ตอนที่ 5 อุดรอยรั่วโอ่งและเศรษฐกิจพอเพียงในงานพัฒนาชุมชน

ตอนที่ 5 อดุ รอยรั่วโอง่ และเศรษฐกิจพอเพยี งในงานพัฒนาชมุ ชนอุดรอยร่วั โอง่ ลองเปรียบชวี ิตของทา่ นและครอบครวั เป็นโอ่งหนึ่งใบ ให้ส้ารวจว่า มรี ายรบั ซง่ึ เปน็ เพยี งนา้ หนึ่งขนั แต่รายจ่ายหรือรอยรวั่ ของโอ่งมีอะไรบา้ ง มีคา่ หวยหรอื เปลา่  บุหรลี่ ่ะ...ท่านตอ้ งเจยี ดค่าใช้จา่ ย สา้ หรับมะเร็งรา้ ยในแต่ละวนั จา้ นวนกบ่ี าท  รายจ่ายสา้ หรบั การสงั สรรค์ กับพ่ีน้องเพ่ือนฝูง มีมากเกนิ ไปหรือเปลา่ ...  ยอดเงนิ ท่ีมาจากการก้ยู ืม และจา้ เปน็ ต้องใชค้ ืน เปน็ จ้านวนมาก จนไม่มเี งนิ ใชจ้ า่ ย ในครอบครัว และก่อหนซี ้าซ้อน หรือไม่…  ทา่ นจา้ เป็นต้องใช้สินคา้ แบรนด์เนม หรือสินค้ายห่ี ้อดงั มากนอ้ ยแค่ไหน..  แล้วรถเก๋งละ่ จ้าเป็นเพียงใด...  โทรศพั ท์มือถอื จะใชเ้ พยี งเพ่ือการติดต่อสื่อสารได้หรือไม่ จา้ เป็นไหม ทีต่ ้องเปน็ โทรศัพทม์ ือถือ ร่นุ ล่าสดุ หรอื ตอ้ งสามารถถา่ ยรปู ถา่ ยวีดีโอ และฟงั เพลงได้ด้วย...  จา้ เปน็ ไหมท่ตี ้องรบั ประทานอาหาร จากภัตตาคารหรตู ลอดเวลา... และหากต้องการอดุ รอยรวั่ ของโอ่ง ก็ใช้การวางแผนชีวิตสู่เศรษฐกิจพอเพียง โดยหลักการพัฒนาชุมชน ช่วยกันวางแผนกับคนในครอบครัว ค่อยๆ อุดไปทีละรอย ไม่ต้องรีบ แต่ควรท้าอย่างรอบคอบ และมีวินัยในตนเองเศรษฐกจิ พอเพียงในงานพฒั นาชุมชน กระทรวงมหาดไทย ได้มอบหมายให้กรมการพัฒนาชุมชน เป็นหน่วยงานหลักในการด้าเนินกิจกรรมต่างๆ ภายใต้แนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ซ่ึงแน่นอนว่า คน พช. นอกจากจะต้องเป็นต้นแบบของความพอเพียงแล้ว ยังต้องสามารถเป็นแม่ทัพขับเคล่ือนความพอเพียงสู่ชุมชนทุกหย่อมหญ้า ทังนี เพ่ือน้าปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ให้เปน็ พืนฐานการพฒั นาเศรษฐกิจชมุ ชน โดยมงุ่ เปา้ หมายไปท่ี 3 กล่มุ คอื o ปัจเจกชน หรือครวั เรือน โดยมีเปา้ หมายเพอื่ สนับสนนุ วิถชี ีวิตพอเพยี ง ในระดับบคุ คล หรอื ครัวเรอื น o กลมุ่ เศรษฐกจิ พอเพยี ง โดยมเี ปา้ หมาย เพื่อพฒั นาประสทิ ธิภาพในการด้าเนนิ การของกลุ่ม หรือองคก์ รด้านทนุ ดา้ นการผลติ ด้านการตลาด และด้านการบริหารจดั การ o เครอื ข่ายวสิ าหกจิ ชุมชน โดยเปา้ หมายเพื่อสนบั สนนุ ใหเ้ กิดการเช่ือมโยงกลุ่มองคก์ รวสิ าหกจิ ชุมชน

สา้ หรบั การประยุกต์ใชป้ รัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ในงานพัฒนาชุมชน ควรดา้ เนินการใน 3 ระดบั คือระดบั จติ สา้ นึก ระดบั ปฏบิ ัติ และระดับปฏเิ วธ o ระดับจิตสา้ นกึ เกดิ ขึนจากการตระหนักถึงความสุข ความพอใจในการใช้ชีวิตอย่างพอดี รู้สึกถึงความพอเพียง การประกอบสัมมาอาชีพ เลียงตนเอง และครอบครัวไม่ให้อดอยาก ไม่โลภ ไม่ตักตวง และไม่เบียนเบียนผู้อ่ืน แต่มุ่งเผื่อแผ่ และแบ่งปันแก่สมาชิกคนอื่นในชุมชน เท่าท่ีจะท้าได้และถึงแม้ความพอเพียงของสมาชิกแตล่ ะคนในชุมชน จะมไี มเ่ ทา่ กัน แต่สมาชกิ ตอ้ งเห็นพ้องกันในหลกั การ 3 ประการคอื - การใชช้ ีวติ บนพืนฐานของการรจู้ กั ตนเอง เปน็ การรจู้ กั พัฒนาตนเองดว้ ยการท้าจติ ใจให้ผอ่ งใสรวมทังมคี วามเจริญ และมีความเย็นในจติ ใจ อยู่เป็นประจา้ - การคิดพึ่งพาตนเองและพึ่งพาซง่ึ กนั และกนั โดยเมือ่ มีปัญหาในการด้าเนินชวี ิต ให้ใช้สตปิ ัญญาคน้ หาสาเหตุ และแกไ้ ขปัญหาตามศักยภาพของตนเองทม่ี ีอยู่ ก่อนทีจ่ ะคิดพ่ึงพาผู้อ่ืน - หลกั การสุดทา้ ยคือ การใชช้ ีวิตอยา่ งพอเพียง รจู้ กั ลดกเิ ลส และลดความต้องการลง เพื่อให้เหลอืพลงั งานและเวลาส้าหรับการพัฒนาคณุ ภาพชวี ิตของตนเอง o ระดับปฏบิ ตั ิ การนา้ ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งมาใช้ในระดับปฏิบัตินี แบ่งเป็น 4 ขัน ได้แก่ ขันการพ่ึงตนเองได้ ขันท่ีสองคือ อยู่ได้อย่างพอเพียง ขันที่สาม คือขันอยู่ร่วมกันอย่างเอืออาทร และขันสุดท้าย คือขนั อยู่ดกี นิ ดี ดว้ ยการเรยี นรู้ - ในขันแรก หรือขันการพ่ึงตนเอง เป็นลักษณะที่สมาชิกในชุมชน ยึดหลักการพ่ึงตนเองในระดับครอบครัว โดยแต่ละครอบครัว ต้องสามารถพึ่งตนเองให้ได้ ทังนี การจะพ่ึงตนเองได้ จะเกิดจาก การบริหารจัดการอย่างพอดีและประหยัด ไม่ฟุ่มเฟือย รู้จักรายรับรายจ่ายของตนเองเป็นอย่างดี ทังยังสามารถรักษาระดบั การใช้จา่ ยของครอบครวั ไม่ใหเ้ ป็นหนไี ด้ด้วย - ขนั ท่ีสอง หรอื ขันอยไู่ ดอ้ ย่างพอเพียง ซ่ึงก็คือ การด้าเนินชีวิตด้วยหลักมัชฌิมาปฏิปทา หรือหลักสายกลาง ให้ตนเองอยไู่ ด้อยา่ งสมดุล มีความสุขท่ีแท้จริง ไม่เกิดความรู้สึกขาดแคลน จนต้องเบียดเบียนตัวเองเบยี ดเบยี นผอู้ ่ืน หรือเบยี ดเบียนสิ่งแวดล้อม - ขนั ที่สาม หรอื ขันอยู่ร่วมกันอย่างเอืออาทร คือ ทุกคนมีความคิดแจกจ่ายสิ่งของท่ีเหลือกินเหลือใช้ โดยแบง่ ปันไปยังผอู้ ่ืนท่ีต้องการ - ขันที่สี่ เป็นขันอยู่ดีกินดียิ่งขึน ด้วยการเรียนรู้ หมายถึงการรู้จักพัฒนาตนเอง โดยการเรียนรู้ที่เกิดประสบการณ์ของตนเองและการเรียนรู้ที่เกิดจากการแลกเปล่ียนร่วมกับผู้อ่ืน ให้เกิดเป็นชุมชนแห่งการเรยี นรู้ มีการสืบทอด เพอื่ พฒั นาภูมิปญั ญาทอ้ งถิน่ และน้าสสู่ งั คมท่ีมั่นคง ตามหลกั เศรษฐกิจพอเพียงในท่สี ุด o ระดับปฏิเวธ หรือระดับผลท่ีเกิดจากการปฏิบัติ ซ่ึงเป็นระดับการวัดผล จากการขับเคลื่อนหลักเศรษฐกิจพอเพียง ที่ปฏิบัติในระดับจิตส้านึก และระดับปฏิบัติ ว่า สมาชิกในชุมชน ได้พัฒนาชีวิตตนเองและครอบครัวโดยไม่เบียดเบียนตนเอง ผู้อื่น และไม่เบียดเบียนสิ่งแวดล้อมหรือไม่ รวมตลอดถึง มีการแลกเปล่ียนเรียนร้รู ่วมกันอย่างสม่้าเสมอ

ทังนี เจา้ หน้าทพี่ ฒั นาชุมชน สามารถวัดผลการขบั เคล่อื นเศรษฐกิจพอเพยี งของชุมชน โดยสามารถใช้รายการดงั ตอ่ ไปนี เป็นตัวชวี ดั o หมวดกิจกรรมที่หนึ่ง หมวดครัวเรอื นมีวิถชี ีวติ ตามแนวเศรษฐกจิ พอเพยี ง ประกอบไปดว้ ยตวั ชวี ัดต่อไปนี - ปลกู ข้าวอยา่ งพอเพยี งต่อการบรโิ ภคในครัวเรือน - ปลกู พชื ผักสวนครัวรวั กินได้ หรอื เลยี งสตั ว์ไวบ้ รโิ ภค - ทา้ เกษตรโดยใชป้ ุ๋ยอนิ ทรีย์ หรือปยุ๋ ชวี ภาพทผ่ี ลิตเอง - แปรรูปถนอมอาหารไว้บริโภค - ปลกู พชื สมุนไพรไว้ใชเ้ ม่ือจา้ เปน็ - มีรายได้จากการประกอบอาชีพโดยสุจรติ - มีเงนิ ออมไวก้ ับกลมุ่ การเงิน กองทุน หรือธนาคาร - ท้าการเกษตรแบบผสมผสาน หรือไร่นาสวนผสม - แลกเปลย่ี นเรียนรดู้ า้ นการผลิตกับบคุ คลอน่ื ในชุมชน - มีกจิ กรรมลด ละ เลกิ อบายมุข o หมวดกจิ กรรมทีส่ อง เป็นหมวดการดา้ เนินกิจกรรมในรปู กลุ่ม หรือเครือขา่ ยเศรษฐกจิ พอเพยี งประกอบดว้ ยกจิ กรรมตอ่ ไปนี - มกี ิจกรรมกลุ่มออมทรัพยส์ ะสมทนุ ที่มจี ดุ ประสงค์เพ่ือการประกอบอาชีพ - มกี ารผลิตสินค้า หรอื มีการพฒั นามาตรฐานผลติ ภณั ฑ์ของกลมุ่ หรือสมาชิกเครือขา่ ย - มกี ิจกรรมแลกเปลี่ยนเรยี นรู้ หรอื เพ่ิมพูนความรู้ดา้ นบรหิ ารจดั การ - มีการปนั ผลใหส้ มาชิกกลุม่ หรอื สมาชกิ เครือข่าย - มีการแลกเปลย่ี นสนิ ค้า หรือส่งเสรมิ ดา้ นการตลาด - พฒั นาภมู ปิ ัญญาท้องถิน่ หรือมีการถา่ ยทอดภูมปิ ญั ญาป้องถิน่ - มีเครอื ข่ายการเรียนรู้ - พัฒนาทักษะดา้ นการประกอบอาชีพของสมาชกิ - มีกจิ กรรมวิสาหกจิ ชุมชน หรอื ธรุ กิจชุมชนเพื่อการพ่งึ ตนเอง o หมวดกจิ กรรมทส่ี าม เปน็ หมวดกิจกรรมพึ่งตนเองในระดบั หมูบ่ า้ น หรอื ชมุ ชน เป็นกจิ กรรมทีค่ วรประกอบด้วย - มีแผนชมุ ชนเพอื่ การพึง่ ตนเอง และชุมชนปฏิบัติตามแผน - กิจกรรมการสะสมทนุ เพือ่ การประกอบอาชีพ เช่น กลุ่มออมทรัพยเ์ พื่อการผลติ - มกี จิ กรรมเพ่อื สวัสดกิ ารชุมชน เชน่ รา้ นคา้ ชมุ ชน ศูนย์สาธติ การตลาด เปน็ ต้น - มีการพัฒนาวสิ าหกิจชมุ ชนเพื่อการพึ่งตนเอง เช่น พฒั นากลุ่มอาชีพ โรงสชี มุ ชน สวนสมนุ ไพรเป็นตน้

- มกี ิจกรรมเพ่ือการดูแลสิ่งแวดล้อมชุมชน เช่น อนรุ ักษป์ ่าชมุ ชน หรืออนุรักษ์แม่นา้ เป็นต้น - มกี ิจกรรมป้องกันยาเสพติดในชุมชน เช่น การแข่งขนั กฬี าเยาวชนต่อต้านยาเสพติด เป็นตน้ - มกี จิ กรรมส่งเสริมประชาธิปไตย เช่น ป้องกนั การซือสทิ ธ์ิขายเสยี ง หรอื เวทใี ห้ความรเู้ กี่ยวกบัประชาธปิ ไตย ส้าหรับกจิ กรรมหลกั ที่เจา้ หน้าทพี่ ัฒนาชุมชน ตอ้ งผลักดันในเกดิ ขึน ประกอบด้วย - กจิ กรรมสร้างความรู้ ความเข้าใจในปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง - กจิ กรรมส่งเสรมิ การยกระดับรายได้ครวั เรอื นยากจน โดยประยกุ ตใ์ ชป้ รชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง - กิจกรรมส่งเสริมให้กลุ่ม องค์กรเครือข่ายเศรษฐกิจชุมชน จัดกิจกรรมวิสาหกิจชุมชนเพื่อการพึ่งตนเอง - กิจกรรมส่งเสริมหมบู่ า้ นเศรษฐกิจชุมชนพง่ึ ตนเอง - กจิ กรรมสมั มนาเครอื ขา่ ยเศรษฐกิจพอเพยี ง เพอื่ การแลกเปลย่ี นเรียนรู้ระดบั เขต หรอื ระดับภาค ในส่วนแนวทางท่ีเจ้าหน้าที่พัฒนาชุมชน สามารถน้าไปปรับใช้ ส้าหรับขับเคลื่อนปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มีดังนี - ศึกษายทุ ธศาสตร์กรมการพฒั นาชมุ ชนในภาพรวม และยุทธศาสตร์อื่นท่ีเก่ียวข้องกับการส่งเสริมเศรษฐกิจพอเพยี ง - ก้าหนดพืนท่ีเป้าหมายในการด้าเนินงานเศรษฐกิจพอเพยี ง - ศึกษาสภาพของพืนที่และปัจจัยในการขับเคลื่อน ได้แก่ ปัจจัยด้านทุนทางสังคม ปัจจัยด้านการรวมกลุ่มและชุมชนเข้มแข็ง สุดท้ายคือ ปัจจัยด้านความอุดมสมบูรณ์และความหลากหลายของทรัพยากรธรรมชาติ - เลือกเคร่ืองมือส้าหรับสนับสนุนการด้าเนินงาน ซึ่งประกอบด้วย แผนชุมชน มาตรฐานชุมชนการจดั การด้านความร้ใู นชมุ ชน การวจิ ัยเชิงปฏบิ ัติการแบบมีส่วนร่วม หรอื เครอื่ งมอื อนื่ ที่เหมาะสม - ศกึ ษาโครงการของหนว่ ยงานตา่ งๆ ทเ่ี กีย่ วขอ้ งกับแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อก้าหนดแนวทางในลักษณะองค์รวมทกุ ภาคสว่ นเข้าดว้ ยกนั - ก้าหนดกลยุทธ์ แผนงาน โครงการ กิจกรรม การส่งเสริมเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อด้าเนินการในพืนท่ีเปา้ หมาย - ปฏบิ ตั ิงานดา้ นส่งเสริม และประสานภาคี เพ่อื ให้เกิดการสนับสนนุ การดา้ เนินงานในชุมชน