Бақыттың құпиясы

БУГ1Н НЕ Б1Т1РДЩ? Отагасы кешке жумыстан кайтты. Келсе уйд1ц ауласы ат ойнагандай астац-кестец. Ойыншыцтар, цагаз-цоцыстар, тамактыц цалдыцтары шашылып жатыр. Ортасында кеше жатарда киген пижамаларын эл1 шешпеген уш баласы. Бет-ауыздары Kip-кожалак, уст1-бастары шац-тозац, жалацаяк. Уйдщ eciri айкара ашьщ. Эйел1ме б!рдеме болды ма деп журег1 зу ете калды. Уйге Kipce, астац-кестец, айра-жайра...

Бакыттын к,упиясы Ес1ктен терге деЙ1н ыбырсыган дуние - ^¡мдер, к^апшалар мен кагаз пиындылары. Шам сынган. Перден1ц шет1 жулынган. Тесек эл1 жиналмаган. А с уйге бас сугып ед1, ондагы «кец1лс13 KepÍHÍCTÍ» Kepin шыдай алмай, тез Kepi шыгып Kerri. Озшщ жатын бeлмeciнe Kipin ед^ тесекте жайбаракат Ki ian окып жаткан эйел1н кepдi. Эйeлiн 6ipÍHHii рет Kepin тургандай тацкала карап турды да, сосын: «Не болтан 6 yrin?», - деп тш катты. Эйeлi: «Отагасы, cÍ3 кунде жумыстан келгенде: « E y r iH мацызды не icтeдiн сонша?» деуш1 eдiцiз гой. MiHe, бугш мен тук iciereH жокпын», - дед1 жэй гана. 101

Бак,ыттын, купиясы ЖАЦГЫРЫК Нурбол экес1мен 6 ipre улксн тау жартастарыньщ арасымен серуендеп келе жатцан ед1. Кенет Нурболдын аягы KÍmipeK таска cypÎHin кет1п: «А-а-а-а!» деп айкайлап Ж1берд1. Сол кезде жогарыдан «А-а- а-а!» деген дауыс естшд1. Нурбол ез1нщ даусыныц кайталанганына чаныркап: - Сен KÍMCÍH? - деп дауыстаганда, Нурболга: - Сен KÍMCÍH? - деген жауап келдт Нурбол муны 6 ipey мазактап жатыр деп ойлап, ашуга булыгып: - Сен коркаксьщ! - деп айгайлады. Таудан шыккан дауыс та: - Сен коркаксьщ! - деп жауап бердт Кдтты ашуланган Нурбол экесше карап: - Эке, бул KÎM 03Í? - деп сурады. Экесн - Улым, мен1ц соз1ме кулак сал, - дед1 де тауга карап турып: - Мен сен1 жаксы керем1н! - деп айкайлады. Таудан: - Мен ceHÍ жаксы керемш! - деген жауап келд1. Экес1 тагы да айкайлап: - Сен эдем1С1н! - дед1. Жауап:

Бак,ыттын, купиясы - Сен эдем1С1ц! - дед1. Нурбол не болганын бшмей, тацданып турып цалды. Экес1 жацгырьщтыц сырын былай деп тус1нд1р1п бсрдп - Муныц атын жацгырыц дейд1. Жацгырыц адам баласына кептеген нэрсе уйретед1. Сен ем1р1цде не ютесец, ¡стеген icÎHHÎH сыбагасын аласыц. Эм1р айна сияцты. Сен капдай болсац, солай керсетед1. Егер меЙ1р1мды1кт1 каласац, меЙ1р1мд1 болуга тн1ссщ. Адамдардыц сабырлы болуын цаласац, сен де сабырлы бол. Адамдардыц цайырымды болуын цаласац, сен де цайырымды бол. Бул - oMÎp зацдылыгы. Эм1рде кездейсоцтыц деген нэрсе жоц. Сондыцтан, езщ тузелмесец, озгелерд! де тузей алмайсыц. 103

БАЛАНЫ ЖАСТАН Б1р К1С1 уш жасар жэне жет1 жасар ек1 баласын шест1р1п, футбол ойынын тамашалау ушш орталыц стадионга барады. Касса мандайшасында: «Билет цуны: Улкендерге: 1000 т. 6 жастан асцан балаларга: 5 0 0 т. 6 жасца толмаган балаларга юру тепн!» - деген жазуларды оциды да, кассирге: - Маган ек1 билет бер1Н13. Б1р улкен, екшш1С1 7 жасар балага, - дейдт Сонда, артында кезек кут1п турган ж1пт агасы: - Балан алтыга толмаган десец К1м

Бак,ыттын, купиясы тексер1п жатыр. 5 00 тенген калтацда цалар ед1 гой, - дейд!, оз1нше жанашырлык танытып. Сол кезде элг1 К1С1 байсалды калы ппен: - Иэ, дуры с айтасыз, агасы. Алайда, 613 байкамаганмен, балалар сездщ торк1Н1и тус1Н1п, парцын айыра алады. Сосын, олар мундай жайттарды ем1р-баци умытпайды. Шындыцты айтып, адал болсын десек, алдымен ез!М1зден бастау керек кой. 500 тецгеге бола ет1рш айтып, оцалмас цате тэрбиеге урындырып ок1Н1п калар жайым жок, - деп жауап кайтарыпты. ЕЦ КЕРЕМЕТ ХАБАР! Атакты аргентиналыц гольфшы, Роберт Винчензо кезекп жулдел1 орын алады. У иге кайгар жолда 031 цатыеатын спорт клубына кipiп, заттарын жинап автотурак жацца бет бурады. Сол сэтте алдынан б1р эйел шыга келед1. Робертт1 алган медал1мен куттьщтап, к1шкентай баласы барын, ол баланыц цатты ауырып, ауруханага жатцызайын десе, акшасыныц жоцтыгын, сол себептен де к1шкентай сэбидщ кун

еткен сайын ел1мге жакындаганын керу каншальщты киын екен1н айтады. Эйелдщ айткандарынан Роберт цатты елж1реп кет1п, дереу чек дэптерт шыгарып, турнирден утып алган соманьщ жартысын жазып бередй Чект1 эйелд1ц колына устатады да: «балацыз тез1рек жазылып, оган жаксы ем1р камтамасыз ету уш^н жаратарсыз» дейд!. Б1р апта о т т , Роберт клубта тустен1п отырган кезде, гольф клубыныц б1р мушес1 касына кел1п: - Автотурактагы ж1Г1ттер еткенд турнирден шыкканыцызды кор1п б)р эйелдщ кел1п сейлескен1н айтты, - дейдт 106

- Иэ, солай болтаны рас, - дейд1 Роберт, - онда турган не бар екен? - Жо, ештеце емес кой, жэй б1р нэрсе айтайын - жацагы эйел алаяц екен. С13 сиякты адамдарды эдей1 кут!п алып, ауру сэби жайлы айтып акша жасайтын кершед1. Роберт тан калып: ^- Ягни, хал уст1нде жаткан с э б т жок па сонда? - деп сурайды. - Жок, ол эйелд!ц ойдан шыгарганы. Роберт: - Осы айтканыц соцгы аптада ест1ген ец жаксы хабар болды! - деп, рахметш айтады. ЖYpeгiнiц кенд1Г1 сонша, ауру сэби жоктыгына куанып, боска кеткен акшасына кайгырмаган екен. 03 кунынды АНЬЩТА К1шкентай бала улкен дукен 1шшде орналаскан телефон кабинасына кел1п К1ред1. Телефон тутцасына да бойы жетпейд1 екен. Ол аягыныц астына бос жэш1кт1 суйреп экелш койып, элдек1мн1ц нем1р1н тере бастайды. Тосын жайт дукен 107

Бакыттын к,упиясы eгeciнiц коц ш т аударып, баланьщ соз1не кулак салады. Бала: -А л л о ! Сэлеметс13 бе? Кеш1рщ13, ханым! С 1зге бау-бакшацыздьщ арам шеб1н жулып, тазалап берсчтн жумыешы кажег емес пе? - Рахмет! Мен жумыешы алып цойганмын. - Мен С1зге оган телеген ацшацыздьщ жартысына жумыс 1степ береЙ1н. - Оныц жумысы кец1Л1мнен толык шыгады. Басцасын ауыстыргым келмейд!. Керек емес. - Жок, мен оган коса уйд1ц ауласын, журет1н жолдардьщ барлыгын азгантай акыга тазалап берем. Корес13, бау-бакшаныз каладагы ен эдем! бакшалардыц б1р1 болады. 108

Алайда, злп эйел ез жумысшысы осыныц барлыгын жаксы аткарып журген1н айтып, бас тартады. Бала жауапка кул1мс1реген куЙ1 тутцаны орнына кояды. Кабинадан шыга бере ез1н кут1п турган дукен кожайынын керсд]. Ол балага: - Сенщ ецбекке деген ерекше Кулшынысьщ менi танкалдырды. Эз1НД1 жаксы Kepin калдым. Мен сен! дукетм е жумыска алайын. Кел1сес1ц бе? - дейдт Сонда бала еш саспастан: - Мен жацагы сейлескен эйелде жумыс 1стейм1н. Телефонды тек ез жумыеымды калай аткарып журген!мд1 б м е т н деп соккан болатынмын, - дейдк ТОРГАЙ Карт эке мен жас Ж1пт eci алдындагы сэкще отырган ед1. GKeci жэй гана айналасына карап, ал, улы колындагы телефонга кез алмай байланып калган. 109

Олардыц жандарындагы бутага 6 ip торгай келш цонды. Экес1 улынан: - Анау не? - деп сурады. Баласы жактырмай: - Торгай, - дед1 кецшс13 гана. Б1разырац уацыт ете, экес1 элг1 торгайды нуецап: - Анау не? - дед1 тагы да. Улы одан бетер сыздана: - Торгай гой! - дед1 дауысы цаттырац шыгып. Экес1 ундеген жоц. Тагы да б1ршама уакыт откенде, эл1 де узап кетпеген куска царап, экес1: - Анау не? - дед1 жэй гана. Баласыныц шыдамы шарт кетт! де: 110

- Торгай дед!м гой! Тор-гай! Неменеге мазамды ала бересЬ, бэр1н кер1п отырып? Васка ермек таппай калдьщыз ба? - деп айгай салды. Экес1 ундемед1 де, орнынан турып, уйге карай бет алды. Баласы тагы б1рдеце дейш деп ед1, экес1 колымен «отыра бер» деген белп бер!п, токтатып койды. Баласы отырган жер1нде отырып калды. Экес! уйден колына кенелеу б1р дэптерд1 устап кел1п, орнына кайта отырды. Дэптерд1 парактап, б1р бет1н ашты да, баласыньщ колына устатып: - Окы! - дед1. Баласы оки бергенде: - Дауыстап! - дед1 тагы да. Дэптер экесшщ ширек гасыр бурын жазган кундел1Г1 екен. Баласы дауысын шыгарып оки бастады: «Бупн мен уш жасар улымды серуендеуге ерт1п шыктым. Екеу1м1з саябакта кыдырып жургенде, касымызга б1р торгай кел1п конды. Балам куанып к е т т , маган торгайды корсет1п: «Анау не?» деп сурады. Мен оныц торгай екенш айттым. Ол менен кайта-кайта торгайды корсет1п: «Анау не?» деп сурай бердт Мен еш ренж1мей, ашуланбай жиырма б1р рет 111

жауап берд1м. Эр сураган сайын суйк1мд1 балапанымды кушактап, бауырыма басып елийреп, суЙ1п отырдым...» деген жерге келгенде, баласыныц дауысы д1ршдеп барып токтады. Качты толцып, api езш1ц сабырсыз, дерек1Л1г1нен цатты уялып, экес1н кушактап, унс13 KeniipÍM сурады... Bip жас Ж1пт егде к1С1ден: «Ага, менщ ата-анам цартайды, не болеа соны айтып, эбден мазамды алып 6 ÍTTÍ. Кашангы шыдайтынымды б1лмеймш, элде оларды тып-тыныш кана карттарга арналган мекемеге апарып жайгастырсам ба екен? Эздер1 цатарлы адамдармен шуЙ1ркелес1п, жайбарацат еьпрлерш суре берер ме ед1, цалай ойлайсыз?» деп еурапты. «Тухнем, онай емес, эрине» деп, басын шайцайды егделеу Kici: «Дегенмен, есще 6 ip Tycipin керш1, сен бес1кте жаткан кезде де, жылап- сыцтап, олардыц мазасын алган жок па едщ? Сонда олар сен1 балалар уйше апарып етк1зуд1 ойына да алган жок. CeHÍ цолынан тус1рмей, бар MempiM, махаббатымен еш цабац шытпастан аяламап па ед1? Олар с е т ем1рлершен де артык суймеп пе ед1?» деген екен. 112

Бакыттыц купиясы Адам баласы не деген умытшак, не деген еабырсыз десещзын! «АШ Ы ^^АН » ЖЫЛАН Шетелдерде отбасын цурып, бала санын кебейткеннен repi ан-кус, жан-жануар, ит асырап, бар камкорлыгын, тапцан табысы мен ыстьщ ыцыласын соган гана арнайтындар бар гой. Сондай 6 ip эйел K ie i питон жыланын бала кезшен бастап багып-цагады. Оны жас сэбидей мэпелеп, шомылдырады, у наткан асын жепзед1. Бар куанышы да, уайымы да - сол жыланы болады. Жылан да эйелдщ бар кен1л-куЙ1н угатындай eM Îp cypin жатады. Кундерд1ц 113

кун1 ол мулдем ас 1шуден калады. Басын кетермей оратылып алып аш жатады да кояды. Эйел байгус бар тапканын аузына тосса да emôipÎHC кез кырын салмайды. Шарасыз эйел мал дэр1гер1не жупнед1: - Жыланым каншама куннен 6 epi нэр таткан жок. Тун iмен маган оратылып уйьщтап шыгады, KyHi бойы аш. Тунде маган оратылып жатканда, мен1 кимайтындай, кез алдымда семш бара жаткандай кер1нед1, - деп жылап Ж1беред1. Жыланды эбден карап шыккан дэр1гер: - Ия, киын жагдай екен. EipaK cÍ3 дэл уакытында хабарласыпсыз. Жыланнын ешкандай ауруы жок. Ол тек С13Д1 жуту уппн асказанынан орын дайындап ашыгып жур. Тунде оратылып жататыны - С1здщ келем1Ц1зд1 елшеп жур! - дегенде эйел есшен танып тусе жаздапты. MÎHe, достар, бетпе-бет келген ашык душпаннан repi жаныцда Kynin, кушактасып журген достыц озбырлыгы он есе киын екен. Сондьщтан адам дос тацдаганда саган зияны тимейт1н, болашагыца балта шаппайтын адал, меЙ1р1мд1, акылды дос 1здеу керек. 114

СИЭТЛ САБАГЫ Осыдан б1рнеше жыл бурын Сиэтл цаласында мугедектер арасындагы еткен олимпиадада тогыз мугедек спортшы жуыруден жарысатын болады. «Баста!» дел1нген сэтте жарыс басталды. Эр спортшы шамасы келгенше ынта танытып, жсц]ске жетуге тырысты. Б1р кезде мугедек юшкентай бала сур1Н1п кулап, жылап калады. Калган сепз спортшы оныц жылаганын ест1п дереу токтайды да, артка, бала жаткан жерге женелед1. Мугедек кыз баланыц касына жете салып, кушактап бет1нен суЙ1п жубатуга тырысады. Калган мугедектер кыз бен баланы цоршап алып, меже сызыгына д е й т барлыгы б1рге кайта жупрд!. Стадионда жиналган адамдар орындарынан турып, кол согады. Неге? Эйткен1, ом1рде ец мацыздысы - жеке басыцнын жещске жету1 емес, басцалардыц да жещске жетуше кемектесу, ол уш1н кейде токтап багытты озгерту керек болса да... 115

СЕЙФ-БЕЙ1Т Б1р К1С1 дуниеге эбден мастанып: - Цудайыц маган не ¡стей алады? Ауру бере ме? Берсш. Ыуйрег1мд1 ауыртса, оны ауыстырам. Мына заманда журект1 де ауыстыра салуга болады. Ацша болса болды. Ендеше, Кудайьщ мен болам! — деп летред1. Б1р кун1 улкен, цалын, сейф1нщ 1Ш1не К1р1п акшалары мен алтын-гауйарларын санап рахаттанып отырганда, сейф есМ жабылып калады. Кодпен сыртынан гана

ашылатын ол сейфтщ т1л1н 031 гана бшет1н. Сейфт1ц калыцдыгы сонша, оньщ ¡ш1ндег1 дауыс сыртца шыкпайтын. Сонымен, кеп ацшасыныц ортасында, б1р жутым ауага зар болып бейшара миллиардер ажал цушады. Сонша дуниес1 оньщ жанына араша бола алмайды. «Андамай сейлеген ауырмай-ак елед1» деген осы гой. ЦОЦЫС ТАСИТЫН КЭЛ1К Жолаушыньщ эцпмес!: Б1рде мен аэоропортца бармак болып, такси устап М1НД1М. Б13 келе жатканда, кутпеген жерден алдымыздан б1р кызыл кол1к атып шыкты да, жанымдагы таксист кол1г1н зорга дегенде токтатып улгерд1. Сэл болмаганда кирап кала жаздадьщ. Цызыл кол1кт1ц иес! ез кшэс1н бммей, терезес1н ашты да, б1зге дауыс котере бастады. Мен: «Тобелес болатын болды- ау, жолдан калар ма екенмш» деп ойладым. Б1рак, таксист оган кудщ де койды. Мен катты тацгалып: «Неге кул1п коя салдыцыз, соныц кecipiнeн карап отырып кырылып 117

цала жаздадьщ кой!» дед1м. Ол: «Кокыс кел1Г1нщ зацдылыгын бшмеуш1 ме ед1Н,13? Адам деген 6 ip кокыс тасушы кел1к сиякты. Оныц кокысы - ¡нннде жиналган ашу-ызасы, екпе-ек1Н1штер1. Ал, онысы кун сайын жиналып, кобейе бередт 1ш т е кокыс эбден толганда, адам оны сыртка Terin тастагысы келед1. Ол сол кезде KÍM касында болып калса, соган карай теге салады. Сондыктан, оны кещлге алып кажет1 жок. Кул1Ц13 де койыныз, сэтт1Л1к тшеп кала берщ13. Ал, онымен айкайласу 118

- сол кокысты ез1це артып алып, баскага, ягни бала-шага, дос-жаран, туган-туыска, тамыр-танысца арту болып шыгады. Ец тынышы - кец1л-куЙ1Ц1эд1 бузбай, цоцыс кел1Г1н етк1з!п Ж1б е р т , эр1 карай журе беру» дед1. Мен ойланып калдым. КЭРКЕМ М1НЕЗД1Ц КЭМЕГ1 Ет зауытында жумыс жасайтын Гулжан деген кел1ншек б1р кун1 жумысын аяцтап болган соц, ет санталатын тоцазытцыштары бар салцын белмеге б1рнэрсен1 тексеру уш1н К1рген болатын. Б1рак, ол кер1 шыга алмай цалды. Ес1к сырттан жабылып цалыпты. Цанша тырысцанымен с!рескен тем1р ес1кт1 ашу мумкш болмады. Сырттан б1реу кемекке келмесе, 1штен аша алмайтынына кез1 жеткен Гулжан жэрдем етет1н адам шацырып, бар дауысымен айгайлай бастады. Кешк1 уацыт болгандыцтан, барлык жумысшылар уйлер1не кайтып кеткен. Шарасыз калган Гулжан Аллага жалбарына бастайды. С е й т т суык тоцазыткыштьщ 1Ш1нде камалып отырганына бес сагат болды. 119

Бакыттып купиясы Bip кезде eciK сыртына 6ipey келгендей болды да, сарт-сарт еткен дауыс шыгып, TeMip eciK сыртна карай айцара ашылды. Гулжан б1рден тыска атып шыцты. EcixTÍ ашкан зауыттьщ карауылы екен. liui коркыныштан, сырты суьщтан эбден муздаган кел1ншек эрец дегенде сабырга келд1. EcÎH жиганда, карауылдан мундай уацытта ecÎKTÎ неге ашканын сурады.Ол KÎci : «Мен буп зауытта жумыс icien жатцаныма отыз бес жылдай болды. Мыцдаган жумысшылар кел1п-кет1п жатады. Ал айда, сол мьщдаган адамдардыц 1Ш1нде тек CÍ3 гана мен1мен танертец амандасып, кешк1С1н коштасатынсыз. Ke6ici мен1 кездер1не де шмей, TÍnTÍ адам деп те санамайтын. ByriH эдеттег1дей тацертец CÎ3 м етм ен амандастыцыз, алайда «C ay болыцыз, ертец кездескенше!» деген1Ц13д1 ест1мед1м. EyriH с1здщ цоштасу С031Ц13Д1 ест1мегенд1ктен цобалжып, С1зге б1рдеце болып калды ма деп катты уайымдадым. MiHe, сондьщтан мен фабриканы тугел тексеруге шыцтым. Кущ пм расталып, cÎ3 мына салкын белмеде камалып калыпсыз», - дед1. 120

Бакыттын к,упиясы Адам бойындагы адамгершы1к, оны мацындагы жандарга суЙ1кт1 eiin керсете- TÍHÍ белгш1. Ендеше, айналацыздагы барлыц адамды сыйлап, карым-катынасыцызды узбец13. Ce6e6i, cÍ3 ертен не болатынын 6ínMeñcÍ3... ЦОС АЛМАНЫЦ МЫСАЛЫ Б1рде мугал! м сыныптагы балалардыц алдына exi алма цойды да, оныц 6ipÍH б1рнеше рет еденге цулатты. Hipan алманыц цабыгы аршылып кетпей аман цалды. Окушыларга осы ек1 алманы суреттеп 121

Бакыттын к,упиясы беру тапсырылды. Bip Караганда екеу1 де эдем1, кып-кызыл кершдй Мугал1м элг1нде жерге кулаткан алманы устап турып, оныц езше тук унамайтынын айтты. Сейтт! де окушыларга осы алманы жамандацдар, оган урсындар дед1. Алгашында окушылар тацгалын,кырап турды да, сонан соц алма туралы жаман сездер айта бастады. «Сен жамансыц!», «Курттап кеткенс!ц!», «Сен1н ешюмге керепц жок!» дегендей eerie сездерд1 жаудыра бастады. Сонан сон, м угатм eKiHHii алма туралы жаксы сездер айтыцдар дед1. Олар: «Сен элемдеп ен эдем!, тэтт1 алмасыц!», «Сен!н кабыгыц кандай эдем1!» деп жатты. Сонан соц мугал1м ек! алманы кайтадан парта уст1не катар койды: екеу1 де алгашкы керген кездершдепдей эп-эдем1 ед1. Мугал1м ек1 алманы да алып, пышакпен ортасынан как белш балаларга KepceTTi. Мактаулар ест1ген алманыц imi тап-таза, тамаша куйде ед1. Ал, урыс, eerie ecTireH алманыц imi карайып, e3min кеткен ед1. MyFaлiм окушыларга курдастары мазактайтын, корлайтын балалардыц да жагдайы дэл осы алмадай болатынын айтты. Bip Караганда олардыц тYp-элпeттepiнeн

Бак,ыттын, купиясы ештене байкалмаганмен, олардыц 1штей куйзел1п, жандары ауыратынын ескертт1. Будан 6Í3 алатын сабак: эр адамга курметпен карау, жандарын ауыртпау керек екен1н 6 inyÍMÍ3 керек. ел: ТЕЩЗ EipÍHHii сыныпта окитын бала элем картасын кызьщтап карап отырды. Ондагы ipiney эр1птермен жазылган мемлекеттер мен жер-су аттарын еж1ктеп оки бастады. Bip кезде «Ол1 тец13» деген жазуды кез1 шалды. Ол «Элi тещз», деп буынга бел1п- белш окыды да, еосын «Эл1 тещз?» деп, тацдана кайта кайталады. Сосын дереу касында отырган экесше:

Бакьггтыц к,упиясы - Эке, Эл1 тец13 калай елген? Оны юм елт1рген? - деп сурак койды. Экес1 баласы- ныц сез1не метрлене жымиды. Сосын: - Ол1 тещз жерд1ц ен теменп жер1нде орналаскан. Барлык кар, жацбыр сулары, езендер оган кел1п куйылады. Одан ешкандай езен агып шыга алмайды. Суын ешк1мге бермейд1. Сол себептен суы эбден тузданып ¡Ш1ндеп Т1р1 нэрсенщ барлыгын елт1р!п тынган. Онда бальщ та, балдыр да ем!р суре алмайды, суын адам да ¡ше алмайды. Ол 031 алуды быед1 де, беруд1 бшмейд1. Сондьщтан оны елт1рген ешк1м де емес, езшщ ез1мш1лд1Г1 мен сарацдыгы, - деп жауап бердт П1Л БАЛАСЫ Б1р К1С1 орманнан пшд!ц к!шкентай гана баласын тауып алып, оны хайуанаттар паркше экел1п сатады. Хайуанаттар парк1Н1ц директоры оны кашып кетпес1н деп, аягынан шынжырмен мьщтап аркандап кояды. Алгашкы кун1 пшд1ц баласы эбден булкынып, босанып кетк1С1 келд1. Б1рак мьщты шынжыр оны тырп етк1збед}. Келес1 124

куш де б1раз жулкынып байкады. Аягы катты ауырганмен, еш нэтиже шьщпады. Уш1нш1 кун1 де соцгы рет карсылык керсеткен пш баласыньщ аягы одан бетер ауырганнан баска еш езгерю болмады. Терт1нш1 кун1 П1л баласы парсыласуды койды, шынжырдан жещлгенйн мойындауга мэжбур болды. Парк директоры акылды К1С1 ед1, П1л баласы тальщсып уйьщтап жатканда, оны сынау ушш, оньщ аягынан тем1р шынжырды шеш1п алып, агаштан жасалган шынжырды тагып койды. Пш баласы оп- онай агаш шынжырды уз1п кашып кете алатын ед1, б1рак, ол тем1р екен деп ойлап, еш карсыльщ керсетпедт Б1рнеше куннен кейш парк директоры П1л баласын журт 125

Бак,ыттын, купиясы керет1н жерге экел1п цойды. Керермендер 1Ш1нде б!р к1шкентай бала анасымен б1рге келген екен, ол агаш шынжырды кергенде, директордан: «Неге мына пш агаш шынжырды узш, кашып кет1п палмайды?» деп сурады. Директор оган: «Муньщ агаш екенш еку1М1з кер1п турганмен, пшд1ц ез1 бшш турган жок. П м езшщ сонша кушт1 екетн , шынжырдьщ сондай элс1з екен1н елшей алмайды». Бул окигадан алатын сабак: б1з де кейде ез1м1здщ куш-куатымыз бен мумкшд1г1м1зд1 багалай алмай, ез1М1зд1 элс13 кедергшерге тусап коямыз. Шын к1р1ссек талай жет1ст1кке жeтeтiнiмiздi, колымыздан коп нэрсе келеттш бшу1м1з керек. Эм1рде жолы болгандар мен жолы болмагандардьщ айырмасы - жолы болмагандар ездер1Н1ц аягындагы шынжырларды мьщты деп ойлайтындыгында. Ал жещмпаздар ездер1Н1ц куштер1не, кабшет1не сенгендер. Олар кез-келген к едер п т бузып ете аламыз дейт1ндер. Б13Д1ц эрб1р1м1з ез1м1зден еурап керу1М1з керек: мен де сол ак пш еиякты болып журген жокпын ба? 126

Бак,ыттын, купиясы «САТЫ ЛАТЫ Н» АТА-АНА Буч тацгаларльщ окига Жапония жер1нде орын алган ед1. Токнольщ газетке ата-анасын сату туралы ете ерС1 жарнама жарияланды. Онда былай деп жазылыпты: «Ата-ана сатылады: эке - 68, ана - 66 жаста. Багасы - 9 0 0 йен». Мундай жарнаманы кергендер шын мэн1нде ез кездер1не сенбед1. «Мына адамдар не болып барады, ата-анасын сату деген не сумдык? Бил1к Кайда кара]] отыр?» Айгай-шу б1раз елд1 ДУрЛ1КТ1рД1. Осылайша, сол жарнама б1р жас отбасыныц колына туст1. Олар кел1к апатынан кез жумган ата-анасын жакында 127

Бакыттын к,упиясы гана жер койнына тапсырган ед1. Эке мен ш еш етц метр{мшсн айрылган жастардыц кайгысына мына жарнама кайгы косып, кек1рег! каре айрылды. Сатылып жаткан кариялардыц жан-дуниес1нде не болып жатканын елестеткенде олар сол ата-ананы еатып алып, ез камкорлыгы мен жылуын сыйлауга бел буды. Керсетшген мекен-жайга келгенде, тацданыстарында т е к болган жок! Кез алдыларында гулмен кемкермген керемет улкен уй турды. Ес1к ашылып, егде кici жылы жымиганда, саекандарынан: «Cэлeмeтciз бе, 613 мекен-жайдан адастык- ау дейм1н», - деп кумшжи берд1. - Бэр! дурыс, К1р1ц1здер! - дед1 бейтаные к!С1. Келген конактарды отыргызган соц, уй иес1 жубайын шакырды: - Керш тургандарыцыздай, 613 кедей адамдар ем естз. Б1рак мурамызды калды- ратын балаларымыз жок. Сондыктан осы жарнама аркылы лайьщты мурагер тауып алгымыз келд1. Эйткен! мундай жарнамага тек ете метр1мд1 жэне адамгерш1Л1Т1 б т к жандар жауап беред1 деп ойладык. Тек соцгы кездер! ондай адам табыларына

Бак,ыттыц купиясы кумэндана бастап ед1к... Сондыцтан С1здерд1 керген1М13ге шын мэн1нде бакыттымыз! - дед1. ЖЕТ1МН1Ц ЖОМАРТТЫГЫ Бул жагдай Кениянын астанасы Найроби цаласында болган. Бул баланы К1м керсе де урлыкшы, кешен1ц кайыршысы деп ойлайды. Иэ, ол кешеде жол бойы еткен машиналардан цайыр тшейтш бала. Ата- анасы жоц. Баланыц ес1М1 - Жон. Бip куш жолдагы кептел)сте машиналардан цайыр тшеп журген Жон машинада отырган Глэдис Каманде ес1мд) эйелге жолыгып цалады. Элг1 эйел екпе ауруыныц ауыр тур1не шалдыццан екен. Оттег1 беретш шагын цосымша аппаратпен отырганын корген Жон оныц не екен1н кызыктайды. Глэдис оз1Н1н ауру тарихын балага айтып бергенде ол унс13 жылай бер1пт1. Ол озшщ кошедеН ем1р т щ ец циын, ец ауыр ем1р емес екенш, оз1Н1п жагдайынан мына эйелд4ц жагдайы тым ауыр е к е тн тус1нген ед1. Коз жасын тоцтата алмаган бала ауру эйелд1ц цолын устап, кудайдан

оньщ жазылуын тшейд1. КеЙ1н оз1нщ цайыр тшеп жинаган барлыц акшасын эйелдщ цолына устатады. Осы жагдайды кездейсоц суретке тус1рген адам осы оцига туралы элеуметт1к жел1ге жариялайды. Нэтижесшде элеуметт1к жел1 де мыцдаган адамньщ журег1ндег1 жанашырльщ сез!мд1 оятады. Небары 4 кунн1ц 1ш1нде 3 млн шиллинг немесе 3 0 мьщ доллар жиналады. Осы ацшага Глэдис Унд1станга барып емдел!п кeлгeciн, кошеде цайыр тшеи журген Жонды асырап алады. Кейш мектеике цабылданган Жонныц ем1р1 тубегейл1 озгеред1. Цаз1р оныц уЙ1 де, анасы да бар. Цайыршы болса да бул баланыц эрскетч адамзат уш1н ацша мен байльщтан да жогары шын пейш мен ац кещлд1к бэр1нен де цымбат eкeнiн айцындаган ед1. ТЭТТ1РЕК АЛМА - К1шкентай гана цыз бала ек1 цолына ек1 алма устап турган. Оган анасы жацын к е л т : «Балапаным мен1ц, маган ек1 алманньщ б1рш берес1ц бе?» дед1 130

Бакыттыц к,упиясы KyniMcipen. К^ызы сэл ойланыццырап турды да, ек1 алмасын да кезек-кезек т1степ-т1степ алды. Анасыныц кецпн бipтYpлi куйге туесе де, онысын б1лд1р1п алмауга тырысты. C e 6 e6 i, оныц суЙ1кт1 кызы одан ек1 алмасынын, екеу!н де кызтанганы-шынында да ол кутпеген ic ед1. Eipan, цызы кеп кутт1рмед1, 6 ip цолындаты т1стелген алмасын анасына усынып: «Анашым, мынау алманы альщыз, осы тэтт1рек екен», - дед1. 131

Бакыттын к,упиясы МАЗМУНЫ Алгы сез.....................................................3 I.бeлíм. Ацыз эцг!мелер........................ 5 Бейтарап болма !.........................................5 Алданган ала сиыр.................................... 7 Дубара........................................................... 9 Есек пен цасцыр...................................... 10 Цое баца..................................................... 12 Тусте тускен т1стер................................. 14 Ken TÛieri - кел.........................................16 Сен цай топтансын?................................ 17 Колыцнан келед1...................................... 19 TecÎK шелек............................................... 21 Ара мен шыбын....................................... 24 Кос цасцырдыц айцасы...........................25 Эм1р сабагы............................................... 27 Нурлы ак;ыл............................................... 29 Сарацнан сарац туады............................30 II ôeniM. Мысал эцпмелер................. 33 Жетктжке жету жолы............................33 Эршм барын усынады............................34 KÍM цашан демалады?.............................36 Ецбектщ цад1р1.........................................37 132

Сабырсыздыц е ю т н н .............................38 Бал сатушы................................................ 40 Адам - елше лайыцты.............................41 Сабасына тускен цызметш1................... 42 «Жаланыц жазасы»................................. 43 Эз таразьщмен елшенесщ..................... 45 У тм д1 сатпаймын................................... 46 Берунннщ пуанышы................................ 48 Цармак бер................................................ 50 С 1з не естис13?..........................................52 Кершшер.................................................... 53 екп ес13 ем1р су р е т к ............................... 55 Раушан гул1............................................... 57 Уш турл1 ой.............................................. 60 Ацылмен ецбектену................................ 62 Тасца жазган жацсыльщ.........................64 III бел!м. Тарихи энпмелер............... 66 Тоты кус.................................................... 66 Озщнен баста!...........................................68 «Жацсыльщ етсец езще...» ................... 70 Сез тапцанга цолца жоц..........................73 «Сут жинау» оцигасы.............................75 Белт1р1к шешен мен Сары бидщ достыгы............................... 76 Би мен жалшы..........................................80 Тактика....................................................... 83 133

Бакыттын купиясы К^ызметше нарай нурмет.........................84 Шырац батыр............................................85 Достыц кезбен парау............................... 87 Апылды ана...............................................88 Галымнын, насихаты................................ 89 IV бел!м. Заманауи эцг1мелер............ 91 Алганнан берген бапытты..................... 91 Дэр1гердщ эцг1мес1................... ;............. 93 Адалдьщтьщ акысы................................. 97 Бупн не бМрдщ?.................................. 100 Жацгырьщ................................................ 102 Баланы жастан........................................ 104 Ец керемет хабар!................................. 105 Эз куныцды аньщта.............................. 107 Торгай....................................................... 109 Ашьщцан жылан.................................... 113 Сиэтл сабагы...........................................115 Сейф-бей1т............................................... 116 Цоцыс таситын келж............................117 Керкем мiнeздiн кемеы........................119 1^ос алманьщ мысалы...........................121 Эл1 тещз................................................... 123 Шл баласы............................................... 124 «Сатылатын» ата-ана............................127 Жет1мнщ жомарттыты..........................129 Тэгпрек алма..........................................130 134

БАЦЫТТЫЦ КУПИЯСЫ ( F мбра/м/мм А^у)яс?яы/мям.- /Уерн^уу! УСЕТ^ОД^ 7ех. реЭакуиоры - Ж //^р^ал^^м^м