คู่มือการดูแลสุขภาพสำหรับประชาชน

คู่มอื การดแู ลสขุ ภาพสาหรบั ประชาชน ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ระลอก3 ด้วยศาสตรก์ ารแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร ศนู ยห์ ลักฐานเชิงประจกั ษ์ดา้ นการแพทย์แผนไทยและสมนุ ไพร กลมุ่ งานเภสชั กรรม และกลมุ่ งานการแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลือก โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร จ.ปราจีนบุรี ........................... จัดทาครั้งที่ 2 วนั ที่ 12 พฤษภาคม 2564

สารจาก ผอู้ านวยการ โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภยั ภเู บศร โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร ตระหนกั พญ.โศรยา ธรรมรกั ษ์ ถึงความสาคญั ของการดูแลสุขภาพตนเอง ผู้อานวยการโรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภเู บศร ของภาคประชาชน โดยเฉพาะในภาวะที่มี การระบาดของโควดิ -19 ระลอก 3 ท่ีพบมี ยอดผ้ตู ดิ เชือ้ รายวันเพมิ่ ขนึ้ ทาให้ทรัพยากร ทางการแพทยท์ มี่ ีอย่อู ย่างจากัดอยู่แล้วน้ัน ยง่ิ มคี วามจากดั มากขนึ้ ทางโรงพยาบาลจงึ ได้จัดทาแนวทางการดแู ล สุขภาพตนเองสาหรับประชาชนขนึ้ เพอื่ เป็น แนวทางป้องกัน และ (อาจจะจาเป็นต้อง) ดูแลตนเองเมอ่ื ป่วย ในกรณีที่เป็นผู้ติดเชื้อ แตม่ อี าการไม่มาก เพ่ือสารองทรพั ยากรทาง การแพทยท์ ม่ี จี ากัดให้เพือ่ นคนไทยที่มคี วาม จาเป็นทางการแพทย์มากกว่า การจัดทาคู่มือกา รดูแลสุขภา พสาหรับ ประชาชน ในสถานการณ์การแพร่ระบาด ของ โควิด-19 ระ ลอก 3 ด้วยศาสตร์ การแพทย์แผนไทยและสมุนไพร เล่มนี้เป็น กา ร ให้ค วา ม รู้แ ละ เตรีย ม ควา ม พ ร้อม ใ น ระดับประชาชน อย่างเป็นองค์รวม และ สามารถนาไปปรับใช้ไดอ้ ยา่ งปลอดภยั ท่ีสุด 1 | ศนู ย์หลกั ฐานเชิงประจักษด์ ้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร กลุ่มงานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร12/5/64

ทำควำมรูจ้ กั เชื้อไวรสั ก่อโรคโควดิ -19 เชือ้ ก่อโรคไวรัสตระกูลโคโรนำ (มงกุฎ) มชี ่อื ทำงกำรว่ำ SARS-CoV-2 สว่ นชอื่ ของโรคติดเชื้อชนดิ นีเ้ รยี กวำ่ COVID-19 ย่อมำจำก CO แทน corona (ชนิดของไวรัสทมี่ ีรปู ร่ำงคลำ้ ยมงกุฎ หรอื Corona),VI แทน virus, D แทน disease และ 19 แทน 2019 ตำแหนง่ กอ่ โรค ระบบทางเดินหายใจเปน็ หลกั และระบบอน่ื ๆ อำกำรแสดง • คลา้ ยหวดั เชน่ ไข้ (หรอื วดั อณุ หภูมไิ ด้ต้ังแต่ 37.5 องศาเซลเซยี สข้นึ ไป) คร่นั เนือ้ คร่นั ตัว กำรตดิ ตอ่ • ไอ เจบ็ คอ น้ามกู ไหล • บางรายอาจพบอาการ จมกู ไมไ่ ด้กลน่ิ ลิน้ ไมร่ บั รส ตาแดง ผนื่ ท้องเสีย • บางรายอาการรุนแรง อาจพบปอดอักเสบร่วม พบอาการเหนื่อยหอบ หายใจลาบาก หายใจเรว็ จำกรำยงำนของ กระทรวงส ำธำรณสุข พบว่ำ ในระลอก 1 แล ะ 2 มีอำกำรเด่ น คอื ไข้ ไอ เจ็บคอ จมกู ไมไ่ ด้กล่ิน ลิ้นไมร่ ับรส แต่ในระลอกน้พี บว่ำมีอำกำรเพมิ่ เติม คอื อำกำรตำ แดงนดิ หนอ่ ยนำ้ มกู ไหล บำงรำยไม่มีไข้ บำงรำยมีผ่ืนขึ้น ดังน้ัน หำกมีอำกำร ตำแดง น้ำมูก ไหล หรอื มี ผ่ืนขึน้ ขอให้ไปพบเจ้ำหน้ำทเี่ พอ่ื ใหค้ ำแนะนำหรอื ตรวจสอบต่อไป และเป็นกำรลด ควำมเสีย่ งตอ่ กำรระบำดของโรคในวงกว้ำง ขอ้ มูลเพ่มิ เติม • เชอ้ื โควิด-19 ส่วนใหญจ่ ะถกู กาจดั โดยภูมิคมุ้ กนั ของรา่ งกาย • ประมาณ 80% ของผปู้ ว่ ยมอี าการเพียงเล็กน้อยและสามารถหายไดเ้ องโดยไมต่ ้องกินยาต้าน ไวรัส • ฝอยละอองขนาดเล็กจากจมูกและลาคอ จากการไอ จาม การพดู คยุ • การสมั ผัสใกลช้ ดิ - จาเปน็ อย่างยง่ิ ท่ีเราจะรกั ษาระยะหา่ งจากผู้อนื่ อยา่ งน้อย 1 เมตร - ควรสวมหน้ากากตลอดเวลา • การสัมผสั เช้ือที่ปนเปอื้ นตามพ้ืนผิว โดยเฉพาะของสาธารณะ เชน่ ลกู บดิ ปุ่มลฟิ ต์ ราวจบั - เลย่ี งการเอามอื มาจบั ตา จมกู และปาก - ล้างมอื บ่อยๆดว้ ยสบู่ หรอื ใช้แอลกอฮอล์เจลถูมอื ขอ้ มลู เพิม่ เติม • เช้อื โควิด-19 จะอยู่บนทชิ ชหู รอื กระดาษหนังสือพมิ พ์ไดน้ าน 3 ชัว่ โมง • แผ่นไม้และเสื้อผ้าไดน้ าน 2 วนั • วัสดุทมี่ ีพ้ืนผิวเรยี บ เช่น แก้วและธนบัตรได้นาน 4 วนั • สแตนเลสและพลาสติกไดน้ าน 3-7 วัน • พนื้ ผวิ ชนั้ นอกของหน้ากากทางการแพทย์ (Surgical Mask) ซงึ่ เคลือบสารกันน้าไว้ได้นาน 7 วนั 2 | ศนู ยห์ ลักฐานเชิงประจักษด์ ้านการแพทย์แผนไทยและสมนุ ไพร กลมุ่ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร12/5/64

พื้นทเี่ สีย่ ง • สัมผสั ใกล้ชดิ กบั ผปู้ ่วย ทมี่ ผี ลยนื ยนั วำ่ ตดิ เชื้อโควดิ -19 “3 Cs” • เดนิ ทำงไป/มำจำก/อยู่อำศัย ในพน้ื ท่ีที่มผี ูป้ ว่ ยตดิ เช้ือโควิด-19 หรอื พบกำรระบำด • ไปสถำนท่ีชมุ นมุ ชน/สถำนท่ีแออัด เชน่ สถำนบันเทงิ ตลำดนดั โรงหนงั ① closed spaces ขนสง่ สำธำรณะ สถำนพยำบำล ② crowded places ③ close-contact settings ภำพจำก : https://www.menshealthforum.org.uk/news/covid-advice-better-japanese กลุ่มผปู้ ่วยเหล่ำน้ี • ผปู้ ่วยทีม่ อี าการไม่รุนแรง แตม่ ีปัจจัยเส่ยี งตอ่ การเปน็ โรคท่ีรนุ แรง หรอื มีโรครว่ ม ควรเข้ำรบั กำร สาคญั เชน่ ผู้สงู อายุ (อายุมากกว่า 60 ปี) ผู้ทมี่ ีโรคประจาตวั เชน่ โรคปอด วินิจฉัยจำก โรคไต โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด เบาหวาน ภาวะภูมิคมุ้ กนั ตา่ มะเรง็ ตับแขง็ สถำนพยำบำลท่ี ภาวะอว้ น (นา้ หนักมากกว่า 90 กิโลกรมั ) อยใู่ กลเ้ คียง • อาการแสดงรนุ แรง เชน่ อ่อนเพลียมาก หายใจลาบาก ไข้สูง เจบ็ หนา้ อก โดยเร็วทส่ี ุด !!! เสยี งหาย เคล่ือนไหวไม่ได้ 3 | ศูนยห์ ลักฐานเชิงประจักษ์ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กลุม่ งานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภูเบศร12/5/64

3 สงิ่ สำคัญ ทต่ี อ้ งปฏบิ ัติในวถิ ีชวี ิตใหม่ สวมหน้ำกำก - ล้ำงมือบอ่ ยๆด้วยสบู่หรือแอลกอฮอล์เจล - เว้นระยะหำ่ งอย่ำงนอ้ ย 1 เมตร ขอ้ มลู เพม่ิ เติม สวมหนำ้ กำก • จาไว้เสมอวา่ *** การใชห้ น้ากากเพียงอย่างเดยี วไม่สามารถให้ระดับการปอ้ งกนั ที่เพียงพอ ได้ ยังคงตอ้ งรักษาระยะห่าง 1 เมตรจากผอู้ น่ื ล้างมอื บอ่ ยๆ และไม่ควรจบั ด้านหน้าของหน้ากากขณะใสอ่ ยู่ • ควรเลือกใช้หน้ากากทางการแพทย์ (หรอื หนา้ กากอนามยั ) หากตอ้ งไปในพ้นื ที่เสยี่ งตดิ เช้อื เพราะหนา้ กากผ้า สามารถปอ้ งกนั การแพรเ่ ชอื้ จากผู้สวมใส่ไปยังผ้อู ่ืนแต่ไมม่ ีประสิทธภิ าพ เพยี งพอที่จะปอ้ งกนั ผูใ้ ส่จากการตดิ เชือ้ ไวรัสจากผูอ้ ่ืนดว้ ย • หากหนา้ กากถกู ปนเปอื้ น จากมอื สกปรกที่ไปจับ หรือการสัมผัสบ่อยๆ หรือจากการนา หน้ากากไปคาดศีรษะ หรอื คาง แล้วนากลับไปใสป่ ิดปากและจมูก อาจเพม่ิ โอกาสในการ ปนเปื้อนเชอื้ • ใส่ใหก้ ระชบั กบั ใบหนา้ ในปัจจุบันมีคาแนะนาใหส้ วมหนา้ กากผา้ ทับหนา้ กากอนามัยเพื่อให้ หน้ากากกระชบั กับใบหนา้ มากขึ้น จะชว่ ยเพิม่ ประสทิ ธิภาพในการป้องกัน • ผู้ใสค่ วรเล่ียงการนามือมาสัมผสั หน้ากากขณะสวมใส่อยู่ • การถอดหนา้ กาก - ลา้ งมือทุกคร้ังก่อนถอดหนา้ กาก ดว้ ยแอลกอฮอลเ์ จล หรอื น้าและสบู่ - ถอดโดย ดึงสายรัดจากหลังใบหู ไม่จับด้านหนา้ ของหนา้ กาก - ขณะถอดหน้ากากให้โนม้ ตัวไปข้างหน้า และดึงหนา้ กากออกหา่ งจากใบหน้า - หน้ากากทางการแพทยเ์ ป็นแบบใช้ครงั้ เดยี ว ควรทิ้งในถงั ขยะท่มี ีฝาปิด - ลา้ งมอื ทกุ คร้งั หลังจากถอดหนา้ กาก • เปลีย่ นหน้ากากใหมท่ กุ วัน หรือเปลย่ี นใหมร่ ะหว่างวนั หากหนา้ กากสกปรก ช้ืน หรือเปียก กรณีหนา้ กากผา้ ให้ซกั ตากแดดทกุ วัน • หากมอี าการไอ หรอื จาม ควรสวมหนา้ กาก หากไมไ่ ด้สวม หน้ากาก ควรไอหรือจามใส่ กระดาษทชิ ชู ท้ิงกระดาษทิชชทู นั ที หรือนาขอ้ ศอกมาปดิ ปาก และรีบล้างมอื ใหส้ ะอาดดว้ ย สบู่ 4 | ศนู ยห์ ลักฐานเชงิ ประจกั ษด์ ้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กลุม่ งานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภเู บศร12/5/64

ลำ้ งมอื • ลา้ งมือด้วยสบู่และน้าเปลา่ ดที สี่ ุด โดยดาเนินการใหค้ รบทงั้ 7 ข้นั ตอน ตามรปู ภาพ ด้านลา่ ง • แอลกอฮอล์เจลต้องมปี รมิ าณแอลกอฮอลม์ ากกวา่ 70 % โดยปรมิ าตร เพ่อื ฆ่าเช้อื โรค • ลูบให้ท่ัวฝา่ มอื และนวิ้ มอื ทงิ้ ไว้ 20-30 วนิ าที จนแอลกอฮอลแ์ หง้ หากใช้แลว้ ไม่รอให้ แหง้ ไปหยิบจับสงิ่ ตา่ ง ๆ จะทาให้ประสิทธภิ าพลดนอ้ ยลง • หากรสู้ ึกวา่ ผิวแห้งสามารถใช้ครีมบารุงผิวร่วมได้ • ไม่ควรใช้เจลล้างมอื ในบริเวณทีม่ แี ผลหรอื อกั เสบ รวมไปถึงบรเิ วณผิวที่บอบบาง เชน่ ผิวรอบดวงตา เพราะจะทาใหเ้ กดิ การระคายเคือง • ระมัดระวังการเกบ็ หรือการใช้ อยา่ วางเจลใกลค้ วามร้อนหรอื เปลวไฟ เพราะ แอลกอฮอลต์ ดิ ไฟได้ เวน้ ระยะหำ่ ง • เว้นการไปทีท่ างาน หรือโรงเรียน หากมอี าการหวดั อย่ำงน้อย 1 เมตร • หลีกเล่ยี งการไปสถานที่ที่มผี ู้คนแออดั หรือการระบายอากาศไมด่ ี เชน่ ไปสังสรรคก์ นิ เหล้า กนิ ขา้ วกบั เพื่อนฝูง เน่ืองจากเพม่ิ ความเส่ียงตอ่ การติดเชือ้ จากการรวมกลุ่มอยใู่ กลช้ ดิ เปน็ เวลานาน บางชว่ งเวลามกี ารพดู คุยกนั โดยไม่ใสห่ น้ากาก อาการมนึ เมาเพิม่ โอกาสที่จะพูดคุย หัวเราะกนั เสยี งดัง ละอองฝอยจากน้าลายจะถูกแพร่กระจายไปได้บอ่ ยข้ึนในระหวา่ งการ สนทนา 5 | ศูนย์หลกั ฐานเชงิ ประจกั ษ์ดา้ นการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร กลมุ่ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร12/5/64

ระบบทำงเดินหำยใจ: เปำ้ หมำยของเช้ือโคโรนำสำยพันธ์ุ 2019 ระบบทำงเดินหำยใจสว่ นบน สมุนไพรมบี ทบำทในกำร ประกอบด้วย จมูก โพรงจมกู คอหอย สายเสียง ดูแลระบบทำงเดนิ หำยใจส่วนบน กล่องเสียง หนำ้ ทหี่ ลัก : เปน็ ทางผ่านของอากาศเข้าสปู่ อด (ดา่ นแรกในการกรองอากาศกอ่ นเข้าสู่ปอด) โรคของระบบทำงเดินหำยใจส่วนบน เชน่ หวัด คออักเสบ ทอนซลิ อกั เสบ ระบบทำงเดินหำยใจสว่ นล่ำง ประกอบดว้ ย หลอดลม ถุงลม ปอด กะบังลม หนำ้ ทหี่ ลัก : แลกเปลย่ี นก๊าซ โรคของระบบทำงเดินหำยใจส่วนล่ำง เชน่ หลอดลมอกั เสบ ปอดอกั เสบ ปอดมลี กั ษณะออ่ นนมุ่ จงึ ออ่ นไหวตอ่ ส่งิ แปลกปลอม/อุณหภูมิ/ควำมแหง้ ปอดต้องกำรควำมชื้นและอุณหภูมิที่เหมำะสม กลไกปอ้ งกนั เชอ้ื โรค/สง่ิ แปลกปลอมด่านแรกของรา่ งกายบริเวณ ทางเดนิ หายใจต้งั แตจ่ มกู จนถงึ หลอดลม จะมีเซลล์โบกพัดคลา้ ยน้ิว มือเล็กๆ ท่ีมีเมอื กปกคลุม (Mucus-covered cilia) พดั พาเอาสง่ิ แปลกปลอม หรือเช้อื ไวรสั /เชือ้ แบคทเี รยี ขึ้นสดู่ ้านบนเพื่อขับออกใน ลักษณะคล้ายคล่นื (Mucociliary clearance) การดมื่ นา้ สะอาด (ควรหลกี เลีย่ งน้าเยน็ ) อยา่ งน้อยวันละ 2 ลติ ร ให้เพยี งพอต่อความต้องการของร่างกาย หากไม่มี ข้อจากัดทางการแพทย์ ชว่ ยคงสภาพการทาหนา้ ท่ีของเย่ือ บุเมอื ก ซงึ่ เป็นดา่ นแรกในการดกั จบั เชอื้ โรค ภาพจาก : How dry air affects our airway defence system (condair.co.uk) 6 | ศูนยห์ ลกั ฐานเชงิ ประจักษด์ ้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร กลุ่มงานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร12/5/64

กำรดแู ลสขุ ภำพอยำ่ งเปน็ องค์รวม สมนุ ไพร อำกำศ อำหำร ออก กำลงั กำย กำร อำรมณ์ นอนหลับ องค์ประกอบ ควำมสำคญั /รำยละเอยี ด อำกำศ อำกำศทบี่ ริสุทธิ์ คือ อำหำรชัน้ ดขี องปอด ท่ีจะหลอ่ เลย้ี งปอดและอวยั วะทัว่ รำ่ งกำย  สง่ เสรมิ กระบวนการขบั ของเสียออกจากร่างกายผา่ นการหายใจออก  บุหร่ี คอื ยาพิษของปอด ควรเลกิ สบู บหุ รี่ หรอื เล่ียงการไดร้ บั ควนั บหุ รม่ี อื สอง  จดั ทีอ่ ยู่อาศัยหรอื ที่ทางานใหม้ อี ากาศถ่ายเทสะดวก  หม่นั ออกมารับแสงแดดออ่ นยามเชา้ วันละ 10-15 นาที ชว่ ยให้รา่ งกายสังเคราะห์ ไขมนั ใตผ้ ิวเป็นวติ ามนิ ดี ซงึ่ มสี ว่ นช่วยในการเสรมิ ภูมิคุ้มกนั บารงุ กระดูก และลดความ เส่ยี งตอ่ การเกดิ ภาวะซมึ เศรา้ 7 | ศูนย์หลกั ฐานเชงิ ประจกั ษด์ ้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร กลุม่ งานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร12/5/64

กำรดูแลสุขภำพอย่ำงเปน็ องค์รวม องคป์ ระกอบ ควำมสำคญั /รำยละเอยี ด ระบบนำ้ เหลือง เป็นระบบหนึ่งของภูมิคุ้มกันในการกาจัดเชื้อโรค ที่ได้รับจากอากาศ และของเสยี ออกจากรา่ งกายทุกวัน โดยมีต่อมน้าเหลือง(lymph node) เป็นศูนย์กลางท่ี ประกอบด้วยเมด็ เลือดขาวจานวนมากคอยดักจับส่ิงแปลกปลอมและเชื้อโรค ไม่ให้เข้าสู่ กระแสเลือด “นา้ เหลือง” เปน็ ของเหลวที่ซมึ ผ่านผนังเส้นเลือดฝอยออกมาอยู่ระหว่างเซลล์ หรือรอบ ๆ เซลล์ ระบบน้าเหลืองไม่มปี ๊มั หวั ใจแบบระบบเลือด การไหลเวียนของน้าเหลือง อาศยั การเคลอ่ื นไหวของรา่ งกาย และการหดตวั ของกล้ามเน้อื เรยี บ ส่ิงทช่ี ว่ ยใหก้ ำรทำงำนของระบบนำ้ เหลอื งทำงำนไดด้ ขี ้นึ  กำรฝกึ หำยใจเข้ำ-ออก ลกึ ๆ  กำรออกกำลังกำย  กำรนวด/ขัดผิว  กำรด่ืมน้ำท่เี พียงพอ อำหำร  รับประทานอาหารปรุงสกุ ใหม่ ย่อยง่าย เช่น ข้าวตม้ นา้ ซุป  เคยี้ วอาหารให้ละเอียด ไมเ่ รง่ รบี ในบรรยากาศท่ีผ่อนคลาย เพ่อื ไม่ให้เป็นภาระหนักของ รา่ งกายในการยอ่ ยอาหาร ให้โอกาสรา่ งกายไดจ้ ดั การฟ้นื ฟคู วามเจบ็ ปว่ ยให้ดีขนึ้  เน้นสมนุ ไพรเสริมเข้าไปในม้อื อาหาร เพื่อชว่ ยยอ่ ยอาหารใหส้ มบรู ณ์ หรอื มีส่วน ช่วยในการเสรมิ ภมู ิคุ้มกันใหแ้ ขง็ แรง เชน่ ขงิ กระเทยี ม พรกิ พรกิ ไทย หวั หอม  หลีกเลย่ี งอาหารท่ีไม่มปี ระโยชน์ ให้คณุ ค่าทางอาหารนอ้ ย และทาให้ภมู ิคุ้มกันทางาน ไม่ดี เช่น อาหารกระปอ๋ ง อาหารทีม่ นี า้ ตาลและไขมันอิม่ ตัวสงู นอกจากอาหารแลว้ กำรด่มื นำ้ สะอำด (ควรหลีกเล่ยี งน้ำเยน็ ) อยำ่ งนอ้ ยวันละ 2 ลติ ร ใหเ้ พยี งพอตอ่ ความตอ้ งการของรา่ งกาย หากไม่มีขอ้ จากัดทางการแพทย์ จะช่วยสนับสนุน การทางานของระบบนา้ เหลืองในการกาจัดของเสยี และเชอื้ โรคให้ทางานได้ดีข้ึน และช่วยคง สภาพการทาหนา้ ทขี่ องเยือ่ บเุ มอื ก ซงึ่ เป็นดา่ นแรกในการดักจับเชอ้ื โรค ท่านสามารถดาวนโ์ หลด คู่มืออาหารเสรมิ ภูมคิ ุม้ กัน โดยสแกน QR code หรอื โหลดไดท้ ่ี เฟซบกุ๊ “สถาบันการแพทย์แผนไทยอภยั ภูเบศร” 8 | ศนู ย์หลกั ฐานเชงิ ประจกั ษด์ า้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร12/5/64

กำรดแู ลสุขภำพอย่ำงเปน็ องค์รวม องค์ประกอบ ควำมสำคัญ/รำยละเอยี ด อำรมณ์  ควำมเครียดเรอ้ื รงั ส่งผลใหร้ ะบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ เนื่องจากระดับฮอร์โมนคอร์ติซอล ที่เพ่มิ ขน้ึ จะลดการผลติ เม็ดเลอื ดขาว  ควำมเครียดเรอื้ รงั สง่ ผลให้ร่ำงกำยใชว้ ติ ำมินบแี ละซีเพ่มิ ขนึ้  ควำมเครียด สง่ ผลต่อระบบย่อยอำหำร เนือ่ งจากระบบประสาทอัตโนมัติซิมพาเทติก จะทางานเพม่ิ ขนึ้ เลือดจะไหลเวียนมาที่ทางเดินอาหารลดลง ทางเดินอาหารบีบตัว ลดลง การหล่งั เอนไซมย์ อ่ ยอาหารลดลง ทาใหก้ ารยอ่ ยอาหารและการดูดซึมอาหารไม่ สมบรู ณ์ ซึ่งจะส่งผลเสียตอ่ สุขภาพตามมา เช่น ร่างกายไม่ได้รับสารอาหารท่ีจะช่วย ดแู ลฟน้ื ฟูร่างกาย การหมักของอาหารในลาไส้จากการย่อยไม่สมบูรณ์ ก่อให้เกิดของ เสีย สง่ ผลให้เกิดความเจ็บปว่ ยตามมาได้ ดังนัน้ ควรปรบั อารมณ์และจิตใจให้ผอ่ นคลายตามวิธที ตี่ นเองสนใจ เช่น นั่งสมาธิ ฝึกสติ ออกกาลงั กาย ปลกู ตน้ ไม้ ฟังเพลง อา่ นหนงั สือ กำรนอนหลับ  ระบบภูมิคุ้มกันจะไดร้ บั ผลกระทบ หากการใช้ชวี ิตตามนาฬิกาชวี ภาพ (circadian rhythm) ผดิ ธรรมชาตไิ ป  การนอนดึก นอนน้อย หลับไม่สนทิ ส่งผลเสียตอ่ ภูมิคุ้มกนั อยา่ งมาก เพ่ิมโอกาสติดเชื้อ และเปน็ หวัด  มีงานวิจัยพบว่าการอดนอนมีผลทาให้เซลล์เมด็ เลือดขาวอย่าง เซลล์เพชฌฆาต หรือ natural killer cell และเซลลเ์ มด็ เลือดขาวชนิด T helper cell มีจานวนลดลงและ เพ่มิ การอักเสบในร่างกาย  การนอนหลับทเี่ พียงพอ7-9 ชวั่ โมง ในสัปดาห์กอ่ นรับวคั ซนี ไขห้ วัดใหญ่ ช่วยให้ร่างกาย สรา้ งสารภมู ิต้านทานได้ดีกวา่ ผู้ทีอ่ ดนอน  หากรา่ งกายเจบ็ ป่วย เช่น เป็นหวัด ระบบภูมิคุ้มกันจะกระตุ้นให้ร่างกายอยากพัก อยากนอน เพื่อให้รา่ งกายไดพ้ ักฟน้ื ตัวจากความเจ็บป่วย “ในศาสตรก์ ารแพทย์แผนจนี ช่วงเวลา ตี 3 ถงึ ตี 5 เป็นช่วงเวลาของเสน้ ลมปราณปอดทาหน้าที่เด่น (ปอดทาหน้าทีส่ ง่ กา๊ ซออกซเิ จนไปเล้ยี งเซลลต์ า่ งๆทัว่ รา่ งกาย) หากเรานอนหลับลกึ จะส่งใหป้ อดทางาน ได้ดีขึน้ ก่อนเขา้ นอนควรหม่ ผ้า รกั ษาร่างกายใหอ้ บอุ่น หลีกเล่ียงอากาศเย็น ขณะเดียวกันคนที่มี ปัญหาเกยี่ วกับระบบทางเดินหายใจหรือปอด ชว่ งเวลานอี้ าจทาให้โรคกาเรบิ ไดง้ า่ ยเชน่ กนั ” 9 | ศูนยห์ ลกั ฐานเชิงประจกั ษ์ดา้ นการแพทย์แผนไทยและสมนุ ไพร กลมุ่ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร12/5/64

กำรดูแลสุขภำพอยำ่ งเปน็ องค์รวม องค์ประกอบ ควำมสำคญั /รำยละเอยี ด สมนุ ไพร บางครง้ั แมว้ ่าเราจะดูแลร่างกายอย่างดี เราก็ยังคงมีโอกาสเจบ็ ปว่ ยได้ การติดเช้อื ทางเดนิ หายใจสว่ นบนอย่างหวดั เปน็ โรคท่พี บได้บ่อยในทุกเพศทุกวยั สมุนไพรมบี ทบำทช่วย ส่งเสริมสขุ ภำพในหลำยด้ำน เช่น • ช่วยเสรมิ ภูมิคมุ้ กนั /ปรับภมู ิคุ้มกัน • บำรงุ ปอด • บรรเทำอำกำรหวัด เช่น ไข้ ไอ เจ็บคอ คดั จมกู • ช่วยขับของเสยี ขบั เสมหะ ขบั เหงือ่ • ลดกำรอกั เสบของเนื้อเยื่อ/เซลล์ • ตำ้ นไวรัส แนวคดิ กำรแพทย์ทำงเลือก • ในชว่ งแรกของการระบาดของโควดิ -19 ประเทศทางตะวันตกมีแพทย์หรือนักธรรมชาติบาบัดออกมาให้ คาแนะนาให้ประชาชนดว้ ยแนวคิดการแพทย์ทางเลือก เพ่ือให้ประชาชนสามารถท่ีจะดูสุขภาพตนเองได้ เบอื้ งตน้ ในคู่มือฉบบั นี้จึงได้นำแนวคิดดงั กล่ำวมำอธิบำยใหป้ ระชำชนเข้ำใจได้ง่ำย เพ่ือให้ประชำชน ใชส้ มุนไพรเพอ่ื กำรดแู ลสุขภำพได้อยำ่ งถกู ตอ้ งและเหมำะสม • อำกำรแสดงของหวัด เช่น ไข้ ไอ เปน็ กลไกธรรมชาติของร่างกายเพ่ือกาจัดเช้ือ อุณหภูมิร่างกายท่ีเพิ่ม สูงขน้ึ ชว่ ยทาให้สภาพแวดล้อมของร่างกายไม่เอื้อตอ่ การอยูร่ อดของเชอื้ การเป็นหวัดระยะแรก เชื้อไวรัส ยังไม่ลงลึกถงึ ตัวปอด ร่างกายสามารถกาจดั เชือ้ ให้ออกจากร่างกายไดโ้ ดยงา่ ย การใชร้ ับประทานสมุนไพร ท่ีช่วยขบั เหงอื่ จะชว่ ยลดไขแ้ ละช่วยส่งเสริมกลไกของร่างกายในการขับเชื้อโรคให้ออกจากร่างกาย นอกจากการใช้ยาสมุนไพรแล้ว การสดู รมยาสมุ (รมไอนา้ ) ผ่านจมกู เป็นวธิ ที ่ีออกฤทธิโ์ ดยตรงและทันทีกับ ระบบทางเดินหายใจ รวมถงึ การด่มื น้าอ่นุ อยา่ งน้อยวันละ 2 ลิตร ให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย หากไม่มขี ้อจากดั ทางการแพทย์ ชว่ ยใหเ้ อาชนะความปว่ ยได้ • อยา่ งไรกต็ ามหำกเกิดกำรติดเช้อื ของทำงเดนิ หำยใจส่วนล่ำง เช่น หลอดลมอักเสบ ปอดอักเสบ เป็น ภาวะร้ายแรงทเี่ กดิ การลงลึกของเชือ้ การรักษาจะยากขึ้น ในภาวะปอดอักเสบ จะมกี ารสร้างน้าและเมือก เพ่ิมข้ึน บริเวณถุงลมและไหลเข้า สู่หลอดลมฝอย ทาให้มีการ แลกเปลี่ยน ก๊าซออกซิเจ นและ คาร์บอนไดออกไซด์ลดลง และมกี ารขจัดเช้ือโรคออกไปยังต่อมน้าเหลืองและกระแสโลหิต เพ่ือขจัดออก จากร่างกาย เม็ดเลอื ดขาวและเม็ดเลอื ดแดงมารวมกนั บริเวณท่ีมีการอักเสบมากข้ึน ทาให้บริเวณถุงลม แคบลง นา้ และเมือกท่ตี ิดเช้ือจะแพรก่ ระจายไปยังปอดสว่ นอื่น ทาให้ผู้ปว่ ยมไี ข้ ไอ และอาจมีเสมหะร่วม ด้วย หายใจลาบาก หำกไม่ไดร้ บั กำรแก้ไข อำจทำให้เนอื้ เยื่อปอดเสยี หำยรุนแรงถำวร เป็นภำวะที่ต้อง อยู่ในควำมดแู ลของแพทย์ ไม่สำมำรถใชส้ มนุ ไพรรักษำได้ 10 | ศนู ย์หลกั ฐานเชงิ ประจักษด์ า้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กล่มุ งานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภูเบศร 12/5/64

กำรดูแลตนเองเบอื้ งต้นเมือ่ ทรำบผลว่ำเปน็ โควดิ -19 ใหส้ อบถำมสถำนพยำบำลหรอื หอ้ งปฏบิ ัตกิ ำรทแ่ี จง้ ผล หรอื สำยดว่ นโควิด เพอื่ รบั ทราบข้อมลู และคาแนะนาในการปฏิบตั ิตนอย่างชัดเจน ในกรณมี ีคาแนะนาให้แยกตวั เอง หรือระหว่างรอรบั การรักษา ให้ปฏบิ ัตดิ งั นี้ 1. เตรยี มท่พี ักและอุปกรณใ์ หพ้ รอ้ ม ไดแ้ ก่ แยกห้องนอนและห้องนา้ ออกจากผูอ้ น่ื (เลือกห้องพักที่ โปร่งอากาศถา่ ยเท แสงแดดเขา้ ถงึ ) แยกของใช้ส่วนตัว จัดหา อปุ กรณ์ปอ้ งกนั การติดเช้ือและอุปกรณ์จาเป็น (ปรอทวัดไข้ แอลกอฮอล์เจล หน้ากากอนามยั สบู่) และอุปกรณ์ทาความ สะอาดส่วนตวั (ถงุ ขยะ ถงั ขยะ สารฟอกขาว น้ายาทาความ สะอาด อปุ กรณท์ ่สี ามารถตรวจวัดระดับออกซิเจนในเลือด (ถ้ามี) 2. มกี ำรวัดไข้ และสงั เกตอำกำรสมำ่ เสมอ หำกมีอำกำรไข้สงู หรือ มีอำกำรหำยใจลำบำก ให้แจ้ง สถานพยาบาลใกล้บ้าน หรอื อสม. และควรหม่นั ตรวจสอบ อำกำรเหนอื่ ยหอบของตนเองอยเู่ สมอ 3. กำรดแู ลสุขภำพแบบองค์รวม • นอนหลับพกั ผ่อนให้เพียงพอ อยา่ งนอ้ ย 7-8 ช่ัวโมง • ด่ืมนา้ ให้เพยี งพอตลอดทงั้ วนั 1.5-2 ลติ ร หลกี เลี่ยงการดืม่ น้าเย็น • ออกกาลังกายในช่วงแสงแดดอ่อนๆ และพยายามขยบั เขยอ้ื นร่างกายให้มาก เพอ่ื ใหเ้ ลอื ดลม ไหลเวียนดี • เลือกกนิ อาหารออ่ นๆ ยอ่ ยงา่ ย เนน้ อาหารทม่ี ีสว่ นประกอบของผัก ผลไม้ และเครื่องเทศ 11 | ศนู ย์หลักฐานเชิงประจักษด์ า้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กลุม่ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

กำรดแู ลตนเองเบอ้ื งต้นเมอื่ ทรำบผลว่ำเปน็ โควดิ -19 “ “ นอกจากแนวทางการดูแลสุขภาพอย่างเป็นองคร์ วมตามท่ีแนะนาเบื้องต้นแล้ว การใช้ยา สมนุ ไพร ทม่ี หี ลกั ฐานเชงิ ประจกั ษ์ ดแู ลสุขภาพในช่วงที่มีการระบาดของโควิด-19 เป็นอีก ทางเลือกหน่งึ ทส่ี ามารถชว่ ยลดความรุนแรงของการตดิ เชอ้ื และประชาชนยังสามารถใช้ เป็นแนวทางในการดแู ลตนเองเบอ้ื งตน้ กอ่ นรับการรักษาตามมาตรฐานได้อีกด้วย 12 | ศูนย์หลกั ฐานเชงิ ประจักษด์ า้ นการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร กล่มุ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

กำรใชส้ มุนไพรดแู ลสขุ ภำพ ในช่วงกำรแพรร่ ะบำดของโควดิ -19 การใชส้ มนุ ไพรดูแลสขุ ภาพ เปน็ สว่ นหนึง่ ของแผนการรกั ษา มีส่วนชว่ ยในการเสริมภมู คิ ุม้ กนั และมีส่วนชว่ ยลดโอกาสการตดิ เชือ้ บรรเทาอาการของโรค ในผปู้ ่วยท่อี าการไม่รนุ แรง [ยังไมพ่ บปอดอักเสบ] มสี ว่ นช่วยลดโอกาสทโี่ รคจะพัฒนารนุ แรง ลดระยะการเจ็บปว่ ยให้ส้ันลง ลดโอกาสเกิดผลกระทบตอ่ สุขภาพภายหลังจากการตดิ เช้ือ “Early prevention of disease progression is important” ท้ังนี้ผู้ใช้ควรศกึ ษำรำยละเอียดกำรใชอ้ ยำ่ งรอบคอบจำกผูเ้ ช่ียวชำญ เชน่ แพทย์ เภสชั กร แพทยแ์ ผนไทย ทรำบวธิ ีกำรใชท้ ถ่ี ูกต้อง ขอ้ หำ้ มใช้ ข้อควรระวงั กอ่ นพิจำรณำตัดสินใจใช้ หำกสงสัย หรือ มผี ลยืนยนั วำ่ ตดิ เชอื้ โควิด-19 ควรรับกำรรกั ษำตำมแผนมำตรฐำน ก่อนติดเชอื้ ตดิ เชือ้ หลังตดิ เชอ้ื ช่วงเวลำ วตั ถปุ ระสงค์ของกำรใช้สมุนไพร ก่อนตดิ เช้ือ เสรมิ ภมู ิค้มุ กนั ทง้ั ภูมคิ มุ้ กันโดยกาเนิด (Innate immunity) หรือ ภูมิคุ้มกันชนิดไม่จาเ พาะ Protection & ซึ่งเป็นด่านแรกในการต่อสู้และป้องกันเชื้อไวรัสท่ีเข้ามาในร่างกาย เช่น เม็ดเ ลือดขา วชนิด prevention natural killer cells (virus-fighting white blood cells) แต่ไม่สามารถใช้ทดแทนการฉดี วคั ซนี ได้ ซ่ึง เป็นภมู คิ ุ้มกันแบบจาเพาะ (Adaptive or Acquired Immunity) ตดิ เช้อื Prevention is the best medicine Treatment of symptoms or ลดปรมิ ำณเชื้อไวรัส โดยสง่ เสรมิ การทางานของภูมคิ มุ้ กันและเลอื กใช้สมนุ ไพรที่มีฤทธิ์ยับย้ังการ infection แบง่ ตวั ของไวรัส หลังติดเชื้อ เสรมิ ภูมคิ ้มุ กนั /ปรับภูมคิ มุ้ กนั ใหส้ มดลุ หากมีการติดเชือ้ ท่ที างเดนิ หายใจส่วนบน การระดม Recovery & care พลภูมคิ ้มุ กันให้เรว็ ทส่ี ุดเท่าทจี่ ะทาไดเ้ ปน็ สิง่ สาคัญในการจัดการกบั ไวรัส แต่เมือ่ มไี วรัสจานวนมากแล้ว ต้องปรบั ให้ภมู ิคุ้มกันทางานให้เหมาะสม เพ่ือลดการอักเสบ ลดกำรอกั เสบ ช่วยลดความเสยี หายทเ่ี กดิ ขึ้นกับเซลล์หรืออวยั วะในร่างกาย ซ่ึงเป็นภาวะแทรกซ้อน จากการติดเชอ้ื และการทางานของภมู คิ มุ้ กันท่มี ากเกินไปในการพยายามที่จะกาจัดเช้ือ หรือเรียกว่า ภาวะพายุไซโตไคน์ (cytokine storm) The primary goals are to support the immune system and ease symptoms บรรเทำอำกำรทเ่ี ป็นผลกระทบทำงสขุ ภำพภำยหลงั ติดเชอื้ อาการท่ีพบบ่อย เช่น ไอ อ่อนเพลีย หายใจลาบาก ปวดขอ้ จมกู ไมไ่ ดก้ ลิน่ ลน้ิ ไม่รับรส ผูต้ ิดเชือ้ โควิด แม้จะออกจำกโรงพยำบำลหลังตรวจไม่พบเชื้อแล้ว แต่ผ้ปู ว่ ยหลำยรำยยังคงประสบ กบั ปัญหำจำกควำมเสยี หำยของปอดทเ่ี กดิ ข้ึน ซึ่งตอ้ งใชเ้ วลำเยยี วยำไม่ตำ่ กว่ำ 3 เดือน หรือ 1 ปี หรอื มำกกว่ำนน้ั 13 | ศนู ย์หลกั ฐานเชิงประจกั ษ์ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภเู บศร 12/5/64

กำรใช้สมุนไพรดแู ลสขุ ภำพ ในช่วงกำรแพรร่ ะบำดของโควิด-19 ยำสมนุ ไพร กอ่ นติดเชื้อ ติดเชอ้ื หลงั ตดิ เชื้อ กินอำหำรเป็นยำ ใช้บรรเทำอำกำรในผปู้ ่วย ตำรบั ยำใช้ฟน้ื ฟู บำรุงปอด เสรมิ ภมู ิคมุ้ กัน เน้นกลุ่ม ตำรบั ยำบำรงุ ปอด เคร่ืองเทศ เชน่ กระชำย ขงิ ท่ีมอี ำกำรไมร่ ุนแรง ยำตรผี ลำ หอม หูเสอื ตะไคร้ กะเพรำ ยำปรำบชมพูทวีป ยำฟ้ำทะลำยโจร ยำอภยั สำลี ยำฟำ้ ทะลำยโจร ในผมู้ ี ประวัติสมั ผัสใกลช้ ดิ กบั ผู้ตดิ ยำขิง เช้ือโควิด-19 ยำแกไ้ อมะขำมปอ้ ม ยำตรีผลำ (มฤี ทธิเ์ สริมภูมิค้มุ กนั ) ยำสมุ (รมไอน้ำ) ยำปรำบชมพทู วปี (ใช้ในกรณมี อี ำกำรคดั จมูก น้ำมูก หรอื หำยใจไมส่ ะดวก ร่วมด้วย หำ้ มใช้ขณะมไี ขส้ งู หรอื ตัวรอ้ นสูง) 14 | ศูนยห์ ลักฐานเชงิ ประจักษด์ ้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กลมุ่ งานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

กำรใช้สมุนไพรดแู ลสขุ ภำพ ในชว่ งกำรแพรร่ ะบำดของโควดิ -19 สมุนไพร ฤทธยิ์ ำ วธิ ใี ช้ ขอ้ หำ้ มใช/้ ขอ้ ควรระวัง (ใชร้ กั ษำตำมอำกำร หยดุ ยำไดท้ นั ทเี มื่ออำกำรดีขึ้น ปกตหิ ำกเปน็ หวัดธรรมดำ จะใช้เวลำ 5-7 วัน) ยำฟำ้ ทะลำยโจร เสริมภมู ิคมุ้ กนั ผปู้ ว่ ยทีค่ วรได้รับยาฟ้าทะลายโจร หา้ มใชใ้ นหญิงตง้ั ครรภ์, 1. มไี ข้ ไอ เจบ็ คอ ครนั่ เน้อื ครั่นตัว ให้นมบตุ ร • ใช้รกั ษา : 5 วัน ต้ำนไวรัส 2. มปี ระวัติสมั ผสั ใกล้ชดิ กบั ระวงั การใชร้ ะยะยาวในผูท้ ี่ • ใช้เสรมิ ภมู ิค้มุ กนั ลดอกั เสบ หนาวงา่ ย ความดนั โลหิตตา่ : 5 วันตอ่ สัปดาห์ นาน 3 ขบั เหงอื่ ผ้ปู ่วยโควดิ -19 ในวงแรก เพราะอาจเสริมฤทธยิ์ าลด เดอื น บรรเทำอำกำร ความดนั  อายุ 12 ปีขน้ึ ไป : ผงยาฟา้ ทะลายโจร ผปู้ ว่ ยโรคตับอักเสบ-ไตวาย - ไข้ ไอ เจบ็ คอ ครั้งละ 1.5-3 กรมั วนั ละ 4 ครัง้ ใช้ยาวาร์ฟารนิ ต้องปรกึ ษา (ประมาณครั้งละ 4 แคปซลู วนั ละ 3 แพทย์ก่อนใชย้ า *ไม่แนะนำกำรใช้เสริม ครงั้ ) กรณีสารสกดั ควรศึกษาขนาดการใช้ของ ภมู ิคุ้มกันในเด็กอำยตุ ำ่ กว่ำ 12 ปี และในผปู้ ่วย แต่ละผลติ ภัณฑ์ ท่ีตับและไตไมด่ ี รวมถงึ ผูใ้ ช้ยำวำร์ฟำริน  อายุ 4-11 ปี : สารแอนโดรกราโฟไลด์ 30 มิลลกิ รัมตอ่ วัน แบ่งให้กนิ วนั ละ 3 คร้ัง (ประมาณครัง้ ละ 1 แคปซลู วนั ละ 3 ครั้ง)  ใบสดอายุจากต้น 3 เดอื นขน้ึ ไป 4-7 ใบ ชงนา้ ด่ืม วนั ละ 3 คร้ัง กรณีเสรมิ ภมู ิคมุ้ กัน พบการใช้ในผลติ ภัณฑ์ ตา่ งประเทศ และมวี จิ ยั พบวา่ ชว่ ยลดอตั ราการ เป็นหวดั โดยใหไ้ ดร้ ับปรมิ าณสารสาคัญ “แอนโดรกราโฟไลด์” 12 มิลลิกรัมต่อวนั หรอื กินเพยี งวันละ 1 แคปซูล 5 วันต่อ สปั ดาห์ นาน 3 เดือน (คานวณจากขนาดยาของ อภัยภูเบศร) ยำขิง เสรมิ ภมู คิ ุ้มกนั ขงิ สด 1.5-3 กรัม ตม้ น้าดื่ม มี ผลเ สริ ม ย า ละ ลา ย ลิ่ ม เ ลื อ ด ต้ำนไวรสั ครั้งละ 1 แกว้ ชา วันละ 1-3 คร้งั ระวงั การใช้ในผูป้ ่วยโรคนว่ิ ในถงุ ลดอกั เสบ หลงั อาหาร ปรับรสได้ดว้ ยน้าผง้ึ มะนาว น้ า ดี ช นิ ด ยา แ คป ซู ล คว ร ลดเสมหะ หลกี เล่ยี งในผูม้ ไี ข้ และ เด็กอายุ แก้คดั จมูก ชนิดแคปซูล : ตา่ กวา่ 6 ปี เพิม่ กำรไหล วนั ละ 1-2 แคปซลู หลงั อาหาร หากอาการ เวยี นโลหติ หวดั คดั จมกู ดขี ึน้ ควรหยดุ ยา ขับเหงื่อ 15 | ศูนยห์ ลกั ฐานเชิงประจกั ษ์ด้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กล่มุ งานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

กำรใช้สมุนไพรดแู ลสุขภำพ ในช่วงกำรแพรร่ ะบำดของโควดิ -19 สมุนไพร ฤทธิย์ ำ วธิ ใี ช้ ขอ้ ห้ำมใช/้ ขอ้ ควรระวงั ยำแก้ไอ เสริมภมู คิ ุ้มกนั (ใชร้ กั ษำตำมอำกำร หยุดยำไดท้ นั ทีเมอ่ื อำกำรดีขนึ้ มะขำมปอ้ ม ต้ำนไวรสั ปกติหำกเป็นหวัดธรรมดำ จะใชเ้ วลำ 5-7 วัน) ยาอาจทาใหท้ อ้ งเสยี ลดอักเสบ ผูป้ ่วยเบาหวานที่ควบคมุ แก้ไอ จิบหรอื อม วนั ละ 3 คร้งั หรือเม่ือมอี าการไอ ระดบั นา้ ตาลในเลือดไม่ได้ ละลำยเสมหะ ระคายคอ เสมหะขน้ เหนียว แนะนาใหใ้ ช้รปู แบบชาชง มะขามป้อม(ไมม่ สี ่วนผสม ของนา้ ตาล) ยำสุม (รมไอน้ำ) แกค้ ัดจมูก สมุนไพรทีแ่ นะนา เช่น หอมแดง ตะไคร้ ไมค่ วรสุมยาแก้หวดั ในผู้ที่มี กะเพรา มะนาว มะกรูด ขงิ สะระแหน่ หน่ั ไข้ ตัวร้อน วิงเวยี นศีรษะ ใช้สมนุ ไพรทม่ี นี า้ มันหอม ช่วยขบั เสมหะ เปน็ ชิ้นเล็กใส่กะละมัง แล้วเติมน้าร้อนจนท่วม เพราะอาจทาใหเ้ กิดอาการ ระเหย และนำ้ มกู ออก อาจโรยด้วยพมิ เสนหรอื การบูรเล็กน้อยแตง่ หน้ามดื เป็นลมได้ กล่ิน จำกทำงเดิน วธิ ีทา : ใชผ้ ้าคลมุ ศรี ษะพรอ้ มกะละมงั ให้ปิด หำยใจ สนทิ สดู หายใจเอาไอระเหยของสมนุ ไพรเข้า ไป หายใจเข้า – ออกช้าๆ ทาเมื่อมอี าการหวดั คัดจมกู ไอ จาม โดยสุมยาครง้ั ละ 3-5 นาที วันละ 1-2 ครั้ง จนกวา่ อาการจะดขี ึ้น ตำรบั ยำบำรุงปอด ชว่ ยฟ้นื ฟูปอด สมุนไพรในตารับ : ใบหนมุ านประสานกาย หา้ มใชใ้ นหญงิ ตัง้ ครรภ์ ผ้ปู ่วยโรคหวั ใจทคี่ มุ อาการ ขยำยหลอดลม ฝาง,ใบมะคาไก,่ แสมสาร,แหว้ หมู และ ไม่ได้ ผ้ทู ี่ใช้ยาวารฟ์ ารนิ แก้หอบหดื เถาวลั ยเ์ ปรยี ง อย่างละเทา่ ๆกัน ยำตรีผลำ เสรมิ ภมู ิคุ้มกัน วธิ ที า : ใส่นา้ ทว่ มตัวยา ตม้ เดอื ด 15 นาที ยาอาจทาให้ท้องเสีย ต้ำนไวรสั วิธใี ช้ : ครงั้ ละ 1 แก้วชา วันละ 1-3 คร้ัง ลดอักเสบ ก่อนอาหาร กินได้นาน 3 เดอื น แกไ้ อ ละลำย หรอื ตามคาแนะนาของแพทยแ์ ผนไทย เสมหะ สมุนไพรในตารบั : สมอพิเภก สมอไทย มะขามป้อม (อย่างละเทา่ กนั ) วธิ ใี ช้ : คร้งั ละ 300 - 600 มิลลิกรมั เม่ือมีอาการไอ วนั ละ 3 - 4 ครัง้ การศกึ ษาพบตรีผลา : มีผลกระต้นุ ระดับภูมิคุม้ กันในคนทง้ั ภูมิคมุ้ กนั โดยกาเนดิ (Innate immune) และภูมคิ มุ้ กันจาเพาะ (Adaptive immune) โดยทาให้ T cells ,B cells ,NK cells (เซลล์ภูมคิ ้มุ กัน/เมด็ เลือดขาว) เพิ่มขนึ้ ซง่ึ เปน็ ตวั ช่วยจดั การกับไวรสั 16 | ศนู ย์หลักฐานเชิงประจักษ์ด้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กลุ่มงานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภูเบศร 12/5/64

กำรใช้สมุนไพรดูแลสุขภำพ ในช่วงกำรแพรร่ ะบำดของโควิด-19 สมนุ ไพร ฤทธ์ยิ ำ วิธใี ช้ ขอ้ ห้ำมใช้/ ข้อควรระวงั ยำปรำบชมพูทวีป (ใช้รักษำตำมอำกำร หยดุ ยำไดท้ นั ทเี ม่อื อำกำรดีข้นึ ปกติหำกเปน็ หวัดธรรมดำ จะใช้เวลำ 5-7 วนั ) บรรเทำอำกำร ตัวยาในตารบั ประกอบด้วย เหงือกปลาหมอ ไม่ควรใชเ้ มื่อมไี ข้ตวั ร้อน ของหวัด คดั จมกู (ทงั้ ตน้ ) พริกไทยดา ใบกญั ชาเทศ หสั คุณเทศ ระวังการใช้ในผู้ที่มีความดัน ชว่ ยให้ทำงเดนิ ดอกกานพลู หัวบกุ รอ เนือ้ ลกู สมอเทศ เน้ือลูก โลหิ ตสู ง โ รคหั วใ จ โ ร ค หำยใจโล่งขึน้ สมอไทย รากเจตมลู เพลงิ แดง เหงา้ ขิง เทียน กระเพาะอา หาร กรดไหล แดง เทยี นตาต๊กั แตน เทียนแกลบ เทียนดา ยอ้ น เนือ่ งจากยามรี สรอ้ น โกฐสอ โกฐเขมา ลกู พิลังกาสา ลาพันหางหมู ผู้มีความผิดปกตขิ องตับและ ดอกดปี ลี การบรู ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ลูก ไต , กินยาวาร์ฟาริน และ กระวาน ตั้งครรภ์ใหน้ มบุตร ไมค่ วรใช้ วิธีใช้ : ครัง้ ละ 3 แคปซูล วนั ละ 4 ครั้ง ก่อน อาหารและกอ่ นนอน เพม่ิ เตมิ : สามารถใชไ้ ดใ้ นระยะท่ีมีการติดเชื้อ รว่ มกับการรักษามาตรฐาน กรณีทีม่ อี าการคัดจมูก หายใจลาบาก และตอ้ งไม่มี ไขส้ งู และสามารถใชห้ ลงั ติดเชอื้ เพอ่ื ดูแลระบบทางเดนิ หายใจได้ ยำอภัยสำลี ใชบ้ ำบัดโรคลม สมนุ ไพรในตารบั ประกอบด้วย หัสคุณเทศ ขอ้ หา้ มใช้ หา้ มใช้ในหญงิ (หรืออไภยสำลี) แกจ้ กุ เสียด พริ ก ไ ท ยล่ อน แก่ น จั น ทร์ เ ท ศ รา ก ตง้ั ครรภ์ และผทู้ ่มี ีไข้ แน่นท้อง และ เจตมลู เพลงิ แดง หวั บุกรอ เนื้อลูกสมอไทย ช่วยกระจำยลม เนอ้ื ลูกสมองเทศ เทยี นแดง เทียนขา้ วเปลือก คาเตือน ควรระวังการใช้ เทยี นตาตก๊ั แตน เทียนขาว โกฐเขมา โกฐสอ รว่ มกบั ยาในกลมุ่ สารกนั เลอื ด มกี ารศกึ ษาของโรงพยาบาลเทิง ในการใช้ ว่ า น น้ า ดอกก า น พ ลู ลู กกร ะ วา น เปน็ ลิม่ (anticoagulant) ตารับยาอภัยสาลีรักษาผปู้ ่วยโรคปอดอดุ ก้ัน ดอกจนั ทน์ ลกู จนั ทน์ ลูกพิลงั กาสา กญั ชา และยาตา้ นการจับตัวของ เรื้อรังรว่ มกบั การแพทย์แผนปัจจุบนั พบว่า ได้ผลดี มีความปลอดภัย การศึกษาคร้ังนี้ เกล็ดเลอื ด (antiplatelets) แสดงใหเ้ หน็ ว่า การรับประทานยาอภยั สาลี ร่วมกับการรักษามาตรฐานในผู้ป่วยโรคปอด วิธใี ช้ : ครั้งละ 1.5 - 2 กรัม วนั ละ อุดกั้ น เ ร้ื อรั ง มี ผลเ พ่ิ ม ความ เ ข้ ม ข้ น 2 ครงั้ เชา้ และเยน็ ก่อนอาหาร ออกซิเจนในเลอื ด ลดความเหนือ่ ย คุณภาพ ชีวิตดีขนึ้ เมือ่ เทยี บกบั การรกั ษามาตรฐาน หมายเหตุ : ยาอไภยสาลีเปน็ สตู รตารับเดยี วกนั กบั ยาอภยั สาลี ในบัญชยี าหลัก เพียงอยา่ งเดียว แหง่ ชาตปิ ี 2561 เพยี งแตใ่ นบัญชยี าหลกั แห่งชาติไม่ได้ใสก่ ญั ชาในสูตรตารับ เนอื่ งจากเสนอตารบั ยาก่อนทพี่ ระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ (ฉบับที่ 7) http://db.hitap.net/articles/2705 พ.ศ. 2562 ประกาศใช้ 17 | ศนู ยห์ ลักฐานเชงิ ประจกั ษด์ า้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กลุ่มงานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

ขอ้ มลู กำรใช้ฟ้ำทะลำยโจรใน โควิด-19 ฟ้ำทะลำยโจร เป็นสมุนไพรทีไ่ ดช้ อ่ื วำ่ “รำชำแห่งควำมขม” ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Andrographis paniculata สมุนไพรไทยทำงเลือกรักษำผปู้ ว่ ยติดเชื้อโควดิ -19 ท่ีมอี ำกำรไมร่ ุนแรง ตำ้ นไวรัส Anti-virus บรรเทำอำกำร กลไกตอ่ กำรบรรเทำ ลดอักเสบ อำกำรโควดิ -19 Ease symptoms Anti-inflammation ปรับภมู คิ ุ้มกัน Immunomodulation  ใชบ้ รรเทำอำกำร : ไข้ ไอ เจ็บคอ  มีฤทธ์ิตำ้ นไวรสั : ยับย้ังกระบวนการแบ่งตวั ของไวรสั มกี ารศกึ ษาเบื้องตน้ ในการจาลองการจับของโครงสรา้ งยากบั เช้อื พบวา่ “ฟ้ำทะลำยโจรและสำรอนุพันธ์ุ สำมำรถจับกับโครงสร้ำงเชื้อโควิดได้หลำยตำแหน่ง ซง่ึ เปน็ เป้ำหมำยกำรออกฤทธิข์ องยำท่ีสำคัญ (drug target) และมีโอกำสลดกำรดื้อยำในอนำคต” 18 | ศูนย์หลกั ฐานเชงิ ประจักษด์ ้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กลุ่มงานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

ข้อมูลกำรใชฟ้ ำ้ ทะลำยโจรใน โควดิ -19 ตำแหนง่ ทีพ่ บวำ่ ฟ้ำทะลำยโจรสำมำรถออกฤทธ์ิ • ACE2 receptor : ตัวรับไวรัสทีเ่ ซลลป์ อด • RNA-dependent RNA polymerase (RdRP) : ทำใหไ้ วรสั ไม่สำมำรถเพิ่มจำนวนสำรพนั ธุกรรมได้ [ยำ Favipiravir ออกฤทธิ์ทต่ี ำแหนง่ น]ี้ • Main Protease (Mpro) : เอนไซม์ท่ีเปน็ กญุ แจสำคัญในกำรทำให้ ไวรสั เพม่ิ จำนวนและแบง่ ตัว • 3-CL protease, PL protease : เอนไซม์ทีท่ ำหนำ้ ท่ีตดั โปรตีนชน้ิ ยำวๆทไ่ี วรสั สร้ำงขนึ้ ใหเ้ ป็นโปรตีนชน้ิ เล็กๆทจี่ ะไปทำหนำ้ ท่สี รำ้ ง ลูกหลำนไวรสั ต่อไป กำรยับยงั้ กระบวนกำรดังกลำ่ วจะทำให้ไวรัส สรำ้ งสำเนำตัวใหมไ่ ม่ได้ • Spike protein : โปรตีนตรงส่วนหนำม โครงสร้ำงส่วนนอกของไวรัส ท่ใี ช้จบั กับตัวรบั ทเ่ี ซลล์ งำนวจิ ยั ในเซลลป์ อดของมนษุ ย์ พบวา่ ฟา้ ทะลายโจรยบั ยง้ั การผลติ ไวรัสตัวใหม่ คอื ชว่ งท่ีไวรัสกาลังประกอบ ร่างตัวเอง (Progeny virus) ยบั ยัง้ ระยะไวรัสสมบรู ณ์ (Assembly หรอื Maturation) และยับยั้งกระบวนการที่ไวรสั ถูกปลดปล่อยออกจากเซลล์โฮสต์ และพร้อมทจ่ี ะบกุ รุกเซลล์อืน่ ๆ ตอ่ ไป https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.12.08.415836v1.full.pdf 19 | ศูนยห์ ลักฐานเชงิ ประจักษ์ด้านการแพทย์แผนไทยและสมนุ ไพร กลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

ขอ้ มูลกำรใชฟ้ ำ้ ทะลำยโจรใน โควิด-19  มฤี ทธป์ิ รับภมู ิคุม้ กันใหท้ ำงำนอย่ำงสมดุล (Immunomodulatory action = balance immune) : ชว่ ยสง่ เสรมิ การทางานของเม็ดเลอื ดขาวในการจับกินเชือ้ Casteleijin D. Respiratory infections and immune insufficiency [อินเตอรเ์ นต]. 2019 [เขา้ ถึงเมอื่ 27 มนี าคม 2563]. เขา้ ถึงจาก : https://books.google.co.th/books?id=P5OzDwAAQBAJ&pg=PA176&lpg=PA176&dq=an drographis+T+cells+lymphocytes++IL-2+%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0+IFN- % CE% B3&sourc e=bl &ots=APEqf JrITm&sig=ACf U3U3dIR8z 3Jv6iH jf O2of hIc N 364mhw&hl =th&sa=X&ved=2ahUKEwiN u-aiqLroAhW k 4z gGH SU k D48Q6AEwBXoECAk QAQ#v=onepage&q=andrographis% 20T% 20c el l s% 20l ymphoc y tes% 20% 20IL- 2%20%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%20IFN-%CE%B3&f=false h ttp ://vth erb cen ter.o rg/w p -co n ten t/u p lo ad s /2012/04/In flu en za-s u p p o rt.p d f pharmaceuticals-13-00236-v2.pdf  ลดกำรอกั เสบ : งานวิจยั หลายชิน้ พบวา่ ฟา้ ทะลายโจรมีฤทธ์ิลดอักเสบผ่านหลายกลไก รวมถึงมี ขอ้ มูลรายงานวา่ ฟา้ ทะลายโจรชว่ ยป้องกันการเกิดภาวะพายไุ ซโตไคน์ ซ่ึงเป็นกระบวนการท่ีภูมิคุ้มกัน ต่อสูก้ ับเช้อื จนทาให้เกดิ ความเสยี หายต่อเซลล์ เชน่ ปอดอักเสบ “ตดั ไฟแตต่ น้ ลม = กำรปอ้ งกนั ไม่ใหโ้ รคพฒั นำจนรุนแรงเปน็ ส่ิงสำคัญ” ใช้ฟำ้ ทะลำยโจรให้เรว็ ทีส่ ดุ เทำ่ ทจ่ี ะเรว็ ได้ ทันทที ีเ่ ร่ิมมีอำกำรไข้ ไอ เจบ็ คอ Search | COVID-19 (bvsalud.org) หลกั ฐานวิชาการจากฐานขอ้ มูลขององคก์ ารอนามัยโลก พบงานวจิ ยั ฟา้ ทะลายโจรทศ่ี ึกษากบั เชอื้ ไวรัสกอ่ โรคโควดิ -19 จานวน 27 ฉบบั เปน็ การศกึ ษาระดับหลอดทดลอง 25 ฉบบั และ อีก 2 ฉบบั เปน็ การศึกษาในคนแบบนาร่อง (pilot study) 20 | ศนู ยห์ ลักฐานเชงิ ประจักษ์ด้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กลมุ่ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

ขอ้ มลู กำรใช้ฟ้ำทะลำยโจรใน โควิด-19 กำรใชข้ นำดยำเพอื่ กำรักษำ อำยุ 12 ปีขึ้นไป ผงยาฟ้าทะลายโจร : ครัง้ ละ 1500-3000 มิลลิกรมั หรือประมาณ 3 แคปซูล วนั ละ 4 ครง้ั เปน็ เวลา 5 วัน สารสกัดแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) 60-180 มลิ ลิกรมั ตอ่ วัน เป็นเวลา 5 วนั อำยุ 4-11 ปี สารสกัดแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) 10 มิลลกิ รมั วันละ 3 ครั้ง เป็นเวลา 5 วนั หรือประมาณ 1 แคปซลู วันละ 3 ครงั้ เป็นเวลา 5 วัน กรณีเสรมิ ภูมคิ มุ้ กนั พบการใช้ในผลิตภัณฑต์ า่ งประเทศ และมวี จิ ัยพบวา่ ช่วยลดอตั ราการเป็นหวัด โดยใช้ ขนาดสารแอนโดรกราโฟไลด์ 11.2 มิลลิกรมั ตอ่ วนั หรอื เทยี บเคยี งเป็นฟา้ ทะลายโจร แคปซลู วันละ 1 แคปซูล 5 วัน ตอ่ สัปดาห์ ตอ่ เน่อื งนาน 3 เดอื น หมำยเหตุ : ขนำดท่แี นะนำ คำนวณจำกขนำดยำฟ้ำทะลำยโจรอภยั ภเู บศร  ไม่พบข้อมลู วำ่ ฟ้ำทะลำยโจรปอ้ งกนั กำรตดิ เชื้อโควิด-19  ไมแ่ นะนำกำรกนิ เสริมภมู ิคุม้ กนั ในเด็กอำยตุ ำ่ กว่ำ 12 ปี ผปู้ ว่ ยทมี่ ีกำรทำงำนของตบั และไตผดิ ปกติ ผู้ทใ่ี ช้ยำ วำร์ฟำรนิ  กำรใช้ยำระยะยำว อำจทำใหผ้ ูท้ ่ีมีอำกำรหนำวง่ำย มือ เทำ้ เยน็ มอี ำกำรกำเรบิ ควรหยุดใช้หำกพบอำกำร ข้ำงเคียงดงั กล่ำว ขอ้ ห้ำมใช้ : หญิงตั้งครรภ์ หรอื วำงแผนจะตัง้ ครรภ์ / ใหน้ มบตุ ร/ มีประวัติแพฟ้ ้ำทะลำยโจร เชน่ เคยกนิ แลว้ มีผนื่ แน่นหนำ้ อก บวม ขอ้ ควรระวงั : ผู้ปว่ ยตับอกั เสบ ไตวำยระยะทำ้ ย ควำมดันต่ำ ใชย้ ำละลำยลิม่ เลอื ดวำร์ฟำริน กรุณำปรกึ ษำ แพทยก์ อ่ นใชย้ ำ 21 | ศูนย์หลักฐานเชิงประจกั ษด์ า้ นการแพทย์แผนไทยและสมนุ ไพร กลมุ่ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร 12/5/64

Andrographis : Fight agent COVID-19 Fah thalai jone Andrographis paniculata FAH THALAI JONE“THE KING OF BITTER” Scientific name : Andrographis paniculata A promising Thai herb can fight COVID-19 in mild cases Anti-virus Ease symptoms Complete Anti-inflammation mechanism Immunomodulation 22 | ศนู ย์หลกั ฐานเชงิ ประจักษ์ด้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภูเบศร 12/5/64

Andrographis : Fight agent COVID-19  Supportive treatment : fever, cough, sore throat  Anti-viral effect : Inhibiting the viral replication processes Andrographis compounds and derivatives as potentially effective against important targets on SARS-COV-2 such as 3-chymotrypsin-like protease (3CLpro), RNA-dependent RNA polymerase (RdRp), papain-like protease (PLpro), spike protein and Host ACE2 receptor.  Immunomodulatory action = Balance immune : Activate white blood cells to fight with SAR-CoV-2 Casteleijin D. Respiratory infections and immune insufficiency [อินเตอรเ์ นต]. 2019 [เขา้ ถึงเมอื่ 27 มีนาคม 2563]. เข้าถึงจาก : https://books.google.co.th/books?id=P5OzDwAAQBAJ&pg=PA176&lpg=PA176&dq=an drographis+T+cells+lymphocytes++IL-2+%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0+IFN- % CE% B3&sourc e=bl &ots=APEqf JrITm&sig=ACf U3U3dIR8z 3Jv6iH jf O2of hIc N 364mhw&hl =th&sa=X&ved=2ahUKEwiN u-aiqLroAhWk 4z gGH SUk D48Q6AEwBXoECAk QAQ#v=onepage&q=andrographis% 20T%20c el l s% 20l ymphoc ytes% 20%20IL- 2%20%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%20IFN-%CE%B3&f=false http://vtherbcenter.org/wp-content/uploads/2012/04/Influenza-support.pdf pharmaceuticals-13-00236-v2.pdf  Anti-inflammatory effect : “Fah talai jone” may prevent cytokine storm , reduced the risk of pneumonia. Take Fah talai jone as soon as symptoms arise or contact closely with patients with COVID-19 23 | ศูนย์หลักฐานเชงิ ประจักษ์ด้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กลุม่ งานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

Andrographis : Fight agent COVID-19 DOSE Age 12 years or older powder : 1500-3000 mg x 4 times per day or 3000- 6000 mg/day for 5 days Andrographolide 60-180 mg/day for 5 days Age 4-11 years Andrographolide 30 mg/day for 5 days #No data to support use in prevention of Covid-19 For immune support Andrographis can be taken at a lower dose before any signs of cold or flu symptoms [ Andrographolide 12 mg/day 5 days/week for 3 months] • no safety data for long term use in children and do not recommend to use in patients with liver and kidney abnormalities and the ones using warfarin. Contraindications : • Pregnancy and breast-feeding • Allergy to Fah talai jone Cautions : • Hepatitis, end stage renal disease • Hypotension • Take warfarin Please consult your doctor before using 24 | ศูนยห์ ลกั ฐานเชิงประจกั ษ์ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กลมุ่ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภเู บศร 12/5/64

25 | ศนู ยห์ ลกั ฐานเชงิ ประจกั ษ์ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กล่มุ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร 12/5/64

10 D.I.Y. สมุนไพร ตา้ นภยั COVID-19 26 | ศูนย์หลกั ฐานเชงิ ประจกั ษด์ า้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กลมุ่ งานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภูเบศร 12/5/64

ยำสมุ (รมไอนำ้ ) แก้หวัด 9 ยำสมุ (รมไอนำ้ ) เป็นการปรุงยารูปแบบหนึ่ง ท่ี ตัวอยำ่ งสมุนไพรทใี่ ชใ้ นยำสุมแก้หวัด ถูกระบไุ วใ้ นหลกั การปรุงยาแผนโบราณ 28 วิธี โดยการนาสมุนไพรมาต้มแล้วสูดเอาไอ เป็น เปน็ สมนุ ไพรท่ีมีนา้ มันหอมระเหยหรือมกี ลิ่นหอม เม่ือ กระบวนการที่ใช้ไอน้าในการนาพาตัวยาเข้าสู่ สูดดมเขา้ ไปจะช่วยเยียวยาทางเดินหายใจ ลดการค่ัง ร่างกาย เป็นวิธีการบาบัดรักษาและส่งเสริม ของเสมหะและขบั เสมหะออกจากร่างกาย เชน่ มะกรูด สุขภาพตามหลกั การของแพทยแ์ ผนไทย โดยการ หอมแดง ตะไคร้ กะเพรา เป็นตน้ ใช้ไอน้าจากสมนุ ไพรท่ีต้มจนเดือด ซ่ึงสมุนไพรที่ นามาใชจ้ ะเปน็ สมนุ ไพรทมี่ นี า้ มันหอมระเหยเป็น หอมแดง มสี าร เควอรซ์ ีตนิ (Quercetin) มี สว่ นประกอบ และสมนุ ไพรใชต้ ามอาการ เมื่อไอ ฤทธิ์ตา้ นไวรัสไขห้ วัดใหญ่ ชว่ ยเพม่ิ ภูมิคุ้มกนั และช่วยขยายหลอดลม (หอมใหญ่กใ็ ช้ได)้ น้าถูกสูดดมเข้าไปพร้อมลมหายใจ กลิ่นของ พืชตระกูลส้ม : มีสารเฮสเพอรดิ ิน (Hesperidin) และรูติน สมุนไพรจะช่วยเยยี วยาระบบทางเดนิ หายใจ ลด (Rutin) สงู เชน่ ผวิ และเย่ือห้มุ ดา้ นในเปลอื กของ ส้ม มะนาว อาการคัดจมกู นา้ มูกไหลได้ มะกรูด สม้ ซ่า [จดั เปน็ 2 ใน 6 สมุนไพรตารับยาจนี ทใี่ ชช้ ง สมนุ ไพรที่ใช้ ดม่ื แทนน้าชาป้องกนั ปอดบวมจากไวรัสโควิด สามารถใช้สมนุ ไพรได้ทั้งสดและแห้ง ข้ึนอยู่กับ ทีม่ ณฑลหูเป่ยด้วย] ความสะดวกในกา รจัดหา ในแต่ละท้องถ่ิน สมนุ ไพรสดจะใหส้ รรพคณุ ท่ีดีกว่าสมุนไพรแห้ง กะเพรำ นอกจากมีนา้ มันหอมระเหยแล้ว ยงั เน่อื งจากสมุนไพรแห้งตอ้ งผ่านกระบวนการตาก มโี อเรียนทิน (Orientin) เปน็ สารสาคัญท่มี ี ศักยภาพในการปอ้ งกันไมใ่ ห้ไวรัสเข้าเซลล์ และอบ สง่ ผลให้กลิ่นตัวยาลดลง และหากเป็น สมุนไพรเกา่ ท่เี กบ็ ไวน้ าน ตัวยาอาจเสื่อมคุณภาพ ขงิ ข่ำ ตะไคร้ มีนา้ มนั หอมระเหยที่มกี ล่นิ ได้ เปน็ เอกลักษณเ์ รียกวา่ ยูจีนอล (Eugenol) คนไทยโบราณนยิ มนามาเปน็ สมนุ ไพรแก้หวดั การใช้สมนุ ไพรในการสมุ แก้หวัดมักจะไม่จากัด คดั จมูก ปวดศรี ษะ ชว่ ยใหน้ อนหลับสบาย ชนดิ ของสมุนไพร สามารถลดหรือเพ่ิมได้ตาม และผอ่ นคลายความเครียด ความต้องการ และตามความยากง่ายในการ จดั หาสมุนไพรในท้องถ่นิ แต่ควรตอ้ งมีสมนุ ไพรท่ี พรกิ ไทย มีรสเผ็ดร้อน และมีน้ามนั หอมระเหยชื่อวา่ มนี า้ มันหอมระเหยเหล่านี้อยู่ในยาสุมแก้หวัด แคปไซซิน (Capsaicin) เป็นแหลง่ วิตามนิ เอและซี อย่างใดอย่างหนง่ึ และควรเปลยี่ นสมุนไพรทุกวัน เพือ่ ปอ้ งกันการเกิดกล่นิ เหม็น ชว่ ยลดการอกั เสบโดยเฉพาะคนท่เี ปน็ หวดั ลงคอได้ใช้ เปน็ ส่วนผสมของน้ามันสูดดม เพ่อื ช่วยใหจ้ มกู โล่งได้ ฟำ้ ทะลำยโจร มีการใชพ้ ้นื บ้านในการสูดดม เพอ่ื รักษาไข้หวัดได้ โดย เอายาผงท่บี ดละเอียดมาใส่ขวดหรอื กล่องยา ปดิ ฝาเขยา่ แล้วเปดิ ฝา ออกผงยาจะลอยออกมาใหส้ ูดดมผงยาเขา้ ไปจะไปตดิ ทค่ี อ ทาใหย้ าไป ออกฤทธิท์ ี่คอโดยตรงชว่ ยลดเสมหะและแก้เจ็บคอได้ดี 27 | ศนู ย์หลกั ฐานเชงิ ประจักษ์ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กล่มุ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร 12/5/64

ประโยชนข์ องกำรสุม(รมไอน้ำ) ตัวอยำ่ งสมนุ ไพรท่ีใช้ในกำรสุม(รมไอนำ้ ) 1. ชว่ ยทาให้ระบบทางเดนิ หายใจดีขน้ึ บรรเทา ต้องใช้สมุนไพรที่มีน้า มันหอม ระ เหย เช่ น หอมแดง ตะไคร้ กะเพรา มะนาว มะกรูด ขิง อาการหวัด คัดจมกู นา้ มูกไหล และภูมิแพ้ สะระแหน่ ดอกปบี เปราะหอม เป็นต้น สามารถ อากาศได้ เลือกใช้สมุนไพรใกล้ตัวท่ีหา ได้ง่า ย อา จใช้ 2. กล่ินหอมของสมนุ ไพรชว่ ยทาใหร้ ู้สกึ สดชืน่ คลาย สมนุ ไพรชนดิ หรอื หลายชนิดร่วมกันก็ได้ ความเครยี ดได้ **พมิ เสน การบูร เติมใสล่ งไปเล็กน้อย เพื่อให้มี 3. เป็นการส่งเสริมสุขภาพ และอาจใชร้ ว่ มกับการ กลนิ่ หอม ใหใ้ ชเ้ ท่าทจี่ าเป็นในปริมาณน้อยมากๆ รักษาอน่ื ๆตามความเหมาะสม เนอ่ื งจากอาจทาให้เกิดพิษและมีผลระคายเคือง เยอ่ื บทุ างเดนิ หายใจได้ ควรสุมยำเมื่อใด การสุมยาแก้หวัด สามารถทาได้เม่ือมีอาการหวัด อุปกรณ์ คดั จมูก ไอ จาม โดยสมุ ยาคร้งั ละ 3-5 นาที วันละ - กะละมัง, 1-2 ครง้ั จนกวา่ อาการจะดขี นึ้ กรณีมีนา้ มกู ไหล ให้ - ผ้าคลุมศรี ษะ, ใชย้ ารมแห้งเพือ่ ลดนา้ มูก - น้ารอ้ น, มดี , เขยี ง ขอ้ ห้ำมข้อควรระวงั วธิ ที ำ 1. ไมค่ วรสมุ ยาแก้หวดั ในผูท้ ี่มีไข้ ตวั ร้อน วิงเวียน 1. ล้างสมุนไพรให้สะอาด ห่นั สมนุ ไพรเปน็ ชิ้นเล็กๆ ใสร่ วมกันในกะละมัง ศรี ษะ เพราะอาจทาให้เกิดอาการหน้ามดื เปน็ 2. โรยด้วยพิมเสนและการบรู จากนนั้ เติม ลมได้ นา้ รอ้ นจดั ลงไปใหท้ ว่ มตัวยา 2. ผูท้ ีม่ คี วามดันโลหติ สงู ควรระมดั ระวังในการสมุ 3. วางกะละมังไวด้ า้ นหน้า นั่งหลังตรง ยาแกห้ วัด กม้ ศรี ษะลงเล็กน้อย 4. ใชผ้ ้าคลมุ ศีรษะพร้อมกะละมงั ใหป้ ิดสนทิ สูดหายใจเอาไอระเหยของสมนุ ไพรเขา้ ไป หายใจเข้า – ออกชา้ ๆ ประมาณ 3-5 นาที 28 | ศูนยห์ ลกั ฐานเชิงประจกั ษ์ด้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร กล่มุ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภเู บศร 12/5/64

ยำสุมกระหมอ่ ม (ใชไ้ ดท้ ง้ั เด็กและผู้ใหญ่) 9 กำรใชย้ ำสุมกระหม่อม สามารถใชไ้ ดท้ ้ังเด็กและผู้ใหญ่ เพือ่ แก้ลมขึน้ เบื้องสงู และ ภำวะเสมหะ (นำ้ ) กำเริบ เช่น อาการหวัด แพ้อากาศ น้ามกู ตก คัดจมูก หายใจไม่ สะดวก ปวดศรี ษะ วงิ เวียน โดยเลอื กใช้ สมุนไพรสดที่มีน้ำมันหอมระเหย จะช่วยให้ ระบบทางเดนิ หายใจดขี ึน้ เช่น หอมแดง ขงิ เปราะหอม หรอื สมุนไพรสดท่ีมีฤทธิ์เย็น ความเย็นของสมนุ ไพรจะช่วยลดความร้อน เช่น ตาลึง รางจืด ย่านาง วิธีน้ี เป็นภูมิ ปญั ญาพืน้ บ้านของไทย มีการใช้มาอยา่ งยาวนาน เป็นอกี วธิ ที ม่ี คี วามปลอดภัย สามารถ นามาใชใ้ นการดูแลตนเองเบอ้ื งต้นได้ วธิ ีทำ  นาสมุนไพรสดมาบดหรือบบุ หอ่ ดว้ ยผ้าขาวบาง ทาเปน็ กระจกุ คลา้ ยลกู ประคบ  นามาประคบหรอื สมุ (วาง) ไว้ตรงกระหมอ่ ม  เวลานอน นามาวางไว้ห่างๆ เพื่อสดู ดมไอระเหย จากสมนุ ไพรเขา้ ไปทางลมหายใจ “ สานกั งานข้อมลู สมุนไพร คณะเภสชั ศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหดิ ล กล่าวว่า จากการศึกษาการใช้หอมแดงรกั ษาหวัดในกลุ่มเดก็ แรกเกดิ ถงึ 3 ปี พบว่า หอมแดงสามารถ รกั ษาหวดั ในเด็กไดด้ เี มอ่ื เทียบกับยา Chlorpheniramine syrup และยังช่วยลดตน้ ทุนการ สงั่ ซอื้ ยา มีความสะดวก ประหยดั เวลาและลดผลข้างเคียงของการใชย้ าแผนปจั จุบนั ไดอ้ กี ดว้ ย ” 29 | ศนู ย์หลักฐานเชิงประจักษด์ ้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร กลมุ่ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภเู บศร 12/5/64

ยำน้ำขิง บรรเทำอำกำรไอ ขบั เสมหะ บรรเทำอำกำรหอบหดื ส่วนประกอบ วิธีทำ • เหง้าขงิ แก่ • นาเหง้าขิงแก่ หัวหอมแดง ปอกเปลือก ล้างให้ • หัวหอมแดง • มะนาว สะอาด ห่นั เปน็ ชิ้นเล็กๆ ตาใหแ้ หลก คั้นเอาแตน่ ้า • กระเทียม • นาน้าคัน้ จากขิงและหอมแดง อย่างละประมาณ 1 • นา้ ผึ้ง ช้อนโต๊ะ ผสมกับนา้ มะนาว และน้าคน้ั จากกระเทียม อย่างละประมาณ ½ - 1 ช้อนโต๊ะ ผสมเข้าด้วยกัน จากนั้นเติมน้าผ้งึ วธิ ใี ช้ : ครง้ั ละ 1 ชอ้ นโต๊ะ หลังอาหารวนั ละ 2 ครั้ง เช้า เย็น หรอื กอ่ นนอน หากมีอาการของหอบหดื หรือชว่ งอากาศเย็นสามารถจบิ ไดบ้ อ่ ยๆ เมอ่ื มีอาการ (แนะนาด่มื น้าอนุ่ ร่วมดว้ ย) 30 | ศูนยห์ ลกั ฐานเชิงประจกั ษด์ ้านการแพทย์แผนไทยและสมนุ ไพร กลุ่มงานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร 12/5/64

ยำสดตำ้ นหวัด บรรเทำอำกำรไอ ขบั เสมหะ แก้เจบ็ คอ ต้ำนหวัด สว่ นประกอบ วิธีทำ • ใบกะเพรา 1 กามอื • นาขิงแกม่ าห่นั ซอยเป็นชิ้นเลก็ ๆ และนาไปปนั่ รวม • ขิงแก่ 100 กรัม กบั กะเพรา กรองเอาแตน่ า้ • นา้ มะนาว 1 ถ้วย • เค่ยี วนา้ ทไ่ี ด้กับแบะแซ นา้ มะนาว เกลือ เค่ียวไป • เกลอื 1 ชอ้ นชา • แบะแซ 100 กรมั เร่อื ยๆจนข้น เป็นลกั ษณะคลา้ ยน้าเชือ่ ม • นาใสภ่ าชนะ ปิดสนิท เกบ็ ใส่ตเู้ ยน็ อยู่ไดน้ าน 1-2 สัปดาห์ วธิ ใี ช้ : จบิ บอ่ ยๆ เมอ่ื มอี าการไอ เจ็บคอ 31 | ศนู ยห์ ลกั ฐานเชิงประจักษด์ ้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กล่มุ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร 12/5/64

สเปรยฟ์ ำ้ ทะลำยโจรแก้เจบ็ คอ ใชบ้ รรเทำอำกำรไอ เจ็บคอ คออักเสบ สว่ นประกอบ • ฟา้ ทะลายโจร 50 กรมั • นา้ สะอาด 1 ลิตร • กลีเซอรีนเหลวหรอื นา้ ผงึ้ 100 มลิ ลลิ ติ ร • เกลอื 5 กรมั • เมนทอล 5 กรัม • สุรา 40 ดกี รี 100 มิลลลิ ิตร วธิ ที ำ 1. นาฟ้าทะลายโจรใสล่ งในหมอ้ ดนิ หมอ้ เคลอื บ หรือหม้อสแตนเลส เติมน้าสะอาดลงไป ตง้ั ไฟออ่ น ตม้ จนเดือนนาน 15 นาที รนิ เอาแต่นา้ จากนั้นเติมนา้ ต้มสกุ ลงไป รวมกนั ให้ได้ปริมาตร 1 ลติ ร 2. ละลายเมนทอลในสรุ า 40 ดีกรี จากนน้ั นาไปใส่กบั นา้ ตามด้วยฟ้าทะลายโจรท่เี ตรยี มไว้ 3. เติมเกลือและกลเี ซอรนี เหลวหรือนา้ ผึง้ ลงไป คนใหเ้ ข้ากัน บรรจุลงขวดสเปรย์ วธิ ใี ช้ ฉีดสเปรย์ 1-2 คร้ัง ใสใ่ นช่องปาก อมไว้ 1 นาที แล้วจึงดื่มน้าตาม 32 | ศนู ย์หลักฐานเชิงประจักษ์ดา้ นการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร กลุม่ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร 12/5/64

เคร่ืองดืม่ กระชำยสด ส่วนประกอบ กระชำยสด 200 กรมั ขิงสด 50 กรมั นำ้ ตำลทรำยแดง 1 กิโลกรมั นำ้ สะอำด 1 ลติ ร ใบหเู สือ 10 ใบ มะนำว ,นำ้ ผึ้ง, เกลือปน่ ขน้ั ตอนที่ 1 เตรยี มน้ำสมนุ ไพร ขน้ั ตอนท่ี 2 ปรงุ เครอื่ งดม่ื “กระชำย” • ล้างกระชายและขิงใหส้ ะอาด แลว้ ห่นั เป็นชน้ิ เล็กๆ • ตวงไซรปั กระชายและขิง ใส่แกว้ 40 จากนนั้ นาไปปั่นใหล้ ะเอียด มลิ ลิลติ ร (ผสมน้าผ้งึ มะนาว เกลือตามชอบ) • ตม้ นา้ ใหเ้ ดอื ด ใส่กระชายและขงิ ทปี่ น่ั ละเอยี ดแลว้ ต้ม • เตมิ นา้ แขง็ ใหเ้ ต็มแกว้ เตมิ โซดา 80 มลิ ลลิ ติ ร เคี่ยวนาน 15 นาที จากน้นั เติมนา้ ตาลทรายแดงลงไป เตมิ นา้ คน้ั ใบหูเสือ 20 มลิ ลลิ ิตร คนใหล้ ะลาย จากน้ันตัง้ ทิ้งไว้ให้เย็น • คนส่วนผสมใหเ้ ข้ากัน ดืม่ เป็นเคร่อื งดืม่ • เตรยี มน้าค้ันหูเสือ โดยนาใบหเู สอื 10 ใบ ลา้ งน้าให้ สมุนไพร วนั ละ 1-2 คร้งั สะอาด แลว้ หัน่ พอหยาบ ปน่ั กับนา้ สะอาด 200 มลิ ลิลิตร คนั้ เอาแต่น้า “ในชว่ งเป็นหวดั แนะนำทำสูตรอุ่นไม่ต้องเตมิ นำ้ แขง็ ” ข้อหำ้ มขอ้ ควรระวัง ไม่ควรกนิ กระชายต่อเน่ืองเปน็ เวลานาน เนื่องจากกระชายมฤี ทธิร์ อ้ น อาจส่งผลให้เกิดอาการร้อนใน หรือเปน็ แผลในปาก ตามมา จากการศกึ ษาพบว่า การกนิ กระชายมากๆ มีผลทาให้เกิดปัญหาเหงอื กร่นและเกิดภาวะใจสน่ั ได้ 33 | ศนู ยห์ ลักฐานเชงิ ประจักษด์ ้านการแพทย์แผนไทยและสมนุ ไพร กล่มุ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

ยำตม้ แก้หวดั (ตำรบั หมอพลอย) สรรพคุณ : บรรเทาอาการหวัด แก้ไข้ ขบั เสมหะ ขบั ลม ตา้ นการอักเสบ แก้ออ่ นเพลีย แก้ลมวิงเวยี น สว่ นประกอบ เกสรบวั หลวง 15 กรมั รากมะนาว 15 กรัม ชะลดู 16 กรัม โมกหลวง 15 กรัม อบเชย 16 กรมั วิธที ำ 1. นาสมนุ ไพรทง้ั หมดใส่ในหมอ้ สแตนเลส 2. เติมนา้ 3 ลิตร ต้มดว้ ยไฟปานกลาง ให้ เดอื ด แลว้ ต้มตอ่ ไปอกี 15 นาที 3. ปิดไฟ ทิง้ ไว้จนยาอนุ่ และดมื่ จนอาการ ดีข้ึน วธิ ีใช้ : ครัง้ ละ 1 แก้วกาแฟ วนั ละ 2 ครั้ง ก่อนอาหารเช้าเยน็ หรอื จิบบอ่ ยๆเม่อื มีอาการ 34 | ศูนยห์ ลักฐานเชิงประจกั ษด์ ้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กลุ่มงานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร 12/5/64

ยำต้มแกห้ อบหดื บำรงุ ปอด ตำรบั ยำ 30 กรัม ใบหนมุ าน 30 กรมั 30 กรัม ฝาง 30 กรัม ใบมะคาไก่ 30 กรมั แสมสาร 30 กรัม แห้วหมู เถาวัลยเ์ ปรยี ง วธิ ที ำ นาสมนุ ไพรท้ังหมดใสล่ งในหมอ้ ดนิ หม้อเคลอื บ หรือหม้อสแตนเลส เตมิ น้า 3 ลิตร ตม้ เดอื ด 15 นาที รินเอาแตน่ ้ามารับประทาน วธิ ีใช้ : ครัง้ ละ 1 ถว้ ยชา (150 cc.) กอ่ นอาหาร เช้า- กลางวัน-เยน็ ข้อบ่งใช้ : แกอ้ าการหอบหืด บารงุ ปอด ข้อห้ำมใช้ หา้ มใช้หญิงตัง้ ครรภ์ และให้นมบุตร และเด็กอายุต่ากว่า 12 ปี เนือ่ งจากยังไมม่ ีขอ้ มูลความ ปลอดภัย ข้อควรระวงั • ควรระวังในการใชร้ ว่ มกบั ยาในกลมุ่ ยาละลายลิม่ เลือด (Anticoagulant) และ ยาตา้ นการจบั ตัวของเกร็ดเลอื ด (Antiplatelet) • ระวังการใช้ในขนาดสงู ติดต่อกนั เปน็ เวลานาน เน่ืองจากอาจมีผลลดความดนั โลหิต และระดับ นา้ ตาลในเลอื ด อำกำรไมพ่ งึ ประสงค์ : บางรายอาจทาให้ถ่ายมากกว่าปกติ หากมีอาการใจสั่น หรอื หัวใจเต้นเร็ว ให้หยุด รับประทานยาทนั ที ประสบกำรณก์ ำรใชจ้ ำกคนไข้รำ้ นยำไทยโพธเ์ิ งิน-อภยั ภูเบศร โอสถ “ผู้ป่วยชายไทย อายุ 57 ปี ตดิ เช้อื โควิด 19 รอบแรกคลสั เตอร์จากสนามมวย มีภาวะติดเชื้อลงปอด เข้า รักษา 1 เดอื น กอ่ นออกจากรพ. x-ray ปอด พบมีฝ้าขาวและเปน็ รอยแผล แพทย์แจ้งว่าเช้ือทาลายปอดไป บางสว่ นปอดจะไม่กลบั มา 100% อย่แู ลว้ ผู้ปว่ ยมีอาการเหน่อื ยออ่ นเพลียเลก็ นอ้ ย ลูกชายปรึกษาและรับยา ต้มแก้หอบหดื บารุงปอด ของร้านยาไทยโพธ์เิ งนิ อภยั ภเู บศร ให้คุณพอ่ โดยกนิ วันละ 1 แก้ว 3 ม้ือ ติดต่อกัน นาน 1 เดอื น และไปตรวจตามแพทย์นัด X-rayปอด พบว่า ปอดไมม่ ฝี า้ ขาว และรอยแผลหายไป” 35 | ศนู ยห์ ลกั ฐานเชงิ ประจกั ษด์ า้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กล่มุ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภูเบศร 12/5/64

กระเทียมดอง 36 | ศนู ย์หลกั ฐานเชงิ ประจักษด์ ้านการแพทย์แผนไทยและสมนุ ไพร กล่มุ งานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร 12/5/64

บริกำรใหค้ ำปรกึ ษำดำ้ นดูแลสขุ ภำพและกำรใชย้ ำสมุนไพร โดยแพทยแ์ ผนไทยและเภสัชกร เนื่องจากสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเชอ้ื โควดิ -19 สถำบนั กำรแพทยแ์ ผนไทยอภยั ภูเบศร สมุนไพรอภยั ภูเบศร ตัวอย่ำงกำรให้คำปรึกษำ  วิธีการใช้สมุนไพร เพอ่ื เสรมิ ภูมคิ ุม้ กนั  คาแนะนาการใชย้ าฟา้ ทะลายโจรอย่างถูกต้องและเหมาะสม  การใชส้ มุนไพรเปน็ อาหาร เพ่อื ชว่ ยควบคุมระดับนา้ ตาล ความดันโลหติ และไขมนั ในเลอื ด  การป้องกันหวดั ช่วงอากาศเปลยี่ น  ขอ้ ควรระวงั และขอ้ หา้ มในการใชส้ มนุ ไพร 37 | ศูนย์หลักฐานเชิงประจกั ษ์ดา้ นการแพทย์แผนไทยและสมนุ ไพร กลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร 12/5/64

แหลง่ อ้ำงอิง  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7688188/  https://www.who.int/thailand/emergencies/novel-coronavirus-2019/q-a-on-covid-19  https://thestandard.co/covid-19-how-long-can-it-survive/  https://cdn.who.int/media/docs/default-source/searo/thailand/q-abd-a-covid-19-and-masks- th.pdf?sfvrsn=83f64d5b_2  http://www.phsa.ca/health-info/post-covid-19-care-recovery  https://www.racgp.org.au/FSDEDEV/media/documents/RACGP/Coronavirus/Post-COVID-19- conditions.pdf  file:///C:/Users/User/Downloads/Blackmores-Institute-ImmuneHealth-2020%20(2).pdf  file:///C:/Users/User/Downloads/COVID-19-emergency-guidance-ageing-eng.pdf  https://www.fssai.gov.in/upload/uploadfiles/files/COVID_19_IEC_ENG_104_04_08_2020.jpg  https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/clinical-care/post-covid-conditions.html  https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/coronavirus/what- coronavirus-does-to-the-lungs 38 | ศูนย์หลกั ฐานเชิงประจกั ษ์ดา้ นการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร กล่มุ งานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภูเบศร 12/5/64

หนว่ ยงำน : ศูนย์หลักฐานเชงิ ประจักษด์ า้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กลุม่ งานเภสัชกรรม กลมุ่ งานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภยั ภเู บศร จ.ปราจนี บุรี ชอ่ งทำงติดตำมสำระสุขภำพและสมนุ ไพร สถาบันการแพทย์แผนไทย อภยั ภูเบศร/abhaibhubejhr 037-211289, 085-3912255 @abhthaimed อภยั ภเู บศร 39 | ศนู ยห์ ลกั ฐานเชิงประจักษ์ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทยและสมนุ ไพร กล่มุ งานเภสชั กรรม โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร 12/5/64