DGA_AI-free-book-thai-ver1

สำ�นกั งานพัฒนารัฐบาลดจิ ิทัล (องค์การมหาชน) 49 2.5 Speech Recognition การรู้จ�ำเสียงและค�ำพูดเป็นความสามารถในการระบุค�ำและวลีในการพูด โดยแปลงเสียงให้เป็น รปู แบบทค่ี อมพวิ เตอรส์ ามารถอา่ นได้ โดยซอฟตแ์ วรร์ จู้ ำ� เสยี งพดู ขนั้ พนื้ ฐานนม้ี คี ำ� ศพั ทแ์ ละวลที จี่ ำ� กดั รวมท้ังไม่สามารถเข้าใจค�ำแสลง (Slang) หรือสุภาษิตที่มีการส่ือความหมายเชิงอุปมาอุปไมยได้ ดงั นนั้ การพฒั นาซอฟตแ์ วรร์ จู้ ำ� เสยี งในระดบั ทสี่ งู ขน้ึ จะชว่ ยเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพใหเ้ ครอ่ื งคอมพวิ เตอร์ มีความเข้าใจถึงความซับซ้อน ระดับของภาษา และโครงสร้างของภาษามากขึ้น รวมทั้งมีความ สามารถในการเรียบเรียงประโยคและค�ำพูดท่ีเป็นธรรมชาติเหมือนมนุษย์เพ่ิมข้ึน โดยหลักการ พนื้ ฐานของระบบรจู้ ำ� เสยี งประกอบดว้ ยการวเิ คราะหค์ ลนื่ เสยี งการถอดรหสั การรจู้ ำ� โมเดลคลน่ื เสยี ง พจนานกุ รม และโมเดลไวยากรณ์ของภาษา ภาพท่ี 17 ภาพแสดงการท�ำงานของระบบ Speech Recognition ตัวแปรเฉพาะ คำพ�ด กคารลว่ืน�เคเสรยี างะห โมเดลเสยี ง พจนานกุ รม ตวั ถอดรหสั กโมฏเดไวลยภการษณา การรูจำ ทม่ี า: Ainsworth, 1976

50 เทคโนโลยปี ญั ญาประดิษฐ์ 2.6 Computer Vision คอื เทคนคิ การทำ� ใหเ้ ครอื่ งมองเหน็ ภาพ โดยมวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื ท�ำใหเ้ ครอ่ื งสามารถเขา้ ใจโครงสรา้ ง และจุดส�ำคัญที่เป็นคุณลักษณะของภาพ รวมทั้งสามารถระบุและประมวลผลภาพในลักษณะท่ี คลา้ ยคลึงกบั ความสามารถในการมองเหน็ ของมนษุ ย์ เทคนิคดงั กลา่ วเป็นทัง้ การสร้างความฉลาด และสัญชาตญาณทางการมองเห็นของมนุษย์ใหแ้ กเ่ ครือ่ ง หลกั การท�ำงานของ Computer Vision คอื การแปลงจากภาพ (Image) เป็นแบบจำ� ลอง (Model) ที่คอมพิวเตอร์สามารถรับรู้และเข้าใจได้ ซ่ึงในทางเทคนิคนับเป็นเร่ืองยากที่จะท�ำให้คอมพิวเตอร์ สามารถจดจ�ำและจ�ำแนกรูปภาพของวัตถุต่างๆ ได้ อีกทั้งเครื่องยังต้องพิจารณาสิ่งท่ีเห็นและ วเิ คราะห์เพื่อด�ำเนนิ การตามความเหมาะสมต่อไป Computer vision _ ถกู นำมาประยกุ ตแ ละพฒั นาเปน ระบบเพอ่ื ใชอ ำนวยความสะดวกใหเ ราหลายอยา ง เชน การรจู ำใบหนา (Face recognition) ระบบจดจำ แยกแยะ และตรวจสอบใบหนา ที่ถูกนำมาใชเปนฟงกชันปลดล็อค โทรศัพทมือถือ เปนตน ภาพที่ 18 ภาพแสดงการทำ� งานของ Computer Vision แหลงท่มี า กภาารพปรเบะมื้อวงลตผนล แบง แยกชุดขอมลู ภาพ แบปงหรขะลอมงั มวกลลู าผภราลพ ของภาพ ชกุดาขรอ แมบลูง แภยากพ ทำความเขาใจภาพ การแยก คุณสมบตั ิ ลักกษาณระแเยฉกพาะ ตากมาปครรจุณะำเภสแทนมกบัติ เฉพาะ แอปพลิเคชัน่ ท่มี า: Ciric, et al., 2016

สำ�นกั งานพฒั นารฐั บาลดิจิทลั (องคก์ ารมหาชน) 51 2.7 หุน่ ยนต์ (Robotics) เปน็ หนึ่งในเทคโนโลยี AI ทต่ี อ้ งนำ� หลกั วชิ าดา้ นวศิ วกรรมไฟฟา้ วิศวกรรมเคร่อื งกล และวทิ ยาการ คอมพิวเตอร์ มาประยุกต์ร่วมกันเพ่ือออกแบบและพัฒนาเครื่องยนต์ให้มีรูปร่างและเคล่ือนไหว แตกตา่ งกันไปตามวตั ถุประสงค์การใช้งาน ท่เี ราเรยี กกันโดยทว่ั ไปว่า “หุ่นยนต”์ ลักษณะการใชง้ านหุน่ ยนต์ n หุ่นยนต์ที่สร้างขึ้นเพ่ือวัตถุประสงค์เฉพาะ เป็นหุ่นยนต์ท่ีสร้างขึ้นมาเพ่ือท�ำงานในด้านต่างๆ โดยไม่ค�ำนึงถึงรูปร่างที่ต้องเหมือนมนุษย์ แต่พัฒนาเพ่ือให้เหมาะแก่การท�ำงานเฉพาะด้าน ได้แก่ หุ่นยนต์ด้านการบินและอวกาศ หุ่นยนต์ด้านการรับมือกับภัยพิบัติ หุ่นยนต์ด้านการ ศกึ ษา หนุ่ ยนตเ์ พอื่ ความบนั เทงิ (ทพี่ ฒั นาขนึ้ เฉพาะในอตุ สาหกรรมภาพยนตรห์ รอื ความบนั เทงิ ส่วนบุคคล) หุ่นยนต์ในภาคอุตสาหกรรม หุ่นยนต์ด้านการแพทย์ หุ่นยนต์ด้านการทหาร หุ่นยนตต์ น้ แบบท่พี ัฒนาใชเ้ ฉพาะในหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร หนุ่ ยนต์ท�ำงานใตน้ ำ้� n หุ่นยนต์ท่ีสนองต่อความต้องการและอ�ำนวยความสะดวกแก่มนุษย์ เป็นหุ่นยนต์ที่มีการ เคลื่อนไหวหรือมีฟังก์ชันท่ีเลียนแบบมนุษย์หรือสิ่งมีชีวิตต่างๆ เช่น หุ่นยนต์เพ่ือสันทนาการ หนุ่ ยนตส์ ตั วเ์ ลย้ี ง หนุ่ ยนตด์ ดู ฝนุ่ หนุ่ ยนตต์ วั แทนมนษุ ย์ (Telepresence) หนุ่ ยนตข์ นสง่ เปน็ ตน้ n หนุ่ ยนตเ์ พอ่ื เพมิ่ สมรรถภาพ ไดแ้ ก่ ห่นุ ยนตส์ รา้ งขนึ้ เพือ่ ทดแทนอวัยวะหรือเพม่ิ ความสามารถ ใหแ้ กผ่ พู้ กิ าร เชน่ แขนเทยี มกล ขาเทยี มกล เปน็ ตน้ ทงั้ นี้ ปจั จุบนั ยงั มีการพฒั นาชดุ เกราะเพอ่ื เพ่มิ ประสิทธภิ าพใหแ้ ก่มนษุ ยด์ ว้ ย n หุ่นยนต์ไร้คนขับทางอากาศ (Drone) นับเป็นหุ่นยนต์ประเภทหน่ึงซ่ึงเราสามารถพบเห็นได้ ทั่วไป สามารถใช้ทำ� งานแทนมนษุ ยไ์ ด้หลายอยา่ ง เชน่ การถา่ ยภาพมุมสูง การตรวจสอบสง่ิ ผดิ ปกตทิ างอากาศ การพน่ ยาฆา่ แมลง เปน็ ตน้ นอกจากนย้ี งั ใชใ้ นการสนั ทนาการสว่ นบคุ คลดว้ ย n หุ่นยนต์ฮิวแมนนอยด์ (Humanoids) ที่สร้างข้ึนให้มีลักษณะใกล้เคียงมนุษย์ที่สุด สามารถ แสดงออกทางอารมณไ์ ดท้ างใบหนา้ พดู คยุ โตต้ อบไดเ้ หมอื นมนษุ ย์ และอาจมกี ารพฒั นาความ สามารถพิเศษบางอย่างให้ เช่น การวาดภาพ เป็นต้น n รถยนต์ไร้คนขับ เป็นรถยนต์ที่ถูกพัฒนาขึ้นให้สามารถขับเคลื่อนได้เองอัตโนมัติ ปัจจุบันเริ่ม มีการน�ำมาใช้งานแล้ว แต่ยังมีปัญหาและข้อโต้แย้งด้านจริยธรรมรวมท้ังยังไม่มีกฎหมาย ควบคุมดูแลอย่างชัดเจน

52 เทคโนโลยปี ัญญาประดิษฐ์ อยา่ งไรกต็ าม เราสามารถจดั กลมุ่ เทคนคิ ของการประยกุ ตใ์ ช้ AI ไดห้ ลากหลายรปู แบบ โดยมพี นื้ ฐาน เทคนคิ ที่เหมอื นหรอื คล้ายคลงึ กัน ซง่ึ การจัดกลมุ่ ประเภทหรอื แบ่งเทคนคิ AI ออกในรปู แบบตา่ งๆ ตามวัตถุประสงค์ของ สพร. อาจขึ้นอยู่กับบริบทของเนื้อหา รูปแบบการน�ำเสนอ หรือกลุ่มผู้อ่าน เปน็ หลกั กไ็ ด้ ในทน่ี ขี้ อนำ� เสนอการจดั กลมุ่ เทคนคิ ของ AI ตามมมุ มองของเทคโนโลยี (Technology Lens: AI Techniques) ทจี่ ะท�ำใหเ้ ราสามารถมองและทำ� ความเขา้ ใจไดง้ า่ ยขน้ึ หากเราตอ้ งการนำ� AI ไปประยุกต์ใช้กบั งานตา่ งๆ ภาพที่ 19 การแบง่ เทคนิค AI ตามมมุ มองของเทคโนโลยี (Technology Lens: AI Techniques) 1Sensory NLP ASupdeioed& MVaicshioinne Layer 2Behavior RPA Robot Layer 3Cognitive SPclahnendiunlgin&g (RExeKppnreoerstweSlneytdsagtteieomn) ML Layer ปรับปรงุ จาก Rao, 2018

สำ�นกั งานพัฒนารัฐบาลดิจทิ ัล (องค์การมหาชน) 53 โดยการแบง่ เทคนคิ AI ตามมุมมองของเทคโนโลยสี ามารถแบง่ เทคนิค AI ออกเป็น 3 กลมุ่ ดงั น้ี n Sensory Layer เปน็ กลมุ่ ของเทคนคิ AI ทมี่ กี ารรบั ขอ้ มลู จากสง่ิ แวดลอ้ มหรอื ในจดุ ตา่ งๆ ทเ่ี รา ก�ำหนด ซึ่งเป็นการท�ำให้ AI มีประสาทรับรู้ข้อมูล รวมทั้งสามารถแสดงออกตาม Sensory Feeling ไดเ้ มอ่ื ถกู กระตนุ้ จากสงิ่ เรา้ ทรี่ บั รเู้ ขา้ มา เชน่ ภาพ เสยี ง คำ� พดู การมองเหน็ ของเครอ่ื ง อณุ หภมู ิ เปน็ ตน้ n Behavior Layer เปน็ กลมุ่ เทคนคิ ทเี่ นน้ การสรา้ งและพฒั นาพฤตกิ รรมของ AI ใหเ้ หมอื นมนษุ ย์ เช่น การจัดการเอกสารแบบซ้�ำๆ ของ RPA การผลิตเชงิ อตุ สาหกรรมของหนุ่ ยนต์ เปน็ ตน้ n Cognitive Layer เปน็ กลมุ่ เทคนคิ ทเ่ี นน้ การทำ� งานเกยี่ วกบั กระบวนการทางความคดิ และความ เข้าใจข้อมลู เพอ่ื ทำ� ให้ AI สามารถวเิ คราะห์ ประมวลผล และตดั สนิ ใจด�ำเนินการต่อ หรอื เป็น ขอ้ มูลเพ่อื สนบั สนุนการตัดสนิ ใจในข้นั ตอ่ ไปได้ โดยสรุปแลว ความสามารถและเทคนิคของ AI_ ในรปู แบบตา งๆ ทน่ี ำเสนอไปนน้ั เปน เทคนคิ พน้ื ฐานทเ่ี ราสามารถพบเหน็ ไดเ ปน ประจำ ทง้ั ทเ่ี ราพบเหน็ แลว รับรวู าเปน AI และแบบที่เราอาจมโี อกาสสัมผสั หรอื ใชง านอยูบอ ยๆ แตเ ราอาจไมท ราบวา เปน AI เนื่องจากบางเทคนิคเปนเพียงเทคนิคหรือฟงกชันที่ชวยเพิ่มประสิทธิภาพใหแกระบบหรือเทคโนโลยี ตางๆ 3. แนวทางเบอ้ื งต้นในการวิเคราะห์วา่ สงิ่ ใดเปน็ AI เทคโนโลยีและนวัตกรรมสร้างการเปลี่ยนแปลงให้แก่สังคมและการด�ำเนินชีวิตของมนุษย์มาโดย ตลอด เทคโนโลยปี ัจจบุ นั ยอ่ มมีความสามารถเหนือกวา่ เทคโนโลยีในอดตี เชน่ เดียวกับการพฒั นา AI ในปัจจุบันท่ีได้ข้ามขีดจ�ำกัดของ AI ในอดีตไปแล้ว ดังน้ัน AI ในปัจจุบันจึงมีความสามารถ เพิ่มข้ึนและตอบสนองความต้องการของผู้ใช้งานเพิ่มขึ้นตลอดเวลา จากการศึกษาและรวบรวม ความสามารถของ AI ท้ังในสว่ นที่ท�ำงานด้วยระบบอตั โนมตั ิและระบบอัจฉริยะ พบวา่ สามารถเรา สามารถน�ำ AI มาใชง้ านไดห้ ลายประเภทมากขนึ้ โดยมตี ัวอย่างการใช้งานตามความสามารถของ AI ดงั รปู ที่ 20

54 เทคโนโลยีปญั ญาประดษิ ฐ์ ภาพที่ 20 ตัวอย่างวธิ ีการน�ำ AI มาใชง้ านตามความสามารถของ AI ตัวอยางตาม ตัวอยา ง ผลที่ได ประเภทการใชง าน ตามการใชงานเฉพาะ ระบบทำงานซำ้ อัตโนมตั ิ ระบบอัตโนมัติ กฏทก่ี ำหนดขน�้ การจดั การกระบวนการ ระบบแจง เตือน กระบวนการและ ทางธรุ กจิ ปญ ญา การตดั สนิ ใจ ระบบเลอื กคำตอบที่ดีท่สี ุด ประดิษฐ โรบอทสำหรับ การพ�ดอัตโนมตั ิ หนุ ยนต งานออฟฟ�ศ การเขย� นอัตโนมัติ การประมวลผล แชทบอท / ผูชวยอัจฉร�ยะ การจัดกลมุ อัตโนมตั ิ เหตุการณพ �้นฐาน เหตกุ ารณ เหตุการณที่ซบั ซอน ทำนายขอ เสนอแนะ การจดั การความรู ระบบตอบคำถาม คะแนนการปฏิบตั ิ เชิงคาดการณ พบบอ ยท่ีซับซอ น การจัดอันดบั ขอ ความเปนคำพ�ด การคาดการณ ประมวลผล ภาษาธรรมชาติ การแปล เสียงพด� เปนขอความ ภาพเปนขอความ ระบบ ัอจฉ �รยะ การเรย� นรู การเร�ยนรแู บบ การเร�ยนรู ระบบการรูจ ำใบหนา ของเคร่อ� ง ไมมผี สู อน เชิงลึก จำแนกประเภท การเร�ยนรู การเรย� นรูแบบ โมเดลพน้� ฐาน การพยากรณเ ชงิ ตัวเลข เสรม� กำลงั ประเมนิ ความนา จะเปน การเรย� นรูแบบ การเพ�่มประสทิ ธิภาพ มผี สู อน ท่ีมา: จากการสรปุ และรวบรวมขอ้ มลู ของ สพร. หากเราตอ้ งการรหู้ รอื สงสยั วา่ แลว้ สง่ิ ตา่ งๆ ทอี่ ยรู่ อบตวั เรา ทง้ั เทคโนโลยี นวตั กรรม สง่ิ ประดษิ ฐ์ หรอื อปุ กรณ์ ดิจทิ ัลทอี่ ยู่รอบตัวเราเปน็ AI หรอื ไม่ เราสามารถใช้ผงั การวิเคราะห์ AI ดา้ นลา่ งเพ่อื ประเมนิ ในเบอื้ งต้น

สำ�นกั งานพฒั นารฐั บาลดจิ ทิ ลั (องค์การมหาชน) 55 ภาพที่ 21 ผังวเิ คราะห์ AI กลอ ง ไมได ไมได ธรรมดา เหน็ ระบสุ ิ�งทีเ่ หน็ ไดไหม ได ไดไหม ได Computer Vision & Image Processing มกี ารแปล ความ ไมค ฟง� ไมได ตอบสนอง ไมได สารท่ีไดรับ ไมได ธรรมดา ไดไหม อยา งสมเหตุ ได สมผลไหม ได Natural ได Speech Language Recognitions Processing เร�่มตน อา น ไมได อานสง�ิ ท่ี ได ได ว�เคราะห ได Read ไดไหม มนษุ ย อานไวยากรณ รูปแบบของ ไมได Aloud ขอความได ได พม� พไดไหม ไมได ของขอ ความ ไมได AI เคลือ่ นไหว ไมได เคลอื่ นไหว ได เคลื่อนไหว ได ไมไดเคลอ่ื นไหว ได ออโตบอท ไดไหม ตอบสนองตอ ตามโปรแกรมท่ี หุนยนต ไดเองไมต อง สิง� ที่ไดเหน็ / กำหนดไว ของเลน ได มีตวั ชว ย ไดยนิ ลว งหนา ไมได ไมได ไมได โหลดรปู แบบ ใชร ูปแบบท่ี ใชเหตผุ ล ได จากขอมูล ได เรย� นรูมา ได Machine ไดไหม จำนวนมหาศาล เปน ตวั ตดั สนิ ใจ Learning ไมได ไมได ไมได ที่มา: จากการสรุปและรวบรวมขอ้ มูลของ สพร. หน่วยงานภาครัฐสามารถใช้ผังน้ีวิเคราะห์ได้เช่นกันว่าบริการสาธารณะที่ให้บริการในรูปแบบดิจิทัลของ หน่วยงาน หรือระบบบริการกลางของรัฐบางระบบ หรือรูปแบบการให้ข้อมูลข่าวสารของหน่วยงานต่อ ประชาชน อาจเป็น AI หรือใกลเ้ คียงกบั ความเป็น AI หรอื ไม่ นอกจากนี้ ผงั วเิ คราะหด์ ังกลา่ วยังมีประโยชน์ ในแงข่ องการวเิ คราะหว์ า่ บรกิ ารหรอื โครงการทห่ี นว่ ยงานกำ� ลงั พฒั นามคี วามเปน็ AI หรอื ไม่ ซง่ึ จะมปี ระโยชน์ ต่อการปรับปรุงวัตถุประสงค์และขอบเขตของแผนงานหรือโครงการให้มีความเหมาะสมต่อรูปแบบ การดำ� เนินงานมากย่ิงขึน้

56 เทคโนโลยปี ัญญาประดิษฐ์ 4. ประโยชนข์ อง AI ส�ำหรับภาครฐั หากพจิ ารณาถงึ การนำ� AI มาใชแ้ กป้ ญั หาการบรหิ ารงานและบรกิ ารภาครฐั เปน็ หลกั สามารถสรปุ ประโยชน์ได้ ดังนี้ 4.1 เพิม่ ประสทิ ธิภาพการท�ำงาน แนวทางการบริหารจัดการภาครัฐแนวใหม่ที่เป็นแนวทางบริหารจัดการภาครัฐในปัจจุบัน ค�ำนึง ถึงการน�ำเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช้เพิ่มประสิทธิภาพให้แก่การท�ำงานภาครัฐ หากภาครัฐสามารถ น�ำ AI มาใชท้ ดแทนการท�ำงานและการให้บริการของภาครัฐได้กจ็ ะชว่ ยสร้างการเปลย่ี นแปลงให้ แก่ท�ำงานของรัฐไปในทางที่ดีขึ้น ซ่ึงหากน�ำ AI มาใช้จะสามารถเพิ่มประสิทธิภาพของภาครัฐได้ หลายประการ ดังน้ี n การใหบ้ รกิ ารสาธารณะทม่ี คี ณุ ภาพเนอ่ื งจากAIสามารถตอบสนองไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ประมวลผล ได้อย่างแม่นย�ำ และสามารถท�ำงานได้ตลอดเวลา ดังนั้น บริการสาธารณะท่ีประมวลผล การทำ� งานและใหบ้ รกิ ารดว้ ยAIจงึ สามารถใหบ้ รกิ ารไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ทกุ ท่ีและทกุ เวลาตลอดจน AI ยงั เพ่มิ ความแมน่ ย�ำในการทำ� งานและลดขอ้ ผดิ พลาดจากการท�ำงานได้อกี ดว้ ย n ช่วยแก้ไขปัญหาความซ�้ำซ้อนในการท�ำงานและลดการบริหารจัดการแบบรวมศูนย์ (Centralized) ของหนว่ ยงานของรัฐ เช่น การพิจารณาอนุมตั ติ ามลำ� ดับขน้ั การพิจารณาที่ ซ�ำ้ ซ้อนของหนว่ ยงานทีม่ ีอ�ำนาจในการพิจารณาหลายหน่วยงาน เป็นต้น ซึ่งการน�ำ AI มาใช้ จะชว่ ยเพมิ่ อสิ ระในการทำ� งานและการใหบ้ รกิ ารของจดุ ใหบ้ รกิ าร สว่ นราชการในระดบั ภมู ภิ าค และหน่วยงานของรัฐในระดับท้องถิ่น โดยจะช่วยในการวิเคราะห์ พิจารณา และตัดสินใจ ด�ำเนินการได้ในแบบเดียวกบั หน่วยงานภาครัฐส่วนกลาง สง่ ผลให้การท�ำงานโดยรวมใชเ้ วลา น้อยลง ดังน้ัน การทำ� งานและการใหบ้ ริการจงึ มีประสิทธภิ าพเพ่มิ ขึ้น n สร้างมาตรฐานให้แก่การท�ำงานของภาครัฐ ปัจจุบันการท�ำงานและการให้บริการของ ภาครฐั ยงั ตอ้ งอาศยั การใหว้ จิ ารณญาณของเจา้ หนา้ ทผ่ี มู้ อี ำ� นาจในการดำ� เนนิ การเรอ่ื งนน้ั ๆ ซงึ่ กอ่ ใหเ้ กดิ การสรา้ งมาตรฐานทไี่ มเ่ ทา่ เทยี มกนั ในการใหบ้ รกิ าร สาเหตอุ าจเกดิ จากประสบการณ์ และวฒุ ภิ าวะทีแ่ ตกตา่ งกนั จงึ ส่งผลให้การตดั สนิ ใจด�ำเนินการของเจ้าหน้าที่แตกต่างกันตาม ไปด้วย ดงั นั้น หากนำ� AI จึงสามารถชว่ ยสร้างมาตรฐานในการทำ� งานและการใหบ้ รกิ ารของ ภาครฐั ไดอ้ ย่างมีประสทิ ธิภาพ n สามารถวัดผลการทำ� งานและการใหบ้ ริการไดอ้ ยา่ งเปน็ รปู ธรรมและแม่นย�ำ เนอื่ งจาก การท�ำงานด้วย AI เป็นการท�ำงานบนพ้ืนฐานของข้อมูลในรูปแบบดิจิทัล ดังนั้นข้อมูลการ ทำ� งานและการใหบ้ รกิ ารทกุ อยา่ งจะถกู เกบ็ ไวท้ ง้ั หมด (Log File) ซง่ึ จะชว่ ยใหก้ ารตดิ ตามและ การประเมินผลการท�ำงานในแต่ละด้านเป็นไปได้โดยง่ายบนพ้ืนฐานของข้อมูลที่เป็นจริง อีกท้ังยังช่วยเพิ่มความโปร่งใสให้แก่การท�ำงานของรัฐทั้งระบบ ตลอดจนสามารถน�ำข้อมูล

ส�ำ นกั งานพัฒนารัฐบาลดจิ ิทลั (องคก์ ารมหาชน) 57 ดังกล่าวมาวิเคราะห์ระดับความพึงพอใจในการรับบริการของประชาชนก็สามารถท�ำได้ง่าย และแม่นย�ำ โดยท่ีไมต่ ้องอาศัยการสอบถามหลายข้ันตอนแบบในอดีต n ชว่ ยแกไ้ ขปญั หาการทำ� งานและการใหบ้ รกิ ารของภาครฐั ไดอ้ ยา่ งตรงจดุ เนือ่ งจาก AI จะ ค่อยๆ เรียนรู้และสร้างประสบการณ์ในการวิเคราะห์และตัดสินใจจากข้อมูลการท�ำงานจาก ภาครัฐและการขอรับบริการของประชาชน เม่ือ AI เรียนรู้มากขึ้นก็จะสามารถวิเคราะห์และ ตัดสินใจได้อย่างแม่นย�ำและตรงความต้องการของท้ังผู้ให้บริการและผู้รับบริการ นอกจากน้ี ยังสามารถแก้ปัญหาการบริการทรัพยากรของภาครัฐให้มีประสิทธิภาพเพ่ิมขึ้นได้ด้วย เช่น การบริหารบุคลากรภาครัฐที่สามารถออกแบบการพัฒนาบุคคลได้ตรงตามวัตถุประสงค์และ ความต้องการของบุคลากร การบริหารพัสดุที่มีประสิทธิภาพและเตือนให้ส่ังสินค้าเข้าเม่ือมี จ�ำนวนคงเหลือน้อย เปน็ ต้น n ชว่ ยแกไ้ ขปญั หาชว่ ยแกป้ ญั หาการทจุ รติ ในภาครฐั การน�ำ AI มาใช้ส�ำหรับงานภาครัฐมี ประโยชน์ต่อการเพิ่มประสิทธิภาพในการท�ำงานตามท่ีได้กล่าวข้างต้น ย่อมส่งผลกระทบต่อ การท�ำงานภาครัฐในรูปแบบเดิมที่มีระบบการท�ำงานโดยอาศัยคนเป็นหลัก รวมทั้งยังส่งผล ต่อความน่าเชื่อถือและความเช่ือม่ันต่อการท�ำงานของภาครัฐท้ังระบบซึ่งเป็นผลดีต่อปัญหา การทจุ รติ ของภาครฐั ในปจั จบุ นั เนอ่ื งจากงานภาครฐั จะมมี าตรฐานทด่ี แี ละสามารถตรวจสอบ ได้ทัง้ กระบวนการ 4.2 ลดการใชท้ รพั ยากร ทรพั ยากรในทนี่ ม้ี คี วามหมายใกลเ้ คยี งกบั ความหมายของทรพั ยากรการผลติ ในทางเศรษฐศาสตร์ 2 หากวเิ คราะหเ์ ฉพาะทรพั ยากรของภาครฐั ทสี่ ามารถลดการใชท้ รพั ยากรได้ คอื แรงงาน งบประมาณ และการประหยดั เวลา ซึ่ง AI สามารถกอ่ ใหเ้ กดิ การลดใชท้ รัพยากรของภาครฐั ได้ ดงั น้ี n ลดการใชก้ ำ� ลงั คนของภาครฐั เนอ่ื งจากAIสามารถทำ� งานทมี่ กี ระบวนการชดั เจนไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ เนื่องจากมีการประมวลผลท่ีมีประสิทธิภาพ และสามารถท�ำงานได้ตลอดเวลาแม้ในขณะท่ี มนษุ ยพ์ กั ผอ่ น ซง่ึ ตรงกบั แนวโนม้ การใหบ้ รกิ ารสาธารณะของรฐั ทม่ี เี ปา้ หมายในการใหบ้ รกิ าร แก่ประชาชนได้ทุกทที่ กุ เวลา 2 ทรัพยากรการผลิต (Productive resource) ในทางเศรษฐศาสตร์ ได้แก่ ที่ดิน (Land) แรงงาน (Labour) ทุน (Capital) และผู้ประกอบการ (Entrepreneur)

58 เทคโนโลยปี ญั ญาประดษิ ฐ์ n ลดการใชง้ บประมาณ ในการน�ำ AI มาใช้ในคร้ังแรกยอ่ มมกี ารลงทนุ และใชง้ บประมาณเปน็ จ�ำนวนมากในการพฒั นาเทคโนโลยีทเี่ หมาะสมกบั งานของภาครัฐ ซึง่ การนำ� AI มาใช้จ�ำเปน็ ต้องมกี ารลงทนุ ใน 3 ส่วนหลกั ไดแ้ ก่ การลงทนุ ในฮาร์ดแวร์ การลงทนุ ในซอฟท์แวร์ และการ ลงทุนในการจัดเตรยี มองคค์ วามรูใ้ ห้ AI เนอื่ งจาก AI ต้องการการเรยี นรขู้ อ้ มูลของมนุษยเ์ พือ่ ใชส้ รา้ งรปู แบบในการตดั สนิ ใจที่แมน่ ย�ำ อยา่ งไรกต็ าม เมอ่ื มกี ารนำ� AI มาใชก้ บั งานของภาครฐั ในระยะหนงึ่ เมอ่ื เราเปรยี บเทยี บตน้ ทนุ ของการท�ำงานแบบเก่ากับการท�ำงานแบบใหม่โดยใช้ AI ก็จะทราบจุดคุ้มทุน (Breakeven Point) 3 ของงานภาครัฐ ซ่ึงการท�ำงานหลังจากนี้ของ AI จะเปรียบเหมือนการท�ำก�ำไรของ ภาคเอกชน n ลดการใชเ้ วลาในการทำ� งาน หากต้องปฏิบัติงานท่ีมีข้ันตอนเดิมซ�้ำๆ เราสามารถปฏิเสธได้ ยากว่าการท�ำงานของมนุษย์มีประสิทธิภาพน้อยกว่าการท�ำงานของเคร่ืองจักรอย่าง AI เนอื่ งจากเครอ่ื งจกั รไมเ่ หนอ่ื ย ไมเ่ มอ่ื ยลา้ และไมจ่ �ำเปน็ ตอ้ งใชเ้ วลาพกั ผอ่ น ขอ้ ผดิ พลาดทเ่ี กดิ ขึ้นจากปัจจัยดังกล่าวจึงมีโอกาสเกิดขึ้นน้อย อีกคร้ังเครื่องจักรยังสามารถท�ำงานได้ตลอด เวลาซง่ึ จะชว่ ยเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพใหแ้ กก่ ารทำ� งานของภาครฐั ตามความคาดหวงั ของประชาชน ได้เป็นอย่างดี 4.3 เพมิ่ ผลติ ภาพ (Productivity) ผลิตภาพ คือ ประสิทธิภาพของการผลิตที่ก่อผลผลิตมีปริมาณ คุณภาพ หรือมูลค่าที่สูงข้ึน โดย Accenture ได้คาดการณว์ ่าในปี 2035 AI จะสามารถเพิ่มผลติ ภาพด้านแรงงาน (Boost Labour Productivity) ได้ 11% ส�ำหรบั สเปน และ 37% สำ� หรับสวเี ดน ซึง่ ตวั เลขท่ีแตกตา่ งกันของทง้ั สอง ประเทศขึ้นอยู่กับความสามารถในการน�ำเทคโนโลยีและนวัตกรรมมาใช้ในระบบเศรษฐกิจของ ประเทศนั้นๆ ดังนั้น การเพิ่มผลิตภาพของภาครัฐจึงหมายถึงการยกระดับการท�ำงานของภาครัฐ ใหด้ ยี ง่ิ ขน้ึ ทง้ั การลดระยะเวลาในการทำ� งานและการใหบ้ รกิ ารอยา่ งโปรง่ ใสตามความตอ้ งการของ ประชาชนเชน่ เดยี วกบั การทำ� งานและการใหบ้ รกิ ารของภาคเอกชน เมอ่ื เปรยี บเทยี บการใชท้ รพั ยากร การใหบ้ รกิ ารในรปู แบบเดมิ และการพฒั นาบรกิ ารโดยใช้ AI แลว้ จะเหน็ ไดว้ า่ ในระยะเวลาเทา่ เดมิ การบรกิ ารโดยใช้ AI ใชค้ นลดลงแตส่ ามารถใหบ้ รกิ ารประชาชนผรู้ บั บรกิ ารไดเ้ พมิ่ ขนึ้ โดยในภาพรวม ของประเทศจะสามารถสง่ เสรมิ ใหเ้ ศรษฐกจิ ของประเทศดขี น้ึ มกี ารลงทนุ เพม่ิ ขนึ้ เนอ่ื งจากนกั ลงทนุ ได้รับการอ�ำนวยความสะดวกจากภาครัฐ และท้ายท่ีสุดจะช่วยส่งเสริมให้ประเทศพัฒนาอย่าง เหมาะสมและยัง่ ยืน 3 ในการค�ำนวณจุดคุ้มทุนของการน�ำ AI มาท�ำงานทดแทนแรงงานในภาครัฐอาจใช้เวลาหลายปี และปัจจุบันยัง ไมม่ แี นวทางการคำ� นวณการนำ� AI มาใชท้ ดแทนแรงงานภาครฐั ทชี่ ดั เจน เนอ่ื งจากบรบิ ทของภาครฐั แตล่ ะประเทศ มคี วามแตกตา่ งกนั

ส�ำ นกั งานพัฒนารัฐบาลดจิ ิทลั (องคก์ ารมหาชน) 59 4.4 เพิ่มคณุ ภาพชีวติ นอกจากภาครฐั ทไี่ ดร้ บั ประโยชนจ์ ากการทำ� งานไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ ลดทรพั ยากร และเพม่ิ ผลติ ภาพให้แก่งานของภาครัฐดังท่ีกล่าวไว้แล้ว AI ยังส่งผลถึงต่อความพึงพอใจของประชาชนที่มีต่อ การทำ� งานและการใหบ้ รกิ ารของภาครฐั เนอ่ื งจากประชาชนเปน็ ผรู้ บั บรกิ ารและสวสั ดกิ ารโดยตรง จากภาครัฐ ในข้อนีจ้ งึ เนน้ ถงึ คุณภาพชีวติ ของบคุ ลากรภาครัฐและประชาชนทด่ี ขี ึ้น ดังนี้ n คณุ ภาพชวี ติ ของบคุ ลากรภาครฐั ดขี นึ้ การท�ำงานและการให้บริการของภาครัฐจ�ำเป็นต้อง ให้บริการในทุกพ้ืนท่ีอย่างท่ัวถึง ไม่มีข้อยกเว้นแม้ในพ้ืนที่ท่ีมีความเสี่ยงหรืออันตรายจาก การทำ� งาน เชน่ พนื้ ทที่ มี่ กี ารแพรก่ ระจายของมลพษิ ทสี่ งู ในเขตอตุ สาหกรรม พน้ื ทท่ี ม่ี คี วามเสยี่ ง ต่อการถูกโจมตี ความเส่ียงในการเป็นโรคออฟฟิศซินโดรมของบุคลากรภาครัฐท่ีท�ำงานใน ส�ำนกั งาน เป็นต้น ซ่ึงในกรณีดังกล่าว AI สามารถท�ำงานและใหบ้ รกิ ารแทนบคุ ลากรภาครฐั ไดอ้ ย่างมีประสทิ ธิภาพ n คณุ ภาพชวี ติ ของประชาชนดขี นึ้ จากการทภ่ี าครฐั นำ� AI มาใชใ้ นการใหบ้ รกิ ารสาธารณะแก่ ประชาชนทำ� ใหป้ ระชาชนสามารถเขา้ ถงึ บรกิ ารไดท้ กุ ท่ีทกุ เวลาประชาชนไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งเดนิ ทาง ไปในพื้นท่ีที่มีความเส่ียง หรือต้องใช้เวลาในการเดินทางหรือรอเข้าคิวขอรับบริการ โดยอาจ ต้องลางานหรือต้องท้ิงเดก็ หรอื ผู้สงู อายุไว้ท่ีบา้ น

บทที่ 2 ทิศทาง AI ของโลก

สำ�นักงานพฒั นารฐั บาลดิจิทัล (องค์การมหาชน) 61 บทสรปุ : บทท่ี 2 ประเทศ อตุ สธารุ หกจิก/รรม ภาครฐั วจ� ัยและพัฒนา จร�ยธรรม ทกั ษะ ยุโรป สหภาพยโุ รป สหราชอาณาจักร เยอรมนี อติ าลี กลุมสแกนดเิ นเว�ย เดนมารก ฟน� แลนด อเมร�กาเหนอื และอเมรก� าใต สหรัฐอเมร�กา แคนาดา เมก็ ซโิ ก กลุมตะวนั ออกกลาง อาหรบั เอมิเรตส เอเชีย จนี ญี่ปนุ อาเซียน สงิ คโปร

62 เทคโนโลยปี ญั ญาประดษิ ฐ์ สหราชอาณาจกั ร (United Kingdom) บทสรุป : บทท่ี 2 รัฐบาลสหราชอาณาจักรได้วางเป้าหมายเป็นผู้น�ำ ระดับโลกด้าน AI โดยการน�ำ AI มาใช้เป็นกลยุทธ์ใน กล่มุ สหภาพยุโรป (European Union) การขบั เคลอื่ นอตุ สาหกรรมขนาดใหญร่ ว่ มกบั ภาคเอกชน ท่ีครอบคลุมการส่งเสริมการวิจัยและพัฒนาของภาครัฐ กลมุ่ สแกนดิเนเวีย (Scandinavia) และเอกชน ตลอดจนได้มกี ารเปดิ ตัวศนู ย์จรยิ ธรรมและ นวตั กรรมดา้ นข้อมลู ข้นึ ในปี 2018 สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี (Federal Republic of Germany) คณะรัฐมนตรีของเยอรมนีได้ประกาศกลยุทธ์ด้าน AI ระยะสั้น ภายใต้แนวคิด “AI made in Germany” ท่ีต้องการให้เทคโนโลยี AI ที่ผลิตในเยอรมนีเป็น เครื่องหมายคุณภาพท่ีได้รับการยอมรับท่ัวโลก โดยมี กลยทุ ธ์ เชน่ การสง่ เสรมิ ดา้ นการวจิ ยั การพฒั นาบรกิ าร ภาครฐั และการพัฒนาจรยิ ธรรมด้าน AI ราชอาณาจกั รเดนมารก์ (Kingdom of Denmark) เดนมาร์กไม่มีการก�ำหนดกลยุทธ์ด้านการพัฒนา AI เป็นการเฉพาะ แต่ได้มีการตั้งเป้าหมายในการสร้างให้ เดนมาร์กเป็นผู้น�ำการปฏิวัติด้วยเทคโนโลยีดิจิทัล โดย มีเป้าหมายหลักในการสนับสนุนภาคธุรกิจ และพัฒนา ทักษะด้านดจิ ทิ ลั เพ่ือเพ่มิ ความสามารถทางการแขง่ ขัน สาธารณรัฐฟินแลนด์ (Republic of Finland) รัฐบาลฟินแลนด์ได้เร่ิมต้นการจัดท�ำกลยุทธ์ด้วย การศกึ ษาแนวทางการประยกุ ตใ์ ช้ AI โดยมรี ายงานสำ� คญั จำ� นวน 2 ฉบับ ไดแ้ ก่ “Age of Artificial Intelligence” ที่ส�ำรวจจุดแข็งและจุดอ่อนของฟินแลนด์ในด้าน AI และ “Work in the Age of Artificial Intelligence” ทใี่ หข้ อ้ เสนอแนะเชงิ นโยบายในดา้ นผลกระทบตอ่ ตลาด แรงงานในอนาคต

สำ�นกั งานพัฒนารัฐบาลดจิ ิทลั (องคก์ ารมหาชน) 63 กลุม่ ทวปี อเมรกิ า (North and South America) สหรฐั อเมรกิ า (United States of America) กลุ่มตะวนั ออกกลาง (Middle East) รัฐบาลได้แต่งต้ังคณะกรรมการด้านปัญญาประดิษฐ์ เพ่ือขับเคล่ือนการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยี AI และสนับสนุนการสร้างความร่วมมือระหว่างรัฐบาล ภาคอุตสาหกรรม และสถาบันการศึกษา นอกจากนี้ ยงั มงุ่ เนน้ การขจดั อปุ สรรคดา้ นกฎระเบยี บในการสรา้ งสรรค์ นวัตกรรมเพื่อให้ภาคเอกชนสามารถสร้างสรรค์ นวตั กรรม AI ไดม้ ปี ระสิทธภิ าพ สหพันธรัฐแคนาดา (Canadian Confederation) แคนาดาเป็นประเทศแรกท่ีประกาศกลยุทธ์ AI ระดับ ชาติ “Pan-Canadian” ทเ่ี ปน็ แผนกลยทุ ธร์ ะยะ 5 ปี ทเ่ี นน้ การวิจัยและพัฒนาความสามารถพิเศษของ AI โดยมี CIFAR (Canadian Institute for Advance Research) ทำ� หนา้ ทต่ี รวจสอบนโยบายและผลกระทบทางจรยิ ธรรม ของ AI สหรัฐอาหรับเอมเิ รตส์ (United Arab Emirates) รฐั บาล UAE เปดิ ตัวกลยุทธ์ AI ในเดอื นตลุ าคม 2017 โดยเป็นประเทศแรกในกลุ่มตะวันออกกลางที่พัฒนา กลยทุ ธ์ AI และเปน็ ประเทศแรกของโลกทม่ี กี ารสถาปนา “กระทรวงปญั ญาประดษิ ฐ์” ซ่ึงเปน็ แนวทางการพัฒนา ของแผน “UAE Centennial 2071” ทม่ี เี ปา้ หมายหลกั ใน การใช้ AI เพ่มิ ประสิทธิภาพและประสทิ ธผิ ลของรฐั บาล

64 เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ สาธารณรัฐประชาชนจนี (People’s Republic of China) กลมุ่ เอเชีย (Asia) จีนประกาศความมุ่งม่ันในการเป็นผู้น�ำของโลกด้าน AI กลุ่มอาเซยี น (ASEAN Community) ผ่านแผน “Next Generation AI Development” เม่ือ กรกฎาคม 2017 โดยแผนดังกล่าวครอบคลุมกลยุทธ์ AI ทั้งหมดของประเทศโดยมีเป้าหมายเพื่อวิจัยและ พฒั นาอตุ สาหกรรม พฒั นาความสามารถดา้ นการศกึ ษา และทักษะท่ีส�ำคัญ และการก�ำหนดมาตรฐานและ กฎระเบียบรวมทัง้ ทางจริยธรรมและความปลอดภัย ญปี่ นุ่ (Japan) ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่สองของโลกในการพัฒนากลยุทธ์ ด้าน AI ซ่ึงเกิดขึ้นจากแนวคิดของนายกรัฐมนตรี ชินโซ อาเบะ ในการเจรจาสาธารณะ ด้วยการจัดตั้ง สภายุทธศาสตร์ส�ำหรับเทคโนโลยี AI ท่ีมีวัตถุประสงค์ ในการพัฒนาการวิจัยและแผนงานส�ำหรับการพัฒนา อุตสาหกรรม AI โดยมีตัวแทนจากสถาบันการศึกษา ภาคอตุ สาหกรรม และภาครัฐ สาธารณรัฐสิงคโปร์ (Republic of Singapore) AI Singapore เป็นโครงการระดับประเทศท่ีเร่ิมต้นใน เดือนพฤษภาคม 2017 โดยมีระยะเวลาการด�ำเนิน โครงการ 5 ปี เพ่ือปรับปรุงขีดความสามารถของ AI ในสิงคโปร์ โดยมีเป้าหมายเพ่ือลงทุนในคลื่นลูกใหม่ ของการวิจัย AI จัดการกับความท้าทายทางสังคมและ เศรษฐกิจทสี่ ำ� คญั และขยายการยอมรบั และการใช้ AI ในภาคอตุ สาหกรรม

สำ�นกั งานพัฒนารฐั บาลดิจทิ ลั (องค์การมหาชน) 65 หลกั การและจรยิ ธรรมในการพฒั นา AI “Asilomar AI Principles” ซึ่งเกดิ ข้ึนจากการหารอื ตกลงร่วมกันระหวา่ งกล่มุ นักวิจัย นกั เศรษฐศาสตร์ นักกฎหมาย นักจรยิ ศาสตร์ และนักปรัชญา ประกอบไปดว้ ยหลกั การ 3 ประเดน็ ได้แก่ ประเดน็ ดา นการว�จัย ประเด็นดา นจร�ยธรรม ประเด็นระยะยาว (Research Issues) (Ethics and Values) (Long-term Issues) ยกตวั อย่างเช่น ยกตัวอยา่ งเชน่ ยกตัวอย่างเชน่ n จุดมุง่ หมายของงานวจิ ยั n ระบบ AI ตอ้ งปลอดภัย n AI ท่สี ามารถพฒั นา ควรเปน็ ไปเพอ่ื สร้าง AI ท่ี ตลอดอายกุ ารใช้งาน ตัวเองได้ ควรอยภู่ ายใต้ ก่อใหเ้ กดิ ประโยชน์ n การใช้ข้อมูลสว่ นบุคคล การควบคมุ อยา่ งใกล้ชดิ n นกั วจิ ยั และผอู้ อกนโยบาย ของ AI ไม่ควรละเมิดสิทธิ n ควรมกี ารระบแุ ละ ควรท�ำงานร่วมกัน เสรภี าพของบุคคลน้ัน ออกมาตรการรับมอื n นักวจิ ยั และนกั พฒั นา AI n ควรหลีกเล่ียงการแข่งขัน ผลกระทบและความเสย่ี ง ควรมคี วามไว้ใจ และ ด้านการพัฒนาอาวุธ อนั เกิดจากการใช้ AI ความโปรง่ ใสในการ อตั โนมตั ิ ท�ำงานรว่ มกัน คณะกรรมาธิการสหภาพยุโรปได้ Human Ethics Account- ประกาศ “Ethics Guidelines for Agency Guidelines ability Trustworthy AI” เพื่อเป็นแนวทาง for Trustworthy Societal and ในการสง่ เสรมิ ให้ยโุ รปมีการพฒั นา and Environmental AI ท่ีมีความก้าวหน้า มีจริยธรรม Oversight AI Wellbeing และ ปลอดภัย โดยการสร้าง “AI Technical ท่ีเชื่อถือได้” (Trustworthy AI) มี Robustness ประเดน็ ส�ำคัญดังตอ่ ไปนี้ and Safety Privacy and Diversity, Data Non- Governance discrimination and Fairness Transparency

66 เทคโนโลยีปญั ญาประดิษฐ์ บทท่ี 2 : ทิศทาง AI ของโลก โลกปัจจุบันเป็นโลกของการน�ำเทคโนโลยีมาใช้เป็นเคร่ืองมือในการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และ สภาพแวดลอ้ มต่างๆ เพือ่ พัฒนาชีวติ ความเปน็ อยขู่ องคนมีคุณภาพดีขน้ึ เราจึงได้เหน็ ตา่ งประเทศ คิดค้นและพัฒนานวัตกรรมทางเทคโนโลยีขึ้นมาโดยตลอด ทั้งเพื่อวัตถุประสงค์ในการสร้างความ กินดีอยู่ดีให้แก่ประชาชน และเพ่ือแย่งชิงความได้เปรียบในเวทีโลกให้แก่ประเทศ โดยไม่เฉพาะ แต่ประเทศที่พัฒนาแล้วหรือประเทศที่มีเศรษฐกิจขนาดใหญ่เท่านั้น แม้แต่ประเทศที่มีขนาดเล็ก หรอื ประเทศทก่ี ำ� ลงั พฒั นากต็ า่ งพยายามหาแนวทางในการสรา้ งความไดเ้ ปรยี บใหแ้ กป่ ระเทศของ ตนดว้ ยเทคโนโลยีเชน่ กัน เทคโนโลยีดจิ ิทัลทมี่ คี วามสามารถหลากหลายอย่าง AI จงึ ถูกน�ำมาใชเ้ ปน็ กลยทุ ธท์ ่ีรัฐน�ำมาใชแ้ ก้ ปัญหาให้แก่ประชาชนในด้านต่างๆ และน�ำมาใช้เพื่อสร้างความได้เปรียบให้แก่ประเทศอีกหลาย ด้าน ซึ่งข้ึนอยู่กับแนวคิดสร้างสรรค์ในการน�ำ AI มาใช้ประโยชน์ในด้านใดบ้าง ดังน้ัน AI จึงนับ เป็นเทคโนโลยีที่ส�ำคัญในฐานะเป็นเครื่องมือทางเลือกเพ่ือใช้เพ่ิมขีดความสามารถของประเทศ สนับสนุนการด�ำเนินนโยบายของรัฐบาล และยกระดับการท�ำงานของรัฐให้มีประสิทธิภาพสูงสุด ตลอดจนเพ่อื สนองตอ่ ความตอ้ งการของประชาชนได้ตรงตามความต้องการ

สำ�นกั งานพัฒนารัฐบาลดจิ ิทลั (องคก์ ารมหาชน) 67 ภาพท่ี 22 ภาพรวมการจดั ทำ� แผนกลยทุ ธด์ ้าน AI ของต่างประเทศ Artificial Intelligence Strategies March: May: October: December: January: March: April: April: May: May: June: Fall 2018: Pan AI AI Finland’s Budget AI at First UK AI White House Sweden’s Towards an EU’s Canadian Singapore Strategy AI for AI the Service Workshop Sector Summit AI AI Strategy AI AI Strategy Announced 2031 Strategy Taiwan of Citizens for Strategy Deal on AI Strategy in Mexico Strategy 2017 2018 March: July: December: January: January: March: April: May: May: June: Fall 2018: AI Next Three-Year Blockchain Strategy France’s Communication Australian AI National Germany’s R&D Strategy Technology Generation Action and AI for Digital AI on Budget Strategy for AI AI Strategy AI Plan Plan Task Force Growth Strategy AI Strategy ท่มี า: Dutton, 2018

68 เทคโนโลยปี ญั ญาประดษิ ฐ์ จากการศึกษาและรวบรวมข้อมูลด้าน AI พบว่าหลายประเทศให้ความส�ำคัญกับเทคโนโลยี AI และได้วางนโยบายการน�ำ AI มาใช้เป็นเคร่ืองมือในการพัฒนาประเทศในรูปแบบกลยุทธ์เฉพาะ ด้าน AI จากรปู จะเห็นไดว้ า่ ประเทศทีใ่ ห้ความสำ� คญั กบั การน�ำ AI มาใชเ้ ปน็ กลยุทธส์ ่วนใหญ่เปน็ ประเทศผู้น�ำของโลกด้านเศรษฐกิจและประเทศท่ีพัฒนาแล้ว โดยมีแคนาดาเป็นประเทศแรกที่มี การวางกลยุทธ์ด้าน AI ในเดอื นมีนาคม 2017 ไล่เรียงกนั มากับจีนและสิงคโปรเ์ ปน็ ประเทศแรกใน อาเซยี นที่ให้ความสนใจและมีการวางกลยุทธด์ ้าน AI ในล�ำดับตน้ ๆ (ล�ำดับที่ 3) ทั้งนี้ ในการจัดท�ำ กลยทุ ธด์ า้ น AI ของแตล่ ะประเทศสว่ นใหญจ่ ะมกี ารกำ� หนดกลยทุ ธแ์ ตล่ ะดา้ นเพอ่ื สนบั สนนุ การนำ� เทคโนโลยี AI มาใช้ ซง่ึ จากการทบทวนกลยุทธ์ดา้ น AI ของแต่ละประเทศพบวา่ มปี ัจจัยสนับสนนุ ร่วมในการจดั ท�ำแผนกลยทุ ธด์ ้าน AI ของแตล่ ะประเทศ ดังน้ี n งานวิจัยด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยภี ายในประเทศ n ขดี ความสามารถในการพฒั นาทักษะพิเศษดา้ น AI n การส่งเสรมิ ความก้าวหน้าให้แก่สายงาน AI n การพฒั นาอตุ สาหกรรม AI ของภาครฐั และภาคเอกชน n การกำ� หนดจรยิ ธรรมและมาตรฐานท่ีเกยี่ วข้องกบั AI n โครงสรา้ งพืน้ ฐานดา้ นดจิ ิทัลและข้อมลู ทีเ่ ป็นดิจทิ ัล และ n ความพร้อมของภาครฐั ในการน�ำ AI มาใช้ แนวคดิ การทบทวนกลยทุ ธด์ า้ น AI ของตา่ งประเทศจะคดั เลอื กจากกลมุ่ ประเทศผนู้ ำ� ขนาดใหญท่ ม่ี ี ความเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกจิ และมคี วามกา้ วหนา้ ทางเทคโนโลยใี นระดบั สงู เชน่ กลมุ่ สหภาพยโุ รป กลุ่มสแกนดิเนเวีย สหรัฐอเมริกา แคนาดา ญป่ี ่นุ เปน็ ต้น อกี กล่มุ หน่งึ เป็นประเทศท่ีไม่ใช่ประเทศ ผู้น�ำขนาดใหญ่ของโลกแตก่ ็มีการจดั ทำ� แผนกลยุทธ์ดา้ น AI และมีการนำ� ไปใชป้ ระโยชนแ์ ล้ว เช่น สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ เม็กซิโก เป็นต้น ทั้งนี้ ในการน�ำเสนอกลยุทธ์ด้าน AI ของแต่ละประเทศ จะนำ� เสนอตามพน้ื ทใี่ นแตล่ ะทวปี หรอื ตามลกั ษณะทางภมู ศิ าสตรเ์ พอ่ื ใหเ้ หน็ ถงึ ภาพรวมของแตล่ ะ ทวีปทวั่ โลก ดังน้ี กลมุ่ สหภาพยโุ รป (European Union) สหภาพยโุ รปหรือ EU และประเทศสมาชิกส่วนใหญ่ใหค้ วามส�ำคัญกบั การนำ� เทคโนโลยี AI มาใช้ เป็นยุทธศาสตร์ระดับชาติ โดย EU ไดม้ ีการรวบรวมความก้าวหน้าในการด�ำเนนิ การด้าน AI ที่ได้ มีการจัดท�ำกลยุทธ์ของสหภาพยุโรปท่ีมีกิจกรรมการด�ำเนินงานในแต่ละระดับอย่างชัดเจน ต้ังแต่ การรวบรวมกิจกรรมความก้าวหน้าในระดับนานาชาติ การหาพันธมิตร การรวบรวมสมาชิก และ การจดั ต้งั สภาดา้ น AI ที่มีการประชุมรว่ มกนั อยา่ งตอ่ เน่ือง

ส�ำ นกั งานพฒั นารฐั บาลดจิ ิทลั (องคก์ ารมหาชน) 69 ภาพท่ี 23 แนวทางการจัดทำ� ยุทธศาสตร์ด้าน AI ของยุโรป Artificial Intelligence (AI) for Europe - Roadmap Draft working document - European Commission - 7 December 2018 Informal Competitiveness Competitiveness European Competitiveness European Competitiveness Council Council Council Council Council - Brussels - - Brussels - - Brussels - - Brussels - Council Council 27-28 Sep. 29-30 Nov. 13-14 Dec. - Brussels - 21-22 Mar. - Vienna - 18 Feb. 16 July Member States’ Group on Competitiveness Competitiveness Digitising European Industry and AI high-level high-level working group working group 7 Sep. 8 Nov. Kick-off of Meeting at Coordinated Guidance on product Commission work on event of Digital plan liability Directive. coordinated Innovation Hubs 7 Dec. Report on broader implications for plan - Warsaw - liability and safety - Brussels - 27 Nov. frameworks. may 18 June Sherpas Sherpas Sherpas 13 Sep. 23 Oct. 6 Nov. June July August September October November December January February March April May June AI Alliance Kick-off of Joint meeting with Joint meeting with International Recommendations Expert group on AI work on ethics Member States Member States, event on future guidelines & in AI Forum 2018 following publication challenges recommendations of draft ethics Presentation - Brussels - - Brussels - - Helsinki - guidelines at the end of final ethics May 8-9 Oct. of 2018 and wide guidelines 27 June consultation - Brussels - - Brussels - Mar. 22 jan. International G7 AI G20 Digital multistakeholders Economy/ conference Trade - Montreal - ministers’ meeting 6 Dec. - Tsukuba - 8-9 June 2019. France chair of G7, Japan chair of G20 G7/G20/OECD/UN/Council of Europe/ITU continuous preparation ที่มา: European Commission, 2019

70 เทคโนโลยปี ัญญาประดษิ ฐ์ คณะกรรมาธกิ ารสหภาพยโุ รป (European Commission) ปี 2018 คณะกรรมาธกิ ารสหภาพยโุ รปตอ้ งการนำ� AI มาใชเ้ พม่ิ ประสทิ ธภิ าพในการสอื่ สารจงึ ไดเ้ รมิ่ โครงการน�ำร่อง “Explainable AI: XAI” รวมท้ังไดเ้ รม่ิ พัฒนาแผนยทุ ธศาสตรด์ ้านปญั ญาประดิษฐ์ ร่วมกับพันธมิตรปัญญาประดิษฐ์แห่งสหภาพยุโรป โดยได้ร่างแนวทางจริยธรรมส�ำหรับปัญญา ประดษิ ฐ์ และในปี 2019 ไดม้ กี ารจดั ทำ� กลยทุ ธด์ า้ น AI โดยมแี ผนงานการพฒั นากลยุทธ์ ดงั นี้ ภาพที่ 24 การพัฒนากลยทุ ธด์ ้าน AI ของยโุ รป A Timeline for Europ’s AI Strategy • Commission adopts the Communication • Commission publishes a report on the • Commission strengthens its AI research on Artificial Intelligence implications for and potential gaps in the centers, supports digital skills, and liability and safety frameworks for AI creates a center for data sharing • Starts a pilot project on explainable AI Spring 2018 End of 2018 Mid - 2019 End of 2020 Beyond 2020 • Commission creates and operates the • Commission increases its investment in AI from european AI Alliance €500 million in 2017 to €1.5 billion in 2020 • Develops a plan on AI with member states • Develops an “AI-on-demand platform” to • Drafts AI ethics guidelines for member states encourage uptake of AI by private sector ทีม่ า: Dutton, 2018 ในเดือนเมษายน 2018 คณะกรรมาธิการสหภาพยุโรปได้วางแนวทางการด�ำเนินกลยุทธ์ด้าน AI โดยไดว้ างเป้าหมายส�ำคญั 3 ดา้ น คอื 1. เพม่ิ ขดี ความสามารถดา้ นเทคโนโลยแี ละอตุ สาหกรรมของสหภาพยโุ รปดว้ ยความรว่ มมอื จาก ทง้ั จากภาครัฐและเอกชน 2. เตรยี มความพรอ้ มเพอ่ื รองรบั ตอ่ การเปลย่ี นแปลงจาก AI ทง้ั ทางดา้ นเศรษฐกจิ และสงั คมใหแ้ ก ่ สหภาพยุโรป และ 3. จดั ท�ำกรอบจรยิ ธรรมและกฎหมายทีเ่ หมาะสมส�ำหรบั AI

สำ�นกั งานพฒั นารัฐบาลดิจิทัล (องคก์ ารมหาชน) 71 สหภาพยุโรปวางแผนเพิ่มการลงทนุ ด้าน AI จาก 500 ลา้ นยูโร ในปี 2017 เปน็ 1.5 พันล้านยโู ร ในปี 2020 เพ่ือนำ� AI มาใชแ้ ก้ไขปญั หาในด้านสำ� คญั และสรา้ งผลกระทบด้าน AI ในเชงิ บวกตอ่ สหภาพยโุ รป สหราชอาณาจักร (United Kingdom) รฐั บาลสหราชอาณาจกั รไดว้ างเปา้ หมายเปน็ ผนู้ ำ� ระดบั โลกดา้ น AI โดยการนำ� AI มาใชเ้ ปน็ กลยทุ ธ์ ในการขับเคล่ือนอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ร่วมกับภาคเอกชน ที่ครอบคลุมการส่งเสริมการวิจัยและ พัฒนาของภาครัฐและเอกชน ปัจจุบันสหราชอาณาจักรได้รับเงินลงทุนเพื่อการพัฒนา AI จาก ภาคเอกชนมากกว่า 300 ล้านปอนด์จากองคก์ รด้านเทคโนโลยีทงั้ ในประเทศและตา่ งประเทศ เชน่ การพฒั นา Alan Turing Institute การสรา้ งความรว่ มมือดา้ น AI ภายใต้ชื่อ “Turing Fellowships” เป็นต้น ตลอดจนได้มีการเปิดตัวศูนย์จริยธรรมและนวัตกรรมด้านข้อมูลข้ึน ในปี 2018 ซ่ึงเป็น โครงการส�ำคัญของรัฐบาลที่ต้องการผลักดันให้ประเทศเป็นผู้น�ำด้านการก�ำกับดูแลจริยธรรมด้าน AI ของโลก สหพันธ์สาธารณรฐั เยอรมนี (Federal Republic of Germany) คณะรัฐมนตรีของเยอรมนีได้ประกาศกลยุทธ์ด้าน AI ระยะสั้น ภายใต้แนวคิด “AI made in Germany” ทต่ี อ้ งการใหเ้ ทคโนโลยี AI ทผี่ ลติ ในเยอรมนเี ปน็ เครอ่ื งหมายคณุ ภาพทไ่ี ดร้ บั การยอมรบั ทว่ั โลก โดยมกี ลยทุ ธด์ งั น้ี n ส่งเสริมงานวิจัยด้าน AI ของประเทศและสหภาพยุโรปให้มีการน�ำผลงานวิจัยไปใช้ใน ภาคเอกชนเพอื่ ส่งเสรมิ การสรา้ งนวัตกรรมดา้ น AI n จดั ต้งั ศนู ยว์ จิ ยั ดา้ น AI เพ่ือพัฒนาความรว่ มมอื ระหวา่ งเยอรมนแี ละฝร่ังเศส n ส่งเสริมการระดมทนุ ในภมู ภิ าคเพ่ือสนบั สนนุ ผูป้ ระกอบการ SMEs และ Start-up n สง่ เสรมิ ใหผ้ มู้ คี วามสามารถด้าน AI (Talent) จากท่วั โลก n น�ำ AI มาใชใ้ นการพฒั นาบริการภาครฐั และสนบั สนนุ การเข้าถึงขอ้ มูลสาธารณะ n สง่ เสริมการพฒั นา AI ทีม่ ีจรยิ ธรรมและมีความโปร่งใส รัฐบาลเยอรมันได้ร่วมกับนักวิชาการและผู้ประกอบการในภาคอุตสาหกรรมเพ่ือน�ำเทคโนโลยี AI มาใช้ส่งเสริมภาคการส่งออก นอกจากนี้ยังได้จัดตั้งคณะกรรมการเพื่อท�ำการศึกษาถึงผลกระทบ ของ AI ต่อสงั คม โดยให้รายงานผลการศึกษาในปี 2020

72 เทคโนโลยปี ญั ญาประดิษฐ์ สาธารณรัฐอิตาลี (Italian Republic) รฐั บาลอติ าลไี ดจ้ ดั ทำ� รายงาน (Whitepaper) เพอ่ื ศกึ ษาวธิ กี ารนำ� AI มาใชใ้ นการพฒั นาการบรหิ าร งานและการบรกิ ารสาธารณะ เพอื่ บรู ณาการการท�ำงานของภาครฐั รวมทง้ั มกี ารศกึ ษาดา้ นจรยิ ธรรม และความพรอ้ มของบคุ ลากรทมี่ หี นา้ ทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั ขอ้ มลู สว่ นบคุ คล รวมทง้ั มกี ารสรา้ งศนู ยว์ จิ ยั AI และศนู ยส์ รา้ งความสามารถแห่งชาติเพอื่ พฒั นาทักษะด้าน AI ส�ำหรับบคุ ลากรภาครัฐ ในขณะเดียวกันกลุ่มมหาวิทยาลัยและศูนย์วิจัยในอิตาลีก็ได้รวมตัวกันเพ่ือจัดตั้งห้องปฏิบัติการ CINI-AIIS ซงึ่ เปน็ หอ้ งปฏบิ ตั กิ ารแหง่ ชาตดิ า้ น AI โดยมวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอื่ เสรมิ สรา้ งการวจิ ยั พนื้ ฐาน และการวจิ ยั ประยกุ ตใ์ นดา้ น AI เพอื่ สนบั สนนุ อตุ สาหกรรมของประเทศดว้ ยการถา่ ยทอดเทคโนโลยี และนวตั กรรมทีไ่ ดจ้ ากงานวิจัยส่ภู าครัฐและผปู้ ระกอบการ กลุ่มสแกนดิเนเวีย (Scandinavia) เปน็ กลมุ่ ประเทศทตี่ งั้ อยทู่ างตอนเหนอื ของทวปี ยโุ รปซงึ่ ลว้ นแลว้ แตเ่ ปน็ ประเทศทมี่ รี ะดบั การพฒั นา อยู่ในระดบั สูง รวมทง้ั ด้านการน�ำเทคโนโลยีดิจิทัลและ AI มาใช้ในการสร้างความกินดีอยู่ดใี ห้แก่ ประชาชน ซ่ึงประเทศที่มีกลยทุ ธด์ า้ น AI และมีความน่าสนใจ ไดแ้ ก่ ราชอาณาจักรเดนมารก์ (Kingdom of Denmark) เดนมารก์ ไมม่ กี ารกำ� หนดกลยทุ ธด์ า้ นการพฒั นา AI เปน็ การเฉพาะ แตไ่ ดม้ กี ารตงั้ เปา้ หมายในการ สรา้ งใหเ้ ดนมารก์ เปน็ ผนู้ ำ� การปฏวิ ตั ดิ ว้ ยเทคโนโลยดี จิ ทิ ลั เพอื่ สรา้ งการเจรญิ เตบิ โตและความมงั่ คงั่ ใหแ้ กป่ ระเทศโดยเนน้ การนำ� เทคโนโลยดี จิ ทิ ลั มาใชร้ ว่ มกนั ในการพฒั นาประเทศทงั้ ขอ้ มลู ขนาดใหญ่ (Big Data) เทคโนโลยี IoT และ AI มาใชป้ ระโยชนร์ ว่ มกนั โดยมีเปา้ หมายหลกั คือ 1. สนับสนุนภาคธรุ กจิ ดว้ ยเทคโนโลยดี จิ ิทลั 2. สง่ เสริมและสร้างแรงจูงใจใหธ้ ุรกจิ นำ� ดจิ ิทลั มาใช้ในการพัฒนาธุรกจิ และ 3. พัฒนาทกั ษะด้านดจิ ทิ ลั ที่จ�ำเปน็ ตอ่ การแขง่ ขนั ทั้งนี้ ไดม้ ีการจดั สรรงบประมาณอยา่ งเพียงพออย่างตอ่ เนื่องถึงปี 2025 นอกจากน้ี รัฐบาลเดนมาร์กได้ขับเคล่ือนกลยุทธ์ดังกล่าวด้วยการจัดท�ำโครงการ 38 โครงการ เชน่ Digital Hub Denmark (คลัสเตอรภ์ าครฐั และเอกชนส�ำหรบั เทคโนโลยดี จิ ทิ ัล) SME: Digital (โครงการทม่ี กี ารประสานงานเพอื่ สนบั สนนุ การแปลงดจิ ทิ ลั ของ SMEs เดนมารก์ ) Pact Technology (โครงการท่ัวประเทศเพื่อส่งเสริมทักษะดิจิทัล) รวมท้ังได้ประกาศเจตนารมย์ในการเปิดเผยข้อมูล ของรฐั เพิม่ เตมิ โดยกำ� หนดใช้มีการทดลองใน Sandbox กอ่ น

ส�ำ นักงานพัฒนารัฐบาลดิจทิ ลั (องคก์ ารมหาชน) 73 สาธารณรัฐฟนิ แลนด์ (Republic of Finland) รฐั บาลฟนิ แลนด์ไดเ้ รมิ่ ต้นการจดั ท�ำกลยุทธด์ ว้ ยการศกึ ษาแนวทางการประยกุ ต์ใช้ AI เพอื่ สง่ เสรมิ ให้ฟนิ แลนดก์ ลายเปน็ ประเทศชัน้ นำ� ดา้ น AI โดยมีรายงานสำ� คญั จ�ำนวน 2 ฉบบั n รายงานฉบบั แรก “Age of Artificial Intelligence” ทไี่ ดส้ ำ� รวจจดุ แขง็ และจดุ ออ่ นของฟนิ แลนด์ ในด้าน AI และให้ข้อเสนอแนะเพ่ือเปลี่ยนฟินแลนด์ให้กลายเป็นผู้น�ำในการประยุกต์ใช้ AI ด้วยการสร้างศูนย์วิจัย AI (ที่เป็นความร่วมมือกันระหว่าง Aalto และมหาวิทยาลัยเฮลซิงกิ) เพอื่ เพิ่มงานวจิ ัยดา้ น AI ในภาคอตุ สาหกรรม) รวมทั้งการจดั ทำ� โครงการนำ� รอ่ งดา้ น AI n รายงานฉบบั ทส่ี อง “Work in the Age of Artificial Intelligence” ใหข้ อ้ เสนอแนะเชงิ นโยบาย ใน 4 ดา้ นสำ� คญั 28 ประเดน็ ยอ่ ย ไดแ้ ก่ อนาคตของงาน การเตบิ โตและการจา้ งงาน ตลาดแรงงาน และการเรียนรู้ ทักษะ และจริยธรรม กลุ่มทวีปอเมริกา (North and South America) อเมรกิ าเปน็ ทวปี ขนาดใหญแ่ ละเปน็ ผนู้ ำ� หลายดา้ นทงั้ ทางดา้ นเทคโนโลยี ดา้ นการศกึ ษาโดยเฉพาะ สหรฐั อเมริกาและแคนาดาทมี่ มี หาวิทยาลยั ที่ถกู จัดอนั ดบั สงู ในสาขาเทคโนโลยโี ดยเฉพาะดา้ น AI และภาคเอกชนทส่ี ามารถคดิ คน้ เทคโนโลยแี ละนวตั กรรมไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ ลว้ นแตเ่ ปน็ ปจั จยั สนับสนุนใหก้ ารพัฒนา AI ของประเทศในกล่มุ นมี้ ีความนา่ สนใจ จึงได้ทบทวนกลยทุ ธ์ดา้ น AI ของ ประเทศท่ีน่าสนใจไว้ดังนี้ สหรฐั อเมรกิ า (United States of America) รฐั บาลสหรฐั อเมรกิ าไดม้ กี ารศกึ ษาเพอื่ วางรากฐานในการวางยทุ ธศาสตรด์ า้ น AI ไวอ้ ยา่ งนา่ สนใจ ผา่ นรายงาน 3 ฉบับ ดังน้ี n รายงานการเตรยี มความพรอ้ มเพอ่ื การนำ� AI มาใช้ โดยเปน็ การจดั ทำ� ขอ้ เสนอแนะทเี่ กย่ี วขอ้ ง กับกฎหมายและระเบียบเพือ่ รองรบั AI ในทกุ ๆ ดา้ น n รายงานทศี่ กึ ษาแผนยุทธศาสตร์ในการวจิ ัยและพฒั นา AI n รายงานข้อเสนอแนะแนวทางที่จ�ำเป็นต่อการน�ำ AI มาใช้ประโยชน์ในการลดต้นทุนใน ภาคอตุ สาหกรรม ตอ่ มารัฐบาลไดป้ ระกาศกลยทุ ธใ์ นการน�ำ AI มาใช้โดยมเี ป้าหมาย ดงั นี้ 1. รักษาความเปน็ ผูน้ ำ� ของอเมรกิ นั ในดา้ น AI 2. สนบั สนุนแรงงานอเมรกิ นั 3. สง่ เสรมิ การวจิ ยั และพัฒนาของภาครัฐ และ 4. ขจดั อุปสรรคในการสรา้ งนวัตกรรม

74 เทคโนโลยปี ัญญาประดิษฐ์ ทง้ั น้ี เพอื่ ใหบ้ รรลวุ ตั ถปุ ระสงค์ รฐั บาลไดแ้ ตง่ ตงั้ คณะกรรมการดา้ นปญั ญาประดษิ ฐเ์ พอ่ื ใหค้ ำ� แนะนำ� แก่ท�ำเนียบขาวเกี่ยวกับการล�ำดับความส�ำคัญของการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยี AI และเพื่อ สนบั สนนุ การสรา้ งความรว่ มมอื ระหวา่ งรฐั บาล ภาคอตุ สาหกรรม และสถาบนั การศกึ ษา นอกจากนี้ ยังมุ่งเน้นการขจัดอุปสรรคด้านกฎระเบียบในการสร้างสรรค์นวัตกรรมเพ่ือให้ภาคเอกชนสามารถ สร้างสรรค์นวตั กรรม AI ไดม้ ีประสทิ ธภิ าพ สหพันธรฐั แคนาดา (Canadian Confederation) แคนาดาเปน็ ประเทศแรกทป่ี ระกาศกลยทุ ธ์ AI ระดบั ชาติ “Pan-Canadian” ทเ่ี ปน็ แผนกลยทุ ธร์ ะยะ 5 ปี ทเ่ี น้นการวิจยั และพัฒนาความสามารถพเิ ศษของ AI โดยมี CIFAR (Canadian Institute for Advance Research) ทำ� หนา้ ทตี่ รวจสอบนโยบายและผลกระทบทางจรยิ ธรรมของ AI โดยกลยทุ ธ์ ดังกลา่ วมี 4 เปา้ หมายหลกั ไดแ้ ก่ 1. เพม่ิ จ�ำนวนนกั วิจยั และผูส้ �ำเร็จการศึกษาด้าน AI 2. สร้างความเป็นเลิศทางวทิ ยาศาสตร์ใน 3 เมอื ง คือ Edmonton, Montreal และ Toronto 3. พฒั นาความเปน็ ผนู้ ำ� ทางความคดิ ดา้ นเศรษฐกจิ จรยิ ธรรม นโยบาย และผลทางกฎหมายของ AI 4. สนับสนุนชุมชนวิจัยระดบั ชาตดิ า้ น AI โดยมีสถาบนั เพื่อการวิจยั ขน้ั สูงของแคนาดาเปน็ ผู้น�ำ สาธารณรัฐเม็กซิโก (Republic of Mexico) ประเทศเมก็ ซิโกศกึ ษาและจัดทำ� รายงาน (Whitepaper) “Towards an AI Strategy in Mexico: Harnessing the AI Revolution” เพอ่ื ใชใ้ นการวางรากฐานสำ� หรบั กลยทุ ธ์ AI ของเมก็ ซโิ ก ทเ่ี กดิ จาก การศกึ ษาของสถานทตู องั กฤษในประเทศเมก็ ซโิ ก Oxford Insights Institute สถาบนั C-Minds และ รัฐบาลเม็กซิโก โดยมีรายละเอียดการส�ำรวจสถานะปัจจุบันของ AI ในเม็กซิโกโดยมีรายละเอียด นโยบายที่เกยี่ วขอ้ ง และศึกษาถงึ กรณกี ารใชง้ าน AI ในระดบั ชาติและระดับภูมภิ าค โดยรายงาน ดังกล่าวมีข้อเสนอแนะที่ส�ำคัญ 5 ด้าน ได้แก่ การบริการสาธารณะของรัฐ ข้อมูลและโครงสร้าง พน้ื ฐานดจิ ทิ ลั การวจิ ยั และพฒั นา ความสามารถทกั ษะและการศกึ ษา และสดุ ทา้ ยคอื ดา้ นจรยิ ธรรม

สำ�นักงานพัฒนารฐั บาลดจิ ทิ ัล (องคก์ ารมหาชน) 75 กล่มุ ตะวนั ออกกลาง (Middle East) สหรฐั อาหรบั เอมิเรตส์ (United Arab Emirates) รฐั บาล UAE เปิดตวั กลยุทธ์ AI ในเดอื นตุลาคม 2017 โดยเป็นประเทศแรกในกลุ่มตะวันออกกลาง ที่พัฒนากลยุทธ์ AI และเป็นประเทศแรกของโลกที่มีการสถาปนา “กระทรวงปัญญาประดิษฐ์” ซ่ึงเป็นแนวทางการพัฒนาของแผน “UAE Centennial 2071” ท่ีมีเป้าหมายหลักในการใช้ AI เพ่ิมประสิทธิภาพและประสิทธิผลของรัฐบาล โดยรัฐบาลให้ความส�ำคัญและจัดสรรงบประมาณ เพื่อลงทุนในการพัฒนาเทคโนโลยี AI 9 ด้าน ได้แก่ การขนส่ง สุขภาพ การบริหารจัดการพื้นท่ี พลังงานทดแทน น�้ำ เทคโนโลยี การศึกษา ส่ิงแวดล้อม และการจราจร โดยรัฐบาลตั้งเป้าหมาย เพื่อลดค่าใช้จ่ายในระยะยาว กระจายความเส่ียงทางเศรษฐกิจ และก�ำหนดให้ UAE เป็นผู้น�ำ ระดับโลกในการประยุกตใ์ ช้ AI กลมุ่ เอเชีย (Asia) สาธารณรฐั ประชาชนจีน (People’s Republic of China) จนี ประกาศความมงุ่ มนั่ ในการเปน็ ผนู้ ำ� ของโลกดา้ น AI ผา่ นแผน “Next Generation AI Development” เม่ือกรกฎาคม 2017 โดยแผนดังกล่าวครอบคลุมกลยุทธ์ AI ท้ังหมดของประเทศโดยมีเป้าหมาย เพ่ือวิจัยและพัฒนาอุตสาหกรรม พัฒนาความสามารถด้านการศึกษาและทักษะท่ีส�ำคัญ และ การกำ� หนดมาตรฐานและกฎระเบยี บรวมทง้ั ทางจรยิ ธรรมและความปลอดภยั โดยมรี ะยะการพฒั นา 3 ข้นั ตอน ได้แก่ n การท�ำให้อตุ สาหกรรม AI ของจนี ให้ทัดเทยี มประเทศชน้ั นำ� ของโลกในปี 2020 n การเปน็ ผ้นู ำ� ของโลกด้าน AI (ในบางสาขา) ภายในปี 2025 และ n การเป็นศูนย์กลางนวตั กรรม AI ภายในปี 2030 นอกจากน้ี รฐั บาลจีนยังมกี ารวางแผนการใช้จ่ายงบประมาณในการพฒั นาอุตสาหกรรม AI มลู ค่า 1 ลา้ นลา้ นหยวน ซงึ่ แผนดงั กลา่ วแสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความตงั้ ใจของรฐั บาลในการสรา้ งและสง่ เสรมิ ผมู้ ี ความสามารถพเิ ศษดา้ น AI ทีด่ ีทส่ี ุดของโลก เพอ่ื เสรมิ ความแขง็ แกร่งใหแ้ ก่การด�ำเนนิ กลยุทธ์ของ จนี รวมทงั้ ความตงั้ ใจของรฐั บาลจนี ทต่ี อ้ งการมสี ว่ นรว่ มและเปน็ ผนู้ �ำในการกำ� กบั ดแู ล AI ในเวทโี ลก

76 เทคโนโลยปี ัญญาประดิษฐ์ ญ่ปี ่นุ (Japan) ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่สองของโลกในการพัฒนากลยุทธ์ด้าน AI ซ่ึงเกิดข้ึนจากแนวคิดของนายก รฐั มนตรชี นิ โซ อาเบะ ในการเจรจาสาธารณะในเดอื นเมษายน 2016 ดว้ ยการจดั ตง้ั สภายทุ ธศาสตร์ ส�ำหรับเทคโนโลยี AI ที่มีวัตถุประสงค์ในการพัฒนาการวิจัยและแผนงานส�ำหรับการพัฒนา อุตสาหกรรม AI โดยมีตัวแทนจากสถาบนั การศกึ ษา ภาคอตุ สาหกรรม และภาครัฐ ภาพที่ 25 การพัฒนา AI ของประเทศญป่ี นุ่ Phase 1 Approx. 2020 Approx. 2025-2030 Phase 2 Phase 3 Utilization and application of datadriven Public use of AI and data developed Ecosystem is built by connecting AI developed in various domains across various domains multiplying domains Utilization of AI and data will increase Public use of AI and data is developed An ecosystem is established as various together with new seeds of growth in and new industries, such as service multiplying domains are connected and related service industries. industries, will expand. merged. *The duration of each phase is not indicated because the current situation and future development differs depending on the field. AI technology Personal • Image recognition Voices/Conversation Vitals Action and search history • Natural language processing Life/work space • Voice recognition/synthesis • Prediction Sales/Production Traffic Nature/urban space Weather MapsU/Lrbanand sfoprancaetional Artificial intelligence as a service (AlaaS) New value creation - Supply (Virtuous cycle) Phase 3 Complex application services Phase 2 Phase 1 Services Multipupose services Services Services Multipupose services Services Services Services Factory Hospital Call center Agriculture Truck, Drone ท่มี า: Strategic Concil for AI Technology, 2017

สำ�นกั งานพัฒนารัฐบาลดิจทิ ัล (องค์การมหาชน) 77 แผนยุทธศาสตร์ด้าน AI ของประเทศญี่ปุ่นประกาศอย่างเป็นทางการในเดือนมีนาคม 2017 โดยกลยุทธ์ดังกล่าวมีความโดดเด่นในด้านการก�ำหนดทิศทางการปฏิวัติอุตสาหกรรมด้วย AI (Industrialization Roadmap) โดยกำ� หนดกลยทุ ธ์ในการพฒั นา AI ออกเปน็ สามข้นั ตอน คือ 1. การประยุกต์ใช้ข้อมูล ดว้ ยการผลักดันให้ AI พัฒนาสามารถนำ� ข้อมูลมาวเิ คราะห์และ ใชป้ ระโยชนไ์ ดห้ ลายด้าน 2. การสรา้ งประโยชนส์ าธารณะจาก AI และข้อมลู ที่พัฒนาในหลายโดเมน และ 3. การสรา้ งระบบนเิ วศเพอื่ เชอื่ มตอ่ ขอ้ มลู หลายโดเมน โดยกลยทุ ธน์ เี้ ปน็ สว่ นสำ� คญั ของโครงการ Society 5.0 ของญี่ปุ่น กล่มุ อาเซยี น (ASEAN Community) สาธารณรฐั สิงคโปร์ (Republic of Singapore) AI Singapore เปน็ โครงการระดับประเทศทเ่ี ริม่ ตน้ ในเดอื นพฤษภาคม 2017 โดยมรี ะยะเวลาการ ดำ� เนนิ โครงการ 5 ปี ดว้ ยงบประมาณ 150 ลา้ นดอลลารส์ งิ คโปร์ เพอื่ ปรบั ปรงุ ขดี ความสามารถของ AI ในสงิ คโปร์ โดยมเี ปา้ หมายเพอ่ื ลงทนุ ในคลน่ื ลกู ใหมข่ องการวจิ ยั AI จดั การกบั ความทา้ ทายทาง สังคมและเศรษฐกจิ ท่ีส�ำคัญ และขยายการยอมรบั และการใช้ AI ในภาคอุตสาหกรรม ภาพท่ี 26 ภาพรวมของกลยุทธ์ AI ของสิงคโปร์ Develop new skills Industry & Accelerate innovation and create Commerce adoption and create new jobs new industries sgSiTnnoeorinnocwocgwiorvaete-aphnaetogitcaoreionnenndefooomrf ic AI Talent & AI Frameworks Practitioners & Testbeds talleifnetloaTnnrgdailnseuafprunptuionrrget Reserch & gwAlniotchbhalool rcinaAflIluaeenxndpceertise Development ท่ีมา: Dutton, 2018

78 เทคโนโลยปี ญั ญาประดิษฐ์ ซึ่งประกอบด้วยกลยุทธ์ 4 ดา้ นทีส่ ำ� คญั ได้แก่ n การใหท้ ุนสนับสนนุ การวจิ ัยท่ีสนับสนนุ เปา้ หมายของ AI Singapore n การสร้างนวัตกรรมท่ีรองรับความท้าทายส�ำคัญที่สิงคโปร์และท่ัวโลกก�ำลังเผชิญ โครงการ ปจั จุบนั มงุ่ เน้นไปท่ภี าคสุขภาพ การพฒั นาเมือง และการเงนิ n การสนบั สนุนการพัฒนา AI ในภาคอุตสาหกรรม ผ่านกองทุน 100 Experiments n การส่งเสรมิ กลุ่มคนทม่ี คี วามสามารถด้าน AI ในสิงคโปร์ นอกจากน้ี รฐั บาลสงิ คโปรไ์ ดป้ ระกาศรเิ รม่ิ โครงการใหมใ่ นเดอื นมถิ นุ ายน 2018 คอื การก�ำกบั ดแู ล กจิ การและจรยิ ธรรมของ AI ซง่ึ จะชว่ ยใหร้ ฐั บาลพฒั นามาตรฐานและกรอบการกำ� กบั ดแู ลจรยิ ธรรม ของ AI อยา่ งมีมาตรฐานยงิ่ ข้นึ บทสรปุ จากการทบทวนกลยทุ ธด์ า้ น AI ของตา่ งประเทศพบวา่ กลมุ่ ประเทศสมาชกิ สหภาพยโุ รป (European Union) หรือ EU มีทิศทางการพัฒนา AI ที่เชื่อมโยงกันเกือบทั้งหมด เน่ืองจากคณะกรรมาธิการ สหภาพยุโรปได้มกี ารจดั ทำ� กลยทุ ธด์ ้าน AI ของ EU ไว้ (EU’s AI strategy) ทม่ี ีกลไกการสนับสนุน ประเทศสมาชกิ ในการพัฒนาโครงการด้าน AI ของประเทศสมาชิก จดุ เด่นท่ีนา่ สนใจในการด�ำเนิน นโยบายและกลยทุ ธข์ องประเทศสมาชกิ ไดแ้ ก่ สหราชอาณาจกั รทวี่ างเปา้ หมายการเปน็ ผนู้ ำ� ระดบั โลกด้าน AI เยอรมนที ม่ี นี โยบาย “AI made in Germany” ท่ีตอ้ งการใหเ้ ทคโนโลยี AI ของเยอรมัน เปน็ เครอ่ื งหมายคณุ ภาพทไี่ ดร้ บั การยอมรบั ทวั่ โลก และประเทศอติ าลที ม่ี หาวทิ ยาลยั และศนู ยว์ จิ ยั ไดร้ วมตวั กนั จดั ตั้งหอ้ งปฏบิ ัติการ CINI-AIIS ซ่ึงเป็นหอ้ งปฏิบตั ิการดา้ น AI โดยเฉพาะ กลุ่มสแกนดิเนเวยี มกี ารวางกลยทุ ธด์ ้าน AI หลายประเทศ โดยเน้นการน�ำ AI มาใช้เพือ่ สร้างความ เจริญเติบโตและอ�ำนวยความสะดวกให้แก่ประเทศ เดนมาร์กได้ริเริ่มโครงการดิจิทัลท่ีส�ำคัญผ่าน Sandbox ก่อนเพ่อื ศกึ ษาผลกระทบ ในสว่ นของฟินแลนดม์ กี ารพฒั นาร่วมกนั ระหวา่ งรฐั บาลและ มหาวทิ ยาลยั เพ่อื สรา้ งโครงการนำ� รอ่ งในบรกิ ารสาธารณะตา่ งๆ

สำ�นกั งานพัฒนารฐั บาลดจิ ทิ ลั (องคก์ ารมหาชน) 79 ในโซนอเมริกาส่วนใหญ่ยังให้ความส�ำคัญกับการศึกษาวิจัยและการเตรียมความพร้อมใน การพฒั นา AI โดยแคนาดาเปน็ ประเทศทอ่ี อกกลยุทธ์ AI ระดับประเทศเป็นประเทศแรกเปน็ ระยะ เวลา 5 ปี ส่วนสหรฐั อเมริกาเองไดใ้ ห้ความส�ำคัญกบั การศกึ ษาประเดน็ การเตรยี มความพร้อมและ การวางแผนการพัฒนา AI ของประเทศ โดยการรวบรวมความคิดเหน็ จากภาครัฐ ภาคเอกชน และ ภาควิชาการ ในขณะท่เี ม็กซโิ กก็ใหค้ วามส�ำคัญกับการวางรากฐานด้าน AI UAE เปน็ ประเทศแรกทอี่ อกกลยทุ ธด์ า้ น AI ในภมู ภิ าคตะวนั ออกกลาง โดยมเี ปา้ หมายเพอ่ื ลดคา่ ใช้ จา่ ยและเพมิ่ ประสิทธิภาพในการท�ำงานของรัฐ กระจายความเสย่ี งทางเศรษฐกจิ และมีเปา้ หมาย ระยะยาวคือเป็นผนู้ �ำของโลกในการประยกุ ต์เทคโนโลยี AI ซง่ึ นบั เปน็ ประเทศท่นี ่าสนใจ เนอ่ื งจาก เปน็ ประเทศทีม่ เี ป้าหมายการน�ำ AI มาใช้คลา้ ยคลงึ กบั สภาพปัญหาของประเทศไทย กลุม่ ประเทศในทวปี เอเชียมคี วามตื่นตัวและให้ความสนใจกับกลยทุ ธด์ ้าน AI เป็นอยา่ งมาก โดย เฉพาะจีนที่ประกาศว่าจะเป็นผู้น�ำของโลกด้าน AI เช่นเดียวกันกับสหราชอาณาจักรด้วยการวาง เป้าหมายการพัฒนาอุตสาหกรรม AI การเร่ิมเป็นผู้น�ำในบางสาขาของ AI ภายใน 8 ปี และ การเปน็ ศนู ยก์ ลางนวตั กรรม AI สว่ นญป่ี นุ่ มกี ารวางแผนแมบ่ ทในการพฒั นาและการจดั การ AI ทงั้ ระบบ สดุ ทา้ ยสิงคโปร์ซ่ึงเปน็ ประเทศในกลมุ่ สมาชิกอาเซยี นได้วางกลยทุ ธ์ AI ทส่ี ำ� คญั 4 ด้าน คือ การสนับสนุนการวิจัย การให้บริการนวัตกรรม พัฒนาการแก้ปัญหาของภาคอุตสาหกรรม และ สง่ เสรมิ ผมู้ คี วามสามารถดา้ น AI

80 เทคโนโลยีปญั ญาประดษิ ฐ์ ตารางท่ี 1 สรุปประเดน็ การพัฒนาของกลยทุ ธ์ AI ของประเทศต่างๆ ประเทศ อุตสธารุ หกจิก/รรม ภาครัฐ ว�จัยและพัฒนา จร�ยธรรม ทกั ษะ ยโุ รป สหภาพยโุ รป สหราชอาณาจักร เยอรมนี อิตาลี กลุม สแกนดิเนเวย� เดนมารก ฟ�นแลนด อเมร�กาเหนือและอเมร�กาใต สหรัฐอเมรก� า แคนาดา เมก็ ซิโก กลุมตะวนั ออกกลาง อาหรบั เอมิเรตส เอเชยี จนี ญ่ีปุน อาเซียน สิงคโปร ขอ้ สังเกตเพ่มิ เตมิ : หลกั การและจรยิ ธรรมในการพัฒนา AI จากการทบทวนกลยุทธ์ด้าน AI ของต่างประเทศแสดงให้เห็นถึงทิศทางและความส�ำคัญของ เทคโนโลยี AI ทแี่ ต่ละประเทศตา่ งใหค้ วามส�ำคญั กับการพัฒนาและแนวทางการสง่ เสริม AI โดยมี ความแตกตา่ งกนั ในบรบิ ทของนโยบายของแตล่ ะประเทศ ซง่ึ สว่ นใหญเ่ ปน็ การกระตนุ้ ใหภ้ าคธรุ กจิ และภาคอุตสาหกรรมน�ำ AI ไปใช้เพ่ือเพิ่มประสิทธิภาพและความสามารถทางการแข่งขันในเวที โลก บางสว่ นยังมีการคำ� นงึ ถึงประเดน็ การถึงการน�ำ AI มาใช้ในการเพิ่มประสทิ ธิภาพการทำ� งาน ของภาครัฐ เช่น สาธารณสุข ส่งิ แวดล้อม การศึกษา เปน็ ต้น

สำ�นกั งานพฒั นารฐั บาลดจิ ทิ ลั (องค์การมหาชน) 81 ประเด็นท่ีน่าสนใจอีกประเด็นหนึ่ง คือ ประเทศท่ีพัฒนาแล้วส่วนใหญ่มักท�ำการศึกษาผลกระทบ ของการดำ� เนนิ นโยบายและกลยทุ ธ์ AI ทว่ี างเอาไว้ กอ่ นทจ่ี ะมกี ารประกาศกลยทุ ธอ์ ยา่ งเปน็ ทางการ เพ่อื ให้การน�ำเทคโนโลยี AI มาใชไ้ ม่ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกจิ และสังคมอยา่ งรวดเร็ว รวมท้งั ยังมี การจดั ท�ำขอ้ เสนอแนะเพ่ือเป็นการเตรยี มความพร้อมอย่างรอบดา้ นอกี ดว้ ย นอกจากน้ี กลยุทธ์ของแต่ละประเทศยังระบุถึงแนวทางการส่งเสริมด้านวิจัยและพัฒนา และ การพฒั นาทกั ษะดา้ นเทคโนโลยใี หแ้ กแ่ รงงานซงึ่ สะทอ้ นถงึ การเลง็ เหน็ ความสำ� คญั ของปจั จยั แวดลอ้ ม และการเตรียมความพร้อมในการรับมือกับผลกระทบท่ีมาพร้อมกับเทคโนโลยี AI ท้ังนี้ Asilomar Conference Beneficial AI 2017 ท่ีมลรัฐแคลิฟอร์เนีย ซึ่งเป็นท่ีประชุมผู้เชี่ยวชาญในด้านต่างๆ ไดอ้ อกหลักการในการพัฒนา AI ในชื่อ “Asilomar AI Principles” ซ่งึ เกิดข้นึ จากการหารือตกลง รว่ มกนั ระหวา่ งกลมุ่ นกั วจิ ยั นกั เศรษฐศาสตร์ นกั กฎหมาย นกั จรยิ ศาสตร์ และนกั ปรชั ญา ทปี่ ระกอบ ไปด้วยหลักการ 3 ประเด็น 23 ข้อ ไดแ้ ก่ ประเด็นด้านการวิจัย (Research Issues) 1. จดุ มุ่งหมายของงานวจิ ัยควรเปน็ ไปเพอ่ื สร้าง AI ที่ก่อให้เกดิ ประโยชน์ 2. การลงทนุ ใน AI ควรน�ำมาซึง่ ผลลัพธท์ ีก่ อ่ ให้เกดิ ประโยชน์ 3. นกั วิจยั และผู้ออกนโยบายควรท�ำงานร่วมกัน 4. นักวจิ ัยและนกั พัฒนา AI ควร มีความไว้ใจ และความโปร่งใสในการทำ� งานรว่ มกนั 5. นักวิจัยและนักพัฒนา AI ควรหลีกเลี่ยงการแข่งขันท่ีละเลยความปลอดภัยและประเด็นด้าน จรยิ ธรรม ประเดน็ ดา้ นจรยิ ธรรม (Ethics and Values) 6. ระบบ AI ต้องปลอดภยั ตลอดอายกุ ารใชง้ าน 7. ระบบ AI ต้องสามารถระบุสาเหตุไดเ้ ม่อื เกิดความผิดพลาด 8. ระบบ AI ต้องสามารถให้คำ� อธิบายได้ (Explainability) 9. ผู้ออกแบบและพฒั นาระบบ AI ตอ้ งรับผดิ ชอบตอ่ การใช้ ขอ้ ผดิ พลาด และการตัดสินใจของ ระบบ 10. ระบบ AI ต้องได้รับการออกแบบให้มีเปา้ หมายท่ไี ม่ขดั ต่อการใหค้ ณุ คา่ ของมนษุ ย์ 11. ระบบ AI ต้องได้รับการออกแบบให้สอดคล้องกับคตินิยม ศักดิ์ศรี สิทธิเสรีภาพ และ ความหลากหลายทางวัฒนธรรม 12. บุคคลท่ัวไปควรมสี ิทธใิ์ นการเขา้ ถึง จดั การ และควบคมุ ข้อมูลทตี่ นเองเป็นผูน้ �ำเขา้ ได้

82 เทคโนโลยปี ญั ญาประดิษฐ์ 13. การใชข้ ้อมูลส่วนบคุ คลของ AI ไม่ควรละเมดิ สทิ ธิเสรภี าพของบุคคลนัน้ 14. AI ควรสรา้ งประโยชน์และเพมิ่ ศกั ยภาพของผูค้ นจ�ำนวนมากทส่ี ดุ เทา่ ทเ่ี ปน็ ไปได้ 15. คนทุกกลุ่มควรสามารถเขา้ ถึงความมงั่ คัง่ ทางเศรษฐกจิ อนั เกิดจากการใช้ AI ได้ 16. มนุษย์ควรมสี ิทธ์เิ ลอื กการตัดสนิ ใจเหนือระบบ AI 17. การตัดสินใจของ AI ควรคำ� นึงถึงและสง่ เสรมิ ประเด็นด้านสังคม 18. ควรหลีกเล่ยี งการแข่งขันดา้ นการพัฒนาอาวธุ อัตโนมตั ิ ประเด็นระยะยาว (Long-term Issues) 19. ควรหลกี เลยี่ งการตงั้ ข้อสมมตฐิ านถึงขีดจ�ำกัดของ AI ในอนาคต 20. ควรมกี ารวางแผนการพัฒนา AI ขนั้ สงู (Advanced AI) 21. ควรมกี ารระบุและออกมาตรการรับมือผลกระทบและความเส่ยี งอันเกดิ จากการใช้ AI 22. AI ที่สามารถพฒั นาตวั เองได้ควรอยภู่ ายใต้การควบคุมอยา่ งใกล้ชิด 23. เครอ่ื งจกั รทรงภมู ปิ ญั ญา (Superintelligence) ควรถกู พฒั นาโดยเรยี นรคู้ ตนิ ยิ มของมนษุ ยเ์ พอ่ื กอ่ ให้เกิดประโยชนแ์ ก่มนุษยชาติ นอกเหนือจากการประกาศกลยุทธ์และหลักการส่งเสริมและพัฒนา AI แล้ว ต่างประเทศยังให้ ความสำ� คญั กบั ประเดน็ ดา้ นจรยิ ธรรมสำ� หรบั AI โดยสหภาพยโุ รปไดก้ ำ� หนดแนวทางดา้ นจรยิ ธรรม ของ AI (Ethics guidelines for trustworthy AI) ไว้ดังนี้ High-Level Expert Group on Artificial Intelligence (AI HLEG) ซง่ึ แตง่ ตง้ั โดยคณะกรรมาธกิ าร สหภาพยุโรปได้ประกาศ “Ethics Guidelines for Trustworthy AI” เม่ือเดอื นเมษายน 2019 เพอื่ เป็นแนวทางในการส่งเสริมให้ยุโรปมีการพัฒนา AI ท่ีมีความก้าวหน้า มีจริยธรรมและ ปลอดภัย โดยการสร้าง “AI ท่เี ชอื่ ถอื ได้” (Trustworthy AI) มปี ระเด็นสำ� คญั ดังตอ่ ไปน้ี • Human Agency and Oversight ระบบ AI ตอ้ งเคารพตอ่ อตั ตาณตั แิ ละการตดั สนิ ใจของมนษุ ย์ สร้างเสริมสังคมประชาธิปไตยและความเท่าเทียม โดยส่งเสริมสิทธิพื้นฐานของผู้ใช้และมี กระบวนการควบคมุ ดูแลโดยมนษุ ย์ • Technical Robustness and Safety ระบบ AI ต้องได้รับการพัฒนาให้มีความสามารถใน การปอ้ งกนั ความเสยี่ งและจำ� กดั ผลกระทบจากความผดิ พลาดใดๆทอี่ ยนู่ อกเหนอื ความคาดหมาย เชน่ มีความม่ันคงปลอดภยั มมี าตรการรองรับกรณีเกิดเหตฉุ ุกเฉิน เปน็ ตน้

สำ�นกั งานพฒั นารัฐบาลดจิ ิทลั (องคก์ ารมหาชน) 83 • Privacy and Data Governance ระบบ AI ต้องคุ้มครองสิทธิส่วนบุคคลขั้นพ้ืนฐานที่ได้รับ ผลกระทบจากการใช้ AI โดยสอดคลอ้ งกบั แนวทางการกำ� กบั ดแู ลขอ้ มลู ทค่ี รอบคลมุ ถงึ การใช้ ขอ้ มูล การเขา้ ถึงขอ้ มลู และการวเิ คราะห์ข้อมลู ที่คมุ้ ครองความเปน็ ส่วนตัวของเจ้าของข้อมลู • Transparency ระบบ AI ตอ้ งมคี วามโปรง่ ใสทงั้ ในกระบวนการตา่ งๆ ทง้ั ดา้ นขอ้ มลู ระบบ และ แบบจำ� ลองทางธรุ กจิ ใหส้ ามารถตรวจสอบและสง่ เสรมิ การสอ่ื สารระหวา่ งผทู้ มี่ สี ว่ นเกย่ี วขอ้ งได้ • Diversity, Non-discrimination and Fairness ระบบ AI ต้องส่งเสริมการเข้าถึงและ ความหลากหลาย โดยใหผ้ ทู้ เ่ี กยี่ วขอ้ งมสี ว่ นรว่ มตลอดกระบวนการการทำ� งาน และมแี นวทาง การท�ำงานทสี่ ง่ เสริมความเท่าเทยี ม • Societal and Environmental Wellbeing ระบบ AI ต้องมเี ป้าหมายในการสร้างสังคมและ สิ่งแวดล้อมอย่างย่ังยืน รวมถึงต้องค�ำนึงถึงประเด็นระดับโลกและการสร้างอนาคตที่ดีให้แก่ คนรนุ่ ตอ่ ไป • Accountability ระบบ AI ต้องมีกลไกส่งเสริมการตรวจสอบและความรับผิดชอบตลอดทั้ง กระบวนการ ตัง้ แต่ขนั้ ตอนการพฒั นาจนการนำ� มาใช้

บทที่ 3 แนวทางการนำ� AI มาเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการ ท�ำงานของภาครฐั

ส�ำ นกั งานพัฒนารัฐบาลดจิ ทิ ลั (องค์การมหาชน) 85 บทสรปุ : บทท่ี 3 Singapore Chinese ยกระดับการใหข้ ้อมลู กบั ประชาชน ตรวจจับการคอร์รัปชนั หนว่ ยงานเจา้ ของโครงการ: หนว่ ยงานเจ้าของโครงการ: รัฐบาลสิงคโปร์ Chinese Academy of Sciences และ Chinese เทคโนโลยีท่ีใช้งาน: Communist Party Government Information + AI Natural Language เทคโนโลยีที่ใชง้ าน: Processing (NLP) การประมวลผลข้อมูลหลากหลาย ใน Big Data ผลที่ไดร้ ับ: ผลท่ีได้รับ: โครงการนี้เป็นการตอ่ ยอดจากระบบ Ask Jamie ทเ่ี ปน็ ระบบ Zero Trust ไดถ้ กู นำ� มาใชใ้ นเมอื งและเขตเพยี งแค่ Chatbot ท่ไี วส้ �ำหรบั ตอบค�ำถามเฉพาะ ท�ำให้ Chatbot 30 แหง่ ซ่งึ นบั เป็นเพียงแค่ 1% ของทงั้ ประเทศเท่านนั้ สามารถให้บริการประชาชนได้อย่างถูกต้อง แม่นย�ำ แต่ระบบนี้ก็กลับสามารถจับเจ้าหน้าที่รัฐท่ีท�ำทุจริตได้ สะดวก และพร้อมบริการ 24 ชั่วโมง 7 วนั ตอ่ สปั ดาห์ มากถึง 8,721 ราย Korea ตรวจจับผู้พ�ำนกั เกนิ เวลา หนว่ ยงานเจ้าของโครงการ: ตำ� รวจตรวจคนเขา้ เมืองเกาหลี เทคโนโลยีที่ใชง้ าน: Biometric และ Face Recognition ผลที่ได้รบั : การจดจ�ำใบหน้าเป็นแอปพลิเคชันที่สามารถระบุหรือ ตรวจสอบบุคคลโดยการเปรียบเทียบและวิเคราะห์รูป แบบตามรปู ทรงใบหนา้ ของบคุ คลนน้ั จงึ ทำ� ใหก้ ารตรวจ จบั ผพู้ กั อาศัยโดยไมม่ ีใบอนญุ าตได้อย่างรวดเร็ว BDIAGTA FACBEIORMECEOTRGINCIT&ION

86 เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ Finland Estonia ชว่ ยออกแบบหลกั สตู รการศึกษา ตดั สนิ คดีแทนผพู้ พิ ากษา หนว่ ยงานเจา้ ของโครงการ: หนว่ ยงานเจา้ ของโครงการ: Finnish National Agency for Education (EDUFI) The Estonian Ministry of Justice เทคโนโลยที ่ีใชง้ าน: เทคโนโลยที ่ีใช้งาน: ระบบผเู้ ชย่ี วชาญ (Expert System : ES) ท�ำงานรว่ มกบั Data Analysis และ Machine Learning ผ้ทู รงคณุ วฒุ ดิ า้ นการศึกษามาท�ำงานรว่ มกบั ผลที่ได้รบั : ผลท่ีได้รบั : ระบบช่วยตัดสินคดีความเล็กๆ น้อยๆ ทุนทรัพย์ไม่เกิน ระบบที่ใช้ความรู้ของผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้าน ในการ 7,000 ยูโร เพ่ือแบ่งเบาภาระผู้พิพากษาในการสะสาง ด�ำเนินการช่วยตัดสินใจในการใช้ความรู้เชิงคุณภาพ คดีความคั่งค้างและเปิดโอกาสให้ได้ตัดสินคดีความที่ เปน็ หลกั และใชเ้ ทคโนโลยปี ญั ญาประดษิ ฐเ์ ปน็ พนื้ ฐาน ซบั ซ้อนกวา่ ของระบบ และสามารถให้ค�ำแนะน�ำกับผู้เรียนได้ รวบ ไปถึง วิธีการเรียนรู้และอุปกรณ์การศึกษา ที่เหมาะสม Canada กับนักเรียนคนนัน้ ๆ เพมิ่ ประสิทธภิ าพระบบ ERP ภาครัฐ ให้บริการด้านสขุ ภาพและประกันสังคมในเชิงรุก หนว่ ยงานเจ้าของโครงการ: หนว่ ยงานเจา้ ของโครงการ: รฐั แอลเบอรต์ า ประเทศแคนาดา เมืองเอสปู (Espoo) ประเทศฟินแลนด์ เทคโนโลยที ่ีใชง้ าน: เทคโนโลยีท่ีใชง้ าน: การประยกุ ต์ใช้ ระบบ RPA ผสานปัญญาประดิษฐ์ Data Analysis และ Machine Learning ผลท่ีได้รบั : ผลที่ไดร้ ับ: พัฒนาซอฟต์แวร์เพื่อบริหารจัดการงานภาครัฐให้เป็น Espoo ใช้วิธีแก้ปัญหาในการระบุปัจจัยเฉพาะ 280 ระบบและรวดเร็วเท่ากับภาคธุรกิจ ช่วยให้หน่วยงาน รายการที่จะช่วยคาดการณ์ว่าครอบครัวใดบ้างที่อาจ ภาครฐั สามารถใชร้ ะบบเพ่ือจดั การทรัพยากรตา่ งๆ ของ ต้องการบริการสวัสดิการเด็กเพ่ือให้หน่วยงานที่เหมาะ หนว่ ยงานให้มีประสทิ ธภิ าพ เช่น การเงิน จดั ซื้อจัดจา้ ง สมสามารถใหบ้ รกิ ารเชงิ รกุ ทำ� ใหส้ ามารถปอ้ งกนั ปญั หา ทรัพยากรมนษุ ย์ เปน็ ต้น ลดต้นทุน และเพ่มิ ความเปน็ อยูท่ ่ดี ขี องครอบครัว EXPERT SYSTEM RPAA+I MDAACTHAIANNEALLEYASRINSI&NG

สำ�นักงานพัฒนารฐั บาลดจิ ิทลั (องค์การมหาชน) 87 United States of America AI คาดการณย์ านพาหนะทต่ี อ้ งไดร้ บั การบำ� รงุ รกั ษา จดั การปัญหาจราจรติดขดั หน่วยงานเจา้ ของโครงการ: หน่วยงานเจา้ ของโครงการ: กลาโหมสหรัฐ เมอื งพติ ตส์ เบิร์ก (Pittsburgh) เทคโนโลยที ี่ใช้งาน: เทคโนโลยีท่ีใชง้ าน: ใช้ Machine Learning ในส่วนของการวิเคราะห์เชิง Computer Vision ประกอบกบั เทคนคิ Optimization ใน พยากรณ์ ระบบสัญญาณไฟจราจร ผลที่ได้รบั : ผลท่ีไดร้ บั : BAE Systems ซ่ึงเป็นระบบ AI ที่ใชใ้ นการคำ� นวนพยา ระบบ SURTRAC ช่วยให้การเดินทางในเมือง ลดลง กรณ์ ความเสยี หาย ทตี่ อ้ งซอ่ มบำ� รงุ ของยานรบและยาน 25%, ลดการชะงักงันของการจราจร 30%, ลดการรอ พาหนะขนสง่ ทหี่ มุ้ เกราะหนกั ทำ� ใหส้ ามารถเขา้ บำ� รงุ ได้ เวลา 40%, และลดการปล่อยมลพษิ โดยรวม 21% ใน ในระยะทเ่ี หมาะสม ช่วยลดความผิดพลาดระหวา่ งการ ระหวา่ งการด�ำเนนิ การโครงการน�ำรอ่ ง ปฏบิ ตั งิ านภาคสนาม Australia คาดการณ์ปรมิ าณน้�ำลว่ งหน้า ใชเ้ สียงในการยนื ยนั ตัวตน หน่วยงานเจ้าของโครงการ: หน่วยงานท้องถน่ิ ของรัฐเทกซสั (Texas) สหรฐั อเมริกา หนว่ ยงานเจ้าของโครงการ: เทคโนโลยีที่ใช้งาน: ส�ำนักการภาษี ออสเตรเลีย (Australian Taxation Machine Learning โดยใชจ้ �ำลองหลายๆ สถานการณ์ Office) เพื่อสามารถให้โมเดลยังคงสามารถท�ำการพยากรณ์ เทคโนโลยที ่ีใชง้ าน: ล่วงหนา้ ได้ เป็นการใช้ระบบรู้จ�ำเสียง เพื่อการพิสูจน์ตัวตนแทนที่ ผลที่ไดร้ บั : ระบบ PIN หน่วยงานสามารถติดตามสถาณการณ์ น้�ำท่วมได้แม้ ผลท่ีได้รับ: อยู่ในช่วงวิกฤตที่เสาส่งสัญญาญบางส่วนได้ถูกท�ำลาย นอกเหนือไปจากการเข้าถึงข้อมูลได้ในระยะเวลาท่ี ลงไปแล้ว รวมท้ังสามารถ ประเมิน ความรุนแรงของ รวดเร็วข้ึนแล้ว การพิสูจน์ตัวตนด้วยเสียง ได้รับการ เหตอุ ทุ กภยั ไดอ้ ยา่ งใกลเ้ คยี งกบั สถานการณจ์ รงิ รวมถงึ พิสจู น์แลว้ ว่าให้ความปลอดภัยในระดบั ทีส่ ูงกวา่ วิธกี าร สามารถส่งข้อมูลออกเพ่ือขอค�ำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญ รบั รองความถูกตอ้ งแบบด้งั เดิม ในทอ้ งท่ีอน่ื ไดท้ ันที COMOPPUTTIMERIZVAITSIOIONN &

88 เทคโนโลยปี ัญญาประดิษฐ์ Thailand พิจารณาคำ� ขออนญุ าต เฝา้ ระวงั โจรปล้นร้านทอง หน่วยงานเจ้าของโครงการ: หน่วยงานเจ้าของโครงการ: กรมโรงงานอุตสาหกรรม (กรอ.) ร่วมกับ หน่วยงานตำ� รวจไทย สภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย (สอท.) เทคโนโลยีที่ใชง้ าน: เทคโนโลยที ่ีใชง้ าน: ระบบอาศัยการท�ำงานร่วมกันระหว่าง กล้องวงจรปิด ใชเ้ ทคนคิ RPA รว่ มกบั การประมวลผลขอ้ มลู ขนาดใหญ่ และ Image recognition ท่ีชว่ ยร้จู �ำและแยกแยะบุคคล และใหเ้ รยี นรจู้ าก การประเมนิ เอกสารทเ่ี คยมาขออนมุ ตั ิ ทมี่ แี นวโน้มจะกอ่ เหตุอาชญากรรม ผลที่ไดร้ บั : ผลที่ไดร้ บั : ระบบ AUTO e-License เป็นระบบการขออนุญาตน�ำ ปญั ญาประดษิ ฐ์ สามารถลดภาระงานตำ� รวจในการเฝา้ กากท่ไี ม่ใช้แล้วออกนอกโรงงานเพยี ง 3 นาทีด้วยระบบ ระวังคนร้ายเข้ามาในร้านทอง รวมถึงช่วยในการติดต่อ AI โดยผู้ประกอบการเพียงยื่นขออนุญาตผ่านทางสื่อ ประสานงานกบั ทางสถานเี พอ่ื ระดมพลและจดั กำ� ลงั พล อิเล็กทรอนิกส์ เพ่ือช่วยลดภาระให้กับผู้ประกอบการ เพ่ือจับกุมคนร้ายภายในกรอบเวลา 8 นาที และอำ� นวยความสะดวกเพม่ิ ความรวดเรว็ ในการนำ� กาก อุตสาหกรรมออกนอกโรงงาน Hungary วินจิ ฉัยโรคเบาหวาน จดั การข้อมูลภาพในคลังภาพและเสยี งแห่งชาติ หนว่ ยงานเจ้าของโครงการ: หน่วยงานเจา้ ของโครงการ: โรงพยาบาลราชวถิ ี กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสขุ The National Audiovisual Archive of Hungary ประเทศไทย (NEVA) เทคโนโลยที ี่ใช้งาน: เทคโนโลยีที่ใช้งาน: ระบบ Visualization และ Deep Learning Cognitive Solution เชน่ “Machine Vision” ผลท่ีได้รบั : ผลท่ีไดร้ บั : โมเดลปญั ญาประดษิ ฐส์ ามารถตรวจจบั มคี วามแมน่ ยำ� ไดม้ กี ารบนั ทกึ โปรแกรมสอื่ การบรกิ ารสาธารณะ รวมถงึ สูงถึง 97% ช่วยเพิ่มการเข้าถึงของผู้ป่วยในการตรวจ การทำ� Digitize ภาพข่าวในประวัติศาสตร์ นับล้านภาพ คดั กรอง ผ้ปู ่วยจะสามารถทราบระยะของโรคทันที รวม จึงมกี ารนำ� เทคโนโลยี ปัญญาประดิษฐ์เข้ามาชว่ ยเหลอื ถึงชว่ ยแบ่งเบาภาระงานใหก้ ับบุคลากรทางการแพทย์ การทำ� งานไดใ้ นการจดจำ� ผคู้ นอยา่ งรวดเรว็ และแมน่ ยำ� VDISEUEAPLLIEZAATRINOINNG&

สำ�นกั งานพฒั นารฐั บาลดจิ ิทัล (องค์การมหาชน) 89 บทที่ 3 : แนวทางการน�ำ AI มาเพ่มิ ประสทิ ธภิ าพการทำ�งานของภาครัฐ หลังจากที่เราเข้าใจพื้นฐานของ AI พอสมควร ท้ังความหมายและการท�ำงานในเบ้ืองต้น รวมท้ัง แนวโนม้ ของ AI จากกลยุทธข์ องประเทศทน่ี า่ สนใจท่ัวโลก เนือ้ หาในถัดไปจึงเปน็ การรวบรวมกรณี ตวั อยา่ งของตา่ งประเทศในการน�ำ AI มาใชเ้ พอื่ สนบั สนนุ การทำ� งานและสง่ ผลเชงิ บวกใหแ้ กภ่ าครฐั ซึง่ จะท�ำให้เราทราบวา่ งานแตล่ ะประเภทของภาครัฐสามารถใช้ AI ในการแกไ้ ขปัญหาไดอ้ ยา่ งไร โดยเนือ้ หาในสว่ นนี้อาจสรา้ งแนวคดิ ใหม่ในการแกป้ ญั หาให้แก่หนว่ ยงานภาครัฐท่ีกำ� ลังเผชญิ อยู่ จากการวเิ คราะหง์ านตามขน้ั ตอนและรปู แบบการทำ� งานของหนว่ ยงานภาครฐั ไทย พบวา่ สามารถ แบ่งประเภทงานภาครัฐเป็น 3 ประเภท ได้แก่ งานบริการสาธารณะของรัฐตามภารกิจของหน่วย งาน งานการบริหารจัดการภาครัฐ และงานเฉพาะท่ีแต่ละหน่วยงานจ�ำเป็นต้องด�ำเนินการตาม ภารกิจ โดยได้รวบรวมตัวอย่างแนวทางการน�ำ AI มาประยุกต์ใช้เพื่อยกระดับงานท้ัง 3 ประเภท ดังกล่าว ซ่ึงมีทั้งตัวอย่างที่มาจากภาครัฐโดยตรงและตัวอย่างที่มาจากภาคเอกชนประกอบกัน ท้ังนี้ หวงั เป็นอย่างยิง่ ว่ารปู แบบตวั อยา่ งทีร่ วบรวมมาจะชว่ ยเสริมสรา้ งแนวคิดในการนำ� AI มาใช้ เป็นเคร่ืองมือทางเลือกในการเพิ่มประสิทธิภาพและสามารถแก้ไขการท�ำงานให้แก่หน่วยงาน ภาครัฐ โดยมรี ายละเอยี ดดังน้ี

90 เทคโนโลยีปัญญาประดษิ ฐ์ การใช้ AI ในการใหบ้ รกิ ารสาธารณะของรัฐ (AI for Public Service) การให้บริการสาธารณะของรัฐ เป็นงานท่ีหน่วยงานภาครัฐแต่ละละหน่วยงานท่ีมีหน้าท่ีในการให้ บรกิ ารประชาชนในดา้ นตา่ งๆ เชน่ การออกเอกสารราชการและใบอนญุ าต (บตั รประจำ� ตวั ประชาชน ใบขับขี่ ทะเบียนการค้า ฯลฯ) การโอนกรรมสทิ ธิและการแสดงสิทธิ (การโอนทด่ี ิน การจดทะเบยี น รถยนต์ ฯลฯ) เป็นต้น ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นบริการที่มีจ�ำนวนธุรกรรมต่อวันในปริมาณมาก รวมท้ัง จำ� เปน็ ต้องใชท้ รัพยากรหลายอยา่ งในการให้บริการ เชน่ แรงงาน (เจา้ หนา้ ท่ีหรือลกู จ้าง) สถานท่ี (ท่อี าจตอ้ งสร้างขึน้ หลายแห่งเพือ่ รองรบั จำ� นวนประชากรท่มี กี ารขยายตัว) งบประมาณ (ท่ตี ้องใช้ มากขน้ึ ทกุ ปที งั้ เงนิ เดอื น คา่ รกั ษาระบบ คา่ ดแู ลอาคารสถานท่ี เปน็ ตน้ งานประเภทนเี้ ปน็ งานทต่ี อ้ ง ใช้แรงงานเป็นจำ� นวนมาก มีขั้นตอนการท�ำงานชัดเจน และเปน็ งานท่ตี ้องทำ� ซำ�้ 1. การวิเคราะห์รูปแบบ AI ทีน่ �ำมาใช้ในแต่ละข้นั ตอน เพ่ือให้ผู้อ่านเห็นภาพมากขึ้น สพร. ได้น�ำขั้นตอนการให้บริการสาธารณะภาครัฐ 4 ที่เป็นข้ันตอน ทวั่ ไปมาวิเคราะหเ์ ราสามารถน�ำเทคนิค AI มาใชเ้ พ่มิ ประสทิ ธภิ าพการทำ� งานในข้ันตอนใดได้บ้าง โดยไมจ่ ำ� เปน็ วา่ จำ� เปน็ ตอ้ งใชใ้ นทกุ ขนั้ ตอน อาจเรม่ิ จากขนั้ ตอนทพี่ รอ้ มกอ่ น เชน่ มขี อ้ มลู ในรปู แบบ ดิจิทัลในรูปแบบที่สามารถน�ำมาใช้ประโยชน์ได้ทันที มีข้ันตอนการท�ำงาน (Workflow) ที่ชัดเจน เปน็ ต้น ทั้งน้ี หากหนว่ ยงานใดมรี ูปแบบการใหบ้ รกิ ารสาธารณะเฉพาะท่ไี ม่ตรงกับขน้ั ตอนที่ สพร. น�ำมาใช้เป็นตัวอย่าง อาจน�ำแนวคิดการน�ำเทคนิค AI มาใช้ในแต่ละขั้นตอนไปประยุกต์เพื่อเพ่ิม ประสิทธภิ าพการทำ� งานเฉพาะข้นั ตอนไดเ้ ชน่ กัน 4 จากแนวคิดการพัฒนาศูนย์บริการร่วม ณ จุดเดียว (One-Stop Service) ตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันท่ี 15 กรกฎาคม 2562

ส�ำ นักงานพฒั นารัฐบาลดิจิทัล (องค์การมหาชน) 91 ตารางที่ 2 รปู แบบของ AI ทส่ี ามารถนำ� มาประยุกตใ์ นขั้นตอนการใหบ้ ริการของรฐั ขน้ั ตอนการใหบ รก� ารของรัฐ: อำนวยความสะดวกใหประชาชนสามารถกรอกฟอรมไดจากทั้งการพูด แบบฟอรม ย่ืนคำรอ ง/คำขอ การเขยี น นอกเหนอื ไปจากการพมิ พ โดยใชเ ทคนคิ รจู ำภาพและรจู ำเสยี ง (Single e-Form) เพื่อนำเขาระบบ โดยสามารถพัฒนาความสามารถในการรับเสียงและ อา นลายมอื ดว ย Machine Learning และ NLP สามารถใชร ะบบผเู ชย่ี วชาญ เพื่อรับคำรองเบื้องตน ที่สามารถตัดสินใจไดดวยปญญาประดิษฐเลย และมีการเก็บคำรองอื่นๆ ที่นอกเหนือจากขอมูลที่มีไวใหมนุษยโดยใช ระบบปญ ญาประดิษฐสำหรับการวางแผน รูปแบบของ AI ท่ีสามารถนำมาประยุกตได Speech Vision Robotics Machine Learning NLP Planning Expert System ขน้ั ตอนการใหบ รก� ารของรฐั : สามารถใชปญญาประดิษฐเพื่อชวยยืนยันตัวตนประกอบคำรอง ไมวา แนบสำเนาเอกสารประกอบ จะเปนการรูจำเสียงหรือการรูจำใบหนารวมไปถึง การใช Machine (Automatic Digital Document) Learning เพอ่ื ตรวจสอบลายเซน็ ลงนาม การรจู ำภาษาสามารถนำมาใช เพื่อจัดการเอกสารเบื้องตนโดยไมตองใชมนุษย และสามารถประยุกต ระบบผเู ชย่ี วชาญเพอ่ื ใหแ นะนำการแนบเอกสาร ตรวจสอบความถกู ตอ ง เบอื้ งตนและแนะนำการเตรยี มเอกสารเบอ้ื งตนได รปู แบบของ AI ท่สี ามารถนำมาประยกุ ตได Speech Vision Robotics Machine Learning NLP Planning Expert System ขัน้ ตอนการใหบรก� ารของรัฐ: การรูจำเสียงและการรูจำภาพสามารถชวยใหการตรวจสอบตัวตน การเชอื่ มโยงขอมลู ขามหนวยงาน ผมู สี ทิ ธเ์ิ ขา ถงึ ทำไดง า ยขน้ึ Machine Learning ชว ยใหส ามารถตรวจสอบ (Data Exchange) ความสมบรู ณข องขอ มลู ไดอ ยา งทว่ั ถงึ และสรา งความมน่ั ใจในความถกู ตอ ง ของขอ มลู ทจ่ี ะสง ตอ ไปยงั หนว ยงานอน่ื ดว ยการใชร ะบบภาษาธรรมชาติ ตรวจสอบเพื่อความสมบูรณของขอมูลและสะดวกตอการใหบริการ ปญ ญาประดษิ ฐเ พอ่ื การจดั การสามารถเขา มาดแู ลในสว นน้ี และระบบ ผเู ชย่ี วชาญสามารถใหค ำแนะนำเรอ่ื งชดุ ขอ มลู กลมุ ของชดุ ขอ มลู ทค่ี วร ใชรว มกนั รูปแบบของ AI ทส่ี ามารถนำมาประยกุ ตได Speech Vision Robotics Machine Learning NLP Planning Expert System

92 เทคโนโลยีปญั ญาประดิษฐ์ ขน้ั ตอนการใหบ ร�การของรัฐ: พิจารณาคำรองเทียบกับระเบียบหนวยงานดวยการประมวลผลภาษา การพจ� ารณาอนมุ ตั ิ ธรรมชาติ และสงตอเขาระบบผูเชี่ยวชาญเพื่อพิจารณาอนุมัติ อนุญาต อนญุ าตของหนวยงาน อำนวยความสะดวกของการยน่ื คำรอ งดว ยระบบรจู ำภาพและเสยี ง และใช (Application Examination) Machine Learning เพือ่ หาจุดผดิ ปกตขิ องคำรอง รูปแบบของ AI ท่ีสามารถนำมาประยุกตได Speech Vision Robotics Machine Learning NLP Planning Expert System ขน้ั ตอนการใหบ ร�การของรัฐ: ระบบผูเชี่ยวชาญเพื่อตรวจสอบสิทธิ์ของเจาพนักงานเพื่อลงนาม ระบบ การอนมุ ตั ิ อนุญาต รจู ำภาพและเสยี ง สามารถชว ยตรวจสอบตวั ตนไดร วดเรว็ ขน้ึ การประมวลผล ดวยอำนาจของเจาหนา ที่ ภาษาธรรมชาติ ชวยจับคูเจาหนาที่ผูรับผิดชอบและคำรองที่รองขอได (Digital Signature) ถกู ตอ งยง่ิ ขน้ึ ระบบพจิ ารณาความถกู ตอ งของเอกสาร โดยการวเิ คราะห เปรียบเทียบกับ Case ที่ผานมาและประมวลผลเพื่ออนุมัติ/อนุญาต อตั โนมัติ รปู แบบของ AI ทีส่ ามารถนำมาประยกุ ตได Speech Vision Robotics Machine Learning NLP Planning Expert System ขัน้ ตอนการใหบร�การของรัฐ: การยืนยันตัวตนโดยอาศัยขอมูลทางชีวมิติ (Biometrics) จากระบบ การยืนยันตัวตน/รบั รองสำเนา รูจำภาพ/เสียง ชวยใหการยืนยันตัวตน สะดวกรวดเร็ว และ Machine (Digital ID) Learning สามารถพจิ ารณาการปลอมแปลงตวั บคุ คลดว ยการวเิ คราะห จากขอมลู เกา รูปแบบของ AI ที่สามารถนำมาประยุกตได Speech Vision Robotics Machine Learning NLP Planning Expert System ขั้นตอนการใหบ ร�การของรฐั : คัดกรองเอกสารตามหลักเกณฑไดจากทั้งภาพและเสียง จากระบบรูจำ การออกใบอนญุ าต ใชก ารประมวลผลภาษาธรรมชาตเิ พอ่ื ยแยกประเภทเอกสาร สง ตอ ใหก บั (e-Certification/e-License) ระบบผเู ชย่ี วชาญเพอ่ื พจิ ารณาอนมุ ตั อิ นญุ าต และใช Machine Learning เพื่อหาจุดผิดปกติของคำรอง เพื่อตราจสอบวาคำรองนี้ผิดปกติหรือไม เพ่ือแจงเตือนใหเ จา หนาท่ดี ำเนินการตรวจสอบโดยละเอยี ดตอไป รปู แบบของ AI ทส่ี ามารถนำมาประยกุ ตได Speech Vision Robotics Machine Learning NLP Planning Expert System

ส�ำ นักงานพฒั นารฐั บาลดิจทิ ัล (องคก์ ารมหาชน) 93 ขน้ั ตอนการใหบรก� ารของรัฐ: ระบบตรวจสอบและยืนยันบุคคลจากเสียงหรือใบหนา ผานตูอัตโนมัติ การชำระเงน� ณ จดุ รบั จา ยเงนิ ระบบการ Machine Learning เพอ่ื ลดความผดิ พลาด (e-Payment) ในการชำระเงิน ระบบผูเชี่ยวชาญสามารถชวยตรวจสอบธุรกรรมที่มี ปญ หา ระบบแชตบอทจากการประมวลผลภาษาธรรมชาตชิ ว ยใหบ รกิ าร และตอบคำถามผูใชง านเบื้องตน รูปแบบของ AI ทีส่ ามารถนำมาประยุกตได Speech Vision Robotics Machine Learning NLP Planning Expert System ขน้ั ตอนการใหบรก� ารของรฐั : ตูอัตโนมัติ ใชระบบรูจำเพื่อพิสูจนตัวตนผูใชบริการ ออกใบเสร็จรับเงิน ใบเสรจ็ รบั เงน� ตามความตองการของลูกคาจากระบบเรียนรูภาษาธรรมชาติพรอมทั้ง (e-Receipt/e-Tax Invoice) สง เขาระบบลดหยอ นภาษีดว ยระบบผเู ชี่ยวชาญ รปู แบบของ AI ท่ีสามารถนำมาประยกุ ตได Speech Vision Robotics Machine Learning NLP Planning Expert System ขั้นตอนการใหบร�การของรฐั : Machine Learning สามารถทำใหฟงกชันการสงเอกสารรายบุคคลมี การจัดสง เอกสารไปยังประชาชน ประสทิ ธภิ าพ NLP ชว ยใหส ามารถใสเ นอ้ื หาอตั โนมตั ไิ ด ระบบวางแผน (e-Mail/Digital Inbox) ชวยใหสามารถกำหนดเวลาจัดสงที่ดีที่สุดได ใชการรับขอมูลไดจาก ทัง้ ภาพและเสียง รูปแบบของ AI ทส่ี ามารถนำมาประยุกตได Speech Vision Robotics Machine Learning NLP Planning Expert System 2. ตวั อย่างการน�ำ AI มาใช้ในงานบรกิ ารสาธารณะของรฐั รฐั บาลหลายประเทศไดพ้ ฒั นาบรกิ ารรว่ มกบั เอกชน เนอื่ งจากเทคโนโลยขี องเอกชนมคี วามทนั สมยั และเขา้ ถงึ พฤตกิ รรมการใชง้ านของประชาชนอยา่ งแทจ้ รงิ ซง่ึ ตรงกบั แนวคดิ การใหบ้ รกิ ารสาธารณะ ของภาครฐั ในหลายประเทศทม่ี ปี ระชาชนเปน็ ศนู ยก์ ลาง (Citizen-centric) โดยมตี วั อยา่ งการนำ� AI มาประยกุ ตเ์ พ่ือใชใ้ นงานบริการสาธารณะของรฐั ท่นี า่ สนใจ ดังนี้

94 เทคโนโลยปี ญั ญาประดษิ ฐ์ ตัวอย่างท่ี 1 สิงคโปรพ์ ฒั นา Gov.sg Chatbot เพ่อื ยกระดับการใหข้ อ้ มลู กบั ประชาชน 5 หนว ยงานเจา ของโครงการ: รัฐบาลสงิ คโปร วตั ถุประสงค: เพื่อยกระดับการบริการประชาชนใหสามารถรองรับผูใชจำนวนมากไดอยางถูกตอง แมนยำ สะดวก และพรอมบริการ 24 ชวั่ โมง 7 วันตอสปั ดาห เทคโนโลยที ่ีใชงาน: Government Information + AI Natural Language Processing (NLP) ผลท่ีไดร ับ: โครงการนี้เปนการตอยอดจาก ระบบ Ask Jamie ที่เปน Chatbot ที่ไวสำหรับตอบ คำถามเฉพาะ ของหนว ยงาน Info-communications Media Development Authority เมอ่ื มกี ารบรู ณาการกบั เทคโนโลยี จาก Microsoft ทำให Chatbot สามารถใหบ รกิ าร ประชาชนไดต ลอดเวลาและรองรบั การใชบ รกิ ารครง้ั ละจำนวนมากได ดว ยการบรกิ าร ทง่ี า ย ทำใหผ สู งู อายุ และผทู ไ่ี มถ นดั เทคโนโลยี สามารถใชง านไดเ หมอื นคยุ กบั มนษุ ย + EXAMPLE ภาพประกอบจาก: https://www.gov.sg/news/content/5-reasons-to-use-the-gov-sg-bot 5 ทมี่ า: Chan, 2017

ส�ำ นกั งานพัฒนารฐั บาลดิจทิ ัล (องคก์ ารมหาชน) 95 ตวั อยา่ งท่ี 2 ฟินแลนดใ์ ช้ AI ชว่ ยออกแบบหลกั สูตรการศกึ ษา 6 หนวยงานเจา ของโครงการ: Finnish National Agency for Education (EDUFI) วัตถปุ ระสงค: เพอ่ื แกไ ขปญ หาการจดั การเรยี นการสอนใหเ หมาะสมกบั ความถนดั ของผเู รยี นแตล ะ คนที่ตอ งใชเ วลาในการวิเคราะหอยา งใกลช ดิ เทคโนโลยีที่ใชง าน: ระบบผูเชี่ยวชาญ (Expert System : ES) เพื่อแนะนำหลักสูตรและวิธีการเรียนรูที่ เหมาะกบั ผเู รยี นแตล ะคน โดย ใชผ ทู รงคณุ วฒุ ดิ า นการศกึ ษามาทำงานรว มกบั ระบบ AI Expert System เพื่อเรียนรูแ ละทำความเขา ใจผเู รียนแตล ะคน ผลท่ีไดร ับ: เปนระบบที่ใชความรูของผูเชี่ยวชาญเฉพาะดาน ในการดำเนินการชวยตัดสินใจใน การใชค วามรเู ชงิ คณุ ภาพเปน หลกั ประกอบดว ยองคป ระกอบตา งๆ ไดแ ก ฐานความรู (Knowledge Base) กลไกอนมุ าน (Inference Engine) และสว นตอ ประสานกบั ผใู ช (User Interface) และใชเ ทคโนโลยปี ญ ญาประดษิ ฐเ ปน พน้ื ฐานของระบบ และสามารถ ใหคำแนะนำกับผูเรียนได รวมไปถึงวิธีการเรียนรูและอุปกรณการศึกษาที่เหมาะสม กับนักเรยี นคนนัน้ ๆ + EXAMPLE ภาพประกอบจาก: https://finland.fi/business-innovation/combining-finnish-educational-expertise-and- artificial-intelligence/ 6 ทมี่ า: Koshenlaakso, 2018

96 เทคโนโลยีปญั ญาประดิษฐ์ ตวั อย่างท่ี 3 เอสโตเนียใช้ AI ตัดสินคดีแทนผูพ้ พิ ากษา 7 หนวยงานเจา ของโครงการ: The Estonian Ministry of Justice วตั ถุประสงค: เพอ่ื แบง เบาภาระผพู พิ ากษามคี ดที ต่ี อ งเสยี เวลาไมน อ ยไปกบั คดมี โนสาเร การพฒั นา AI ผูพิพากษาขนึ้ เพื่อตัดสนิ คดีฟอ งรอ งเลก็ ๆ ทม่ี คี าเสยี หายไมส ูงนัก และไมซ ับซอน เทคโนโลยที ี่ใชง าน: Data Analysis และ Machine Learning ผลท่ีไดร ับ: ระบบชว ยตดั สนิ คดคี วามเลก็ ๆ นอ ยๆ ทนุ ทรพั ยไ มเ กนิ 7,000 ยโู ร หรอื ราว 250,634 บาท เพื่อสะสางคดีความคั่งคางและเปดโอกาสใหผูพิพากษาไดตัดสินคดีความที่ ซับซอนกวา โปรแกรมยังอยูในชวงเริ่มตนยังตองใชการสอนจากผูเชี่ยวชาญทาง กฎหมาย แตที่สามารถทำงานไดเปนอยางดีเพราะวา แอสโตเนียไดเตรียมการดาน E-Stonia เปน อยา งดแี ลว จงึ สามารถใชก ารประมวลผลคดี จากขอ มลู ทม่ี อี ยใู นระบบได + EXAMPLE ภาพประกอบจาก: https://www.nlc.org/advocacy/court-cases 7 ทม่ี า: Tangermann, 2019

สำ�นักงานพัฒนารัฐบาลดิจทิ ลั (องคก์ ารมหาชน) 97 ตัวอยา่ งท่ี 4 ไทยใช้ AI พจิ ารณาอนุญาตนำ� กากอตุ สาหกรรมออกนอกบรเิ วณโรงงาน 8 หนวยงานเจาของโครงการ: กรมโรงงานอุตสาหกรรม (กรอ.) รว มกับ สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย (สอท.) วตั ถปุ ระสงค: เพื่อชวยลดภาระใหกับผูประกอบการ และอำนวยความสะดวกเพิ่มความรวดเร็ว ในการนำกากอตุ สาหกรรมออกนอกโรงงาน เทคโนโลยที ่ีใชง าน: ใชเ ทคนคิ RPA รว มกบั การประมวลผลขอ มลู ขนาดใหญ และใหเ รยี นรจู ากการประเมนิ เอกสารท่เี คยมาขออนุมตั ิ ผลที่ไดร บั : ระบบ AUTO e-License เปน ระบบการขออนญุ าตนำกากทไ่ี มใ ชแ ลว ออกนอกโรงงาน เพียง 3 นาทีดวยระบบ AI โดยผูประกอบการเพียงยื่นขออนุญาต สก.2 ผานทางสื่อ อเิ ลก็ ทรอนกิ ส หลงั จากนน้ั ระบบฯ จะตรวจสอบขอ มลู ทกุ รายการในคำขอทย่ี น่ื ขออนญุ าต กับขอมูลสารสนเทศที่มีในระบบ และประมวลผลพิจารณาอนุญาตตามเงื่อนไข โดยอัตโนมตั แิ ทนเจาหนาท่ี + EXAMPLE ภาพประกอบจาก: http://www.universalwastemanagement.co.uk/hazardous-waste-disposal/ 8 ท่มี า: กล่มุ ประชาสมั พันธ์ กรมโรงงานอตุ สาหกรรม, 2018

98 เทคโนโลยีปญั ญาประดษิ ฐ์ ตัวอย่างที่ 5 เมืองเอสปู ฟินแลนด์ ใช้ AI ใหบ้ ริการดา้ นสขุ ภาพและประกันสงั คมในเชิงรุก 9 หนวยงานเจา ของโครงการ: เมอื งเอสปู (Espoo) ประเทศฟน แลนด วัตถปุ ระสงค: เพือ่ ใหบรกิ ารสาธารณะเชิงรุกทีเ่ หมาะสมกบั ความตองการของประชาชนแตละคน เทคโนโลยีที่ใชงาน: Data Analysis และ Machine Learning ผลที่ไดร ับ: Espoo ใชวิธีแกปญหาในการระบุปจจัยเฉพาะ 280 รายการที่จะชวยคาดการณวา ครอบครัวใดบางที่อาจตองการบริการสวัสดิการเด็กเพื่อใหหนวยงานที่เหมาะสม สามารถทำงานรว มกนั และขยายการบรกิ ารสนบั สนนุ ลว งหนา ดว ยการทำงานเชงิ รกุ เมืองจะสามารถแกไขปญหากอนเกิดปญหา หลีกเลี่ยงการวาจางบริการที่หนักกวา และมรี าคาแพงกวา และเพ่ิมความเปนอยทู ่ดี ขี องครอบครวั + EXAMPLE ภาพประกอบจาก: https://www.oxford-healthcare.com/home-care-case-studies-blog/category/Case+Studies 9 ท่มี า: Microsoft, 2018