ข่า

ข่าจัดเป็นพชื ล้มลุก มเี หงา้ ใต้ดนิ ลักษณะเหง้าจะมีข้อ หรอื ปล้อง อยา่ งเห็นได้ชดั ใบของต้นขา่ เป็นใบเดีย่ ว เรียวใหญ่ ปลายแหลม ขา่ เปน็ พืชท่ีปลูกงา่ ย ดแู ลงา่ ย และมีอายุยืนยาว แถมยงั ขุดมาใช้ ประโยชนไ์ ดต้ ลอดปอีกด้วย ข่าเป็นพืชทีม่ ลี าต้นอย่ใู ต้ดนิ (เหง้า) และยงั ประกอบไปด้วย ใบ ดอก ผล และเมล็ด โดยจัดอยู่ในตระกูลขงิ เป็นพืชสมนุ ไพรชนิด หน่ึงท่บี ้านเราและอินโดนีเซยี นิยมนามาใช้ในการประกอบอาหาร ตา่ ง ๆ ใช้เปน็ เครือ่ งเทศเพอ่ื ชว่ ยแตง่ กลน่ิ อาหาร ดบั กลนิ่ คาว ของเนอื้ สัตวต์ า่ ง ๆ ใช้เป็นส่วนผสมในเคร่ืองแกงหรอื นา้ พรกิ ตา่ ง ๆ ใช้ปรุงรสในอาหารต่าง ๆ อย่างต้มขา่ ต้มยา ผัดเผ็ด เป็นต้น นอกจากนด้ี อกและลาต้นออ่ นยงั ใช้รับประทานเป็นผกั สดได้อีก ด้วย



การปลกู นยิ มปลกู ดว้ ยการแยกเหงา้ โดยปลกู ช่วงตน้ ฝน หรอื ในฤดฝู น เตรียมแปลงดว้ ยการไถดะ และตากดนิ ประมาณ 7 วนั พรอ้ มกาจดั วัชพชื จากนน้ั ไถพรวนดินให้ ละเอยี ดอกี ครง้ั และตากแดดประมาณ 2-5 วัน กอ่ นปลกู

การเตรียมเหง้าปลกู เหง้าท่ีใช้ควรเปน็ เหง้าแก่ อายุมากกวา่ 1 ป โดยให้ตัด ต้นเทียมออก โดยให้เหลือต้นเทยี ม 1-2 ต้น ที่ติดกบั เหง้าสูงประมาณ 15- 20 เซนติเมตร เหง้ามแี งง่ ประมาณ 1-2 แง่ง และให้ตัดรากที่ยาวท้ิง การปลกู ในแปลงใหญห่ รอื ในพ้นื ท่วี า่ งที่ปลกู จานวนน้อย ระยะปลูก ประมาณ 808ื 0 เซนติเมตร ด้วยการขุดหลมุ ขนาด 202ื 0ื20 เซนติเมตร (กว้างืยาวืลึก) ใส่ปยุ คอก และปยุ เคมรี องก้นหลมุ เลก็ น้อยพร้อมคลุกกับ ดินลา่ งให้เข้ากัน ใช้เหง้าพันธุ์อายุประมาณ 1 ป ขึน้ ไป ใสห่ ลุมละ 1-2 เหง้า การปลกู ในแปลงใหญ่ นยิ มไถยกร่องลึกประมาณ 20-30 เซนตเิ มตร ระยะหา่ งร่องประมาณ 70-80 เซนติเมตร จากน้ัน โรยด้วยปยุ คอก และ ปยุ เคมี สูตร 15-15-15 เล็กน้อยตามแนวยาวของร่อง ก่อนวางเหง้าข่า 1- 2 เหง้า ตามความยาวของรอ่ งที่ระยะห่างแต่ละจุดประมาณ 70-80 เซนติเมตร แล้วจึงคราดดินบนกลบตลอดแนว



ต้นออ่ น ให้เกบ็ ทอ่ี ายุ 6-10 เดือน โดยการขุดทัง้ กอ ตัดลา ต้นเทยี ม ยาวประมาณ 20 เซนตเิ มตร และลอกกาบใบ ออกจนเหลือแกนออ่ นสาหรบั ขาย แบ่งเหง้าออกล้างให้ สะอาดก่อนการบรรจุจาหนา่ ยเปน็ ขา่ ออ่ น

ต้นแก่ ให้เกบ็ ทอี่ ายุ 1 ป หรอื เรม่ิ ออกดอก โดยการขดุ ทั้ง กอ ตดั ลาตน้ เทยี ม ยาวประมาณ 20 เซนตเิ มตร และลอก กาบใบออกจนเหลอื แกนออ่ นสาหรบั ขาย แบง่ เหงา้ ออก ล้างใหส้ ะอาดกอ่ นการบรรจุจาหนา่ ยสาหรบั การสกดั นา้ มนั หรอื แปรรปู อน่ื ๆ

การแปรรปู ขา่ 1. เครอ่ื งดมื่ ขา่ เป็นผลติ ภณั ฑท์ ท่ี าจากขา่ บดแหง้ ชงนา้ ดมื่ ผสมกบั นา้ ตาล นา้ มะนาว ให้ไดร้ สชาตติ ามตอ้ งการ 2. ข่าแหง้ นิยมผลติ จากขา่ แกเ่ พอ่ื เกบ็ รกั ษาใหไ้ ดน้ าน ด้วย การทาแหง้ เช่น ใช้เครอ่ื งเปาลมรอ้ นหรอื ตากแดด หรอื อบแหง้ 3. ผงขา่ เป็นผลติ ภณั ฑท์ ท่ี าจากข่าแห้ง และนามาบดให้เปน็ ผงสาหรบั นามาชงนา้ ดม่ื หรอื ใชส้ าหรบั ประกอบอาหาร เป็นเครอื่ งเทศ เป็นผงขา่ สาเรจ็ รูปทสี่ ะดวก และง่ายตอ่ การบรโิ ภค

ประโยชนข์ องขา่ 1. ดตี ่อระบบทางเดนิ อาหาร ขา่ มซี ิเนออล (Cineole) การบรู และยจู นี อล (Eugenol) ทม่ี ีฤทธชิ ว่ ยลดการบบี ตวั ของลาไส้ สว่ น นา้ มนั หอมระเหยจากเหง้าขา่ กช็ ่วยขับลมไดด้ ี นอกจากนี้ สารบางชนดิ ในขา่ ยงั ชว่ ยยบั ยง้ั การเกดิ แผลในกระเพาะ อาหาร รวมถึงยบั ยง้ั เชอ้ื จลุ ชพี ซง่ึ เปน็ สาเหตขุ องโรค อุจจาระรว่ งได้

ประโยชนข์ องขา่ 2. ช่วยในการย่อยอาหาร สารยูจนี อลจากเหง้าขา่ มฤี ทธขิ บั นา้ ดจี ึงชว่ ยบรรเทา อาการอาหารไมย่ ่อย ลดอาการแนน่ จุกเสียด ท้องอดื ท้องเฟอ มีแก๊สในกระเพาะอาหารมากเกนิ ไป กระทรวง สาธารณสุขแนะนาให้ใช้เหงา้ ข่าสด 5 กรัม หรอื เหง้าแห้ง 2 กรมั ไปต้มกับนา้ จนเดือด แล้วนานา้ ท่ไี ด้มาดม่ื อีกวธิ ีคอื ใช้เหง้าแก่สดๆ ความยาวประมาณ 1 นวิ้ ตาให้ ละเอียด แล้วเตมิ น้าปูนใส 2 แกว้ นามาดืม่ ครง้ั ละคร่ึงแก้ว หลังอาหาร วนั ละ 3 เวลา วิธีนีย้ ังช่วยขับลมในลาไส้ แก้ อาการปวดบดิ ปวดมวนท้อง และท้องเดินได้อีกด้วย

ประโยชนข์ องขา่ 3. รักษาโรคกลาก เกลื้อน จากการวิจยั พบวา่ สารสกดั จากขา่ สามารถรักษาโรค กลากได้อย่างมีประสทิ ธิภาพ เทียบเท่ากับการใช้ยารกั ษา กลากอยา่ งโทลนาฟเตท (Tolnaftate) โดยนาสารสกัด ขา่ ด้วยนา้ กลัน่ เมทานอล ไดคลอโรมีเทน เฮกเซน หรอื แอลกอฮอล์มาใช้ พบว่า สามารถฆ่าเชื้อราสาเหตขุ องโรค กลากเกล้ือนได้ การรักษากลากเกลอื้ น ให้นาเหง้าขา่ แกม่ าตาให้ละเอียด เตมิ เหล้าขาวลงไปผสมให้เข้ากนั ดี แล้วนามาทาให้ท่วั บรเิ วณที่เป็นกลากเกล้อื น

ประโยชน์ของขา่ 4. แก้ลมพษิ ให้นาเหง้าแกส่ ด 1 แงง่ ตาให้ละเอียด แล้วนาเหล้าขาวมา ผสมให้พอแฉะ ผสมกันทง้ิ ไว้ 1-2 คนื แล้วนาสว่ นผสมทีไ่ ด้ (ท้ังเนื้อและนา้ ) มาทาบริเวณท่เี ป็นลมพษิ ทาบอ่ ยๆ ทุกเช้า เยน็ จนกวา่ อาการจะดขี ้ึน และพยายามหลีกเลยี่ งปจั จยั ท่ี กระตุ้นให้เกดิ ลมพษิ ไปพร้อมๆ กนั

ประโยชนข์ องขา่ 5. แก้พิษแมลงสตั วก์ ดั ตอ่ ย ข่ามสี รรพคณุ ในการชว่ ยรกั ษาโรคผวิ หนงั ไดอ้ ยา่ งมี ประสทิ ธภิ าพ ไม่วา่ จะเป็นโรคกลากเกล้อื น ผื่นคัน หรอื ลมพิษ รวมถึงการลดอาการปวดบวมจากแมลงกัดตอ่ ย วิธใี ช้ ให้นาเหง้ามาฝนกบั น้ามะนาว แล้วทาบริเวณทถ่ี กู กัด ต่อย แต่หากรู้สึกแสบร้อนให้หยดุ ใช้ทนั ที แล้วรบี ล้างออก ด้วยน้าสะอาด เพราะนั่นอาจเป็นอาการแพ้ขา่ หากยงั ใช้ ต่อไปจะทาให้เกดิ ผืน่ แพ้ หรืออาการอน่ื ๆ ตามมาได้

ประโยชน์ของขา่ 6. รักษาโรคนา้ กดั เทา้ ใช้เหง้าแกส่ ดขนาดเทา่ หวั แม่มอื ตาให้ละเอียด ผสมกบั เหล้า โรงพอทว่ ม หมกั ท้ิงไว้ประมาณ 2 วนั จากนัน้ นาสาลมี า ชุบ แล้วทาบรเิ วณท่เี ป็นนา้ กดั เทา้ วนั ละ 3 ครงั้ จะชว่ ย บรรเทาอาการให้ดขี นึ้ ได้

ประโยชนข์ องขา่ 7. บรรเทาอาการปวดบวม เคลด็ ขดั ยอก นาข่ามาตาให้ละเอียด พอกบรเิ วณท่ีมอี าการ นอกจากน้ี ยงั สามารถนามารบั ประทาน หรอื ประคบ เพื่อชว่ ยแก้ อาการปวดตา่ งๆ ท้ังยงั ช่วยลดอาการอกั เสบได้เปน็ อย่าง ดี

ประโยชนข์ องขา่ 8. รักษาอาการปวดเมอื่ ย นาต้นขา่ แกม่ าตาผสมกบั นา้ มันมะพร้าวให้เข้ากนั ดี แล้ว นาไปทา หรอื นวดบรเิ วณที่ปวดวันละ 1 คร้ัง จะชว่ ยให้ อาการปวดเมื่อยคอ่ ยๆ ทุเลาลงได้