าในท้องถิน่ รางวัล รางวลั ชนะเลศิ รางวลั รองชนะเลิศอนั ดบั 1 รางวัลรองชนะเลิศอนั ดบั 2 และรางวลั ชมเชย

20 องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถิน่ ในการดาเนนิ โครงการป้องกันและควบคมุ โรคพิษสนุ ัขบ้า จัดทาหรือปรับแผนพัฒนาท้องถ่ิน อปท. จัดทาข้อบัญญัติ/เทศบัญญัติ เรื่อง “โครงการปูองกันและควบคุมโรคพิษ การควบคุมการเลยี้ งหรือปล่อยสตั ว์ สนุ ัขบา้ ” ส นั บ ส นุ นง บป ระ มาณ ให้ แก่ ส า นั ก งา น จั ด ท า เ ท ศ บั ญ ญั ติ / ข้ อ บั ญ ญั ติ ปศุสัตว์จังหวัด/อาเภอ เพื่อเป็นค่าวัคซีน งบป ระ มา ณร ายจ่ าย ปร ะจ าปี / และเวชภัณฑ์ ในการควบคุมจานวน เพิ่มเติม เพ่ือจัดทา “โครงการสารวจ ประชากรสนุ ัขและแมว (ทาหมนั ) ข้อมูลจานวนสัตวแ์ ละข้ึนทะเบียนสัตว์” และ “โครงการปูองกันและควบคุมโรค ให้บริการฉีดวัคซีน กรณีอธิบดีกรมปศุสัตว์ พิษสุนัขบ้า เพ่ือเป็นค่าวัคซีน วัสดุและ ป ร ะ ก า ศ ก า ห น ด เ ข ต ท้ อ ง ท่ี ฉี ด วั ค ซี น ฯ อปุ กรณ์ อปท.สามารถให้บริการฉีดวัคซีนฯ ให้แก่ สุนัข/แมวที่มีเจ้าของได้ โดยไม่ต้องเรียกเก็บ การต้ังงบประมาณโครงการสารวจ ค่าธรรมเนยี ม ข้อมูลจานวนสุนัขและแมว และข้ึน ทะเบียนและการจัดซ้ือวัคซีนพร้อมวัสดุ สารวจข้อมูลจานวนสุนัขและแมว (มีเจ้าของ และอุปกรณ์ตามจานวนสุนัขและแมวที่ และไม่มีเจ้าของ) และรวบรวมข้อมูลบันทึก บนั ทึกลงในระบบ ลงในฐานข้อมูลระบบ Thai Rabies.net กรณีพบสัตว์มีอาการโรคพิษสุนัขบ้า/ผลบวก ในหัวสัตว์ อปท./เจ้าของสัตว์ ประสานไปยัง สานักงานปศุสัตว์จังหวัด/อาเภอ และสานักงาน สาธารณสุขจังหวัด/อาเภอ เพื่อควบคุมการ ระบาดโ รค ( Ring Vaccination) ในรัศ มี 5 กโิ ลเมตรจากสถานที/่ แหล่งพบโรค

21 1 การทอดทิ้งสตั ว์ในทส่ี าธารณะ สถานการณ์ปัญหาเกี่ยวกับการทอดทิ้งสัตว์ในท่ีสาธารณะ ส่วนใหญ่เป็นเรื่องของสวัสดิภาพสัตว์ ในด้านสุขภาพ ความเป็นอยู่ การถูกทาร้ายทารุณกรรมต่อสัตว์ท่ีถูกทอดทิ้งและสัตว์ที่เกิดจากการสืบพันธุ์ ของสัตวด์ งั กล่าว เชน่ การวางยาเบ่ือตามสถานทต่ี า่ ง ๆ การทาทารุณกรรมโดยการผกู ลากไปกับรถบนพน้ื ถนน หรอื ส่งสนุ ัขใหข้ บวนการค้าสุนัข และปญั หาความแออดั ในสถานที่เพาะเลี้ยง ส ถานกักกันสัตว์ หรือ สถานพักพิงสัตว์จรจัดของหน่วยงานของรัฐ และ เอกชน ซึ่งบางกรณีเจ้าของสัตว์จะมีการกาจัด หรือทาลายรวมถึงประชาชน ซ่ึงเป็นผู้บริโภค ถูกหลอกลวงให้มีการซื้อสัตว์ท่ีกลายพันธุ์ไม่เป็นไปตามความประสงค์ของผู้บริโภค จึงทาให้เกิดการทอดท้ิง สัตวเ์ พิ่มมากข้นึ เนื่องจากสตั วด์ งั กล่าวเป็นสิ่งมีชีวิตจึงควรได้รับการคุ้มครองมิให้ถูกกระทาการทารุณกรรมและ เจา้ ของสัตว์ ซึง่ นาสตั ว์มาเลี้ยงจะตอ้ งจัดสวัสดภิ าพให้เหมาะสมตามประเภทและชนดิ ของสตั ว์ ทงั้ ในระหวา่ ง การเล้ียงดู การขนส่ง การนาสัตว์ไปใช้งาน หรือใช้ในการแสดง ดังนั้น เพื่อกาหนดหลักเกณฑ์ในการปูองกันการทารุณกรรม และการจัดสวัสดิภาพสัตว์ เพื่อให้สัตว์ได้รับการคุ้มครอง ตามธรรมชาติของสัตว์อย่างเหมาะสม ตามพระราชบัญญัติ ปูองกนั การทารณุ กรรมและการจดั สวัสดภิ าพสตั ว์ พ.ศ. 2557

22 ซ่ึงมีผลบังคับใช้แล้ว เมื่อวันท่ี 27 ธันวาคม 2557 ประกอบกับระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยค่าใช้จ่าย ในการจัดสวัสดิภาพสัตว์ขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2562 ซ่ึงมีผลบังคับใช้แล้ว เม่ือวันท่ี 1 กุมภาพันธ์ 2562 สถานสงเคราะห์สัตว์จึงเป็นส่วนหน่ึงของการแก้ไขปัญหาสัตว์ท่ีถูกทอดท้ิงในที่สาธารณะ ซ่ึงการจัดตั้งสถานสงเคราะห์สัตว์ในปัจจุบัน ต้องประกอบไปด้วยปัจจัยสาคัญในการจัดตั้งเป็นสถานสงเคราะห์สัตว์ เช่น พ้ืนท่ีในการจัดตั้งโรงเรือนหรือที่กักสัตว์ บุคลากรสาหรับดูแลสัตว์ ค่าใช้จ่ายในการกักสัตว์และการจัด สวสั ดิภาพสตั ว์ เป็นตน้ ระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าดว้ ยค่าใช้จ่ายในการจัดสวสั ดิภาพสตั ว์ 2 ขององค์กรปกครองส่วนทอ้ งถน่ิ พ.ศ. 2562 ในการจัดสวัสดิภาพสัตว์ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นตามระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วย ค่าใชจ้ า่ ยในการจัดสวสั ดิภาพสตั ว์ขององค์กรปกครองสว่ นท้องถ่นิ พ.ศ. 2562 มดี งั นี้ 2.1 คานิยาม สัตว์ หมายความว่า สัตว์ตามกฎหมายว่าด้วย การปูองกันการทารุณกรรมและการจัดสวัสดิภาพสัตว์ กล่าวคือ สัตว์ที่โดยปกติเลี้ยงไว้เพื่อเป็นสัตว์บ้าน สัตว์เลี้ยงเพ่ือใช้งาน สัตว์เลี้ยงเพ่ือใช้เป็นพาหนะ สัตว์เล้ียงเพ่ือใช้เป็นเพ่ือน สัตว์เล้ียง เพื่อใช้เป็นอาหาร สัตว์เล้ียงเพื่อใช้ในการแสดงหรือสัตว์เลี้ยง เพ่ือใช้ในการอ่ืนใด ท้ังนี้ ไม่ว่าจะมีเจ้าของหรือไม่ก็ตาม และ ใหห้ มายความรวมถงึ สตั ว์ทอ่ี าศัยอยู่ในธรรมชาติตามท่ีรฐั มนตรีประกาศกาหนด ทง้ั นี้ ตามพระราชบัญญัตโิ รคพิษสุนัขบา้ พ.ศ. 2535 และกฎกระทรวงกาหนดสัตว์ควบคุม และระยะเวลาการฉดี วัคซนี พ.ศ. 2560 กาหนดให้สุนัขและแมว เป็นสตั วค์ วบคมุ ตามมาตรา 4 การจัดสวัสดิภาพสัตว์ หมายความว่า การจัดสวัสดิภาพสัตว์ตามกฎหมายว่าด้วย การปูองกันการทารุณกรรมและการจัดสวัสดิภาพสัตว์ กล่าวคือ การเล้ียงหรือการดูแลให้สัตว์มีความเป็นอยู่ ในสภาวะทเี่ หมาะสม มีสขุ ภาพอนามัยทดี่ ี มีท่อี ยู่ อาหาร และน้าอย่างเพยี งพอ

23 สถานสงเคราะห์สัตว์ หมายความว่า สถานที่ สาหรับใช้ในการให้ความช่วยเหลือหรืออภิบาลสัตว์ท่ีถูกทอดท้ิง สัตว์ท่ี ไม่มีเจ้าของ สัตว์ที่ถูกทารุณกรรม สัตว์ที่เจ้าของเสียชีวิต สัตว์ท่ีมี เจ้าของแต่สภาพแวดล้อม การอยู่อาศัยของสัตว์กระทบกับประชาชน โดยรอบ หรอื สตั วท์ เ่ี จ้าของไมป่ ระสงคจ์ ะเลยี้ งต่อไป 2.2 การกักสัตว์ เพื่อปูองกันและควบคุมสุนัขจรจัดในที่หรือทางสาธารณะ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน มีอานาจหน้าท่ีในการกาหนดให้ทุกพ้ืนท่ีเป็นพ้ืนที่ที่ปลอดสุนัขจรจัดและหากพบเห็นสุนัขจรจัดก็สามารถ เข้าไปดาเนินการจับเพ่ือกักขัง เพ่ือรอผู้มารับ หรือขายทอดตลาดหรือทาลายได้ตามสมควร และสามารถ ดาเนินการกับผู้ที่ปล่อยหรือเล้ียงสุนัขในท่ีสาธารณะได้ ตามพระราชบญั ญัตกิ ารสาธารณสขุ พ.ศ. 2535 มาตรา 29 กาหนดให้ ท้องถ่ินสามารถกาหนดส่วนหน่ึงส่วนใดหรือ ท้ังหมดของพ้ืนท่ีเป็นเขตควบคุม การเล้ียงหรือ ปล่อยสตั ว์ อาจกาหนดเป็นเขตหา้ มเลย้ี งหรือปล่อยสัตว์ บางชนิดหรือบางประเภทโดยเด็ดขาด หรือไม่เกิน จานว นท่ีกาหนด และตามมาตรา 30 กาหนดให้ เจ้าพนักงานท้องถ่ินพบสัตว์โดยไม่ปรากฏเจ้าของในที่สาธารณะ อันเป็นการฝุาฝืนมาตรา 29 เจ้าพนักงาน ท้องถิ่นมีอานาจกักสัตว์อย่างน้อย 30 วัน เพ่ือรอผู้มารับ หากไม่มีผู้มารับเจ้าพนักงานท้องถิ่นสามารถ ขายทอดตลาดหรือทาลายได้ตามสมควร และในมาตรา 73 ผู้ฝุาฝืน ตามมาตรา 29 และ 30 ต้องระวาง โทษปรบั ไมเ่ กนิ 5,000 บาท สาหรับในเร่ืองการควบคุมการเลี้ยงและการปล่อยสัตว์ เพ่ื อการปูองกันและควบคุม โรคพิษสุนัขบ้าและเหตุราคาญ คณะกรรมการสาธารณสุขได้ออกคาแนะนาของคณะกรรมการสาธารณสุข เรื่อง การควบคุมการเล้ียงและการปล่อยสัตว์ เพ่ือการปูองกันและควบคุมโรคพิษสุนัขบ้า และเหตุราคาญ พ.ศ. 2561 ทั้งนี้ เพื่อให้รายละเอียดของเนื้อหาตัวอย่างร่างเทศบัญญัติและร่างข้อบัญญัติองค์การบริหาร ส่วนตาบล ในเรื่องการควบคุมการเล้ียงหรือปล่อยสุนัขและแมว มีความเหมาะสมและสอดคล้อง กับ

24 ลักษณะเฉพาะขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน กรมส่งเสริมการปกครองท้องถ่ินจึงได้ดาเนินการแก้ไข ปรับปรุงตัวอย่างร่างข้อบัญญัติของคณะกรรมการสาธารณสุข เพื่อให้องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินได้นาไป ปรับใช้ตามความเหมาะสมกับสภาพพ้ืนท่ีและภูมิสังคมขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินแต่ละแห่ง รายละเอียดปรากฏตาม (ภาคผนวก ก) 2.3 การจัดทาทะเบยี นสตั ว์ เมอื่ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นดาเนินการจับสุนัข เพื่อนาไปเล้ียงหรือดูแลให้สัตว์มีความ เป็นอยู่ในสภาวะท่ีเหมาะสม มีสุขภาพอนามัยที่ดี ดังนั้น เพื่อเป็นข้อมูลในการจัดสวัสดิภาพสัตว์ ให้จัดทา ทะเบียนสัตว์ท่ีอยู่ในความรับผิดชอบ โดยให้บันทึกข้อมูลลงในรูปแบบเอกเซลไฟล์ตามรูปแบบท่ีกาหนด (ภาคผนวก ข) โดยมขี อ้ มลู ประกอบด้วย ประเภทสัตว์ (สุนัข/แมว) ชนิด (พันธุ์สัตว์) อายุสัตว์ ตาหนิหรือรูปพรรณ เพศสัตว์ วนั ทีร่ ับเข้า วนั ท่ีจาหน่ายออก ประวัติการฉีดวัคซีนและการทาหมัน ทั้งน้ี เพื่อเป็นฐานข้อมูลในการ สบื คน้ ประวัตสิ ัตว์เพ่ือนาไปดาเนินการต่าง ๆ เชน่ จัดหาเจ้าของ จดั หาผอู้ ุปการะและเสียชีวติ 2.4 คา่ ใชจ้ ่ายในการกักสตั ว์และจดั สวสั ดภิ าพสตั ว์ ตามกฎหมายวา่ ดว้ ยการสาธารณสขุ เม่อื องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถ่ินดาเนินการออกข้อบัญญัติ หรือเทศบัญญัติท้องถ่ินในเรื่องเขตควบคุมการเลี้ยงหรือปล่อยสัตว์ในที่หรือทางสาธารณะแล้ว หากพบสัตว์ ที่ไม่มีเจ้าของ และเข้าสู่กระบวนการครบถ้วนตามบทบัญญัติของกฎหมายแล้ว สัตว์น้ันก็ตกเป็นขององค์กร ปกครองส่วนท้องถ่ิน ซ่ึงโดยส่วนใหญ่จะเป็นสุนัขและแมวท่ีต้องมีการดูแลตามความเหมาะสม รวมท้ัง

25 ต้องดาเนินการให้สอดคล้องกับกฎหมายว่าด้วยการปูองกันการทารุณกรรมและการจัดสวัสดิภาพสัตว์ และระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยค่าใช้จ่ายในการจัดสวัสดิภาพสัตว์ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2562 ดังน้ัน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นต้องจัดสวัสดิภาพสัตว์ท่ีอยู่ในความรับผิดชอบ โดยดาเนินการ บริหารจัดการอย่างเป็นระบบ เพื่อให้สัตว์มีความเป็นอยู่ในสภาวะท่ีเหมาะสม มีสุขภาพอนามัยที่ดี มีอาหาร และน้าอย่างเพียงพอ ตลอดจนมีที่อยู่อาศัย (สถานสงเคราะห์สัตว์) โดยมีแนวทางในการดาเนินการ ดังน้ี 2.5 สถานสงเคราะหส์ ตั ว์ เมื่อองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นดาเนินการตามกฎหมายว่าด้วยการสาธารณสุข โดยการ นาสตั วไ์ ปกกั ไว้เพือ่ หาเจา้ ของสัตว์ แตห่ ากครบกาหนดระยะเวลากักสัตว์ตามกฎหมายว่าด้วยการสาธารณสุข และไม่พบเจ้าของสัตว์ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินต้อง ดาเนินการเลยี้ งดูสตั วน์ ้ันต่อไปในฐานะเจา้ ของสัตว์ โดยจัด ที่อ ยู่ อา ศั ยใ ห้ แก่ สั ตว์ คื อ ส ถา น สง เ คร า ะห์ สั ต ว์ ซึ่งใ น ก าร จั ด ตั้ งส ถ าน ส งเ คร าะห์ สั ต ว์ ห า กเ ทศบ า ล แล ะ องค์การบริหารส่วนตาบลเห็นว่าองค์การบริหารส่วนจังหวัด ดาเนินการจะเป็นประโยชน์แก่ประชาชนในท้องถิ่นมากกว่า การที่เทศบาลหรือองค์การบริหารส่วนตาบลจะดาเนินการเอง เทศบาลหรือองค์การบริหารส่วนตาบล อาจร้องขอ ให้องค์การบริหารส่วนจังหวัดดาเนินการแทนได้ โดยถือปฏิบัติตามประกาศคณะกรรมการการกระจาย อานาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ลงวันท่ี 22 พฤษภาคม 2558 เร่ือง การทาความตกลงร่วมมือกัน จดั ทาบรกิ ารสาธารณะขององคก์ รปกครองส่วนท้องถ่นิ 2.5.1 แบบรปู รายการกอ่ สรา้ งและคา่ ก่อสรา้ งสถานสงเคราะหส์ ตั ว์ กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่นเห็นว่า ในปัจจุบันมีหน่วยงานของรัฐและองค์กร ปกครองส่วนท้องถ่ินได้มีการออกแบบรูปรายการก่อสร้างสถานสงเคราะห์สัตว์และนาไปใช้ในการก่อสร้าง เรียบร้อยแล้ว เช่น กรมปศุสัตว์ มหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา สานักงานโยธาธิการจังหวัดนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา องค์การบริหารส่วนจังหวัดอุดรธานีหรือสานักงานปศุสัตว์จังหวัดอุดรธานี

26 จังหวดั อุดรธานี สานกั งานชลประทานจังหวัดประจวบคีรีขันธ์หรือเทศบาลเมืองหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ และเทศบาลนครรังสิต จังหวัดปทุมธานี ดังน้ัน องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินสามารถนาแบบรูปรายการ ก่อสร้างหรือการประมาณราคาค่าก่อสร้างสถานสงเคราะห์สัตว์ไปปรับใช้ตามความเหมาะสมและบริบทของ แตล่ ะทอ้ งถน่ิ โดยให้คานึงถงึ ระเบียบกฎหมายทีเ่ กี่ยวขอ้ งและมาตรฐานของสถานสงเคราะห์สัตว์ตามท่ีกฎหมาย กาหนดด้วย รายละเอียดแบบรปู รายการฯ ตาม (ภาคผนวก ข) 2.5.2 การจดั ทาแผนพัฒนาท้องถ่นิ หรอื ปรบั แผนพัฒนาท้องถ่ิน (1) กรณอี งค์ปกครองส่วนทอ้ งถิน่ ดาเนินการเอง องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นต้องดาเนินการจัดทาแผนพัฒนาท้องถ่ินหรือ ปรับแผนพัฒนาท้องถิ่นขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยการบรรจุ “โครงการก่อสร้างสถานสงเคราะห์สัตว์” ซ่ึงอาจกาหนดไว้ในยุทธศาสตร์การพัฒนาคุณภาพชีวิตหรือยุทธศาสตร์อื่นที่เกี่ยวข้อง ตามระเบียบ กระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการจัดทาแผนพัฒนาขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2548 และท่ีแก้ไข เพ่มิ เติม (2) กรณีองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินมอบให้องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินแห่งอื่น ดาเนินการแทน องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินต้องดาเนินการจัดทาแผนพัฒนาท้องถิ่น หรือปรับแผนพัฒนาท้องถิ่นขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยการบรรจุ “โครงการก่อสร้าง สถานสงเคราะห์สัตว์” ซ่ึงอาจกาหนดไว้ในยุทธศาสตร์การพัฒนาคุณภาพชีวิตหรือยุทธศาสตร์อื่นท่ีเกี่ยวข้อง ตามระเบยี บกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการจัดทาแผนพัฒนาขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2548 และที่แก้ไข เพ่มิ เติม 2.5.3 การตั้งงบประมาณ เพ่ือให้สัตว์ท่ีอยู่ในความครอบครองหรือสถานสงเคราะห์สัตว์อยู่ในสภาพแวดล้อม ท่ีดีต่อการดาเนินชีวิต มีความปลอดภัย มีสุขภาพอนามัยที่ดี มีการจัดการควบคุมปูองกันโรคท่ีเหมาะสม และได้รับการรักษาเมื่อสัตว์ปุวยหรือบาดเจ็บ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ต้องดูแลสัตว์ดังกล่าว โดยตราข้อบัญญัติหรือเทศบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจาปี เพื่อเป็นค่าใช้จ่ายตามระเบียบ กระทรวงมหาดไทย ว่าดว้ ยค่าใชจ้ ่ายในการจดั สวัสดิภาพสัตว์ขององค์กรปกครองสว่ นท้องถิน่ พ.ศ. 2562 ดังนี้

27 คา่ ใชจ้ ่ายในการจัดสวสั ดภิ าพสตั ว์ คา่ ใช้จ่ายอนื่ ๆ ค่ากอ่ สร้าง คา่ อาหาร ทจี่ าเปน็ สถาน คา่ เวชกรรม คา่ สงเคราะห์สัตว์ ตรวจ วนิ ิจฉยั การตง้ั งบประมาณ คา่ ทาหมนั ท้งั น้ี ให้องค์กรปกครองสว่ นท้องถน่ิ ตงั้ งบประมาณเพื่อดาเนินการข้างต้น ดังน้ี (1) กรณีองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินดาเนินการเอง ให้ถือปฏิบัติตามระเบียบ กระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการจัดทาแผนพัฒนาองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2548 และแก้ไขเพิ่มเติม และไปดาเนินการจัดทาเทศบัญญัติหรือข้อบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจาปีขององค์กรปกครอง ส่วนท้องถิ่น ตามระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยวิธีการงบประมาณขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2541 และแกไ้ ขเพม่ิ เติม (2) กรณีองค์การบริหารส่วนจังหวัดอุดหนุนเงินให้เทศบาลหรือองค์การบริหาร ส่วนตาบลในพ้ืนท่ีของตนเพ่ือดาเนินการเมื่อได้รับการร้องขอจากเทศบาลหรือองค์การบริหาร ส่ ว น ต า บ ล ใ ห้ ถื อ ป ฏิ บั ติ ต า ม ร ะ เ บี ย บ ก ร ะ ท ร ว ง ม ห า ด ไ ท ย ว่ า ด้ ว ย เ งิ น อุ ด ห นุ น ข อ ง อ ง ค์ ก ร ป ก ค ร อ ง ส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2559 ประกอบกับหนังสือกระทรวงมหาดไทย ด่วนมาก ที่ มท 0808.2/ว 3616 ลงวันท่ี 24 มถิ นุ ายน 2559

28 2.5.4 การจัดหาสถานทีก่ อ่ สรา้ ง (1) การจัดซ้ือท่ดี นิ (2) การเช่าทีด่ นิ (3) การขอใชท้ ่ดี นิ 2.5.5 การรบั ฟังความคดิ เห็นจากประชาชน เพ่ือลดปัญหาข้อร้องเรียนจากประชาชนในพ้ืนท่ีให้ดาเนินการรับฟังความคิดเห็น จากประชาชน ตามระเบียบสานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการรับฟังความคิดเห็นจากประชาชน พ.ศ. 2548 ตามข้อ 4 สาหรับหน้าที่และวิธีการดาเนินงานของหน่วยงาน ของรัฐก่อนเริ่มโครงการจะต้องเผยแพร่ข้อมูลโครงการให้กับ ประชาชนทราบและรับฟังความคิดเห็นของประชาชน โดยวิธีใด วิธีหน่ึงหรือหลายวิธีก็ได้ เช่น การสารวจความคิดเห็นหรือการ ประชุมปรึกษาหารือกับคนในชุมชน ตามระเบียบฯ ข้อ 5 สาหรับข้อมูลของโครงการท่ีรัฐจะต้องเผยแพร่แก่ประชาชน ได้รับตามระเบียบฯ ข้อ 7 อย่างน้อยต้องประกอบด้วย เหตุผล ความจาเป็นและวัตถุประสงค์ของโครงการ สาระสาคัญของ โครงการ ผู้ดาเนินการ สถานท่ีที่จะดาเนินการ ขั้นตอนและระยะเวลาดาเนินการ ผลผลิตและผลลัพธ์ของ โครงการ ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นต่อประชาชน รวมท้ังมาตรการปูองกัน แก้ไข หรือเยียวยา และประมาณ การค่าใช้จ่ายท่ีมาของเงนิ วธิ กี ารที่รัฐจะตอ้ งรับฟงั ความคิดเห็นของประชาชนตามระเบียบฯ ข้อ 9 มดี ังน้ี (1) การสารวจความคิดเห็น ซ่ึงอาจทาโดย การสัมภาษณ์รายบุคคล การเปิดให้ แสดงความคิดเห็น ได้แก่ ทางไปรษณีย์ ทางโทรศัพท์ โทรสาร ระบบเครือข่ายสารสนเทศ และทางอ่ืน ๆ การเปิดโอกาสให้ประชาชนมารับข้อมูลและแสดงความคิดเห็นต่อหน่วยงา นของรัฐท่ีรับผิดชอบโครงการ การสนทนากลุม่ ยอ่ ย

29 (2) การประชุมปรึกษาหารือ ซึ่งอาจทาโดย การประชาพิจารณ์ การอภิปรายสาธารณะ การแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสารการประชุมเชิงปฏิบัติการ การประชุมระดับตัวแทนของกลุ่มบุคคลท่ีเก่ียวข้อง หรือมีส่วนไดเ้ สีย สาหรับการประกาศเก่ียวกับการรับฟังความคิดเห็นของประชาชน ตามระเบียบฯ ข้อ 11 ดังต่อไปน้ี คือ วิธีการรับฟังความคิดเห็น ระยะเวลา และสถานที่ ตลอดจนรายละเอียดอื่นท่ีเพียงพอ แก่การที่ประชาชนจะเข้าใจและสามารถแสดงความคิดเห็นได้ ทั้งน้ี ให้ปิดไว้อย่างเปิดเผย ณ สถานที่ปิด ประกาศของหนว่ ยงานและสถานท่ีที่จะดาเนนิ โครงการเป็นเวลาไมน่ อ้ ยกวา่ 15 วัน ก่อนเริ่มดาเนินการรับฟัง ความคิดเห็นของประชาชน และประกาศในเครือข่ายสารสนเทศท่ีสานักงานปลัดสานักนายกรัฐมนตรี จัดให้มีข้ึน โดยหน่วยงานของรัฐ สามารถนาเข้าข้อมูลในระบบดังกล่าวได้ด้วยตนเอง โดยใช้ช่ือผู้ใช้งาน (Username) และรหสั ผา่ น (Password) ของหนว่ ยงาน 2.5.6 ค่าอาหารสัตว์ ในการจัดสวัสดิภาพให้แก่สัตว์ต้องจัดให้สัตว์ได้รับอาหารและน้า ในปริมาณและ คณุ ภาพทเ่ี หมาะสมแกป่ ระเภท ชนดิ ลกั ษณะ สภาพ และอายุของสัตว์ โดยให้สัตว์แต่ละตัวได้รับอาหาร และน้า อย่างทั่วถึงสาหรับอัตราค่าอาหารสัตว์ ให้เป็นไปตามหนังสือสั่งการกรมส่งเสริมการปกครองท้องถ่ิน ด่วนมาก ท่ี มท 0808.2/ว 827 ลงวันที่ 1 มีนาคม 2562 เรื่อง การกาหนดอัตราค่าอาหารตามระเบียบ กระทรวงมหาดไทยวา่ ด้วยค่าใช้จ่ายในการจัดสวัสดิภาพสตั ว์ขององค์กรปกครองส่วนท้องถน่ิ พ.ศ. 2562

30 ค่าอาหารสตั ว์ คา่ อาหารสุนขั ใหเ้ บกิ จา่ ยเท่าที่จ่ายจรงิ แตไ่ ม่เกนิ ตัวละ 13 บาทต่อวนั ค่าอาหาร คา่ อาหารแมว ใหเ้ บิกจา่ ยเทา่ ที่ สัตว์ จ่ายจรงิ แต่ไม่เกนิ ตัวละ 5 บาท ตอ่ วนั อตั ราค่าอาหารสัตว์ประเภทอ่นื ใหเ้ บิกจ่ายเท่าทจ่ี ่ายจรงิ ตามความจาเป็น เหมาะสม และประหยดั ในกรณีที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีความจาเป็นต้องจัดหาอาหารสัตว์ในอัตราท่ีสูงกว่า ที่กาหนด ให้ขอทาความตกลงกับผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นรายกรณีไป ทั้งนี้ ให้จัดอาหารสัตว์ให้เหมาะสม และเพยี งพอตามหลักโภชนาการในแต่ละชว่ งวัยของสัตว์ 2.5.7 ค่าทาหมัน/คา่ เวชกรรม/ค่าตรวจวินิจฉยั และค่าใชจ้ ่ายอ่นื ๆ ค่าใช้จ่ายเกี่ยวกับการทาหมัน ค่าเวชกรรม ค่าตรวจวินิจฉัย และค่าใช้จ่ายอื่น ๆ ท่ีจาเป็นหรือเก่ียวเนื่องกับการจัดสวัสดิภาพสัตว์ให้เป็นไปตามอัตราท่ีกรมปศุสัตว์กาหนด ทั้งน้ี กรมปศุสัตว์ ได้ออกประกาศกรมปศุสัตว์ ลงวันที่ 29 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2559 เร่ือง ลักษณะและรายละเอียดของรายการ อัตราขั้นสูง-ขั้นต่าของค่ารักษาพยาบาล และค่าบริการในสถานพยาบาลสัตว์ พ.ศ. 2559 เพ่ือให้องค์กร ปกครองส่วนทอ้ งถิน่ นาไปใช้ในการรักษาพยาบาลสัตว์ ท้ังน้ี เทศบาลหรือองค์การบริหารส่วนตาบลอาจขอรับการสนับสนุนงบประมาณ เงินอุดหนุนจากองค์การบริหารส่วนจังหวัด เพื่อให้ดาเนินการในพื้นท่ีของตน โดยให้ดาเนินการตามระเบียบ กระทรวงมหาดไทยว่าด้วยค่าใช้จ่ายในการจัดสวัสดิภาพสัตว์ขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2562 สาหรับหลักเกณฑ์การอุดหนุนให้องค์การบริหารส่วนจังหวัดดาเนินการ ให้เป็นไปตามระเบียบ กระทรวงมหาดไทยวา่ ด้วยเงินอุดหนุนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น

31 3 การจดั การดา้ นสิง่ แวดล้อม สถานสงเคราะห์สัตว์จะต้องจัดการควบคุมและกาจัดหรือบาบัดของเสียที่เกิดข้ึนในพ้ืนท่ี เพื่อปูองกันและแก้ไขปัญหาที่เกิดข้ึนจากผลกระทบต่อสัตว์ในสถานสงเคราะห์และประชาชนท่ีอาศัยอยู่ บรเิ วณใกลเ้ คียง ตลอดจนสิ่งแวดล้อม โดยให้ดาเนินการดังนี้ 3.1 สิ่งปฏิกูลและมูลฝอย จะต้องทาการรวบรวมส่ิงปฏิกูลและ มูลฝอยลงในภาชนะรองรับมูลฝอยประเภทมูลฝอยติดเช้ือและมีฝาปิดมิดชิด และขนส่ง เพอ่ื นาไปกาจัดในสถานทก่ี าจัดมูลฝอยติดเชื้อ 3.2 ซากสัตวท์ ต่ี ายแลว้ จะต้องมีการจดั การกับ ซากสัตวท์ ต่ี ายแลว้ ให้ถูกสุขลักษณะอนามยั และนาไปกาจดั ยังสถานท่กี าจัดมูลฝอยตดิ เชื้อ 3.3 กลิน่ และเสียงในบรเิ วณสถานสงเคราะห์สัตว์ จะต้องมีการควบคุม ดูแล และมีการจัดการควบคุมอาคารท่ีพักสัต ว์ปุวย ให้ปราศจากกล่ินและ เสียงอนั ไมพ่ ึงประสงค์ จนเปน็ เหตใุ ห้เสือ่ มหรืออาจเปน็ อันตรายต่อสขุ ภาพ 3.4 นา้ เสีย จะต้องจดั ใหม้ กี ารกาจดั ให้ถกู สุขลักษณะ 3.5 มูลฝอยติดเช้ือ จะต้องมีการจัดการให้ถูกต้องตามพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 ประกอบกบั กฎกระทรวงวา่ ด้วยการกาจัดมูลฝอยติดเชือ้ พ.ศ. 2545 4 บุคลากรผดู้ แู ลสถานสงเคราะห์สัตว์ สาหรับบุคลากรในการปฏิบัติหน้าท่ีในสถานสงเคราะห์สัตว์เป็นไปตามกรอบอัตรากาลังของ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ซึ่งไม่เกินกว่า 40 % ตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารงานบุคคลส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. 2542 หรือการจ้างเหมาบริการ ตามหนังสือกระทรวงมหาดไทย ด่วนมาก ที่ มท 0808.2/ว 7120 ลงวันที่ 9 ธนั วาคม 2559

32 1 ข้อแนะนาในการปฏิบตั ิทด่ี ีสาหรบั สถานสงเคราะห์สตั ว์ แนวทางการปฏิบัติท่ีดีสาหรับสถานสงเคราะห์สัตว์น้ี กาหนดข้อแนะนาการปฏิบัติสาหรับ สถานสงเคราะหส์ ัตวท์ ่ัวไป ครอบคลุมทั้งการจัดสวัสดิภาพสตั ว์ การสุขาภิบาล การดแู ลสขุ ภาพ การออกแบบ การจัดการสิ่งแวดล้อม รวมทั้งการวิเคราะห์ความเสี่ยงจากอันตรายที่อาจเกิดขึ้นในสถานสงเคราะห์ วัตถุประสงค์ เพ่ือให้สัตว์มีสวัสดิภาพสัตว์ท่ีเหมาะสมและเพียงพอ มีสุขภาพดี พร้อมท้ังไม่ก่อให้เกิด ผลกระทบตอ่ ส่ิงแวดลอ้ ม รายการ คาแนะนา 1. องคป์ ระกอบของสถาน สงเคราะห์สัตว์ 1.1.1 ตงั้ อย่ใู นพ้นื ทที่ ี่เหมาะสมสาหรบั การเล้ียงสัตว์ มีการคมนาคม สะดวก มีระบบสาธารณปู โภคเพียงพอ นา้ ท่วมไม่ถงึ และ 1.1 สถานทีต่ ้ัง มแี หลง่ น้าสะอาดเพียงพอต่อการเล้ยี งสัตว์ 1.2 ผงั และลกั ษณะสถาน 1.1.2 ควรอยหู่ า่ งไกลจากชมุ ชนและแหลง่ นา้ สาธารณะ อย่างน้อย สงเคราะห์สัตว์ 400 เมตร ซง่ึ อาจไดร้ ับผลกระทบหรอื มลภาวะจากการเลีย้ งสัตว์ ของสถานสงเคราะห์ได้ 1.1.3 ควรอย่ใู นสภาพแวดล้อมทป่ี ลอดภัยจากอนั ตราย ทั้งอนั ตราย ทางกายภาพ ทางเคมี และทางชีวภาพ ไม่มีมลภาวะเป็นพิษทีอ่ าจ เป็นอันตรายตอ่ สุขภาพและสขุ อนามยั ของคนและสัตว์ 1.2.1 มีพนื้ ทเี่ พยี งพอและเหมาะสมกับขนาดและจานวนโรงเรือน ทมี่ ีภายในสถานสงเคราะห์สัตว์ ไมก่ ่อใหเ้ กิดปัญหาสิ่งแวดล้อม และสุขภาพสัตว์ ควรมรี ะยะห่างของแตล่ ะโรงเรือนเพ่อื การระบาย อากาศท่ีดแี ละควบคุมการเกิดโรคระหว่างโรงเรอื นได้

33 รายการ คาแนะนา 1.3 โรงเรอื น 1.2.2 มีการวางผังที่เอ้ือต่อการปฏิบัติอย่างถูกสุขลักษณะและแยกพ้ืนท่ี 1.4 คอกหรือกรง ปฏิบัติงานเป็นสัดส่วน โดยการกาหนดตาแหน่งและจัดพื้นท่ี เป็นสัดส่วนอย่างชัดเจน สาหรับพื้นท่ีเลี้ยงสัตว์ พื้นท่ีเก็บอาหารสัตว์ และอุปกรณ์ พ้ืนท่ีทาลายซากสัตว์ และพ้ืนท่ีบาบัดน้าเสีย และสิ่งปฏิกูล เพื่อความสะดวกในการปฏิบัติงาน สามารถปูองกัน และควบคุมโรคภายในสถานสงเคราะห์สตั วไ์ ด้ 1.2.3 มีการแยกพ้ืนที่เล้ียงสัตว์ตามชนิด ช่วงอายุ เพศ พฤติกรรม และ สถานะทางสุขภาพของสัตว์ เพื่อความสะดวกในการปฏิบัติงาน สามารถปอู งกันและควบคมุ โรคภายในสถานสงเคราะหส์ ัตว์ได้ 1.2.4 มรี ั้วรอบขอบชดิ สามารถปูองกันสตั ว์ผ่านเข้า–ออกได้ 1.3.1 โรงเรอื นตอ้ งมขี นาดทเี่ หมาะสมกับจานวนสตั ว์ที่เลย้ี งและ ไมห่ นาแนน่ เกินไป เพือ่ ให้สตั ว์มีอิสระในการเคลือ่ นไหว รวมถึง ต้องมีพื้นทใ่ี นการแสดงพฤติกรรมตามธรรมชาติ โดยสนุ ขั ควรมี พน้ื ทีไ่ มน่ ้อยกว่า 4 ตารางเมตรต่อตวั และแมวควรมีพน้ื ท่ี ไม่นอ้ ยกว่า 0.85 ลกู บาศก์เมตรตอ่ ตวั 1.3.2 การออกแบบก่อสร้างควรคานงึ ถึงการปูองกนั และการดดู ซบั เสียง การใหแ้ สงแดดส่องเขา้ ถงึ ภายในโรงเรอื น ทศิ ทางของลม เพื่อชว่ ยระบายอากาศ และการประหยัดพลงั งาน 1.3.3 โครงสร้างต้องแข็งแรง ง่ายตอ่ การกาจัดปรสิต ภายนอกอาคารบารุงรกั ษา และทาความสะอาด มหี ลังคากนั แดดกนั ฝน บารุงรกั ษา และ มกี ารระบายอากาศที่ดี วสั ดทุ ใี่ ชใ้ นการสรา้ งโรงเรือน ไมค่ วรมี ส่วนทีแ่ หลมคม ซ่ึงอาจทาใหส้ ัตวห์ รอื ผปู้ ฏิบัตไิ ดร้ บั อันตราย 1.3.4 พื้นโรงเรือนควรเปน็ พ้นื ซเี มนต์ ไม่หยาบและไมล่ ่นื จนเกนิ ไป ไม่มีรอยแตกชารุด พนื้ ท่คี วามสะอาด มีการระบายน้าทด่ี ี ไมม่ นี า้ ขัง ไม่มีรอยแตกชารุด พืน้ ท่ีมคี วามลาดเอียง เพอ่ื สะดวกในการ ทาความสะอาด และการระบายนา้ ผนงั และฝูาควรทาจากวสั ดุ ทีไ่ ม่ดูดซบั นา้ 1.3.5 ไม่มรี อยแตกชารุด เพื่อปูองกนั ไมใ่ หเ้ ปน็ ท่ีวางไข่ของเห็บ 1.4.1 มโี ครงสรา้ งแข็งแรง ไมช่ ารดุ หรือมสี ่วนแหลมคมท่ีอาจเปน็ อันตรายตอ่ สัตว์และคนเลย้ี ง และปูองกันสตั ว์หนอี อกได้

34 รายการ คาแนะนา 2. อาหารสาหรับสัตว์ 1.4.2 คอกหรือกรงไม่มีส่วนใดหรือช่องว่างที่ทาให้ส่วนใดส่วนหน่ึง ของรา่ งกายสตั ว์เขา้ ไปตดิ หรอื ได้รับบาดเจ็บ 3. นา้ 4. การจัดการสถานสงเคราะหส์ ตั ว์ 1.4.3 มพี นื้ ทเ่ี หมาะสมกบั ขนาดรา่ งกาย และการแสดงพฤติกรรม การกนิ อาหาร การขับถา่ ย การนอน ยนื ปีน หรอื ห้อยโหนได้ 4.1 สัตว์ 4.2 บคุ ลากร 1.4.4 ควรมชี ่องวา่ งใหส้ ตั วม์ องเหน็ ภายนอก และมที ่ใี ห้สตั ว์หลบ จากการมองเหน็ ได้ 1.4.5 ควรสะอาดและแห้ง 2.1 ภาชนะให้อาหารสตั ว์ตอ้ งสะอาดและมีจานวนเพียงพอ 2.2 จานวนม้อื และปรมิ าณการให้อาหารต้องเหมาะสมตามชนิดและ สถานะทางสขุ ภาพของสัตวแ์ ต่ละตวั 2.3 การใช้อาหารสาเรจ็ รูป ต้องมีคุณภาพและมาตรฐานตามท่ี กฎหมายกาหนด 2.4 การใช้อาหารปรุงเอง ตอ้ งถูกสุขอนามยั ไมก่ ่อใหเ้ กิดผลเสีย ตอ่ สุขภาพสัตว์ และควรเก็บทิ้งหลังจากให้สตั ว์กินไม่เกิน 6 ช่ัวโมง 2.5 มสี ถานที่เกบ็ อาหารสัตวแ์ ยกเปน็ สดั ส่วนและสามารถปอู งกัน การปนเปอื้ นและการเส่ือมคุณภาพได้ 2.6 สตั วท์ กุ ตวั ตอ้ งสามารถเขา้ ถงึ อาหารไดอ้ ย่างเพียงพอ 3.1 นา้ ทใ่ี ชเ้ ล้ียงสัตวต์ อ้ งสะอาด ไมม่ ีเช้อื โรคและส่งิ เจอื ปนท่เี ปน็ อันตราย และมกี ารปูองกนั การปนเปอ้ื น 3.2 สัตวท์ ุกตวั สามารถเขา้ ถงึ น้าด่ืมไดอ้ ย่างเพยี งพอ 4.1.1 มจี านวนสตั ว์เหมาะสมที่จะสามารถดูแลและจัดสวัสดิภาพสตั ว์ ได้เพียงพอและทวั่ ถึง 4.1.2 สตั ว์แตล่ ะตวั ตอ้ งสามารถระบตุ วั ได้ เชน่ มชี ื่อ และ/หรือ เครอ่ื งหมายประจาตัว ไดแ้ ก่ ปลอกคอ แถบเครอ่ื งหมายไมโครชปิ หรือตาหนิ เปน็ ต้น 4.2.1 มีจานวนบุคลากรเพยี งพอและเหมาะสม 4.2.2 มีสขุ อนามยั ส่วนบุคคลท่ีดี 4.2.3 ควรไดร้ ับการตรวจสุขภาพเป็นประจาอยา่ งน้อยปลี ะ 1 คร้ัง

35 รายการ คาแนะนา 4.2.4 ต้องไดร้ ับการฉดี วคั ซีนปูองกันโรคพษิ สุนัขบ้าลว่ งหนา้ 4.2.5 ควรไดร้ ับการฝึกอบรม เชน่ การจัดสวสั ดภิ าพสตั ว์ การปูองกันโรค การสุขาภิบาล และการสังเกตอาการสตั วป์ ุวย 4.3 การทาความสะอาดและ 4.3.1 โรงเรอื นและอปุ กรณ์ ตอ้ งสะอาด ถูกสขุ ลักษณะ บารุงรักษา 4.3.2 มกี ารบารุงรักษาโรงเรือนและอปุ กรณ์ ให้อยู่ในสภาพพร้อมใชง้ าน อยู่เสมอ 4.3.3 การทาความสะอาดตอ้ งเร่มิ จากบริเวณที่เลย้ี งลกู และแมส่ ัตว์ สัตว์ที่มีสุขภาพแข็งแรง สตั ว์ปุวยไมต่ ิดเชื้อ และสตั ว์ปวุ ยตดิ เชื้อ ตามลาดับ 4.3.4 การทาความสะอาดกรงหรือคอกควรนาสตั วอ์ อกจากกรง หรือคอกก่อน ไมค่ วรฉดี นา้ ล้างกรงหรือคอกในขณะทมี่ สี ตั ว์อยู่ 5. การดแู ลสขุ ภาพของสตั ว์ 5.1 การป้องกนั และควบคุม 5.1.1 สามารถระบแุ หลง่ ท่ีมาของสัตว์ มีการกักโรคและมีการตรวจ โรคสตั ว์ สขุ ภาพสัตวท์ เี่ ข้าใหมท่ ุกตวั อย่างนอ้ ย 14 วนั และตรวจรับรอง จากพฤติกรรม 5.1.2 มีการตรวจ การสงั เกตอาการสตั วป์ ุวย และพฤตกิ รรมของสตั วท์ กุ ตัว อยา่ งสมา่ เสมอ 5.1.3 มกี ารเปล่ียนรองเท้าและล้างมอื ดว้ ยนา้ ยาฆา่ เชอื้ ทกุ คร้ังที่เขา้ และออกแต่ละโรงเรือน 5.1.4 มีโปรแกรมการให้วคั ซีนปอู งกันโรคพษิ สุนัขบ้าและวัคซีนอน่ื ๆ ท่ีจาเปน็ 5.1.5 มโี ปรแกรมการควบคุมและกาจัดพยาธิภายในและภายนอก 5.1.6 มมี าตรการปูองกันและกาจดั สัตว์พาหะ 5.1.7 กรณีเกิดโรคระบาดหรอื สงสัยว่าเกิดโรคระบาด ให้แจง้ และปฏิบตั ิ ตามคาแนะนาของสัตวแพทย์ 5.2 การบาบดั โรค 5.2.1 การบาบัดโรคสตั วต์ อ้ งอยู่ภายใตค้ าแนะนาของสัตวแพทย์ 5.2.2 สตั ว์ในสถานสงเคราะหส์ ตั วท์ ุกตวั ควรได้รบั การทาหมนั 5.2.3 มกี ารแยกสัตว์ปุวยออก เพื่อทาการรักษา

36 คาแนะนา รายการ 6.1 มีการดูแลและตรวจตดิ ตามสัตว์ทกุ ตัวให้มีความเป็นอยู่ตามหลัก 6. สวัสดภิ าพสตั ว์ สวสั ดภิ าพสัตวอ์ ยา่ งสมา่ เสมอและเพียงพอ 7. การจัดการสิ่งแวดล้อม 6.2 ควรจดั ใหม้ อี ปุ กรณห์ รือกจิ กรรมทาให้สัตวไ์ ด้ผ่อนคลาย และ ต้องเหมาะสมกบั พฤติกรรมตามธรรมชาติของสัตว์ เช่น มีของเลน่ มปี ฏสิ ัมพันธก์ บั มนษุ ยแ์ ละส่ิงแวดลอ้ ม เป็นตน้ 6.3 ไม่ควรทาให้สัตว์หวาดกลวั หรอื ได้รบั บาดเจบ็ เพอ่ื ให้สตั ว์เปลย่ี น พฤติกรรมหรือเพ่ือเป็นการลงโทษ 6.4 หากมีการขบั เคล่อื นยา้ ยหรอื การจบั บังคับสตั ว์ ควรปฏิบัติ อยา่ งเหมาะสมและปลอดภยั ทงั้ คนและสัตว์ 6.5 หากต้องทาการุณยฆาต ตอ้ งพิจารณาวา่ ไมส่ ามารถใช้วธิ อี ่นื เพ่ือให้สตั วพ์ ้นจากความทุกข์ทรมานได้และต้องทาโดยสตั วแพทย์ 7.1 มีการจดั การซากสตั ว์ที่เหมาะสม โดยใช้วิธกี าร ดังนี้ (1) การฝัง ตอ้ งมีพน้ื ทเี่ พยี งพออยใู่ นบริเวณนา้ ท่วมไมถ่ ึงและ หา่ งจากแหล่งนา้ ให้ฝังไว้ใตร้ ะดับผิวดิน ไม่นอ้ ยกว่า 50 เซนติเมตร โรยปนู ขาวหรอื ราดด้วยน้ายาฆา่ เชื้อ แลว้ กลบหลุมและคลมุ ดิน ให้แน่น เหนอื ระดบั ผวิ ดนิ ไม่นอ้ ยกว่า 50 เซนติเมตร เพ่อื ปูองกัน ไม่ใหส้ ตั วไ์ ปคุย้ เข่ีย (2) การเผา ให้เผาในทท่ี เี่ หมาะสมและเผาซากหมด (3) การทง้ิ ซากในบอ่ ท้งิ ซาก โดยทาเปน็ บ่อซเี มนต์ มีความลกึ หา่ งจากระดับน้าใตด้ นิ ไมน่ อ้ ยกวา่ 1 เมตร มีฝาซเี มนตเ์ ปิด-ปิด เมื่อท้งิ ซากสัตว์ลงไปแลว้ จะเกดิ กระบวนการหมัก (Fermentation) ใช้เป็นการฆา่ เช้อื โรคและการยอ่ ยสลายซากสตั ว์ 7.2 มูลสัตว์ สิ่งปฏกิ ูล น้าท้งิ ตอ้ งผ่านการบาบดั โดยวิธีที่เหมาะสม ไม่ก่อใหเ้ กดิ กลน่ิ หรือกอ่ ให้เกดิ ความราคาญต่อผ้อู ยู่อาศยั ในพน้ื ท่ี ใกลเ้ คยี ง 7.3 ขยะมูลฝอยต้องรวบรวมไวใ้ นภาชนะ ซงึ่ มฝี าปดิ มดิ ชิด และนาไป กาจัดอยา่ งเหมาะสม โดยไมใ่ ห้หมักหมมอยภู่ ายในสถานสงเคราะหส์ ตั ว์ 7.4 ควรมีการรวบรวมน้าฝน เพ่ือไมใ่ ห้ปนกับระบบกาจัดนา้ เสยี 7.5 ควรปลกู ต้นไม้ สาหรบั ใหร้ ม่ เงา ดูดซับเสียง และปูองกันแสงสว่าง จากภายนอกในเวลากลางคืน

37 รายการ คาแนะนา 8. การบันทกึ ข้อมูล 8.1 มีระบบการบนั ทึกและเก็บบนั ทึกข้อมูลท่สี าคญั ได้แก่ ข้อมูล 9. แผนฉกุ เฉนิ ทะเบยี นประวตั ิสัตว์ เชน่ ช่ือและ/หรอื ตัวเลขกากบั แหลง่ ทมี่ า ของสัตว์ วันทีเ่ ขา้ และออก ชนิดสัตว์ อายุ เพศ สี และตาหนิ ประวตั กิ ารรักษา และพฤติกรรมสัตว์ 8.2 ให้บันทกึ ขอ้ มลู ผลการปฏบิ ตั ิงานในข้ันตอนท่ีสาคัญในการจัดการ สถานสงเคราะหส์ ัตว์ ท่ีมผี ลตอ่ สุขภาพและการควบคมุ โรค 8.3 เกบ็ รกั ษาบันทึกต่าง ๆ เป็นเวลาไม่น้อยกวา่ 2 ปี ยกเว้นข้อมูล ทะเบยี นประวตั สิ ัตว์เลย้ี งใหเ้ ก็บไว้ตลอดอายุสัตว์เลย้ี ง 9.1 จัดใหม้ ไี ฟฟาู สารองและถังดับเพลิงเคลื่อนทอี่ ยา่ งเพยี งพอและวางไวใ้ น ตาแหนง่ ทเี่ หมาะสมกับการใช้งาน 9.2 มีการวางแผนอพยพสัตว์ และเบอรโ์ ทรศัพท์ที่ใชต้ ิดต่อในกรณี ทเ่ี กิดภาวะฉุกเฉิน 2 ขอ้ แนะนาในการให้อาหารสนุ ัข 2.1 สว่ นประกอบของอาหารสุนัข อาหารเป็นอีกปัจจัยหน่ึงท่ีมีความสาคัญต่อการดารงชีวิตของสุนัข ในทางชีววิทยาสุนัข จัดอยู่ในจาพวกสัตว์กินเนื้อเป็นอาหาร (Carnivorous) เช่นเดียวกับแมว แต่โดยธรรมชาติเมื่อเปรียบเทียบ ในขบวนการเมตาโบลิซึม ความต้องการโภชนาการและรูปแบบ ของอาหารแล้ว สุนัขควรจะจัดอยู่ในสัตว์ประเภทท่ีกินท้ังเนื้อ และพืชเปน็ อาหาร (Omnivorous) มากกว่า ขณะที่แมว เป็นสัตว์ท่ีกินเน้ือเพียงอย่างเดียว ดังนั้น อาหารสุนัขที่มี คณุ ภาพดีควรมสี ว่ นประกอบของสารอาหารหลายชนิดในสดั ส่วนทพี่ อเหมาะ และสอดคล้องกับความต้องการ ของรา่ งกายคล้ายกบั มนษุ ย์ ดังต่อไปน้ี

38 (1) นา้ (Water) น้า เป็นสารอาหารท่ีสาคัญมากชนิดหนึ่งต่อร่างกาย เน่ืองจากร่างกายสัตว์ ประกอบด้วยน้าประมาณ 70 เปอร์เซ็นต์ ดังน้ัน การที่ร่างกายขาดน้าจะส่งผลกระทบอย่างรุนแรง และ เฉียบพลนั ตอ่ ระบบสรีวิทยาของสัตวม์ ากกว่า การขาดสารอาหารชนิดอื่น เชน่ สตั ว์สูญเสียไขมัน หรือ โปรตีน มากกว่าครึ่งหน่ึงของร่างกาย สัตว์ยังคงมีชีวิตอยู่ได้ แต่สัตว์ที่สูญเสียน้าเพียง 10 เปอร์เซ็นต์ ของน้าใน ร่างกายสามารถสูญเสียชีวิตได้ทันที หน้าท่ีของน้าในร่างกายท่ีสาคัญ คือ เป็นตัวหลักท่ีช่วยในขบวนการ ทางเคมตี ่าง ๆ รวมท้ังการขนส่งสารอาหาร การขจัดของเสียและการระบายความร้อนออกจากร่างกาย สุนัขต้องมี น้าสะอาดตั้งไว้ใหก้ นิ ตลอดเวลา โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ กรณีทเี่ ล้ียงสนุ ขั ด้วยอาหารแหง้ ควรเปลี่ยนนา้ ทุกวัน (2) โปรตนี (Protein) โปรตีน เป็นสารอาหารท่ีร่างกายนาไปใช้ในการสร้างเน้ือเย่ือที่เป็นโครงสร้างของ ร่างกาย เช่น กล้ามเน้ือ ผิวหนัง ผม และเล็บ ฯลฯ นอกจากนี้เอนไซม์และฮอร์โมนส่วนมากก็มีโปรตีน เป็นส่วนประกอบ หน่วยย่อยของโปรตีนเรียกว่า กรดอะมิโน (amino acids) ซ่ึงได้มาจากทั้งอาหารท่ีสัตว์กิน เข้าไปและร่างกายสังเคราะห์เอง กรดอะมิโนที่สัตว์ต้องการมีประมาณ 22 ชนิด ในอาหารสัตว์ควรมีกรดอะมิโน ครบถ้วนและมีปริมาณมากพอ เพ่ือให้ขบวนการสร้างโปรตีนดาเนินไปอย่างปกติ และสอดคล้องกับ ความต้องการของร่างกาย สาหรับวัตถุดิบท่ีใช้เป็นแหล่งโปรตีนหรือกรดอะมิโนได้มาจาก 2 แหล่ง คือ จากพชื และสตั ว์ โปรตีนจากสตั วท์ ่นี ยิ มนามาทาอาหารสุนัข ได้แก่ เนื้อจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทั้งหลาย เช่น โค สุกร ม้า สัตว์ปีก ปลา ส่วนวัตถุที่มีคาว่า By – products อยู่ด้วยจะหมายถึง เน้ือ ผสมกับเครื่องใน ขน หัว และเท้า ผสมอยู่ด้วย และโปรตีนจากพืชที่นิยม ได้แก่ แปูงข้าวโพด แปูงถ่ัวเหลือง กากถ่ัวเหลือง อัลฟัลฟุาปุน และวีทเจิร์ม โดยทั่วไปโปรตีนจากพืชจะมีสมดุลและการใช้ประโยชน์ได้ของกรดอะมิโนด้อยกว่า โปรตนี จากสตั ว์ นอกจากนี้บางชนิดยงั ประกอบด้วยสารพษิ ทาให้สตั วใ์ ชโ้ ปรตีนจากพืชหรือแร่ธาตอุ ่ืนในอาหารสัตว์ ได้ไม่เต็มที่ เช่น โปรตีนจากพืชจะมีกรด Phytic กรดนี้จะรวมกับแร่ธาตุต่าง ๆ เช่น ฟอสฟอรัส ทาให้การ ใชป้ ระโยชนข์ องแร่ธาตดุ งั กล่าวลดลง (3) คาร์โบไฮเดรท (Carbohydrate) เป็นแหล่งพลังงานที่สาคัญของเซลล์ต่าง ๆ ในร่างกาย โดยเฉพาะอย่างย่ิง เซลล์ประสาท เซลล์หัวใจ และเม็ดเลือดแดง นอกจากนี้กลูโคสซ่ึงเป็นหน่วยเล็กท่ีสุดของคาร์โบไฮเดรทท่ีร่างกายนาไปใช้ ประโยชน์ได้ ยังช่วยสังเคราะห์กรดอะมิโนและสารต่าง ๆ ในร่างกาย และทางานร่วมกับโปรตีน

39 และไขมัน ในส่วนประกอบท่ีเป็นโครงสร้างของร่างกาย อย่างไรก็ตามการกินคาร์โบไฮเดรทท่ีมากเกินไป ร่างกายสัตว์เปลี่ยนคาร์โบไฮเดรทส่วนเกินเป็นไขมันสะสมตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ทาให้เกิดโรคอ้วนได้ (Obesity) แหล่งคาร์โบไฮเดรทในอาหารสุนัข ได้แก่ ข้าวโพด ข้าว ข้าวสาลี ข้าวโอ๊ด เมล็ดธัญพืช ขนมปัง มันฝรัง่ ข้าว และ pasta สว่ นประกอบพวกนี้จะมรี าคาถกู และใช้เปน็ จานวนมากในอาหารสุนขั (4) ไขมัน (Lipid) ไขมันเป็นสารอาหารท่ีให้พลังงานสูงเม่ือเทียบกับโปรตีน และคาร์โบไฮเดรท ในปริมาณท่เี ท่ากนั ไขมันให้พลังงานสูงกวา่ ประมาณ 2.25 เท่า นอกจากนี้ ไขมันยังมีประสิทธิภาพย่อยได้สูง กว่าอีกด้วย ไขมันนอกจากให้พลังงานแล้วยังทาหน้าท่ีอีกหลายอย่าง เช่น เป็นแหล่งของกรดไขมันท่ีจาเป็น ต่อการทางานของร่างกายและปูองกันการเกิดโรคผิวหนัง ได้แก่ กรดไขมันลิโนเลอิก(Linoleic acid) กรดไขมันลิโนเลอกิ (Linolenic acid) ช่วยในการดูดซึมวิตามินที่ละลายในไขมัน ได้แก่ วิตามินอี ดี เอ และ เค เป็นฉนวนปูองกันความร้อนออกจากร่างกาย และห่อหุ้มปูองกันอันตรายต่อเน้ือเยื่อต่าง ๆ วัตถุดิบไขมัน ในอาหารสนุ ัขมีทัง้ มาจากพชื และสตั ว์ (5) วติ ามนิ (Vitamins) วิตามินเป็นสารอาหารที่ร่างกายต้องการปริมาณน้อย แต่จาเป็นต่อการดารงชีวิต ถา้ เกิดการขาดหรือไมเ่ พียงพอต่อความต้องการแล้ว จะทาให้เกิดปัญหาได้ วิตามินท่ีสาคัญและจาเป็นต่อสัตว์ มปี ระมาณ 14 ชนดิ ซึ่งมที ้ังทร่ี า่ งกายสตั วส์ ังเคราะห์ไดเ้ อง และมอี ยู่ในอาหารสัตว์ โดยทั่วไปแบ่งเป็น 2 กลุ่ม ไดแ้ ก่ กลุ่มวติ ามนิ ท่ีละลายได้ในไขมนั ไดแ้ ก่ วิตามนิ เอ ดี อี และ เค และกลุ่มวิตามิน ท่ีละลายได้ในน้า ได้แก่ วิตามนิ ซี (6) แร่ธาตุ (Mineral) แร่ธาตุเป็นสารอาหารท่ที าหน้าที่สาคญั ในรา่ งกาย เชน่ เปน็ องคป์ ระกอบท่ีสาคัญของ กระดูก ฟัน เนื้อเยื่อต่าง ๆ ช่วยในขบวนการเมตาบอลิซึมของร่างกาย ช่วยควบคุมความเป็นกรดด่างของเลือด ชว่ ยเรง่ ปฏิกิรยิ าทางเคมขี องร่างกาย และเป็นสว่ นประกอบทส่ี าคญั ของเอนไซม์ วิตามนิ และฮอรโ์ มน

40 2.2 ชนดิ ของอาหารสนุ ัข (Types of pet food) ปัจจุบันมีความสะดวกสบายในการให้อาหารสุนัข เนื่องจากมีการผลิตอาหารสุนัขท่ีมี คณุ ภาพในหลายรปู แบบ โดยแบง่ อาหารสนุ ัขออกเป็น (1) อาหารกระป๋อง (Canned pet food) เป็นอาหารท่ีให้คุณค่าทางอาหารครบถ้วน ตามความต้องการของสนุ ัข แบ่งออกเปน็ 2 ชนิด (1.1) อ า ห า ร ก ร ะ ป๋ อ ง ท่ี เ ส ริ ม วิตามนิ เปน็ ท่นี ิยมใชก้ นั มาก (1.2) อาหารกระป๋องท่ีไม่เสริม วิตามิน ส่วนมากใช้เพื่อเพิ่มความน่ากิน เช่น เติมลงบน อาหารเม็ดแห้ง 1 – 2 ช้อน อาหารกระป๋องส่วนมาก ประกอบด้วย ส่วนผสมของเนอื้ สัตวแ์ ละธัญพืช ขอ้ ดี ข้อเสีย มีความน่ากิน สุนัขยอมรับได้ง่าย และสามารถ ราคาแพง ไม่เหมาะจะใช้เลี้ยงสุนัขเป็นจานวน เก็บไว้เป็นเวลานาน โดยไม่ต้องแช่ในตู้เย็น มาก และทาให้สุนัขอ้วนได้ง่าย เพราะเป็นอาหาร แต่ถ้าเปิดกระป๋องแล้วต้องใช้ให้เร็วที่สุด ที่มีความน่ากินสูง ดังน้ัน ควรจากัดจานวนอาหาร มีข้อแนะนาว่าถ้าเปิดกระป๋องแล้ว ควรเก็บ ใหพ้ อเพยี งกบั ความต้องการสนุ ขั เท่านนั้ อาหารท่ีเหลือไว้ในถุงพลาสติกและเก็บไว้ ในตู้เย็น เพราะเมื่อกระป๋องถูกอากาศ จะเกิด ขบวนการออกซิเดชั่น (Oxidation) ทาให้ กระป๋องเกดิ สนมิ ได้ (2) อาหารก่ึงแข็ง (Semimoist pet food) มีคุณค่าทางอาหารครบตามความต้องการ ของสุนัข ประกอบด้วย เน้ือสัตว์ ธัญพืช ไขมัน และสารเพิ่มความช้ืน เช่น Simple sugar glycerol corn syrup ซึ่งสามารถเพ่ิมความน่ากินและถนอมอาหารได้ด้วย นอกจากน้ียังมีการเพิ่มสารอาหารท่ีปูองกัน การเติบโตของเชื้อจุลินทรีย์ เพ่ือยืดอายุของอาหารอีกด้วย เช่น propylene glycol potassium sorbate เป็นต้น อาหารชนดิ นสี้ ว่ นมากอยใู่ นรูปของห่อ (Foil-wrapped sachets packed)

41 ข้อดี ขอ้ เสีย มี ก ลิ่ น น้ อ ย ก ว่ า อ า ห า ร ก ร ะ ป๋ อ ง ถ้าวางท้ิงไว้นานความน่ากินจะลดลงเพราะ ผู้เลยี้ งนิยม ใชส้ ะดวกเพราะทาให้รูปของ นา้ ระเหยออก Single-package และมีหลากหลายชนิด ให้ เลื อก เช่ น รู ปร่ างของ Package แตกต่างกัน วัตถุดิบที่ใช้แตกต่างกัน ในแตล่ ะ package (3) อาหารแห้ง (Dry pet food) เป็นอาหารอีกชนิดหน่ึงที่มีคุณค่าอาหารครบถ้วน ในปริมาณท่ีพอเพียงจะมีน้าเป็นส่วนประกอบประมาณ 10 เปอร์เซ็นต์ ส่วนประกอบที่สาคัญจะเป็นพวก ธัญพืช เนือ้ สัตว์ ผลติ ภณั ฑ์จากนม วิตามิน และแร่ธาตุ นอกจากนยี้ ังมีพวกแหง้ เพ่ือยืดอายุของผลติ ภัณฑ์ ข้อดี ขอ้ เสีย ประหยัด ราคาถูก และสามารถซ้ือเก็บไว้ ความน่ากินน้อย และสุนัขไม่ค่อย จานวนมากเหมาะสาหรับผู้เล้ียงสุนัข ยอมรับ จึงจาเป็นต้องให้อาหาร หลายตัว เก็บได้นาน เพราะมีน้าเป็น ชนิดน้ตี ัง้ แตเ่ ป็นลูกสนุ ัข ส่วนประกอบนอ้ ย สะดวก และมีประโยชน์ ต่อสขุ ภาพฟัน (4) อาหารทาเอง (Homemade-food) ผู้เล้ียงบางคนมีความเช่ือว่าการทาอาหารให้ สนุ ขั เอง ทาใหเ้ ตบิ โตดีกว่า ซง่ึ เปน็ ความเช่ือทไี่ ม่ถกู ต้อง และยังตอ้ งใช้เวลาอีกด้วย ขอ้ ดี ข้อเสยี ความไม่สม่าเสมอของสารอาหารในการปรุง ความน่ากินน้อย และสุนัขไม่ค่อยยอมรับ แต่ละครั้ง ความสมดุล และครบถ้วนของ จึงจาเปน็ ตอ้ งให้อาหารชนิดนี้ตั้งแตเ่ ป็นลูกสุนัข สารอาหารเป็นไปได้ยาก รวมท้ังขาดการ วิเคราะห์คณุ ภาพของอาหารทท่ี าเอง

42 3 ตัวอย่างการบริหารจดั การสุนัข ศูนยพ์ ึง่ พงิ สุนขั จรจัด เทศบาลนครรงั สติ จังหวัดปทุมธานี ------------------------------------ ศนู ย์พง่ึ พงิ สนุ ขั จรจัดเทศบาลนครรังสิต จังหวัดปทมุ ธานี คลองสิบสอง ต้ังอยู่เลขท่ี 34/5 หมู่ 7 ตาบลหนองสามวัง อาเภอหนองเสือ จังหวัดปทุมธานี มีเนื้อที่ทั้งหมด จานวน 49 ไร่ ซึ่งเป็นสถานที่สาหรับ ควบคุมดูแลสุนัขจรจัดในเขตเทศบาลที่สร้างความเดือดร้อนและก่อปัญหาด้านสาธารณสุขและส่ิงแวดล้อม โดยได้เปดิ ดาเนนิ การเมือ่ วนั ท่ี 17 พฤษภาคม 2553 1 ความเป็นมา จากปัญหาสุนัขจรจัดในพ้ืนท่ีทาให้เกิดปัญหาต่าง ๆ มากมาย อาทิ สร้างความเดือดร้อน ราคาญ ความไม่ปลอดภัยในชีวิต ความไม่พึงพอใจ และข้อร้องเรียนของประชาชนในพื้นที่ ทาให้เกิดปัญหา ของชมุ ชนเมือง ดงั นัน้ เพ่ือเป็นการแก้ไขปัญหาสุนัขจรจัดในพื้นท่ี เทศบาลจึงได้ประชาสัมพันธ์สร้างการรับรู้ และทาความเขา้ ใจ การควบคมุ จานวนประชากรสุนขั จรจดั ด้วยวธิ ีการทาหมนั และฉดี ยาคมุ และการรณรงค์

43 ฉีดวัคซีนปูองกันโรคพิษสุนัขบ้า ทั้งน้ี เพื่อลดปัญหาข้อร้องเรียน เหตุราคาญ และสร้างความปลอดภัยให้แก่ ประชาชนในพื้นท่ี สาหรับแนวคิดในการจัดต้ังศูนย์พ่ึงพิงสุนัขจรจัดเทศบาลนครรังสิต เกิดขึ้นจากโครงการ พระราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมพี ระราชประสงค์ใหท้ อ้ งถนิ่ (เทศบาลเมืองหัวหนิ ) เป็นตวั อยา่ งในการแก้ปญั หาสุนัขจรจัด ซึ่งเป็นปัญหา ที่กระทบต่อการท่องเที่ยวของหัวหินจึงได้ดาเนินการให้สุนัขเหล่าน้ีได้รับการดูแลให้อาหาร/ให้การรักษา เมอื่ เจ็บปวุ ย/ฉีดวัคซีนปอู งกนั โรคติดตอ่ /มที ีอ่ ย่เู ปน็ หลกั แหล่ง โดยหาสถานท่ีก่อสร้างคอกสุนัขและปรับพื้นที่ ให้เหมาะสม/เป็นการควบคุมจานวนประชากรสุนัข ซ่ึงเป็นพาหะนาโรคอีกทั้งจะทาให้สุนัขจรจัดไม่มีเจ้าของ หมดไป/พระราชทานเงิน 4 ล้านบาท ในการจัดต้ัง “ศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน” (Hua Hin Dog Shelter) ดังน้ัน เทศบาลนครรงั สติ จึงได้มีแนวคิดในการจัดตั้ง “ศูนย์พ่ึงพิงสุนัขจรจัด” ขึ้น โดยใช้ที่ดินของเทศบาลนครรังสิต เปน็ สถานทดี่ ูแลสุนขั จรจัด 2 แนวทางและขน้ั ตอนการดาเนนิ การ ขั้นตอนที่ 1 • การตราเทศบัญญัติเทศบาลเมืองรังสิต เร่ือง การควบคุมการเล้ียงหรือปล่อยสัตว์ พ.ศ. 2556 ซ่ึงได้ผ่านการพจิ ารณาจากประชาชนโดยตรง และโดยทางอ้อม ซ่ึงถือเป็นเครื่องมือทางกฎหมาย ทส่ี าคญั ในการขบั เคลอ่ื นการจดั การปัญหาสุนขั จรจัด ข้นั ตอนที่ 2 กา3รก่อสร้างศกูนายร์พบึ่งรพหิ ิงาครลจอดังสกิบาสรอง ซึ่งได้มีการศึกษาดูงานศูนย์พ่ึงพิงสุนัขจรจัดต่าง ๆ หลายแหล่ง และนาเอาส่วนท่ีดีมาพิจารณาในการตัดสินใจในการก่อสร้างศูนย์พ่ึงพิง ท้ังนี้ เพื่อให้ศูนย์พึ่งพิง มีประโยชน์มากกว่าที่จะเป็นสถานที่กักสุนัข เพื่อรอวันตายอย่างไร้คุณธรรม ไม่มีอิสระในความ เปน็ อยแู่ ละความปลอดภัยจากโรคภัยไข้เจ็บ และไมม่ ีอสิ ระปราศจากความหิวโหย เปน็ ต้น

44 ตน้ น้า 1. ประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนท่ีเล้ียงสุนัขและประชาชนท่ีคิดจะเล้ียงสุนัขให้เล้ียงสุนัขอย่างมี ความรับผดิ ชอบตอ่ สังคม 2. ประชาชนท่ีเลี้ยงสุนัขต้องมีการจดทะเบียนสุนัขตามเทศบัญญัติเทศบาลนครรังสิต เรอื่ ง การควบคุมการเลีย้ งหรือปลอ่ ยสตั ว์ พ.ศ.2556 3. การให้ความรู้ประชาชนในการเลีย้ งและการดแู ลสุนัขอย่างถกู ตอ้ ง 4. การเปิดคลินิกสัตวแพทย์ บริการให้คาปรึกษา คาแนะนา สาหรับประชาชนที่เลี้ยงสุนัข อย่างถกู ตอ้ ง กลางนา้ การควบคุมสุนขั ในท่สี าธารณะ ตามพระราชบญั ญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 ตามมาตรา 30 กาหนดให้ เจา้ พนักงานท้องถนิ่ มอี านาจกักสตั ว์ไว้เป็นเวลาอย่างน้อย 30 วนั ปลายน้า การจัดต้ัง “ศูนย์พึ่งพิงสุนัขจรจัดคลองสิบสอง” โดยมี กระบวนการบริหารจดั การภายในศนู ย์พง่ึ พงิ สุนขั จรจดั คลองสบิ สอง ดงั น้ี 1. การลงทะเบยี นสุนัขจรจดั เพื่อทาประวัติ 2. ตรวจสอบสุขภาพสุนัขหรือสอบสวนโรคสุนัข เพ่ือทาการคัดกรองแยกประเภท ได้แก่ สุขภาพ แขง็ แรง เจบ็ ปวุ ย พกิ าร มที ้อง และเป็นโรค 3. การจดั สวัสดิภาพสตั ว์สาหรับสัตว์ แบง่ เป็น 3.1 ระยะแรก คือ การรักษาตามอาการหรือฉีดวัคซีนปูองกันโรค และนาไปพักฟื้น หรือรอดู อาการเพือ่ ใหผ้ า่ นระยะฟักเชอื้ ของโรคพิษสนุ ัขบา้ ภายใน 14 – 21 วัน กอ่ นปล่อยเข้าส่โู รงเรอื นเพือ่ นาไปดูแล 3.2 ระยะยาว คือ นาเข้าส่โู รงเรอื น เพอ่ื นาไปดูแล ทงั้ นี้ หากสุนัขผา่ นระยะฟักเช้ือของโรคพิษสนุ ขั บ้า ภายใน 14 – 21 วัน และมีสุขภาพดี กรณีสุนัข มีเจ้าของแจ้งให้เจา้ ของมารบั คืนหรอื ประชาสัมพันธเ์ พ่ือหาผู้อุปการะเล้ยี งดู เพื่อลงทะเบียนจาหน่ายออกจาก ศนู ย์พึ่งพงิ ฯ 4. โรงเรือน ประกอบด้วย

45 4.1 โรงเรือน (แยกเฉพาะ) ได้แก่ ก. อาคาร A (แยกเฉพาะ) ซ่ึงเป็นศูนย์สาหรับรับสุนัขท่ีเข้ามาใหม่เพ่ือกักรอดูอาการ โดยแยกเปน็ สุนัขท่ีมีสุขภาพแข็งแรง พกิ าร ชรา ปุวย ดรุ ้าย มที ้อง และลูกสุนัข ข. อาคาร B (แยกเฉพาะ) สุนัขทมี่ ที ้อง พิการ ชรา เพศผู้ เพศเมยี และปวุ ย ค. อาคาร C (รวม) อยู่ระหว่างรอปรับปรุงทาลานปูนให้อาหารกลางน้า เพื่อไว้ให้ สาหรับสุนัขที่มีสุขภาพร่างกายที่แข็งแรง อายุไล่เลี่ย และ มสี ายพันธุล์ กู ผสม 4.2 สถานท่ีอนุบาลลูกสุนัข แบ่งเป็น สนุ ัขเลก็ และ สนุ ัขโต 4.3 โรงเรือนนวัตกรรม (อาคาร D) ได้แก่ อาคารสาหรับให้อาหาร/น้า บนลานกลางน้า สาหรบั สนุ ัขทม่ี รี ่างกายแข็งแรง อายุไล่เล่ียกัน และมีสายพันธุ์ ลกู ผสม 5. การดแู ลสตั วใ์ นศนู ย์พึ่งพิงสัตว์คลองสิบสอง 5.1 จัดเจา้ หนา้ ที่ผรู้ บั ผิดชอบ 1 คน ต่อ 1 อาคาร เพอื่ ปฏิบัติหน้าที่ ได้แก่ ตรวจสุขภาพ การตัดเข้ียว และการทาหมนั 5.2 การจดั สถานที่ ภาชนะ และทาความสะอาด 5.3 การใหอ้ าหารสตั วแ์ ละนา้ 5.4 การจัดทาตารางเวลาการปฏิบัตงิ าน ไดแ้ ก่ 5.4.1 การทาความสะอาดโรงเรอื น แบ่งเปน็ 2 คร้งั ไดแ้ ก่ เวลา 08.00 น. และ 16.00 น. 5.4.2 การใหอ้ าหารสัตว์ แบ่งเป็น 2 ครง้ั ไดแ้ ก่ เวลา 09.00 น. และ 15.00 น. 5.5 การตรวจสุขภาพ การรักษา การฉีดวัคซีน ถ่ายพยาธิ การทาความสะอาดสุนัข การไดเ้ ล่นและการออกกาลงั กาย 6. การประชาสัมพันธ์เพ่ือขอรับบริจาคเงิน อาหาร และส่ิงของสาหรับสุนัข ทั้งนี้ ผู้บริจาคจะ ไดร้ บั ใบประกาศเกยี รติคณุ ทกุ ราย 7. การประชาสัมพนั ธ์เพ่ือหาผทู้ ม่ี จี ติ ใจเมตตามาเล้ยี งอุปการะผา่ นสื่อตา่ ง ๆ

46 แนวทางการดาเนนิ การปอ้ งกนั โรคพิษสนุ ัขบา้ ตามโครงการ Thailand Rabies Awards 2018 รางวลั ชนะเลิศ ประเภทเทศบาล เทศบาลเมอื งกะทู้ จงั หวัดภเู กต็ เทศบาลเมืองกะทู้ได้วางนโยบายตามแนวทางการดาเนินงานภายใต้โครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จากโรคพษิ สุนัขบ้า ตามพระปณิธานศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟูาจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อคั รราชกมุ ารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ดงั น้ี 1. การออกสารวจและขึน้ ทะเบียนสนุ ัขและแมว เทศบาลเมืองกะทู้ได้ดาเนินการสารวจและขึ้นทะเบียนสุนัขและแมวในพื้นที่ โดยจะ ดาเนินการแยกประเภทพันธุ์สุนัข โดยให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการออกสารวจและข้ึนทะเบียน เพื่อนาไปปรบั ปรุงข้อมูลให้เปน็ ปจั จุบัน ท้ังนี้ สาหรบั ในปี 2561 (1 มกราคม 2561 – 30 พฤศจิกายน 2561) พบว่า มีสุนัขในชุมชน 147 ตัว และสุนัขมีเจ้าของ 1,877 ตัว รวม 2,024 ตัว และแมวในชุมชน 112 ตัว มีเจ้าของ 859 ตัว รวม 971 ตวั 2. การสร้างเครือขา่ ยการเฝา้ ระวงั โรคในพน้ื ท่ี เพือ่ เฝาู ระวังโรคในพื้นที่ จึงไดด้ าเนนิ การคน้ หาสัตวป์ ุวย เก็บตัวอย่าง และรับแจ้งการเกิดโรค จากประชาชนในพื้นที่หรือเจ้าของสัตว์หรือผู้พบเห็นสัตว์ท่ีแสดงอาการสงสัยว่าจะเป็นโรคพิษสุนัขบ้า โดยมีเครือข่ายที่เข้าร่วมประกอบด้วย สานักงานสาธารณสุขจังหวัด สานักงานสาธารณสุขอาเภอ ปศุสัตว์ จังหวัด ปศุสัตว์อาเภอ ผู้นาชุมชน มูลนิธิเพ่ือสุนัขในซอย (ซอยด็อก) อาสาสมัครสาธารณสุข และประชาชน ในพน้ื ท่ี 3. การเก็บตวั อย่างส่งตรวจห้องปฏบิ ัติการ/การกกั สตั ว์เพอื่ สังเกตอาการ เมอื่ พบสตั วแ์ สดงอาการสงสยั เป็นโรคพิษสุนัขบ้า เช่น สัตว์ที่แสดงอาการของโรค สัตว์ที่กัดคน สตั ว์ท่ตี ายโดยไม่ทราบสาเหตุ สัตว์ทีต่ ายตามทอ้ งถนน โดยดาเนินการส่งตรวจภายใน 24 ชวั่ โมง 4. การอบรมใหค้ วามร้แู กป่ ระชาชนในพื้นที่ เร่อื ง โรคพษิ สนุ ัขบา้ เพื่อให้ประชาชนได้ตระหนักและมีความรู้เกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบ้า จึงได้จัดอบรมและช้ีแจง สร้างความรู้ ความเข้าใจใหก้ บั เจ้าหน้าท่ีเครือข่ายฯ และเจ้าหนา้ ที่ผเู้ กี่ยวข้อง เกยี่ วกบั แนวทางการเฝาู ระวังโรค

47 การสอบสวนโรค การปูองกันและควบคุมโรค การสร้างความตระหนักในกลุ่มเล้ียงสุนัขให้ทราบถึงหน้าท่ี ความรับผิดชอบต่อสังคมในการเลี้ยงสุนัข ตามกฎหมายและรักสุนัขให้ถูกวิธี การสร้างความรู้ความเข้าใจ แก่ชุมชนในการปูองกันและรักษาเม่ือถูกสุนัขกัดหรือผู้สัมผัสโรคพิษสุนัขบ้าให้ได้รับการฉีดวัคซีนทุกราย ตลอดจนการเสริมสร้างความเข้มแข็งของเครือข่ายทั้งภายในและระหว่างหน่วยงานทั้งในส่วนกลาง และสว่ นภมู ภิ าค 5. การประชาสมั พันธแ์ ละการบงั คับใช้กฎหมาย 5.1 การออกเทศบัญญัติเพื่อคว บคุมการเลี้ยงและปล่อยสัตว์ภ ายในท้องถิ่น ตามพระราชบัญญตั ิการสาธารณสขุ พ.ศ. 2535 และ พระราชบัญญตั โิ รคพิษสนุ ัขบา้ พ.ศ. 2535 5.2 การประชาสัมพันธ์เพ่ือให้ความรู้เก่ียวกับกฎหมายท่ีเก่ียวข้องกับโรคพิษสุนัขบ้า ได้แก่ พระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558 พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 พระราชบัญญัติ โรคระบาดสัตว์ พ.ศ. 2558 5.3 การประชาสัมพันธใ์ หป้ ระชาชนได้รบั ทราบถงึ ขอ้ ควรรู้เก่ียวกับการปูองกันโรคพิษสุนัขบ้า และแนวทางปฏิบัติเมื่อต้องนาสัตว์เลี้ยงไปฉีดวัคซีน ประกอบด้วย ความรู้เรื่องโรคพิ ษสุนัขบ้า การลดความเส่ียงจากการถูกสุนัขกัด (คาถา 5 ย ได้แก่ อย่าแหย่ อย่าเหยียบ อย่าหยิบ อย่าแยก และอย่ายุ่ง) และวิธีปฏิบัติเมื่อถูกสุนัขกัดให้รีบแก้ไข เช่น ล้างแผล ใส่ยา กักหมา หาหมอ ฉีดวัคซีนต่อให้ครบชุด โดยต้องสังเกตบาดแผลแม้เล็กน้อยอยา่ ละเลย ควรมาพบแพทย์ 6. การตงั้ งบประมาณ 6.1 การตั้งงบประมาณรายจ่ายประจาปเี พื่อดาเนินการจดั ซื้อวคั ซนี ปอู งกันโรคพิษสนุ ขั บ้า เพอ่ื ให้เพยี งพอตอ่ จานวนประชากรสนุ ขั และแมวในพ้ืนท่ีตลอดทงั้ ปี 6.2 การบูรณาการงบประมาณ บุคลากร ส่ิงของ ร่วมกนั ของหนว่ ยงานทเี่ กยี่ วข้อง 6.3 การใช้งบประมาณจากกองทุนหลักประกัน สขุ ภาพ 6.4 การจัดทาแผนปูองกนั ควบคมุ โรคพษิ สุนขั บ้า 6.5 การรณรงค์ออกหน่วยเคลื่อนที่เพื่อฉีดวัคซีนปูองกันโรคพิษสุนัขบ้าเป็นประจาทุกเดือน โดยจัดเขา้ ไปสอดแทรกในโครงการตลาดนดั สขุ ภาพ