หน่วยท่ี 1 ความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า THAIPAT SIRISUWAN แผนกวชิ าช่างอิเลก็ ทรอนิกส์ หน่วยท่ี 1
แผนการจดั การเรียนรู้ท่ี 1 หนว่ ยที่ 1 ช่ือวิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชว่ั โมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนคร้งั ที่ 1/18 ชื่อเรอ่ื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชัว่ โมง หัวข้อเรอ่ื ง ดา้ นความรู้ 1. คุณสมบตั ิของไฟฟ้า 2. อันตรายของไฟฟ้าต่อรา่ งกายมนษุ ย์ 3. ข้อควรปฏิบัติในการใชไ้ ฟฟา้ อยา่ งถูกต้องปลอดภัย 4. การปฏิบัตงิ านด้านไฟฟ้าทีป่ ลอดภยั 5. การช่วยเหลอื ผู้ประสบอนั ตรายจากไฟฟ้าดูด 6. การปฐมพยาบาลผ้ปู ระสบอันตรายจากไฟฟ้าดดู 7. บทสรุป ดา้ นทกั ษะ 8. ปฏิบตั ิงานด้านไฟฟา้ ทปี่ ลอดภัย 9. ช่วยเหลือผปู้ ระสบอันตรายจากไฟฟ้าดดู 10. ปฐมพยาบาลผปู้ ระสบอนั ตรายจากไฟฟา้ ดดู ดา้ นคุณธรรม จริยธรรม 11. เตรยี มความพร้อมด้าน วสั ดุ อุปกรณ์สอดคล้องกับงานไดอ้ ย่างถกู ต้อง 12. มคี วามรบั ผดิ ชอบ ปฏบิ ตั ิงานไดอ้ ย่างถกู ตอ้ งในเร่อื งความปลอดภยั และอุบัติภยั ต่างๆ และสำเรจ็ ภายใน เวลาทก่ี ำหนดอย่างมีเหตแุ ละผลตามหลักปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง 13. มคี ุณธรรม จริยธรรม เน้นความสะอาด ความปลอดภัยและการบำรงุ รักษาสภาพแวดลอ้ มตาม องคป์ ระกอบสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน สาระสำคัญ การปฏิบัตงิ านทางด้านไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนกิ ส์ท่ีปลอดภยั ผู้ใช้ไฟฟา้ จะต้องทราบและเข้าใจคณุ สมบัติทาง ไฟฟา้ ต้องระมัดระวัง ไมป่ ระมาท ทำงานอยา่ งเปน็ ระบบและรอบคอบ คำนึงถงึ กฎแห่งความปลอดภยั ขณะทำงาน การช่วยเหลือผู้ประสบอันตรายจากไฟฟ้าเป็นสิ่งจำเป็นและสำคัญอย่างยิ่ง ต้องกระทำอย่างถูกวิธี รวดเร็ว รอบคอบ และระมัดระวัง ทำให้ผปู้ ระสบอนั ตรายมีโอกาสรอดพน้ จากอันตราย 22
แผนการจัดการเรยี นรูท้ ี่ 1 หน่วยที่ 1 ช่ือวิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ช่วั โมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครง้ั ท่ี 1/18 ช่อื เร่ือง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชวั่ โมง สมรรถนะอาชีพประจำหน่วย (สง่ิ ที่ต้องการใหเ้ กิดการประยกุ ตใ์ ช้ความรู้ ทกั ษะ คณุ ธรรม เข้าด้วยกนั ) • ปฐมพยาบาลผ้ถู ูกไฟฟา้ ดดู คำศพั ท์สำคัญ Short Circuit ไฟฟ้าชอ็ ต Electric Shock ไฟฟา้ ดูด Load ภาระ Direct Contact สัมผสั โดยตรง Indirect Contact สมั ผสั โดยอ้อม Cardio Pulmonary Resuscitation การปฏบิ ตั ิการช่วยฟ้ืนคืนชีพ (CPR) Basic Life Support การช่วยฟ้ืนคนื ชพี ขนั้ พืน้ ฐาน (BLS) Respiratory Arrest ภาวะหยุดหายใจ Electricity ไฟฟา้ Electrical Energy พลังงานไฟฟา้ Tool เคร่ืองมือ Safety ความปลอดภัย Electrical Device อปุ กรณ์ไฟฟ้า Wire สายไฟ Dangerous อนั ตราย Safety Rule กฎความปลอดภัย Importance ความสำคญั Safety Tip คำแนะนำความปลอดภยั 23
แผนการจัดการเรียนรทู้ ่ี 1 หน่วยที่ 1 ช่ือวิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชัว่ โมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนครั้งท่ี 1/18 ชือ่ เรอื่ ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชว่ั โมง จุดประสงค์การสอน/การเรยี นรู้ • จุดประสงค์ทั่วไป / บรู ณาการเศรษฐกิจพอเพียง 1. เพื่อใหม้ ีความร้เู กี่ยวกับ อันตรายของไฟฟ้าต่อรา่ งกายมนุษย์ การปฏิบัติงานทางดา้ นไฟฟ้าและ อิเล็กทรอนกิ สท์ ่ีปลอดภัย และการปฏบิ ัติงานทางดา้ นการซ่อมบำรงุ เก่ียวกับไฟฟ้าและการช่วยเหลอื ผ้ปู ระสบ อันตรายจากไฟฟ้า (ดา้ นความรู)้ 2. เพ่อื ใหม้ ที ักษะในการปฐมพยาบาลผถู้ กู ไฟฟา้ ดูด (ดา้ นทกั ษะ) 3. เพอื่ ให้มเี จตคติท่ดี ตี อ่ การเตรยี มความพร้อมดา้ นการเตรยี ม วัสดุ อุปกรณ์ และการปฏบิ ตั ิงานอย่าง ถูกต้อง สำเร็จภายในเวลาทีก่ ำหนด มเี หตแุ ละผลตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง (ด้านคุณธรรม จรยิ ธรรม) • จุดประสงคเ์ ชิงพฤติกรรม / บูรณาการเศรษฐกจิ พอเพยี ง 1. อธบิ ายอนั ตรายของไฟฟา้ ต่อร่างกายมนษุ ย์ ได้ (ด้านความรู้) 2. ยกตวั อยา่ งการปฏิบตั ิงานทางด้านไฟฟ้าและอิเล็กทรอนกิ สท์ ่ีปลอดภยั (ดา้ นความรู้) 3. ยกตัวอยา่ งการปฏบิ ัตงิ านทางด้านการซ่อมบำรงุ เกี่ยวกบั ไฟฟ้าได้ (ดา้ นความรู้) 4. บอกวิธีการช่วยเหลอื ผู้ประสบอนั ตรายจากไฟฟ้าได้ (ดา้ นความรู้) 5. สาธิตการปฐมพยาบาลผถู้ ูกไฟฟา้ ดดู (ด้านทกั ษะ) 6. เตรียมความพร้อมด้าน วสั ดุ อุปกรณ์สอดคล้องกบั งานได้อย่างถูกต้อง (ด้านคุณธรรม จริยธรรม/ บูรณาการเศรษฐกจิ พอเพียง) 7. ปฏิบัติงานได้อย่างถกู ต้อง และสำเรจ็ ภายใน เวลาท่ีกำหนดอย่างมเี หตแุ ละผลตามหลกั ปรชั ญาของ เศรษฐกิจพอเพยี ง (ดา้ นคุณธรรม จริยธรรม/บรู ณาการเศรษฐกิจพอเพียง) การบรู ณาการกบั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง ธรรมาภบิ าล โรงเรยี นคุณธรรมและสวนพฤกษศาสตร์ โรงเรียน หลกั ความพอประมาณ 1. ผู้เรียนจัดสรรเวลาในการฝึกปฏบิ ัตติ ามใบงานไดอ้ ย่างเหมาะสม 2. ผเู้ รยี นร้จู กั ใช้และจัดการวัสดุอุปกรณ์ต่างๆอยา่ งประหยดั และคุ้มค่า 3. ผเู้ รียนปฏิบัตติ นเปน็ ผู้นำและผูต้ ามทด่ี ี 24
แผนการจัดการเรยี นร้ทู ่ี 1 หนว่ ยที่ 1 ช่อื วิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนกิ ส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชวั่ โมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนครัง้ ที่ 1/18 ชอ่ื เรือ่ ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ช่วั โมง หลักความมีเหตผุ ล 1. กล้าแสดงความคดิ อย่างมีเหตุผล 2. กล้าทักทว้ งในสิง่ ที่ไม่ถูกต้องอยา่ งถูกกาลเทศะ 3. กล้ายอมรับฟังความคดิ เห็นของผูอ้ ื่น 4. ใช้วสั ดุถูกต้องและเหมาะสมกับงาน 5. ไมม่ ีเรื่องทะเลาะวิวาทกับผ้อู ่ืน 6. คิดส่งิ ใหม่ ๆ ทเ่ี กิดประโยชน์ต่อตนเอง และสังคม 7. มคี วามคดิ วเิ คราะหใ์ นการแก้ปัญหาอยา่ งเปน็ ระบบ หลักความมภี มู คิ ุม้ กัน 1. มกี ารเตรียมความพร้อมในการเรียนและการปฏบิ ัติงาน 2. กล้าซักถามปญั หาหรือข้อสงสัยต่าง ๆ อย่างถูกกาลเทศะ 3. แก้ปัญหาเฉพาะหนา้ ไดด้ ้วยตนเองอย่างเป็นเหตุเป็นผล 4. ควบคมุ อารมณ์ของตนเองได้ 5. ควบคุมกิรยิ าอาการในสถานการณต์ ่าง ๆไดเ้ ปน็ อย่างดี การตดั สนิ ใจและการดำเนินกจิ กรรมตา่ งๆให้อยใู่ นระดับพอเพยี งหรือตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งน้ัน ต้องอาศยั ทั้งความรู้และคุณธรรมเป็นพ้ืนฐาน ดงั นี้ เงอ่ื นไขความรู้ 1. ผเู้ รยี นได้ใชก้ ระบวนการคดิ ในการปฏิบัติงานเลื่อย (ความสนใจใฝ่รู้ ความรอบรู้ รอบคอบ ระมัดระวงั ) 2. มคี วามรู้ ความเข้าใจเกย่ี วกบั เคร่อื งเลื่อยและงานเล่ือย 3. มคี วามรู้ ความเข้าใจเกย่ี วกบั หลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง เง่อื นไขคณุ ธรรม 1. ปฏบิ ตั ิงานท่ีไดร้ ับมอบหมายเสรจ็ ตามกำหนด (ความรับผิดชอบ) 2. ใช้วัสดอุ ปุ กรณ์อย่างคุ้มค่า ประหยดั (ความประหยดั ) 3. มีความเพยี รพยายามและกระตือรือร้นในการเรียนและการปฏบิ ัตงิ าน (ความขยัน ความอดทน) 25
แผนการจัดการเรยี นร้ทู ่ี 1 หน่วยที่ 1 ชื่อวิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชวั่ โมง ชอื่ หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนครั้งท่ี 1/18 ช่อื เร่อื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชวั่ โมง หลกั ธรรมาภบิ าล การปลกู ฝังใหผ้ เู้ รียนเอาใจใสใ่ นและประยุกต์ใช้หลักธรรมาภบิ าลในกระบวนการเรียนรแู้ ละใน ชีวิตประจำวนั ซึ่งประกอบด้วย 1. หลักคุณธรรม 2. หลกั นติ ธิ รรม 3.มีความโปรง่ ใส 4. การมสี ว่ นรว่ ม 5. มีความ รับผดิ ชอบ 6. มคี วามคุ้มคา่ โรงเรียนคณุ ธรรม 1. ปฏิบัติงานท่ีไดร้ ับมอบหมายเสรจ็ ตามกำหนด (ความมวี ินัย) 2. ใชว้ ัสดุอปุ กรณ์อยา่ งคุ้มค่า ประหยัด (ความพอเพียง) 3. ไมน่ ำสง่ิ ของ ของคนเพ่ือนหรือบคุ คลอนื่ มาเป็นของตนเอง ไมล่ อกการบา้ นเพื่อน (ความซอื่ สตั ย์) 4. ให้ความรว่ มมือกับการทำกิจกรรมของสว่ นรวม อาสาช่วยเหลอื งานครแู ละผู้อ่นื (มจี ิตอาสา) สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรียน ประกอบด้วย 5 องค์ประกอบ 1. การจัดทำป้ายชื่อ 2. การรวบรวมพนั ธไ์ุ มน้ ำเข้าปลูกในโรงเรียน 3. การศึกษาข้อมลู ด้านต่างๆ 4. การเขียนรายงาน 5. การนำไปใช้ประโยชนใ์ นด้านต่างๆ การบูรณาการกับค่านิยม 12 ประการ 1. ใฝห่ าความรู้ หมัน่ ศึกษาเล่าเรียนทั้งทางตรงและทางอ้อม 2. มีระเบียบ วินยั เคารพกฎหมาย ผู้น้อยรู้จักการเคารพผู้ใหญ่ 3. มสี ตริ ตู้ ัว ร้คู ดิ รทู้ ำ 4. ผเู้ รียนมคี วามเข้มแขง็ ทัง้ ร่างกายและจติ ใจ ไมย่ อมแพ้ตอ่ อำนาจฝ่ายต่ำ 5. คำนึงถึงประโยชนข์ องสว่ นรวมมากกวา่ ผลประโยชนส์ ่วนตน 26
แผนการจดั การเรียนรทู้ ี่ 1 หนว่ ยที่ 1 ชื่อวิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ช่วั โมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครัง้ ท่ี 1/18 ชอ่ื เรอ่ื ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชัว่ โมง เนือ้ หาสาระการสอน/การเรยี นรู้ • ด้านความรู้(ทฤษฎ)ี 1.1 คณุ สมบัตขิ องไฟฟ้า ไฟฟ้าจัดเป็นพลังงานชนิดหนึ่ง ช่วยอำนวยความสะดวกแก่มวลมนุษย์ ช่วยให้มนุษย์บนโลกมีความ เปน็ อยทู่ ี่ดมี ากขึ้น โดยใช้ไฟฟา้ เป็นแหลง่ พลังงานจ่ายไปให้กบั อปุ กรณ์ เคร่อื งมือ เครื่องใช้ต่างๆ ให้สามารถทำงาน ได้ ปัจจุบันมคี วามต้องการใชพ้ ลังงานไฟฟ้าในการดำเนินชีวิต ประจำวนั และทำกิจกรรมต่างๆ เพิ่มมากข้ึนทุกขณะ ส่งผลตอ่ การก่อใหเ้ กิดโอกาสทจ่ี ะขาดแคลนพลงั งานไฟฟ้า เพราะไมส่ ามารถหาแหล่งผลติ พลังงานไฟฟ้ามาเพิ่มเติม ได้เพยี งพอ การผลิตไฟฟา้ และการนำไฟฟ้าไปใชง้ าน แสดงดังรูปท่ี 1.1 รูปท่ี 1.1 การผลิตไฟฟ้าและการนำไฟฟ้าไปใช้งาน ไฟฟ้าเป็นพลังงานท่ีสามารถเปลี่ยนแปลงรูปพลังงานได้ โดยอาศยั คา่ แรงดันและกระแส จ่ายไปให้อุปกรณ์ เครอื่ งมือ และเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้าใหเ้ กิดการทำงาน โดยจ่ายไปในรปู กระแสไหล ไฟฟ้าเคล่ือนท่ีไดด้ ีในวัตถุตวั นำจำพวก โลหะชนิดตา่ งๆ เช่น ทองคำ ทองแดง เงนิ เหลก็ ตะกว่ั และอะลูมิเนียม เป็นตน้ ไฟฟ้าไม่สามารถเคลื่อนที่ผ่านไป ไดห้ รือเคล่ือนที่ไปได้ลำบากในวัตถุท่ีเป็นพวกฉนวน เช่น พลาสตกิ ยาง แกว้ ไม้ และเซรามิก เปน็ ตน้ ไฟฟ้าเป็นส่ิง ที่มองไม่เห็น ไม่สามารถรับรู้ไดน้ อกจากไปสัมผัสโดยตรง ก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้สัมผัสถูกไฟฟ้า จึงมักเรียกว่าภัย 27
แผนการจดั การเรยี นรทู้ ี่ 1 หนว่ ยท่ี 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชวั่ โมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนครัง้ ท่ี 1/18 ชื่อเรือ่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชั่วโมง มดื การทดสอบวา่ สายไฟฟ้ามีไฟฟา้ หรือไม่ หรอื อปุ กรณไ์ ฟฟา้ ที่ติดตงั้ พรอ้ มใช้งานมีไฟฟา้ หรือไม่ จะต้องทดลองใช้ อุปกรณ์ไฟฟา้ เหล่าน้ัน หรอื ใช้เครือ่ งมือวดั ไฟฟา้ ตรวจวัดทดสอบดู ไฟฟ้ามีประโยชน์อนันต์และมีโทษมหันต์ เป็นคำกล่าวที่ทันสมัยอยู่เสมอ ผู้ที่ใช้ไฟฟ้าทุกคนจำเป็นต้อง คำนึงถงึ ความปลอดภยั ในการใช้งานทกุ ครั้ง และใช้งานดว้ ยความระมัดระวัง โดยไม่ตกอย่ใู นความประมาท 1.1.1 ประโยชนข์ องไฟฟ้า ประโยชน์ของไฟฟ้า มีมากมายมหาศาล ถูกนำไปใช้งานอย่างแพร่หลายทั่วไป เช่น งานการผลิต ทางอุตสาหกรรม งานทางการเกษตร งานด้านสื่อสารโทรคมนาคม งานด้านให้บริการ งานด้านอำนวยความ สะดวก และการให้ความรู้ ความบันเทิง เป็นต้น ประโยชน์ของไฟฟ้าเมื่อพิจารณาทางด้านการนำไปใช้งาน แบ่ง ออกได้ดงั นี้ 1. ให้ความร้อน โดยเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าให้เป็นความร้อน เช่น เตาไฟฟ้า เตาอบ เตารีดไฟฟ้า หมอ้ หงุ ข้าวไฟฟา้ เคร่ืองเปา่ ผม และหัวแร้งบัดกรี เปน็ ตน้ 2. ให้ความเย็น โดยเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าให้เป็นความเย็น เช่น ตู้แช่แข็ง ตู้เย็น ตู้น้ำเย็น และ เครื่องปรับอากาศ เปน็ ตน้ 3. ใหพ้ ลังงานกล โดยเปลีย่ นพลงั งานไฟฟ้าให้เป็นพลงั งานกล เชน่ มอเตอร์ พดั ลม สว่านไฟฟ้า เครื่องซกั ผา้ และเคร่อื งดูดฝุน่ เปน็ ต้น 4. ให้อำนาจแม่เหล็ก โดยเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าให้เป็นสนามแม่เหล็ก เช่น กระดิ่ง ไฟฟ้า หม้อแปลง ไฟฟ้า ลำโพง และแม่เหลก็ ไฟฟ้า เป็นต้น 5. ให้แสงสว่าง โดยเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าให้เป็นแสงสว่าง เช่น ไฟฉาย หลอดไฟฟ้า และการเกิด ประกายไฟจากการเชือ่ มไฟฟา้ เป็นต้น 6. ใหค้ วามสะดวกสบาย โดยจา่ ยพลังงานไฟฟ้าไปใหอ้ ปุ กรณ์อเิ ลก็ ทรอนิกส์ ทำใหเ้ กิดการทำงาน ในอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ชนิดต่างๆ เช่น เครื่องรับวิทยุ เครื่องรับโทรทัศน์ เครื่องขยายเสียง เครื่องเล่นวีดีทัศน์ คอมพิวเตอร์ โทรศพั ท์ และวิทยุส่ือสาร เป็นต้น 1.1.2 โทษของไฟฟ้า โทษของไฟฟ้ามีมากมายมหาศาลเช่นเดียวกัน ส่วนใหญ่เกิดจากการใช้ไฟฟ้าอย่างผิดวิธี ขาด ความระมัดระวงั หรือใชไ้ ฟฟา้ ด้วยความประมาทเลินเลอ่ ก่อให้เกิดอันตรายตามมาอย่างมากมาย ทง้ั ตอ่ ทรัพย์สิน 28
แผนการจัดการเรยี นรทู้ ี่ 1 หนว่ ยท่ี 1 ชือ่ วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ช่วั โมง ช่อื หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครั้งที่ 1/18 ชอ่ื เร่อื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ช่วั โมง เช่น อุปกรณ์ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ชำรุดเสียหาย และทำให้เกิดเพลิงไหม้ เป็นต้น หรือต่อร่างกายมนุษย์ เช่น ร่างกายพิการ และเสียชีวิต เป็นต้น จึงจำเป็นต้องมีการป้องกันอันตรายที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ไฟฟ้า อันตรายเกิด จากไฟฟ้าแบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ ไฟฟ้าช็อต (Short Circuit) และไฟฟ้าดูด (Electric Shock) ทั้งสอง ลกั ษณะนีม้ ีสาเหตขุ องการเกิดท่ตี า่ งกัน และอันตรายท่ไี ด้รับก็ตา่ งกันดว้ ย 1. ไฟฟ้าช็อต หรอื เรียกอีกชื่อ ว่าไฟฟา้ ลัดวงจร คือ สภาวะท่ีกระแสไฟฟ้าไหลได้ ครบวงจร โดยไมผ่ า่ นอุปกรณ์ไฟฟ้า เครื่อง ใช้ ไฟฟา้ หรือภาระ (Load) ผลของไฟฟ้าช็อต จะ ทำใหเ้ กิดความรอ้ นสูง เมื่อความรอ้ นถึงจุดลุก ไหม้ ทำให้เกิดเพลงิ ไหมข้ ้ึนได้ การเกิดไฟฟ้า ช็อต แสดงดังรปู ที่ 1.2 รปู ท่ี 1.2 เพลงิ ไหมเ้ กดิ จากไฟฟา้ ชอ็ ต รปู ท่ี 1.3 ไฟฟ้าดดู 2. ไฟฟ้าดูด คือ สภาวะที่กระแสไฟฟ้า ไหลผ่านร่างกายมนุษย์ลงพื้นดิน หรือไหลผ่าน ร่างกายมนุษย์ครบวงจร จะก่อให้เกิดอาการเกร็ง ของกล้ามเนื้อ จนร่างกายมนุษย์ไม่สามารถด้ิน หรือสะบดั ให้หลุดออกจากไฟฟ้าได้ ผลทีเ่ กิดจาก ไฟฟ้าดูดอาจทำให้พิการ หรือถึงเสียชีวิตได้ การ เกิดไฟฟ้าดูด แสดงดังรปู ท่ี 1.3 1.2 อันตรายของไฟฟ้าตอ่ ร่างกายมนุษย์ ไฟฟ้าเป็นพลังงานที่สามารถเคลื่อนท่ีได้ การนำไฟฟ้าไปใช้งานโดยใช้ปริมาณของแรงดันที่แหล่งกำเนิดไฟฟ้า ผลิตขึ้นมา และปริมาณของกระแสที่เกิดจากภาระต้องการใช้งาน คุณสมบัติของไฟฟ้า คือกระแสไหลผ่านได้ดีใน 29
แผนการจดั การเรยี นรทู้ ี่ 1 หนว่ ยที่ 1 ชื่อวิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชั่วโมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนครง้ั ที่ 1/18 ชือ่ เรอื่ ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชว่ั โมง วัตถุตัวนำจำพวกโลหะทุกชนิด โดยที่ขณะกระแสไหลไม่สามารถมองเห็น เพียงแต่รับรู้ได้จากการที่อุปกรณ์ เครื่องมือ และเครื่องใช้ไฟฟ้าเกิดการทำงาน และจากการตรวจวัดด้วยเครื่องมือวัดทดสอบทางไฟฟ้า หรือจากการ สัมผสั โดยตรงของร่างกายมนุษย์ท่ีทำให้เกิดกระแสไหลครบวงจร น่นั คือเปน็ ผลของการเกดิ ไฟฟา้ ดูดร่างกายมนุษย์ เป็นตัวนำไฟฟ้าเช่นเดียวกับตัวนำอื่นๆ ไฟฟ้าสามารถผ่านร่างกายไปได้อยา่ งสะดวก ดังนั้นจึงควรระมัดระวังไมใ่ ห้ ร่างกายทุกส่วนสัมผัสถูกตัวนำไฟฟ้าที่ต่อรับพลงั งานอยู่กับแหลง่ กำเนิดไฟฟ้า หรือในขณะที่มีกระแสไหลผ่านตัวนำ ไฟฟ้าเหลา่ นัน้ โดยเฉพาะอยา่ งยิง่ ขณะทส่ี ว่ นหนึง่ ส่วนใดของร่างกายมนุษยส์ ัมผัสอยู่กับพ้ืนน้ำ พ้นื ดิน พื้นปนู หรอื โลหะที่ต่อถึงพื้นดินหรือพื้นน้ำ กระแสสามารถไหลผ่านร่างกายลงสู่พื้นดินหรือพื้นน้ำได้สะดวก หรือในอีกกรณี หนึ่งที่ร่างกายมนุษย์สัมผัสถูกสายตัวนำไฟฟ้าพร้อมกันมากกว่าหนึ่งเส้น ร่างกายมนุษย์จะกลายเป็นภาระไฟฟ้า ทันทแี ทนเคร่ืองใช้ไฟฟ้า จะทำใหเ้ กดิ กระแสไหลผา่ นร่างกายมนุษย์ครบวงจร เรียกการเกิดกระแสไหลในลักษณะ นี้ว่าไฟฟ้าดูด การถูกไฟฟ้าดูดของร่างกายมนุษย์จากการสัมผัสส่วนที่มีไฟฟ้า สามารถแยกตามลักษณะของการ สมั ผัสไฟฟ้าได้ 2 แบบ คอื การสัมผัสโดยตรง (Direct Contact) และการสมั ผสั โดยออ้ ม (Indirect Contact) 1.2.1 การสมั ผสั ไฟฟ้าโดยตรง การสัมผัสไฟฟ้าโดยตรง คือ เป็น รปู ที่ 1.4 การสัมผสั ไฟฟา้ โดยตรง กรณีที่ส่วนของร่างกายคนสัมผัสถูกส่วนทีม่ ีไฟฟ้าจ่าย มาโดยตรง เชน่ สายไฟฟา้ ร่ัวเพราะฉนวนชำรดุ มคี นใช้ มือจับสายไฟฟ้าที่รั่ว และจากการที่ใช้นิ้วมือหรือโลหะ ขนาดเล็ก เช่น ลวด ไขควง หรือโลหะอื่นๆ แหย่เข้าไป ในรูเต้ารับไฟฟ้า เป็นต้น ลักษณะการสัมผัสไฟฟ้า โดยตรงนี้ จะมีผลให้เกิดกระแสจำนวนมากไหลผ่าน เข้าสู่ร่างกายคนไปลงดิน ทำให้เกิดอันตรายมาก คน อาจพิการหรือถึงเสียชีวิตได้ การสัมผัสไฟฟ้าโดยตรง แสดงดงั รูปท่ี 1.4 1.2.2 การสมั ผัสไฟฟ้าโดยออ้ ม 30
แผนการจัดการเรียนรูท้ ่ี 1 หนว่ ยที่ 1 ชือ่ วิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนกิ ส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชั่วโมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนคร้งั ที่ 1/18 ชอ่ื เรอื่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ช่ัวโมง การสัมผัสไฟฟ้าโดยอ้อม เป็นการ สัมผสั ท่คี นไม่ไดส้ ัมผสั กับส่วนท่ีมีไฟฟ้าโดยตรง แต่เกิด จากคนสัมผัสกับอุปกรณ์ไฟฟ้า หรือเครื่องใช้ ไฟฟ้า ตามปกติ ซึ่งโดยปกติจะไม่มีไฟฟ้าจ่ายออกมาที่ตัวถัง โลหะ แตถ่ ้าเม่ืออปุ กรณ์ไฟฟ้า หรือเครื่องใช้ ไฟฟ้าเกิด ไฟฟ้ารั่ว จึงมีไฟฟ้าจ่ายอยู่ที่ตัวถังโลหะของอุปกรณ์ ไฟฟ้า หรือเครื่องใช้ไฟฟ้านั้น เมื่อคนไปสัมผัสจึงเกดิ กระแสไหลผา่ นเข้าสู่รา่ งกายคนไปลงดิน เช่นเดยี วกับ รปู ที่ 1.5 การสัมผัสไฟฟ้าโดยออ้ ม การสัมผัสส่วนที่มีไฟฟ้า การสัมผัสไฟฟ้าโดยอ้อมมี อันตรายสูงมาก เพราะจาก การขาดความระมัดระวงั ของผู้ใชง้ าน การสัมผัสไฟฟ้าโดยอ้อม แสดงดงั รูปที่ 1.5 ร่างกายคนเมื่อถูกไฟฟ้าดูด จะเกิดอาการเกร็งของกล้ามเนื้อจนไม่มีแรงสะบัดให้หลุดออกจากไฟฟ้าได้ ผลของไฟฟ้าดดู อาจทำให้บาดเจ็บ พกิ าร หรืออาจถงึ เสียชวี ิตได้ อนั ตรายท่ีเกดิ ข้ึนจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับขนาด ของกระแสที่ไหลผ่านร่างกายไป กระแสไหลผ่านน้อยเกิดอันตรายน้อย กระแสไหลผ่านมากเกิดอันตรายมาก ความสมั พันธ์ของปริมาณกระแสไหลผา่ นร่างกายคนมีผลตอ่ ปฏกิ ิริยาทเ่ี กิดขึ้น แสดงดังตารางที่ 1.1 ตารางท่ี 1.1 ความสมั พนั ธ์ของปริมาณกระแสไหลผา่ นร่างกายคนมีผลต่อปฏกิ ิริยาทเี่ กิดข้ึน ปริมาณกระแสไหลผา่ น ปฏกิ ริ ยิ าทเ่ี กิดขึน้ รา่ งกายคน ยงั ไมม่ ีผลหรือไม่ร้สู ึก ตำ่ กว่า 0.5 มิลลแิ อมป์ (mA) รสู้ กึ จ๊ักจ้หี รือกระตุกเล็กน้อย 1 mA รู้สึกสัน่ เล็กน้อย แต่ไม่เจ็บ คนส่วนใหญส่ ามารถหนีได้ แต่ การเคลือ่ นที่อยา่ งไมร่ ะวังจะทำใหเ้ กิดอนั ตรายได้ 5 mA รู้สึกเจ็บปวด สูญเสียการควบคุมกล้ามเนื้อ นี่คือปริมาณ กระแสที่ร่างกายไมส่ ามารถขยบั เขยอื้ นได้ 6 – 25 mA (ผู้หญงิ ) 9 – 30 mA (ผ้ชู าย) 31
แผนการจัดการเรยี นรูท้ ่ี 1 หนว่ ยที่ 1 ช่อื วิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนกิ ส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชั่วโมง ชื่อหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนครั้งที่ 1/18 ช่อื เรอ่ื ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชั่วโมง 50 – 150 mA ได้รับความเจ็บปวดเป็นอย่างมาก อวัยวะที่เกี่ยวกับการ หายใจหยุดทำงาน กล้ามเนื้อหดตัวอย่างรุนแรง กล้ามเนื้อข้อ 1 – 4.3 แอมแปร์ (A) ตอ่ จะแขง็ ทำให้เสยี ชวี ติ ได้ 10 A หัวใจหยดุ เตน้ กลา้ มเนื้อหดตวั เสน้ ประสาทถกู ทำลาย ทำ 15 A ใหเ้ สียชวี ิต หวั ใจหยดุ เต้น และถูกเผาไหม้อย่างรนุ แรง เสยี ชวี ติ กระแสเกินค่าต่ำสุดที่ฟิวส์ หรือเซอร์กิตเบรกเกอร์จะตัด วงจร นอกจากนั้นระยะเวลาที่กระแสไหลผ่านร่างกายคน จะส่งผลถึงอันตรายที่จะเกิดขึ้นน้อยหรือมากด้วย กระแสไหลผ่านใช้เวลาน้อยเกิดอันตรายน้อย กระแสไหลผ่านใช้เวลามากเกิดอันตรายมาก ระยะเวลาที่ถูกไฟฟ้าดูด ดังนั้นถ้าไม่มีบุคคลอื่นช่วยเหลืออย่างทันท่วงที อันตรายที่ได้รับก็จะสาหัสมากขึ้น คือหัวใจเต้นรัวเร็วหรือช้า ซึ่ง อาจไดร้ ับอันตรายถึงเสยี ชีวิต เมอื่ ระยะเวลาที่ถูกไฟฟ้าดดู นานเกินกว่าระยะเวลากำหนดท่ีบอกไว้ แสดงดังตาราง ที่ 1.2 ตารางที่ 1.2 ความสัมพนั ธข์ องปริมาณกระแสไหลผา่ นร่างกายคนกับระยะเวลาทท่ี ำให้เสียชวี ติ ปริมาณกระแสไหลผ่าน ระยะเวลา หมายเหตุ ร่างกายคน เสยี ชีวิต 2 นาที 15 mA นานกวา่ 1 นาที 20 mA นานกว่า 35 วนิ าที 30 mA นานกว่า 3 วนิ าที 100 mA นานกวา่ 0.11 วินาที 500 mA นานกว่า 0.01 วนิ าที 1 A นานกว่า 32
แผนการจดั การเรยี นรูท้ ี่ 1 หน่วยท่ี 1 ช่อื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่ัวโมง ชื่อหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนครั้งท่ี 1/18 ชอื่ เรอ่ื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชว่ั โมง 1.3 ข้อควรปฏิบตั ใิ นการใชไ้ ฟฟ้าอยา่ งถูกตอ้ งปลอดภัย การใช้ไฟฟ้าทกุ ครั้งควรคำนึงถึงความปลอดภัย ใชอ้ ยา่ งมปี ระสิทธภิ าพ มีความคุม้ ค่า เกิดประโยชน์สูงสุด และใชอ้ ย่างประหยัด ซง่ึ นอกจากจะเปน็ การชว่ ยประหยัดพลังงานแล้ว ยังมผี ลดตี ่อสว่ นรวมของประเทศในแง่ของ การอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ยังช่วยลดภาวะโลกร้อนได้อีกด้วย ผู้ใช้ไฟฟ้าจึงจำเป็นต้องเรียนรู้วิธีการใช้ ไฟฟา้ อยา่ งถกู ตอ้ ง ขอ้ ควรปฏิบตั ิในการใช้ไฟฟ้าอย่างถูกต้องปลอดภยั ปฏบิ ัติไดด้ ังนี้ 1. ควรตรวจสอบให้แน่ชัดก่อนจ้างงานหรือทำสัญญากับบริษัท หรือช่างทจ่ี ะดำเนนิ การออกแบบ และเดิน สายไฟติดตง้ั ระบบไฟฟ้าวา่ เป็นผู้ท่มี ีประสบการณ์ มคี วามรคู้ วามชำนาญเช่ือถือไดเ้ ท่านนั้ 2. อุปกรณ์การติดตั้งทางไฟฟ้าต้องเป็นชนิดที่ได้รับการรับรองจากมาตรฐานต่างๆ ที่น่าเช่ือถือ เช่น สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.), UL, VDE และ IEC เป็นต้น เครื่องหมายมาตรฐานอุปกรณ์ ไฟฟา้ ประเทศตา่ งๆ แสดงดังรปู ที่ 1.6 มอก. มาตรฐานไทย มาตรฐานอเมริกา มาตรฐานเยอรมนั มาตรฐานยุโรป รปู ที่ 1.6 เคร่อื งหมายมาตรฐานอปุ กรณ์ไฟฟ้าประเทศตา่ งๆ 3. การเดินสายไฟ และติดตั้งอุปกรณ์ไฟฟ้า ต้องเป็นไปตามกฎการเดินสายและติดตั้งอุปกรณ์ไฟฟ้าของ การไฟฟา้ นครหลวง และการไฟฟา้ สว่ นภมู ิภาค หรอื มาตรฐานการตดิ ตั้งทางไฟฟ้าที่การไฟฟา้ ท้ังสองยอมรบั 4. ก่อนใช้เครื่องใช้ไฟฟ้า ผู้ใช้ต้องอ่านและศึกษาคู่มือแนะนำการใช้งานให้เข้าใจ และปฏิบัติตาม คำแนะนำอย่างเครง่ ครดั 5. ทุกครั้งที่จะใช้เครื่องใช้ไฟฟ้า ควรตรวจสอบสายไฟ เต้าเสียบ และเต้ารับ ที่จะใช้งานว่ามีร่องรอยของ การชำรดุ หรือไม่ 6. เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้าท่ีมีเปลือกหุ้มภายนอกทำดว้ ยโลหะทุกชนิด หรือเครื่องใชไ้ ฟฟ้าทีอ่ าจมี 33
แผนการจัดการเรียนรทู้ ี่ 1 หนว่ ยที่ 1 ช่ือวิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่ัวโมง ชื่อหน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนคร้งั ที่ 1/18 ชื่อเร่อื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชัว่ โมง ไฟฟ้ารั่วมากับน้ำ จำเป็นต้องต่อสายดินของเครื่องใช้ รปู ที่ 1.7 เตา้ เสียบเต้ารับชนดิ มีขัว้ สาย ไฟฟ้าเข้ากับระบบสายดิน หมายถึงจะต้องมีการติดตั้ง ดนิ ระบบสายดินที่ถูกต้องภายในบ้าน และใช้เตาเสียบชนิดมี ขั้วสายดิน กับเต้ารับชนิดมีขั้วสายดินที่เป็นมาตรฐาน เดียวกัน เครื่องใช้ไฟฟ้าเหล่านี้ เช่น ตู้เย็น เตารีด หม้อหุง ขา้ ว เตาไมโครเวฟ เตาไฟฟ้า กระทะไฟฟ้า หม้อตม้ น้ำร้อน เครื่องทำน้ำอุ่น เครื่องปรับอากาศ และเครื่องซักผ้า เป็น ต้น ลักษณะเต้าเสียบเต้ารับชนิดมีขั้วสายดิน แสดงดังรูปที่ 1.7 7. เมื่อร่างกายเปียกชื้น ห้ามแตะต้องส่วนที่มี รูปท่ี 1.8 เครื่องทำนำ้ อ่นุ ที่มีระบบตดั ไฟฟ้า หรือเครื่องใช้ไฟฟ้าโดยเด็ดขาด เพราะอาจมีไฟรั่วท่ี ไฟรั่ว อุปกรณ์เหล่านั้น และความต้านทานต่อไฟฟ้าของผิวหนัง ที่เปียกชื้นจะลดลงอย่างมาก ทำให้กระแสไฟฟ้าสามารถ ไหลผ่านร่างกายได้สะดวก ในกรณีที่จำเป็นต้องใช้ไฟฟ้า ขณะท่ีรา่ งกายเปียกชื้น เช่น การใช้เคร่อื งทำนำ้ อนุ่ ในการ อาบน้ำ นอกจากจะต้องติดตั้งสายดินแล้ว จะต้องติดต้ัง เครื่องตัดไฟรั่วช่วยเสริมการทำงานร่วมกับสายดินให้ ปลอดภัยยิ่งขึ้นด้วย เครื่องทำน้ำอุ่นที่มีระบบตัดไฟรั่ว แสดงดงั รปู ที่ 1.8 8. ในการเดินสายไฟ หรือลากสายไฟไปใช้งานนอกอาคารเป็นการชั่วคราว หรือถาวร เช่น งานก่อสร้าง ต่อเติม ปรับปรุงนอกอาคาร นอกจากอุปกรณ์ไฟฟ้าและสายไฟฟ้าต้องเป็นชนิดที่กันน้ำและทนทานต่อสภาวะ แวดล้อมทางกลและแสงแดดแล้ว วงจรไฟฟา้ หรอื เตา้ รบั น้นั ต้องมีเครือ่ งตัดไฟรวั่ ด้วยจึงจะปลอดภยั 9. ควรแยกวงจรไฟฟ้าที่น้ำอาจท่วมถงึ ออกตา่ งหาก เชน่ ในบริเวณช้นั ลา่ งของอาคาร เพ่ือใหส้ ามารถปลด ไฟออกได้ทันทีเม่ือเกดิ นำ้ ทว่ ม หรืออาจติดต้ังเครอื่ งตดั ไฟรว่ั ร่วมดว้ ยกไ็ ด้ 10. หม่นั ตรวจสอบอปุ กรณต์ ดิ ต้งั ทางไฟฟ้า และเครอ่ื งใช้ไฟฟา้ เป็นประจำอยา่ งน้อยปีละ 1 คร้งั 34
แผนการจดั การเรยี นรู้ท่ี 1 หนว่ ยท่ี 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนกิ ส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชัว่ โมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนครัง้ ที่ 1/18 ชื่อเรอื่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ช่วั โมง 11. ฝึกให้เป็นคนช่างสังเกตสิ่งผิดปกติจากสี กลิ่น เสียง และการสมั ผสั อุณหภูมิ รวม ทง้ั การใช้เครื่องมือง่ายๆ ในการตรวจสอบ เช่น ไขควงลองไฟ เป็นต้น การสังเกต เช่น สีของสายไฟเปลี่ยนไป มีกลิ่นเหม็นไหม้ มีรอยเขม่า หรอื รอยไหม้ มือจบั สวิตชไ์ ฟหรือเต้าเสยี บแล้วรสู้ กึ อุ่น เป็น ต้น เหล่านี้แสดงว่ามีความร้อนผิด ปกติเกิดขึ้น อาจเกิด จากจุดต่อต่างๆ ไม่แน่น เต้าเสียบ เต้ารับหลวม เป็นต้น การใช้ไขควงลองไฟทดสอบไฟรั่ว แสดงดังรปู ที่ 1.9 รูปที่ 1.9 การใช้ไขควงลองไฟทดสอบ ไฟรั่ว 12. อย่าพยายามใช้ไฟฟ้าหรือเปิดสวิตช์เครื่องใช้ไฟฟ้า เช่น พัดลมระบายอากาศในบริเวณที่มีไอของสาร ระเหยหรอื ก๊าซท่ไี วไฟปกคลมุ อยู่เต็มพ้ืนที่ เช่น ก๊าซหงุ ต้ม ทินเนอร์ หรือไอน้ำมนั เบนซิน เปน็ ต้น 13. ระมัดระวังการใช้อปุ กรณ์ไฟฟ้าราคาถกู จากบางประเทศที่ผลติ แบบไม่ได้มาตรฐาน นอกจากจะมีอายุ การใชง้ านสั้นแลว้ อาจไม่ปลอดภัยในการใช้งานโดยเฉพาะในเรือ่ งของอัคคีภัย 14. อุปกรณ์ที่มีการเสียบปลั๊กทิ้งไว้นานๆ โดยไม่มีผู้ดูแล เช่น หลอดไฟทางเดิน หรือบันได หม้อแปลงไฟขนาดเล็ก (อะแดปเตอร์) และเครื่อง ชาร์จแบตเตอรี่ขนาดเล็ก เป็นต้น หากมีความจำเป็น ต้องใช้ให้หลีกเลี่ยงการใช้ในบริเวณที่มีวัสดุที่ติดไฟได้ งา่ ยอย่ใู กล้ๆ 15. ทุกครั้งที่เลิกใช้เครื่องใช้ไฟฟ้า ควรปิด สวิตช์ที่เครื่องใช้ไฟฟ้าก่อน และถอดเต้าเสียบออก จากเต้ารับทุกครั้ง เพื่อไม่ให้เครื่องใช้ไฟฟ้าชำรุด เสียหายง่าย การถอดเต้าเสียบออกจากเต้ารบั ทุกคร้ัง เม่ือเลิกใชง้ านเครื่องใช้ไฟฟ้า แสดงดงั รปู ท่ี 1.10 35
แผนการจดั การเรียนรทู้ ่ี 1 หน่วยที่ 1 ช่ือวิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่วั โมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนครั้งที่ 1/18 ชื่อเร่ือง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชวั่ โมง 16. อย่าพยายามซ่อมเครื่องใช้ไฟฟ้าด้วยตัวเอง หรือโดยช่างซ่อมที่มีความรู้ความชำนาญไม่เพียงพอ เครื่องใช้ไฟฟ้าบางประเภทจำเป็นต้องอาศัยอุปกรณ์ตรวจสอบด้านความปลอดภัย เช่น เตาไมโครเวฟ ต้องมีการ ตรวจสอบการรั่วออกมาของคลื่นไมโครเวฟ ไม่ให้มีมากเกินอัตราที่กำหนดหรือเครื่องใช้ที่มีสายดินต้องตรวจสอบ ความต่อเนอื่ งและฉนวนของสายดินกบั สายศนู ย์ เป็นต้น 17. หลีกเลี่ยงการใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าใน ขณะที่มีฝนตกฟ้าคะนอง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็น อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เช่น โทรศัพท์ อุปกรณ์ สื่อสาร โทรทัศน์ เครื่องเล่นวีดีทัศน์ เครื่องเสียง และคอมพิวเตอร์ เป็นต้น เพื่อเป็นการป้องกัน ไม่ให้เครื่องใช้ไฟฟ้าเหล่านี้ชำรุดเสียหาย เมื่อมี ฟ้าผ่าเกิดขึ้นในบริเวณใกล้เคียง ให้ปิดเครื่องถอด เต้าเสียบออก รวมทั้งสายอากาศ และสายโทรศัพท์ รูปที่ 1.11 การเกดิ ฟา้ ผ่า ออกจากเครื่องทุกครั้ง การเกิดฟ้าผ่า แสดงดังรูป ที่ 1.11 18. เครื่องใช้ไฟฟ้าที่ควบคุมการเปิด ปิดด้วยปุ่มสัมผัสอิเล็กทรอนิกส์ หรือรีโมท คอนโทรล เช่น โทรทัศน์ เครื่องเล่นวีดีทัศน์ เครื่องเสียง และอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ เป็นต้น เครื่องใช้ไฟฟ้าเหล่านี้เมื่อปิดเครื่องแล้วยังมี ไฟเลี้ยงวงจรควบคุมภายในเครื่องอยู่ตลอด เวลา จึงมีโอกาสทำให้เกิดอุปกรณ์ควบคุม ภายในชำรุดได้ หรือบางครั้งอาจทำให้เกิด เพลิงไหม้ทรัพย์สินเสียหายได้ ดังนั้นจึงควร ถอดเต้าเสยี บออก หรือตดิ ตง้ั วงจรสวติ ช์ตดั ต่อ รปู ท่ี 1.12 การเกดิ เพลงิ ไหม้เครอ่ื งคอมพิวเตอร์ วงจร เพื่อตัดไฟออกทุกครั้งที่เลิกใช้งาน การ 36
แผนการจดั การเรยี นรู้ท่ี 1 หน่วยที่ 1 ช่อื วิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชวั่ โมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนครง้ั ท่ี 1/18 ชือ่ เรอื่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชั่วโมง เกิดเพลิงไหม้ของคอมพิวเตอร์ แสดงดังรูปท่ี 1.12 19. เมื่อไฟฟา้ ทีจ่ ่ายมาจากการไฟฟ้าดับ ใหด้ ับสวิตชเ์ ครื่องใชไ้ ฟฟ้าทุกชนิดท่ีเปดิ คา้ งอยู่ทันที เพ่ือป้องกัน สาเหตุทจ่ี ะเกดิ ข้นึ ดังนี้ เครื่องใช้ไฟฟ้าชำรุดจากแรงดันที่ผิดปกติขณะไฟฟ้าดับไม่สนิท แรงดันอาจต่ำกว่าปกติ หรือ ขณะทเ่ี ร่มิ มไี ฟฟ้ากลบั เข้ามาใหม่ แรงดันอาจมากเกนิ ปกติ อปุ กรณ์ตดั วงจรอาจทำงานอีกคร้ัง เมือ่ มไี ฟกลับเข้ามา และมเี คร่ืองใช้ไฟฟ้าทกี่ ินไฟในการเร่ิม ทำงานมากเปดิ ใช้งานอยู่ จะทำใหเ้ กดิ ไฟดับอีกครงั้ ได้ อันตรายจากเคร่ืองใช้ไฟฟ้าท่ีมีความร้อนติดค้างอยู่ เชน่ เตารดี และเตาไฟฟ้า เป็นต้น ในขณะ ทม่ี ีไฟกลับเขา้ มาโดยไม่ร้ตู วั 20. ฝึกฝนให้รูจ้ ักวธิ แี กไ้ ขและปอ้ งกันรวมทงั้ ชว่ ยเหลือปฐมพยาบาล เม่ือมอี บุ ัติเหตุทางไฟฟ้าเกิดขน้ึ 1.4 การปฏิบตั งิ านดา้ นไฟฟ้าที่ปลอดภัย การสัมผัสจับต้องไฟฟ้าถือเป็นอันตรายต่อร่างกายคนอย่างร้ายแรง ดังนั้นการปฏิบัติงานทางด้านที่ต้อง เกีย่ วขอ้ งกับไฟฟ้าจำเปน็ ต้องมีความระมัดระวังอย่างมาก ตอ้ งมัน่ ใจว่าเกิดความปลอดภัย ขณะปฏิบัติงานจะต้อง มีอปุ กรณอ์ ำนวยความสะดวก และอปุ กรณป์ ้องกนั อนั ตรายท่ีเพียงพอ ต้องปฏบิ ตั งิ านให้ถูกขั้นตอน ทำงานอย่างเป็น ระบบและมคี วามรอบคอบ หลักการปฏิบัติ งานทางด้านไฟฟา้ ทป่ี ลอดภัย มีดงั นี้ 1. ควรคำนึงถึงกฎแห่งความปลอดภัยทุกครั้ง ขณะทำงานหรือซ่อมบำรุงเครื่องใช้ไฟฟ้า อุปกรณ์ไฟฟ้า และอยา่ ทำงานด้วยความประมาท 37
แผนการจัดการเรยี นรทู้ ่ี 1 หน่วยที่ 1 ชือ่ วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ช่ัวโมง ชอื่ หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครั้งท่ี 1/18 ชือ่ เรอื่ ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชัว่ โมง 2. กอ่ นการปฏิบัตงิ านเก่ียวกับไฟฟ้า ต้องถือ รปู ท่ี 1.13 ตดั ไฟฟ้าทกุ ครัง้ ก่อนการ ว่าเครื่องใชไ้ ฟฟ้า อปุ กรณ์ไฟฟ้าเหล่าน้ันมีไฟฟ้าจ่ายอยู่ ปฏบิ ัติงาน ต้องตรวจสอบจนแน่ใจก่อนว่าไม่มีไฟฟ้าจ่ายให้แล้ว ตัดไฟฟ้าทุกครั้งก่อนการปฏิบัติงาน แสดงดังรูปท่ี 1.13 3. จะปฏิบัติงานเกี่ยวกับไฟฟ้าเรื่องใด ต้องมี ความรู้ความเข้าใจในเรื่องนั้นก่อนการปฏิบัติงาน หรือถ้าไม่รู้ไม่เข้าใจควรสอบถามผู้รู้ และให้ผู้รู้เป็น ผู้กระทำ 4. อุปกรณแ์ ละเครอื่ งมือท่ใี ชใ้ นการปฏิบัตงิ าน หากมีสว่ นชำรดุ หรือไม่สมบรู ณ์ไม่ควรนำมาใชง้ าน 5. อยา่ ปฏบิ ัตงิ านเม่ือรสู้ ึก เหน่ือย อ่อนเพลีย ง่วงนอน หรอื รับประทานยาทำให้เกดิ อาการง่วงซึม 6. อย่าปฏิบัติงานในขณะมือเปียกน้ำ หรือ ยืนอยู่บนพื้นที่เปียกน้ำ ทำให้เกิดอันตรายได้ง่าย อันตรายเกดิ จากไฟฟา้ กับนำ้ แสดงดังรปู ที่ 1.14 7. ถ้าจำเป็นต้องปฏิบัติงานในบริเวณที่มีคน พลุกพล่าน หรือมีการปฏิบัติงานอื่นๆ ร่วมด้วย ต้อง แขวนป้ายหรือเขียนป้ายแสดงการงดใช้ไฟฟ้าไว้ให้ มองเห็นชัดเจนทกุ คร้ังก่อนเริ่มการปฏิบตั งิ าน 8. ถ้าจำเป็นต้องปฏิบัติงานในบริเวณที่ไม่ สามารถตัดไฟออกได้ ต้องกั้นบริเวณหรือป้องกัน ไม่ให้ผไู้ มเ่ กี่ยวข้องเขา้ ใกล้ได้ รูปที่ 1.14 อันตรายเกิดจากไฟฟา้ กับน้ำ 9. การปฏิบัติงานถ้ามีการละงานไปชั่วคราว เช่น พักเที่ยง เมื่อกลับมาปฏิบัติงานต่อ ต้องตรวจสอบ สวิตชต์ ดั ตอน สะพานไฟ ตลอดจนเครอ่ื งหมายตา่ งๆ ทีท่ ำไวต้ อ้ งอยใู่ นสภาพเดมิ กอ่ นปฏิบัติงานต่อไป 10. การปฏิบตั ิงานแตล่ ะครัง้ ควรมผี ู้ร่วมปฏิบัติงานด้วยอย่างน้อย 2 คน 38
แผนการจัดการเรียนรทู้ ี่ 1 หน่วยที่ 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชว่ั โมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนครง้ั ที่ 1/18 ชื่อเรอื่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชวั่ โมง 11. การปฏิบัติงานเกี่ยวกับไฟฟ้าแรงสูง ควรใช้เครื่องช่วยป้องกันไฟฟ้าให้มากขึ้นกว่าปกติ เช่น ใช้เสื่อ ยางฉนวนปูพืน้ สวมถุงมือฉนวน และปลอกแขนฉนวน เปน็ ตน้ กอ่ นการปฏบิ ัติ งานทุกครง้ั 1.5 การชว่ ยเหลอื ผปู้ ระสบอนั ตรายจากไฟฟ้าดดู การช่วยเหลือผู้ประสบอันตรายจากไฟฟ้าดูดนับเป็นสิ่งจำเป็น และสำคัญอย่างยิ่งที่ต้องกระทำด้วยความ รวดเร็วอย่างถูกวิธี มีความรอบคอบ และด้วยความระมัดระวัง เพื่อให้ผู้ประสบอันตรายมีโอกาสรอดพ้นจาก อันตรายขั้นร้ายแรง และผู้ให้ความช่วยเหลือเกิดความปลอดภัยไม่เป็นอันตรายตามไปด้วย สิ่งสำคัญคือผู้ใหค้ วาม ชว่ ยเหลือตอ้ งรู้จกั วธิ ีให้ความช่วยเหลือทีถ่ ูกต้อง และถูกวธิ ี การปฏบิ ัติทำไดด้ งั น้ี 1. อยา่ ใชม้ อื เปลา่ แตะต้องตวั ผทู้ กี่ ำลังตดิ อยู่กับสายไฟฟา้ หรือตวั นำไฟฟา้ ทม่ี กี ระแสไหลผ่าน เพือ่ ปอ้ งกัน ไม่ใหผ้ ใู้ ห้ความชว่ ยเหลือเกดิ อันตรายตามไปด้วยอีกคน 2. รบี หาทางตดั ทางเดนิ ของไฟฟ้าก่อน โดยถอดเต้าเสียบ ตัดสวิตชต์ ัดวงจรอัตโนมัติ หรอื สวิตช์ประธาน ถ้าทำไม่ไดใ้ ห้ใช้วัสดุท่ีไมเ่ ป็นส่ือตวั นำไฟฟ้า เชน่ ผ้าแหง้ เชอื กแห้ง ไมแ้ หง้ สายยางแหง้ หรอื ผ้าพลาสติกที่แห้งสนิท ลากตัวผู้ประสบอันตรายให้พ้นจากสิ่งท่ีมีไฟฟ้า หรอื ใช้ไม้แห้งเข่ยี สายไฟฟ้าให้หลุดพ้นออกจากตัวผู้ประสบอันตราย หรือเข่ยี สว่ นของรา่ งกายผู้ประสบอันตรายให้หลุดพน้ ออกจากสายไฟฟ้าโดยเร็ว การช่วยผู้ประสบอันตรายจากไฟฟ้าดูด แสดงดัง รปู ท่ี 1.15 3. เมื่อไม่สามารถทำวิธีอื่นใดได้แล้ว ให้ ใช้มีด ขวาน หรือของมีคมทีม่ ดี ้ามไม้หรอื ดา้ มที่ เป็นฉนวน ฟันสายไฟฟ้าให้ขาดหลุดออกจาก ผู้ประสบภัยโดยเร็วที่สุด และต้องแน่ใจว่า สามารถทำได้ด้วยความปลอดภัย 4. ในกรณีที่มีกระแสอยู่ในบริเวณที่มีน้ำ ขัง อย่าลงไปในน้ำ ให้หาทางเขี่ยสายไฟฟ้า 39
แผนการจัดการเรยี นรูท้ ่ี 1 หนว่ ยท่ี 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชั่วโมง ชื่อหน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครั้งท่ี 1/18 ช่ือเรอื่ ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชว่ั โมง รูปท่ี 1.15 การชว่ ยผปู้ ระสบอันตรายจากไฟฟ้า ออกไปให้พ้นน้ำ หรือตัดไฟฟ้าออกก่อนจะลงไป ดดู ชว่ ยผู้ประสบอันตรายทีอ่ ยใู่ นบรเิ วณน้นั 5. ถ้ากรณีที่เป็นสายไฟฟ้าแรงสูง ให้พยายามหลีกเลี่ยงอย่าเข้าไปใกล้ และรีบแจ้งการไฟฟ้าที่รับผิดชอบ ให้ทราบโดยเร็วท่สี ุด 1.6 การปฐมพยาบาลผ้ปู ระสบอนั ตรายจากไฟฟา้ ดูด ผู้ประสบอันตรายจากกระแสไฟฟ้าดูด สว่ นมากจะหมดสติไมร่ ้สู ึกตัว ซึง่ อาจจะไมห่ ายใจ และมีสภาวะหัวใจ หยุดเต้น สังเกตได้จากอาการที่เกิดขึ้นดังนี้ ริมฝีปากเขียว สีหน้าซีดเขียวคล้ำ ทรวงอกเคลื่อนไหวน้อยมากหรอื ไม่ เคลื่อนไหว ชีพจรเต้นช้าและเบามาก หากหัวใจหยุดเต้นจะคลำชีพจรไม่พบ ม่านตาขยายค้างไม่หดเล็กลง การ หมดสติเช่นนี้ต้องรีบใหก้ ารปฐมพยาบาลทันที เพื่อให้ปอดและหัวใจทำงาน เรียกการช่วยเหลอื นี้ว่า การปฏิบัติการ ช่วยฟื้นคืนชีพ (Cardio Pulmonary Resuscitation ; CPR) โดยวิธีการช่วยฟื้นคืนชีพขั้นพื้นฐาน (Basic Life Support ; BLS) ได้แก่ การผายปอดด้วยการให้ลมหายใจทางปากที่เรียกว่าการเป่าปาก ร่วมกับการนวดหัวใจ ภายนอก กอ่ นนำผู้ป่วยสง่ แพทย์ 1.6.1 การผายปอดด้วยการให้ลมหายใจทางปาก ภาวะหยุดหายใจ (Respiratory Arrest) เป็นภาวะที่มีการหยุดการทำงานของอวัยวะในระบบ ทางเดินหายใจและการไหลเวียนของโลหิต ส่วนมากมกั จะพบวา่ มีการหยุดหายใจก่อนเกิดภาวะหวั ใจหยุดเต้น และ ถ้าไม่ได้รับการช่วยเหลือทถ่ี ูกต้อง จะทำให้เสียชวี ติ ได้ การผายปอดด้วยการใหล้ มหายใจทางปาก เปน็ วธิ พี น้ื ฐานที่ จำเป็นต้องปฏบิ ัตใิ นเบ้ืองต้น ทำได้ดงั นี้ 1. ใหผ้ ปู้ ่วยนอนหงายราบกับพ้ืน จัดท่านอนให้เหมาะสม เพื่อเปิดทางให้มีอากาศ เข้าสูป่ อดได้สะดวก โดยผปู้ ฐมพยาบาลจะอยู่ทาง ด้านขวา หรือด้านซ้ายบริเวณศีรษะของผู้ป่วยก็ 40
แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 1 หน่วยท่ี 1 ชื่อวิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนกิ ส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชั่วโมง ชือ่ หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนคร้ังท่ี 1/18 ชอื่ เร่อื ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ช่วั โมง ได้ ลักษณะการจัดท่านอนที่ถูกต้องเหมาะสมให้ ผปู้ ว่ ย แสดงดังรูปที่ 1.16 2. ใช้มือข้างหนึ่งดึงคางผู้ป่วย หรือดันใต้คอพร้อมกับใช้มืออีกข้างดันหน้าผากให้ หนา้ แหงน เป็นวิธีปอ้ งกันไมใ่ หล้ ิน้ ตกไปอดุ รปู ท่ี 1.16 การจัดทา่ นอนที่ถูกต้องเหมาะสมให้ ผปู้ ่วย ปิดทางเดินหายใจ และต้องระวังไม่ให้นิ้วมือที่ดึง คางนั้น กดลึกลงไปในสว่ นของเน้ือใต้คาง เพราะ จะทำให้อุดกั้นทางเดินหายใจได้โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในเด็กเล็ก สำหรับในเด็กแรกเกิด ไม่ควรหงาย คอมากเกินไป เพราะอาจทำให้เกิดหลอดลม แฟบ และเกิดอุดตันทางเดินหายใจได้ ลักษณะ รูปที่ 1.17 การใช้มือจบั ศรี ษะผ้ปู ่วยให้หนา้ แหงน การใช้มือจับศีรษะผู้ป่วยให้หน้าแหงน แสดงดัง รูปที่ 1.17 3. สอดนว้ิ หวั แมม่ อื เขา้ ในปากผู้ป่วย จับขากรรไกรลา่ งยกขนึ้ จนปากอา้ ออก 4. ล้วงเอาสิ่งอื่นๆ ที่อาจมีติดค้างอยู่ในปากและลำคอออกให้หมด เช่น ฟันปลอม และเศษอาหาร เป็นตน้ เพอ่ื ไมใ่ หข้ วางทางลม 5. ตรวจสอบการหายใจของ ผ้ปู ่วย โดยเอียงหน้ามองไปทางปลายเท้าผ้ปู ่วย ให้ หูชิดปากผู้ป่วย เพื่อฟังเสียงหายใจ ตาดูการ เคลื่อนไหวของทรวงอก ถ้าผู้ป่วยหายใจได้เอง อย่างเพียงพอ ให้จัดท่านอนให้ผู้ป่วยใหม่ โดยจัด ให้นอนตะแคงกึ่งคว่ำเพื่อนอนพัก การจัดท่า 41
แผนการจัดการเรยี นรูท้ ่ี 1 หนว่ ยท่ี 1 ชื่อวิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชัว่ โมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนครงั้ ท่ี 1/18 ช่ือเรอ่ื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชว่ั โมง นอนให้ผู้ป่วยนอนตะแคงกึ่งคว่ำ แสดงตาม รูปท่ี 1.18 การจดั ทา่ นอนให้ผู้ปว่ ยนอนตะแคง ขั้นตอนที่ 1 – 4 ตามรปู ท่ี 1.18 กงึ่ คว่ำ 6. ถา้ ผ้ปู ว่ ยไมห่ ายใจ ใหผ้ ูป้ ฐมพยาบาลทำการผายปอดดว้ ยการเปา่ ปากผู้ปว่ ย ผู้ปฐมพยาบาลอ้า ปากให้กว้างหายใจเข้าปอดเต็มที่ มือข้างหนึง่ บีบจมูกผู้ป่วยใหแ้ น่นสนิท มืออีกข้างหนึ่งยังอยู่ที่คางผู้ป่วยอยู่ แล้ว จงึ ประกบปากปดิ ปากผปู้ ว่ ยใหส้ นิท พร้อมกับเปา่ ลมเขา้ ไป รปู ท่ี 1.19 การผายปอดด้วยการเป่าลมเข้าปาก เป็นจังหวะประมาณ 12 – 15 ครั้ง/นาที ในเด็ก เล็กประมาณ 20 – 30 ครั้ง/นาที การผายปอด ดว้ ยการเปา่ ลมเข้าปาก แสดงดงั รปู ท่ี 1.19 7. ขณะทำการเป่าปากผู้ป่วย ตาต้องเหลือบดูด้วยว่า หน้าอกผู้ป่วยมีอาการ ขยายขึ้นลงหรือไม่ หากไม่มีการกระเพื่อมขึ้นลง อาจเป็นเพราะท่านอนไม่ดีหรือมีสิ่งกีดขวาง ทางเดินหายใจ ซึ่งต้องรีบแก้ไขจัดท่าใหม่ และ อย่าให้มีสิ่งกีดขวางทางเดินหายใจ การดูหน้าอก ผู้ปว่ ยขยายขึน้ ลง แสดงดงั รปู ท่ี 1.20 8. ถ้ากรณีที่ไม่สามารถอ้าปาก รูปท่ี 1.20 การดหู น้าอกผู้ปว่ ยขยายขนึ้ ลง ของผปู้ ว่ ยได้ ใหใ้ ช้มอื ปดิ ปากผู้ปว่ ยให้สนิท และเป่า ลมเข้าทางจมูกแทน โดยใช้วิธีการปฏิบัติใน ทำนองเดยี วกบั การเป่าปาก 9. ขณะนำส่งโรงพยาบาล ให้ ทำการเป่าปากไปดว้ ยจนกว่าผู้ป่วยจะฟ้ืน หรอื เม่ือ ไดร้ ับการช่วยเหลอื จากแพทยเ์ ปน็ ที่เรยี บร้อยแล้ว 42
แผนการจัดการเรียนร้ทู ่ี 1 หน่วยที่ 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ช่วั โมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนคร้งั ท่ี 1/18 ช่ือเร่ือง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชั่วโมง 1.6.2 การนวดหัวใจภายนอก ภาวะหัวใจหยุดเต้น หมายถึงการไหลเวียนเลือดหยุดลงอย่างสิ้นเชิง ซึ่งทราบได้จากการหมดสติ ไม่มีการเคลื่อนไหว ไม่มีอาการไอ คลำชีพจรไม่ได้ ไม่มีการหายใจอย่างที่เป็นตามปกติ ภาวะหัวใจหยุดเต้น เกิดขึ้นหลังจากภาวะหยุดหายใจ คนที่หยุดการหายใจและหัวใจหยุดเต้นไปแล้ว ยังมีโอกาสฟื้นขึ้นได้ ต้องรีบทำ การช่วยให้หัวใจกลับเตน้ ข้นึ มาทนั ทดี ว้ ยการนวดหวั ใจ มีวธิ กี ารปฏิบัติดังน้ี 1. ให้ผู้ป่วยนอนราบกับพนื้ แข็งๆ หรือใช้ ไม้กระดานรองหลังของผปู้ ่วย ผูป้ ฐมพยาบาลนั่งคุก เข่าลง ขา้ งขวา หรือขา้ งซ้ายบริเวณหน้าอกผู้ปว่ ย 2. คลำหาส่วนล่างสุดของกระดูกอกที่ ต่อกับกระดูกซี่โครง โดยใช้สองนิ้วสัมผัสส่วนล่างกระดูกอก ใช้ฝ่ามืออีกข้างวางไล่ข้ึนมา ถ้าคุกเข้าข้างขวาใช้มือขวาคลำ รปู ท่ี 1.21 ตำแหนง่ การวางมือเพ่ือนวด หาส่วนลา่ งกระดูกอก หากคกุ เข่าข้างซา้ ยใชม้ ือ หัวใจ ซา้ ยคลำหาสว่ นลา่ งกระดูกอก ตำแหน่งการวางมือเพ่อื นวดหัวใจ แสดงดงั รูปที่ 1.21 3. วางมืออีกข้างทับบนหลังมือที่วางไว้ แล้วในตำแหน่งที่ถูกต้อง เหยียดนิ้วมือตรง และ เกี่ยวน้ิวมือ 2 ข้างเขา้ ด้วยกัน เหยียดแขนตรงโน้ม ตัวตั้งฉากกับหน้าอกผู้ป่วย ทิ้งน้ำหนักลงบนแขน ขณะกดหน้าอกผู้ป่วยให้กระดูกลดระดับลง 1.5 – 2 นิ้ว หรือ 4 – 5 ซม. เมื่อกดสุดให้ผ่อนมือขึ้นทันที โดยที่ตำแหน่งมือไม่ต้องเลื่อนจากจุดที่กำหนด รูปท่ี 1.22 ตำแหน่งการวางมือบนหน้าอกผ้ปู ่วย ขณะกดหน้าอกนวดหัวใจ ห้ามใช้นิ้วมือกดลงบน ซโี่ ครงผู้ปว่ ย ลกั ษณะการวางมือ บนหนา้ อกผูป้ ่วย แสดงดังรปู ท่ี 1.22 4. ขณะท่ีกดหน้าอกแต่ละครั้งต้องนับจำนวนครั้งท่ีกดดังน้ี หน่ึง และสอง และ 43
แผนการจัดการเรยี นรทู้ ่ี 1 หน่วยท่ี 1 ช่ือวิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชั่วโมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครงั้ ท่ี 1/18 ชอื่ เร่อื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชัว่ โมง สาม และสี่ และห้า ….. โดยกดหน้าอกทุกครั้งที่นับตัว เลข และปล่อยมือจากการกดตอนคำว่า “และ” สลับกัน ไปให้ไดอ้ ตั ราการกดประมาณ 90 – 100 ครัง้ /นาที การกด หน้าอกผูป้ ่วย แสดงดังรปู ท่ี 1.23 5. ถ้าผู้ปฏิบัติมีคนเดียว ให้นวดหัวใจ 15 คร้งั สลบั กับการเปา่ ปาก 2 คร้ัง ทำสลบั กันเช่นนี้จน ครบ 4 รอบ แล้วตรวจชีพจรและการหายใจ หากคลำ รูปท่ี 1.23 การกดหน้าอกผปู้ ่วย ชีพจรไมไ่ ด้ตอ้ งนวดหัวใจต่อ แต่ถ้าคลำชีพจรได้ และยงั ไม่หายใจต้องเปา่ ปากตอ่ ไปอย่างเดียว 6. ถ้ามีผู้ปฏิบัติ 2 คน ให้นวดหวั ใจ 5 ครั้ง สลับกับการเป่าปาก 1 ครั้ง โดยขณะท่ีเป่าปาก อีก คนตอ้ งหยุดนวดหัวใจ 7. ในกรณีช่วยเหลือเด็กอ่อน หรือเด็ก รูปที่ 1.24 การนวดหวั ใจเด็กอ่อน แรกเกิด การนวดหัวใจให้ใช้นิ้วเพียง 2 นิ้ว กดบริเวณ กึ่งกลางกระดูกหน้าอกให้ได้อัตราการกด 100 – 120 ครั้ง/นาที การนวดหวั ใจเดก็ ออ่ น แสดงดังรูปที่ 1.24 8. การนวดหัวใจไม่ว่าผู้ใหญ่ หรือเด็ก ต้องทำอย่างระมัดระวัง และถูกวิธี มิเช่นนั้นอาจทำให้ กระดูกซี่โครงหัก ตับแตก และม้ามแตกได้ โดยเฉพาะใน เดก็ เลก็ ต้องใชค้ วามระมัดระวังเปน็ พิเศษ 1.7 บทสรุป ไฟฟ้าเป็นพลังงานชนิดหน่ึง มีทั้งโทษและประโยชน์ในเวลาเดยี วกนั หากใช้ถูกวิธีจะเกิดประโยชน์มากมาย มหาศาล หากใช้ผิดวิธีจะมีโทษมากมายมหาศาลเช่นเดียวกัน ไฟฟ้าเคลื่อนที่ได้ดีในวัตถุตัวนำจำพวกโลหะชนิด ต่างๆ ไฟฟ้าไม่สามารถเคลื่อนที่ผา่ นไปได้หรือเคล่ือนที่ไปได้ลำบากในวัตถทุ ่ีเปน็ พวกฉนวน ไฟฟ้าสามารถไหลผ่าน 44
แผนการจดั การเรยี นรทู้ ี่ 1 หนว่ ยที่ 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ช่วั โมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครั้งที่ 1/18 ชอ่ื เร่ือง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชว่ั โมง รา่ งกายคนได้อย่างสะดวก เกิดไฟฟ้าดูดหรือไฟฟ้าช็อต ปรมิ าณกระแสที่ไหลผา่ นรา่ งกายแตกต่างกนั เกิดอันตราย ต่อร่างกายแตกต่างกนั ไป กระแสไหลผา่ นน้อยเป็นอนั ตรายน้อย กระแสไหลผา่ นมากเป็นอันตรายมาก มีผลทำให้ บาดเจบ็ พกิ าร หรอื ถึงเสยี ชวี ิตได้ การปฏิบัติงานทางด้านไฟฟ้าที่ปลอดภัย ผู้ใช้ไฟฟ้าจะต้องทราบและเข้าใจคุณสมบัติของไฟฟ้า ต้อง ระมัดระวัง ไม่ประมาท ทำงานอย่างเป็นระบบและรอบคอบ คำนึงถึงกฎแห่งความปลอดภัยขณะทำงาน ผู้ใช้ ไฟฟ้าจึงจำเป็นต้องเรียนรู้วิธีการใช้ไฟฟ้าอย่างถูกต้อง และเรียนรู้ข้อควรปฏิบัติในการใช้ไฟฟ้าอย่างถูกต้อง ปลอดภัย ผู้ประสบอนั ตรายจากกระแสไฟฟ้าดดู ส่วนมากจะหมดสติไมร่ ู้สึกตวั ซึง่ อาจจะไมห่ ายใจ และมีสภาวะหัวใจ หยุดเต้นด้วย การหมดสติเช่นนีต้ ้องรีบให้การปฐมพยาบาลทนั ที เพื่อให้ปอดและหัวใจทำงาน เรียกการช่วยเหลอื นี้ ว่า การปฏิบตั ิการชว่ ยฟื้นคืนชีพ (CPR) โดยวิธกี ารชว่ ยฟ้ืนคืนชีพขนั้ พื้นฐาน (BLS) ได้แก่ การผายปอดด้วยการให้ ลมหายใจทางปาก ร่วมกับการนวดหัวใจภายนอก ก่อนนำผู้ป่วยส่งแพทย์ การช่วยเหลือผู้ประสบอันตรายจาก ไฟฟ้าเป็นสิ่งจำเป็น สำคัญอย่างยิ่ง ต้องกระทำอย่างถูกวิธี รวดเร็ว รอบคอบ และระมัดระวัง ทำให้ผู้ประสบ อนั ตรายมโี อกาสรอดพน้ จากอันตราย 45
แผนการจดั การเรยี นร้ทู ี่ 1 หน่วยท่ี 1 ชอื่ วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชัว่ โมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนคร้ังที่ 1/18 ชือ่ เรือ่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ช่ัวโมง บทนำเสนอด้วยคอมพวิ เตอร์ (โปรแกรมนำเสนอข้อมูล) 1. 46
แผนการจัดการเรยี นรทู้ ี่ 1 หนว่ ยที่ 1 ช่อื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชวั่ โมง ชื่อหน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนครง้ั ท่ี 1/18 ชื่อเรือ่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชวั่ โมง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 47
แผนการจดั การเรยี นรู้ที่ 1 หน่วยที่ 1 ชื่อวิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชวั่ โมง ช่อื หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนครงั้ ท่ี 1/18 ช่อื เร่อื ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชวั่ โมง (DirectContact) (IndirectContact) (mA) 1 mA 5 mA 6 –25 mA 9 –30 mA 50 –150 mA 1 –4.3 (A) 10A 15A 48
แผนการจดั การเรียนรทู้ ี่ 1 หน่วยท่ี 1 ช่อื วิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่วั โมง ชื่อหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนคร้งั ที่ 1/18 ชื่อเรอื่ ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชั่วโมง mA mA mA mA mA A 1. 2. 3. 4. 5. 49
แผนการจัดการเรียนรทู้ ่ี 1 หนว่ ยท่ี 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนกิ ส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่วั โมง ชือ่ หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนครัง้ ท่ี 1/18 ช่อื เรื่อง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชว่ั โมง 9. 10. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 50
แผนการจดั การเรียนรทู้ ี่ 1 หน่วยที่ 1 ชือ่ วิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนกิ ส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชวั่ โมง ชื่อหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนคร้งั ที่ 1/18 ชื่อเรอื่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชว่ั โมง 1. 2. 3. 4. 5. 8. 9. 10. 11. 51
แผนการจดั การเรียนรู้ท่ี 1 หน่วยที่ 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่ัวโมง ช่อื หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครั้งที่ 1/18 ช่อื เรือ่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชวั่ โมง 1. 2. 3. 4. 5. (Cardio PulmonaryResuscitation;CPR) 52
แผนการจดั การเรยี นรู้ที่ 1 หน่วยท่ี 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนกิ ส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชว่ั โมง ชื่อหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนครง้ั ที่ 1/18 ชอื่ เร่อื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชว่ั โมง 1. 2. 3. 5. 53
แผนการจัดการเรียนรทู้ ี่ 1 หนว่ ยที่ 1 ชื่อวิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชว่ั โมง ชอื่ หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครงั้ ท่ี 1/18 ชือ่ เร่อื ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชั่วโมง • ดา้ นทักษะ(ปฏิบัติ) 1. ใบปฏิบัตงิ านท่ี 1.1 การชว่ ยเหลอื ผู้ประสบอันตรายจากไฟฟา้ ดูด และ ใบปฏบิ ัตงิ านท่ี 1.2 การนวดหัวใจ ผูป้ ระสบอันตรายจากไฟฟ้าดูด 2. แบบฝกึ หัดบทท่ี 1 • ดา้ นคณุ ธรรม/จริยธรรม/จรรยาบรรณ/บรู ณาการเศรษฐกจิ พอเพียง 1. การเตรียมความพร้อมด้านการเตรียม วสั ดุ อุปกรณ์นักศึกษาจะต้องกระจายงานได้ทวั่ ถงึ และตรงตาม ความสามารถของสมาชิกทุกคน มกี ารจดั เตรยี มสถานที่ ส่ือ วสั ดุ อุปกรณ์ไวอ้ ย่างพร้อมเพรยี ง 2. ความมเี หตมุ ผี ลในการปฏิบตั ิงาน ตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง นกั ศึกษาจะต้องมีการใช้เทคนิคท่ี แปลกใหม่ ใช้สอื่ และเทคโนโลยี ประกอบการ นำเสนอท่ีนา่ สนใจ นำวัสดใุ นทอ้ งถิน่ มาประยกุ ต์ใช้อยา่ ง คมุ้ ค่าและประหยดั 3. ความมีเหตุมผี ลในการปฏิบตั ิงานตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง ผเู้ รยี นจะต้องมกี ารใชเ้ ทคนิคท่ี แปลกใหม่ ใช้สื่อและเทคโนโลยีประกอบการนำเสนอทน่ี ่าสนใจ ผ้เู รยี นมีภูมิคุ้มกันในตัวท่ีดี มคี วามสนใจ ใฝ่รู้ รอบรู้ รอบคอบ และระมัดระวงั มคี ุณธรรม จริยธรรม เนน้ ความสะอาด ความปลอดภยั และการ บำรุงรกั ษาสภาพแวดลอ้ มตามองคป์ ระกอบสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรียน 54
แผนการจัดการเรยี นรู้ท่ี 1 หน่วยที่ 1 ชื่อวิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชว่ั โมง ชือ่ หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนคร้ังที่ 1/18 ชือ่ เรื่อง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชวั่ โมง กิจกรรมการเรียนการสอนหรือการเรียนรู้ ขนั้ ตอนการสอนหรือกจิ กรรมของครู ขัน้ ตอนการเรียนรู้หรอื กิจกรรมของนักเรยี น 1. ขั้นนำเขา้ สู่บทเรียน (15 นาที ) 1. ขน้ั นำเขา้ สู่บทเรยี น (15 นาที ) 1. จัดเตรียมเอกสาร พร้อมกับแนะนำรายวิชา 1. จัดเตรียมเอกสาร ฟังอาจารย์ผู้สอนแนะนำรายวิชา วิธกี ารใหค้ ะแนนและวธิ ีการเรียนเรื่อง ระบบความปลอดภัย วิธีการให้คะแนนและวิธีการเรียนเรื่อง องค์ประกอบของ ในงานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ คอมพวิ เตอร์ 2. ผู้สอนแจ้งจุดประสงค์การเรียนของหน่วยเรียนท่ี 2. ผเู้ รยี นทำความเขา้ ใจเกยี่ วกับจุดประสงคก์ ารเรยี นของ 1 และการใหค้ วามร่วมมือของนกั ศึกษาในการทำกิจกรรม หน่วยเรยี นท่ี 1 และการใหค้ วามร่วมมอื ในการทำกิจกรรม 3. ผ้สู อนใหผ้ ู้เรียนยกตวั อยา่ งการปฏบิ ตั งิ านทางด้าน 3. ผู้เรียนยกตัวอย่าง เรื่อง การปฏิบัติงานทางด้านไฟฟ้า ไฟฟา้ และอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ทป่ี ลอดภยั และอเิ ล็กทรอนิกสท์ ่ปี ลอดภยั ตามความเขา้ ใจของตนเอง 4. ผู้เรียนทำแบบฝึกหัดก่อนเรียนบทที่ 1 เรื่อง ระบบ 4. ผู้สอนให้ผู้เรียนทำแบบฝึกหัดก่อนเรียนบทที่ 1 ความปลอดภัยในงานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ แล้วสลับกัน เรื่อง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ ตรวจคำตอบดว้ ยความซ่อื สัตย์ แล้วใหน้ ักศกึ ษาสลับกนั ตรวจคำตอบ และให้คะแนน 2. ขน้ั ให้ความรู้ (75 นาท)ี 1. ผู้สอนฉายแผ่นใส บทที่ 1 เรื่อง ระบบความ 2. ขัน้ ให้ความรู้ (75 นาที ) ปลอดภัยในงานไฟฟา้ และอิเล็กทรอนิกส์ 1. ผู้เรียนดูบทเรียนจากแผ่นใส บทที่ 1 เรื่อง ระบบ 2. ผู้สอนร่วมมือกับผู้เรียนอธิบายและยกตัวอย่าง ความปลอดภัยในงานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ พร้อมกับจด อันตรายของไฟฟ้าต่อร่างกายมนุษย์ การ บนั ทึกเนือ้ ท่ีได้เรียน ปฏบิ ัตงิ านทางด้านไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ทป่ี ลอดภยั และ 2. ผู้เรียนร่วมมือกับผู้สอนอธิบายและยกตัวอย่าง การปฏิบัติงานทางด้านการซอ่ มบำรงุ เกีย่ วกับไฟฟา้ อันตรายของไฟฟ้าต่อร่างกายมนุษย์ การปฏิบัติงานทางด้าน 3. ขน้ั ประยกุ ต์ใช้ ( 90 นาที ) ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ที่ปลอดภัย และ การ 1. ผ้สู อนใหผ้ ูเ้ รยี นทำการแบง่ นกั เรียนออกเปน็ 5 กลุม่ ปฏิบัติงานทางด้านการซ่อมบำรุงเกี่ยวกับไฟฟ้า ตามที่ได้ดู คือ บทเรยี นจากแผน่ ใส กล่มุ ที่ 1 อันตรายตอ่ ร่างกายมนุษย์ 3. ขัน้ ประยกุ ตใ์ ช้ ( 90 นาที ) กลุม่ ท่ี 2 การปฏิบัติงานด้านไฟฟา้ และ 1. ผู้เรียนแบง่ กลุ่ม 5 กลุ่ม อเิ ล็กทรอนิกส์ 55
แผนการจัดการเรียนรู้ท่ี 1 หนว่ ยที่ 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ช่ัวโมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครง้ั ท่ี 1/18 ชอื่ เรื่อง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชั่วโมง กจิ กรรมการเรียนการสอนหรือการเรยี นรู้ ข้นั ตอนการสอนหรือกจิ กรรมของครู ขนั้ ตอนการเรียนรหู้ รอื กิจกรรมของนกั เรียน กลมุ่ ที่ 3 การซ่อมบำรุงไฟฟ้า กล่มุ ท่ี 4 ชว่ ยเหลอื ผถู้ ูกไฟฟ้าดูด กลมุ่ ท่ี 5 การปฐมพยาบาล 2. ผู้สอนให้ผเู้ รียนนำเสนอ หนา้ ชน้ั เรยี น ผ้สู อน 2. ผู้เรียนแต่ละกลุ่มอธิบายหน้าชั้นเรียนโดยขอ คอยสรุปเนอื้ หาแต่ละกลมุ่ คำแนะนำจากผู้สอน 3. ผู้สอนแนะนำลำดบั ขัน้ ตอนการทดลอง ตามใบ 3. ผู้เรียนทำใบปฏิบัติงานที่ 1.1 เรื่อง การ ปฏิบัติงานที่ 1.1 เรื่อง การช่วยเหลือผู้ประสบอันตราย ช่วยเหลือผู้ประสบอันตรายจากไฟฟ้าดูด และใบ จากไฟฟ้าดูด และใบปฏิบัติงานที่ 1.2 เรื่อง การนวด ปฏิบัติงานที่ 1.2 เรื่อง การนวดหัวใจผู้ประสบ หัวใจผปู้ ระสบอนั ตรายจากไฟฟา้ ดดู อันตรายจากไฟฟ้าดูด 4. ขนั้ สรปุ และประเมนิ ผล ( 60 นาที ) 4. ข้นั สรปุ และประเมินผล ( 60 นาที ) 1. ผู้สอนและผู้เรียนร่วมกันสรุปเนื้อหาที่ได้เรียน 1. ผู้สอนและผู้เรียนร่วมกันสรุปเนื้อหาที่ได้เรียน ให้มคี วามเข้าใจในทศิ ทางเดยี วกนั ให้มคี วามเข้าใจในทิศทางเดยี วกัน 2. ผู้สอนให้ผู้เรียนทำแบบฝึกหัดการเรียนรู้ 2. ผูเ้ รียนทำแบบฝึกหดั การเรียนรบู้ ทที่ 1 บทท่ี 1 3. แจกแบบฝึกหัดบทที่ 1 เรื่อง ระบบความ 3. ผู้เรียนทำแบบฝึกหัดบทที่ 1 ด้วยความ ปลอดภยั ในงานไฟฟา้ และอิเลก็ ทรอนิกส์ ซือ่ สตั ย์ 4. ผู้สอนตรวจแบบฝึกหัดหลังเรียนพร้อมกับ 4. ผู้เรียนนำคะแนนจากแบบฝึกหัด เพื่อดู บันทกึ คะแนน ความกา้ วหน้าของตนเอง (บรรลจุ ุดประสงคเ์ ชิงพฤติกรรมขอ้ ท่ี 1-7) (บรรลุจุดประสงคเ์ ชงิ พฤติกรรมขอ้ ที่ 1-7) (รวม 240 นาที หรอื 4 คาบเรยี น) 56
แผนการจดั การเรียนรู้ท่ี 1 หนว่ ยท่ี 1 ชื่อวิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่วั โมง ชือ่ หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนครั้งที่ 1/18 ชอื่ เร่ือง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ช่วั โมง งานที่มอบหมายหรอื กจิ กรรมการวัดผลและประเมนิ ผล กอ่ นเรียน 1. จดั เตรยี มเอกสาร สือ่ การเรียนการสอนตามที่อาจารยผ์ ้สู อนและบทเรียนกำหนด 2. ทำความเข้าใจเก่ียวกับจุดประสงคก์ ารเรยี นของบทท่ี 1 และการให้ความรว่ มมือในการทำกิจกรรมในบท ท่ี 1 ขณะเรียน 1. ศึกษาเน้ือหา ในบทท่ี 1 เร่อื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ และอเิ ล็กทรอนิกส์ 2. รายงานผลหนา้ ชั้นเรยี น 3. ปฏบิ ตั ิใบปฏบิ ัตงิ านท่ี 1.1 เร่ือง การช่วยเหลือผู้ประสบอันตรายจากไฟฟ้าดดู และ ใบปฏิบัติงานที่ 1.2 เร่อื ง การนวดหวั ใจผปู้ ระสบอันตรายจากไฟฟ้าดดู 4. สรปุ ผลการทดลอง หลังเรยี น 1. ทำแบบฝกึ หดั บทท่ี 1 ผลงาน/ชน้ิ งาน/ความสำเร็จของผ้เู รียน 1. แบบฝกึ หัดบทที่ 1 ใบปฏบิ ัตงิ านท่ี 1.1 ใบปฏิบตั งิ านท่ี 1.2 2. ตรวจผลงาน การสาธติ การปฐมพยาบาลผู้ถกู ไฟฟ้าดดู 3. สอ่ื การเรยี นการสอน/การเรียนรู้ ส่อื สง่ิ พิมพ์ 1. หนังสือเรยี นวิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกสเ์ บื้องต้น (ใช้ประกอบการเรียนการสอนจุดประสงคเ์ ชงิ พฤติกรรมข้อท่ี 1-7) 2. แผน่ ใส บทท่ี 1 เรอ่ื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ (ใชป้ ระกอบการเรยี นการ สอนข้ันสอน เพื่อให้บรรลุจดุ ประสงค์เชงิ พฤติกรรมข้อที่ 1-5) 3. ใบปฏบิ ัติงานที่ 1.1 เรือ่ ง การช่วยเหลือผู้ประสบอนั ตรายจากไฟฟ้าดดู (ใช้ประกอบการเรยี นการสอน จุดประสงค์เชิงพฤติกรรมข้อท่ี 4) 57
แผนการจัดการเรยี นรูท้ ี่ 1 หน่วยที่ 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนกิ ส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชัว่ โมง ชือ่ หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนคร้งั ที่ 1/18 ช่อื เรอื่ ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชัว่ โมง 4. ใบปฏิบตั ิงานท่ี 1.2 เรือ่ ง การนวดหัวใจผ้ปู ระสบอนั ตรายจากไฟฟา้ ดูด (ใชป้ ระกอบการเรียนการสอน จุดประสงคเ์ ชงิ พฤติกรรมข้อท่ี 5) 5. แบบฝึกหดั บทท่ี 1 ใชป้ ระกอบการสอนขน้ั เตรยี ม ข้อ 2 6. แบบฝกึ หัดผลงานตามใบปฏบิ ัตงิ าน ใชป้ ระกอบการสอนข้ันการเรยี นการสอน ขอ้ 2 7. แบบฝึกหัดพฤตกิ รรมการทำงานกลมุ่ ใช้ประกอบการสอนข้ันการเรยี นการสอน ข้อ 2 สอ่ื โสตทศั น์ (ถา้ มี) 1. เครื่องฉาย ภาพ โปรเจคเตอร์ (PROJECTOR) 2. เครอ่ื งฉายแผน่ ใส (OVERHEAD) สอ่ื ของจริง 1 ทอ่ น 1. ไม้แหง้ ขนาดพอเหมาะยาวประมาณ 1.5 ม. ถึง 2 ม. 1 ทอ่ น 2. ท่อ PVC ขนาด 6 หลุ ยาวประมาณ 105 ม. ถงึ 2 ม. 1 เส้น 3. เชอื กหรือเขม็ ขัดยาว 1 ม.ถงึ 1.5 ม. 1 ผืน 4. ผา้ พลาสติกใช้ปนู อน 1 ผนื 5. ผา้ พลาสติกใชป้ ูนอน แหลง่ การเรียนรู้ ในสถานศึกษา 1. หอ้ งสมุด 2. ห้องปฏิบตั ิการคอมพิวเตอร์ ศึกษาหาข้อมูลทาง INTERNET นอกสถานศกึ ษา 1. ผู้ประกอบการ สถานประกอบการ ในท้องถ่ิน 58
แผนการจดั การเรียนร้ทู ี่ 1 หน่วยที่ 1 ชื่อวิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่ัวโมง ชอื่ หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนครง้ั ที่ 1/18 ชอ่ื เร่ือง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ช่วั โมง การบรู ณาการ/ความสมั พนั ธก์ บั วชิ าอน่ื และสวนพฤกษศาสตร์โรงเรยี น 1. บรู ณาการกับวิชาชวี ติ และวัฒนธรรมไทย ดา้ นการพดู การอ่าน การเขยี น และการฝึกปฏิบัตติ นทางสังคม ดา้ นการเตรยี มความพร้อม ความรบั ผิดชอบ และความสนใจใฝร่ ู้ 2. บูรณาการกบั วิชาการบรหิ ารการจัดซอื้ ดา้ นการซื้อ การแสวงหาผลิตภัณฑ์ 3. บูรณาการกับวชิ ากฬี าเพื่อพฒั นาสุขภาพและบุคลกิ ภาพ ด้านบุคลกิ ภาพในการนำเสนอหน้าช้นั เรียน 4. บูรณาการกบั วิชาภูมเิ ศรษฐศาสตร์ ด้านการเลือกใชท้ รัพยากรอย่างประหยัด การดแู ลรักษา สภาพแวดลอ้ มตามองค์ประกอบของสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น การประเมนิ ผลการเรยี นรู้ หลกั การประเมินผลการเรยี นรู้ ขณะเรยี น 1. ตรวจผลงานตามใบปฏบิ ตั งิ านท่ี 1.1 และ ใบปฏบิ ตั ิงานท่ี 1.2 2. สังเกตการทำงานกลุ่ม หลังเรียน 1. ตรวจแบบฝึกหัด บทที่ 1 2. ตรวจแบบแบบฝกึ หัดผลการเรียนรู้ คำถาม 1. อธิบายให้ได้ใจความสมบรู ณแ์ ละแสดงวิธีทำให้สมบรู ณ์ถกู ต้อง 2. ไฟฟ้าคืออะไร มอี นั ตรายต่อมนุษย์อยา่ งไร 3. ไฟฟา้ มีประโยชนอ์ ะไรบา้ งบอกมาเปน็ ข้อๆ 4. ปรมิ าณกระแสไหลผ่านร่างกายคนแตกต่างกัน จะเกิดผลต่อปฏกิ ิริยาทเี่ กิดขนึ้ กับร่างกายคนอย่างไร 5. บอกหลักการปฏบิ ัติงานทางด้านไฟฟ้าท่ีปลอดภยั มาเปน็ ข้อๆ ตามลำดับ 6. อธบิ ายการผายปอดด้วยการให้ลมหายใจทางปากมาเปน็ ขอ้ ๆ ตามลำดับ ผลงาน/ช้ินงาน/ผลสำเร็จของผู้เรียน 1. ตรวจผลงาน การสาธิตการปฐมพยาบาลผู้ถูกไฟฟา้ ดูด 59
แผนการจดั การเรยี นรูท้ ่ี 1 หน่วยที่ 1 ชอื่ วิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชั่วโมง ชือ่ หน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนครั้งที่ 1/18 ชื่อเรอ่ื ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชวั่ โมง รายละเอยี ดการประเมินผลการเรียนรู้ จดุ ประสงคเ์ ชิงพฤติกรรม ข้อที่ 1 อธบิ ายอันตรายของไฟฟ้าต่อร่างกายมนุษย์ ได้ 1. วิธีการประเมนิ : ทดสอบ 2. เครอ่ื งมอื : แบบฝกึ หดั 3. เกณฑ์การให้คะแนน: อธบิ ายอันตรายของไฟฟ้าต่อร่างกายมนุษย์ ได้ จะได้ 2 คะแนน จุดประสงค์เชงิ พฤติกรรม ข้อท่ี 2 ยกตวั อย่างการปฏิบัตงิ านทางด้านไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนกิ ส์ที่ปลอดภัยได้ 1. วธิ กี ารประเมนิ : ทดสอบ 2. เครื่องมอื : แบบฝึกหัด 3. เกณฑ์การให้คะแนน: ยกตวั อย่างการปฏิบัตงิ านทางดา้ นไฟฟา้ และอิเลก็ ทรอนกิ ส์ท่ีปลอดภยั ได้จะได้ 3 คะแนน จดุ ประสงคเ์ ชิงพฤติกรรม ข้อที่ 3 ยกตัวอยา่ งการปฏิบตั งิ านทางด้านการซอ่ มบำรุงเกย่ี วกับไฟฟ้าได้ 1. วธิ กี ารประเมนิ : ทดสอบ 2. เครื่องมือ: แบบฝกึ หดั 3. เกณฑ์การให้คะแนน: ยกตัวอย่างการปฏิบัติงานทางด้านการซ่อมบำรงุ เกย่ี วกบั ไฟฟ้าได้ จะได้ 3 คะแนน จดุ ประสงค์เชิงพฤติกรรม ข้อท่ี 4 บอกวธิ ีการช่วยเหลอื ผูป้ ระสบอนั ตรายจากไฟฟา้ ได้ 1. วิธีการประเมนิ : ทดสอบ 2. เคร่อื งมือ: แบบฝกึ หดั 3. เกณฑ์การให้คะแนน: บอกวธิ กี ารช่วยเหลอื ผู้ประสบอนั ตรายจากไฟฟ้า จะได้ 5 คะแนน จดุ ประสงค์เชงิ พฤติกรรม ข้อที่ 5 สาธิตการปฐมพยาบาลผู้ถกู ไฟฟ้าดดู 1. วธิ ีการประเมิน: ทดสอบ 2. เคร่ืองมือ: แบบฝึกหดั 3. เกณฑ์การให้คะแนน: สาธติ การปฐมพยาบาลผ้ถู ูกไฟฟา้ ดดู 15 คะแนน 60
แผนการจัดการเรยี นรทู้ ่ี 1 หนว่ ยที่ 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่ัวโมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนคร้งั ที่ 1/18 ชือ่ เรอื่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ช่วั โมง จดุ ประสงคเ์ ชิงพฤติกรรม ข้อท่ี 6 เตรียมความพร้อมดา้ น วสั ดุ อปุ กรณ์สอดคลอ้ งกบั งานไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง 1. วิธีการประเมิน: ตรวจผลงาน 2. เครื่องมือ: แบบฝกึ หัดกระบวนการทำงานกลมุ่ 3. เกณฑ์การให้คะแนน: เตรยี มความพรอ้ มด้าน วัสดุ อุปกรณส์ อดคล้องกับงานไดอ้ ยา่ งถูกต้อง จะได้ 6 คะแนน จุดประสงคเ์ ชิงพฤติกรรม ข้อที่ 7 ปฏบิ ัตงิ านได้อยา่ งถูกต้อง และสำเร็จภายใน เวลาที่กำหนดอย่างมีเหตุ และผลตามหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง 1. วิธกี ารประเมนิ : ตรวจผลงาน 2. เคร่อื งมอื : แบบฝึกหดั กระบวนการทำงานกลมุ่ 3. เกณฑ์การให้คะแนน: ปฏิบตั งิ านได้อย่างถูกต้อง และสำเร็จภายใน เวลาทกี่ ำหนดอยา่ งมเี หตุ และผลตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง จะได้ 6 คะแนน 61
แผนการจดั การเรียนร้ทู ี่ 1 หนว่ ยที่ 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนกิ ส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชว่ั โมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ สอนครง้ั ท่ี 1/18 ชือ่ เรือ่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชั่วโมง แบบฝกึ หดั บทที่ 1 ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ และอิเล็กทรอนิกส์ วัตถปุ ระสงค์ เพอ่ื ประเมินความร้เู ดมิ ของนักศึกษาเก่ยี วกับเร่ือง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ และ อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ เขยี นเครอื่ งหมายกากบาท (X) ลงในข้อที่ถกู ต้องทีส่ ดุ 1. ข้อควรคำนงึ เป็นอับดับแรกในการใชไ้ ฟฟ้าคืออะไร ก. ความคุ้มคา่ ข. ความประหยัด ค. ความปลอดภัย ง. เกดิ ประโยชนส์ ูงสุด 2. ไฟฟา้ ดดู หมายถึงอะไร ก. เกิดกระแสไหลผา่ นรา่ งกายคน ข. มกี ระแสไหลผ่านในวงจรไฟฟ้าตลอดเวลา ค. สนามแมเ่ หลก็ ไฟฟา้ สามารถดงึ ดดู โลหะจำพวกเหล็กได้ ง. เกิดสนามไฟฟา้ กระโดดขา้ มจากสายไฟเสน้ หน่งึ ไปยงั อีกเส้นหนึ่ง 3. วสั ดุชนิดใดท่กี ระแสไหลผ่านไดง้ า่ ย ก. ไม้แหง้ ข. แก้วนำ้ ค. พลาสตกิ ง. ยางเปียก 4. กระแสไหลผา่ นร่างกายมนุษย์ลงสู่พ้นื ชนดิ ใดได้ลำบากทีส่ ดุ ก. พนื้ ไม้ ข. พนื้ ดนิ ค. พ้นื ปนู ง. พ้นื ทราย 5. การสัมผัสไฟฟ้าแบบใดเรยี กวา่ การสัมผสั ไฟฟ้าโดยตรง ก. ใช้มอื จับสายไฟทีม่ ีฉนวนหมุ้ ข. ใชต้ ะปแู หยเ่ ขา้ ไปในรูเต้ารบั ท่ีมไี ฟฟ้า ค. จบั ตัวถังโลหะเครื่องใช้ไฟฟ้าทมี่ ไี ฟฟ้ารั่วอยู่ ง. ขณะนำเตา้ เสยี บเสียบเขา้ เตา้ รับมีไฟฟา้ รั่วผ่านร่างกาย 6. การสัมผสั ไฟฟา้ แบบใดเรยี กว่าการสัมผัสไฟฟา้ โดยอ้อม ก. ขณะอาบนำ้ ด้วยเคร่ืองทำน้ำอุ่นเกดิ อาการชาตามรา่ งกาย 62
แผนการจดั การเรียนรูท้ ี่ 1 หนว่ ยท่ี 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนกิ ส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่ัวโมง ชื่อหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนครงั้ ที่ 1/18 ชอื่ เรื่อง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ช่ัวโมง ข. ขณะลา้ งอ่างเลย้ี งปลาเกิดอาการชาเหมอื นถูกไฟฟ้าดดู ค. ขณะเปดิ ต้เู ย็นรสู้ กึ เจ็บปวดตามรา่ งกาย ง. ถกู ทกุ ข้อ 7. การเลือกซ้อื เครื่องใชไ้ ฟฟา้ มาใชง้ านอยา่ งไรถูกต้องทส่ี ุด ก. สนิ คา้ นำเขา้ ข. ราคาถกู ใช้งานดี ค. มีเคร่อื งหมาย มอก. ง. ยีห่ อ้ ท่กี ำลังเปน็ ที่นิยมใช้ 8. การปฏิบตั ิงานดา้ นไฟฟ้าทป่ี ลอดภยั ข้อใดถกู ตอ้ งทส่ี ุด ก. ปฏิบตั ิงานเกี่ยวกับไฟฟา้ แตล่ ะครง้ั ควรทำคนเดยี วโดยลำพงั ข. อุปกรณแ์ ละเครื่องไฟฟ้าชำรดุ เพยี งเล็กน้อยยงั สามารถใชง้ านได้ปกติ ค. การปฏบิ ัติงานเกี่ยวกับไฟฟา้ ทำได้ทันทีโดยไม่ต้องตรวจสอบไฟฟ้าในระบบ ง. การปฏบิ ตั ิงานเก่ียวกับไฟฟ้าเมื่อร้สู ึกอ่อนเพลีย เหน่ือย หรอื งว่ งนอนไม่ควรทำงาน 9. ขณะไฟฟา้ ไหลผ่านร่างกายคน เพราะเหตใุ ดจึงไมส่ ามารถชว่ ยตวั เองให้หลุดพ้นจากไฟฟ้าได้ ก. เลือดในร่างกายหยุดการไหลเวียน ข. ไม่มแี รงพอและกล้ามเนื้อเกิดการหดตวั ค. เกิดอาการออ่ นเพลยี งว่ งนอนและนอนหลับ ง. สมองสบั สนไม่สามารถบังคบั และควบคมุ ตนเองได้ 10. การชว่ ยเหลอื ผู้ประสบอนั ตรายจากไฟฟ้าข้อใดถูกต้องเหมาะสม ก. ใชม้ ือจบั ฉนวนสายไฟฟ้าออกจากตัวผู้ประสบภัยโดยเรว็ ข. รีบลงไปช่วยเหลือทันทีเม่อื ผู้ประสบภยั ถกู ไฟฟ้าดดู ในนำ้ ค. ใช้มดี ขวาน ของมีคมมีดา้ มเป็นฉนวนฟันสายไฟฟ้าให้ขาด ง. ตัดกง่ิ ไม้ยาวๆ มาเขี่ยสายไฟฟ้าออกจากตวั ผ้ปู ระสบภัยทนั ที 63
แผนการจดั การเรียนรู้ที่ 1 หน่วยท่ี 1 ชอื่ วิชา งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนกิ ส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่วั โมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนครง้ั ที่ 1/18 ชอื่ เรือ่ ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชว่ั โมง ใบปฏิบัติงาน การช่วยเหลือผู้ประสบอันตราย 1.1 จากไฟฟ้าดดู จุดประสงค์การเรยี นรู้ 1. บอกขัน้ ตอนการช่วยเหลอื ผู้ประสบอันตรายจากไฟฟา้ ดูดได้ 2. แสดงวธิ กี ารชว่ ยเหลอื ผูป้ ระสบอนั ตรายจากไฟฟา้ ดูดได้ 3. เกิดความตระหนกั ในการทำงาน เคร่ืองมอื และอปุ กรณ์ 1. ไมแ้ หง้ ขนาดพอเหมาะ (หรือท่อ PVC ขนาด 6 หุล) ยาว 1.5 เมตร 1 ท่อน 2. เชือกยาว 2 เมตร 1 เส้น 3. ผ้าพลาสตกิ ขนาด 1 x 2 เมตร 1 ผืน ลำดับข้นั การทดลอง 1. แบง่ นักเรียนออกเป็นกลุ่มละ 2 คน 2. จำลองเหตกุ ารณ์ขนึ้ มา เช่น ผปู้ ระสบอันตรายถกู ไฟฟ้าดดู ติดอยู่กบั สายไฟ 3. ฝึกปฏบิ ตั ใิ หก้ ารช่วยเหลอื ผปู้ ระสบอนั ตรายถกู ไฟฟ้าดูด โดยให้นักเรยี นคนหน่งึ ทำหน้าทเี่ ปน็ ผู้ประสบ อันตรายถูกไฟฟ้าดูด นักเรียนอกี คนหน่ึงทำหน้าท่ีเปน็ ผใู้ ห้การชว่ ยเหลือ 4. นักเรียนทท่ี ำหนา้ ท่เี ปน็ ผูใ้ ห้การช่วยเหลือ ฝกึ ใหก้ ารชว่ ยเหลอื อยา่ งถกู วธิ ีเปน็ ลำดบั ดงั นี้ 4.1 หาไม้แห้ง หรือท่อ PVC มีความยาวพอเหมาะ เขย่ี สายไฟให้หลุดออกจากผู้ประสบอนั ตราย 64
แผนการจดั การเรยี นรูท้ ่ี 1 หนว่ ยท่ี 1 ช่อื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชั่วโมง ช่ือหน่วย ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า สอนคร้งั ท่ี 1/18 ช่อื เรือ่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชั่วโมง 4.2 ใช้เชือกคล้องตวั ผู้ประสบอันตราย ดงึ ออกมาใหห้ ่างจากสายไฟ 5. สับเปลยี่ นหนา้ ท่กี ารฝึกปฏิบตั ิ ทำการฝึกปฏิบตั ิในลักษณะเดยี วกันตามขน้ั ตอน 6. ฝกึ ปฏิบตั หิ ลายๆ ครงั้ ให้เกิดความชำนาญ สรปุ ผลการทดลอง ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ คำถามและการวิเคราะห์ 1. การชว่ ยเหลอื ผ้ปู ระสบอันตรายจากไฟฟ้าดูดทำได้อย่างไร บอกมาเปน็ ลำดบั ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ 65
แผนการจัดการเรียนรทู้ ่ี 1 หน่วยท่ี 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชว่ั โมง ชือ่ หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนครัง้ ที่ 1/18 ชื่อเรือ่ ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชั่วโมง ใบปฏิบตั ิงาน การนวดหัวใจผู้ประสบอันตราย 1.2 จากไฟฟ้าดูด จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ 1. บอกขน้ั ตอนการนวดหัวใจผู้ประสบอนั ตรายจากไฟฟา้ ดูดได้ 2. แสดงวิธีการนวดหวั ใจผ้ปู ระสบอันตรายจากไฟฟา้ ดูดได้ 3. เกิดความสามัคคีในการทำงานกลมุ่ เครื่องมือและอปุ กรณ์ 1. ตุก๊ ตา CPR หรอื ตุ๊กตาหมีขนาดพอเหมาะ 1 ตัว 2. ผ้าพลาสติกขนาด 1 x 2 เมตร 1 ผืน ลำดบั ขั้นการทดลอง 1. ฝกึ ปฏิบัติการนวดหวั ใจให้ผูป้ ่วย โดยนำตุ๊กตา CPR หรือตุ๊กตาหมที ี่เตรียมไว้แทนผูป้ ระสบอนั ตราย 2. จำลองเหตกุ ารณข์ ้ึนมา เชน่ หลังจากช่วยเหลือผปู้ ระสบอันตรายใหห้ ลุดจากสายไฟแล้ว หัวใจผู้ประสบ อันตรายหยดุ เต้น 3. ฝกึ หดั การนวดหวั ใจ โดยใหผ้ ูป้ ระสบอนั ตรายนอนราบกับพน้ื แข็ง 4. ผชู้ ว่ ยเหลือคุกเข้าลงข้างขวาหรอื ขา้ งซ้ายบรเิ วณหน้าอกผู้ประสบอนั ตราย 5. คลำหาสว่ นลา่ งสุดของกระดูกอกที่ต่อกับกระดูกซโ่ี ครง โดยใชส้ องนวิ้ สัมผัสสว่ นล่าง สุดของกระดูกอก ใช้ ฝ่ามืออกี ข้างวางไล่ขนึ้ มา การหาตำแหนง่ วางมือนวดหัวใจ แสดงดงั รูปที่ 1.1 66
แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 1 หน่วยท่ี 1 ช่อื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรยี นรวม 72 ชว่ั โมง ช่อื หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า สอนครงั้ ที่ 1/18 ช่อื เร่ือง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชั่วโมง 6. วางมืออีกข้างทับบนหลงั มอื ท่ีวางไว้แล้วในตำแหน่งที่ถูกต้อง เหยยี ดน้ิวมอื ตรง และเกีย่ วนิ้วมือ 2 ข้างเขา้ ดว้ ยกัน การประสานมอื ฝกึ นวดหวั ใจ 7. เหยยี ดแขนตรง โนม้ ตัวตง้ั ฉากกบั หน้าอกผ้ปู ระสบอนั ตราย ท้ิงน้ำหนกั ลงบนแขนขณะกดหน้าอกผู้ ประสบอนั ตราย ให้กระดูกหน้าอกลดระดับลง 1.5 – 2 นิ้ว เม่ือกดสดุ ให้ผอ่ นมือขน้ึ ทันที ลักษณะการกด หนา้ อกผปู้ ระสบอนั ตราย แสดงดังรูปท่ี 1.2 รปู ที่ 1.1 การหาตำแหน่งวางมือนวดหวั ใจ รปู ที่ 1.2 การประสานมือฝึกกดนวดหวั ใจ 8. ขณะกดหนา้ อกแตล่ ะครั้งใหน้ ับเลขตามไปดว้ ย ดังนี้ 1 และ 2 และ 3 และ 4 และ 5 โดยกดหน้าอกทุก ครั้งทนี่ ับตวั เลข และปล่อยมือขณะคำวา่ “และ” ทำเชน่ นี้สลับกันไป ในอัตราการกดประมาณ 90 – 100 ครงั้ /นาที 9. ผลัดเปลีย่ นการฝกึ ปฏิบตั ิใหค้ รบทุกคน และฝกึ ปฏิบัตจิ นเกิดความชำนาญ สรปุ ผลการทดลอง ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ 67
แผนการจดั การเรยี นรทู้ ี่ 1 หนว่ ยท่ี 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ช่วั โมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนคร้งั ท่ี 1/18 ช่อื เรอื่ ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ จำนวน 4 ชัว่ โมง คำถามและการวิเคราะห์ 1. บอกวธิ ีหาตำแหนง่ จุดนวดหัวใจของผ้ปู ระสบอนั ตรายจากไฟฟา้ ดูด บอกเป็นลำดับ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ 68
แผนการจดั การเรยี นรทู้ ่ี 1 หน่วยที่ 1 ชือ่ วิชา งานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์ รหสั 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชวั่ โมง ชอ่ื หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนครง้ั ท่ี 1/18 ชอื่ เรอ่ื ง ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ชั่วโมง เฉลยหนว่ ยที่ 1 ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟ้า ตอนที่ 1 1. ค 2. ก 3. ง 4. ก 5. ข 6. ง 7. ค 8. ง 9. ข 10. ค ตอนท่ี 2 1. ไฟฟ้าคืออะไร มีอันตรายต่อมนุษย์อย่างไร ไฟฟ้าเปน็ พลังงานทส่ี ามารถเปล่ยี นแปลงรปู พลงั งานได้ โดยอาศัยค่าแรงดนั และกระแส จา่ ยไปให้อุปกรณ์ เคร่ืองมือ และเคร่ืองใช้ไฟฟ้าใหเ้ กดิ การทำงาน โดยจ่ายไปในรปู กระแสไหล ไฟฟา้ เคล่ือนท่ีได้ดีในวตั ถุตัวนำจำพวก โลหะชนดิ ต่างๆ เช่น ทองคำ ทองแดง เงนิ เหล็ก ตะกั่ว และอะลมู เิ นยี ม เปน็ ต้น ไฟฟา้ ไม่สามารถเคลือ่ นท่ีผ่านไป ได้หรอื เคลอื่ นที่ไปได้ลำบากในวัตถุท่ีเป็นพวกฉนวน เชน่ พลาสตกิ ยาง แก้ว ไม้ และเซรามกิ เปน็ ต้น ไฟฟา้ เป็นสิง่ ท่ีมองไม่เหน็ ไม่สามารถรับรูไ้ ดน้ อกจากไปสัมผัสโดยตรง ก่อให้เกดิ อนั ตรายต่อผู้สมั ผัสถูกไฟฟ้า จงึ มักเรยี กวา่ ภัย มดื ไฟฟา้ มีประโยชนอ์ นนั ตแ์ ละมโี ทษมหันต์ ผทู้ ่ีใช้ไฟฟ้าทุกคนจำเป็นต้องคำนงึ ถึงความปลอดภยั ในการใชง้ าน ทุกครงั้ และใชง้ านดว้ ยความระมัดระวัง โดยไม่ตกอยใู่ นความประมาท โทษของไฟฟ้ามีมากมายมหาศาล สว่ นใหญ่เกดิ จากการใช้ไฟฟา้ อยา่ งผดิ วิธี ขาดความระมดั ระวัง หรือใช้ ไฟฟา้ ด้วยความประมาทเลินเลอ่ กอ่ ใหเ้ กดิ อันตรายตามมาอย่างมากมาย ท้ังต่อทรัพย์สิน เชน่ อุปกรณ์ไฟฟ้าและ อิเลก็ ทรอนิกส์ชำรดุ เสยี หาย และทำใหเ้ กิดเพลิงไหม้ หรืออนั ตรายต่อร่างกายมนุษย์ เช่น ร่างกายพิการ และ เสยี ชวี ติ จึงจำเป็นต้องมกี ารป้องกันอันตรายที่อาจเกดิ ขึน้ จากการใชไ้ ฟฟ้า อันตรายเกดิ จากไฟฟ้าแบง่ ออกไดเ้ ปน็ 2 ลกั ษณะ คอื ไฟฟ้าชอ็ ต และไฟฟา้ ดดู ท้ังสองลกั ษณะนีม้ สี าเหตขุ องการเกดิ ทีต่ ่างกนั และอันตรายท่ีได้รบั ก็ตา่ งกนั ดว้ ย 69
แผนการจดั การเรียนรู้ที่ 1 หนว่ ยท่ี 1 ชอ่ื วิชา งานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ รหัส 2100 – 1006 เวลาเรียนรวม 72 ชัว่ โมง ชอื่ หน่วย ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟา้ สอนครัง้ ที่ 1/18 ชอ่ื เรอ่ื ง ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า จำนวน 4 ช่ัวโมง 2. ไฟฟ้ามีประโยชน์อะไรบ้างบอกมาเป็นข้อๆ ประโยชน์ของไฟฟ้า มีมากมายมหาศาล ถูกนำไปใชง้ านอย่างแพรห่ ลายท่วั ไป เชน่ งานการผลติ ทาง อตุ สาหกรรม งานทางการเกษตร งานด้านสอื่ สารโทรคมนาคม งานด้านให้บริการ งานด้านอำนวยความสะดวก และการให้ความรู้ ความบันเทิง เปน็ ตน้ ประโยชนข์ องไฟฟ้าเมื่อพจิ ารณาทางดา้ นการนำไปใชง้ าน แบง่ ออกไดด้ ังน้ี 1. ใหค้ วามร้อน โดยเปลีย่ นพลังงานไฟฟา้ ใหเ้ ปน็ ความร้อน เชน่ เตาไฟฟา้ เตาอบ เตารดี ไฟฟ้า หม้อหงุ ข้าวไฟฟา้ เคร่ืองเป่าผม และหวั แร้งบัดกรี เปน็ ตน้ 2. ใหค้ วามเย็น โดยเปลีย่ นพลังงานไฟฟ้าให้เป็นความเยน็ เช่น ตแู้ ช่แข็ง ตเู้ ยน็ ตนู้ ้ำเย็น และ เครอ่ื งปรับอากาศ เปน็ ต้น 3. ให้พลงั งานกล โดยเปลยี่ นพลงั งานไฟฟา้ ใหเ้ ปน็ พลงั งานกล เชน่ มอเตอร์ พดั ลม สว่านไฟฟา้ เครอ่ื งซักผ้า และเครอื่ งดดู ฝุ่น เป็นต้น 4. ให้อำนาจแม่เหล็ก โดยเปลยี่ นพลังงานไฟฟ้าให้เปน็ สนามแมเ่ หล็ก เช่น กระด่ิง ไฟฟ้า หม้อแปลง ไฟฟ้า ลำโพง และแม่เหล็กไฟฟา้ เป็นต้น 5. ให้แสงสวา่ ง โดยเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าใหเ้ ปน็ แสงสว่าง เชน่ ไฟฉาย หลอดไฟฟา้ และการเกิด ประกายไฟจากการเชอ่ื มไฟฟ้า เป็นต้น 6. ให้ความสะดวกสบาย โดยจ่ายพลังงานไฟฟา้ ไปใหอ้ ุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ ทำใหเ้ กิดการทำงาน ในอปุ กรณ์อเิ ล็กทรอนิกส์ชนิดตา่ งๆ เชน่ เคร่ืองรับวิทยุ เครื่องรับโทรทัศน์ เคร่ืองขยายเสียง เครอื่ งเลน่ วดี ที ัศน์ คอมพวิ เตอร์ โทรศัพท์ และวิทยสุ อื่ สาร เปน็ ต้น 3. ปรมิ าณกระแสไหลผา่ นร่างกายคนแตกตา่ งกัน จะเกิดผลตอ่ ปฏกิ ิริยาทเ่ี กดิ ขนึ้ กับรา่ งกายคนอย่างไร รา่ งกายคนเมื่อถกู ไฟฟ้าดดู จะเกิดอาการเกร็งของกล้ามเน้ือจนไม่มแี รงสะบดั ใหห้ ลุดออกจากไฟฟ้าได้ ผลของไฟฟ้าดดู อาจทำให้บาดเจบ็ พกิ าร หรืออาจถงึ เสยี ชีวิตได้ อันตรายที่เกดิ ขึ้นจะมากหรือน้อยขึน้ อยูก่ ับขนาด ของกระแสท่ีไหลผ่านร่างกายไป กระแสไหลผ่านน้อยเกดิ อนั ตรายน้อย กระแสไหลผา่ นมากเกิดอันตรายมาก ความสมั พันธ์ของปริมาณกระแสไหลผ่านรา่ งกายคนมผี ลต่อปฏิกริ ิยาท่เี กิดข้ึน แสดงได้ดังตาราง 70
Search
