กรณีศึกษาจังหวัดน่าน: การบูรณาการความร่วมมือเพื่อลดความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา

กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน การบรู ณาการความร่วมมอื เพอ่ื ลดความเหลอื่ มลา้ ทางการศกึ ษา คณะอนกุ รรมการสภาการศกึ ษา ด้านการปฏริ ูปเพอ่ื ลดความเหล่ือมลา้ ทางการศกึ ษา สานกั งานเลขาธิการสภาการศกึ ษา



สารบญั 1 3 ส่วนท่ี 1 4 ความเป็นมา 4 คานยิ าม 4 ข้อมลู พนื ้ ฐานจงั หวดั น่าน 5 สภาพภมู ศิ าสตร์ 6 ประชากร 6 ข้อมลู ด้านการศกึ ษา 9 ข้อมลู โรงเรียนขนาดเลก็ ในสงั กดั สพฐ. สภาพปัญหาของโรงเรียนขนาดเล็ก 12 กรณีศกึ ษา การบริหารพนื ้ ทร่ี ูปแบบพิเศษ NAN Sandbox 13 ส่วนท่ี 2 20 การประชมุ ระดมความคดิ เห็น เรื่อง การบรู ณาการ 28 ความร่วมมอื เพ่ือลดความเหลื่อมลา้ ทางการศกึ ษา 37 1. โรงเรียนตารวจตระเวนชายแดนพีระยานเุ คราะห์ 3 41 2. โรงเรียนบ้านปางเป๋ ย 46 3. โรงเรียนภคู าวทิ ยาคม 4. กศน. อาเภอบอ่ เกลอื - กรณีศกึ ษาสถานศกึ ษาสงั กดั สพฐ. อาเภอบ่อเกลือ สรุปประเดน็ สาระสาคญั จากการลงพนื ้ ที่



ส่วนท่ี 1



กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมอื เพื่อลดความเหลอื่ มลา้ ทางการศึกษา 1 กรณีศึกษาจังหวัดน่าน ความเป็นมา แผนปฏิรูปประเทศ ประเดน็ พนั ธกจิ กอปศ. แนวทาง ด้านการศกึ ษา การปฏริ ูปท่ี 3 เร่ืองที่ 7 การดาเนนิ งาน คณะกรรมการ การปฏิรูปเพื่อลด การปฏริ ูป อสิ ระเพ่ือการปฏริ ูป ความเหลื่อมลา้ เพ่ือลดความเหล่ือมลา้ ของคณะอนกุ รรมการ การศึกษา (กอปศ.) ทางการศกึ ษา สภาการศึกษาด้าน ทางการศึกษา การปฏิรูปเพื่อลด ความเหล่ือมลา้ ทางการศกึ ษา แผนปฏริ ูปประเทศ กอปศ. นาข้อสรุปจากปัญหาและความท้าทายของระบบการศึกษาของไทยที่ ด้านการศกึ ษา ได้วิเคราะห์ไว้ในข้อเสนอเพื่อการปฏิรูปการศึกษา ซึ่งแผนการปฏิรูปประเทศ ด้านการศึกษานีป้ ระกอบด้วยวัตถุประสงค์ของการปฏิรูป 4 ด้าน มีแผนงาน ประเดน็ เพื่อการปฏริ ูป 7 เร่ือง จาแนกในรายละเอียดเป็นประเดน็ ปฏิรูปรวม 29 ประเด็น การปฏริ ูปท่ี 3 การปฏริ ูปเพอ่ื ลดความเหล่อื มลา้ ทางการศกึ ษา 3 ประเดน็ 3.1 การดาเนนิ การเพ่ือลดความเหลื่อมลา้ ทางการศกึ ษา 3.2 การจัดการศึกษาสาหรับบุคคลพิการ บุคคลที่มีความสามารถพิเศษ และบคุ คลทตี่ ้องการการดแู ลเป็นพิเศษ 3.3 การยกระดับคุณภาพการจัดการศึกษาในพืน้ ที่ห่างไกล หรือใน สถานศกึ ษาทตี่ ้องยกระดบั คุณภาพอยา่ งเร่งด่วน

กรณีศกึ ษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพอ่ื ลดความเหลื่อมลา้ ทางการศกึ ษา 2 พนั ธกจิ กอปศ. ประเด็นสาคญั 4 เร่ืองหลกั คือ 1) กองทุนเพ่ือความเสมอภาคทางการศึกษา เร่ืองท่ี 7 2) การจัดการศึกษาเรียนรวมสาหรับเด็กพิการเด็กที่มีความต้องการจาเป็นพิเศษ และเดก็ ด้อยโอกาส 3) โรงเรียนขนาดเลก็ และ 4) โรงเรียนในพนื ้ ท่ีห่างไกล แนวทาง แนวทางการดาเนินงานของคณะอนุกรรมการฯ 4 ประเด็น คือ 1) การดาเนินงาน การดาเนนิ งาน เน้นการลดความเหลื่อมลา้ ของผู้ท่ีอยู่นอกระบบการศึกษาและครอบคลุม การศึกษาตลอดชวี ิต ไม่จากดั เฉพาะการศกึ ษาขนั้ พืน้ ฐาน (ในระบบ) เท่านนั้ รวมทงั้ มติ อิ ื่นๆ ทเี่ ก่ยี วข้องกบั ความเหล่ือมลา้ ทางการศึกษา อาทิ การจดั สรรครู ความแตกตา่ งในบริบท เชิงพืน้ ท่ี ธรรมาภิบาลในการจดั สรรทรัพยากร 2) การรวบรวมข้อมูลและการพฒั นาฐานข้อมลู ตวั ชีว้ ัด หรือข้อมูลบ่งชีส้ ภาพความเหล่อื มลา้ ทางการศกึ ษาในปัจจบุ นั ของประเทศไทย ซงึ่ เป็นประโยชน์ต่อการ พิจารณาจัดลาดับความสาคัญ (Priority) ในการดาเนินงานในแต่ละระยะ และเช่ือมโยงกับการ ดาเนินงานในภาพรวมของคณะกรรมการสภาการศึกษา (กกศ.) ต่อไป โดยเฉพาะข้อมูลผู้ท่ีอยู่นอก ระบบการศกึ ษา อาทิ ผ้ทู ไ่ี มส่ ามารถเข้าสรู่ ะบบการศกึ ษา ผ้ทู ่ีออกนอกระบบการศกึ ษาก่อนเวลาอนั ควร (Early School Leaving หรือ Drop Out) 3) เครื่องมือหลักในการผลักดันแผนปฏิรูปประเทศด้าน การศึกษา เพื่อลดความเหล่ือมลา้ ทางการศึกษาไปส่กู ารปฏิบตั ิ 5 ประเด็น ได้แก่ ทรัพยากรทางการ ศกึ ษา ระบบสารสนเทศ เทคโนโลยีที่สนับสนุนการเข้าถึงการศกึ ษา/การเรียนรู้เพื่อลดความเหล่ือมลา้ การเรียนรู้ กฎหมาย กฎระเบยี บ และเครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์ด้านการเงินและการคลงั เพอ่ื แก้ปัญหา ความเหลื่อมลา้ ด้านต่างๆ อาทิ ครู โรงเรียนขนาดเล็ก 4) การสนบั สนุนด้านทรัพยากร เพื่อบรู ณาการ ความร่วมมือและการระดมทรัพยากรจากภาคเอกชนและภาคส่วนตา่ งๆ ทน่ี อกเหนอื จากภาครัฐ แผนปฏิรูปประเทศด้านการศึกษา คณะกรรมการอิสระเพ่ือการปฏิรูปการศกึ ษา การลดความเหลื่อมลา้ ทางการศึกษา ถือเป็นเร่ืองสาคญั และจาเป็นอย่างย่ิงใน การสร้ างความเสมอภาคทางการศึกษาให้ คนไทยอย่างแท้จริง

กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมอื เพ่ือลดความเหลอื่ มลา้ ทางการศกึ ษา 3 ปัจจยั ท่ที าให้เกดิ ปัญหาความเหล่อื มลา้ ด้านรายได้ ของผู้เรียน โอกาสในการเข้าถงึ การศึกษา บริบทเชิงพนื ้ ท่แี ละความพร้อมทีแ่ ตกต่างกนั ด้านคุณภาพของ การจดั การศกึ ษา คานิยาม* ความเสมอภาค • “ความเสมอภาคทางการศกึ ษา” หมายความวา่ การท่ปี ระชาชนมีสิทธิที่ จะได้รับและเข้าถงึ การศกึ ษาและพฒั นาอยา่ งเสมอภาคและทวั่ ถึง โดยให้ ความช่วยเหลือผู้ขาดแคลนทุนทรัพย์ ลดความเหลื่อมลา้ ในการศึกษา รวมทงั้ เสริมสร้างและพฒั นาคณุ ภาพและประสทิ ธิภาพครู ความเหลอื่ มลา้ • “ความเหล่ือมลา้ ในการศึกษา” หมายความว่า ความไม่เท่าเทียมกัน ทางการศึกษาอันเนื่องมาจากคณุ ภาพหรือมาตรฐานของสถานศึกษา คณุ ภาพหรือประสิทธิภาพของครู หรือฐานะทางเศรษฐกิจหรือสงั คม * พระราชบญั ญตั กิ องทนุ เพอ่ื ความเสมอภาคทางการศกึ ษา พ.ศ.2561. (2561. 13 พฤษภาคม). ราชกิจจานเุ บกษา. เล่ม 135 ตอนที่ 33 ก หน้า 2

กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมอื เพ่ือลดความเหลือ่ มลา้ ทางการศกึ ษา 4 ข้อมูลพนื้ ฐานจงั หวดั น่าน เขตติดต่อกบั สปป.ลาว ระยะทางยาว 227 กม. พนื้ ท่สี ูง 2,112 เมตร กรุงเทพ 668 กม. น่าน จากระดบั นา้ ทะเลปานกลาง สภาพภมู ิศาสตร์ พนื้ ท่ี 7,170,045 ไร่ สภาพพนื้ ท่ีเป็นลกู คลื่น ลอนชนั เกิน หรือ 11,472.076 30 องศา 85% ส่วนลกู คลืน่ ลอนลาด ตามลุ่มนา้ จะเป็ นที่ราบแคบๆ ตารางกโิ ลเมตร ระหว่างหุบเขาตามแนวยาวของล่มุ นา้ จาแนกพืน้ ท่ีเป็น ป่าไม้และภเู ขา 47.94% ป่ าเส่ือมโทรม 39.24% พืน้ ท่ีทาการเกษตร 12.22% ท่ีอยู่ อาศยั และอืน่ ๆ 0.60% ประชากร จานวน (คน) ร้อยละ 478,227 100.00 ช่วงวัย 70,804 14.81 รวม 310,343 64.89 วยั เดก็ (0-14 ปี ) 93,659 19.58 วยั แรงงาน (15-59 ปี ) 3,421 0.72 วัยสูงอายุ (60 ปี ขนึ้ ไป) จาแนกอายไุ ม่ได้

กรณีศกึ ษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพื่อลดความเหลอื่ มลา้ ทางการศึกษา 5 ข้อมลู ด้านการศกึ ษา จานวนนักเรียน ครู และสัดส่วนนักเรียนต่อครู ครู นักเรียน นักเรียนต่อครู 14:1 18:1 15:1 11:1 52,966 5,444 1,078 1,362 3,762 302 101 88 สพฐ. สช. ส ถ . ส่ ว น ร า ช ก า ร อ่ื น ตวั เลขในวงกลม หมายถงึ สดั ส่วนนกั เรียนต่อครู 61 59 จานวนโรงเรียนจาแนกตามสงั กัดเป็ นรายอาเภอ 50 สพฐ. สช. สถ. ส่วนราชการอ่ืน 43 29 29 19 18 18 9 15 14 14 13 11 ตวั เลขในวงกลม หมายถงึ จานวนรวมทุกสงั กดั ทมี่ า : สานกั งานสถติ แิ ห่งชาติ, 2560

กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมอื เพือ่ ลดความเหลื่อมลา้ ทางการศกึ ษา 6 ข้อมูลโรงเรียนขนาดเลก็ ในสังกัด สพฐ. โรงเรียนขนาดเลก็ ท่อี ยู่ในพืน้ ท่ปี กติ 96 53 102 โรงเรียนทงั้ หมด 368 โรง โรงเรียนนาดเล็ก โรงเรียนขนาดเลก็ ท่ีอยู่ในพืน้ ท่พี ิเศษ 9 41 0 259 โรง จานวนโรงเรียนขนาดเล็ก มีสดั ส่วนสูงถึงร้อยละ 70.38 สภาพปัญหาของโรงเรียนขนาดเลก็ ปัญหาการลดลงของจานวนประชากรวยั เรียน ปัญหาด้านการบริหารจดั การ ปัญหาด้านครูและบคุ ลากรทางการศกึ ษา ปัญหาด้านการเรียนการสอน ปัญหาด้านทรัพยากรทางการศกึ ษา ปัญหาด้านสภาพภมู ศิ าสตร์และการเดนิ ทางมาเรียน ปัญหาด้านชมุ ชน ผ้ปู กครอง ปัญหาและศกั ยภาพของโรงเรียนหลกั ทมี่ โี รงเรียนมาควบรวม ที่มา: แผนบริหารจดั การโรงเรียนขนาดเลก็ (พ.ศ. 2563 – 2564) จงั หวดั น่าน

กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมอื เพ่อื ลดความเหลอ่ื มลา้ ทางการศึกษา 7 1. การลดลงของจานวนประชากรวัยเรียน ในอดีตประชาชนมีบุตรหลานต่อ ครัวเรือนเป็นจานวนมาก ทาให้รัฐต้องสร้ าง โรงเรียนในแต่ละหมู่บ้าน ให้บุตรหลานได้เข้า เรียนในโรงเรียนใกล้บ้ าน โดยไม่ต้ องเดิน ทางไกล ต่างจากปัจจุบันท่ีจานวนบุตรหลาน ลดลงทาให้ประชากรวัยเรียนในแต่ละพืน้ ท่ี ลดลงอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้โรงเรียนกลายเป็น โรงเรียนขนาดเลก็ และมีแนวโน้มเพ่มิ ขนึ ้ ทกุ ปี ภาพ: blogs.worldbank.org, 4 ต.ค. 2559 2. ปัญหาด้านการบริหารจดั การ เมื่อมีโรงเรียนขนาดเล็กเพ่ิมมากขึน้ ทาให้เกิดความไม่สมดุลในเรื่องการบริหารจดั การ ด้านต่างๆ การใช้งบประมาณทรัพยากรทางด้านการศกึ ษาที่ไม่ค้มุ ค่า เมื่อเทียบกบั จานวนนักเรียน การแก้ไขปัญหาโดย การควบรวมโรงเรียนยังดาเนินการไม่เป็นไปตามเป้าหมาย ส่งผลให้ระบบการประกันคุณภาพโรงเรียน ในภาพรวมยงั พฒั นาไมต่ ่อเน่ือง ไมส่ ามารถแก้ไขให้โรงเรียนดาเนินงานด้านต่างๆ ได้อย่างมีประสทิ ธิภาพ 3. ปัญหาด้านครูและบุคลากรทางการศกึ ษา การจัดสรรอตั รากาลงั ครูตามที่ระเบียบ หลกั เกณฑ์และกฎหมายกาหนด โรงเรียนจึงไม่ได้รับการ จัดสรรอตั รากาลงั ครูเพิ่มเติม เนื่องจากการคิดอตั ราครูต่อจานวนนกั เรียน และบางโรงเรียนท่ีมีอตั รากาลงั ครู เกินเกณฑ์ จะถกู เกลี่ยอตั รากาลังครูไปยังโรงเรียนที่มีอตั รากาลงั ต่ากว่าเกณฑ์ ทาให้โรงเรียนขนาดเล็กเกิด ปัญหาครูไม่ครบชัน้ ไม่ครบกลุ่มสาระวิชา และยงั พบว่าโรงเรียนขนาดเล็กบางโรงเรียนไม่มีผ้บู ริหาร หรือมี ผ้บู ริหารโรงเรียนแล้วมีการโยกย้ายบอ่ ยครัง้ ทาให้การพฒั นาไมเ่ ป็นไปอย่างต่อเน่ือง 4. ปัญหาด้านการเรียนการสอน โรงเรียนขนาดเลก็ ที่มีปัญหา ครูไม่เพียงพอต่อการจัดการเรียน การสอน ขาดครูท่ีมีความถนดั สาขาวิชาหลกั ครูบางส่วนยงั ขาดทกั ษะด้านการใช้เทคโนโลยี ทงั้ นี ้ยงั ต้องปฏิบัติงานพิเศษหลายด้าน นอกเหนือจากงานการสอนทาให้สอนไม่สม่าเสมอและเต็มตามศักยภาพ ครูไม่มีเวลาเพียงพอในการ พฒั นาตนเอง พฒั นาการเรียนการสอนด้วยการทาวิจยั ในห้องเรียน จึงเป็นสาเหตสุ ว่ นหน่งึ ท่ที าให้นกั เรียน ได้รับการจัดการเรียนการสอนท่ีไม่มีคุณภาพเท่าท่ีควร ผลสมั ฤทธ์ิทางการเรียนของนกั เรียนบางชนั้ บาง โรงเรียนต่ากว่ามาตรฐานที่กาหนด

กรณีศกึ ษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพือ่ ลดความเหล่ือมลา้ ทางการศกึ ษา 8 5. ปัญหาด้านทรัพยากรทางการศึกษา ก า รจัด ส รรงบ ป ระม า ณ ใ ห้ กับ โรงเรียนจะจัดสรรงบประมาณจากรายหัวตาม จานวนนักเรียน ทาให้ โรงเรียนขนาดเล็กมี ข้ อจากัดในการได้ รั บการจัดสรรงบประมาณ วัสดุ อุปกรณ์ ครุภัณฑ์ สิ่งก่อสร้ างต่างๆ เกิด ปัญหาทรัพยากรในการจัดการเรียนการสอน การสาธารณปู โภค การบริหารจดั การในโรงเรียน มีไม่เพียงพอ เป็นอุปสรรคท่ีส่งผลต่อโรงเรียน ภาพ: thestandard.co, 7 ต.ค. 2562 ขนาดเลก็ เป็นอย่างมาก 6. ปัญหาด้านสภาพภูมศิ าสตร์และการเดนิ ทางมาเรียน พืน้ ท่ีตงั้ ของโรงเรียนขนาดเล็กส่วนใหญ่บางพืน้ ท่ีอย่ใู นพืน้ ที่ห่างไกล กนั ดาร เป็นพืน้ ที่ภเู ขาสงู การคมนาคมในการเดินทางไปเรียนในโรงเรียนใกล้เคียงค่อนข้างลาบาก โดยเฉพาะในช่วงฤดฝู นจะเดินทาง ลาบากมากที่สดุ บางจุดเกิดดินถลม่ นา้ ป่ าไหลหลากทาให้ถนนทรุด ถกู ตดั ขาด โรงเรียนบนพืน้ ท่ีเหล่านจี ้ ึง ไมส่ ามารถมาเรียนรวมกบั โรงเรียนอื่นๆ ได้ 7. ปัญหาด้านชมุ ชน ผ้ปู กครอง การควบรวมโรงเรียนเป็นการพฒั นาในรูปแบบหนึ่งท่ีจะสามารถแก้ไขปัญหาและสร้างโอกาสทาง การศกึ ษาให้กบั นกั เรียนเพิ่มขึน้ แต่เน่ืองจากโรงเรียนในสงั กดั ส่วนใหญอ่ ย่บู นพืน้ ท่ีสงู ห่างไกล กนั ดาร ชุมชน หรือบางพืน้ ท่อี ย่ใู นพืน้ ท่ปี กติ ชุมชน ผ้ปู กครองก็ไม่เห็นชอบให้ควบรวมไม่ให้ความร่วมมือเกดิ การตอ่ ต้าน ไม่ สนับสนนุ ให้บตุ รหลานไปเรียนที่โรงเรียนอื่นเน่ืองจากเป็นห่วงเรื่องความปลอดภยั และมีแนวคดิ ว่าหากไปเรียน รวมแล้ว โรงเรียนเดิมจะถกู เลกิ สถานศกึ ษา จึงเป็นปัญหาต่อการจดั การศกึ ษาในลกั ษณะควบรวมโรงเรียน 8. ปัญหาและศกั ยภาพของโรงเรียนหลกั ท่ีมีโรงเรียนมาควบรวม โรงเรียนหลักที่จะมีโรงเรียนขนาดเล็กมา ควบรวม บางโรงเรียนคุณภาพการจัดการศกึ ษายงั ไมด่ ี เท่าที่ควร เมื่อเทียบกับโรงเรียนขนาดเล็กบางโรงเรียน จัดการศึกษาได้ดีกว่า ดังนัน้ ชุมชน ผู้ปกครอง จึงยัง ขาดความศรัทธาและความเชื่อมนั่ ในการท่ีจะส่งบุตร ภาพ: matichonweekly.com, 19 ต.ค. 2562 หลานมาเรียนในโรงเรียนหลกั ตามทกี่ าหนด

กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพ่อื ลดความเหลื่อมลา้ ทางการศึกษา 9 กรณีศึกษา การบริหารพืน้ ท่ีรูปแบบพิเศษ NAN Sandbox เพ่อื การจดั การทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดล้อมอย่างย่ังยืน แก้ไขพนื ้ ท่ีป่า การใช้ประโยชน์พนื ้ ทจ่ี งั หวดั น่าน และกลไกการบริหารจดั การ แนวคดิ และหลักการของน่านแซนด์บ๊อกซ์ 1. การจัดสรรท่ดี นิ ป่ าสงวนจังหวัดน่าน เพื่อแก้ปัญหาหลกั ประเดน็ สิทธทิ ีท่ ากนิ ของเกษตรกรให้มีความชอบด้วยกฎหมาย โดย บริหารจดั การพนื ้ ทเี่ ขตป่าสงวนตามสดั สว่ น 72% คือ พืน้ ท่ีที่ยังเป็นป่ าสงวนในปัจจุบัน มีต้นไม้ ใหญ่ และมกี ารรักษาป่าต้นนา้ นใี ้ ห้คงอยตู่ ลอดไป 18% คือ พืน้ ท่ีทากินในเขตป่ าสงวนท่ีชาวบ้ าน ยินยอมให้ฟื น้ ฟูกลบั มาเป็นป่ าที่มีต้นไม้ใหญ่ โดยรัฐ อนญุ าตให้ปลกู พชื เศรษฐกิจใต้ต้นไม้ใหญไ่ ด้ 10% คือ พืน้ ท่ีที่จัดสรรให้ปลูกพืชเศรษฐกิจได้เต็มที่ (แต่ยงั คงความเป็นป่าสงวนโดยกฎหมาย) 2. รายได้ต่อไร่ ร า ย ไ ด้ ต่ อ ไ ร่ ข อ ง เกษตรกรน่าน จะต้องเพียงพอต่อ การดารงชีพอย่างยั่งยืน โดยน่าน แซนด์ บ๊ อกซ์จะระดมองค์ความร้ ู จากทุ กศาสตร์ น ามาพั ฒนา พืชทางเลือกที่มีคุณค่าและมูลค่า สูง พัฒนาดิน นา้ แปรรูปสินค้า เกษตร การขนส่ง การสร้ างยี่ห้อ สินค้า และการตลาด เพ่ือผลิตสินค้าการเกษตรท่ีมีคุณภาพเป็นท่ีต้องการของตลาดโลก และส่งเสริม ประสทิ ธิภาพการผลิต จนเกษตรกรน่านสามารถทามาหาเลยี ้ งชีพอย่างดไี ด้ด้วย

กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพอื่ ลดความเหล่ือมลา้ ทางการศกึ ษา 10 เป้าหมายและวัตถุประสงค์ 1. แก้ไขปัญหาด้านทีด่ ิน- 2. จดั หาเงินทนุ สนบั สนนุ 3. ปรับเปล่ียนระบ บ ป่ าไม้ เพ่ือให้ประชาชน ก า ร ป รั บ เ ป ลี่ ย น ร ะ บ บ การเกษตรเชิงเดี่ยวไปสู่ ส า ม า ร ถ อ ยู่ อ า ศัย ไ ด้ การผลิตทางการเกษตร การผลิตหรืออาชีพท่ีเป็ น ถกู ต้องตามกฎหมายและ และการเลีย้ งชีพในช่วง มิตรต่อสิ่งแวดล้ อม มี ป รั บ คื น พื ้น ที่ ม า เ ป็ น ระยะเปล่ยี นผา่ น รา ยได้ เพียงพอ แ ล ะ สภาพป่ า ยกระดบั คณุ ภาพชีวติ พนื้ ท่ดี าเนินงาน จังหวัด น่า น มีพืน้ ท่ีป่ า 15 อาเภอ สงวนตามพระราชบญั ญัติ ป่ าสงวนแห่งชาติ 2507 99 ตาบล คิดเป็ นร้ อยละ 85 ของ พนื ้ ท่ีจงั หวดั นา่ น 924 หม่บู ้าน ปี 2559 พืน้ ท่ีป่ าสงวน โดยเฉพาะพนื ้ ที่อยอู่ าศยั หายไป ร้ อยละ 28 ของ และพนื ้ ทีท่ ากนิ ในเขตป่าสงวน พนื ้ ที่ป่าสงวนทงั้ หมด หน่วยประสานงานหลกั องค์การบริหารส่วนตาบล โดยความร่วมมือของผ้นู าชมุ ชนในพืน้ ที่ ได้แก่ ผ้ใู หญ่บ้าน กานนั ประธานสภา องคก์ รชมุ ชน นายกองค์การบริหารสว่ นตาบล/นายกเทศมนตรีตาบล และนายอาเภอ เคร่ืองมือสาคญั ในการดาเนินงาน คู่มือผู้นาชุมชน คือ ข้อมลู ของชมุ ชน ซ่ึงเป็นเคร่ืองมือที่จะช่วยให้ภาคประชาชนร่วมทางาน แก้ไขปัญหาป่าน่าน กบั ภาครัฐและภาคเอกชนได้อย่างมีประสทิ ธิภาพและสมั ฤทธ์ิผลตามเป้าหมาย โดย ผ้นู าชมุ ชนสามารถใช้ข้อมลู ตา่ งๆ ในค่มู ือนี ้เพอื่ การบริหารจดั การปัญหาป่าน่าน ได้แก่ การอนรุ ักษ์ป่าต้นนา้ การสร้างอาชีพการเกษตรท่ีก่อให้เกิดรายได้อย่างเพียงพอต่อการดารงชีพอย่างยง่ั ยืน รวมทงั้ การจดั สรร สิทธิท่ีดินทากนิ ในเขตป่าให้แกร่ าษฎรจงั หวดั น่านอยา่ งถูกต้องตามกฎหมายและโดยชอบธรรม

กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมือเพื่อลดความเหล่อื มลา้ ทางการศกึ ษา 11 ผลการดาเนนิ งานท่ผี ่านมา ปี 2563 เป็ นต้นไป: นาองค์ความรู้ทุกศาสตร์พัฒนาวถิ ที ากินเพ่อื สร้างรายได้อย่างย่ังยนื ปี 2561-2562: ดาเนินการหาเงินทุนสนับสนุน ปี 2561: ส่อื สารแนวทางการแก้ปัญหาป่ าน่านกบั ผู้นาชุมชน/เกษตรกร/ผ้แู ทน ชาวบ้าน ปี 2561: ส่อื สารแนวทางการแก้ปัญหาป่ าน่านกบั ผู้นาชมุ ชน/เกษตรกร/ผ้แู ทนชาวบ้าน ปีแห่งการพูดคุยส่ือสารแนวทางแก้ปัญหาป่ าน่านกับผู้นาชุมชน/เกษตรกร/ผู้แทนชาวบ้าน ใน 2 ประเด็นหลกั ได้แก่ 1) การแก้ปัญหาป่าน่านตามหลกั การของ นซบ. คือ การเดินมาพบกันครึ่งทาง ระหว่างภาคประชาชน และ ภาครัฐ โดยชุมชนยินดีฟื ้นฟูพืน้ ที่ท่ีทากินในเขตป่ าให้กลับมาสมบูรณ์ ร้อยละ 18 โดยรัฐให้สิทธิ์การใช้ประโยชน์ท่ดี นิ ทากินแกเ่ กษตรกรในเขตป่าใต้ต้นไม้ใหญ่ ร้อยละ 18 และ อีกร้อยละ 10 ให้สามารถปลกู พืชเศรษฐกิจได้เต็มที่โดยชอบธรรม ทงั้ นี ้99 ตาบล ต้องเหน็ พ้องเดนิ หน้าไป พร้อมกัน 2) เม่ือบริหารจัดการประเด็นสิทธ์ิที่ทากินของเกษตรกรแล้ว จะมีการระดมองค์ความรู้จาก ทกุ ศาสตร์เพ่ือคิดค้นพืชทางเลือก พฒั นาดิน นา้ และการตลาด ม่งุ พฒั นาอาชีพการเกษตร และการสร้าง รายได้อยา่ งเพียงพอต่อการดารงชพี อยา่ งยงั่ ยืน โดยเกษตรกรได้รับการทดแทนรายได้ในชว่ งเปลย่ี นผา่ น ปี 2561-2562: ดาเนินการหาเงนิ ทนุ สนับสนุน ปีแห่งการระดมเงินทุนสนบั สนุนการดาเนินงาน นซบ. เพ่ือนามาทดแทนรายได้ให้เกษตรกร ในช่วงเปล่ียนผ่านจากการชะลอและหยุดทาการเกษตรในพืน้ ท่ีทากินในเขตป่ า ช่วงเริ่มปลูกป่ า สู่การเกษตรรูปแบบใหม่ และจัดทา ฐานข้ อมูลเพ่ือการบริหารจัดการเชิงนโยบาย ให้ กับ คณะกรรมการนโยบายและกากบั ดแู ล และฐานข้อมลู สนบั สนนุ แผนงานระดบั พนื ้ ที่ให้แก่คณะกรรมการ ดาเนนิ งานพนื ้ ทจ่ี งั หวดั น่าน เช่น จานวนครัวเรือน พนื ้ ทที่ ากนิ ในเขตป่า แปลง การใช้ทีด่ นิ ตวั ชวี ้ ดั ความ ยงั่ ยืน ความยากจน ความเหล่อื มลา้ อีกทงั้ ข้อคดิ เห็นความพึงพอใจของประชาชน เป็นต้น ปี 2563 เป็ นต้นไป: นาองค์ความรู้ทกุ ศาสตร์พัฒนาวถิ ที ากินเพ่อื สร้างรายได้อย่างย่ังยนื ปีแห่งการนาองคค์ วามรู้จากทกุ ศาสตร์ท่ไี ด้จากการศกึ ษาค้นคว้ามาพฒั นาปรับเปล่ยี นวิถีทากิน ด้านการเกษตร ได้แก่ การคดั เลือกพืชทางเลือกใหม่ การพฒั นาดิน แหล่งนา้ การแปรรูปสินค้าเกษตร ระบบขนสง่ การตลาด การสร้างย่หี ้อสนิ ค้านา่ นให้เป็นทีร่ ู้จกั ตลอดจนเพิม่ เตมิ ความรู้ในมติ ิต่างๆ ให้แก่ เกษตรกร พร้อมกบั การสร้างความเข้มแขง็ ให้ชมุ ชน



ส่วนท่ี 2



กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพอื่ ลดความเหล่ือมลา้ ทางการศึกษา 12 การประชุมระดมความคดิ เหน็ เร่ือง การบรู ณาการความร่วมมือเพ่อื ลดความเหล่ือมลา้ ทางการศึกษา น่าน ข้อมลู สภาพความเหล่อื มลา้ NAN ทางการศกึ ษา กรณีศกึ ษา การจดั การศกึ ษาสาหรับบคุ คล ท่ีมีความต้องการจาเป็นพิเศษ จังหวัดน่าน การสนบั สนนุ ด้านทรัพยากร กทม. และความร่วมมือจากภาคสว่ นตา่ งๆ BKK ปฏิบัตกิ าร 4 พนื้ ท่เี ป้าหมาย โรงเรียนภคู าวทิ ยาคม อาเภอปัว 3 4 กศน. อาเภอบอ่ เกลือ อาเภอบ่อเกลือ 2 1 โรงเรียนตารวจตระเวนชายแดนพรี ะยานเุ คราะห์ 3 อาเภอแม่จริม โรงเรียนบ้านปางเป๋ ย อาเภอเมือง



กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมอื เพือ่ ลดความเหลอื่ มลา้ ทางการศกึ ษา 13 โรงเรียนตารวจตระเวนชายแดนพีระยานุเคราะห์ 3 อาเภอแม่จริม โรงเรียนจดั ตงั ้ ขนึ ้ เพราะเหตผุ ลด้านความมนั่ คง (พนื ้ ทส่ี ีแดง) เพอ่ื ดแู ลประชาชนใน พนื ้ ที่ ตอ่ มาจงึ เน้นพฒั นาการจดั การเรียนการสอน

กรณีศกึ ษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมอื เพื่อลดความเหลื่อมลา้ ทางการศกึ ษา 14 ข้อมูลพนื้ ฐาน/บริบทของสถานศกึ ษา ครู 7 คน 1 จานวนนักเรียนต่อครู จัดตงั้ โรงเรียนเน่ืองจาก 8:1 เป็นพืน้ ท่ีสีแดง ซ่ึงได้มี นักเรียน การพัฒนาการจัดการ 55 คน 8 เ รี ย น ก า ร ส อ น เ ร่ื อ ย ม า บนฐานด้านความมน่ั คง ผู้ปกครองมฐี านะยากจน เป็นหลัก และภายหลงั ได้มีการขยายเป็ นการ 18,000รายได้ครัวเรือนเฉล่ยี บาท/ปี พั ฒ น า ต า ม ห ลั ก สู ต ร การศกึ ษา นกั เรียนสว่ นใหญ่เป็นเดก็ ปฐมวยั เน่ืองจากไม่มศี นู ย์เด็กเล็กในหม่บู ้าน ไปโรงเรียน เดนิ เท้า ไมม่ ีรถรับจ้าง ลาบากช่วงฤดฝู น ข้อมูลสารสนเทศท่บี ่งชสี้ ภาพความเหล่อื มลา้ ทางการศกึ ษาในสถานศกึ ษา โรงเรียนตารวจตระเวนชายแดนพีระยานุเคราะห์ 3 เป็นโรงเรียน stand alone ซึ่งมีความ ห่างไกลจากโรงเรียนอื่น ส่งผลให้จานวนเด็กปฐมวยั สูง เน่ืองจากหมู่บ้านไม่มีศูนย์พัฒนาเด็กปฐมวัย นกั เรียนสว่ นใหญ่เดินเท้ามาเรียน มคี วามยากลาบากในฤดฝู น นอกจากนีส้ ดั สว่ นเด็กยากจนและยากจน พิเศษในโรงเรียนมีจานวนมากกว่าร้ อยละ 80 สภาพการจัดการศึกษา ครูท่ีสอนในโรงเรียนส่วนใหญ่ เป็นตารวจตระเวนชายแดนซึ่งไม่ได้สาเร็จการศึกษาทางด้านศกึ ษาศาสตร์/ครุศาสตร์ และการเข้าถึง อินเทอร์เน็ตหรือสื่อการสอนออนไลน์ทาได้ยาก เครือข่ายไม่ครอบคลมุ ไฟฟ้าในพืน้ ท่ีดบั บ่อยและนาน และนกั เรียนทจ่ี บการศกึ ษามีโอกาสศกึ ษาตอ่ ในระดบั อดุ มศกึ ษาน้อย

กรณีศกึ ษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมอื เพ่อื ลดความเหล่อื มลา้ ทางการศกึ ษา 15 ไม่ไกลจากบ้าน แต่จะลาบากชว่ งฤดฝู น เด็กยากจนและยากจนพเิ ศษ มมี ากกวา่ ร้อยละ 80 ไมม่ ีรถรับจ้าง รายได้ครัวเรือนน้อย เดินเท้าไปเรียน การเดนิ ทาง สภาพ 18,000 บาท/ปี เป็นโรงเรียน มาเรียน เศรษฐกิจ stand alone ทาการเกษตร ครอบครัว เพอ่ื การยงั ชพี ไฟฟา้ ดบั บ่อย โครงสร้ าง สถานะ ครอบครัวแตกแยก ดบั นานครัง้ ละ 1-2 วนั พนื ้ ฐาน ครอบครัว กาพร้ าเทียม พ่อแม่ไปทางานตา่ งถ่นิ ครูต้องแชร์อินเทอร์เนต็ ฝากลกู ไว้กบั ตายาย จากโทรศพั ท์มือถือ พอ่ แมไ่ ม่มเี วลาให้ลกู การจัดสรรงบประมาณด้านการศึกษา เชน่ เงนิ อดุ หนนุ รายหวั เงนิ อดุ หนนุ สาหรับสนบั สนนุ อาหาร กลางวนั และอาหารเสริม (นม) เงนิ อดุ หนนุ พิเศษสาหรับนกั เรียนยากจน เงนิ อดุ หนนุ พิเศษสาหรบั โรงเรียนขนาดเลก็ เงนิ อดุ หนนุ เพ่ิมเตมิ สาหรับโรงเรียนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร เป็นต้น เงินอดุ หนุนอาหารกลางวันนักเรียน ย้อนหลัง 3 ปี ปี การศกึ ษา จานวนนักเรียน (คน) งบประมาณ (บาท) 184,000 2560 46 196,000 200,000 2561 49 2562 50 เงินสนับสนุนการจัดการศึกษาขนั้ พนื้ ฐาน อาหารเสริม รายจ่ายอ่ืนๆ ย้อนหลงั 3 ปี ปี การศึกษา จานวนนักเรียน (คน) งบประมาณ (บาท) 2560 46 58,000 2561 49 137,790 2562 50 108,492

กรณีศกึ ษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพื่อลดความเหลือ่ มลา้ ทางการศึกษา 16 เงินอดุ หนนุ รายหวั และการจดั สรรงบประมาณด้านการศึกษามีอตั ราต่ากว่าโรงเรียนในสงั กดั อ่ืน เน่อื งจากต้นสงั กดั คือ กองกากบั การตารวจตระเวนชายแดน ซง่ึ ไมไ่ ด้มภี ารกจิ ในการจดั การศกึ ษาโดยตรง การจัดสรรเงินอุดหนุนนักเรียนจากกองทุนเพ่อื ความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) ภาคเรียน ได้รับทนุ ส่วนของ ส่วนของ รวม กจิ กรรมส่งเสริม (คน) นักเรียน โรงเรียน (บาท) ทกั ษะอาชพี (บาท) (บาท) 1/2562 42 42,000 21,000 63,000 1) กล้วยฉาบอบเนย 2/2562 43 64,500 43,000 107,500 1) เลยี ้ งปลาดกุ 15,000 2) เพาะถว่ั งอก 10,000 3) ตดั ผม 7,000 4) นา้ ยาล้างจาน 11,000 นอกจากนีย้ งั ได้รับเงนิ อดุ หนนุ นกั เรียนจาก กสศ. เพม่ิ เติม ภายใต้สถานการณ์การระบาดของ โรคตดิ เชอื ้ ไวรัสโคโรน่า 2019 (COVID-19) จานวน 25,800 บาท และนกั เรียนอนบุ าล 1-3 จานวน 12 คน ได้รับเงนิ บริจาคสมทบคา่ อาหาร โครงการส้วู ิกฤตให้น้องอ่มิ “คนละมือเพื่อมอื ้ น้อง” จานวน 3,600 บาท ความร่วมมอื จากหน่วยงานต่างๆ ศึกษาธิการ ร.ร.บ้านนา้ ตวง จงั หวดั น่าน สพป.น่านเขต1, โรงเรียน ม.ราชภฏั กลมุ่ ร.ร. อตุ รดิตถ์, แมจ่ ริม อาชวี ศึกษา มลู นิธิ สพฐ. พทุ ธรักษา สนบั สนนุ สนบั สนนุ ครู 1 คน ครู 1 คน การสนับสนุนทรัพยากรด้านวิชาการ

กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมือเพ่ือลดความเหลื่อมลา้ ทางการศกึ ษา 17 การสนับสนุนด้านทรัพยากรทางการศึกษาและความร่วมมอื ด้านต่างๆ ดงั นี ้ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน (สพฐ.) ได้มีการทาข้อตกลงร่วมกัน (MOU) ในการจ้างครูปฐมวยั ให้กบั ทางโรงเรียน ตชด. และมีการพฒั นาคุณภาพ โดยให้สานกั งานเขต พนื ้ ท่ีการศกึ ษาท่ีมโี รงเรียน ตชด. และให้โรงเรียนขยายโอกาส (โรงเรียนบ้านนา้ ตวง) เป็นพเ่ี ลยี ้ งให้ หน่วยงานร่วมสนองพระราชดาริ เชน่ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั หรือ สานกั งานคณะกรรมการ การอาชีวศกึ ษา (สอศ.) มามีสว่ นร่วมในการพฒั นาอาชพี สานักงานเขตพืน้ ท่กี ารศึกษาประถมศึกษา ได้มหี นงั สือแจ้งโรงเรียนในอาเภอเมืองแม่จริม ในการให้ความช่วยเหลอื ด้านวชิ าการ เชน่ การช่วยยกระดบั ผลสมั ฤทธ์ิ (O-NET) องค์การบริหารส่วนตาบล (อบต.) หนองแดง ให้การสนับสนนุ ด้านความรู้ อบรมโครงการ ศกึ ษาวฒั นธรรมพนื ้ บ้าน โครงการสนับสนุนด้านวิชาการ โดยได้รับการสนับสนนุ ครูจากสงั กดั สพฐ. ประจาชนั้ อนุบาล จานวน 1 คน และครูจากมลู นิธิพทุ ธรักษา ประจาวิชาภาษาองั กฤษ จานวน 1 คน โครงการทุนในพระราชานุเคราะห์สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพ รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี นกั เรียนโรงเรียน ตชด. ยงั ได้รับทนุ ในพระราชานุเคราะห์ฯ โรงละ 1 คน ทุกปี ซ่ึงส่งเสริมให้ศึกษาต่อจนจบ ปริญญาตรี หรือถ้าใครมีความสามารถ และความต้องการท่ีจะเรียนตอ่ กจ็ ะทรง สนับสนุนให้ ได้ รับการศึกษาสูงที่สุด แต่ นั กเรี ยนส่ วนใหญ่ จะขอคื นทุ น ภาพ: .eef.or.th, 7 ก.ค. 2563 เพือ่ ให้น้องได้รับทนุ ต่อ การพฒั นาครู บคุ ลากรทางการศกึ ษาท่เี ก่ยี วข้อง กองทุนเพ่ือความเสมอภาคทางการศกึ ษา (กสศ.) มีโครงการพฒั นาครูตารวจตระเวนชายแดน เป็นการอบรมตารวจ 4 เดือน อบรมครู 7 เดือนที่มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี โดยมีวัตถุประสงค์ คือ 1) พัฒนาสมรรถนะครูที่เน้นกระบวนการเรียนรู้ (Learning Process) มากกว่าผลลัพธ์ของการเรียนรู้ (Learning Outcomes) เชน่ การสอนบรู ณการคละชนั้ เรียน ซงึ่ ปัจจบุ นั มกี ารนาร่องในพนื ้ ทภี่ าคเหนือตอนล่าง 15 โรงเรียน และใช้มหาวิทยาลยั ราชภฏั เป็นเครือข่าย (เป้าหมาย มหาวิทยาลยั ราชภัฏ 6 สถาบนั 50 โรงเรียน นาร่องท่ัวประเทศ) และ 2) พัฒนาหลักสูตรเพ่ือครู ตชด. ให้เป็นครูมืออาชีพมากขึน้ โดยมีหลักว่า

กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมือเพือ่ ลดความเหลื่อมลา้ ทางการศกึ ษา 18 “สอนเป็น เห็นผล คนยกย่อง” โดยพัฒนาผ่านงานประจา และได้คุณวุฒิที่เพิ่มขึน้ เป็นการให้มหาวิทยาลัย ราชภฏั ปรับเป็นหลกั สตู รสาหรับผ้ใู หญ่ และใช้ระบบสะสมเครดติ (CreditBank) ข้อจากดั และความร่วมมอื เพ่อื แก้ไขปัญหา “สังกดั ” คือ ข้อจากัด ใช้ส่ือวงั ไกลกงั วล ชว่ ยครูไมค่ รบชนั้ เรียน การควบรวมทาไม่ได้ ความร่ วมมือ ขยายระบบ เพราะมขี ้อจากัดเร่ืองสงั กัด เพ่อื แก้ปัญหา อินเทอร์เน็ต ให้ทว่ั ถงึ ครูใหญ่ไม่มอี านาจในการบริหาร คน และ เงิน ให้ครูท่มี วี ฒุ ดิ ้าน การศกึ ษาเข้าชว่ ยสอน ค่าใช้จ่ายรายหวั ของนักเรียน มีความเหล่อื มลา้ อย่างเหน็ ได้ชัด กสศ. ร่วมกบั ราชภฏั พฒั นาครู ตชด. และหลกั สตู ร ข้อเสนอแนะในการแก้ปัญหา 1. โรงเรียนตารวจตระเวนชายแดนควรให้ ความสาคัญกับภารกิจการจัดการศึกษาใน ปัจจุบันท่ีเป็ นเป้าหมายหลัก โดยเน้นการจดั การศึกษาเพ่ือชุมชนในพืน้ ท่ี การมีส่วนร่วม ในการยกระดับคุณภาพชีวิต และลด ข้อจากัดเร่ืองรายได้ของผ้ปู กครองโดยบรู ณาการ การสนับสนุนระหว่างหน่วยงาน 2. จัดทาข้อเสนอให้มีการทาข้อตกลงพิเศษในรูปแบบประสานการดาเนินงานร่วมกันระหว่าง หน่วยงานของพนื ้ ท่ีพเิ ศษ โดยอย่ภู ายใต้การดแู ลของสานกั งานการตรวจเงินแผน่ ดิน (สตง.)

กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมอื เพ่ือลดความเหลอื่ มลา้ ทางการศกึ ษา 19 3. ควรให้ บุคลากรที่มีความรู้เฉพาะทางด้ าน การศึกษาเข้ามาช่วยสอน โดยจัดให้มีค่าตอบแทน พิเศษและสวัสดิการต่างๆ เช่น ค่าเดินทาง ที่พกั เ ป็ น ต้ น เ พ่ื อ เ ป็ น ก า ร จู ง ใ จ ใ ห้ ผู้ ที่ มี ค ว า ม รู้ ความสามารถเข้ามาทางานและเป็นการรักษาผู้ท่ีมี ความรู้ความสามารถไว้ในระบบต่อไป 4. สนบั สนนุ การพัฒนาครูของโรงเรียนตารวจตระเวนชายแดน โดยมกี ารสนบั สนนุ ค่าเดินทางในการไปอบรม หรือปรับรูปแบบการอบรมในรูปแบบออนไลน์เพื่อลด คา่ ใช้จ่ายและเวลาในการเดนิ ทาง 5. หน่วยงานในพืน้ ท่ี ได้แก่ องค์การบริหารส่วนตาบล หรือองค์การบริหารส่วนจังหวัด เข้ามาดูแลและมีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา โดยการจัดทาโครงการเพ่ือสนับสนุน โรงเรียนในงบประมาณประจาปี เช่น การสนบั สนนุ อนิ เทอร์เน็ตชมุ ชน เพ่อื ให้นกั เรียนสามารถ เข้าถึงการศึกษาได้อย่างทั่วถึงมากขึน้ รวมทงั้ แก้ไขปัญหาเร่ืองไฟฟ้าท่ีดับบ่อยซึ่งส่งผลต่อ การจดั การเรียนการสอน 6. โรงเรียนควรการจัดท่ีพักสาหรับนักเรียนท่ีมีความยากลาบากในการเดินทางมา เรียนและจดั ให้มผี ้ดู แู ลนกั เรียนที่มาพกั นอน เพื่อลดปัญหาในเรื่องของความยากลาบากใน การเดนิ ทางมาเรียนของนักเรียน ภาพ: .Youtube “ครู ตชด.อมก๋อย”, 28 พ.ย. 2557



กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพอ่ื ลดความเหลื่อมลา้ ทางการศกึ ษา 20 โรงเรียนบ้านปางเป๋ ย อาเภอเมอื ง ตงั ้ อยชู่ ายขอบ เป็นพนื ้ ท่สี เี หลอื ง และทางผา่ นยาเสพตดิ ต้องเฝา้ ระวงั สว่ นใหญ่เป็นชนชาติพนั ธ์ุ

กรณีศกึ ษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมอื เพอ่ื ลดความเหลอื่ มลา้ ทางการศกึ ษา 21 ข้อมลู พนื้ ฐาน/ลักษณะท่วั ไป จานวนนักเรียน ม้ง 90% เดก็ เลก็ เข้าส่รู ะบบ 233 237 216 219 มธั ยมศึกษามจี านวน การศึกษาน้อย นกั เรียนน้อย เม่ยี น 10% 75 72 79 69 74 78 79 65 เป็ นกล่มุ ชาติพันธ์ุ อนบุ าล 2-3 ประถม 1-6 มธั ยม 1-3 2560 2561 2562 2563 ข้อมลู สารสนเทศท่บี ่งชีส้ ภาพความเหล่อื มลา้ ทางการศึกษาในสถานศึกษา จานวนนักเรียนยากจนและยากจนพเิ ศษ ปี 2560-2562 143 147 118 2560 จานวนนกั เรียนยากจน 47 51 68 2561 และยากจนพเิ ศษ มีจานวนมากถึง 2 ใน 3 119 117 109 2562 ของนกั เรียนทงั้ หมด นกั เรียนปกติ นกั เรียนยากจน นกั เรียนยากจนพเิ ศษ เงนิ อุดหนุน กสศ. ปี 2562 คา่ กิจกรรมพฒั นานกั เรียน ค่าครองชีพ 85,600 บาท 107,000 บาท • ทกั ษะวิชาการ • ทกั ษะอาชพี • ทกั ษะชีวติ ค่าอาหาร 85,600 บาท คา่ ครองชีพ คา่ อาหาร คา่ กิจกรรมพฒั นานกั เรียน

กรณีศกึ ษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมอื เพอ่ื ลดความเหลอ่ื มลา้ ทางการศกึ ษา 22 กจิ กรรมการพัฒนานักเรียน เน้น 3 ทักษะ ได้แก่ 1. ทกั ษะวิชาการ สง่ เสริมนกั เรียนให้ได้รับโอกาสทางการศึกษาอย่างทงั่ ถึง จดั การเรียนรู้ให้ ผ้เู รียน เชน่ กจิ กรรมส่งเสริมการอา่ นออกเขยี นได้ ค่ายวชิ าการนกั เรียน กิจกรรมการอ่านคิดวเิ คราะห์ 2. ทักษะอาชีพ ส่งเสริมนกั เรียนมีทกั ษะงานอาชีพในสถานศกึ ษา เช่น งานอาชีพขนมอบ งานอาชีพผลติ ภณั ฑ์ผ้าปักม้ง การทาอฐิ บล็อก การเพาะต้นอ่อนทานตะวนั นา้ ผลไม้ ผลติ ภณั ฑ์จากเศษไม้ ตดั ผม เสริมสวย ช่างไฟฟ้า ช่างเช่ือม ช่างอิเล็กทรอนิกส์ ช่างซ่อมเคร่ืองยนต์เล็ก เพาะเห็ด การบริหาร จดั การขยะ สหกรณ์รงเรียน 3. ทักษะชีวิต ส่งเสริมนกั เรียนมีทกั ษะชีวิต มีภูมิค้มุ กัน เช่น กิจกรรมค่ายคณุ ธรรม อบรม ต้านยาเสพตดิ เพศศกึ ษา สง่ เสริมศกั ยภาพด้านกฬี า จานวนเดก็ เยาวชนออกนอกระบบการศกึ ษา ปี 2561-2562 วา่ งงาน 3 คน ประกอบอาชีพ เกษตรกรรม 4 คน มีครอบครัว เน่ืองจากวิถีวฒั นธรรม บ้านปางเป๋ ยมจี านวน และประเพณีชนเผา่ 3 คน เด็กออกนอกระบบ ในพืน้ ที่บ้านปางเป๋ ย มีเด็กและเยาวชนออก รวม 10 คน นอกระบบการศกึ ษา จานวน 10 คน จาแนกเป็น 1) เด็กและ เยาวชนที่ออกไปประกอบอาชีพเกษตรกรรม จานวน 4 คน ภาพ: .thebangkokinsight.com, 24 พ.ย. 2562 2) เด็กและเยาวชนที่ออกไปมีครอบครัว จานวน 3 คน เนื่องจากวิถีวัฒนธรรมและประเพณีชนเผ่าท่ีให้เด็กและ เยาวชนแต่งงานในวยั เยาว์ และการฉดุ หญิงสาวท่ีต้องการ มาเป็นภรรยาของตนในงานฉลองปีใหม่ของชาวม้ง และ 3) เดก็ และเยาวชนท่ีว่างงาน จานวน 3 คน

กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมอื เพอ่ื ลดความเหล่อื มลา้ ทางการศึกษา 23 การจัดการศึกษาสาหรับผู้ท่มี ีความต้องการจาเป็ นพเิ ศษ ปี การศกึ ษา 2560 – 2562 จาแนกตามประเภทความบกพร่อง (คน) 35 33 30 19 25 22 20 20 15 21 10 9 17 5 44 0 2560 2561 2562 สตปิ ัญญา การเรียนรู้ พฤตกิ รรมหรืออารมณ์ จากข้อมูลพบว่า แนวโน้มของผ้บู กพร่องด้านการเรียนรู้ และพฤติกรรมหรืออารมณ์ มีจานวนเพ่ิม มากขนึ ้ โดยเฉพาะการบกพร่องด้านการเรียนรู้ มีจานวน 22 คน ในปี 2560 เพ่ิมขนึ ้ เป็น 33 คน ในปี 2562 ทงั้ นี ้การจดั การศกึ ษาสาหรับผ้ทู ่ีมีความต้องการจาเป็นพเิ ศษ ทงั้ 3 กลมุ่ มีดงั นี ้ ผู้เรียนพิการ ได้รับการส่งเสริมสนับสนุนด้านการจัดการเรียนการสอน ได้แก่ คูปอง การศกึ ษา ส่อื วสั ดอุ ปุ กรณ์ พเี่ ลยี ้ งเดก็ พกิ าร ผ้เู รียนท่ตี ้องการดูแลพเิ ศษ/ด้อยโอกาส ได้รับความชว่ ยเหลอื จากภาคเี ครือขา่ ยทางด้าน ทุนการศึกษาสาหรับเด็กด้อยโอกาส มีการคัดกรองนักเรียนยากจน (CCT) เพ่ือรับการสนับสนุนทุน ส่งผลให้นกั เรียนได้รับทนุ “สานรักคนเกง่ หวั ใจแกร่ง” ให้ศกึ ษาตอ่ จนจบปริญญาตรี ผู้มีความสามารถพิเศษ ได้รับการส่งเสริมความสามารถเฉพาะบุคคลตามศกั ยภาพ เช่น การแข่งขนั ทกั ษะวชิ าการ ศลิ ปะหตั กรรม ความสามารถด้านกฬี า

กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพือ่ ลดความเหล่อื มลา้ ทางการศึกษา 24 การจดั การศกึ ษาสาหรับผู้ท่มี คี วามต้องการจาเป็ นพเิ ศษ ทงั้ 3 กลุ่ม 3 กลุ่ม •คปู องการศกึ ษา •สือ่ วสั ดอุ ปุ กรณ์ •พี่เลยี ้ งเดก็ พิการ ผ้เู รียนพิการ ผ้มู ี ผ้เู รียนที่ •ทนุ การศกึ ษาเดก็ ด้อยโอกาส ความสามารถ ต้องการดแู ล •คดั กรองนกั เรียนยากจน พเิ ศษ พเิ ศษ/ด้อย •สง่ เสริมความสามารถ โอกาส เฉพาะบคุ คลตามศกั ยภาพ การสนับสนุนด้านทรัพยากรทางการศึกษา ปี การศึกษา 2560 – 2562 สว่ นใหญ่เป็นคา่ อาหารกลางวนั 734,404 854,800 862,600 1,224,000 1,236,000 1,168,000 0 187,200 284,850 239,000 259,000 282,500 รายหัว อาหารกลางวนั ทนุ เสมอภาค ปัจจัยพืน้ ฐาน 2560 2561 2562 โรงเรียนบ้านปางเป๋ ยได้รับการสนบั สนนุ อาหารกลางวนั รวมมลู คา่ มากทสี่ ดุ รองลงมาคอื เงนิ อดุ หนนุ รายหวั และปัจจยั พนื ้ ฐาน

กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพ่ือลดความเหลอื่ มลา้ ทางการศกึ ษา 25 ภาคีเครือข่ายการพัฒนาสถานศกึ ษา ให้ความช่วยเหลือ สนับสนุนสถานศกึ ษา ดงั นี ้ * ศึกษาธกิ ารจงั หวดั สนบั สนนุ พฒั นาอาชพี นกั เรียน * กสศ. ดาเนินโครงการพฒั นาครูและเรียนเพื่อยกระดบั คณุ ภาพการศกึ ษาอยา่ งตอ่ เนอื่ ง และโครงการสร้างโอกาสทางการศกึ ษาสาหรับนกั เรียนในพนื ้ ทห่ี ่างไกล * ศนู ย์การศกึ ษาพิเศษ สนบั สนนุ การจดั การเรียนการสอนสาหรบั นกั เรียนเรียนร่วม * วิทยาลยั สารพัดช่างน่าน สนบั สนนุ การจดั การเรียนการสอนงานอาชีพในสถานศกึ ษา * บริษัท SGS Thailand สนบั สนนุ การสร้างห้องประชมุ ให้แกโ่ รงเรียน * มูลนิธิ เมเจอร์แคร์ สนบั สนนุ “ห้องหนงั เพ่ือการเรียนรู้” ภาคเี ครือข่ายการพัฒนาสถานศกึ ษา “เดก็ บ้านปางเป๋ ย ความรู้ค่อู าชีพ” สนบั สนนุ พฒั นาอาชพี นกั เรียน มลู นธิ ิ ศึกษาธกิ าร กสศ. เมเจอร์ แคร์ จังหวดั ศูนย์การศึกษา SGS โรงเรียน พเิ ศษ Thailand บ้านปางเป๋ ย วทิ ยาลัย สารพัดช่าง สอนงานอาชพี การพัฒนาครูและบคุ ลากรทางการศึกษา ชมุ ชนการเรียนรู้ทางวชิ าชีพ (PLC) สง่ เสริมความก้าวหน้าทางวชิ าชพี อบรมเชงิ ปฏบิ ตั กิ ารคดั กรองนกั เรียน การพัฒนาครู/บคุ ลากร สง่ เสริมการใช้เทคโนโลยีการ ท่ีมคี วามจาเป็นพเิ ศษทางการศกึ ษา ประชมุ อบรม สมั มนา ปฏบิ ตั ิงาน (ระบบ E-School)

กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมือเพือ่ ลดความเหล่ือมลา้ ทางการศึกษา 26 ปัญหาความเหล่อื มลา้ ทางการศกึ ษา ใช้ภาษาถิ่นเป็นภาษาหลกั ส่งผลต่อ ผ้ปู กครองไม่รู้หนงั สอื การเรียนและเข้าถึงการศกึ ษา วฒั นธรรมชนเผ่า บริบทชมุ ชน ครอบครัว ไมส่ ามารถแนะนา แตง่ งานในวยั เยาว์ เร่ืองการเรียนได้ มบี ตุ รมาก ไม่มีความพร้ อม การสอื่ สาร ภาวะพง่ึ พงิ มคี นว่างงาน ด้านอปุ กรณ์ สาหรับ เทคโนโลยี ในครอบครัว การเรียนระบบทางไกล นกั เรียนอาศยั อยู่ กบั ผ้สู งู อายุ ไมม่ สี ญั ญาณ พอ่ แมไ่ ปทางานตา่ งถิ่น อนิ เทอร์เนต็ ชมุ ชน ต้องโทษในเรือนจา หยา่ ร้าง ข้อเสนอเพ่ือแก้ไขปัญหา ภาพ: .matichon.co.th, 12 ก.ค. 2562 1. การจัดสรรงบประมาณทางการศึกษา - ควรเพิ่มงบประมาณค่าใช้ จ่ายรายหัว นักเรียน ให้ สอดคล้ องกับค่าครองชีพ ค่าใช้ จ่าย ในปัจจุบัน และภาวะเงินเฟ้อท่ีเพ่ิมมากขึน้ และควร จัดสรรเงินในรู ปแบบ Block grant ส่งตรงไปยัง สถานศกึ ษา - ควรแก้ไขกฎหมาย ระเบียบ ข้อบงั คบั ให้ ครอบคลมุ ถงึ คา่ อาหารกลางวนั สาหรับนักเรียนขยาย โอกาสทางการศึกษา เพื่อให้นักเรียนได้มีอาหาร กลางวนั ไว้รับประทาน

กรณีศกึ ษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพ่ือลดความเหลือ่ มลา้ ทางการศึกษา 27 2. ด้านบคุ ลากร - ควรจัดสรร บรรจุ แต่งตัง้ ครูในโรงเรียน Stand alone อย่างเพียงพอ ซ่ึงอาจยกเว้น การใช้เกณฑ์ กคศ. เรื่องอัตราครูต่อนักเรียน จานวน 1 ต่อ 20 คน เนื่องจากโรงเรียน Stand alone มกั ตงั้ อย่ใู นพนื ้ ทห่ี า่ งไกล ทรุ กนั ดาร จานวนนกั เรียนมไี ม่มากนกั แต่จาเป็นต้องมีโรงเรียนในพนื ้ ทีน่ นั้ - สร้างขวญั กาลงั ใจให้แก่ครูท่ปี ฏิบตั ิงาน ในพืน้ ท่ีสูง ห่างไกล ทุรกันดาร ผ่านการพิจารณา ความดีความชอบ ความก้าวหน้า และเงินเพิ่มเติมท่ี มากกวา่ ปกติ เช่น เบีย้ กนั ดาร เป็นต้น 3. ด้านการศกึ ษา ภาพ: .siamrath.co.th, 3 ม.ค. 2560 - จัดการเรียนการสอนที่เน้ นการพัฒนาคุณภาพชีวิต และทักษะที่สาคัญจาเป็ น ในชวี ติ ประจาวนั - ส่งเสริมศักยภาพนักเรียนท่ีหลากหลายตามบริบทและศักยภาพของนักเรียนแต่ละคน โดยใช้รูปแบบ Customize และยกเลิกการจดั การศกึ ษาแบบ One Size Fit All - ส่งเสริมการศึกษาเพ่ือการมีงานทา ให้สอดคล้องกับกล่มุ อาชีพท่ีสร้างรายได้สูงในจังหวดั น่าน ได้แก่ 1) เกษตรกร 2) ช่างฝีมือ 3) โรงแรมและการท่องเที่ยว นอกจากนี ้ ยงั รวมถึงการขายทงั้ แบบ Off-line อาทิ การเปิดร้านขายของ และการขายแบบ On-line ใน Platform ตา่ งๆ อาทิ Lazada, Shoppee ภาพ: . thaihealth.or.th, 29 พ.ค. 2558

กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมือเพอื่ ลดความเหลือ่ มลา้ ทางการศกึ ษา 28 โรงเรียนภคู าวทิ ยาคม อาเภอปัว โรงเรียนบนพนื ้ ที่สงู มีชนเผ่าหลากหลายชนเผ่า ระยะทางไกลต้องพกั นอน

กรณีศกึ ษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพ่อื ลดความเหล่อื มลา้ ทางการศึกษา 29 โรงเรียนภคู าวทิ ยาคมอยใู่ นพนื ้ ท่ีตาบลภคู า อาเภอปัว จงั หวดั นา่ น สงั กดั สานกั งานเขตพืน้ ท่ี การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 2 เป็นโรงเรียนขยายโอกาส จัดการเรียนการสอนตัง้ แต่ระดับชัน้ อนุบาล 2 ถึงชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 3 มีนายสิทธิพล พรมมินทร์ ดารงตาแหน่งผู้อานวยการ มีจานวน นกั เรียนทงั้ หมด 269 คน มขี ้าราชการครูและบคุ ลากรทางการศกึ ษารวมทงั้ หมด 30 คน ระดับชนั้ นักเรียน ครู อัตราส่วนนักเรียนต่อครู 15 : 1 อ.2-อ.3 37 2 13 : 1 ป.1-ป.6 143 11 ม.1-ม.3 89 6 19 : 1 อ.2-อ.3 ป.1-ป.6 ม.1-ม.3 นกั เรียน ครู ข้อมลู สารสนเทศท่บี ่งชีส้ ภาพความเหล่อื มลา้ ทางการศึกษาในสถานศึกษา โรงเรียนภคู าวิทยาคมได้รับการจดั สรรเงนิ ปัจจยั นกั เรียนยากจนและยากจนพเิ ศษ ดงั นี ้ ปี 2561 กิจกรรมส่งเสริมทกั ษะอาชพี 60,800 บาท งบจัดสรรให้กบั นักเรียนยากจน ทาขนมไทย 21,000 และยากจนพเิ ศษ จานวน 76 คน ผลติ ยาหมอ่ ง 20,000 รวมเป็ นเงิน 60,800 บาท แปรรูป… 16,000 อาชีพตดั ผม 3,800 ปี 2562 กจิ กรรมส่งเสริมทกั ษะอาชพี 144,000 บาท งบจัดสรรให้กบั นักเรียนยากจน แปรรูปกาแฟ 96,000 และยากจนพเิ ศษ จานวน 96 คน การเลีย้ งสตั ว์ 35,000 รวมเป็ นเงิน 144,000 บาท ทาขนมไทย 13,000

กรณีศกึ ษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมอื เพื่อลดความเหลอ่ื มลา้ ทางการศึกษา 30 จานวนเด็กเยาวชนนอกระบบการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน 2 คน โรงเรียนประสบปัญหานกั เรียนไมจ่ บ กศน. ปัว การศกึ ษาต้องออกกลางคนั จึงต้องประสานสง่ ตวั ผ้เู รียนให้ กศน. 9 คน กศน. เฉลมิ พระเกียรติ 3 คน กศน. สนั ติสขุ 4 คน อตั ราการศกึ ษาต่อระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลายหรือ ปวช. การศกึ ษาต่อระดบั ม.ปลาย หรือ ปวช. ปี 2560-2562 นร.ด้อยโอกาส และ นร.ได้ทนุ เรียนต่อ โรงเรียน 2560 2561 2562 12 2560 16 ร.ร.ราชประชานุเคราะห์ 56 112 ร.ร.มัธยมป่ ากลาง 16 12 6 10 2561 19 ร.ร.นันทบุรีวิทยา 1 ร.ร.มธั ยมพระราชทานเฉลมิ พระเกียรติ 33 14 2562 13 ร.ร.บริบาล 1 นกั เรียนยากจนด้อยโอกาส ร.ร.สันตสิ ุขพิทยาคม 5 นกั เรียนทีไ่ ด้รับทนุ ศกึ ษาต่อ วิทยาลัยการอาชพี ปัว 468 วทิ ยาลัยเกษตรแพร่ 1 กศน. 65 ช่างทองหลวง 12 28 29 27 รวม สภาพปั ญหาของผู้ปกครอง ภาระค่าใช้จ่ายด้าน ค่าเครื่องแบบนกั เรียน นักเรียนท่ีขาดแคลนทุนทรัพย์ที่เป็นค่าใช้จ่าย การศึกษา คา่ รถรบั -ส่งนกั เรียน นอกเหนือจากงบประมาณเรียนฟรีของรัฐบาล 1.บ้านนา้ ดนั้ ม.13 ผ้ ูปกครองต้ องรั บผิดชอบค่ าใช้ จ่ายในการ ของครอบครัว 2.บ้านเตย๋ กวิ่ เหน็ ม.17 เดินทางสาหรับรับ-ส่งนกั เรียนท่ีอาศยั อยู่ห่าง ผ้ขู าดแคลน จากโรงเรียน และค่าเคร่ืองแบบนกั เรียน ซึง่ ยงั ทุนทรัพย์ พบว่าบางครอบครัวมีรายได้ ไม่เพียงพอ สาหรับค่าใช้จา่ ยในสว่ นนี ้

กรณีศึกษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมือเพอื่ ลดความเหลือ่ มลา้ ทางการศกึ ษา 31 การจัดการศึกษาสาหรับผู้เรียนท่มี ีความต้องการจาเป็ นพิเศษ 3 กล่มุ 1 การจัดการศกึ ษาสาหรับผู้เรียนพกิ าร 1. ทาแผน IEP 2. ขอส่ือจากศนู ยก์ ารศกึ ษาพิเศษจงั หวดั เด็กที่มคี วามพกิ ารซ้อน 20 เด็กท่ีมปี ัญหาทางพฤติกรรมและอารมณ์ 10 3. ประกบสอนเรียนรวมกบั เด็กปกติ 35 15 4. สอนเสริมสปั ดาห์ละ 4 ชว่ั โมง เด็กที่มปี ัญหาทางการเรียนรู้ 23 5. ผ้เู รียนพกิ ารซา้ ซ้อน โรงเรียนจดั การ เด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญา ประถม มธั ยม สอนตามสภาพที่บ้าน การจัดการศึกษาในสาหรับผู้เรียนพิการ ครูผู้สอนได้ดาเนินการจัดทาแผน IEP เพื่อ ส่งเสริมเด็กนักเรียนให้มีองค์ความรู้เพิ่มขึน้ โดยการดาเนินการส่งแผน IEP ไปยงั ศูนย์การศกึ ษาพิเศษ จงั หวดั เพอ่ื ขออนมุ ตั ิสื่อสิ่งอานวยความสะดวกให้กบั ผ้เู รียน ในสว่ นการจดั การเรียนการสอน นกั เรียนท่ี เรียนพิเศษเรียนรวมจะเรียนรวมกบั เด็กปกติตามปกติ แต่ครูผ้สู อนจะต้องเข้าประกบสอน เพื่อเสริมแรง ในการเรียน และได้มีการจดั กิจกรรมสอนเสริมเดก็ นกั เรียนพเิ ศษ ซง่ึ มีการแยกห้องเรียนไว้ เป็นห้องเรียน พิเศษสาหรับนักเรียนเรียนรวม เรียนในช่วงเวลาหลังเลิกเรียน สปั ดาห์ละ 4 ช่ัวโมง กรณี ผู้เรียนท่ีมี ความพิการซา้ ซ้อนหรือ ไม่สามารถมาเรียนตามปกตไิ ด้ ทางโรงเรียนได้มีการจดั การสอนตามสภาพ ดแู ล ช่วยเหลือในด้านอื่นของผู้เรียนเหมือนเด็กปกติท่วั ไป แต่จะเข้าไปที่บ้านของนักเรียนเพ่ือให้ได้สิทธิ์ ทางการศกึ ษาและลดความเล่ือมลา้ 2 การจดั การศกึ ษาสาหรับผู้เรียนท่มี ีความสามารถพิเศษ สอนเสริมกล่มุ นกั เรียนทม่ี คี วามสามารถพิเศษในด้านต่างๆ ส่งเสริมและสนับสนุนให้นกั เรียนเข้าร่วมการแขง่ ขนั ทกั ษะ ทงั้ ระดบั เขตและระดบั ชาติ การแข่งขัน AMAT Sudoku และ Crossword จงั หวัดเชยี งใหม่ การแข่งขัน Sodoku ระดบั ป. 1-6 ได้ลาดบั ท่ี 15 ระดบั ม. 1-3 ได้ลาดบั ท่ี 13 การแข่งขัน AMAT ระดบั ป. 1-6 ได้ลาดบั ท่ี 35

กรณีศกึ ษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมอื เพ่อื ลดความเหล่ือมลา้ ทางการศึกษา 32 การจัดการศึกษาสาหรับผู้เรียนท่ีมีความสามารถพิเศษ ทางโรงเรียนใช้การสอนเสริม ให้กับกล่มุ นกั เรียนท่ีมีความสามารถพิเศษในด้านต่างๆ ส่งเสริมและสนบั สนุนให้นักเรียนเข้าร่วมการ แข่งขันทักษะ เพื่อแสดงออกความสามารถ เช่น การฝึกฝนและนานักเรียนเข้าร่วมแข่งขันงาน ศิลปหัตถกรรมนักเรียนทุกปี ทัง้ ระดับเขตและระดับชาติ และนานักเรียนท่ีมีความสามารถทาง คณติ ศาสตร์ และภาษาองั กฤษ เข้าร่วมแข่งขนั การแขง่ ขนั AMAT Sudoku และ Crossword 3 การจดั การศกึ ษาสาหรับผู้เรียนท่ดี ้อยโอกาส มีระบบดแู ลชว่ ยเหลอื นกั เรียน และมอบทนุ การศกึ ษาจากภาคเอกชน การจดั สรรงบประมาณด้านการศึกษาและความร่วมมือ การจัดสรรงบประมาณด้านการศกึ ษา ปี การศกึ ษา 2563 คา่ จดั การเรียนการสอน 351,190 คา่ หนงั สอื เรียน 172,623 สพฐ. คา่ อปุ กรณ์การเรียน 47,605 คา่ เครื่องแบบนกั เรียน 97,356 คา่ กิจกรรมพฒั นาผ้เู รียน 77,584 เงนิ อดุ หนนุ สาหรับสนบั สนนุ อาหารกลางวนั 714,000 เงินอดุ หนนุ ปัจจยั พืน้ ฐานสาหรับนกั เรียนยากจน 317,000 อปท. เงินอดุ หนนุ คา่ อาหารนกั เรียนพกั นอนโรงเรียนในพืน้ ท่ียากลาบาก 194,300 เงนิ อดุ หนนุ โครงการ สปสช. 67,250 เงนิ อดุ หนนุ นกั เรียนยากจนแบบมีเงื่อนไข (กสศ.) 249,960 โรงเรียนภูคาวิทยาคม ได้รับ วิทยาลยั การ อบต.ภคู า โรงพยาบาล ความร่วมมอื และการสนบั สนนุ ในด้านต่างๆ อาชีพปัว โรงเรียน ส่งเสริมสขุ ภาพ เป็นอย่างดีจากส่วนราชการและหน่วยงานอ่นื ที่เก่ียวข้องมาโดยตลอด ซ่ึงได้แก่ โครงการ ตาบลภคู า ระดมทรัพยากรเพื่อการศึกษา องค์การ บริหารส่วนตาบลภคู า โรงพยาบาลส่งเสริม วทิ ยาลยั ภคู าวิทยาคม อทุ ยาน สขุ ภาพตาบลภคู า อทุ ยานแห่งชาตดิ อยภคู า ชา่ งทอง สานกั สงฆ์สวา่ งบญุ วิทยาลยั ช่างทองหลวง แหง่ ชาติดอย และวิทยาลยั การอาชีพปัว หลวง สานกั สงฆ์ ภคู า สวา่ งบญุ

กรณีศกึ ษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมือเพอ่ื ลดความเหลอื่ มลา้ ทางการศกึ ษา 33 จากโครงการระดมทรัพยากรเพื่อการศึกษา ในส่วนของเงินที่ได้รับการสนับสนุน โรงเรียนได้ มอบเป็นทุนการศกึ ษาให้กับนกั เรียนที่มีความสามารถในด้านต่างๆ และในสว่ นของสิง่ ของเคร่ืองใช้ต่างๆ ทางโรงเรียนได้มอบให้กบั นกั เรียนและผ้ปู กครอง ปัญหาความเหล่อื มลา้ ทางการศกึ ษา 1. วถิ ีชีวติ ชนเผ่า วฒั นธรรม ความเชอื่ รวมถึงทศั นคติตอ่ การศกึ ษา ชาวบ้านในพืน้ ท่ีเป็ นชนเผ่าล๊ัวะ ประกอบอาชีพ เกษตรกรรมในการดารงชวี ติ ผ้ปู กครองบางสว่ นจะให้เด็กมาเรียน เพ่ือให้ได้รับความรู้พืน้ ฐานและจบการศึกษาภาคบังคับ จากนัน้ จึงให้มาช่วยในการทาเกษตรกรรม ซง่ึ มผี ลทาให้นกั เรียน ไม่ได้รับการส่งเสริมในเร่ืองของการศึกษาต่อไปในระดบั ท่ีสูงขึน้ อีกทงั้ บคุ คลท่เี ป็ นแบบอย่าง หรือศษิ ย์เก่าท่จี บการศกึ ษาจากโรงเรียน แล้วศกึ ษาตอ่ จนประสบความสาเร็จ มีจานวนน้อย ทาให้นักเรียนขาดแรงบนั ดาลใจในเรื่องของการศกึ ษา ครอบครัวมักจะนิยมให้ลูกสาวได้ ออกเรือน เนื่องจากมีความเช่ือในเร่ืองของการผิดจารีตประเพณีท่ีปฏิบัติสืบต่อกันมา ส่งผลทาให้เด็ก ขาดโอกาสท่ีจะศกึ ษาต่อในระดบั ที่สูงขึน้ บางครอบครัวมีปัญหาการหย่าร้าง หรือพ่อแม่ทางานต่างจังหวัด จึงต้องฝากบุตรหลานให้อาศยั อย่กู บั ตายาย ซงึ่ ปัญหาเหล่านีส้ ง่ ผลตอ่ จิตใจและพฤติกรรมของนกั เรียน แนวทางแก้ไข เชิญศษิ ย์เก่าทีป่ ระสบความสาเร็จมาแบ่งปันประสบการณ์และวิธีการทที่ าให้ตนเองประสบ ความสาเร็จเพ่อื สร้างแรงบนั ดาลใจให้กบั รุ่นน้องทก่ี าลงั ศกึ ษาอยู่ 2. ปัญหาในเรื่องของภาษาในการสือ่ สาร ภาษาท่ีใช้ ส่ือสารจะเป็ นภาษาล๊ัวะ นอกจากจะได้ฝึกการส่ือสารและเรียนในโรงเรียน เมอ่ื นกั เรียนกลบั บ้านไปหรือใช้ชีวิตนอกเหนือจากสังคมโรงเรียน นักเรียนกย็ ังต้องใช้ภาษาของตนเอง ในการส่ือสารอยู่ นอกจากนัน้ การลงพืน้ ท่ีเย่ียมบ้านนักเรียน การสอบถามข้อมลู จากผ้ปู กครองเป็นเรื่องท่ีเป็นปัญหาอยบู่ อ่ ยครัง้ เน่ืองจากเกิดการส่อื สารท่ไี ม่เข้าใจและผิดพลาด แนวทางแก้ไข เน้นการสอนภาษาไทยให้อ่านออกเขียนได้ ตงั้ แต่ระดบั ชัน้ ประถม เขียนบันทึกรักการอ่าน ส่วนของผ้ปู กครอง ส่งเสริมรณรงค์การส่อื สารภาษาไทยในชมุ ชน ติดตามรับรู้ขา่ วสาร จากสื่อโทรทศั น์ หนงั สือพิมพ์ ที่อ่านหนงั สือประจาหมบู่ ้านเป็นต้น

กรณีศกึ ษาจงั หวดั นา่ น: การบรู ณาการความร่วมมอื เพือ่ ลดความเหลื่อมลา้ ทางการศึกษา 34 3. ปัญหาความยากจนของผ้ปู กครอง ผู้ปกครองส่ วนใหญ่ มีฐานะยากจน รายได้ ครั วเรื อนประมา ณ 60,000 บ า ท ต่ อ ปี รายได้ ส่วนใหญ่จะถูกนามาใช้ จ่ายในครั วเรื อนเพ่ือ การอุปโภคและบริโภคท่ีจาเป็น ซึง่ อาจจะไม่เพียงพอ กับค่าใช้จ่ายต่างๆ ในครอบครัว ดังนัน้ รายจ่าย ภาพ: posttoday.com, 8 ส.ค. 2561 เพ่ือส่งเสริมด้านการศึกษาอาจจะถกู มองข้ามไป แนวทางแก้ไข นักเรียนจะมีทุนท่ีได้รับจากหน่วยงานอ่ืนๆ เช่น ทนุ นกั เรียนยากจนและยากจนพิเศษ ส่วนผ้ปู กครองต้องการให้มีหนว่ ยงานท่ีส่งเสริมฝึ กอบรมเพ่ือพัฒนาทักษะทางอาชีพ เพื่อให้เกิดความ หลากหลายทางอาชีพ หรือเพื่อเพิม่ รายได้อีกทางหน่งึ ของผ้ปู กครอง 4. ปัญหาระยะทางและความลาบากในการเดนิ ทางมาโรงเรียน พนื้ ท่คี ่อนข้างทุรกันดาร ถนนบางช่วงยงั เป็นทางลกู รัง ขรุขระและค่อนข้างแคบ จะต้องใช้ระยะเวลา ในการเดนิ ทางมาโรงเรียนค่อนข้างมากโดยเฉพาะในฤดูฝน บางครัง้ มีฝนตกหนักไม่สามารถรับส่งนักเรียนได้ เน่ืองจากมีนา้ ป่ าไหลหลาก ส่งผลให้ถนนขาดและ อาจก่อให้เกดิ อนั ตรายต่อการเดินทางมาโรงเรียน แนวทางแก้ไข สาหรับนักเรียนท่ีอยู่ห่างไกล ทาง โรงเรียนมีหอพักนักเรียนชายและหญิงรองรับ และทางโรงเรียนได้รับจัดสรรงบประมาณช่วยเหลือ ค่าใช้จ่ายพาหนะสาหรับการเดินทางมาโรงเรียน แตผ่ ้ปู กครองกย็ งั ต้องเสยี คา่ พาหนะเพ่ิมในบางสว่ น ภาพ: jarmlive.com, 9 พ.ย. 2562 5. ปัญหาเร่ืองของความพร้อมและการสนบั สนนุ เทคโนโลยีและการเข้าถงึ ข้อมลู ตา่ งๆ ของนกั เรียน ในชุมชนยังมีปัญหาเร่ืองของคุณภาพสัญญาณอินเทอร์เน็ต อีกทงั้ ผู้ปกครองไม่สามารถ สนับสนุน อุปกรณ์การเรียนรู้ เสริมทักษะ ส่ือต่างๆ เช่น คอมพิวเตอร์ ให้แก่นักเรียนได้ เมื่อนกั เรียนมี ความต้องการที่จะศึกษาในเร่ืองที่สนใจด้วยตนเอง จึงทาให้นกั เรียนเข้าถึงสิ่งที่ต้องการได้ยาก ผู้ปกครองอาจ ไม่ให้ความสนใจเท่าท่คี วร เป็นผลมาจากปัญหาในเรื่องของความรู้และการขาดทกั ษะในด้านการใช้เทคโนโลยี แนวทางแก้ไข ชุมชนมีสัญญาณอินเทอร์เน็ตของประชารัฐแต่มีปัญหาในเร่ืองคุณภาพสัญญาณ เป็นบางครัง้ และทางโรงเรียนได้ปล่อยสัญญาณอินเทอร์เน็ตเป็ นบางจุดเพื่อให้นักเรียนสามารถเข้าใช้ และศกึ ษาค้นคว้าหาข้อมลู ได้

กรณีศกึ ษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมือเพอื่ ลดความเหล่อื มลา้ ทางการศกึ ษา 35 6. ปัญหาในการให้ความรู้และแนะนาในเรื่องการศกึ ษาแกน่ กั เรียนของผ้ปู กครอง ผู้ปกครองบางส่ วนไม่ จบการศึกษาภาค บังคับมีความจาเป็นต้องออกกลางคัน เพื่อช่วยงานใน ครอบครัว บางส่วนจึงไม่สามารถช่วยสอนหรือแนะนา การบ้านของบตุ รหลานได้ ทาให้การเรียนรู้นัน้ ขาดความ ต่อเน่ือง นอกจากนนั้ ยงั มแี นวโน้มวา่ พ่อแม่ทมี่ ปี ระสบการณ์ ทางการศกึ ษาเช่นใดมกั สง่ เสริมลกู ให้ไปในทศิ ทางเดียวกนั แนวทางแก้ไข โรงเรียนร่วมมือกับทางศูนย์การศึกษา ภาพ: posttoday.com, 21 ธ.ค. 2560 นอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั เพ่ือสง่ เสริมการรู้หนังสอื การจดั กิจกรรมเพ่ือลดความเหล่อื มลา้ ทางการศกึ ษา 1 การพฒั นาครู และบคุ ลากรทางการศึกษา โรงเรียนภคู าวทิ ยาคมให้ความสาคญั กบั การพฒั นาครูและบคุ ลากรทางการศกึ ษา โดยการ สนบั สนนุ ใน 2 ประเด็นหลกั คือ ด้านวชิ าการ และมาตรการจงู ใจในการปฏบิ ตั งิ าน การสนับสนุนด้านวิชาการ มาตรการจูงใจในการปฏิบัตงิ าน การพฒั นาการจดั การเรียนการสอน สนบั สนนุ วสั ดอุ ปุ กรณ์ในการทาสอ่ื การสอน พฒั นางานวชิ าการ เปิดโอกาสให้บคุ ลากรได้รับการอบรม พฒั นาความรู้ตามความสนใจ พฒั นาวชิ าชีพ สร้างขวญั กาลงั ใจให้กบั ทงั้ องคก์ รอยา่ งสมา่ เสมอ 2 ด้านพฒั นาการศกึ ษา 3 ด้านพฒั นาทกั ษะอาชพี สอนเสริม O-NET หลงั เลิกเรียน ส่งเสริมทกั ษะอาชีพ ร่วมจดั แสดงผลงานอาชีพ สอนเสริมภาษาไทย ชนั้ ป.1 ศกึ ษาดงู านการทาเครื่องเงิน ใช้สอ่ื DLTV ช่วงโควิด 19 รับการฝึกอบรมทกั ษะอาชีพ ณ วิทยาลยั การอาชีพปัว เพ่ิมผลสมั ฤทธิ์ใน 3 กลมุ่ สาระการเรียนรู้ ได้แก่ ภาษาไทย คณติ ศาสตร์ และภาษาตา่ งประเทศ มีการสร้างแรงจงู ใจโดยการมอบรางวลั ให้กบั นกั เรียนในแตล่ ะเดอื น

กรณีศกึ ษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมือเพ่อื ลดความเหลื่อมลา้ ทางการศึกษา 36 ข้อเสนอแนะในการแก้ปัญหา 1. หาแนวทางปรับกฎระเบียบท่ีเป็นอุปสรรค ต่อการสนับสนุนงบประมาณอาหารกลางวัน เพ่ือให้ ครอบคลุมนักเรียนระดบั มัธยมศึกษาตอนต้น ซ่ึงเป็น การศกึ ษาภาคบังคบั และควรปรับงบประมาณรายหัว ของนักเรียนเพิ่มเติม เพื่อให้สะท้อนความจาเป็นของ พนื ้ ทีร่ าบสงู และค่าครองชพี ท่เี พม่ิ สงู ขนึ ้ 2. ส่งเสริมสร้างเครือข่ายการทางานร่วมกนั ระหว่างหนว่ ยงานในพนื ้ ท่ี เพื่อสร้างความเข้มแขง็ ของชมุ ชน 3. ปรับปรุงกฎระเบียบเงินสวัสดิการสาหรับการปฏิบตั ิงานในพืน้ ที่พิเศษของครูเพื่อเป็นการ สร้างขวญั กาลงั ใจแก่ครูทป่ี ฏบิ ตั หิ น้าที่ในพนื ้ ท่หี า่ งไกล โดยการให้ค่าตอบแทนเพิม่ เติมอยา่ งเหมาะสม 4. ส่งเสริมและพฒั นาการจัดการเรียนการ สอนท่ีเน้ นการฝึ กทักษะอาชีพ เพ่ือให้ นักเรียน สามารถนาไปประกอบอาชีพได้ 5. ส่งเสริ มให้ หน่วยงานท่ีเก่ียวข้ องทัง้ ภ า ค รั ฐ แ ล ะ เ อ ก ช น ป รั บ ป รุ ง แ ล ะ ข ย า ย สัญ ญ า ณ อินเทอร์เน็ตให้ครอบคลุม เพื่อสร้ างโอกาสให้แก่ นกั เรียนและชมุ ชนในการเรียนรู้ท่ีเพิม่ ขนึ ้



กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมือเพ่ือลดความเหล่อื มลา้ ทางการศกึ ษา 37 กศน. บ่อเกลือ อาเภอบ่อเกลือ ศนู ย์การศกึ ษานอกระบบบนพนื ้ ทส่ี งู มชี นเผ่าหลายชนเผ่า ระยะทางไกลต้องพกั นอน

กรณีศึกษาจงั หวดั น่าน: การบรู ณาการความร่วมมือเพ่อื ลดความเหลอ่ื มลา้ ทางการศึกษา 38 ข้อมลู พนื้ ฐาน/อตั ลกั ษณ์ กศน. บ่อเกลือ อาเภอบอ่ เกลอื ประกอบด้วย 4 ตาบล ศนู ย์การศกึ ษานอกโรงเรียนบอ่ เกลอื นกั เรียน กศน.จานวนประมาณ 6,000 คน สว่ นใหญ่ประกอบอาชพี เกษตรกรรมและการท่องเท่ียว นกั เรียนกระจายอย่ใู น 15 อาเภอ อาทิ การต้มเกลือสินเทา การทาไร่ข้าวโพด ห้องเรียนกระจายอยใู่ น 99 ตาบล การหาของป่า และการท่องเทีย่ ว จดั การศกึ ษาขนั้ พนื ้ ฐานทงั้ สายสามญั และสายอาชีพ 1 ตาบลมีครู กศน. 1 คน ศนู ย์การศกึ ษานอกโรงเรียนบอ่ เกลอื ตงั้ อย่ใู นอาเภอบอ่ เกลือ ซงึ่ ประกอบด้วย 4 ตาบล ได้แก่ บ่อเกลือเหนือ บ่อเกลือใต้ ภูฟ้า และดงพญา ซ่ึงอยู่ในพืน้ ท่ีทรงงานของสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี ประชาชนในอาเภอบ่อเกลือส่วนใหญป่ ระกอบ อาชีพเกษตรกรรมและการท่องเท่ียว อาทิ การต้มเกลือสินเธาว์ การทาไร่ข้าวโพด การหาของป่า และ การท่องเที่ยว เป็นต้น จัดการเรียนการสอนในระดบั การศกึ ษาขึน้ พืน้ ฐานทงั้ สายสามญั และสายอาชีพ โดยมีศูนย์การเรียนรู้ประกอบด้วย กศน. ตาบล 4 แห่ง และศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้า หลวง” 23 แห่ง ปัจจุบันมีนักเรียนในระดับการศึกษาขึน้ ฐาน จานวนทงั้ สิน้ 204 คน มีครูผู้สอนและ บุคลากรทางการศึกษา จานวน 53 คน ส่วนใหญ่เป็นครูจากกองทุนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ิน ทรุ กนั ดาร (กพด.) และครูอาสาสมคั รฯ กศน. พนื ้ ท่ีสงู การสนับสนุนจากหน่วยงานและภาคส่วนต่างๆ จากหน่วยงานต้นสงั กดั เงินสนบั สนนุ การจดั การศกึ ษาขนั้ พนื ้ ฐาน (โครงการเรียนฟรี 15 ปี) เงนิ สนบั สนนุ จากภาคสว่ นอืน่ อาทิ ทนุ สาหรับเดก็ เลก็ ในพนื ้ ท่หี า่ งไกล จานวน 500 ทนุ ตอ่ ปี (ทนุ ละ 5,000 บาทต่อปี) นามาจดั สรรและซอื ้ วสั ดอุ ปุ กรณส์ าหรับการเรียนการสอน