9.SINIF TDE SB-2024 DEMO

Türk Dili ve Edebiyatı SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 9.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Beceri Temelli Sorular ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ Mehmet DURMAZ Serbay YİĞİT Sel m AKGÜL Mennan KIZILTUNÇ Özlem ŞİMŞEK ESER

SICAK BÖLGE EDEBİYAT (YAZIN) Edebiyat ve Bilim Edebiyat sözcüğü, Arapça “iyi ahlak, incelik, terbiye” anla- Edebiyatın konusu insandır ve bu nedenle edebiyatın, in- mına gelen “edeb” sözcüğünden türetilmiştir. Günümüzde sanı konu alan pek çok bilim dalıyla ilişkisi vardır. Diğer edebiyat kavramı farklı anlamlarda kullanılmaktadır: bilimlerden yararlanmadan insanı çok yönlü ele almak 1. İnsanda estetik duyguyu heyecana getirecek değerde mümkün değildir fakat bu durum, edebî eserlerin bilimsel oluşturulmuş şiir, sahne eseri, hikâye, roman, söylev gibi yapıt olduğunu göstermez. Edebiyat; düşünce, duygu, nazım veya nesir hâlindeki eserlerin hepsi. olay ve imgeleri etkili ve güzel bir biçimde anlatan söz 2. Bu eserlerin yer aldığı sanat kolu. söyleme sanatıdır. 3. Bu sanatı ve bu eserleri inceleyen bilim. Edebiyat; kendi alanındaki etkinliklerini gerçekleştirirken 4. Bu bilimi konu olarak ele alan kitap. psikoloji, sosyoloji, tarih, felsefe gibi sosyal bilimlerle doğ- rudan ilişki içindedir. Fizik, kimya, biyoloji gibi deneysel Edebiyat; içten olmayan, gereksiz, yapmacık ve boş söz- bilimlerle edebiyatın ilişkisi ise dolaylıdır. ler olarak mecaz anlamda da kullanılmaktadır. Edebiyat-Tarih İlişkisi: Edebî metinlerin, içinde oluştuğu Farklı anlamlar ifade etmekle birlikte çoğunlukla “Olay, bir tarihî dönem vardır. Edebî metinler, bu dönemin özel- düşünce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya liklerini taşır. Edebî metinlerin konusunu yazıldığı döne- yazılı olarak biçimlendirilmesi sanatı.” şeklinde tanımlan- min olayları, sosyal ve siyasi yapısı oluşturur. Bu eserleri maktadır. anlamak için o dönemin tarihini bilmek gerekir. Ayrıca kimi Edebiyat kavramı, bir sanat türünün adı olarak ilk kez eserler, konusunu doğrudan tarihî olaylardan alır. Bu tür Tanzimat Dönemi şairlerinden Şinasi tarafından kullanıl- eserler de tarih bilimine kaynaklık eder. Örneğin Kemal mıştır. Tahir’in Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu anlattığı Devlet Türk edebiyatı, hiçbir yazılı belgenin bulunmadığı çok eski Ana romanına tarih bilimi kaynaklık etmişken 8. yüzyılda dönemlerde başlamış ve farklı kollar hâlinde gelişerek yazılan Göktürk Yazıtları, tarih bilimine kaynaklık etmiştir. günümüze kadar süregelmiştir. Türk edebiyatı üç ana Edebiyat-Coğrafya İlişkisi: Gezi yazısı gibi bazı metin- döneme ayrılarak incelenir: lerde belli bir çevre, coğrafya tanıtılır. Bu durumda ede- biyat, coğrafyaya katkıda bulunmuş olur. Bazı metinlerde B de coğrafyanın kahramanlar üzerindeki etkisine yer verilir. TÜRK EDEBİYATININ DÖNEMLERİ İ L Böylelikle coğrafya, edebiyat bilimine katkıda bulunmuş olur. İSLAMİYETİN İSLAMİYET ETKİSİN- BATI ETKİSİNDE G Edebiyat-Sosyoloji İlişkisi: Sosyolojiye toplum bilimi de 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI KABULÜNDEN DE GELİŞEN TÜRK GELİŞEN TÜRK İ denir. Sosyoloji, insan ve toplumun etkileşimi üzerine ça- ÖNCEKİ TÜRK EDEBİYATI EDEBİYATI lışma yapan bir bilim dalıdır. Edebî eserleri ortaya koyan- EDEBİYATI (XI-XIX. yüzyıl) (1860-...) (...-XI. yüzyıl) S lar insanlardır ve insanlar bir toplumda yaşar. Yaşadıkları A toplumun özelliklerini edebî eserlere konu ederler. Top- Sözlü Edebiyat Divan Edebiyatı Tanzimat Dönemi Ede- R lumların gelenek ve görenekleri, yaşam biçimleri edebî Yazılı Edebiyat biyatı (1860-1896) M eserlerde karşımıza çıkar. Aynı zamanda yazarlar; top- Halk Edebiyatı Servetifünun Dönemi A lumun sosyal, siyasal ve her türlü etkileşimini ele alarak Edebiyatı (Edebiyatı- L bunu okuyucuya iletir. cedide) (1896-1901) Anonim Halk Fecriati Topluluğu Edebiyat-Psikoloji İlişkisi: Edebî eserler, yazarların Edebiyatı (1909-1912) duygularından, yaşantılarından izler taşır. Aynı zamanda Dinî-Tasavvufi Halk Millî Edebiyat Dönemi edebî metinlerdeki kahramanların da bir psikolojisi vardır. Edebiyatı (Tekke (1911-1923) Bu tür eserlerde insanların ruh tahlillerine (çözümleme) Edebiyatı) yer verildiği için çevremizdeki insanları daha iyi anlayabil- Cumhuriyet Dönemi memiz mümkün hâle gelir. Âşık Edebiyatı Türk Edebiyatı (1923-...) Edebiyat-Felsefe İlişkisi: Edebiyatın felsefeyle olan iliş- kisi iki açıdan değerlendirilmelidir: Birincisi, felsefeden 9

SICAK BÖLGE edebiyata doğru olan etki, ikincisi de edebiyat eserlerinin kazandırmak amacıyla yazılan metinlere sanat metinleri; felsefeye olan etkisidir. Her iki bilim dalının ortak noktası tanıtmak, bilgi ve haber vermek, uyarmak, düşündürmek, düşüncedir. Felsefi metinlerden farklı olarak edebî metin- kanıları değiştirmek, yönlendirmek için yazılan metinlere lerde düşünceler metnin tamamına yayılmaz. de öğretici metinler denir. Edebiyatın Güzel Sanatlarla İlişkisi Sanat; bir duygu, tasarı ve güzelliğin anlatımında kullanı- Edebî Metinler ile Öğretici Metinlerin Karşılaştırılması lan yöntemlerin tamamı veya bu anlatım sonucunda orta- ya çıkan üstün yaratıcılık gücüdür. Sanatçı, insanda este- Edebî Metinler Ölçütler Öğretici Metinler tik duyguyu harekete geçirecek yapıtlar oluşturan kişidir. Gerçeklik Gerçekler yorumlanmadan Gerçekler kurgu- Güzel sanatların bir dalı olan edebiyat, kullandığı malzeme lanarak anlatılır. Amaç aktarılır. ve kendini ifade ediş tarzı bakımından diğer güzel sanat dallarından ayrılır. Edebiyatın malzemesi dildir ve bu ne- Çeşitli duyguları Üslup Okuyucuya bilgi vermek, denle diğer sanat dallarına göre daha soyut bir nitelik taşır. yaşatmak, oku- Anlatım bilgiyi okuyucuyla paylaş- Edebiyat, güzel sanatların amacı olan estetik zevk verme yucuya edebî Anlam görevini dil aracılığıyla gerçekleştirmektedir. mak amacı güdülür. zevk vermek Türler Güzel sanatlar denince akla resim, müzik, mimarlık, amacı güdülür. Üslup kaygısı yoktur, ifade- heykel, tiyatro ve edebiyat gibi insanda coşku, estetik bir ler duru ve yalındır. zevk ve hayranlık uyandıran sanatlar gelir. Güzel sanatla- Üslup kaygısı rın her dalının kendine özgü malzemesi, anlatı aracı var- vardır, ifadeler Konu tarafsız bir şekilde dır. Müziğin malzemesi ses ve notadır. Resmin malzeme- süslü ve sanat- açıklandığından nesnellik si renklerdir. Tiyatronun malzemesi ses, görüntü, dekor; mimarininki taş, tuğla, mermerdir. Edebiyatın malzemesi lıdır. hâkimdir. de dildir. Nesnellik ve Kelimeler genellikle gerçek Bütün güzel sanatlar gibi güzeli, estetik haz uyandıracak bilimsellik değil, anlamlarıyla kullanılır. şekilde anlatma ve kalıcı kılma çabası içinde olan edebi- öznellik hâkimdir. yat; aynı zamanda müzik, sinema, tiyatro vb. sanat dalla- Tarihî, felsefi, bilimsel rına da kaynaklık edebilir. Kelimeler yan ve metinler; deneme, eleştiri, mecaz anlamla- fıkra, söyleşi, haber yazısı; Güzel sanatlar; işitsel (fonetik), görsel (plastik) ve drama- rıyla kullanılır. anı, mektup, günlük, gezi tik (ritmik) sanatlar olmak üzere üç gruba ayrılır. yazısı, yaşam öyküsü, öz Masal, destan, yaşam öyküsü gibi türleri GÜZEL SANATLAR roman, hikâye, efsane, mesnevi, vardır. şiir, tiyatro gibi türleri vardır. B Sanat Metinleri Metinler İ Öğretici Metinler L 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI G Coşku ve Heyecanı Olay Çevresinde Tarihî Metinler İ Dile Getiren Metinler Oluşan Felsefi Metinler S İşitsel (Fonetik) Görsel (Plastik) Dramatik (Ritmik) A (Şiir) Metinler Bilimsel Metinler Sanatlar Sanatlar Sanatlar R M Anlatmaya Bağlı Göstermeye Bağlı Gazete Çevresinde Edebiyat Resim Tiyatro A Metinler Metinler (Tiyatro) Gelişen Metinler Müzik Heykel Sinema L Mimari (Masal, Fabl, Destan, Modern Tiyatro (Makale, Deneme, Dans Halk Hikâyesi, (Trajedi, Komedi, Sohbet, Fıkra, Eleştiri, Bale Mesnevi, Manzum Opera Hikâye, Hikâye, Dram) Mülakat, Röportaj, Roman) Haber Yazıları) METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI Geleneksel Türk Kişisel Hayatı Konu Bir yazıyı biçim, anlatım ve noktalama özellikleriyle oluş- Tiyatrosu Alan Metinler turan kelimelerin bütününe metin denir. Metinler, yazılış amaçlarına göre sanat metinleri (edebî metinler) ve (Orta oyunu, Karagöz, (Anı, Günlük, Gezi öğretici (bilgilendirici) metinler olmak üzere ikiye ayrılır. Meddah, Seyirlik Yazısı, Biyografi / Edebî bir heyecan uyandırmak, estetik zevk ve anlayış Köy Oyunları) Otobiyografi, Mektup) 10

TEST-10 İLETİŞİM VE İLETİŞİM ÖGELERİ 1. Aşağıdakilerden hangisinde bir bilgi yanlışı var- 4. dır? Bu görselde iletişim ögeleriyle ilgili aşağıdakiler- den hangisi belirgin değildir? A) İletişim için ortak bir dile ihtiyaç vardır. B) İletişimde bilgi aktarımı için bir kanal bulunur. C) İletişime katılan unsurların oluşturduğu ortama bağlam denir. D) İletişimde sözcükler bağlamına göre anlam kaza- nır. E) İletişimde amaç, bir iletiden alıcıların aynı anlamı çıkarmasıdır. A) Gönderici B) Alıcı C) Dönüt 2. Aşağıdakilerden hangisi iletişimin ögelerinden D) İleti E) Bağlam biri değildir? 5. I. Beden dili A) Kod II. Dil B) Bağlam III. Sembol C) Lehçe IV. Göz D) Mesaj V. Resim E) Kanal Numaralanmış ifadelerin hangisi en iyi iletişim yo- 3. İnsanlar arasındaki iletişim için en önemli araç dildir, ludur? sözdür. İnsanlar iletişimin tüm ögeleriyle bir bütünlük A) I B) II C) III D) IV E) V içinde dili kullanarak bilgiye ulaşır, harekete geçer, B 6. I. Göndericinin düşüncelerinin, isteklerinin, duy- heyecanlanır, en önemlisi de kendini anlatır. Ancak İ unutulmamalıdır ki toplumda sadece trafik kazaları L sonucu değil, iletişim kazaları sonucu mağdur olan G ve uzun yıllar bunun acısını çeken insanlar da vardır. İ O hâlde sözlü iletişimin sağlıklı olmasına son derece dikkat edilmelidir. Bunun için de vurgu ve tonlamaya gularının görsel veya işitsel hâle dönüşmüş şeklidir. dikkat edilerek dilin doğru kullanılması çok önemlidir. S II. Göndericinin iletisine alıcının verdiği karşılıktır. 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI III. İletinin özel bir tarzda düzenlenmiş hâlidir. A IV. Kodlanmış iletiyi alan, ona anlam verip kodu Bu parçada iletişimle ilgili olarak aşağıdakilerden R çözen iletişim ögesidir. hangisi anlatılmak istenmiştir? M A) Sözlü veya yazılı dil kullanmadan sağlıklı bir ileti- A L şimin gerçekleşemeyeceği B) İletişimin sağlıklı olabilmesi için dilin doğru kulla- V. İletişime katılan ögelerin birlikte oluşturduğu nılması gerektiği ortamdır. C) Sağlıklı bir iletişimin temel malzemesinin sözcük- Numaralanmış cümlelerde aşağıdaki iletişim öge- ler olduğu lerinden hangisinin tanımı yoktur? D) Trafik kazaları ile iletişim kazalarının mantığının A) Alıcı B) Geri bildirim aynı olduğu E) Vurgu ve tonlamaya dikkat etmeyen insanların C) İleti D) Kanal kimseyle iletişim kuramayacağı E) Bağlam 31

TEST-1 HİKÂYE - 1 1. Aşağıdakilerden hangisi hikâyenin özelliklerin- 4. İstanbul’un küçük semtlerinden birinde, İskele Mey- 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI den biri değildir? danı’nda duruyorum. Hava rüzgârlı, vapur bekliyo- A) Hikâye, yaşanmış veya yaşanabilir olayları anla- rum. Bu havada iskeleye tıkılan, kalabalıkta zaman öldüren insanları anlamıyorum. Gidip denize bakma- tan kısa anlatılardır. lı, rüzgârı hissetmeli, uzaktan geçen motorların ses- B) Hikâyedeki yer, zaman, kişi ve olay örgüsü roma- lerini dinlemeli… Bunlar mutlu hissettiriyor insanı. Ni- çin insanları seyrederek mutlu olmayı beceremeyiz? na göre sınırlıdır. Kulak konukluğundan enikonu bir zevk alırız ama C) Hikâyelerde olay veya durumlar ayrıntılı bir şekil- tanımadığımız insanları seyretmeyiz. Onlara kader- ler biçip yakıştırmayı bilmeyiz, onun için de bundan de ele alınır. zevk almayız. Kim bilir, belki de işe kulak karışma- D) Hikâyeler olay merkezli anlatılardır. dan göz konukluğunun da kendine göre bir tadı var- E) Estetik haz verme amacıyla yazılır. dır. Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylene- 2. İnsanların çoğu, kaybetmekten korktuğu için sev- mez? A) Yazar, gözlemlerini anlatırken kendi duygularına mekten korkuyor. Sevilmekten korkuyor, kendini se- vilmeye layık görmediği için. Düşünmekten korkuyor, da yer vermiştir. sorumluluk getireceği için. Konuşmaktan korkuyor, B) İlahi bakış açısıyla kahramanın iç dünyası anla- eleştirilmekten korktuğu için. Duygularını ifade et- mekten korkuyor, reddedilmekten korktuğu için. Yaş- tılmıştır. lanmaktan korkuyor, gençliğinin kıymetini bilmediği C) Kahraman doğayla iç içe olmaktan memnundur. için... D) Durum hikâyesi özellikleri ağır basmaktadır. Bu parçanın konusu aşağıdakilerden hangisidir? E) İç konuşmalarla kişinin ruh hâli yansıtılmıştır. A) İnsanın yaşama sevinciyle dolu olması B) İnsanın korkularının tutsağı olması 5. Güzel bir yer Alemdağı; şu saatte on beş metrelik C) İnsanın kaybetmekten korkmasının doğal olması D) İnsanların eleştirilmekten korkması ağaçları, Taşdelen’i, yılanı ile... Kış günü yılanlar inin- E) Sevginin her şeyin ilacı olarak görülmesi dedir, olsun. Taşdelen parmak gibi akar. Önce içimi- zi, sonra dışımızı yıkar. Su içmeye gelen bir tavşan, 3. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde hikâyenin bir yılan, bir karatavuk, bir keklik, Polonezköy’den şerefimize kaçıp gelmiş bir keçi ile alt alta, üst üste yapı unsurları doğru bir şekilde verilmiştir? oynaşıyoruz. A) Olay örgüsü, kişiler, mekân, zaman Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söyle- B) Yazar, kişiler, zaman, olay nemez? C) Anlatıcı, zaman, olay, mekân A) Sade, açık bir dil kullanılmıştır. D) Kişi, mekân, zaman, yazar B) Benzetmeye yer verilmiştir. E) Olay örgüsü, kişiler, yazar, anlatıcı C) Şiirsel bir üslup hâkimdir. D) Psikolojik çözümleme yapılmıştır. E) Gözleme yer verilmiştir. 43

9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 6. Niğde eski nüfus memuru Avni Akbulut, elinde yi- 8. Eserlerinde sıradan insanları ele alan yazarın güç- yecek sepeti, arkasında hamal, Sirkeci’deki “Güzel lü bir gözlem gücü vardır. Hikâyelerinde sade bir dil Nevşehir Oteli”nin daracık kapısından girdi. Burayı kullanmıştır. Edebiyatımızda Çehov tarzı hikâyenin daha da darlaştırmak ister gibi bir kenara dizilmiş önemli ismidir. Mendil Altında, Otlakçı, Sahan Kül- olan mermer masalarda taşra esnafı kılıklı birkaç bastısı, Hava Parası önemli hikâyeleridir. adam her zamanki gibi çay içiyordu. Avni Akbulut, Bu parçada tanıtılan yazar aşağıdakilerden han- köşedeki camekânlı yere sokularak: “Kâtip nerde?” gisidir? diye bitkin, yarı duyulur bir sesle sordu. İçine bir kişi- A) Sait Faik Abasıyanık nin güç hâlle sığabildiği camekânda kocaman bir def- B) Memduh Şevket Esendal terin üstüne eğilmiş çıplak kafalı, gözlüklü, orta yaşlı C) Ömer Seyfettin bir adam “Buyurun, hoş geldiniz!” diye doğruldu. D) Refik Halit Karay E) Reşat Nuri Güntekin “Geçmiş olsun, rahatsız mısınız?” 9. Bu türde genelde asıl bir olay ele alınır. Bu olay bel- “Evet, dermanım yok. Yol da az değil.” Kâtip biraz düşündü, önünde hızlı hızlı soluyan adamı süzdü, li bir zaman diliminde ve sınırlı bir mekânda geçer. sonra: Detaylara pek yer verilmez. Bu türün önemli özellik- lerinden biri de anlatılan olayın yaşanabilir olmasıdır. “Size tek yataklı oda vermeliydi ama hepsi dolu. Dur Edebiyatımızda bu türün ilk örneklerini Ahmet Mithat bakayım, on iki numarada bir yatak boş. Yanınızda Efendi Letâif-i Rivâyât adlı eseriyle vermiştir. yatacak olan çok ağırbaşlı, Müslüman bir adamdır. Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisi çıka- Sabah çıktığını, geceleyin gelip yattığını bile duy- rılamaz? mazsınız. Yatak fiyatı da tabii ikramlıdır.” A) Hikâyeden söz edilmiştir. B) Sözü edilen türde gerçek doğrudan verilir. Bu parçanın anlatımı ile ilgili aşağıdakilerden C) Bu edebî tür, bir temel olay üzerine kurulur. hangisi söylenemez? D) Yer ile ilgili ayrıntıya inilmemesi, türün özelliğidir. A) Ağız özelliklerine yer verilmiştir. E) Parçada tanıtılan türde gerçeğe benzerlik söz B) Diyalog tekniğinden yararlanılmıştır. C) Olaylar, oluş sırasıyla verilmiştir. konusudur. D) Betimleme ve öykülemeden yararlanılmıştır. E) Gözleme yer verilmiştir. ➡ DİKKAT 7. O gün asıl Türkiye’yi ben ilk defa gördüm. Karanlık Olay hikâyesi ile durum hikâyesini ayırt etmek için öncelikle metinde anlatılan bir olay olup olmadığına bir sır olan İstanbul’un arkası, asıl mahalleleri ağzını bakılır. Olayın bir örgüsü vardır. Yani giriş, gelişme açmış, sakinlerini sokağa dökmüştü. Ayasofya ta- ve sonuç bölümü bellidir. Hikâyede merak duygu- rafından giren herkes, uçan Türk bayraklarını siyah su oluşturulur. Bu özellikleri taşıyan metin, olay görünce herkesin dudaklarında feryat, kısılmış bir öyküsüdür. Durum öyküsünde ise hayatın sadece hıçkırık fırlıyordu. Gözleri sürmeli olduğunu en boyalı bir kesiti alınır. Belirli bir olay örgüsü yoktur. Merak genç kadınlar bile unutmuş, bütün boyaları yanakla- duygusu uyandırılmaz. rından yaşlarla akıyordu. Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylene- mez? A) Hâkim bakış açısıyla kaleme alınmıştır. B) Birinci kişinin ağzından aktarılmıştır. C) Sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır. D) Anlatmaya dayalı bir metnin özelliklerini yansıt- maktadır. E) Betimleyici ve öyküleyici nitelikler ön plandadır. 44

TEST-13 SARMAL TEST - 1 1. Sanatı bir yansıtma olarak yorumlayanlara göre ede- 3 - 4. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız. biyat, dünyaya tutulmuş bir aynadır; toplumu, ger- çekliği yansıtır. Bir ırmağın bu yakasında bir adam varmış. Karşı ya- kasında da başka bir adam… Irmak, geçilmesi zor Buna göre aşağıdaki hikâye parçalarından hangi- bir ırmakmış. Bu yakadaki karşı yakadakine seslen- si edebiyatı yansıtma olarak yorumlamaya örnek miş; “Hey, karşıya nasıl geçebilirim?” Karşı yakadaki gösterilemez? adam hayretle “Ne lüzum var, sen zaten karşıdasın.” demiş. A) Sabahtan beri yürüyorduk. Düşe kalka geçtiğimiz sarp keçi yolları, bazen sel yarıntıları içinde kay- 3. Bu parçada aşağıdaki anlatım biçimlerinden han- boluyor, bazen sık fundalıklardan ayrılarak dibin- de sivri çam tepeleri görünen karanlık çukurlara gisi ağır basmaktadır? sapıyordu. A) Tartışmacı B) Betimleyici C) Açıklayıcı D) Destansı E) Öyküleyici B) Ayaklarımızın altında küçük taşlar, kireçli top- raklar dökülüyordu. Yerler çamurdu. Çiseleyen 4. Bu parçadaki noktalama işaretlerinden hangisi yağmurun dallara çarpan damlaları derin bir fısıl- tı çıkarıyordu. Ben hemen çöktüm. Çamın kalın yanlış kullanılmıştır? gövdesine arkamı dayadım. A) Tırnak işareti (“) B) Virgül (,) C) Hayat sürüp gidiyor. Evlerimiz üzerinde durma- dan değişiyor bulutlar. Bunu yapıyorum, şunu C) Nokta (.) D) Üç nokta (…) yapıyorum; sonra yine bunu, arkasından şunu. Ama bu izlenimleri tahtaya çakmaz, içimdeki bir E) Noktalı virgül (;) sürü adamdan bir tek adam yapmazsam kar gibi harcanacağım. 5. Üstte mavi gök, altta kara yer yaratıldığında, ikisi D) Serin bir rüzgâr yağmurun fısıltısını çoğaltarak arasında insanoğlu yaratılmış. İnsanoğlu üzerine de esiyor, üstümüze siyah bir çadır gibi açılan çam atalarım Bumin Kağan, İstemi Kağan tahta oturmuş- dalları titriyordu. Anadolu’nun bu yalçın ufuklu, lar; tahta oturarak Türk milletinin ülkesini, töresini bu boş, bu kayalık, bu korkunç tarafı, eşkıya uğ- kurmuşlar, düzenlemişler. Dört yön hep düşmanmış. rağıydı; bunu biliyordum. Asker yollayıp dört yöndeki milletleri hep egemenliği altına almış, hep itaatli kılmışlar. Doğuda Kadırkan E) Küçük bir sürü, dört inek, birkaç keçi, koyun Ormanı’na, batıda Demirkapı’ya kadar yerleştirmiş- köye giren geniş yolun ta ağzında durmuştu. Al- ler. Bilgili kağanlarmış, yiğit kağanlarmış. çak bir çitin önünde bir inek hiddetle acı acı bö- ğürdü. Kapı açılınca, sürü; sayı, sıra tanır akıllı mahlûklar gibi teker teker içeri girdi. 2. Bir dili toplum olarak konuşan ve yazanların hep bir- Bu metin edebiyatın aşağıdaki bilim dallarından 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI hangisiyle ilişkisine örnek gösterilebilir? likte uydukları, ağız özelliklerinden arındırılmış, belirli ölçü ve kurallara bağlı ortak dildir. Bu cümlede dilin kullanımından doğan türlerin- den hangisi tanımlanmıştır? A) Argo B) Jargon A) Coğrafya B) Felsefe C) Lehçe D) Standart dil C) Din D) Tarih E) Ağız E) Psikoloji 71

TEST-2 AHENK UNSURLARI - 1 1. Aşağıdaki dizelerin hangisinde farklı türde bir ka- 4. Gönülce düş bir yola, fiye kullanılmıştır? Bir gönülce kapı aç! A) Bu akisle duvarda çizgiler beliriyor Sen sen ol, verme mola, Senden kurtul, sana kaç! Kalbime ateş gibi şu satırlar giriyor B) Gözlerime çökerken ağır uyku sisleri Bu dizelerde dizilişine göre aşağıdaki uyak çeşit- lerinden hangisi kullanılmıştır? Çiçekliyor duvarı ocağın akisleri C) Biz bu sonsuz yollarda varıyoruz gitgide A) Çapraz B) Sarmal C) Düz İki dağ ortasında boğulan bir geçide D) Mâni tipi E) Örüşük D) Artık bahtın açıktır, uzun etme arkadaş 5. İlkbaharı geldi Anadolu’nun Ne hudûd kaldı bugün ne askerlik ne savaş E) Yanımızdan geçiyor ağır ağır kervanlar Silifke’de çiçek açtı nar şimdi Her tarafı yeşillendi Bolu’nun Bir derebeyi gibi kurulmuş eski hanlar Sultandağı benek benek kar şimdi 2. Masamda düşünen eski lambayı Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Yakmayın, odamız karanlık dursun A) Uyak düzeni abab şeklindedir. Gecenin ufkundan yükselen ayı B) 1 ve 3. dize arasında zengin kafiye vardır. Görelim, perdemiz üstüne vursun C) 2 ve 4. dizede sözcük ve ek hâlinde redif vardır. D) Nazım birimi dörtlüktür. Bu dörtlüğün dizilişine göre kafiye düzeni aşağı- E) 2 ve 4. dizede tam kafiyeye yer verilmiştir. dakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) abab B) abba C) abcb D) aabb E) aaxa 3. Dost düşman önümde yürür 6. Hicran, gün ortasında öten bir horoz gibi 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Bilmedim asıl dostu Seslendi pek vakitsiz, içim yandı ansızın Dostların canıma kastı Beni dostlarım öldürür Mavi yosunla örtülü bir göl ki yok dibi Mevsim serin ve bahçede yaprak yığın yığın Bu dizelerin, dizilişine göre kafiye çeşidi aşağı- dakilerden hangisidir? Hicran gün ortasında neden böyle seslenir Birden hatırlatır unutan kalbe sevgiyi A) Çapraz B) Sarmal C) Düz Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi D) Mâni tipi E) Örüşük söylenemez? A) Ahenk unsurları önemsenmiştir. B) Nazım birimi beyittir. C) Düz uyak şeklindedir. D) Lirik anlatıma başvurulmuştur. E) İmgelere yer verilmiştir. 85

TEST-5 EDEBÎ SANATLAR (SÖZ SANATLARI) - 1 1. Garip Kerem gibi ah ede ede 2022 / AYT Yakıp derunumu köz ettin beni 4. Aşağıdakilerin hangisinde bir varlık veya durum, Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangi- olduğundan az veya çok gösterilmemiştir? lerine yer verilmiştir? A) Bâğ-ı cennetdür yüzün gûyâ dehânun selsebîl A) Teşhis – telmih Ka’bedür gûyâ cemâlün nûrıdur rûşen delîl B) Telmih – teşbih B) Seyl-i firâk gönlüm evin durmayup yıkar C) Hüsnütalil – teşhis Dünyâya gözlerüm yaşı deryâ olup akar D) Tevriye – kinaye C) Göklere irişdi feryâd ile efgânum meded E) İstiare – mübalağa Kuluna zulm eyleme devletlü sultânum meded D) Kul itdün kâinâtı kendüne sultân-ı âlemsin 2. Bir kuş önümden uçar Güzellerde nazîrün yok perî-veş şekl-i âdemsin E) Bu hicrânı işitsün ağlasun derd ehli âh itsün Dere ardından seslenir Sen olmayınca sohbetde gözüm kime nigâh itsün Özbek gölgeler içindedir Taze bir mavilik sürer göklere 5. Hüdai’m gafletten uyan Sensiz geçen ömür ziyan Bu dizelerde, Ruh bir arı, vücut kovan Balım yaralı yaralı I. Kinaye II. Teşhis Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangi- III. İstiare lerine yer verilmiştir? IV. Tevriye A) Tenasüp – teşbih V. Mübalağa B) Teşhis – teşbih C) Tezat – tenasüp söz sanatlarından hangilerine örnek vardır? D) Tevriye – kinaye E) Hüsnütalil – mübalağa A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) Yalnız IV E) IV ve V 3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde teşhis sanatına 6. Yâr gibi bir vatan 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI yer verilmemiştir? Ve ona Kerem misali A) Toplanırken göklerde bulutlar yığın yığın Yangın biri: Tevfik İleri. Hırçın bir fırtınayı düşünüyordu deniz B) Hepsi bir hikâyeden bahseder satır satır Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangi- leri kullanılmıştır? Duvarlarda dizilen resim çerçeveleri A) Teşhis – telmih C) Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık B) Telmih – teşbih C) Hüsnütalil – teşhis Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar D) Tevriye – kinaye D) İşte doğduğun eski evdesin birden E) İstiare – mübalağa Yolunu gözlüyor lamba ve merdiven E) Bende hiç tükenmez bir hayat vardı Kırlara yayılan ilkbahar gibi 91

TEST-10 SIFATLAR (ÖN ADLAR) - 1 1. I. Gökyüzünün başka rengi de varmış! 4. daha dokunmadan kurudu II. Geç fark ettim taşın sert olduğunu. irem çöllere bir türlü yağamıyorum III. Su insanı boğar, ateş yakarmış! yeni bir koşunun başlangıcında IV. Her doğan günün bir dert olduğunu, biraz deprem sonrası biraz şehir hülyâsı V. İnsan bu yaşa gelince anlarmış. bir kalp yangınından geriye kalan siyah gözlerine beni de götür Bu dizelerin hangilerinde sıfat yoktur? artık bu yerlere sığamıyorum A) I ve II B) I ve V C) II ve III D) III ve IV E) IV ve V Bu dizelerde, I. Niteleme II. İşaret III. Sayı IV. Belgisiz V. Soru 2. I. Zamanla nasıl değişiyor insan! sıfatlarından hangilerine örnek yoktur? II. Hangi resmime baksam ben değilim. A) I ve II B) I ve IV C) II ve III III. Nerde o günler, o şevk, o heyecan? IV. Bu güler yüzlü adam ben değilim; D) III ve V E) IV ve V V. Yalandır kaygısız olduğum yalan. ➡ KARIŞTIRMA Bu dizelerin hangisinde bir isim hem niteleme hem de belirtme sıfatı almıştır? Niteleme sıfatları isimlere, bazen de zamirlere so- A) I B) II C) III D) IV E) V rulan “nasıl?” sorusuyla bulunur. “Nasıl?” sorusu fiil veya fiilimsiye sorulursa durum zarfı elde edilir: 1. İnsan küçük sorunları dert etmemeli. (sıfat) isim 2. Soğanları küçük doğra. (zarf) fiil 3. Hızlı giden araba yavaşladı. (zarf) fiilimsi 3. Bu vatan toprağın kara bağrında 4. Hızlı yarışmacılardan biriydi aslında. (sıfat) Sıradağlar gibi duranlarındır. isim 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Bir tarih boyunca onun uğrunda Kendini tarihe verenlerindir. 5. Gümüş bir dumanla kapandı her yer I Bu dizelerde kaç tane sıfat vardır? Yer ve gök bu akşam yayla dumanı A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 II Sürüler, çimenler, sarı çiçekler III ➡ DİKKAT Beyaz kar, yeşil çam yayla dumanı Belirtme sıfatları şunlardan oluşur: IV V Sayı, işaret, soru sıfatları ve belgisiz sıfatlar. Bu dizelerde numaralanmış sıfatlardan hangisi- nin türü farklıdır? A) I B) II C) III D) IV E) V 101

TEST-13 NOKTALAMA İŞARETLERİ 1. Aşağıdakilerin hangisinde virgül (,) cümle içinde- 4. Adana’da doğan Zerrin Ünalan (I) doğa tutkunu (II) ki ara sözleri veya ara cümleleri ayırma göreviyle bir çevreci (III) Resim yapıyor (IV) şiir yazıyor (V) kullanılmıştır? Hepsinde de kirliliğe, savaşa, sevgisizliğe karşı tavrı- nı vurguluyor. A) Alaca karanlık içinde sivri, siyah bir kaya belli be- lirsiz bir şekilde görülüyordu. Bu parçada ayraçla belirtilen yerlerin hangisinde herhangi bir noktalama işareti kullanılamaz? B) Her sabah buradan, bizim evin önünden, bir gü- vercin sürüsü geçer. A) I B) II C) III D) IV E) V C) Beyazıt’taki havuzun kenarındaki kanepeye otur- muş, sizi bekliyorum. D) İstanbul’un eski hayatını onun romanlarında, şiir- lerinde ve öykülerinde bulabilirsiniz. E) Fırtınadan, soğuktan, yağmurdan bunalmış; öy- lece fırtınanın dinmesini bekliyorduk. 2. Efsane, anlatım açısından masallara benzer nitelik- 5. Kent fotoğrafları çekmeye devam mı edeceksiniz (I) ler taşır. Gerçek veya hayalî şahıs, yer, olay hakkın- yeni alanlara açılma düşünceniz mi var (II) Daha da gerçek olduğuna inanılarak anlatılan olağan dışı sonra İstanbul fotoğrafları da çekmeyi düşünüyor ögelerle bezenmiş küçük hikâyeciklerdir. Efsane- musunuz (III) İnsanın iyi bildiği bir kenti fotoğraflama- lerde anlatılanların, bir ölçüde de olsa, inandırıcılık sı daha kolay olmaz mı (IV) Tek başınıza çalışmaya özelliği vardır. Efsaneler, dilden dile anlatılagelmiş devam mı edeceksiniz (V) çok eski anlatılar olup ortak anonim ürünlerdir. Bir araştırmacı; masallar ve efsaneler, bir milletin hafı- Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine zasıdır, diyor. diğerlerinden farklı bir noktalama işareti getiril- melidir? Bu parçada, virgülün (,) aşağıdaki kullanım alan- larından hangisine örnek yoktur? A) I B) II C) III D) IV E) V A) Eş görevli sözcükleri ayırmak 2022 / TYT B) Tırnağa alınmamış alıntı cümleyi ayırmak C) Ara sözleri belirtmek D) Yüklemden uzak düşen özneyi belirtmek E) Sıralı cümleleri ayırmak 3. Valery, şiirin fikirlerle yapılamayacağını savunur ( ) “Şi- 6. İri gövdesi güneşte devasa bir petek gibi ışıldayan 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI irin içinde fikir ( ) elmanın içindeki gıda kadar saklı palmiyenin yaprakları altında üç kadın oturuyor (I) olmalıdır.” sözü de oldukça ün kazanmıştır ( ) John Fatma Aliye, Halide Edip, Samiha Ayverdi (II) Uzak- Ciardi’nin de bir sözü varmış, yeni öğrendim ( ) “Şiir tan güçlükle işitebildiğim sesleri, vecd hâlinde kovan- fikirlerden söz açmaz, onları bir aktör gibi temsil larına girip çıkan bal arılarının seslerini andırıyor (III) eder.” diyor ( ) Ne etrafta onları sezen bir baş var ne de onlarda et- rafla ilgilenen bir telaş (IV) İki ayrı zaman, aynı tarihî Bu parçada ayraçlarla belirtilen yerlere aşağıda- konağın avlusunda akıyor biteviye (V) kilerin hangisinde verilen noktalama işaretleri sı- rasıyla getirilmelidir? Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine diğerlerinden farklı bir noktalama işareti getiril- A) (.) (,) (.) (.) (.) B) (!) (;) (,) (?) (.) melidir? C) (,) (:) (!) (…) (.) D) (.) (;) (!) (?) (.) A) I B) II C) III D) IV E) V E) (:) (,) (;) (:) (;) 107

ETKİNLİK A Aşağıda verilen dörtlüklerin ahenk unsurlarını bularak ilgili boşluklara yazınız. 1. Kırk dokuz yıl bu yollarda Ölçü: ......................................................... Ovada dağda çöllerde Redif: ........................................................ Düşmüşem gurbet ellerde Kafiye: ...................................................... Gidiyorum gündüz gece Kafiye düzeni: ........................................... 2. Çıkmaz artık sular altından o dünya Ölçü: ......................................................... Bir duman yükselir gibidir kederden Redif: ........................................................ Macerası çoktan bitmiş o şeylerden Kafiye: ...................................................... Amansız gecenle yayıl dört yanıma Kafiye düzeni: ........................................... 3. Ak üzüm asmasıyım Ölçü: ......................................................... Fabrika basmasıyım Redif: ........................................................ Bana doktor ne lazım Kafiye: ...................................................... Ben sevda hastasıyım Kafiye düzeni: ........................................... 4. Bursa’da bir eski cami avlusu Ölçü: ......................................................... Küçük şadırvanda şakırdayan su Redif: ........................................................ Orhan zamanından kalma bir duvar Kafiye: ...................................................... Onunla bir yaşta ihtiyar çınar Kafiye düzeni: ........................................... 5. Bazı coşkun ırmakların Ölçü: ......................................................... Ninni söyler akan suyu Redif: ........................................................ Bazı esen bir rüzgârın Kafiye: ...................................................... Dudakları der ki: “Uyu!” Kafiye düzeni: ........................................... B Aşağıda verilen dizelerde kullanılan söz sanatlarını bularak gösterilen boşluğa yazınız. 1. 2. 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim Yüz defa Minicik gövdeme yüklü Kafdağı Bin defa ………………………………… Çıksan da yoldan Bir uçsuz bucaksız çölde kalsan da Yine gel …………………………………… 3. 4. Bir gemi yanaştı Samsun’a sabaha karşı Ulusun, korkma nasıl böyle bir imanı boğar Selam durdu kayığı, çaparası, takası Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar ………………………………… ……………………………………………. 109

C Aşağıda verilen dizelerin konusuna göre şiir türlerini belirleyerek ilgili boşluklara yazınız. D Aşağıdaki dizelerde geçen sıfatların altını çizerek çeşitlerini ilgili boşluklara yazınız. 1. 3. Yağmurlu bir kış günü tenha bahçede çırılçıplak Bir taraf bahçe, bir tarafta dere ................................. Mevsim ona beyhudedir artık ne soğuk ne sıcak Bu çınar ömür boyu yalnızlığa hüküm giymiştir Gel uzan sevgilim benimle yere ................................. Her gün bir parça ölerek süresini dolduracak .................................................................. Suyu yakuta döndüren bu hazan ................................. .................................................................. .................................................................. 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Bizi gark eyliyor düşüncelere ................................. .................................................................. 2. Hoyrattır bu akşamüstüler daima ................................. Gün saltanatıyla gitti mi bir defa ................................. Yalnızlığımızla doldurup her yeri ................................. Bir renk çığlığı içinde bahçemizden ................................. Bir el çıkarmaya başlar bohçamızdan ................................. Lavanta çiçeği kokan kederleri ................................. Hoyrattır bu akşamüstüler daima ................................. 110

………… Lisesi 20../20.. Eğitim Öğretim Yılı Puan: 9. Sınıf Edebiyat Dersi 1. Dönem 2. Ortak Sınavı Adı-Soyadı: Sınıfı ve Numarası: 1. Aşağıdaki cümlelerden doğru olanlarına (D), yanlış olanlara (Y) getiriniz. (.....) a) Masallarda millî ve coğrafi özellikler görülmez, destanlarda ve efsanelerde görülür. (.....) b) Fabllarda gerçeklik ön plandadır. (.....) c) Harname, edebiyatımızın ilk fabl örneğidir. (.....) d) Masallar genellikle şimdiki zaman kipiyle anlatılır. (.....) e) Kelile ve Dimne adlı eser Aisopos tarafından yazılmıştır. 2. Hikâyenin tanımını yaparak maddeler hâlinde beş özelliğini yazınız. Hikâye: ........................................................................................................................................................................ .............................................................................................................................................................................................. • .................................................................................................................................................................................. • .................................................................................................................................................................................. • .................................................................................................................................................................................. • .................................................................................................................................................................................. • .................................................................................................................................................................................. 3. Aşağıdaki dizelerde bulunan söz sanatlarını ilgili boşluklara yazınız. a) Bir med zamanı gökyüzü kurşunla örtülü (....................................) b) Bu dil ağzımda annemin sütüdür. (....................................) c) Bir noktada birleşmiş vatanın dört bucağı (....................................) Gurbet çeken gönüller kuşatmıştı ocağı d) Bir of çeksem dağı taşı eritir. (....................................) Gözün yaşı değirmeni yürütür. 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 4. Aşağıdaki dizeler için istenen bilgileri belirtilen boşluklara yazınız. Elif kaşlarını çatar Nazım birimi: ....................................... Gamzesi sineme batar Ölçüsü: ....................................... Ak elleri kalem tutar Kafiye düzeni: ....................................... Yazar Elif Elif deyi Ses benzerliğine göre kafiye: ....................................... 5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sıfatların türünü yazınız. a) Buradaki herkes o harika golü konuşuyor. b) Bu sınavda size kaç zor soru soruldu? c) Bu sıralar doğru tek söz duymadım. d) Size o garip öyküyü ben anlatmıştım. e) Bize öteki genç adamdan da söz edin. f) Bize bu adam, güzel bir hikâye anlattı. 149

6. Bu cümlelerdeki edat ve bağlaçların altını çiziniz. a) Kartını girişteki yuvaya yerleştirip hızla geçirdi. b) Geceyi ve ışıkları uyuyana kadar seyretti. c) Baskı yapan kolu kavrayıp yana doğru itti. d) Grubu yakalamak için gaza bastı. e) Bu acılara karşı dayanıklı olunmalıdır. f) Su, yansıttığı bütün varlıklara bir ayna gibidir. g) Ak akçe kara gün içindir. h) Ben yalnız akşamları türkü dinlerim. ı) Kutlama törenine sadece öğrenciler katılacak. i) Yemek yemeyi azalttığı için öğlenleri de hiç yemek yemedi. 7. Aşağıdaki metinlerde ayraçla gösterilen yerlere getirilmesi gereken noktalama işaretlerini koyunuz. a) Montaigne’in kendine dönük ( ) söyleşi havasında ( ) gelişigüzel yazılmış duygusu uyandıran ( ) Bacon’ın ise nesnel ( ) özlü ( ) betimleyici denemeler yazdığı söylenir ( ) b) O kadar heyecanlıyım ki ( ) Bunca yıl sonra bahçeyi geçip okula giremeyeceğim sanki ( ) Garip bir tutukluk ( ) Ayaklarım tutuluyor ( ) 8. Aşağıda verilen parçadaki yazım yanlışlarının altını çiziniz. Kemer’den Kumluca yönüne doğru 35 km uzaklıkta ki Çıralı’ya gitmek için asvaltla kaplı yoldan kıyıya doğru dön- düğümüz de kıvrımlı bir dağ yolunda buluyoruz kendimizi. Kızılçam, sandal yada çınar ağaçlarıyla sarılmış vadi; bizi nar, limon, portakal bahçeleri arasında ki tek katlı evlerden oluşan Çıralı Köyü’ne çıkarıyor. Yol ile kumsal arasında ye- şil bir şerit oluşturan ağaçların, bahçelerin arasından geçip minik otelimizin tek katlı ahşap evler biçimindeki odaların- dan birine yerleşiyoruz. Bahçenin sonunda ki kumsal, beni de arkadaşlarımıda büyülüyor. Kilometrelerce uzanan, iki ucunda dağlar ve küçük adalarla noktalanan kumsal o denli sessizki, denizin minik dalgalarının sesini duyabiliyorum. 9. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları yanıtlayınız. 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI a) ... Tilkinin burnu bu kabın içine sığmadığından güzel pişmiş etin kokusunu koklamakla yetinmiş. Böylece iştahı çoğalan hayvan yalanıp durmuş. Leylek ise uzun gagasını bu dar boğazlı kabın içine kolaylıkla daldırıp lezzetli et parçasını midesine indirmiş. Misafiri de aç ve hüzünlü bakışlarla onu izlemiş. Böylece kurnazlık düşünen tilkinin kulakları düşmüş ve kuyruğu bacaklarının arasına sıkışmış. Leylek ona güzel bir ders vermiş. Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Sade, akıcı bir dil kullanılmıştır. B) Kişileştirme sanatına başvurulmuştur. C) Ders verme amacıyla yazılmıştır. D) İnsana ait bir tema ele alınmıştır. E) Doğadan insana aktarma yapılmıştır. b) Fabl için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Fabllar sadece manzum şekilde yazılır. B) Genelde doğruluk, dürüstlük, iyilik, mertlik vb. evrensel temalar işlenir. C) Kahramanları insan dışı varlıklardır. D) Serim, düğüm, çözüm ve öğüt bölümlerinden oluşur. E) Ders vermek amacıyla yazılır. 150



SICAK BÖLGE ROMAN Fantastik Roman: Gerçeküstü olay, kişi ve yerleri konu alan roman türüdür. Bu türün en ünlü yapıtları Lewis Roman; yaşanmış ya da yaşanması mümkün olay veya Carroll’un 1865’te yazdığı Alis Harikalar Diyarında ve durumları kişi, yer ve zamana bağlı olarak okurda heyecan J.R.R. Tolkien’in yazdığı Yüzüklerin Efendisi romanlarıdır. ve zevk uyandıracak şekilde anlatan uzun edebî türdür. Psikolojik Roman (Tahlil Romanı): İnsanın iç dünyasını, • Romanda plan (serim, düğüm, çözüm), yapı unsurları bilinçaltını, olayların insanın ruh dünyasına etkilerini anla- (kişiler, olay örgüsü, mekân, zaman), anlatıcı, bakış açısı tan roman türüdür. Psikolojik romanın ilk örneği Madame (kahraman bakış açısı, gözlemci bakış açısı, hâkim bakış De La Fayette’nin Cleves Prensesi (1678) adlı romanıdır. açısı), tema, konu, karşılaşma ve çatışma hikâyedeki gi- Türk edebiyatında ilk psikolojik roman Mehmet Rauf’un bidir. Eylül’üdür. • Roman türünün ilk örneği, İspanyol yazar Cervantes’in Polisiye Roman: Polisiye olayları anlatan ve aksiyon, gi- XVII. yüzyılın başlarında yayımlanan Don Kişot adlı ese- zem, heyecan, korku gibi unsurlar içeren roman türüdür. ridir. Dünya edebiyatında Agatha Christie (Hercule Poirot dizisi), • Türk edebiyatında türün ilk örnekleri çeviri eserler- Arthur Conan Doyle (Sherlock Holmes dizisi) bu türün ba- dir. İlk çeviri roman, Tanzimat Dönemi’nde Yusuf Kâmil şarılı örneklerini vermiştir. Ahmet Mithat Efendi’nin Esrar-ı Paşa’nın Fransız yazar Fenelon’dan 1859 yılında çevirdiği Cinayet’i Türk edebiyatında polisiye romanın ilk örneğidir. Telemak’tır. Tezli Roman: Toplumsal veya siyasal bir sorunu konu • İlk yerli roman, Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve edinen, bu konuyla ilgili bir düşünce/tez ortaya koyan ro- Fitnat adlı eseridir. Türk romanı Servetifünun Dönemi’nde man türüdür. Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban’ı bu güçlenmiş ve Halit Ziya Uşaklıgil, roman türünün Batılı an- türün önemli örneğidir. lamdaki ilk örneklerini Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu roman- Egzotik Roman: Uzak ve yabancı ülkelerin doğa ve in- larıyla vermiştir. sanlarını konu edinen roman türüdür. Bu türün önemli ör- neği Pierre Loti’nin İzlanda Balıkçısı adlı eseridir. Konularına Göre Roman Türleri Macera (Serüven) Romanı: Günlük hayatın ilgi çekici Yansıttıkları Edebî Akımlara Göre Romanlar olaylarını okurda merak ve heyecan uyandıracak biçim- Roman yazarları yaşadıkları dönemde etkili olan edebiyat de anlatan roman türüdür. Alexandre Dumas’nın Monte akımlarının ilkelerine göre eser vermiş ya da benimsedik- Cristo Kontu, Daniel Defoe’nin Robinson Crusoe’su bu leri akımların çeşitli özelliklerini yapıtlarına yansıtmışlar- türün önemli örnekleridir. Türk edebiyatında Ahmet Mithat dır. Yansıttıkları edebî akımlara göre önemli eserler şu Efendi’nin Hasan Mellah, Hüseyin Fellah romanları türün şekilde sınıflandırılabilir. ilk örneklerindendir. Sosyal Roman: Sınıf çatışması, geçim sıkıntısı, göç gibi Yansıttıkları Edebî Akımlara Göre Romanlar toplumsal ve ekonomik sorunları veya birtakım töreleri iş- leyen roman türüdür. Victor Hugo‘nun Sefiller’i bu türün Klasik Roman Telemak (Fenelon) başyapıtıdır. Türk edebiyatında Reşat Nuri Güntekin’in Yaprak Dökümü, Yaşar Kemal’in İnce Memed gibi yapıtla- Romantik Roman İntibah (Namık Kemal) 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI rı bu tür romanlardır. Aşk-ı Memnu (Halit Ziya Uşak- Bilim Kurgu Romanı: Gelecekte olabilecek olayları bi- Realist Roman lıgil) limsel bir yaklaşımla, hayal gücünü de kullanarak anlatan Zehra (Nabizade Nazım) roman türüdür. 19. yüzyıl yazarlarından Fransız Jules Ver- Natüralist Roman ne, Dünya’nın Merkezine Seyahat, Aya Seyahat, Denizler Egzistansiyalist Bulantı (Sartre) Altında 20 Bin Fersah gibi romanları bu alanın öncüsüdür. Roman George Orwell’in 1984, İsaac Asimov’un Ben Robot ro- Modern Roman Aylak Adam (Yusuf Atılgan) manları da ünlü örnekleridir. Tarihî Roman: Tarihî olay ve kişileri konu alan roman Postmodern Roman Gülün Adı (Umberto Eco) türüdür. Batı’da bu türün en önemli sanatçısı İngiliz sa- natçı Walter Scoot’tır. Türk edebiyatında ilk tarihî romanı ROMANIN YAPI UNSURLARI 1881’de Cezmi adıyla Namık Kemal yazmıştır. a) Olay Örgüsü: Romanda olaylar bir ana olay etrafında gelişir ve sıralanır. Olay örgüsü bu şekilde oluşur. Ana ola- yın etrafında yer alan her olay halkası, kahramanların bir yönünü tanıtır. 153

TEST-4 ANLATIM TEKNİKLERİ 1. Hasan? Ali? Evet ama onlar yoksa, geri dönülmez 3. Küçük Ağa başını kaldırdı ve soran gözlerle baktı. yollarda kaldılarsa suç onda mıydı? Kader, kısmet, Doktor, çevik bir davranışla ayağa kalkmıştı. Gide- taksirat! O öldürmemişti. Allah biliyordu içini; öl- cekti artık. Onun hâlâ soran gözlerine dost gözlerle melerini istememiş, aklından geçirmemişti. Köse bakarak: Hasan’ın avradı, kızı; Pehlivan Ali’nin anası duyup gelecekler, soracaklardı. O öldürmemiş, ölmelerini – Çünkü, dedi. Küçük Ağa’nın siz oluşu... yani... na- istememişti ama dinleyecekler miydi bakalım? Ağıt, sıl söylemeli?.. Anlıyor musunuz veya anlatabiliyor figan, feryat... Köylü toplanacak, büyük büyük açı- muyum, bilmem. Sizin gibi genç, güçlü, kuvvetli ve lan gözleriyle soracaklardı ondan. Nerde Hasan? Ali bilhassa bilgili, akıllı biri oluşu... Kısacası işte siz nerde? Biliyordu diyeceğini, ezberlemişti amma din- oluşunuz benim için hususi bir kıymet ve ehemmiyet letebilecek miydi? taşıyor. Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi Küçük Ağa, Doktor’u bir tek kelime söylemeden dış kullanılmıştır? kapıya kadar uğurladı ve ancak ayrılacakları sırada: A) İç konuşma – Size müteşekkirim, dedi. B) Geriye dönüş Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi kullanılmıştır? C) Özetleme A) Diyalog B) Bilinç akışı D) Pastiş C) Geriye dönüş D) Parodi E) Diyalog E) Özetleme 2. “Şimdi Ankara’da bulunuyorsunuz, zannedersem.” 4. ---- yöntemi, roman ve hikâye yazımında kahramanın 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Demek, Burhan buydu. Selim’in onlarla tanıştır- zihninden geçenleri aralıksız olarak ve seri hâlde, maktan kaçındığı esaslı arkadaşlarından biri. Selim, belli bir sıraya koymadan olduğu gibi aktarmaya çalı- farklı çevrelerdeki arkadaşlarını birbirine tanıştırmayı şan bir tekniktir. Bu teknikte cümleler genellikle uzun sevmezdi. “Hoşlanmazsın.” diye kestirip atardı. Yük- ve karmaşık olur. Gramer kurallarına ve çoğu zaman sek arkadaş çevrelerinde üniversite arkadaşlarından imlaya bile gerek duyulmaz. Özellikleri açısından ---- utanırdı Selim. “Seni ele vermemizden korkuyorsun.” tekniği ile büyük benzerlik gösterir ancak olayların diye saldırırlardı Selim’e kantinde. Hepimiz, tanıma- mantıksız dizilmesi ve gramer bakımından düzgün dan sevimsizliklerine inanırdık bu adamların. Bu yük- olmayışı yönüyle ayrılır. sek arkadaşların da bizi tanımadan sevimsiz bulduk- larını bilmeseydi tanıştırmaktan kaçınır mıydı? Ben Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağı- bile zorlukla barınabiliyorum aralarında; sizi hemen dakilerden hangisi getirilmelidir? yutarlar, demek isterdi kantindeki arkadaşlarına. A) Bilinç akışı – iç monolog Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar adlı eserinden alı- nan bu parça aşağıdaki anlatım tekniklerinden B) İç monolog – bilinç akışı hangisini örneklendirmektedir? C) Özetleme – iç monolog A) İç çözümleme D) Montaj – bilinç akışı B) Geriye dönüş E) Parodi – iç monolog C) Bilinç akışı D) Diyalog E) Parodi 161

C Aşağıda verilen bulmacayı çözünüz. 1. 2. 3 4. \" 5. 6 \" 7. 8. 9 \" 10 13 \" \" 14 . 12 . 11 \" 15 \" 16 \" 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Soldan Sağa \" Yukarıdan Aşağıya . 3. Romanlarda anlatıcının olayları açıklamak, bir problemi 1. Anlatılmak istenenin alay olduğunu belli edecek biçimde çözmek için çeşitli yöntemlerle şimdiki zamandan geçmiş tersinin söylenerek anlatılması. zamana dönmesi. 6. Türk edebiyatında romanın ilk örneklerinin çıktığı dönem. 2. “Artık bunları istese de yapamazdı.” cümlesindeki zamir 9. “Tarık Buğra’nın - - - - adlı eseri Kurtuluş Savaşı’nı türü. anlatan önemli romanlarımızdandır.” cümlesindeki boşluğa gelecek eser. 4. Yazarın anlatmak istediklerini, kahramanın kendi ağzın- 10. Mehmet Rauf’un Eylül romanının türü. dan, kafasından geçenler şeklinde okuyucuya aktarması. 11. Bir sanatçının üslubuna, tarzına, dil ve anlatım özellik- lerine onu anımsatan, çağrıştıran bir şekilde öykünme. 5. “Çocuk alevler arasında kendini gösteriyor.” cümlesinde- 13. Belli bir düşünceyi, toplumun zihniyetini temsil eden ki zamirin türü. kişilerdir. 15. Romanda olumlu ve olumsuz yönleri ile verilen, benzer- 7. Ciddi olarak kabul edilen bir eserin tümünü ya da bir lerine başka eserlerde rastlanmayacak derecede tavırları bölümünü biçim ve içerik açısından değiştirerek abartma, ve düşünceleri olan, belirli bir tip özelliği göstermeyen kişi- çarpıtma yoluyla komikleştirme. lerdir. 16. Don Kişot adlı romanın yazarı. 8. Kemal Tahir’in Devlet Ana adlı romanının türü. 12. Romanda geçen olay, yer ve kişilerin tanıtıldığı bölüm- dür. 14. Türk edebiyatında Yusuf Kâmil Paşa’nın 1842’de çevir- diği ilk roman. 172

TEST-10 SARMAL TEST - 4 1. Evin üst katındaki bir odada kendi kendine yaşayan, 3. Durma bana türkü söyle Anadolu olsun 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI yalnız ara sıra kavga etmek için dışarı çıkan Fikret Susuz dudak gibi çatlak olsun bir gece babasını yanına çağırdı. Hiç mukaddeme Karanfil gibi olsun kara çiçek gibi solgun yüzün yapmadan: Durmadan akıyor kalbim ayaklarına bana karanlık — Ben evleniyorum baba, dedi. bakma Ağıyorum bir karanlık karayel saçlarına Ali Rıza Bey şaşırdı. Fakat pek fazla telaş göster- Çekme ülkemden nar yangını gözlerini medi. Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? — Öyle mi çocuğum? Allah mesut etsin, dedi. A) Teşbih ve istiare sanatına yer verilmiştir. B) Serbest ölçüyle yazılmıştır. — Sana danışmadan böyle bir karar verdiğim için C) Konusu bakımından lirik şiirdir. belki de bana kızacaksın. D) Modern şiir örneğidir. E) Anlatılan, anlatımdan daha çok önemsenmiştir. Ali Rıza Bey acı bir gülümseme ile: 4. Nastasya da çıkıp odada yalnız kalır kalmaz hasta, — Kızmak mı? Niçin kızayım çocuğum? Benim senin üstünde bir hakkım yok ki, dedi. üzerindeki yorganı fırlatıp attı ve hemen yataktan kalktı. İçini yakıp kavuran bir sabırsızlıkla beklemiş- Fikret kaşlarını çattı: ti herkesin çıkıp gitmesini, bir an önce işe girişmek istiyordu. Ama yapacağı iş neydi? Az önce yataktay- — Bu sitemin doğru değil baba! ken aklında olan şeyi, sanki bile bileymiş gibi, kal- kar kalkmaz unutmuştu. “Tanrım! Bana bir tek şeyi — Sitem etmiyorum. Hakikati söylüyorum... Ben artık söyle: Her şeyi biliyorlar mı yoksa daha bilmiyorlar fukara oldum. Bütün haklarım gibi babalık hakkımı mı? Belki de her şeyi biliyorlar da yattığım sürece da kaybettim. Mademki senin saadetini temine kadir benimle alay etmek için bildiklerini gizliyorlar? Sonra değilim. Ne istersen yapmak hakkındır çocuğum. birden odaya girecekler ve olup bitenleri ne zaman- dır bildiklerini söyleyiverecekler. Ne yapayım şimdi Yaprak Dökümü romanından alınan bu parçayla ilgi- ben? Hay aksi! Daha demin aklımdaydı yapacağım şey, şimdi sanki kasten unuttum!...” li olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Suç ve Ceza romanından alınan bu parçayla ilgili A) Diyalog tekniği kullanılmıştır. olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? B) Hâkim bakış açısıyla oluşturulmuştur. A) Kahramanın iç konuşmalarına yer verilmiştir. C) Gerçekçi özellikler ağır basmaktadır. B) Gözlemci anlatıcı bakış açısıyla oluşturulmuştur. D) Öyküleyici anlatım biçimi kullanılmıştır. C) Realizmin özelliklerini yansıtmaktadır. E) Macera romanı özellikleri göstermektedir. D) Ruhsal betimlemeler yapılmıştır. E) Öyküleyici anlatım unsurları ağır basmaktadır. 2. Dünyaya geldiğim anda Yürüdüm aynı zamanda İki kapılı bir handa Gidiyorum gündüz gece Bu dizelerdeki altı çizili bölümde yer alan edebî sanat aşağıdakilerden hangisidir? A) Teşbih B) Mecazımürsel C) Teşhis D) İstiare E) Telmih 177

TEST-3 TİYATRO - 3 1. Tiyatro eserinde kişiler, aralarında çatışma bulunan 4. KERİM — Affedin, bir noktayı iyi anlamadım. (Her iki- ve böylelikle olayları var eden insanlardır. İletinin sine birden bakarak) Eğer biz fiyatınızı indirin dersek okura / izleyiciye ulaşmasını sağlayan temel unsur- Beyefendi soracaklar. Fakat fiyatınızı kabul ediyoruz dur. Olaylardaki ağırlıklarına göre birinci veya ikinci dersek? derecede önemli kişiler diye ayrılır. Tip ve karakterler çevrelerinden soyutlanmadan toplumsal, fiziksel ve GALİP (Sevincini gizlemeden) — Teklif edilen fiyatın psikolojik özellikleriyle verilir. tamamıyla uygun ve mutedil bir fiyat olduğunu niha- yet teslim buyurdunuz! Bu parçadan tiyatronun yapı unsurlarından kişi- ler ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ula- KERİM — Lütfen sualime cevap verir misiniz? Fiyatı- şılamaz? nızı kabul ediyoruz dersek? A) Önem derecesine göre çeşitlerine GALİP — Maatteessüf yine sorulmak mecburiyeti var. Çünkü bu mühimmatın sahibi olan yer, bu işi ta- B) Tiyatronun en önemli ögesi olduğuna bii bize karşı beslediği aşk ve muhabbetten dolayı yapmıyor. Hâlbuki ilk teklifte bulunalı haftalar geçti. C) Çok yönlü anlatıldıklarına Bu müddet zarfında başka bir tarafla müzakereye gi- rişmedikleri ne malum? D) Olayların temelinde bulunduklarına Bu parçadan tiyatro türüyle ilgili olarak aşağıda- E) Metni oluşturduklarına kilerden hangisine ulaşılamaz? A) Kişiler olayın yapı unsurlarındandır. 2. Tiyatroda karşıt duygu, düşünce ve isteklerin, kişilik B) Kişiler, sosyal statülerine uygun konuşturulur. C) Diyaloglar hâlinde yazılır. özelliklerinin bir arada sergilenmesi ile ortaya çıkar. D) Perde adı verilen bölümlerden oluşur. Sosyal statü, ekonomik durum, psikolojik yapı, eğitim E) Oyuncuların yapacakları hareketler ayraç içinde ve kültür gibi unsurlardaki keskin farklılıklar ---- belir- leyen etkenlerdir. verilir. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) dramatik örgüyü B) çatışmayı C) mekânı D) kişileri E) zamanı 3. Aşağıdakilerin hangisinde açıklama ayraç içinde 5. (I) Tiyatro, hem söz hem eylem sanatıdır; tiyatro 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI verilenle uyuşmamaktadır? eserini oluşturan diğer ögeler bu iki niteliğe göre bi- çimlenir. (II) İnsan başına gelebilecek her türlü olay, A) Olayların seyircide merak uyandıracak şekilde insanın karşılaşabileceği her durum tiyatro eserinin düzenlenmesiyle güldürmekten başka bir amaç konusu olabilir. (III) Konu, kahramanın kendisiyle ya gözetilmeyen komedi türüdür. (Entrika komedisi) da çevresiyle çatışmasından doğar ve her zaman olumsuz sonuçlanır. (IV) Oyun kahramanın eyleme B) Tiyatro eserinin tek olay, tek mekân, tek gün dönüşmüş beğenme, istek, özlem, tutku, öfke, kor- kalıbı içinde yapılandırılmasıdır. (Üç birlik kuralı) ku gibi duygularından destek alarak gelişir; sonuca ulaşır. (V) Tiyatro eserinde olay planı serim, düğüm, C) Bu tiyatronun en önemli temsilcileri Eski Yunan çözüm biçimindedir. edebiyatında Aristophanes ve Fransız edebiya- tında Molière’dir. (Dram) Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin- de bir bilgi yanlışı vardır? D) Seyircide heyecan, korku ve acıma hissi uyandı- rarak ruhu kötülüklerden arındırma amacı güden A) I B) II C) III D) IV E) V tiyatro türüdür. (Trajedi) E) Günlük yaşamda her zaman rastlanabilecek insan kusurlarını belli tiplerden hareketle konu edinen komedi türüdür. (Karakter komedisi) 189

TEST-3 BİYOGRAFİ / OTOBİYOGRAFİ / TEZKİRE - 3 1. Biyografi türü ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden 4. Otobiyografi için aşağıdakilerden hangisi yanlış- hangisi yanlıştır? tır? A) Anlatım birinci kişinin ağzındandır. A) Osmanlı Dönemi’ndeki kısa biyografilere ter- B) Araştırmacılar için bilgi ve belge değeri taşır. cümeihâl denir. C) Dil, sade ve yalındır. D) Konusu, yazarın kendi yaşam serüvenidir. B) Divan edebiyatında biyografi türündeki eserlere E) Anlatmaya dayalı edebî türdür. “tezkire” denir. C) Türk edebiyatındaki ilk tezkire Heşt Behişt ’tir. D) Anlatıcı, kurmaca bir kişi değil yazarın kendisidir. E) Biyografiler aracılığı ile topluma hizmet etmiş in- sanlar daha iyi tanınmıştır. 2. Divan edebiyatındaki ilk tezkire ve yazarı aşağı- 5. Necati Cumalı (1921-2001): Florina’da doğdu. İzmir 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI dakilerden hangisidir? Atatürk Lisesinden sonra Ankara Üniversitesi Hu- A) Gülşen-i Şuarâ – Ahdi kuk Fakültesini bitirdi. Çeşitli memuriyet görevlerin- B) Tezkiretü’ş-Şuarâ – Latifi de bulundu, avukatlık yaptı. Hikâye, roman, tiyatro, C) Mecalisü’n-Nefais – Ali Şir Nevai şiir, günlük ve deneme türünde eserler verdi. Yaz- D) Heşt Behişt – Sehi Bey dıklarıyla ödüller kazandı. Cumalı; hikâye, roman ve E) Meşâirü’ş-Şuarâ – Âşık Çelebi oyunlarında toplumcu gerçekçi bir tutum sergilemiş- tir. Oyun konularını genellikle folklordan, ekonomik 3. Aşağıdakilerden hangisi otobiyografi yazılırken ve sosyal sorunlar ile kadınların yaşadığı sorunlar- dan almış; bazı oyunlarında ise aşkı ve bireyin psiko- dikkat edilmesi gerekenlerden biri değildir? lojik dünyasını yansıtmıştır. Aynı zamanda bir avukat A) Belli bir plan dâhilinde yazmak olan sanatçı, mesleği gereği çok farklı kişi ve olaya B) Doğrudan anlatıma başvurmak tanık olma imkânı bulmuş; eserlerinde bu gözlem- C) Gerçeğe bağlı kalmak lerinden geniş ölçüde yararlanmıştır. Hikâye türün- D) Sanatlı bir dil kullanmak deki Susuz Yaz, Dilâ Hanım; roman türündeki Tütün E) Açıklamalarla okuru aydınlatmak Zamanı; tiyatro türündeki Boş Beşik, Mine, Nalınlar, Derya Gülü, Yaralı Geyik, Masalar, Kaynana Ciğeri, Devetabanı sanatçının tanınmış eserlerindendir. Bu parça için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Biyografi özelliği göstermektedir. B) Nesnel bir anlatımla oluşturulmuştur. C) Anlatıcı, yazarın kendisidir. D) Kişiyi okura tanıtmak amaçlanmıştır. E) Parçanın açık bir iletisi vardır. 221

6. Osmanlı Türkçesinde tezkiretü’ş-şuarâ türü, Sehi 10. 8 Nisan 1913’te öğretmenlikten istifa ettim. Kız Mek- Bey’in 945 (1538) yılında tamamladığı bu eserle tepleri Umumi Müfettişliğine getirildim. Bu görevim başlar. Tezkire-i Sehi olarak da bilinen ---- bir ön söz, sırasında İstanbul’un arka mahallelerindeki fakir in- her birine “cennet” adı verilen sekiz tabaka ile bir sanların hayatını yakından görme fırsatı elde ettim. hâtimeden (bitiş) meydana gelmiştir. Bir yıl sonra I. Dünya Savaşı çıktığı sırada Cemal Paşa’nın daveti üzerine maarifçi olarak Lübnan’a git- Bu metinde boşlukla gösterilen yere aşağıdaki tim. Burada mektep açma görevini üstlendim. eserlerden hangisi getirilmelidir? A) Heşt - Behişt Bu metinden hareketle, B) Mecalisü’n Nefais C) Gülşen-i Şuara I. Kişinin iç dünyası esas alınmıştır. D) Meşairü’ş Şuara II. Nesnel bir anlatım vardır. E) Tuhfe-i Nâili III. Anlatılanlar kronolojik bir şekilde verilmiştir. IV. Dolaylı anlatıma başvurulmuştur. V. Kelimeler gerçek anlamda kullanılmıştır. 7. I. Ön hazırlık gerektiren bu tür, tarihe ışık tutar. belirlemelerinden hangileri yapılamaz? II. Yazarın, öncelikle birinci derecedeki akrabala- A) I ve II B) I ve IV C) II ve III rından, yakın dostlarından, bilgi ve belgelerden yararlanır. D) III ve V E) IV ve V III. Zaman zaman kurmaca bir yapı oluşturulur. 11. Aşağıdakilerden hangisi divan edebiyatında bi- IV. Sanatlı bir dil kullanmaktan kaçınılır. V. Tarafsız bir şekilde yazılır. yografi türü için kullanılan kavramlardan biri de- ğildir? Numaralanmış cümlelerin hangisinde biyografi türüyle ilgili bir bilgi yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV E) V A) Tezkire B) Tecüme-i hâl C) Sicil D) Hadika E) Tehzil 8. I. Asıl metin II. Mukaddime 12. Sanata, köyümde ilkokul öğrencisiyken hece ölçü- III. Hatime süyle şiirler yazarak başladım. 15-16 yaşımdan beri Numaralanmış tezkire bölümlerinin eserde yer hayata hep yazma açısından bakıyorum. İlk şiirim, alma sırası aşağıdakilerin hangisinde doğru ve- 1946’da Eskişehir’de yayımlanan bir dergide çıktı. rilmiştir? A) I – II – III B) II – I – III Bu metin aşağıdaki yazı türlerinin hangisinden alınmış olabilir? C) III – II – I D) III – I – II 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI E) II – III – I A) Roman B) Otobiyografi D) Anı C) Öykü E) Biyografi 9. Belge ve bilgilerden hareketle yazılan bu yazılarda ➡ BİLELİM kişiler; yaptıklarıyla, yaşadıklarıyla, yapıtlarıyla, ça- Din ve tarikat ulularının olağanüstü hâllerini ve lışma ve buluşlarıyla ele alınır. Amaç sanat, edebiyat kerametlerini anlatan biyografik eserlere mena- ve siyaset gibi değişik alanlarda tanınmış kişileri de- kıpname denir. Bu eserlerde anlatılan olağanüstü ğişik yönleriyle inceleyip başka insanlara tanıtmaktır. öykülere ise menkıbe denir. Divan edebiyatında tarikat büyüklerinin, evliyaların hayatını anlatan Bu parçada sözü edilen yazı türü aşağıdakilerden eserlere velayetname ve tezkiretü’l-evliya da den- hangisidir? miştir. A) Otobiyografi B) Günlük C) Gezi yazısı D) Biyografi E) Mektup 222

TEST-9 SARMAL TEST - 6 1. Geçen akşam eve geldim. Dediler: 3 - 4. soruları aşağıdaki parçaya göre – Seyfi Baba hastalanmış, yatıyormuş. cevaplayınız. – Nesi varmış acaba? ALI: Ana! – Bilmeyiz, oğlu haber verdi geçerken bu sabah HATICE ANA: Efendim, yavrum! – Keşke ben evde olsaydım! Esef ettim vah vah! ALI: Ana, muhtar demin geldi ya. Haber getirdi. HATICE ANA: Yoksa Hasan’ıma bir şey mi oldu? Bir fener yok mu, verin. Nerde sopam? Kız çabuk ol! ALI: Yok ana, ağabeyim iyiymiş. Gecikirsem kalırım beklemeyin. Zira yol HATICE ANA: Ee, hayırdır inşallah! Hem uzun hem de bataktır. ALI: Çanakkale’de savaş çok çetin geçiyormuş. Eli silah tutan herkese ihtiyaç varmış. Beni de askere Bu manzumeden hareketle aşağıdakilerden han- alıyorlar. gisinin şiir ile manzumenin ortak özelliği olduğu HATICE ANA: Allah’ıma şükürler olsun, bugünleri söylenebilir? de gösterdi bana! İki oğlumun ikisi de vatan yolunda A) İkisinde de olay örgüsü vardır. savaşa gidiyor. B) İki türde de imgelere sıkça başvurulur. ALI: Ana ne diyon, ağam daha bir hafta önce savaşa C) İki türde de öğreticilik esastır. gitti zaten. Bu evin başına bir erkek gerek. D) İki türde de ölçü, redif, uyak gibi ahenk unsurları HATICE ANA: Babanız öldüğünden beri sizlere hem analık hem babalık ettim. Siz yokken bu evin erkeği kullanılabilir. yine ben olurum. E) İki türde de öyküleyici anlatım vardır. 3. Bu metnin teması aşağıdakilerden hangisidir? A) Vatan sevgisi B) Gurbet 2. Bağ-ı dehrin hem hazanın hem baharın görmüşüz C) Ayrılık D) Yalnızlık Biz neşatın da gamın da rüzgârın görmüşüz E) Fedakârlık 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Çok da mağrur olma kim meyhane-i ikbalde 4. Bu metinle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi Biz hezâran mest-i mağrurun humarın görmüşüz Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söyle- söylenemez? nemez? A) Konusunu tarihten almıştır. A) Hece ölçüsüyle yazılmıştır. B) Anadolu kadınının fedakârlığına değinilmiştir. B) Nazım birimi beyittir. C) Göstermeye bağlı bir metinden alınmıştır. C) “aa, ba” şeklinde kafiyelenmiştir. D) Sahnede oynanmak amacıyla yazılmıştır. D) Kapalı bir anlatım benimsenmiştir. E) Okuru bilgilendirme isteği göze çarpmaktadır. E) Divan şiiri geleneğine aittir. 235

TEST-1 MEKTUP / E-POSTA – 1 1. 20 Aralık 1920 3. Kardeşim Muhsin, Sevgili Özgeciğim, Sana bu mektubumla birlikte bir de defter gönderi- yorum. Bu bir piyestir. Yaprak Dökümü adındaki on Mektubunu bu sabah aldım. Bana öyle uzun ve güzel beş senelik bir romanımdan çıkardım. Romanı belki bir mektup yazdığın için teşekkür ederim. unutmuşsundur. Fakat hatırlarsan da tanımayacak- sın. Çünkü piyes hâline geçerken kendimin bile ko- Ahmet Mithat Efendi-Hüseyin Rahmi hikâyesini de layca tanıyamayacağım kadar kılık değiştirmiştir. beğendim. Yalnız bazı yerlerde -heyecandan olacak- kelimeleri eksik ya da fazla yazmışsın. Bunlar önemli … Netice o oldu ki tiyatro ile alay eden yirmi bir bu- değil, asıl dil bilgisi - yazım kurallarında bazı hatalar çuk yaşındaki sultani muallimi kapıdan çıkarken ti- yapıyorsun; benim kızımın yazılarında bunlar olma- yatro muharriri olmaya ve bütün hayatı müddetince malı. Mesela “Efendi’ye” derken arada apostrof ge- ondan başka bir şey olmamaya karar veriyordu. rekli değil. Ayrıca “şık” (roman adı) derken tek tırnak (apostrof gibi) yazılırsa daha iyi olur ve asıl önemlisi Reşat Nuri Güntekin tırnak içinde sadece özel isim bulunur - şık da bü- yük harfle başlar yani şöyler olur: ‘Şık’ı ya da senin Bu parça aşağıdaki mektup türlerinden hangisi- yazdığın gibi yazarsak: “Şık”ı. Sonra “İnglizce değil ne örnektir? “İngilizce”. Ayrıca bazı Osmanlıca kelimeler kullan- mışsın, olabilir ama “cerzebe” değil “cerbeze” yazılır. A) Edebî mektup B) İş mektubu Yazılışta kuşkun olursa hemen Yazım Kılavuzu’na bakacaksın. C) Açık mektup D) Resmî mektup E) Özel mektup Bu mektupla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi 4. İz Yayıncılık söylenemez? Satış Temsilciliğine / İstanbul A) Söyleşme havasının hâkim olduğu bir üslup vardır. B) Mektubun şekil özelliklerine uygundur. Yayınevinizin çıkarmış olduğu Rasim C) Öğretici metin niteliği ağır basmaktadır. D) Ciddi bir anlatım ve ağırbaşlı bir dil söz konusudur. Özdenören’in “Düşünsel Duruş” adlı eserin- E) Öneri niteliğinde cümleler bulunmaktadır. den, belirtilen adrese 50 adet gönderilmesini istiyorum. 2. Kardeşim, Bedeli banka hesabına yatırılmıştır. Neymiş senin bu Antalya? İki gündür buradayım, beni allak bullak etti. Akdeniz işte, bütün hâliyle Akdeniz. Kurtuluş Lisesi İmza 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Su, hava, ışık, bitki... İnsanların yumuşak huyu, her Çankaya/Ankara Murat GEDİKLİ şey o. Serviler, palmiyeler, portakal, limon… Her şey Akdeniz’in diliyle konuşuyor. Burdur’dan buraya ge- EK lirken Kepez denen bir mevkiden şehir ve deniz gö- Banka dekontu ründü. Oradan itibaren yolu asfaltlamışlar. Şehir az çok imar görmüş. Ama buraya ne yapılsa az. Bu metinle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Bu metin için aşağıdakilerden hangisi söylene- A) Mektubun ilk bölümü doğru yazılmamıştır. mez? B) İş mektubu örneğidir. C) İsim ve imza bölümünün yeri doğru belirtilmiştir. A) Özel mektup türüne örnektir. D) Açık ve net bir dil kullanılmıştır. E) Mektubun tarihi belirtilmemiştir. B) Samimi, içten bir anlatım benimsenmiştir. C) Bir hitapla başlamıştır. D) Karşıdaki kişinin düşüncelerini değiştirmek ama- cıyla yazılmıştır. E) Yakın bir arkadaşa, dosta yazılmıştır. 245

TEST-1 GÜNLÜK / BLOG - 1 1. Aşağıdakilerden hangisi günlüğün özelliklerin- 5. Salı, 24 Temmuz den değildir? Dün Varlık’a uğramıştım. Bay Yaşar Nabi, Bay Ok- tay Akbal’ın “İğreti Surat” üzerine yazdığı bir eleştiriyi A) Yaşanan ve görülen ile yazıda dile getirilen ara- okuyordu. Bana da gösterdi. Bay Oktay Akbal övmüş sında zaman farkı yoktur. öyküyü. Monsieur Marcel (Mösyö Marsel) Ayme’yi de övmüş, eksik olmasın benim çevremi de övmüş. B) Yazar, okuyucuyu düşünerek günlüklerini yazar. Hepsini okumadım o eleştirinin. Bay Oktay Akbal çoktandır ilgilendirmiyor beni. İlk yazıları umutlandır- C) Öyküleme ve betimleme anlatım biçimleri kulla- mıştı, sonra baktım ki boş umut beslemişim. nılabilir. Bu parça aşağıdakilerin hangisinden alınmış ola- D) Kişisel ve özel içerikli yazılardır. bilir? E) Yazar, yaşadıklarını veya gördüklerini samimi bir üslupla yazar. A) Günlük B) Mektup C) Tezkire D) Biyografi E) Hikâye 2. (I) Blogda paylaşımlar genellikle geçmişten günce- ➡ BİLELİM le doğru sıralanır. (II) Bu paylaşımlarda videolara, Batı Edebiyatı Önemli Günlük Yazarları görsellere yer verilir. (III) Genellikle her paylaşımın Franz Kafka – Günlükler sonunda gönderenin adı yer alır. (IV) Blog yönetici- Andre Gide – Günlük sinin tercihine göre takipçiler yazılara yorumlar da Charles Baudelaire – Apaçık Yüreğim yapabilir. (V) Blogda önemli bir öge olan yorumlar Albert Camus – Defterler sayesinde blog yöneticisi ve takipçiler arasında ile- Virginia Woolf – Bir Yazarın Günlüğü tişim sağlanır. Stefan Zweig – Günlükler Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangisin- de bir bilgi yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV E) V 3. Aşağıdaki yazı türlerinden hangisinin içinde gün- 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI lük kullanılamaz? A) Hikâye B) Roman C) Gezi yazısı 6. (I) Bloglar çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. (II) Bu D) Deneme E) Makale kullanım alanlarından biri günlük şeklinde oluşturu- lan bloglardır. (III) Bu tür bloglarda blog yazarı, gün 4. Aşağıdakilerden hangisi “blog” için söylenemez? içindeki izlenim ve gözlemlerini veya hayatının belli bölümlerini takipçileri ile paylaşır. (IV) Takipçilerin A) Teknik bilgi gerektirmeyen web siteleridir. yorumları blog yazarına dönüt sağlar. (V) Duygu ve B) Sıklıkla güncellenir, yeni içerikler yayımlanır. düşüncelerini bilimsel bir anlatımla takipçilerine su- C) Yazım üslubu, içeriği, tasarımı okuyucular tara- nar. fından belirlenir. Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangisin- D) Farklı amaçlarla oluşturulabilir. de bir bilgi yanlışı vardır? E) Okuyucu ve yazar arasında bir bağ ve diyalog A) I B) II C) III D) IV E) V söz konusudur. 273

7. 20 Kasım Gecesi Saat: 20.45 9. 21 Haziran 1914 Bu gece Miraç gecesi. Radyoda mevlit başladı şu Alçak sesle “Amma da çok konuşuyor!” dedi kadın. anda. Bütün kalbimle dua ediyorum: Allah’ım, hoca- Bu söz bir hakaret amacıyla söylenmiş olabilirdi. ma acil şifalar bahşeyle! Başka hiçbir dileğim yok. Yani benim nazik konuşmam hakaretle karşılanıyor- du ama yaşlı bir kadındı, kendimi savunmaya kalka- 21 Kasım 1965 Pazar mazdım ve kendimi savunmayışım, kadının geriye çeviremediğim sözlerinin beni gereğinden çok etki- Bugün hocama gittim (5.15 - 6.10). Düne göre daha lemesine yol açmıştı. iyi buldum. Yarın belki bacağını ameliyat edecekler. Bir günlükten alınan bu parçadan hareketle gün- Doktorlar kendisine de söylemişler. “Yarın bacağıma lük türü ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söyle- bakacaklar” dedi. Onu en ziyade sıkan, sapasağlam nemez? olduğu hâlde yatağa çivilenip kalmak. Akşam yemeği A) Alıntı cümleye yer verilir. yedirdim. Bir dilim domates, bir parça et, birkaç sala- B) Görülen geçmiş zaman kullanılabilir. talık yedi. Bir de Orhan’ın sıktığı bir bardak greyfurt C) İzlenimler çekinmeden yazılır. içti o kadar. Rengi -gece iyi uyuduğundan- düne göre D) Sözcükler, daha çok mecaz anlamlarıyla kullanılır. çok daha iyi idi. İnşallah iyi bir ameliyat neticesinde, E) Duru, akıcı ve anlaşılır bir dil kullanılır. on beş güne kadar ayağa kalkabilir. 10. Aşağıdaki ifadelerden hangisi “kişisel blog”la iliş- Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylene- mez? kilendirilemez? A) Anlatılanlar tarih düşülerek kaleme alınmıştır. B) Anlatım I. kişi tarafından yapılmıştır. A) İnternet B) Kişisellik C) Konuşma diline yakın bir şekilde yazılmıştır. D) Yalın bir anlatımdan yararlanılmıştır. E) Sanat kaygısı taşıyarak oluşturulmuştur. C) İletişim D) Nesnellik E) Yorum ➡ ÖNEMLİ 11. I. Resmî blog II. Temasal blog Falih Rıfkı Atay’ın Yolculuk Defteri adlı gezisi, III. Topluluk bloğu Nurullah Ataç’ın Günlerin Getirdiği ve Suut Kemal IV. Kurumsal blog Yetkin’in Günlerin Götürdüğü adlı denemeleri günlük V. Kişisel blog biçiminde yazılmıştır. Numaralanmış ifadelerden hangisi blog türlerin- 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 8. I. Okuyucu okuduğu metne anında yorum yapa- den biri değildir? bilir. A) I B) II C) III D) IV E) V II. Web tabanlı bilgi paylaşım ağıdır. 12. Aşağıdaki blog türlerinden hangisi daha samimi III. Nesnel bir anlatım tarzı benimsenir. IV. Kişisel hayatı konu alması bakımından günlük bir anlatıma sahiptir? A) Kişisel blog türüyle benzerlik gösterir. B) Temasal blog C) Kurumsal blog V. Kişilerin duygu ve düşüncelerini paylaştıkları D) Topluluk bloğu E) Şirket bloğu platformlardır. Numaralanmış cümlelerin hangisinde blogla ilgili bir bilgi yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV E) V 274

ETKİNLİK A Aşağıdaki cümlelerin çatı özelliklerini belirleyip ilgili yerlere yazınız. Nesne - yüklem Özne - yüklem 1. Sahil boyunca birbirinden güzel çay bahçeleri göreceksiniz. 2. Adam, şaşkın şaşkın etrafına bakınıyordu. 3. Terk edilmiş binanın her yanına çöpler atılmıştı. 4. Başı sıkıştığında onunla dertleşirdik. 5. Bizi düğününüze çağırmanıza gerçekten çok sevindik. 6. Evini bu üç tekerlerli araba ile geçindiriyor. 7. Yırtılan ceketi evdekilere belli etmeden diktirdi. 8. Şirket yöneticileri, birbirleriyle bir türlü anlaşamadılar. 9. Buzlanan yollara tuz dökülüyor. 10. Sabahleyin bayramlık elbiselerini giyindi. B Aşağıda verilen günlükleri yazarlarıyla eşleştiriniz. 1. Yaşamak ( ) (A) Salah Birsel ( ) (B) Nigar Hanım 2. Damla Damla Günler ( ) (C) Cahit Zarifoğlu 3. Jurnal ( ) (D) Direktör Ali Bey 4. Günce ( ) (E) Tomris Uyar 5. Günler ( ) (F) Ömer Seyfettin 6. Günlük ( ) (G) Nurullah Ataç 7. Göndükümü ( ) (H) Adalet Ağaoğlu 8. Seyahat Jurnali ( ) (I) Cemal Süreya 9. Hayatımın Hikâyesi ( ) (İ) Cemil Meriç 10. Ruzname C Aşağıdaki cümlelerin sonuna günlükle ilgili bilgiler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız. 1. Günlükler, farklı metin türlerinde kullanılabilir. 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 2. Günlük, gazete çevresinde gelişen bir türdür. 3. Edebiyatımızda Sözlü Dönem’de ortaya çıkmıştır. 4. Konu sınırlaması olmayan bireysel metinlerdir. 5. Öznellik vardır, yazar kendini ön plana çıkarır. 6. Anlatılanlar, yazılan günü yansıtmak zorunda değildir. 7. Kişinin, içini dökme gereksiniminden doğmuştur. 8. Günlüklerde olaylar, aradan uzun zaman geçtikten sonra yazılır. 9. Edebiyatımızda Günce adlı eser bu türün ilk örneği sayılır. 10. Günlüğün başına yazıldığı günün tarihi atılır. 285

TEST-8 SARMAL TEST - 8 1. O gün asıl Türkiye’yi ben ilk defa gördüm. Karanlık 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir masalın dilek bir sır olan İstanbul’un arkası, asıl mahalleleri ağzını bölümünden alınmış olabilir? açmış, sakinlerini sokağa dökmüştü. Ayasofya tara- fından giren herkes, uçan Türk bayraklarını siyah gö- A) Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, cinler rünce herkesin dudaklarından bir feryat, kısılmış bir cirit oynarken eski hamam içinde… hıçkırık fırlıyordu. Gözleri sürmeli olduğunu en boyalı genç kadınlar bile unutmuş, bütün boyaları yanakla- B) Bir memleketin birinde Sülün Kız derler, bir kız rından yaşlarla akıyordu. varmış. Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylene- C) Bir de dönüp bakmış ki ne görsün; tasa kuşu, mez? ağaçların arasında kanat vura vura geçip gidiyor. A) Anlatmaya dayalı bir metnin özelliklerini yansıt- D) Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine. maktadır. B) Birinci kişinin ağzından aktarılmıştır. E) O anda bütün kuşların ağzı, dili tutulmuş; kumru- C) Sade ve anlaşılır bir dil tercihi söz konusudur. lar da susmuş, kanaryalar da. D) Hâkim bakış açısıyla kaleme alınmıştır. E) Betimleyici ve öyküleyici nitelikler ön plandadır. 2022 / TYT 2. Aşağıdaki dizelerin hangisinde uyak yoktur? 5. Ahmet Hamdi Tanpınar, ilk baskısı 1946’da yayımla- A) Ilgıt ılgıt akar gözümden yaşlar nan Beş Şehir denemesinin asıl konusunun Kirpiklerim yorgun biçare kaşlar I B) O gün gelsin neşemiz tazelensin de gör Dünyayı hele sen bir barış olsun da gör hayatımızda kaybolan şeylerin ardından duyulan C) Yok mu otlar, taşlar annemi gören üzüntü ile yeniye karşı beslenen özlem olduğunu Bir avcı gibiyim izini süren II D) Sarışınım yeşil gözlüm elveda Tatlı dillim güler yüzlüm elveda söyler. Sadece milletlerin değil bireyin asıl manası- E) Avcı gibi bir ceylanı ararım nı maziyle tanımlayabileceğini düşünen yazara göre Hayalimde saçlarını tararım mazi, daima vardır. Kendimiz olabilmek için maziyle 3. Gözyaşlarım deniz olmuş III Yüzmekteyim içinde Boğulurum belki hesaplaşmaya mecburuz. İşte Beş Şehir böyle bir Beklenmeyen bir günde IV Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangi- lerine yer verilmiştir? mecburiyetin sesidir. A) Mecazımürsel – irsalimesel B) Tariz – kinaye Bu parçada numaralanmış sözcüklerin türü aşa- 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI C) Mübalağa – teşbih ğıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir? D) Telmih – teşhis A) Sıfat - zarf - edat - zarf E) Hüsnütalil – teşbih B) Sıfat - edat - zarf - sıfat C) İsim - edat - sıfat - zamir D) İsim - zarf - zarf - edat E) Zamir - sıfat - zarf - bağlaç 6. Aşağıdakilerden hangisi açık oturumun özellikle- rinden biri değildir? A) Bahsedilen konunun belgelerle desteklenmesi B) Ele alınan konunun sonuca ulaşması C) Başkanın konuşmacıları tanıtması D) Konuşmacı sayısının sınırlı olması E) Konuşmacıların belli zaman diliminde konuşması 289

………… Lisesi 20../20.. Eğitim Öğretim Yılı Puan: 9. Sınıf Edebiyat Dersi 2. Dönem 2. Ortak Sınavı Adı-Soyadı: Sınıfı ve Numarası: 1. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız. a) Ağ günlüğü anlamına gelen ……………………, web sitelerinin genel adıdır. b) Günlük türü edebiyatımızda ……………………. Dönemi’nde Batılı bir kimlik kazanmıştır. c) Reşat Nuri Güntekin’in ………………………… adlı eseri, mektup biçiminde yazılmış roman örneklerindendir. d) Fuzuli’nin ………………………… adlı eseri mektup türündedir. e) Resmî mektuplar üst makama yazılıyorsa ................................. ifadesiyle bitirilir. 2. Günlük türünü açıklayarak türlerini yazınız. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... 3. Günlük türünün özelliklerini dikkate alarak bir günlük oluşturunuz. 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... 4. Blog oluştururken yapılması gerekenlerden beş tanesini yazınız. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... 5. Ek eylemin (ek fiil) iki görevini açıklayarak bu görevlere uygun ikişer örnek veriniz. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... 293

6. Aşağıdaki cümlelerin çatılarını özne-yüklem ilişkisine göre belirleyip yanlarına yazınız. a) Bu olay daha uzun süre konuşulacak. b) Yaz tatili için biz de bir plan yapalım. c) Sabahın bu saatinde kuşlar ötüşüyor. d) Kardeşim, resim yarışmasında birinci seçilmiş. e) On yıldır yaşadığı bu şehirden ayrılacakmış. 7. Aşağıdaki cümlelerin çatılarını nesne-yüklem ilişkisine göre belirleyip yanlarına yazınız. a) Tabloyu iki pencere arasındaki duvara astı. b) Deminden beri su boşa akmış. c) Çocuk, suyu boş yere akıtmış. d) Bebeğe ilacını güzelce içirdiler. e) Geçen hafta sonu dedemlere gittik. 8. Aşağıdaki ifadeleri tanımlayınız. Monografi: .................................................................................................. Öz geçmiş / CV: .......................................................................................... Portre: .......................................................................................................... Tezkire: ....................................................................................................... Tutanak: ...................................................................................................... 9. Aşağıdaki eserlerin yazarını ve türünü ilgili yerlere yazınız. Eser Yazar Tür Seyahat Jurnali .................................................. .................................................. Şikâyetname .................................................. .................................................. Üç Büyük Usta .................................................. .................................................. Hayatımın Hikâyesi .................................................. .................................................. Suyu Arayan Adam .................................................. .................................................. 9. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10. a) Aşağıdaki parçada yay ayraçlarla gösterilen yerlere uygun noktalama işaretlerini getiriniz. Postmodern bir anlatıdan zevk alan her hangi ve sıradan bir okuyucu ( ) bu seçiminin nedenlerini açıkla- yamıyacaktır ( ) Bir başka şekilde düşünüldüğünde şu soruda üzerine düşünülebilir bir ciddiyete sahiptir ( ) Postmodern metnin ( ) bu tür metinden hoşlanan okuyucu için cazibesi eserin kendisinde mi hayat bulmakta yoksa onu çözümlemeye çalışan zekânın yada ona yönelen zevk ve estetik anlayışının sahip olduğu bir takım niteliklerde mi ( ) b) Bu parçada yazımı yanlış olan sözcüklerin altını çizerek doğrularını yazınız. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. 294