orchor31002

รายวิชาศาสนาและหนา ทพ่ี ลเมือง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 41 รอนบนราง กษัตริยชาหันครีรบังคับใหทานเลิกประกาศศาสนาซิกขและหันมาประกาศ ศาสนาอสิ ลามแทน แตท า นไมย อมทาํ ตาม จงึ ถกู นาํ ตวั ไปใสห มอ ตม และถกู นาํ ตวั ไปถว งใน แมน าํ้ ระวี จนเสยี ชวี ติ พ.ศ. 2149 ครุ เุ ทคบาหาทรุ ถกู กษตั รยิ อ สิ ลามประหาร เพราะเรอ่ื งการประกาศศาสนาซกิ ขเ ชน กนั ในการกูเอกราชของประเทศอินเดีย ปรากฏวาชาวซิกขไดสละชีวิตเพ่ือการนี้เปน จํานวนมาก เกี่ยวกับฐานะของสตรี ศาสนาซิกขยกสตรีใหมีฐานะเทาบุรุษ สตรีมีสิทธิใน การศึกษา รวมสวดมนตหรือเปนผูนําในการสวดมนตเทากับบุรุษทุกประการคุรุนานักให โอวาทแกพ วกพราหมณผูเครง ในวรรณะสีไ่ วว า “พวกทา นประณามสตรีดว ยเหตุใด สตรีเหลา น้เี ปน ผูใหกาํ เนดิ แกร าชา ครุ ุศาสดา และแมแ ตต วั ทา นเอง” เกย่ี วกบั เสมอภาค และเสรภี าพ ครุ นุ านกั สอนวา “โลกทง้ั หมดเกดิ จากแสงสวา ง อันเดยี วกนั คือ (พระเจา ) จะวา ใครดีใครช่วั กวากันไมได” ครุ โุ ควนิ ทสงิ ห สอนวา สเุ หรา มณเฑยี ร วหิ าร เปน สถานทบี่ าํ เพ็ญธรรมของคน ทงั้ หลายเหมอื นกัน ท่เี ห็นแตกตางกันบาง เพราะความแตกตางแหง กาลกาละและเทศะ วิหารของซิกขม ปี ระตสู ีด่ าน หมายความวาเปด รับคนทัง้ ส่ที ศิ คือ ไมจ ํากดั ชาติ ศาสนา เพศ หรือวรรณะใด ในการประชุมทางศาสนาทุกคน ไดรับการปฏิบัติท่ีเสมอภาค ผแู จกหรอื ผรู บั แจกอาหารจากโรงทานของกองการกศุ ล จะเปน คนในวรรณะใดๆ ชาติใดก็ ไดคนทกุ ฐานะ ตองนงั่ กินอาหารในทเ่ี สมอหนา กนั เรอ่ื งของโรงอาหารเปน ส่ิงสาํ คัญมากของศาสนสถาน ครุ ุรามทาส ไดต ้ังกฎไววา ใครจะเขาพบทานตองรับอาหารจากโรงทานเสียกอน เพื่อเปนการแสดงใหเห็นประจักษวา รับหลักการเสมอภาคของทานคุรุคร้ังหนึ่งอักบารมหาราชไปพบทานเห็นทานนั่งกินอาหาร ในทเี่ ดยี วกับสามญั ชน ทําใหอักบารมหาราชพอพระทยั ถวายเงินปแดท านครุ ุผูน้ี อีกประการหนึ่งจะเปนผูใดก็ตามจะตองปฏิบัติสังคีต (พิธีชุมนุมศาสนิก) ดวยมือของตนเองคือตองเชด็ รองเทา ตกั นาํ้ ทาํ ทกุ อยา งดว ยตนเอง ไมม ใี ครไดร บั ยกเวน เปน พเิ ศษ ผใู ดปฏบิ ตั ติ ามไดม าก ยง่ิ เปน ซกิ ขท ด่ี มี าก 4. ศาสนาซิกขเขาสปู ระเทศไทย ชาวซิกขสวนมากยึดอาชีพขายอิสระ บางก็แยกยายถ่นิ ฐานทํามาหากินไปอยู ตางประเทศบาง ก็เดินทางไปมาระหวางประเทศ ในบรรดาชาวซิกขดังกลาว มีพอคา ชาวซิกขผูหนึ่งช่ือนายกิรปารามมาคาน ไดเดินทางไปประเทศอัฟกานิสถาน เพื่อหาซื้อ สินคาแลวนําไปจําหนายยังบานเกิด สินคาที่ซ้ือครั้งหนึ่งมีมาพันธุดีรวมอยูหน่ึงตัว เมื่อ ขายสินคาหมดแลว ไดเดินทางมาแวะที่ประเทศสยาม โดยไดนํามาตัวดังกลาวมาดวย เขาไดม าอาศยั อยใู นพระบรมโพธสิ มภารของพระมหากษตั รยิ ส ยาม ไดร บั ความอบอนุ ใจเปน

42 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม อยา งยง่ิ ดงั นน้ั เขามโี อกาสเขา เฝา พระบาทสมเดจ็ พระ จลุ จอมเกลา เจา อยหู วั และไดถ วายมา ตวั โปรดของเขา แดพระองคดวยความสํานึกในพระมหากรุณาธิคุณ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั เหน็ ในความ จงรกั ภกั ดขี องเขา ไดพ ระราชทานชา งใหเ ขาหนง่ึ เชอื ก ตลอดจนขา วของเครอ่ื งใชท่จี าํ เปน ในระหวา งเดนิ ทาง กลบั อนิ เดยี เมอื่ เดนิ ทางกลบั มาถงึ อนิ เดยี แลว เหน็ วา ของ ทไ่ี ดรับพระราชทานมานนั้ สงู คาอยางย่งิ ควรท่ีจะเก็บ รักษาใหสมพระเกยี รตยิ ศแหงพระเจา กรงุ สยาม จึงได นําชางเชือกนั้นไปถวายพระราชาแหงแควนแคชเมียร และยํามูพรอมทั้งเลาเรื่องที่ตนไดเดินทางไปประเทศสยามไดรับความสุขความสบายจากพี่ นองประชาชนชาวสยามซึ่งมีพระเจาแผนดินปกครองดวยทศพิธราชธรรมเปนที่ยกยอง สรรเสริญของประชาชน พระราชาแหง แควน แคชเมยี รไ ดฟ ง เรอ่ื งราวแลว กม็ คี วามพอพระทยั อยา งยง่ิ ทรงรบั ชา ง เชอื กดงั กลา วเอาไวแลวขึ้นระวางเปนราชาพาหนะตอไป พรอมกับมอบแกวแหวนเงินทอง ใหน ายกริ ปารามมาคานเปน รางวลั จากนน้ั เขากไ็ ดเ ดนิ ทางกลบั บา นเกดิ ณ แคว นปญ จาป แต ครง้ั นเ้ี ขาไดร วบรวมเงนิ ทองพรอ มทง้ั ชกั ชวนเพอ่ื นพอ งใหไ ปตงั้ ถน่ิ ฐานอาศยั อยใู ตร ม พระบรม โพธสิ มภารพระเจา กรุงสยามตลอดไป ต อมา ไมนาน ผู คน ที่ เข า ไ ด ชักชวนไวก็ทยอยกันมาเร่ือยๆ ดังน้ัน ศาสนาสถานแหงแรกจึงไดถูกกําหนด ขนึ้ โดยศาสนกิ ชนชาวซกิ ข ไดเ ชา เรอื น ไมห นึง่ คหู าทบี่ ริเวณบา นหมอ หลงั โรง ภาพยนตรเฉลิมกรุงปจจุบัน เมื่อป 2455 มาตกแตงใหเหมาะสม เพื่อใช ประกอบศาสนากิจ ตอ มาเมอ่ื สงั คมซกิ ขเ ตบิ โตขน้ึ จงึ ไดย า ยสถานทจี่ ากทเ่ี ดมิ มาเชา บา นหลงั ใหญก วา เดมิ ณ บรเิ วณยา นพาหรุ ดั ในปจ จบุ นั แลว ไดอ ญั เชญิ พระมหาคมั ภรี อ าทคิ รนั ถม าประดษิ ฐานเปน องคป ระธาน มกี ารสวดมนตป ฏบิ ตั ศิ าสน กจิ เปน ประจาํ ทกุ วนั ไมม วี นั หยดุ นบั ตง้ั แตป  พ.ศ. 2456 เปน ตน ไป จนถงึ ป พ.ศ. 2475 ศาสนิ กชนชาวซกิ ขจ งึ ไดร วบรวมเงนิ เพอ่ื ซอ้ื ทด่ี นิ ผนื หนง่ึ เปน กรรมสทิ ธเ์ิ ปน จาํ นวนเงนิ 16,200 บาท และไดก อ สรา งอาคารเปน ตกึ สามชน้ั ครง่ึ ดว ยเงนิ จาํ นวนประมาณ 25,000 บาท เปน ศาสนสถานถาวรใชช อ่ื วา ศาสนาสถานสมาคมศรคี รุ สุ งิ หส ภา สรา งเสรจ็ เมอ่ื ป พ.ศ. 2476

รายวชิ าศาสนาและหนา ทพ่ี ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 43 ตอ มาเกดิ สงครามมหาเอเชยี บรู พา ศาสนสถานแหง นถ้ี กู ระเบดิ จากฝา ยสมั พนั ธมติ ร ถงึ สองลกู เจาะเพดานดาดฟา ลงมาถงึ ชน้ั ลา งถงึ สองชน้ั แตล กู ระเบดิ ดงั กลา วดา น แตท าํ ใหต วั อาคารรา ว ไมส ามารถใชง านได หลงั จากไดท าํ การซอ มแซมมาระยะหนง่ึ อาคารดงั กลา วใชง าน ไดด งั เดมิ และไดใ ชป ระกอบศาสนากจิ มาจนถงึ ปจ จบุ นั ตอ มาเมอ่ื ศาสนกิ ชนชาวซกิ ขม จี าํ นวนมากขน้ึ ตามลาํ ดบั จงึ ตา งกแ็ ยกยา ยไปประกอบ กจิ การคา ขายตามหวั เมอื งตา งๆ อยา งมสี ทิ ธเิ สรภี าพยง่ิ และทกุ แหง ทศ่ี าสนกิ ชนชาวซกิ ขไ ป อาศยั อยกู จ็ ะรว มกนั กอ ตง้ั ศาสนสถาน เพอ่ื ประกอบศาสนกจิ ของตน ปจ จบุ นั มศี าสนสถาน ของชาวซิกขท่ีเปนสาขาของสมาคมอยู 17 แหง คือ ศาสนสถานสมาคมศรีคุรุสิงหสภา (ศนู ยร วมซกิ ขศ าสนกิ ชนในประเทศไทย) กรงุ เทพฯและตง้ั อยใู นจงั หวดั ตา งๆ อกี 16 แหง คอื จงั หวดั นครสวรรค ลาํ ปาง เชยี งใหม เชยี งราย นครราชสมี า ขอนแกน อดุ รธานี นครพนม อบุ ลราชธานี ชลบรุ ี (พทั ยา) ภเู กต็ ตรงั สงขลา (อาํ เภอเมอื งฯ) สงขลา (อาํ เภอหาดใหญ) ยะลา และจงั หวดั ปต ตานี ในป พ.ศ.2525 มีศาสนิกชนชาวซิกขอยูในประเทศไทยประมาณสองหม่ืนคน ทุกคนตางมุงประกอบสัมมาอาชีพอยูภายใตพระบรมโพธิสมภารแหงพระมหากษัตริยไทย ดว ยความมั่งค่ังสขุ สงบทงั้ กายและใจ โดยทัว่ หนา สมาคมศรีคุรุสิงหสภา (ศูนยรวมซิกขศาสนิกชนในประเทศไทย) ไดอบรมส่งั สอน กลุ บตุ รกลุ ธดิ าใหเ ปน มคี วามรคู วามสามารถ เปน ผดู มี ศี ลี ธรรม รจู กั รกั ษาธรรมเนยี มประเพณี อนั ดงี าม ละเวน จากสง่ิ เสพตดิ ทง้ั ปวง ดาํ เนนิ การอปุ การะชว ยเหลอื เออ้ื เฟอ เผอ่ื แผต อ ผปู ระสบ ทกุ ขย ากอยเู สมอมไิ ดข าด จดั สรา งโรงเรยี นซกิ ขว ทิ ยา ทส่ี าํ โรงเหนอื จงั หวดั สมทุ รปราการ มหี อ งเรยี น 40 หอ ง มนี กั เรยี น 300 คน ทง้ั ชายและหญงิ สอนตามหลกั สตู รกระทรวงศกึ ษาธกิ าร จัดสรางสถานพยาบาล คลินิกนานักมิชชัน เพ่ือเปดการรักษาพยาบาล มีคนไข ท่ียากจนเขารับการรักษาพยาบาลโดยไมเสียเงิน โดยไมจํากัดชั้น วรรณะ และศาสนา แตป ระการใด เปด บรกิ ารหอ งสมดุ นานกั บรกิ ารหนงั สอื ตา งๆ ทง้ั ในภาคภาษาไทย ภาษาองั กฤษ และภาษาปญ จาบี เปด สถานสงเคราะหค นชรา เพอ่ื สงเคราะหช ว ยเหลอื ผสู งู อายทุ ย่ี ากจน ขดั สน และ ขาดแคลนผอู ปุ การะ จดั ตง้ั มลู นธิ ิพระศาสดาครุ ุนานกั เทพ เมอ่ื ป พ.ศ. 2512 นาํ ดอกผลมาสงเคราะห นกั เรยี นทเ่ี รยี นดแี ตข ดั สนทนุ ทรพั ย ใหค วามรวมมือในการชวยเหลือสังคมในดานตางๆ กับหนวยงานตางๆ เชน กรม การศาสนา สภากาชาดไทย มลู นธิ เิ ดก็ พกิ าร มลู นธิ ชิ ว ยคนปญ ญาออ น สภาสงั คมสงเคราะห แหง ประเทศไทย (ในพระบรมราชถู มั ภ) เพอ่ื ใหเ กดิ ความสมคั รสมานสามคั คใี นหมศู าสนกิ ชน ศาสนาตา งๆ เชญิ ชวนใหช าวซกิ ขอ อกบาํ เพญ็ ตนเพอ่ื ใหป ระโยชนต อ สงั คมสว นรวม

44 หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม เรือ่ งที่ 7 การเผยแผศาสนาตางๆ ในโลก ในจาํ นวนประชากรประมาณ 4,500 ลา นคน มผี นู บั ถอื ศาสนาตา ง ๆ ดงั ตอ ไปนค้ี อื 1) ศาสนาครสิ ตป ระมาณ 2,000 ลา นคน 2) ศาสนาอสิ ลามประมาณ 1,500 ลา นคน 3) ศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู ประมาณ 900 ลา นคน 4) ศาสนาพทุ ธ ประมาณ 360 ลา นคน 5) ทเ่ี หลอื เปน นบั ถอื ลทั ธติ า งๆ เทพเจา หรอื ไมน บั ถอื ศาสนาอะไรเลย ศาสนาทีส่ ําคัญของโลกทุกศาสนาตางเกิดในทวีปเอเชียซึ่งแหลงกําเนิดดังนี้ เอเชีย ตะวันตกเฉียงใต เปนตนกําเนิดของศาสนายูดาย ศาสนาคริสตและอิสลาม ศาสนายูดาย เปนศาสนาที่เกาแกที่สุดในเอเชียตะวันตกเฉียงใตเปนตนกําเนิดของศาสนาคริสต ซ่ึงเปน ศาสนาทม่ี ผี นู บั ถอื มากทสี่ ดุ ในโลกขณะนโี้ ดยไดเ ผยแผไ ปสยู โุ รปซกี โลกตะวนั ตกอนื่ ๆ และ ชาวยุโรปนํามาเผยแผส ทู วปี เอเชียอีกครัง้ หนึ่ง ศาสนาอสิ ลามเกดิ กอ นศาสนาครสิ ตป ระมาณ 600 ป เปน ศาสนาทส่ี าํ คญั ของเอเชยี ตะวันตกเฉียงใตปจจุบันศาสนานี้ไดเผยแผไปทางภาคเหนือของอินเดีย ดินแดงทาง ตอนเหนอื ของอา วเบงกอล คาบสมทุ รมลายูและประเทศอนิ โดนเี ชยี เอเชยี ใตเ ปน แหลง กาํ เนดิ ศาสนาฮนิ ดู ศาสนาซกิ ข ศาสนาพทุ ธ ศาสนาฮนิ ดมู คี วามเชอ่ื มาจากศาสนาพราหมณซ งึ่ เปน ศาสนาเกา แกข องโลกเมอื่ ประมาณ 5,000 ป และเปน แนวทาง การดาํ เนนิ ชวี ติ ของชาวอนิ เดยี จนกระทงั่ ถงึ ปจ จบุ นั นี้ สว นพทุ ธศาสนาเกดิ กอ นศาสนาครสิ ต 500 ป และถงึ แมจ ะเกดิ ในอนิ เดียแตช าวอนิ เดยี นับถือพระพุทธศาสนานอ ย แตม ผี นู บั ถือ กันมากในทเิ บต ศรีลงั กา พมา ไทย ลาว และกมั พชู า เอเชยี ตะวนั ออกเปน แหลง กาํ เนดิ ของลทั ธขิ งจอ้ื เตา และชนิ โต ตอ มาเมอื่ พระพทุ ธ ศาสนาไดเผยแผเขาสูจีน ที่ปรากฏวาหลักธรรมของศาสนาพุทธสามารถผสมผสานกับ คําสอนของขงจ้ือไดดี สว นในญป่ี นุ ผนู ับถอื พุทธศาสนาแบบชินโต 1. โลกคริสเตียน สืบเนื่องจากศาสนาคริสตมีอิทธิพลตอชาวตะวันตก โดยเฉพาะในสมัยกลางยุโรป ศาสนาจักรเขา มามบี ทบาทแทนอาณาจักรโรมนั ท้งั ในดานศาสนา การเมอื ง การปกครอง ประเพณี และวฒั นธรรม พระสันตะปาปา ไดรับการยกยองใหเปนราชาแหงราชาทั้งหลาย มอี ํานาจเต็มทีใ่ นการกําหนดบทบาทวิถชี ีวิตของคนในสมัยนน้ั ตอ มาในตอนปลายยคุ กลาง สบื ตอ จนกระทง่ั ยคุ แหง วทิ ยาศาสตรส มยั ใหม ศาสนจกั รถกู ลดบทบาททางการเมอื งและการ ปกครอง แตศ าสนาครสิ ตย งั มอี ทิ ธพิ ลครอบคลมุ ทว่ั ทง้ั ทวปี ยโุ รป อเมรกิ า และแอฟรกิ า แมแ ต ในปจจุบันศาสนาคริสตเปนท่ียอมรับของสังคมท่ัวๆ ไป ในฐานะท่ีเปนศาสนาหน่ึงท่ี ผนู บั ถอื มากทส่ี ดุ เปน ลาํ ดบั หนง่ึ ของโลก

รายวชิ าศาสนาและหนา ที่พลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 45 สาเหตทุ ศ่ี าสนาครสิ ตเ ผยแผไ ดท ว่ั โลก เพราะยคุ ลา อาณานคิ มพวกจกั รวรรดนิ ยิ มชาว ยโุ รปและอเมรกิ า (ครสิ ตศ ตวรรษท่ี 15-16 ) ศาสนาครสิ ตไ ดถ กู นาํ ไปเผยแผใ นประเทศตา งๆ ทน่ี กั ลา อาณานคิ มเหลา นพ้ี รอ มกบั มชิ ชนั นารี คอื นกั สอนศาสนาไปถงึ สง ผลใหค รสิ ตศาสนกิ ชน มปี รมิ าณมากขน้ึ ทง้ั ในยโุ รป แอฟรกิ า อเมรกิ า เอเชยี และออสเตรเลยี ประเทศไทยมนี กั สอน ศาสนาชาวโปรตเุ กสและสเปนเขา มาเผยแผโ ดยเดนิ ทางมาพรอ มกบั พวกทหารและพอ คา ของ ประเทศเหลา นน้ั ทาํ ใหม คี นไทยนบั ถอื ศาสนาครสิ ตก ระจายไปทว่ั ประเทศ 2. โลกอสิ ลาม การเผยแผศ าสนาอสิ ลามเกดิ จากพอ คา อาหรบั นาํ สนิ คา คอื นาํ เครอื่ งเทศมาขาย และ เผยแผศาสนาดวยชาวมุสลิมเปนผูท่ีขยันขันแข็ง ซ่ือสัตยสุจริต และมีฐานะดี เปนพอคา ประกอบกับหลักศาสนามีหลักการสําหรับผูครองเรือน จึงเผยแผไปไดอยางรวดเร็วในโลก ศาสนาอสิ ลามมจี ํานวนผูที่นับถอื มากลําดบั ที่ 2 ของโลก ชาวมสุ ลมิ มอี ยปู ระมาณ 1,500 ลานคน หรอื 1 ใน 4 ของประชากรโลก และมกี ลมุ ชาตพิ นั ธุและภาษาท่แี ตกตางกันกระจาย ตัวอยางกวางขวางไปท่ัวโลก ทั้งเอเชีย แอฟริกา และยุโรป โดยเฉพาะในเอเชียใตซ่ึงเปน ภูมิภาคท่ีประชากรมุสลิมอยูหนาแนนท่ีสุดในโลกมีอยูราว 1 ใน 4 ของประชากรมุสลิม ท้ังหมดรองลงมาคือประชากรมุสลิมในเอเชียตะวันออกเฉียงใตท้ังในอินโดนีเชีย มาเลเซีย บรูไนกบั พื้นท่จี ังหวดั ชายแดนภาคใตของไทยและฟลิปปนส ซง่ึ ประกอบขึ้นเปน โลกมลายยู มสุ ลมิ สว นตะวนั ออกกลางซง่ึ เปน ถน่ิ กาํ เนดิ ของศาสนาอสิ ลามเองนน้ั มปี ระชากรมสุ ลมิ มาก ท่สี ุดเปนลาํ ดบั 3 มอี ยูประมาณ 200 ลา นคน ลาํ ดับตอ มาคือชาวมุสลมิ เชอ้ื สายเติรกทอ่ี ยู ในตรุกีและดินแดนตางๆ ในภูมิภาคเอเชียกลาง โดยมีจํานวนประมาณ 90 ลานคนสวน มุสลิมเปอรเซียมีประชากรอยูประมาณ 70-80 ลานคน และทเ่ี หลอื เปน มสุ ลิมชนกลุมนอย ทีอ่ าศยั อยูต ามประเทศตา งๆ มากกวา 120 ประเทศทว่ั โลก มสุ ลิมประกอบดว ยประชากร 3 กลมุ ดังตอ ไปนี้คือ 1. กลุมประเทศมุสลิมอาหรับ คือประเทศมุสลิมซ่ึงประชากรสวนใหญเปนชาว อาหรบั ใชภาษาอาหรับเปนภาษากลาง กลมุ นี้ คอื แอลจีเรยี บาหเรน อียิปต อิรกั จอรแ ดน คเู วต เลบานอน ลิเบีย โมร็อกโก โอมาน กาตาร ซาอุดอี าระเบีย โซมาเลยี ซเี รีย ตูนเิ ซีย สหรัฐอาหรบั เอมเิ รตตและเยเมน 2. กลุมประเทศมุสลิมที่ไมใชอาหรับ คือ ประเทศท่ีประชากรสวนใหญนับถือ ศาสนาอสิ ลาม แตไมใ ชชาวอาหรบั และไมไดใ ชภาษาอาหรับเปน ภาษากลาง กลมุ น้ีแบง เปน ภูมภิ าคตา งๆ ดังนี้ ภมู ภิ าคเอเชยี กลาง ไดแ ก อฟั กานสิ ถาน อาเซอรไ บจนั บงั คลาเทศ บรไู น อนิ โดนี เชีย อิหรานคาซัคสถาน คีรกิสถาน มาเลเซีย มัลดีฟส ปากีสถาน ทาจิกิสถาน ตุรกี เติรกเมนสิ ถาน อุซเบกสิ ถาน ภูมิภาคแอฟริกา ไดแก มอริตาเนีย บูรกินาฟาโซ แคเมรูน แอฟริกากลาง ชาด คอโมโรส โกตดิววั ร เอริเทรีย เอธิโอเปย แกมเบยี กินี กินบี สิ เซา จบิ ูตี มาลี ไนเจอร ไนจีเรีย เซเนกัล เซียรร าลีโอน แทนซาเนยี โตโก และซาฮาราตะวันตก ภูมภิ าคยโุ รป ไดแก อัลบาเนยี บอสเนยี -เฮอรเ ซโกวนี า และปาเลสไตน

46 หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม 3. กลมุ มุสลิมชนกลมุ นอ ยในประเทศท่ีไมใชมสุ ลิม คือ มสุ ลมิ ที่กระจัดกระจาย อยใู นประเทศทปี่ ระชากรสว นใหญไ มใ ชม สุ ลมิ ซง่ึ มอี ยทู กุ มมุ โลก เชน ออสเตรเลยี ฟล ปิ ปน ส จนี อนิ เดีย รสั เซยี มาซิโดเนยี ฝร่ังเศส อังกฤษ สหรัฐอเมริกา อารเจนตินา ไทย ฯลฯ กลุมมุสลิมเหลานี้เปนประชากรสวนนอยในประทศตางๆ ไมน อ ยกวา 120 ประเทศทว่ั โลก 3. ศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู เปนศาสนาเกาแกท่ีสุดในโลกนับมาประมาณ 5,000 ป ในชมพูทวีปแมวาศาสนา พุทธจะเกดิ ในอนิ เดยี เมื่อ 2,500 ปลว งมา แตศาสนาพทุ ธเส่อื มลง และมารุงเรอื งอกี คร้ังใน สมยั พระเจา อโศกมหาราชและเสอ่ื มลงอกี และศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดรู งุ เรอื งอกี ในอนิ เดยี จนถงึ ปจจุบัน และในบังกลาเทศมีผูนับถือศาสนาพราหมณ-ฮินดู 10.5% สวนในอินโดนีเซีย ยงั มผี นู ับถอื ศาสนาฮนิ ดูอยบู างราว 3% 4. โลกพุทธศาสนา ประเทศไทยในปจจุบันเปนประเทศที่เปนศูนยกลางของศาสนาพุทธ ศาสนาพุทธ เปน ศาสนาทเ่ี กา แกร องลงมาจากศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู เมอื่ ศกึ ษาประวตั กิ ารเผแผพ ระพทุ ธ ศาสนาไปยงั ประเทศตา ง ๆ ในโลกพบวาทสี่ ําคญั คอื พระเจาอโศกมหาราช ซงึ่ เปนกษตั รยิ  ที่มีแสนยานุภาพของอินเดีย ทรงนับถือศาสนาพุทธ และเปนกําลังท่ีสําคัญในการเผยแผ ศาสนาพทุ ธใหร งุ เรอื ง ประมาณพทุ ธศตวรรษท่ี 3 เผยแผพ ระพทุ ธศาสนาไปยงั ประเทศตา งๆ โดยสง สมณทตู ไปเผยแผไ ดแ ก ประเทศลงั กา ไทย พมา ทาํ ใหศ าสนาพทุ ธประดษิ ฐานมน่ั คง จนถึงทกุ วันนี้ คณะพระธรรมทูตดังกลาวมี 9 คณะประกอบดว ยรายละเอยี ดดงั นี้ สายที่ 1 มพี ระมัชฌันติกเถระ เปนหัวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทุ ธศาสนา ณ แควนกัษมิระ คอื รฐั แคชเมยี ร ประเทศอินเดียปจ จุบนั และแควนคันธาระ ในปจ จบุ นั คือ รัฐปญจาป ทง้ั ของประเทศอินเดยี และประเทศปากสี ถาน สายท่ี 2 พระมหาเทวเถระ เปน หวั หนา คณะ ไปเผยแผพ ระพทุ ธศาสนาในแควน มหิสมณฑล ปจจุบันไดแก รัฐไมเซอรและดินแดงแถบลุมแมน้ําโคธาวารี ซึ่งอยูในตอนใต ประเทศอินเดยี สายท่ี 3 พระรักขิตเถระ เปนหวั หนา คณะ ไปเผยแผพ ระพุทธศาสนา ณ วนวาสี ประเทศ ในปจจบุ ัน ไดแ ก ดินแดนทางตะวันตกเฉียงใตข องประเทศอินเดีย สายที่ 4 พระธรรมรกั ขิตเถระ หรอื พระโยนกธรรมรักขติ เถระ (ซง่ึ เขา ใจกันวา เปนฝรั่งคนแรกในชาติกรีกที่ไดเขาบวชในพระพุทธศาสนา) เปนหัวหนาคณะไปเผยแผ พระพุทธศาสนา ณ อปรันตกชนบท ปจ จบุ นั สันนิษฐานวา คือดนิ แดนแถบชายทะเลเหลือง เมอื งบอมเบย สายท่ี 5 พระมหาธรรมรกั ขิตเถระ เปน หวั หนา คณะ ไปเผยแผพ ระพุทธศาสนา ณ แควน มหาราษฏรป จจุบนั ไดแก รฐั มหาราษฎรข องประเทศอินเดยี

รายวชิ าศาสนาและหนาทพ่ี ลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 47 สายท่ี 6 พระมหารกั ขติ เถระ เปน หวั หนา คณะ ไปเผยแผพ ระพทุ ธศาสนาในเอเชยี กลาง ปจ จุบนั ไดแ กดินแดนทเ่ี ปน ประเทศอิหรา นและตรกุ ี สายท่ี 7 พระมชั ณมิ เถระ พรอ มดว ยคณะ คอื พระกสั สปโคตรเถระ พระมลู กเทวเถระ พระทนุ ทภสิ ระเถระ และพระเทวเถระ ไปเผยแผพ ระพทุ ธศาสนา ณ ดนิ แดนแถบภเู ขาหมิ าลยั สนั นษิ ฐานวา คอื ประเทศเนปาล สายท่ี 8 พระโสณเถระ และพระอตุ ตรเถระ เปน หวั หนา คณะ ไปเผยแผพ ระพทุ ธ ศาสนา ณ ดนิ แดนสวุ รรณภมู ิ ซง่ึ ปจจุบนั คอื ประเทศในคาบสมุทรอินโดจีน เชน พมา ไทย ลาว เขมร เปนตน สายท่ี 9 พระมหนิ ทเถระ (โอรสพระเจา อโศกมหาราช) พรอ มดว ยคณะ พระอรฏิ ฐเถระ พระอุทรยิ เถระ พระสมั พลเถระ และพระหทั ทสารเถระ ไปเผยแผพ ระพทุ ธศาสนา ลงั กาทวปี ในรชั สมยั ของพระเจา เทวานมั ปย ตสิ สะ กษตั รยิ แ หงลังกาทวีป ปจ จุบนั คือประเทศศรีลงั กา ศาสนาพุทธมี 2 นิกาย คือ นิกายมหายานและนิกายหินยาน นิกายมหายานยึด คําสอนดั้งเดิมของพระพุทธเจา สวนนิกายหินยายเกิดจากการปรับตัวของศาสนาพุทธ เนื่องจากศาสนาพราหมณเจริญขึ้นอยางรวดเรว็ ดงั นน้ั นกิ ายหนิ ยานมงุ เนน การบาํ เพญ็ บารมี ของพระโพธสิ ตั วท เ่ี ปน คฤหสั ถก ไ็ ดโ ดยทพ่ี ระโพธสิ ตั วป รารถนาพุทธภูมิ จึงเปนการเปดโอกาส ใหคฤหัสถเขามามีบทบาทมากขึ้น และนิกายมหายานนี้สามารถปรับตัวเขากับทอ งถน่ิ ได งา ยกวา นกิ ายหนิ ยานหรอื เถรวาทซง่ึ เปน พทุ ธแบบดง้ั ดมิ ศาสนาพทุ ธในอนิ เดยี เรม่ิ เสอ่ื มตวั ลง ชา ๆ ตง้ั แตพ ทุ ธศตวรรษท่ี 15 เปน ตน มา โดยอนิ เดยี ตะวนั ออกสง เสรมิ ศาสนาฮนิ ดู สว นใน อินเดียเหนือชาวเติรกท่ีนับถือศาสนาอิสลามบุกอินเดียเผามหาวิทยาลัยนาลันทาซ่ึงเปน ศนู ยก ลางของศาสนาพทุ ธตง้ั แต พ.ศ. 1742 ศาสนาพทุ ธจงึ โยกยา ยไปทางเหนอื เขา สเู ทอื กเขา หิมาลัย และศรีลังกา พุทธศาสนาเขาสูจีนผานเอเชียกลาง ในพุทธศตวรรษท่ี 13 จีนเปน ศนู ยก ลางทส่ี าํ คญั ของพทุ ธศาสนานกิ ายมหายานรงุ เรอื งมากในยคุ ราชวงศถ งั และตอ มาศาสนา พทุ ธเสอ่ื มลงเพราะจกั รพรรดหิ วซู งุ หนั ไปสนบั สนนุ ลทั ธเิ ตา แทน แตพ ทุ ธศาสนานกิ ายมหายาน ยงั คงรงุ เรอื งตอ มากลายเปน นกิ ายเซนในญป่ี นุ และยงั คงรงุ เรอื งมาจนถงึ ปจ จบุ นั พทุ ธศาสนาใน เกาหลนี กิ ายเซนเผยแผม าในสมยั พ.ศ. 915 และตอ มาลทั ธขิ งจอ้ื เผยแผเ ขา มาทาํ ใหศ าสนา พทุ ธเสอ่ื มลง ในพทุ ธศตวรรษท่ี 6 อารยธรรมอนิ เดยี มอี ทิ ธพิ ลมาก เผยแผอ ารยธรรมเขา สเู อเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใตค อื อารยธรรมทางภาษาบาลสี นั สกฤตและศาสนาพทุ ธนกิ ายมหายาน พรอ ม กบั ศาสนาพราหมณเ ขา มาในชว งพทุ ธศตวรรษท่ี 10-18 สมยั อาณาจกั รศรวี ชิ ยั มศี นู ยก ลางท่ี เกาะสมุ าตรา และอาณาจกั รขอมโบราณ ตอ มาอาณาจกั รศรีวชิ ยั เสอ่ื มลงและรบั อารยธรรม อสิ ลามในพทุ ธศตวรรษท่ี 18 ศาสนาพทุ ธในปจ จบุ นั นกิ ายมหายานหรอื อาจารยวาท หมายถงึ อาจารยร นุ ตอ ๆมาไมใ ชร นุ ทเ่ี หน็ พระพทุ ธเจา ยงั มอี ยทู อ่ี นิ เดยี ตอนเหนอื เนปาล จนี ญป่ี นุ เกาหลี เวยี ดนาม มองโกเลีย บางสวนของรสั เซีย บางครงั้ เรยี กวา อตุ รนกิ าย หรือ นกิ ายฝายเหนอื สว นทกั ษณิ นกิ ายหรอื นกิ ายฝา ยใตน กิ ายหนิ ยานหรอื เถรวาท หมายถงึ พระเถระทท่ี นั เหน็ พระพทุ ธเจา ซง่ึ นบั ถอื พทุ ธแบบดง้ั เดมิ เครง ครดั นบั ถอื มากในไทย พมา เขมร ลาว ศรลี งั กา

48 หนงั สอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม ศาสนาพุทธเร่ิมเปนท่ีสนใจของชาวยุโรปอยางกวางขวางในพุทธศตวรรษท่ี 25 หลงั จากสงครามโลกคร้งั ที่ 2 เปนตน มา ความเชอื่ ทางศาสนาเปลยี่ นไป ศาสนาพทุ ธพสิ จู น ไดดวยการปฏบิ ัติเอง อีกทั้งมีองคก รพทุ ธศาสนาระดบั โลก โดยมีชาวพทุ ธจากเอเชยี ยโุ รป และอเมรกิ าเหนอื รวม 27 ประเทศ ตง้ั ชอื่ องคก ารวา “องคก รพทุ ธศาสนกิ สมั พนั ธแ หง โลก” กอตั้งทป่ี ระเทศศรีลังกา เมื่อป พ.ศ. 2493 พุทธศาสนาเขาสปู ระเทศอังกฤษครั้งแรกในป พ.ศ. 2448 โดย J.R. Jackson กอ ตง้ั พทุ ธสมาคมในองั กฤษและมภี กิ ษชุ าวองั กฤษรปู แรกคอื Charls Henry Allen Bernett คณะสงฆไทยไดส งคณะทตู ไปเผยแผค รัง้ แรกเมอื่ พ.ศ. 2507 และสรา งวดั ไทย ชอื่ วัดพทุ ธ ประทปี ในลอนดอน ประเทศเยอรมนมี ีสมาคมพทุ ธศาสนา เมอื่ พ.ศ. 2446 มีชาวเยอรมนั ไปบวชเปน พระภกิ ษุทศี่ รลี ังกาการเผยแผพุทธศาสนาชะงักไปในชว งสมครามโลกคร้งั ที่ 1 และถกู หา ม ในสมยั ฮติ เลอร หลงั สงครามโลกครง้ั ท่ี 2 จงึ มกี ารฟน ฟพู ทุ ธศาสนาโดยตดิ ตอ กบั พทุ ธสมาคม ในศรีลังกา มวี ัดไทยในเบอรลินเชนกนั พระพุทธศาสนาทเี่ ขาสปู ระเทศสหรัฐอเมรกิ าในป พ.ศ. 2448 เปนพทุ ธศาสนาจาก จนี และญป่ี นุ และทเิ บต ใน พ.ศ. 2504 มหาวิทยาลยั วสิ คอนซินเปด สอนปรญิ ญาเอกสาขา พุทธศาสตรเปนแหงแรกในสหรัฐและคณะสงฆไทยสรางวัดไทยแหงแรกในสหรัฐเม่ือ พ.ศ. 2515 ศาสนาพราหมณฮินดู เปนศาสนาเกาแกที่สุดของโลกปจจุบันน้ีสืบเน่ืองมาตั้งแต อดีตจนถึงปจจุบันแมวาศาสนาพุทธจะเคยรุงเรืองในอินเดียสมัยพระพุทธเจา แลวเส่ือมลง จากนั้นมารงุ เรอื งอกี ครง้ั ในสมัยพระเจา อโศกมหาราช เรอื่ งที่ 8 กรณตี ัวอยา งปาเลสไตน สาํ หรบั ความขดั แยง ในดนิ แดนปาเลสไตน เปน กรณที น่ี า ศกึ ษากรณหี นง่ึ เพราะสง ผล เกดิ สงครามยดื ดเยอ้ื มานบั สบิ ๆป ยอ นหลงั ไปในชว งสมยั สงครามโลกครง้ั ท่ี 1 ดนิ แดนนอ้ี ยู ในความครอบครองของจกั รวรรดอิ อตโตมนั เตริ ก (ตรกุ )ี ถา ปาเลสไตนส บื เชอ้ื สายมาจากชาว ปาเลสไตนด ง้ั เดมิ ผสมกบั ชาวอาหรบั ชนเผา คะนาคนั และชนเผา อน่ื ๆ ทม่ี ถี น่ิ ทอ่ี ยใู นบรเิ วณ น้ี สบื เนอ่ื งจากชาวองั กฤษซง่ึ เปน ชาตมิ หาอาํ นาจในขณะนน้ั สนบั สนนุ ใหเ อกราชแกป าเลสไตน หลงั จากเปน พนั ธมติ รรว มรบในสงครามโลกครง้ั ท่ี 1 จนชนะ แตเมอ่ื สงครามโลกสน้ิ สดุ ลง องั กฤษออกประกาศบลั โฟรใ หช าวยวิ อพยพเขา สดู นิ แดนปาเลสไตนใ นป ค.ศ. 1922 สนั นบิ าต ชาตยิ กปาเลสไตนใ หอ ยใู นอาณตั อิ งั กฤษ ชาวยวิ อพยพเขา สดู นิ แดนปาเลสไตนป ล ะ 16,500 คน ขออธบิ ายความยอ นหลงั วา กอ นสงครามโลกครง้ั ท่ี 1 ยวิ ในเยอรมนั ถกู ฮติ เลอรฆ า ตาย จาํ นวนมาก เพราะความขดั แยง ดา นเชอ้ื ชาติ เนอ่ื งจากชาวยวิ เปน ชาตทิ ฉ่ี ลาดมีฐานะดีเปน พอ คา วศิ วกรตา งๆ ฮติ เลอรผ นู าํ เยอรมนั ประกาศวา ชาวเยอรมนั เปน ชาตบิ รสิ ทุ ธสิ์ งู สง และ เขารงั เกียจยิวมาก ชาวยิวไมม ีประเทศอยู หลังจากสงครามสน้ิ สุดลงอังกฤษจึงสนบั สนุนให

รายวิชาศาสนาและหนา ทีพ่ ลเมือง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 49 ยวิ มปี ระเทศอยแู ละเลอื กดนิ แดนปาเลสไตน ซง่ึ สอดคลอ งกบั ชาวยวิ แสดงความเปน เจา ของ ดนิ แดนนโี้ ดยยกขอ ความคมั ภรี ไ บเบล้ิ วา ในวนั พระยะโฮวารไ ดท าํ สญั ญากบั อมั ซาฮามไวว า เราไดมอบดินแผนดินนั้นไวใหแกพงศพันธุของเจาต้ังแตแมน้ําอายฒุบโตไปจนถึงแมน้ํา ยูเฟรติสและตั้งรัฐอิสราเอลขึ้นในแดนปาเลสไตน แตขณะเดียวกันชาวปาเลสไตน ไมพ อใจเพราะพวกเขายงั คงอยอู ยา งลาํ บาก แมว า องั กฤษจะชว ยปลดแอกจากชาวเตริ ก ขณะ ทช่ี าวยวิ เปน ชนฉลาด เชน ทาํ ความเจรญิ ใหก บั อสิ ราเอลมาก ขณะเดยี วกนั องั กฤษ สหรฐั องคก ารสหประชาชาติลว นสนบั สนนุ สง ยวิ อพยพจากประเทศตา งๆ เพอ่ื ใหมีดนิ แดนอยูใน ปาเลสไตน ตอ มาในราว 20 ป หลงั จากยวิ ชาติอสิ ราเอลอยใู นปาเลสไตนเกดิ สงครามกอ นหนิ 2 ครง้ั คอื ชาวปาเลสไตนต อ งการขบั ไลชาติน้อี อกไปจากดนิ แดนเกา แกของตนเองเพราะ ตนเองยงั อยกู บั ความยากจนสน้ิ หวงั เชน เดิม การสูคร้งั แรกของชาวปาเลสไตน ไมมีอาวุธแตใชกอนหินขวางปารถถัง ของอสิ ราเอลซง่ึ รบชนะไดอ ยา งงา ยดาย และสหประชาชาตกิ ป็ ระนามการกระทาํ ของอิสราเอล อิสราเอลไดรับความ เหน็ ใจจากทว่ั โลกนอ ยลง ตอ มามีกลมุ ฮา มาส เปนกลุม ท่ี ลุก ข้ึน มา ตอบโต อิสราเอลดวยมาตรการรุนแรงเชนกัน กลุมฮามาสเปนกระแสฟนฟูอิสลามจุด ประกายรฐั อสิ ลามและเปา หมายคอื ขบั ไลอ สิ ราเอลจากปาเลสไตนแ ละกลมุ ฮามาสนย้ี นิ ดปี ฏบิ ตั ิ การระเบดิ พลชี พี และสงครามชงิ ดนิ แดนยงั เกดิ ตอ มาเปน ระยะๆ มกี ารเจรจาเพอ่ื สงบศกึ หลาย ครง้ั แตย งั ไมส าํ เรจ็ เร่ืองท่ี 9 แนวทางปองกันและแกไขความขัดแยง ทางศาสนา ความหมายของคําวา “ความขดั แยง ” ความขัดแยง ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 หมายถึง “การไมลงรอยกันการไมถ ูกกนั ความคิดไมต รงกนั ความพยายามอยากเปน เจา ของ และ ความเปน คนตางมุมมองกัน” ความขดั แยง ในสงั คม เปน สง่ิ ทไ่ี มม ใี ครปรารถนา แตก ห็ ลกี เลยี่ งไดย าก เพราะตราบ ใดทีม่ นุษยมชี ีวติ อยรู ว มกันในสังคม กย็ อ มมีความขัดแยง เปน ธรรมดา ความขดั แยง มที ั้ง ประโยชนและโทษ

50 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสังคม สาเหตทุ ี่ทาํ ใหเ กิดความขัดแยง ความขดั แยง มาจากสาเหตหุ ลายประการ เชน ความเชอื่ ศรทั ธาในคาํ สอนของศาสนา แตกตางกนั ความมีทิฏฐมิ านะ ถอื ตวั วาความคิดของตวั เองดกี วาคนอ่นื ความมวี สิ ยั ทศั น ทคี่ บั แคบ ขาดการประสานงานทีด่ ี ขาดการควบคุมภายในอยางมีระบบ สังคมโลกขยาย ตัวเร็วเกินไป และการมีคานิยมในสิ่งตางๆ ผิดแผกกัน ความคิดแตกตางกนั วธิ ปี องกนั และแกไขความขดั แยงทางศาสนาตอ การอยูรว มกันในสังคม วิธีปอ งกัน แกไข ความขดั แยงทางศาสนาตอ การอยรู ว มกันมหี ลายวิธี เชน 1. วิธียอมกัน คือทุกคนลดทิฏฐิมานะ หันหนาเขากัน ใหเกียรติซึ่งกันและกัน ไมด ถู กู ไมต ฉิ นิ นนิ ทาไมก ลา ววา รา ยปา ยสศี าสนาของกนั และกนั พบกนั ครง่ึ ทาง รจู กั ยอมแพ รูจักยอมกัน หวังพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกันถือวาทุกคนเปนเพ่ือนรวมโลกเดียวกัน โดยมี ผูประสานสัมพนั ธท่ที กุ ฝา ยยอมรับนบั ถือ 2. วธิ ผี สมผสาน คอื ทกุ ฝา ยทกุ ศาสนาเปด เผยความจรงิ มกี ารแลกเปลย่ี น ทศั นคติ ความคดิ เหน็ แลกเปลี่ยนขอ มลู ซ่ึงกนั และกนั รว มกนั คิด รว มกนั ทํา และรวมกันแกปญ หา ทํากิจกรรมในสังคมรวมกัน เชน สรางสระพาน ถนน ฯลฯ 3. วิธีหลีกเล่ียง คือการแกปญหาลดความขัดแยงโดยวิธีขอถอนตัว ขอถอยหนี ไมเอาเร่อื ง ไมเอาความ ไมไปกา วกายความคดิ ความเชอื่ ของผูนบั ถอื ศาสนาท่ีไมตรงกบั ศาสนาที่ตนนบั ถือ 4. วิธีการประนีประนอม คือการแกปญหาโดยวิธีทําใหท้ังสองฝายยอมเสียสละ บางสิ่งบางอยางลงมีท้ังการใหและการรับภาษาชาวบาน เรียกวาแบบยื่นหมู-ย่ืนแมว คือ ทกุ ฝา ยยอ มเสียบางอยา งและไดบางอยา งมอี ํานาจพอๆ กัน ตางคนตางก็ไมเสยี เปรยี บ เร่อื งที่ 10 หลกั ธรรมในแตล ะศาสนาทีส่ ง ผลใหอยรู วมกบั ศาสนาอ่นื ไดอ ยา งมีสุข ศาสนาพุทธ มีหลักสําคัญคือการมุงเนนใหไมเบียดเบียน ไมจองเวรซึ่งกันและ กนั จะเหน็ วา ศลี ขอ 1. ของศาสนาพทุ ธ คอื ปาณาตปิ าตา เวระมะณี สกิ ขา ปะทงั สะมาทยิ ามิ คอื งดเวน การฆา เบยี ดเบยี น ทาํ รา ยรา งกายคนและสตั ว และหลกั สาํ คญั ตอ มาอกี คอื ยดึ หลกั พรหมวิหาร 4 คอื 1. เมตตา คือ ความปรารถนาใหผ ูอ น่ื มคี วามสขุ 2. กรณุ า คอื ความปรารถนาใหผ อู น่ื พน จากความทกุ ข 3. มทุ ติ า คอื ความยนิ ดเี มอ่ื ผอู น่ื ไดด ี 4. อเุ บกขา คอื การวางเฉย ไมล าํ เอยี ง ทาํ ใจเปน กลาง ใครทาํ ดยี อ มไดด ี หลักธรรมที่สําคัญอีกคือสังคหวัตถุ 4 คือ หลักธรรมที่เปนเครื่องยึดเหนี่ยวนํ้าใจ ผอู ่นื ไดแก ทานคือการใหค วามเสียสละแบง ปนของตนเองใหผ ูอ ่ืน ปยวาจา คือ พูดจาดว ย

รายวิชาศาสนาและหนา ท่พี ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 51 ถอยคําที่ไพเราะออนหวานพูดดวยความจริงใจไมหยาบคายกาวราว อัตถจริยา คือ การสงเคราะหผ อู นื่ ทําประโยชนใ หผูอ่นื และสมานัตตาคอื ความเปนผูสมาํ่ เสมอ ประพฤติ เสมอตนเสมอปลาย เนนคุณธรรมสําคัญในการอยกู ับผูอ่นื ในสังคม และทส่ี าํ คญั ในการแกไ ขปญ หาความขดั แยง ในศาสนาพทุ ธ มงุ เนน ทกี่ ารเจรญิ ปญ ญา นนั่ คอื ปญ หาตา งๆ คอื ผลและยอ มเกดิ จากสาเหตขุ องปญ หา การแกไ ขตอ งพจิ ารณาทสี่ าเหตุ และแกท่ีสาเหตุ ดังนั้นแตละปญหาที่เกิดข้ึนสาเหตุที่เกิดจะแตกตางกันตามสถานการณ นอกจากจะพิจารณาท่ีสาเหตุแลว ในการแกปญ หายังใชวธิ กี ารประชุมเปน สําคญั พอจะเห็น รปู แบบการประชมุ รว มกนั ของสงฆท สี่ ง ผลถงึ ปจ จบุ นั ตวั อยา งคอื คาํ วา สงั ฆกรรม ซง่ึ เปน การ กระทาํ รว มกนั ของพระสงฆ เชน การรบั บคุ คลเขา บวชในพทุ ธศาสนา พระสงฆป ระกอบดว ย อุปช ฌาย พระคูส วด จะตองหารอื กัน ไถถ ามกันเปน ภาษาบาลีเพื่อพจิ ารณาคุณสมบัติของ ผมู าบวชวาสมควรใหบวชไดไ หม ศาสนาอสิ ลาม ไดวางหลกั เกณฑแ บบแผนในการประพฤติปฏิบัตใิ นสว นที่เปน ศีล ธรรมและจริยธรรมอันนํามาซ่ึงความสามัคคีและความสงบสุขในการอยูรวมกันของกลุมใน สงั คม ศาสนาอสิ ลามมคี าํ สอนซง่ึ เปน ขอ ปฏบิ ตั สิ าํ หรบั ครอบครวั และชมุ ชน โดยมหี ลกั ศรทั ธา หลักจริยธรรม และหลกั การปฏบิ ตั ิ สาสนแหง อิสลามทีถ่ ูกสงมาใหแ กมนุษยท ง้ั มวลมจี ดุ ประสงค 3 ประการคอื 1. เปน อดุ มการณท สี่ อนมนษุ ยใ หศ รทั ธาในอลั ลอห พระผเู ปน เจา เพยี งพระองคเ ดยี ว ท่ีสมควรแกการเคารพบูชาและภักดี ศรัทธาในความยุติธรรมของพระองค ศรัทธาในพระ โองการแหง พระองค ศรทั ธาในวนั ปรโลก วนั ซง่ึ มนษุ ยฟ น คนื ชพี อกี ครง้ั เพอื่ รบั การพพิ ากษา และผลตอบแทนของความดีความชั่วที่ตนไดปฏิบัติไปในโลกนี้ ม่ันใจและไววางใจตอ พระองค เพราะพระองคคอื ทีพ่ ึ่งพาของทกุ สรรพส่ิง มนุษยจ ะตองไมสนิ้ หวังในความเมตตา ของพระองค และพระองคค ือปฐมเหตุแหงคณุ งามความดที ั้งปวง 2. เปนธรรมนูญสําหรับมนุษย เพ่ือใหเกิดความสงบสุขในชีวิตสวนตัว และสังคม เปนธรรมนูญที่ครอบคลุมทุกดาน ไมวาในดานการปกครอง เศรษฐกิจ หรือนิติศาสตร อิสลามสั่งสอนใหมนุษยอยูกันดวยความเปนมิตร ละเวนการรบราฆาฟน การทะเลาะเบาะ แวง การละเมิดและรกุ รานสทิ ธขิ องผูอ่นื ไมลกั ขโมย ฉอ ฉล หลอกลวง ไมผ ดิ ประเวณี หรือ ทําอนาจาร ไมด่ืมของมึนเมาหรือรับประทานสิ่งท่ีเปนโทษตอรางกายและจิตใจ ไมบอนทํา ลายสงั คมแมว าในรูปแบบใดก็ตาม 3. เปน จริยธรรมอนั สูงสงเพอื่ การครองตนอยางมีเกียรติ เนนความอดกลั้น ความ ซ่อื สตั ย ความเออ้ื เฟอ เผอ่ื แผ ความเมตตากรณุ า ความกตญั กู ตเวที ความสะอาดของ กาย และใจ ความกลา หาญ การใหอ ภยั ความเทา เทยี มและความเสมอภาคระหวา งมนษุ ย การ เคารพสทิ ธขิ องผอู น่ื สง่ั สอนใหล ะเวน ความตระหนถ่ี เ่ี หนยี ว ความอจิ ฉารษิ ยา การตฉิ นิ นนิ ทา ความเขลาและความขลาดกลวั การทรยศและอกตญั ญ การลว งละเมดิ สทิ ธขิ องผอู น่ื

52 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม อิสลาม เปนศาสนาของพระผูเปนเจาท่ีทางนําในการดํารงชีวิตทุกดานแกมนุษย ทกุ คน ไมย กเวน อายุ เพศ เผา พนั ธุ วรรณะ ศาสนาครสิ ต นอกจากบญั ญตั ิ 10 ประการทส่ี าํ คญั ในการอยรู ว มกบั ผอู น่ื ของศาสนา ครสิ ต คอื จงอยา ฆา คน จงอยา ลว งประเวณใี นคคู รองของผอู น่ื จงอยา ลกั ขโมย จงอยา พดู เทจ็ จงอยา มกั ไดใ นทรพั ยข องเขา และคาํ สอนทส่ี าํ คญั คอื ใหร กั เพอ่ื นบา นเหมอื นรกั ตวั เอง ให มเี มตตาตอ กนั จงรกั ผอู น่ื เหมอื นพระบดิ ารกั เรา ใหอ ภยั แลว ทา นจะไดร บั การอภยั ลว นแต เปน คณุ ธรรมพน้ื ฐานทส่ี าํ คญั ทท่ี าํ ใหก ารอยรู ว มกนั ในสงั คมอยา งมคี วามสขุ ศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู สอนใหม คี วามมน่ั คง มคี วามเพยี ร ความพอใจในสง่ิ ทต่ี น มี ใหอ ดทน อดกลน้ั มเี มตตากรณุ า ขม ใจไมห วน่ั ไหวไปตามอารมณ ไมล กั ขโมย ไมโ จรกรรม ทําตนใหสะอาดท้ังกายและใจ มีธรรมะสําหรับคฤหัสถคือจบการศึกษาใหกลับบานชวย บดิ ามารดาทาํ งาน แตง งานเพอ่ื รกั ษาวงศต ระกลู ประกอบอาชพี โดยยดึ หลกั ธรรมเครอ่ื งดาํ เนนิ ชวี ติ เรื่องท่ี 11 วธิ ีฝก ปฏบิ ตั พิ ัฒนาจติ ในแตละศาสนา หลักธรรมคําสอนของศาสนาชวยสรา งคนใหเปนคนดี คนดเี ปนทีป่ รารถนาของทุกคน โลกนีย้ ังขาดคนดอี ยูม าก ยิ่งกวาขาดแคลนผูทรง ความรูแขนงตางๆ เสียอีก ความจริงโลกไมไดขาดแคลนผูมีความรูหรือผูเชี่ยวชาญใน สาขาตา งๆ มากนกั แตทีข่ าดแคลนมากกค็ อื คนดี โลกจงึ วุนวายดังปจจุบนั คนจะเปน คน ดีไดก็ตองมีหลักยึดมั่นประจําใจคือ มีศาสนายิ่งมีจิตใจยึดมั่นมากเทาไร ก็ชวยใหเปนคนดี มากและมน่ั คงเทา นน้ั อยา งอนื่ กพ็ ลอยดดี ว ย ตรงกนั ขา มถา ใจไมด กี ารกระทาํ ตา งๆ กพ็ ลอย รา ยไปดว ย คนมศี าสนาหรอื มหี ลกั ธรรม มคี ณุ ธรรมในใจเปน คนดแี ตถ า ไมม กี อ็ าจเปน คนดไี ด แตเปนคนดนี อกจากจะทาํ ความดกี ต็ อเม่อื มีผอู ื่นรู จะไมท ําความชว่ั ก็ตอ เมอื่ มีคนเหน็ ถา ไมม ใี ครรใู ครเหน็ กอ็ าจจะทาํ ความชวั่ ไดง า ย แตค นดใี นสามารถทาํ ความดไี ดท งั้ ตอ หนา และ ลบั หลงั คน ทง้ั ไมท าํ ความชว่ั ทง้ั ตอ หนา และลบั หลงั ทง้ั นก้ี เ็ พราะหลกั ธรรมทว่ี า หริ โิ อตตปั ปะ ละอายและเกรงกลัวตอความช่ัว “ศาสนาเปนแรงอํานาจเรนลับท่ีเหนี่ยวร้ังจิตใจของผูท่ีมี ความเชือ่ ความศรั ทธาในคําสอนของศาสดาทุกศาสนาทีใ่ หล ะบาป บาํ เพ็ญบญุ ” ลกั ษณะของคนดี การยึดตามหลักธรรมคําสอนของศาสนาเปนลักษณะของคนดีท่ีสังคมตองการ ท้งั การเปนคนดใี นฐานะบุตร ฐานะลูกศษิ ย และฐานะศาสนกิ ชน คนที่ไดชื่อวาเปนคนดีท่ีสังคมตองการมักจะเปนคนมีเหตุมีผล กลาหาญ อดทน อดกลน้ั มคี วามซอ่ื สตั ย สจุ รติ มกี ริ ยิ ามารยาทดี มเี สนห  มจี ติ ใจงาม เมตตาตอ สตั วท งั้ หลาย รูจักชวยเหลือ สงเคราะหผูอื่นเคารพในความคิดและความเปนเจาของของผูอ่ืน พูดจาใน ส่ิงท่ีถูกตองเปนความจริง พูดจาไพเราะ ออนหวาน กอใหเกิดความสามัคคีกลมเกลียว ในหมคู ณะ เปนตน

รายวชิ าศาสนาและหนาท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 53 ศาสนาทกุ ศาสนามหี ลกั ธรรมคาํ สอนเปน เครอ่ื งยดึ เหนย่ี วจติ ใจของศาสนกิ ชน โดย ทกุ ศาสนามเี ปา หมายเดียวกันคือ “มุงใหทุกคนมีธรรมะ มีคุณธรรม และสอนใหค นเปน คนดี” ดังนั้นศาสนาแตละศาสนาจึงมีหลักธรรมคําสอนของตนเองเปนแนวทางในการ ประพฤติปฏิบตั ิ โทษของการขาดคุณธรรม จรยิ ธรรม ธรรมะเปนสิ่งสําคัญสวนหนึ่งของชีวิต การขาดธรรมะอาจทําใหประสบกับความ ลมเหลวและทําใหชีวติ อบั ปางได ท้งั โทษที่เกิดกบั ตนเอง สงั คมและประเทศชาติ ตัวอยา งท่ี เหน็ ไดอ ยา งชดั เจนในปจ จบุ นั เชน การทคี่ นในชาตขิ าดคณุ ธรรม จรยิ ธรรมในการดาํ เนนิ ชวี ติ ไมร ูจ ักพอ ไมเหน็ แกความเดือนรอ นของสังคมและประเทศชาติ ทําใหเกดิ การลักลอบเสพ ขายยาเสพติดจนเกิดความเดือดรอนโดยท่ัวไป จนหนวยงานท่ีรับผิดชอบตองออกมา ปราบปรามขนั้ เดด็ ขาด ขา วสาร ขอ มลู จากสอื่ มวลชนทกุ แขนงนาํ เสนอขา วการจบั กมุ ผเู สพ ผูคาและผูอยูเบ้ืองหลังอยางตอเนื่อง ปญหาทั้งมวลที่กลาวมานี้เปนตัวอยางที่มีสาเหตุ มาจากการขาดคณุ ธรรม จรยิ ธรรมของคนในสังคมทั้งส้นิ การพฒั นาคุณธรรมและจรยิ ธรรมในศาสนาพทุ ธ หลักธรรมในทางพระพุทธศาสนา พระพุทธเจาทรงแสดงวิธีการปฏิบัติท่ีเรียกวา “สมาธ”ิ คําวา สมาธแิ ปลวา จติ ทส่ี งบตง้ั มั่นอยูใ นเรือ่ งใดเร่ืองหนึ่ง ไมฟ ุงซา น หรอื การจัด ระเบียบความคดิ ได เชน ในขณะอา น หนังสือจิตสงบอยูกับหนังสือที่เราอาน กเ็ รยี กวา จติ มสี มาธิ หรอื ในขณะทที่ าํ งาน จิตสงบอยูกับงานที่ทําก็เรียกวาทํางาน อยางมีสมาธิ สติ สมาธิ และปญญามี ลักษณะเกื้อกูลกัน และมีความสัมพันธ อยางใกลชิด สติคือความต้ังมั่นเปน จุดเร่ิม แลวมีสมาธิคอื จิตใจแนว แน และ ปญญาคอื การไตรต รองใหร อบคอบ จุดมงุ หมายของสมาธิ 1. เพื่อความต้ังม่นั แหงสติสมั ปชญั ญะ 2. เพื่ออยูเปนสุขในปจ จบุ นั 3. เพอ่ื ไดฌานทัศนะ ประโยชนข องสมาธิ 1. ประโยชนข องสมาธใิ นชวี ติ ประจาํ วนั เชน ทาํ ใหจ ติ ใจสบาย มคี วามสดชน่ื ผอ งใส และสงบ กระฉับกระเฉง วอ งไว มีความเพยี รพยายาม แนว แนใ นสง่ิ ทก่ี ระทาํ มปี ระสทิ ธภิ าพ ในการทาํ งาน

54 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม 2. ประโยชนข องสมาธใิ นการพฒั นาบคุ ลกิ ภาพ เชน ทาํ ใหม คี วามแขง็ แรง หนกั แนน ทง้ั ทางรา งกายและจติ ใจ มสี ุขภาพจติ ดี สสู ขุ ภาพท่ีดแี ละรกั ษาโรคบางอยางได 3. ประโยชนของสมาธิที่เปน จุดมงุ หมายของศาสนา เมอื่ ไดส มาธิข้ันสูงแลวจะเกิด ปญ ญาและบรรลจุ ดุ มงุ หมายของศาสนาได 4. จะมีเหตผุ ลในการตัดสนิ ปญหาตางๆ ไดถกู ตอ งมากยิง่ ขนึ้ วิธกี ารฝก สมาธิ ในคืนวนั เพ็ญเดอื น 6 พระพทุ ธเจาตรสั รโู ดยการนงั่ สมาธดิ วยวิธกี ารอานาปานสติ คอื ตง้ั สตจิ ดจอ ทล่ี มหายใจเขา -ออก เปน อารมณเ ดยี วจนจติ แนว แนเ ขา สสู มาธซิ ง่ึ เปน สงบสขุ สงดั มสี ตริ ตู วั บรบิ รู ณ จากนน้ั พระพทุ ธองคเ กดิ มหาปญ ญาคน พบทางดบั ทกุ ขแ กช าวโลกคอื อรยิ สจั 4 ดงั ทก่ี ลา วมาแลว ในประวตั ศิ าสดาดงั นน้ั การฝก สมาธเิ ปน หนทางทพี่ ทุ ธศาสนกิ ชน พึงปฏิบตั ิ เพ่ือใหเกดิ ปญญา แกปญ หาชีวติ และพัฒนาตนเองใหเกิดกาํ ลังใจเสยี สละยิ่งขึ้น เมตตาย่ิงข้ึน มีปญญาประกอบการงานตนเอง มีความสุข สังคมโดยรวมมีความสุข แต อยา งไรก็ตามพื้นฐานของผูปฏิบัตสิ มาธหิ รือฝกสมาธไิ ดผลรวดเร็วตองเปนผูท ีม่ ศี ีล 5 เปน พื้นฐานและศรัทธายึดมัน่ ตอพระรตั นตรยั เปน พทุ ธศาสนิกชนที่ดคี อื การใหทาน รักษาศีล และเจรญิ ภาวนา คอื การทาํ สมาธิและทาํ ใหต นเองดีขนึ้ สังคมเจรญิ ข้นึ การฝกสมาธิตามแนวศาสนาพุทธนั้นฝกใหครบอิริยาบถทั้ง 4 คือ ยืน นอน น่ัง เดิน ฝกใหจิตอยูในอารมณเดียว มีสติบริบูรณในอิริยาบถตางๆ และกอใหเกิดสมาธิหรือ เรยี กวา เจรญิ กรรมฐาน นนั้ เรมิ่ ตน สวดมนตไ หวพ ระสรรเสรญิ คณุ พระศรรี ตั นตรยั อธษิ ฐาน จติ เขา สมาธิ และพิจารณาสภาวธรรม คือความเปน ทุกขของชาติ ชรา มรณะ ความแหง ใจ ความเสยี ใจ ความคบั แคน ใจ ความประจวบกบั สง่ิ อันไมเปน ทร่ี กั ความพลัดพรากจากส่ิงท่ี เปนท่ีรัก ความไมไ ดสง่ิ ทป่ี รารถนา ความมอี ุปทานในขนั ธ 5 คือ รปู เวทนา สญั ญา สังขาร วิญญาณ เปนทุกข พจิ ารณาขนั ธ 5 ไมเ ท่ยี ง เปนอนัตตา ไมม ีตัวตน การพิจารณาสภาวะ ธรรมเนอื งๆ ชว ยใหเ กดิ เจรญิ ปญ ญาละวางกเ็ ลส เกดิ การพฒั นาคณุ ธรรมจรยิ ธรรมตามแนว ศาสนาพุทธ และเปน แนวทางทพ่ี ทุ ธศาสนกิ ชนพงึ ปฏิบตั ิ การพฒั นาคณุ ธรรม จรยิ ธรรมในศาสนาอนื่ ๆ ศาสนาคริสต ศาสนาอิสลาม และศาสนาพราหมณ-ฮินดู ศาสนาซิกข ศาสนิกชน ของแตล ะศาสนาทฝี่ ก พฒั นาคณุ ธรรมจรยิ ธรรมใหเ จรญิ ยงิ่ ๆ ขน้ึ นน้ั ลว นมพี น้ื ฐานเชน เดยี ว กับพุทธศาสนิกชน คือ การศรัทธาในศาสดา คําสอนและแนวปฏิบัติของศาสนาของตน ความมีศรทั ธาตัง้ มัน่ มจี ิตจดจอ ในศาสนาที่นบั ถือ ทําใหเกดิ อารมณมั่นที่ทําความดี ที่จะ อดทน อดกลั้นตอความทุกขตางๆ ศาสนาคริสตมีการอธิษฐานกับพระเจาการสารภาพ บาปเปน การชาํ ระมลทนิ ทางจติ ศาสนาอสิ ลามมกี ารสงบจติ มน่ั ทาํ ละหมาดเปน ประจาํ ทกุ วนั ๆ หลายครง้ั เปนกิจวัตรสําคัญ และศาสนาพราหมณ-ฮินดู นั้น มีการปฏิบัติสมาธิหลากหลาย แนวทางมีการวางเปาหมายชีวิตเพ่ือละกิเลสตางๆ ศาสนาซิกขสอนวามนุษยมีฐานะสูงสุด เพราะมีโอกาสบําเพญ็ ธรรมเปน การฟอกวิญญาณใหส ะอาด

รายวิชาศาสนาและหนาท่พี ลเมือง (สค31002) << ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 55 หลักสอนทส่ี อดคลองของศาสนาตางๆ คําสอนของศาสนาแตละศาสนาสอนใหเปนคนดีตามแนวทางของตน แตเมื่อ กลาวโดยรวมๆ แลวหลักธรรมของทุกศาสนามีลักษณะสอดคลองกันในเรื่องใหญๆ คือ การอยูรวมกันอยางสันติโดนเนนประเด็นเหลา นี้ คอื 1. สอนใหร ูจกั รกั และใหอ ภยั กัน 2. สอนใหใจกวา งยอมรบั ความเชอ่ื ท่ีแตกตางกนั 3. สอนใหเปนคนดีตามหลกั ศาสนาของตน 

56 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม กิจกรรม กจิ กรรมท่ี 1 ใหผ เู รยี นแบง กลมุ ศกึ ษาประวตั บิ คุ คลในประเทศทน่ี าํ หลกั ธรรมศาสนามาแกไ ข ปญ หาชวี ติ ของตนเอง แลว นาํ มาแลกเปลย่ี นเรยี นรกู นั ในชน้ั เรยี น กจิ กรรมท่ี 2 ใหผเู รยี นแบง กลมุ ศกึ ษาประวตั ิศาสตรของประเทศตา ง ๆ ในโลกท่สี ามารถ แกไ ขกรณขี ดั แยง ทเ่ี กดิ จากศาสนาจนกระทง่ั ประเทศชาตสิ งบสขุ แลว นาํ มาแลกเปลย่ี น เรยี นรกู นั ในชน้ั เรยี น กจิ กรรมท่ี 3 ใหผ เู รยี นฝก ปฏบิ ตั สิ มาธิ เจรญิ ปญ ญา แลว นาํ มาผลประสบการณท ไ่ี ดร บั จาก การฝก ปฏบิ ตั ทิ ส่ี ง ผลใหส ามารถแกไ ขปญ หาชวี ติ และพฒั นาชวี ติ ของตนเองไดม าแลก เปลย่ี นเรยี นรกู นั ในชน้ั เรยี น

รายวิชาศาสนาและหนา ท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 57 2บทที่ วัฒนธรรมประเพณีและคานยิ ม ของประเทศไทยและของโลก สาระสําคัญ วัฒนธรรม ประเพณี คานิยมท่ีดีงามมีความสําคัญตอประเทศเพราะแสดงถึง เอกลักษณความเปนชาติ เปนสิ่งท่ีนาภาคภูมิใจ ทุกคนในชาติตองชวยกันอนุรักษสืบทอด วฒั นธรรมประเพณคี านยิ มที่ดงี ามใหค งอยูคูกบั ชาติ แตส งั คมในปจจุบนั ชาติท่มี วี ัฒนธรรม ทางวตั ถเุ จรญิ กา วหนา จะมอี ทิ ธพิ ลสง ผลใหช าตทิ ด่ี อ ยความเจรญิ ดา นวตั ถรุ บั วฒั นธรรมเหลา นัน้ ไดโ ดยงา ย ซึง่ อาจสงผลใหว ฒั นธรรมประเพณขี องชาติตนเองเสอื่ มถอยไป ดังนน้ั ชาติ ตา งๆ ควรเลอื กรบั ปรบั ใชวฒั นธรรมตางชาติไดอยา งเหมาะสมกบั ตนเองและสังคมไทย ผลการเรยี นทีค่ าดหวัง 1. มคี วามรคู วามเขา ใจในวฒั นธรรมประเพณขี องไทยและตา งๆ ในโลก 2. ตระหนกั ถงึ ความสาํ คญั ในวฒั นธรรมประเพณขี องไทยและชนชาตติ า งๆ ในโลก 3. มสี วนรว มสืบทอดวัฒนธรรมประเพณีไทย 4. ประพฤตติ นเปน แบบอยา งของผมู วี ฒั นธรรมประเพณอี นั ดงี ามของไทยและเลอื ก รบั ปรบั ใชว ัฒนธรรมจากตางชาติไดอยางเหมาะสมกับตนเองและสังคมไทย 5. ประพฤตปิ ฏิบตั ิตามคานยิ มทพ่ี ึงประสงคของสังคมโลก 6. เปนผูนําในการปองกันและแกไขปญหาพฤติกรรมตามคานิยมท่ีไมพึงประสงค ของสังคมไทย ขอบขา ยเนื้อหา เรอ่ื งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของวฒั นธรรม เร่ืองท่ี 2 ลักษณะวฒั นธรรมไทย เรอ่ื งท่ี 3 การเปลย่ี นแปลงทางวัฒนธรรมและการสเลือกรับวัฒนธรรม เรื่องที่ 4 ประเพณีในโลก เร่ืองท่ี 5 ความสาํ คญั ของคานยิ มและคานยิ มในสงั คมไทย เร่อื งที่ 6 คา นยิ มที่พงึ ประสงคข องสังคมโลก เรือ่ งที่ 7 การปองกันและแกไขปญหาพฤติกรรมตามคานิยมท่ีไมพึงประสงค ของสงั คมไทย สอื่ ประกอบการเรียนรู ซดี ี วัฒนธรรมประเพณี คานิยมของประเทศตา งๆ ในโลก เอกสารคน ควา วัฒนธรรม ประเพณี คานยิ มของประเทศตา งๆ ในโลก คอมพิวเตอร อินเทอรเนต็

58 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสังคม เร่อื งท่ี 1 ความหมาย ความสําคัญของวฒั นธรรม ความหมาย คําวา “วัฒนธรรม”เปนคําสมาสระหวางภาษาบาลี และภาษาสันสกฤต โดยคาํ วา “วัฒน” มาจากภาษาบาลีคาํ วา “วฑฒฺ น” แปลวา เจรญิ งอกงาม สวนคําวา “ธรรม” มาจากภาษาสันสกฤตคาํ วา “ธรฺม” หมายถึง ความดี เมื่อพิจารณาจากรากศัพท ดงั กลา ว “วัฒนธรรม” จงึ หมายถงึ สภาพอันเปนความ เจรญิ งอกงามหรอื ลักษณะทแ่ี สดงถึงความเจรญิ งอกงาม ปจจุบนั คาํ วา “วฒั นธรรม” พระราชบญั ญัตวิ ัฒนธรรมแหงชาติ พ.ศ. 2553 ไดให ความหมายไววา หมายถงึ วถิ กี ารดาํ เนนิ ชวี ิต ความคิด ความเชอื่ คานยิ ม จารตี ประเพณี พธิ ีกรรมและภูมิปญ ญา ซึง่ กลุมชนและสังคมไดรว มสรางสรรค สงั คม ปลูกฝงสืบทอด เรยี น รูปรับปรุง และเปลี่ยนแปลง เพื่อใหเกิดความเจริญงอกงามท้ังดานจิตใจ และวัตถุ อยาง สนั ติสขุ และยัง่ ยืน ความหมายของวัฒนธรรมดงั กลา วขางตน วฒั นธรรมเปน เครอ่ื งวดั และเครอ่ื งกาํ หนดความเจรญิ หรอื ความเสอื่ มของสงั คมและ ขณะเดียวกันวัฒนธรรมยังกําหนดชีวิตตามความเปนอยูของคนในสังคมดังน้ันวัฒนธรรม จงึ มีอทิ ธิพลตอ ความเปนอยขู องบคุ คลและตอความเจรญิ กา วหนา ของประเทศชาติมาก ความสําคัญของวฒั นธรรมโดย สรปุ มีดงั นี้ 1. วฒั นธรรมเปน เครอ่ื งสรา งระเบยี บแกส งั คมมนษุ ย วฒั นธรรมไทยเปน เครอ่ื ง กาํ หนดพฤตกิ รรมของสมาชกิ ในสงั คมไทยใหม รี ะเบยี บแบบแผนทชี่ ดั เจนรวมถงึ ผลของการ แสดงพฤติกรรมตลอดจนถึงการสรางแบบแผนของความคิด ความเช่ือและคานิยมของ สมาชกิ ใหอ ยูในรปู แบบเดยี วกนั 2. วัฒนธรรมทําใหเกิดความสามัคคีความเปนอันหน่ึงอันเดียวกัน สังคมที่มี วัฒนธรรมเดียวกันยอมจะมีความรูสึกผูกผันเดียวกันเกิดความเปนปกแผนจงรักภัคดีและ อุทศิ ตนใหก ับสังคมทําใหส ังคมอยูรอด 3. วฒั นธรรมเปน ตัวกําหนดรปู แบบของสถาบัน เชน รปู แบบของครอบครวั จะ เหน็ ไดว า ลกั ษณะของครอบครวั แตล ะสงั คมตา งกนั ไปทงั้ นเี้ นอ่ื งจากวฒั นธรรมในสงั คมเปน ตวั กาํ หนดรปู แบบเชน วฒั นธรรมไทยกาํ หนดแบบสามภี รรยาเดยี วกนั ในอกี สงั คมหนง่ึ กาํ หนด วาชายอาจมีภรรยาไดหลายคน ความสัมพันธทางเพศกอนแตงงานเปนส่ิงที่ดีหรือเปนเร่ือง ขดั ตอ ศลี ธรรม 4. วัฒนธรรมเปนเคร่ืองมือชวยแกปญหา และสนองความตองการของมนุษย มนุษยไมสามารถดํารงชีวิตภายใตส่ิงแวดลอมไดอยางสมบูรณ ดังนั้นมนุษยตองแสวงหา ความรจู ากประสบการณท ต่ี นไดร บั การประดษิ ฐค ดิ คน วธิ กี ารใชท รพั ยากรนน้ั ใหเ กดิ ประโยชน

รายวิชาศาสนาและหนา ท่ีพลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 59 ตอ ชวี ติ และถา ยทอดจากสมาชกิ รนุ หนง่ึ ไปสสู มาชกิ รนุ ตอไปโดยวฒั นธรรมของสงั คม 5. วัฒนธรรมชวยใหประเทศชาติเจริญกาวหนา หากสังคมใดมีวัฒนธรรมท่ีดี งามเหมาะสม เชน ความมรี ะเบียบวนิ ัย ขยัน ประหยดั อดทน การเหน็ ประโยชนส ว นรวม มากกวาสวนตัว เปน ตน สังคมนัน้ ยอมจะเจริญกา วหนา ไดอยางรวดเร็ว 6. วัฒนธรรมเปนเครื่องแสดงเอกลักษณของชาติ คําวา เอกลักษณ หมายถึง ลกั ษณะพเิ ศษหรอื ลกั ษณะเดน ของบคุ คลหรอื สงั คมทแ่ี สดงวา สงั คมหนงึ่ แตกตา งไปจากอกี สงั คมหนงึ่ เชน วฒั นธรรมการพบปะกนั ในสงั คมไทย จะมกี ารยกมอื ไหวก นั แตใ นสงั คมญปี่ นุ ใชก ารคาํ นับกัน เปนตน เรื่องท่ี 2 เอกลกั ษณข องวัฒนธรรมไทย เอกลักษณหรือลักษณะประจําชาติในทางวิชาการมีความหมาย 2 ประการ คือ ประการแรก หมายถึง ลกั ษณะทีเ่ ปน อดุ มคตซิ ง่ึ สงั คมตอ งการใหคนในสังคมน้ัน ยึดม่นั เปน หลกั ในการดาํ เนนิ ชวี ติ เปน ลกั ษณะทส่ี งั คมเหน็ วา เปน สง่ิ ดงี ามและใหก ารเทดิ ทนู ยกยอ ง อกี ประการหนง่ึ หมายถงึ ลกั ษณะนสิ ยั ทคี่ นทว่ั ไปในสงั คมนนั้ แสดงออกในสถานการณต า งๆเชน ในการทาํ งานการพักผอนหยอนใจ การติดตอ สมั พนั ธกับผอู ื่น และในการดําเนินชวี ิตท่วั ไป ในสงั คมเปน ลกั ษณะนสิ ยั ทพ่ี บในคนสว นใหญข องประเทศ และสว นมากมกั จะแสดงออกโดย ไมรตู ัวเพราะเปน เรือ่ งของความเคยชินทีป่ ฏบิ ัติกนั มาอยา งน้ัน เอกลักษณของวฒั นธรรมไทยทเ่ี ดน ๆ มดี งั น้ี 1. ความรักอิสรภาพหรือความเปนไทย คนไทยมีลักษณะนิสัยไมตองการอยูใน อํานาจบังคับของผูอื่น ไมชอบการควบคุมเขมงวด ไมชอบการกดข่ีหรือใหผูอ่ืนเขามายุง เกยี่ วสงั่ การในรายละเอยี ดในการทาํ งานและการดาํ เนนิ ชวี ติ สว นตวั คนไทยเปน คนทห่ี ยง่ิ และ รกั ในศกั ดศ์ิ รขี องตนเอง การบงั คบั นา้ํ ใจกนั หรอื ฝา ฝน ความรสู กึ ของกนั และกนั ถอื วา เปน สง่ิ ไมค วรทํา 2. การยา้ํ การเปน ตวั ของตวั เองหรอื ปจ เจกบคุ คลนยิ ม คอื การใหค ณุ คา ในความ เปนตัวของตัวเอง ความนิยมน้ีสวนหน่ึงมาจากอิทธิพลของพุทธศาสนาซ่ึงย้ําความสําคัญ ของตัวบุคคลเปนพิเศษถือวาบุคคลจะเปนอยางไรยอมแลวแตกรรมของบุคคลน้ันในอดีต การยาํ้ สอนใหพ ง่ึ ตนเองทกุ คนมคี วามเทา เทยี มกนั สว นการทจี่ ะดหี รอื ชว่ั นนั้ อยทู ก่ี ารกระทาํ ของตนเองมไิ ดอยทู ่ชี าตกิ ําเนิด 3. ความรูสึกมักนอย สันโดษ และพอใจในสิ่งท่ีมีอยู คนไทยไมมีความด้ินรน ทะเยอทะยานที่จะเอาอยางคนอ่ืน ถือเสียวาความสําเร็จของแตละเปนเร่ืองของบุญวาสนา ทุกคนอาจมคี วามสขุ ไดเทา เทียมกนั ทง้ั น้ันเพราะเปนเรื่องภายในใจ 4. การทาํ บญุ และการประกอบการกศุ ล คนไทยสว นใหญม คี วามเชอ่ื ในเรอ่ื งกรรม การเวยี นวา ยตายเกิดจงึ มกั นิยมทาํ บญุ และประกอบการกศุ ลโดยท่วั ไป โดยถอื วา เปนความ สุขทางใจและเปนการสะสมกุศลกรรมในปจ จุบันเพื่อหวงั จะไดร บั ผลประโยชนในอนาคต

60 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม 5. การหาความสุขจากชีวิต คนไทยมองชีวิตในแงสวยงาม ความกลมกลืนและ พยายามหาความสุขจากโลก ซึ่งตรงกันขามกับชาวตะวันตกที่มักจะมองชีวิตในแงของ ความขัดแยงระหวางอํานาจฝายตํ่าในรางกายมนุษยและอํานาจฝายสูง ซ่ึงไดแก ศีลธรรม และความรบั ผดิ ชอบในใจคนไทยจงึ ไมม คี วามขดั แยง ในใจเกย่ี วกบั การปลอ ยตนหาความสาํ ราญ เพราะถอื วา อยูในธรรมชาติมนษุ ย 6. การเคารพเชอ่ื ฟง อาํ นาจ คนไทยนยิ มการแสดงความนอบนอ มและเคารพบคุ คล ผูมีอํานาจความสัมพันธระหวางบุคคลเปนไปตามแบบพิธีซ่ึงแสดงฐานะสูงต่ําของบุคคลท่ี เกยี่ วขอ ง 7. ความสุภาพออนโยนและเผ่ือแผ คนไทยเปนมิตรกับทุกคนและมีช่ือเสียงใน การตอ นรบั คนไทยนยิ มความจรงิ และชว ยเหลอื กนั ในการมคี วามสมั พนั ธร ะหวา งกนั และไม คดิ เอาเปรยี บผอู นื่ มีความเมตตาสงสารไมซา้ํ เตมิ ผูแ พถือเปนคณุ ธรรมยงิ่ ของคนไทย 8. ความโออ า ลกั ษณะนสี้ บื เนอื่ งมาจากความเชอ่ื มนั่ และหยง่ิ ในเกยี รตขิ องตนเอง คนไทยนนั้ ถงึ แมภ ายนอกจะดฐู านะตา่ํ แตใ นใจจรงิ เตม็ ใจยอมรบั วา ตวั เองตาํ่ กวา ผอู นื่ ถอื วา ตัวเองมีความสามารถเทาเทียมกับผูอื่นถาตนมีโอกาสเชนเดียวกันคนไทยไมยอมใหมีการ ดถู กู กนั งา ยๆและถือวา ตนมีสทิ ธ์เิ ทา เทียมกบั ผูอ่นื ในฐานะเปนมนษุ ยค นหน่งึ เรื่องที่ 3 การเปลีย่ นแปลงทางวัฒนธรรมและการเลอื กรับวัฒนธรรม เนื่องจากวฒั นธรรมเปนส่งิ ทมี่ นษุ ยส รางข้ึนจากวิถกี ารดําเนนิ ชวี ติ ซา้ํ ๆ ของคนใน สังคมนั้นๆ ในอดีตการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมเกิดขึ้นนอยมากเพราะเปนลักษณะของ สังคมปดตอมาเมื่อแตละสังคมมีการติดตอระหวางกันมากขึ้นโดยเฉพาะการติดตอกันใน สงั คมขา มภมู ภิ าค เชน ชาตติ ะวนั ตกกบั ชาตติ ะวนั ออกซงึ่ เกดิ ขนึ้ มากในชว งยคุ ลา อาณานคิ ม เม่ือชาวตะวันตกออกลาอาณานิคมทางทวีปเอเชีย พรอมกับนําวัฒนธรรมของชาติตน เขามาดว ยเชน ศาสนา ภาษา การแตงกาย ทีอ่ ยูอาศัย อาหาร ความบนั เทิง ฯลฯ แนวโนม ในการเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมของสังคมของชาติตางๆ ในภูมิภาคเอเชียซึ่งมีความออนแอ กวา กเ็ รมิ่ การเปลยี่ นแปลงทางวฒั นธรรมดงั กลา วทาํ ใหเ กดิ แรงผลกั ดนั ชกั จงู ทง้ั สองทาง คอื ทง้ั การกระตนุ ใหย อมรบั สงิ่ ใหม และการอนรุ กั ษว ฒั นธรรมเดมิ ทตี่ อ ตา นการเปลย่ี นแปลงนนั้ เมอ่ื พจิ ารณาเฉพาะสงั คมไทยการสรา งวฒั นธรรมและการเปลย่ี นแปลงทางวฒั นธรรม ก็ดําเนินมาอยางตอเน่ืองในทุกยุคสมัยแตในสังคมในอดีตกอนยุคลาอาณานิคม(เร่ิมต้ังแต สมัยรชั กาลที่ 4 แหง กรุงรตั นโกสนิ ทร) สงั คมไทยแมว า จะมกี ารตดิ ตอ กบั ชาวตา งชาตบิ างก็ ยงั ไมเปนทกี่ วางขวางนกั ในหมูร าษฎร ความเปลี่ยนแปลงทางวฒั นธรรมทเี่ กดิ ขนึ้ จงึ ดาํ เนิน ไปอยา งคอ ยเปน คอ ยไป แตเ มอ่ื ถงึ ยคุ ลา อาณานคิ มเรม่ิ การตดิ ตอ กบั ชาวตา งชาตโิ ดยเฉพาะ ชาติตะวันตกท่ีหลังไหลเขามาจํานวนมากขึ้นความเปลี่ยนแปลงจึงเกิดข้ึนเร็ว ซ่ึงสังเกตุได จากการแตง กายของขนุ นางซง่ึ เปน อยา งตะวนั ตกมากขน้ึ ลกั ษณะอาคารบา นเรอื นแบบยโุ รป เรมิ่ มีขึ้น

รายวชิ าศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 61 ดงั นน้ั หลายชาตเิ รม่ิ กนั มาพจิ ารณาหาแนวทางการอนรุ กั ษว ฒั นธรรมของชาตติ นเอง ใหม จงึ เกดิ องคก รทั้งภาครัฐ เอกชนพากันเรงฟนฟวู ัฒนธรรมของตนเอง มกี ารแลกเปลี่ยน เรียนรูยอมรับวัฒนธรรมที่แตกตางระหวา งกนั มกี ารบรรจเุ รอื่ งราวของวฒั นธรรมไวใ หเ ดก็ และเยาวชนไดศ กึ ษาเพอื่ ใหเ หน็ คณุ คา วฒั นธรรมของตนเอง สง ผลใหส ามารถสบื ทอดรกั ษา วัฒนธรรมไวอยา งมัน่ คง ตัวอยางสังคมไทยในอดีตไดรับวัฒนธรรมจากจีน อินเดีย เปนชาติท่ีมีวัฒนธรรม เขม แข็ง ตอ มาเริ่มรบั วัฒนธรรมตะวันตกตั้งแตส มัยรัชกาลที่ 5 แหงกรงุ รตั นโกสนิ ทรเ ร่ือย มาจนถงึ ปจ จบุ นั และเรม่ิ รบั วฒั นธรรม ญปี่ นุ เกาหลี เพราะมอี ทิ ธพิ ลดา นการบนั เทงิ รวมทง้ั เทคโนโลยีตา งๆ ดงั นน้ั สงั คมไทยจะตอ งรว มมอื กนั สรา งความเขา ใจใหป ระชาชนคนไทยตระหนกั ถงึ คุณคา วฒั นธรรมไทย ในการรวมกนั อนรุ ักษส บื ทอดดวยความภาคภมู ใิ จ วัฒนธรรมไทยจึง จะคงอยตู อ ไป เรอื่ งที่ 4 ประเพณีในโลก ประเพณี คือวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมา เปนเร่ืองท่ีแสดงถึงวิถีชีวิตของคนแตละ ชาติตัง้ แตอ ดีตจนถึงปจจุบนั เราจะเห็นความเจรญิ รุงเรอื งของชาตติ า งๆ จากประเพณี สิง่ ท่ี มีอิทธิพลตอประเพณี คือ ศาสนาความเชื่อของคนในชาติตางๆ ประเพณีท่ีเก่ียวของกับ การเกิด การแตง งาน การตาย รวมทั้งประเพณีในศาสนาตางๆ ของแตละชาติจะแตกตาง กนั ไป เชน ประเพณกี ารแตง งานของชาวอนิ เดยี จะแตง งานกนั เมอื่ มอี ายนุ อ ยมาก และฝา ย หญิงตองไปสขู อฝา ยชาย ขณะทีป่ ระเพณีจีนโบราณผชู ายเปน ผสู บื ตระกลู จะเปนผูน ําไดร บั สทิ ธติ า งๆ ในครอบครัวมากกวา เพศหญงิ การสขู อตอ งผานแมส อื่ แตปจ จุบันประเพณใี น จีนเปล่ียนแปลงไปตั้งแตจีนเปล่ียนแปลงการปกครอง เปนลัทธิเมาเจอตุง จีนมีการปฏิวัติ วัฒนธรรมครง้ั ใหญ โลกปจ จบุ นั มกี ารตดิ ตอ คมนาคมอยา งรวดเรว็ ประชากรในโลกสนใจเขา มาทอ งเทย่ี ว ศึกษาวัฒนธรรมประเพณีของชาวตางชาติ ตางภาษา สงผลใหประเทศตางๆ เริ่มสนใจ อนุรักษวฒั นธรรมประเพณีตา งๆ ทโ่ี ดดเดน เปน เอกลกั ษณเพอ่ื คงความเปน ชาติ และเปน การสง เสรมิ อตุ สาหกรรมการทอ งเทย่ี วของชาตติ นเองไวป ระเทศไทยกเ็ ชน กนั คนตา งประเทศ มาทอ งเทย่ี วประเทศไทยเปน จาํ นวนมากเพอ่ื เรยี นรูวฒั นธรรมประเพณีไทยทาํ ใหเงนิ ตราเขา ประเทศเปน จํานวนมหาศาล

62 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม เร่ืองที่ 5 ความสาํ คัญของคานยิ มและคา นิยมในสังคมไทย คา นิยม สงั คมมนษุ ยจาํ เปน ตอ งมีบรรทดั ฐานเปน ตวั กําหนดแผนเชิงพฤติกรรม ซึ่งสมาชกิ ของสังคมจะตองมีความสัมพันธกับบุคคลอื่นๆ เปนจํานวนมาก มีความจําเปนท่ีจะตอง ตดั สนิ ใจตอ การกระทาํ สิ่งตางๆ เพ่ือเปนแนวทางในการประพฤติ ปฏิบัติ รูปแบบความคิด ในการประเมนิ ตา งๆ ของสมาชกิ ในสังคม ความหมายตอ คานิยม คานิยม หมายถึง รูปแบบความคิดของสมาชิกในสังคมท่ีจะพิจารณาตัดสินและ ประเมินวา สิง่ ใดมคี ุณคา มปี ระโยชนพงึ ปรารถนา ถูกตอง เหมาะสม ดีงาม ควรที่จะยดึ ถือ และประพฤติปฏิบัติคานิยมท่ีเปนองคประกอบที่สําคัญของการจัดระเบียบสังคมมนุษยคือ คานิยมทางสังคม (Social Value) ซึ่งหมายถึงรูปแบบความคิดท่ีสมาชิกสวนใหญตัดสิน และประเมนิ วาเปน ส่ิงทม่ี ีคณุ คา มีประโยชน พงึ ปรารถนา ถูกตอ งเหมาะสมดงี าม ควรแก การประพฤตปิ ฏบิ ตั ริ ว มกนั คา นยิ มทางสงั คมเกดิ จากการทส่ี มาชกิ ในสงั คมดาํ รงชวี ติ อยรู ว ม กนั แลกเปลยี่ นประสบการณ ถา ยทอดความคดิ เห็นระหวางกัน เกดิ รปู แบบทส่ี อดคลองใน แนวทางเดียวกนั ความสําคญั ของคานิยม สังคมมีคานิยมแตกตางกันตามวัฒนธรรม วิถีการดํารงชีวิต สภาพแวดลอมทาง ธรรมชาติและท่ีต้ังถ่ินฐาน คานิยมของแตละสังคมเปนแนวความคิด ทัศนคติรวมกันของ คนสว นใหญ จงึ เปน พนื้ ฐานทสี่ าํ คญั เกดิ บรรทดั ฐานทางสงั คม อนั เปน การกาํ หนดกฎเกณฑ หรอื ระเบยี บในการปฏบิ ตั ติ อ กนั ทางสงั คมตามแนวทางของคา นยิ มทสี่ มาชกิ ในสงั คมยอมรบั รวมกัน คา นยิ มสามารถชว ยใหก ารดาํ เนนิ ชวี ติ ระหวา งสมาชกิ ในสงั คมมคี วามสอดคลอ งสมั พันธตอกันลดความขัดแยงและความตึงเครียดของสมาชิกในสังคม คานิยมเปนสิ่งท่ีมีการ เปลยี่ นแปลงไดต ามสภาพแวดลอ มและความเหมาะสมในแตล ะยคุ สมยั เนอ่ื งจากการเปลย่ี น แปลงทางสงั คมทาํ ใหส งั คมนน้ั เกดิ มคี า นยิ มใหมม าทดแทนคา นยิ มเดมิ เชน การเปลยี่ นแปลง ทางดานการผลิตทางการเกษตรของไทย จากการผลิตแบบเดิมมาสูการผลิตแบบใหมที่มี การใชเทคโนโลยีทันสมัยมาทําการผลิตเพ่ือลดระยะเวลาและกําลังแรงงานจากแรงงานคน หรอื สตั ว มผี ลทาํ ใหเ กษตรกร ชาวไรช าวนา มคี า นยิ มในการนาํ เอาเครอื่ งจกั รและสารเคมมี า ใชทางเกษตรจนมาในปจจุบันมีการช้ีแนวทางการทําเกษตรแบบพอเพียง ก็ทําใหเกษตรกร เร่ิมเปล่ียนแปลงคานิยมในวิธีการธรรมชาติมาชวยในการผลิตเนื่องจากพิษภัยจากสารเคมี และรจู กั ประสมประสานความคดิ ทาํ ใหเ กดิ คา นยิ มวเิ คราะห วจิ ยั การทาํ เกษตรเพอ่ื ยงั ชพี และ อตุ สาหกรรม

รายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 63 คา นิยมที่สาํ คญั ของสังคมไทยไดแ ก 1) การนบั ถือพุทธศาสนา เปนคติความเช่ือระดับสงู ทางจิตใจของคนไทย ทาํ ให เกิดคานิยมในการประกอบพธิ ีในประเพณี เทศกาล วนั สําคัญทางศาสนา และในวาระสําคัญ ของชีวติ เปน คตินิยมท่ปี ฏบิ ตั สิ บื ตอมาจนเปนสว นหน่งึ ของวถิ ชี ีวิตไทย 2) การเคารพเทิดทูนพระมหากษัตริย เปนคตคิ วามเชื่อและศรัทธาภักดตี อพระ มหากษัตริยของชาวไทยเปนคานิยม ธรรมเนียมของคนไทยที่แสดงความเคารพเทิดทูน พระมหากษัตริย 3) การรักสังคมไทย เปนคานิยมที่พึงประสงคของสมาชิกภายในสังคมไทยที่ ตองมีความสามัคคีรวมมือ รว มใจ เปน หนึง่ เดยี วกันในการชว ยเหลอื สงั คมไทย ทง้ั ในภาวะ ทเี่ กดิ เหตกุ ารณร า ยอนั เปน ภยั แกส งั คมและประเทศชาติ ชว ยกนั ปลกู ฝง จติ สาํ นกั ใหร คู ณุ คา ของวฒั นธรรมไทย รกั ษามรดกไทย รักเมอื งไทย ใชของไทย 4) ความซื่อสัตย สุจริต คานิยมขอนี้เปนสิ่งสําคัญที่ควรปลูกฝงใหสมาชิกของ สังคม เนื่องจากเปนรากฐานในการพัฒนาและสรางความเจริญใหกับตนเองและประเทศ ชาติ เชน สมาชิกของสังคมไทยมีความซอ่ื สตั ยส จุ รติ ตอ ตนเองและผอู น่ื ในการอยรู ว มกนั ของสงั คมการไมก ระทาํ การทจุ รติ ละเมดิ ฝา ฝน กฎหมาย เปน ตน 5) การเคารพผูอาวุโส คานิยมขอน้ีไดแสดงออกในพฤติกรรมของสมาชิกสังคม ไทย เชน การมีกิริยา มารยาทสุภาพออนนอมตอผูอาวุโสหรือผูใหญ การเคารพใหเกียรติ ผอู าวโุ ส ผใู หญ ผูท ี่สงั คมยกยอ งตามวาระตา งๆ คา นยิ มที่ควรปลกู ฝงตามหลกั พระพทุ ธศาสนา 1. แนวทางปฏิบัตติ ามคา นยิ มพน้ื ฐาน มี 5 ประการ 1) การพึ่งตนเอง ขยันหม่นั เพียร และมคี วามรบั ผดิ ชอบ 2) การประหยดั และอดออม 3) มีระเบียบ วนิ ยั และเคารพกฎหมาย 4) การปฏิบตั ติ ามคณุ ธรรมของศาสนา 5) ความรกั ชาติ ศาสน กษตั รยิ  2. ความเอื้อเฟอเผื่อแผ คณุ ลกั ษณะเชน นไ้ี ดร บั อทิ ธพิ ลมาจากคาํ สอนทว่ี า มนษุ ยเ ราไมว า ยากดมี จี นอยา งไร ตา งเปนเพ่ือนรวมทุกข รวมสุข เวยี นวายตายเกดิ อยูใ นสงั สารวัฎดวยกัน ความสํานกึ วาตน เองตองตาย ยอมกอใหเกิดความเห็นใจกัน แสดงออกมาในรูปความเอื้อเฟอเผื่อแผ ชวย เหลอื กันและกัน 3. ความเคารพและความออ นนอมถอมตน คานิยมสะทอนลักษณะนิสัยของคนไทยคอนขางโดดเดน การเคารพผูอาวุโส ความเกรงใจใหเ กยี รตผิ มู ปี ระสบการณเ หนอื กวา ตน จะปรากฏใหเ หน็ ทกุ ระดบั ของสถาบนั ไทย นบั ตง้ั แตส ถาบนั ครอบครวั ไปจงึ ถงึ สถาบนั สงฆ ทงั้ ในระบบราชการคอื การไมก ลา แสดงความ

64 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม คดิ เหน็ ขดั แยง เพราะเกรงจะกระทบกระเทอื นความรูสกึ ผอู ื่น ความออ นนอ ม นนุ นวล ไม เพยี งแตส ะทอ นออกมาในรปู ของกริ ยิ ามารยาทเทา นน้ั ยงั สะทอ นออกมาในงานศลิ ปะตา ง ๆ ของชาติดว ย ไมวา จะเปน จติ รกรรม ประติมากรรม นาฏกรรม หรือคีตกรรม 4. ความกตัญกู ตเวที เปน คณุ ธรรมของบคุ คลผสู าํ นกึ ในอปุ การคณุ ทผี่ อู นื่ กระทาํ ตอ ตน และพยายาม จะหาทางตอบแทนอปุ การคณุ นน้ั คณุ ธรรมขอ นพ้ี ระพทุ ธองคท รงกลา ววา เปน บคุ คลหาไดย าก ความกตญั กู ตเวที จงึ เปน คา นยิ มอนั มรี ากฐานมาจากพทุ ธศาสนาเปน สง่ิ สาํ คญั ในสงั คมยกยอ งวา “ตกนาํ้ ไมไ หล ตกไฟไมไ หม” หมายความวา ทาํ คุณกบั คนอ่นื นัน้ เม่ือ ถงึ คราวตกอบั กม็ ผี ยู นิ ดยี น่ื มอื เขา มาชว ยเหลอื ความกตญั จู งึ เปน คา นยิ มทสี่ มควรจะปฏบิ ตั ิ ใหเกดิ สริ มิ งคลกับตนเอง 5. ศรทั ธาและปญ ญา ศรทั ธา แปลวา ความเชอ่ื คนสวนมากมกั พูดวา ศรัทธาปสาทะ ปสาทะ แปลวา ความเลอื่ มใส ศรัทธา เปน ความเชื่อ แตเ ปนความเช่อื บคุ คลอนื่ เชน เราเห็นความคดิ เห็นหรือ การกระทาํ ของคนอน่ื เปน สง่ิ ทด่ี แี ละเหมาะสมนา จะนาํ มาปฏบิ ตั ิ แลว ปฏบิ ตั ติ ามแนวทางของ บุคคลอน่ื ซ่งึ เปนผูคิด แสดงวาเรามศี รัทธาในบุคคลน้นั ปญ ญา เปน ความรทู เี่ กดิ ดว ยตนเอง ซงึ่ เกดิ จาการคดิ พจิ ารณาไตรต รอง วเิ คราะห อยา งรอบคอบมเี หตุผล พทุ ธศาสนา พระพทุ ธเจา ทรงสอนใหบ คุ คลมที ง้ั ศรทั ธา และปญ ญาประกอบกนั ดว ยเหตุผลผูศรทั ธา ถา มคี วามเชื่อมากเกนิ ไปจะกลายเปนความงมงาย คนจํานวนไมน อ ย ที่หลงเชอื่ ส่งิ ตางๆโดยมิไดวเิ คราะหหรือพจิ ารณาอยา งแทจ รงิ เพ่ือประโยชนส ุขรว มกนั ของ บคุ คลท้งั หลายในสงั คม ศรทั ธาอยางถกู ตอ งในพทุ ธศาสนา มดี งั น้ี - เช่ือวา พระพทุ ธเจาตรัสรจู ริง - เช่ือวาบญุ บาปมีจรงิ - เชอื่ วา ผลของบญุ บาปมจี ริง - เชอื่ วาบุญบาปทีต่ นทําเปนของตนจรงิ 6. ทํางานสุจริต สุจรติ มาจาก สุ หมายถงึ ดี และจริต หมายถึง ความประพฤติ สจุ รติ จึงเปน ความประพฤติที่ดีงาม ทงั้ กาย วาจา ใจ ซง่ึ นา จะหมายความไดว า 1) ไมผิดกฎหมาย ไมผิดตอกฎระเบียบของบานเมือง ไมทําลายทรัพยากร ธรรมชาติ ไมป ระพฤตผิ ดิ เลน การพนนั ไมข ายยาเสพตดิ ทาํ ลายเยาวชน สงั คม และประเทศ ชาติ

รายวชิ าศาสนาและหนา ทพ่ี ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 65 2) ไมผ ิดประเพณี ประกอบดว ย (1) ขนบของบา นเมือง คอื ไมผิดกฎหมาย ระเบยี บของบา นเมือง (2) ธรรมเนียม เปน ความประพฤติทีส่ งั คมยอมรับและปฏิบัติกันมา (3) ไมผิดศีลธรรม หมายความวา มีความประพฤติอันถูกตองตามทํานอง คลองธรรมทํากายวาจาใจสงบ ระวังสํารวมตนอยูเสมอ เม่ือบุคคลไมประพฤติผิดศีลธรรม ตนเองครอบครัวและสงั คมกจ็ ะสงบสขุ บุคคลพึงสรางคานิยมในการกระทําการอันเปนประโยชนตอตนเอง ชาติบานเมือง พรอมทั้งรักษาความเปนไทยใหคงอยู อยาหลงผิด เห็นคานิยมวัฒนธรรมตางชาติกวาคา นิยมวัฒนธรรมไทย สรา งพลังเพอื่ ทําใหช าตมิ ่นั คงโดยชวยกนั ดแู ลสง่ิ ท่เี ปนวัฒนธรรมอันดี งามของไทย เรือ่ งที่ 6 คา นิยมทพี่ งึ ประสงคของสงั คมโลก ศลี ธรรม จรยิ ธรรมและคา นยิ ม คอื สงิ่ ทก่ี าํ หนดมาตรฐานความประพฤตขิ องสมาชกิ ในสงั คมไวใ หป ฏบิ ตั ติ ามแนวทางทสี่ งั คมไดก าํ หนดวา เปน สงิ่ ดงี ามเหมาะสมกบั สภาพสงั คม นนั้ ๆ รวมทงั้ เปน มาตรฐานทใี่ ชต ดั สนิ การกระทาํ ของบคุ คลในสงั คมวา ถกู หรอื ผดิ ดหี รอื ชวั่ เพ่ือใหสังคมดํารงอยูไดอยางปกติสุข ซึ่งเปนสิ่งสําคัญท่ีมีอยูคูกับการดําเนินชีวิตเปนสิ่งที่ สังคมยอมรับรว มกัน คานิยมและจริยธรรม ในสังคมหนาเปนตัวกําหนดความเช่ือของบุคคลในสังคม กอ ใหเ กดิ ประโยชนต อ สงั คม ชว ยในการพฒั นาสงั คม เพราะทาํ ใหบ คุ คลมคี วามตง้ั มน่ั อยใู น ความดี ความรับผิดชอบความเสียสละ ความกตญั รู คู ุณ ความมีวนิ ยั ความกลาหาญ และ ความเชอ่ื มน่ั ในคาํ สอนของศาสนา ดงั นน้ั คา นยิ มและจรยิ ธรรมของสงั คมจาํ ตอ งมจี ดุ มงุ หมาย ในการละเวน จากการทําช่ัวเปนสง่ิ สาํ คัญ คานยิ มและจริยธรรมท่ที ั่วโลกพึงประสงคใ หเกดิ ข้ึนในพลเมอื งของชาติตน มีดังน้ี 1. การไมเ บียดเบียนและกอ ความเดอื นรอ นใหแ กผูอ่ืน ทัง้ การเบยี ดเบยี นทางกาย วาจา ใจ เชน การใชค าํ พดู ทเ่ี สยี ด เยาะเยย ถากถาง ดหู มนิ่ ผอู น่ื รวมทงั้ การกลน่ั แกลง ทาํ ลาย ทรัพยส นิ ผูอื่น 2. ความเสียสละ โดยไมเปนผูเอื้อเฟอเผื่อแผใหแกผูอื่นโดยไมหวังผลตอบแทน ลดละความเห็นแกตัวชวยเหลือผูอ่ืนในยามที่มีความจําเปนไดทั้งกําลังกายและกําลังทรัพย หรือกาํ ลงั ทางสติปญ ญาเพอ่ื การอยูร วมกนั อยา งสงบสุขในสงั คมโดยรวม 3. มีความกลา หาญทางคณุ ธรรม จรยิ ธรรม หมายถงึ การทําในสง่ิ ที่เหน็ วาถูกตอง ตามทํานองคลองธรรมและละเลิกไมกระทําความผิดอันเปนเหตุใหเกิดความเสียหายแกตน เองและสว นรวม หรอื ทาํ ใหต นเองและสว นรวมเสยี ผลประโยชนก็ตาม 4. ความละอายและเกรงกลวั ตอ กระทาํ ความชว่ั โดยไมเ ขา ไปเกยี่ วขอ งกบั ความชวั่ ทัง้ ปวง มีจติ ใจทีย่ บั ยง้ั ผลประโยชนท ่ไี ดมาโดยมชิ อบ

66 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม 5. การรจู กั เคารพในความคดิ เหน็ ของตนเองและผอู น่ื มคี วามสาํ นกึ ในสทิ ธิ เสรภี าพ ความเสมอภาคของแตล ะบคุ คล ไมว า จะเปน ของตนเองและผอู น่ื เปน การยอมรบั สตปิ ญ ญา ความคดิ เหน็ ของผอู น่ื เทา กบั ของตนโดยไมห ลอกตนเอง หรอื มคี วามดอื้ รน้ั เอาแตค วามคดิ ของตนเองเปนใหญ และเหยียดหยามผูอื่นเปนการฝกใหเปนคนมีเหตุผล รับฟงความคิด เห็นรอบดา น แลว นํามาพจิ ารณาดวยตนเองเพือ่ ขจัดปญ หาความขัดแยง 6. มคี วามซอ่ื สตั ยส จุ รติ ตอ ตนเองและผอู น่ื หมายถงึ ความซอ่ื สตั ยต อ ตนเองเพอ่ื อยู ในความไมป ระมาทขยนั ขนั แขง็ ในหนา ทกี่ ารงาน มีความรบั ผิดชอบในส่ิงทไี่ ดรับมอบหมาย รวมท้งั มคี วามซ่ือสตั ยตอ ผูอื่น ประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ รงไปตรงมาอยา งสมา่ํ เสมอ ไมค ดิ โกงหรือ ทรยศหกั หลัง หรอื ชกั ชวนไปในทางเสอ่ื มเสยี เพือ่ หาผลประโยชนสวนตน 7. ความมวี จิ ารณญาณในการตดั สนิ ปญ หาตา งๆ หรอื ความมเี หตผุ ลในการพจิ ารณา ไตรตรองไมห ลงเชอ่ื ส่ิงใดงายๆ รจู ักควบคุมกาย วาจา โดยใชส ติอยา งรอบคอบ ไมท ําตาม อารมณมีจิตใจ สงบเยือกเยน็ ไมววู าม สามารถรบั ฟง ความคดิ เห็นของคนอ่ืนทข่ี ัดแยงกับ ตนอยางใจกวา ง ไมแสดงความโกรธ หรอื ไมพอใจไมม ที ิฏฐมิ านะ 8. ความขยันหมนั่ ศกึ ษาหาความรูใ หเฉลียวฉลาดในศลิ ปวิชาการทุกสาขาวิชา 9. ความสามารถในการประกอบอาชีพสาขาตา งๆ 10. การกั ษาสง่ิ แวดลอ ม และความเปน ชาติ วรรณกรรม ประเพณี ตลอดจนดนิ แดน ของตนเอง คา นยิ มและจรยิ ธรรม ทเ่ี ปนตัวกาํ หนดพฤตกิ รรมของแตล ะบุคคล คา นยิ มและจรยิ ธรรมทเี่ ปน ตวั กาํ หนดพฤตกิ รรมของแตล ะบคุ คลจะเปน คา นยิ มและ จริยธรรมที่เกิดประโยชนตอตนเอง สังคมและการพัฒนาตนเอง เพ่ือยกระดับความคิดสติ ปญ ญา รวมทัง้ การเสียสละตอ สังคมประเทศชาติ 1. ตัวกาํ หนดพฤติกรรมของแตละบคุ คล เพื่อขจดั ความขัดแยง 1) เปนผูมีความอดทน อดกล้ัน เพ่ือเผชิญกับปญหาตางๆ อยางมีสติ ไม แสดงออกทางอารมณมีจิตใจสงบเยือกเย็น 2) เปน ผมู จี ติ ใจกวา งขวาง เปดใจ ยอมรับความเหน็ ของผอู ่นื ดว ยใจเปน กลาง ไมคดิ วาตนเองอยเู หนอื ผอู ืน่ 2. ตัวกําหนดพฤติกรรมของแตละบุคคลเพือ่ นําไปสูการอยรู วมกันอยา งสันตสิ ุข คานยิ มและจรยิ ธรรม ท่เี ปนตัวกําหนดพฤติกรรมของแตละบุคคล เพ่อื การอยูร วมกันอยาง สนั ตสิ ขุ 1) มคี วามเสียสละ เปนผใู หด วยใจท่บี รสิ ทุ ธ์ิ โดยไมหวังผลตอบแทน 2) มีความรักความสามัคคี เปนที่ต้ัง ยอมรับในเหตุผลของการอยูรวมกันใน สังคมอยางมคี วามสุข

รายวชิ าศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 67 เรอ่ื งท่ี 7 การปอ งกนั และแกไ ขปญ หาพฤตกิ รรมตามคา นยิ มทไ่ี มพ งึ ประสงคข องสงั คมไทย คานิยมของสังคมไทยท่ีไมพึ่งประสงค ควรไดรับการแกไขปรับปรุงพัฒนา เพราะ เปน อปุ สรรคทส่ี าํ คญั ตอ ความมน่ั คงของตนเอง ครอบครวั ชมุ ชน สงั คม ตวั อยา งทส่ี าํ คญั คอื 1. ความเปนผูกลาไดกลาเสียในทางที่ผิด เชน นิสัยของนักพนันเร่ิมตั้งแตเด็ก เยาวชน คือการพนนั ฟุตบอล กฬี าตา งๆ (การเลน หวย การพนันตางๆ) ทาํ ใหห มดตวั และ ไมม านะในการประกอบอาชพี ที่สจุ ริต 2. ความเปน ผใู จกวา งรกั ษาหนา ตา โดยไมค าํ นงึ ถงึ ฐานะตนเอง ตวั อยา งเมอื่ ครอบ ครวั มงี านบวช แตงงาน งานศพ จะไปกูเงิน หรือนําเงินทีเ่ กบ็ หอมรอมริบมาใชใ นการเล้ียง ดูอยางสุรย สรุ าย จนมคี รอบครวั ลูกโตเขาโรงเรียนยังใชเ งนิ คืนคาแตงงานยงั ไมห มด 3. การชว ยเหลือพวกพอ งโดยไมคํานงึ ถึงความถูกตอ ง ตัวอยาง เมือ่ เพอ่ื นพนี่ อ ง มีเร่ืองกับใคร พรอมท่ีจะยกพวกไปตอสูโดยไมคํานึงถึงเหตุผล ความถูกตองในวิธีการ แกป ญ หา ตัวอยา งการยกพวกตีกันของวัยรนุ และของกลมุ พวกนักเลงตางๆ 4. เมอื่ เกดิ ปญ หาชอบใชค าํ วา ไมเ ปน ไร ไมค ดิ หาการแกไ ขปญ หาอยา งจรงิ จงั สง ผล ใหปญ หายงั คงเปน ปญหาตอ ไป ปญหาทีเ่ กดิ ขนึ้ ไมไ ดรบั การแกไข 5. ชอบความสนกุ สนาน ดมื่ เหลา เฮฮาไมข ยันขนั แขง็ ในการประกอบอาชีพ สงผล ใหเ กดิ ความประมาทในชวี ติ จะเหน็ เทศกาลปใ หม สงกรานต มคี นเสยี ชวี ติ จาํ นวนมากเพราะ ความประมาท 6. ยกยองผมู ฐี านะ การปอ งกนั และแกไ ขปญ หาพฤตกิ รรมตามคา นยิ มทไ่ี มพ งึ ประสงคใ นสงั คมไทย คอื 1. คานิยมท่ีดีงามควรไดรับการปลูกฝงตั้งแตยังเปนเด็ก ในครอบครัว ชุมชน โรงเรียน สถานศึกษารวมทั้งในสงั คมไทย 2. ผูใหญในสังคมไทย ทุกฐานะท่ีสําคัญคือผูที่อยูในบทบาทเปนผูนํา จะตอง ประพฤติตนเปน แบบอยา งทด่ี ี 3. สังคมไทยจะตองยกยองใหเกียรติผูที่ประพฤติปฏิบัติตามคานิยมท่ีดีงาม ไม ยกยอ งผมู ีอํานาจมีเงินแตเปนผูท่ีประพฤตติ ามคา นยิ มท่ีดงี ามของไทย 4. ส่ือจะตองรวมกันรณรงคใหคนไทยมีคานิยมท่ีดีงาม ไมสนับสนุนเผยแพรส่ิงท่ี ไมดี เพราะส่อื มีอิทธิพลตอสงั คมไทยโดยเฉพาะเดก็ และเยาวชน 5. อยาปลอยใหปญหาความเสื่อมทรามท่ีเกิดจากการประพฤติตามคานิยมที่ไมดี ผา นไป เพราะเหน็ เปน เรอ่ื งเลก็ ๆ ควรเรง ชว ยกนั หาทางแกไ ข ดว ยการถอื เปน หนา ทข่ี องทกุ คน 6. องคกรทัง้ ภาครฐั และเอกชนสนับสนุนใหเกิดชมรม สมาคม ในระดับทอ งถนิ่ ตา งๆ ทเ่ี ปน สงั คมแหง การเรยี นรู เพอื่ ใหส งั คมชมุ ชนเปน สงั คมทอี่ ดุ มดว ยปญ ญา ซง่ึ จะเปน พนื้ ฐานทีส่ ง ผลใหสังคมไทยแขง็ แกรง ตอไป

68 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม กิจกรรม กจิ กรรมท่ี 1 ใหผูเรียนคน ควาวัฒนธรรม ประเพณี คานยิ มของประเทศตา งๆ ในโลก มา คนละ 1 ประเทศ แลว นาํ มาแลกเปล่ยี นเรียนรูก นั กิจกรรมท่ี 2 ใหผ เู รียนนํากรณตี ัวอยางปญ หาท่ีเกยี่ วขอ งกบั วฒั นธรรม ประเพณี คานิยมท่ี เกดิ ขึน้ กับประเทศตางๆ ในโลกมาแลกเปลย่ี นเรียนรกู ัน กิจกรรมท่ี 3 ใหผูเรียนศึกษาตัวอยางแนวทางท่ีประเทศตางๆอนุรักษวัฒนธรรมตาม ประเพณแี ละคานิยมท่ีดขี องตนไวไ ด เชน ประเทศภฏู าน

รายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 69 3บทท่ี รัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจกั รไทย สาระสาํ คัญ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยเปนกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศไทย นับแตประเทศไทยมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย เมื่อป พ.ศ. 2475 มาจนถึงปจจุบัน (2553) ประเทศไทยใชรัฐธรรมนูญฉบับที่ 18 ซึ่ง ประชาชนชาวไทยทุกคนควรตองมีความรู ความเขาใจ หลักการ เจตนารมณต ลอดจน สาระสําคัญของรฐั ธรรมนญู อยา งถอ งแท เพอ่ื จะไดป ฏบิ ตั ิหนา ทต่ี ามท่รี ัฐธรรมนญู กาํ หนด ไวไดอ ยางถกู ตอ ง ผลการเรยี นรทู ่คี าดหวัง 1. มีความรู ความเขาใจ ความเปน มาของรฐั ธรรมนญู 2. บอกหลกั เกณฑสาํ คญั ของรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทยได 3. บอกสาระสาํ คญั ของรัฐธรรมนญู ฉบบั ปจ จุบนั ที่เกย่ี วขอ งกบั ตวั เองได 4. มคี วามรู ความเขา ใจ เก่ียวกับบทหนาที่ขององคกรตามรัฐธรรมนูญ ขอบขายเนื้อหา เรอ่ื งท่ี 1 ความเปน มาและสาเหตขุ องการเปลย่ี นแปลงรฐั ธรรมนูญ เรอ่ื งท่ี 2 สาระสาํ คญั ของรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย เร่อื งที 3 บทบาทหนา ทข่ี ององคก รตามรัฐธรรมนูญ เรอื่ งท่ี 4 บทบัญญตั ขิ องรัฐธรรมนญู ทม่ี ีผลตอ การเปลี่ยนแปลงทางสงั คม และสงผลตอฐานะของประเทศในสงั คมโลก เรอื่ งท่ี 5 หนา ท่ีพลเมืองตามรฐั ธรรมนญู และกฎหมายอน่ื

70 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม เรื่องท่ี 1 ความเปนมาการเปล่ียนแปลงรัฐธรรมนูญ รฐั ธรรมนญู หมายถงึ กฎหมายสงู สดุ ในการปกครองประเทศ วา ดว ยการจดั ระเบยี บ การปกครองประเทศ รฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย ฉบับแรกเกดิ จากการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย เปนการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย เปน ประมขุ เรม่ิ เมอ่ื วนั ท่ี 24 มถิ นุ ายน 2475 โดยกลมุ บคุ คลทเ่ี รยี กตนเองวา “คณะราษฎร” ประกอบดว ยพลเรอื นและทหารมนี โยบายการปกครองทเ่ี หน็ แกป ระโยชนข องประชาชน ขณะ นน้ั พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู วั ทรงปกครองประเทศ ทรงประทบั อยทู พี่ ระราชวงั ไกล กังวล จังหวัดประจวบครี ขี ันธ ไดเหน็ ประโยชนสขุ ของราษฎรเปนสาํ คัญ จึงสละอาํ นาจของ พระองคแ ละพระราชทานรฐั ธรรมนญู ฉบบั ชว่ั คราวประกาศใชค รง้ั แรกเมอ่ื วนั ท่ี 27 มถิ นุ ายน 2475 เรยี กวา “รฐั ธรรมนญู การปกครองแผน ดนิ สยามชว่ั คราว พทุ ธศกั ราช 2475” ตอ มา เมอ่ื วนั ท่ี 10 ธนั วาคม พ.ศ. 2475 จงึ ไดม กี ารประกาศใช “รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั ร สยาม พุทธศักราช 2475” หลังการเปล่ียนแปลงการปกครองและประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับแรก เม่ือป พทุ ธศกั ราช 2475 จนถงึ ปจ จบุ นั (พ.ศ. 2553) มีการยกเลกิ และประกาศใชรัฐธรรมนญู ไป แลวรวม 18 ฉบับ ดังน้ี ฉบบั ที่ 1 : พระราชบัญญตั ิธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชัว่ คราว พทุ ธศักราช 2475 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 49 หนา 116 วนั ที่ 27 มถิ นุ ายน 2475) ฉบบั ท่ี 2 : รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รสยาม พุทธศกั ราช 2475 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 49 หนา 529 วนั ที่ 10 ธนั วาคม 2475) ฉบบั ที่ 3 : รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2489 (ราชกิจจานุเบกษา เลม 63 หนา 30 วันที่ 3 พฤษภาคม 2489) ฉบับที่ 4 : รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย (ฉบบั ชว่ั คราว) พุทธศักราช 2490 (ราชกิจจานเุ บกษา เลม 64 ตอนที่ 53 วันที่ 9 พฤษภาคม 2490) ฉบบั ที่ 5 : รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2492 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 66 ตอนท่ี 17 วนั ที่ 23 มนี าคม 2492) แกไขเพ่ิมเตมิ พทุ ธศกั ราช 2495 ฉบับท่ี 6 : รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2475 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 69 ตอนท่ี 15 วนั ที่ 8 มีนาคม 2475) ฉบบั ที่ 7 : รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2502 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 76 ตอนท่ี 17 วนั ที่ 28 มกราคม 2502) ฉบบั ที่ 8 : ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พทุ ธศักราช 2511 (ราชกิจจานุเบกษา เลม 85 ตอนพเิ ศษ วันท่ี 20 มถิ ุนายน 2511)

รายวชิ าศาสนาและหนา ท่พี ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 71 ฉบบั ท่ี 9 : ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจกั ร พทุ ธศกั ราช 2515 (ราชกิจจานุเบกษา เลม 89 ตอนท่ี 192 วนั ท่ี 15 ธนั วาคม 2515) ฉบับท่ี 10 : รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2517 (ราชกิจจานุเบกษา เลม 92 ตอนที่ 14 วนั ที่ 23 มกราคม 2518) ฉบบั ท่ี 11 : รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2519 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 93 ตอนที่ 135(ฉบับพเิ ศษ) วันท่ี 22 ตลุ าคม 2519) ฉบับที่ 12 : ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2520 (ราชกิจจานเุ บกษา เลม 95 ตอนท่ี 111 วันท่ี 9 พฤศจิกายน 2520) ฉบบั ท่ี 13 : รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2521 (ราชกิจจานุเบกษา เลม 95 ตอนท่ี 146 (ฉบบั พเิ ศษ) วันที่ 22 ธนั วาคม 2521) ฉบบั ที่ 14 : ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534 (ราชกิจจานุเบกษา เลม 108 ตอนที่ 40 วนั ท่ี 1 มนี าคม 2534) ฉบับท่ี 15 : รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534 (ราชกิจจานเุ บกษา เลม 108 ตอนที่ 216 วันที่ 9 ธนั วาคม 2534) ฉบับท่ี 16 : รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2540 (ราชกจิ จานเุ บกษา เลม 114 ตอนท่ี 55 ก วนั ท่ี 11 ตลุ าคม 2540 ) ฉบับท่ี 17 : รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย (ฉบบั ชว่ั คราว) พทุ ธศกั ราช 2549 (ราชกจิ จานเุ บกษา เลม 123 ตอนท่ี 102 ก วันท่ี 1 ตลุ าคม 2549) ฉบับที่ 18 : รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2550 (ราชกิจจานุเบกษา เลม 124 ตอนที่ 47 ก วันท่ี 24 สิงหาคม 2550) การยกเลิกและประกาศใชร ฐั ธรรมนญู แตล ะครง้ั สว นใหญเ ปน ผลมาจากการปฏวิ ตั ริ ฐั ประหาร ซ่งึ สามารถสรปุ เหตุผลของการเปลย่ี นแปลงรัฐธรรมนญู ไดด ังนี้ 1. กลุมผูนําซึ่งมีอํานาจทางการเมืองในขณะน้ัน เห็นวาหลักการและวิธีการของ รัฐธรรมนูญฉบับที่ใชอยูนั้นไมเหมาะสม จึงลม เลกิ และประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ใหม 2. กลุมผูนําซึ่งมีอํานาจทางการเมืองแตกแยกกันเอง จึงมีการลมเลิกรัฐธรรมนูญ ฉบับท่ใี ชอ ยู เพื่อใชฉ บับใหมท ส่ี ามารถตอบสนองความพอใจของกลมุ ตนได 3. ภาวะเศรษฐกจิ การเมอื ง สภาพทางสงั คมและสถานการณข องประเทศในขณะนน้ั ทาํ ใหต อ งมีการเปล่ียนแปลงแกไขรัฐธรรมนญู ใหเหมาะสม

72 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม เรือ่ งที่ 2 สาระสําคัญของรฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย เปนกฎหมายสูงสดุ ของประเทศ ทีร่ ูปแบบของ รฐั รปู แบบการปกครองและการบรหิ ารประเทศ บทบญั ญตั ขิ องกฎหมายหรอื ขอ บงั คบั ใดขดั หรอื แยง ตอ บทบญั ญตั ใิ นรฐั ธรรมนญู บทบญั ญตั นิ น้ั เปน อนั ใชบ งั คบั มไิ ด และไมว า กรณใี ดๆ หากปรากฏวา ผใู ดใชก าํ ลงั ประทษุ รา ยเพอ่ื ลม ลา งหรอื เปลยี่ นแปลงรฐั ธรรมนญู ผนู น้ั กระทาํ ความผิดฐานเปนกบฏตอประเทศชาติ มโี ทษถึงประหารชีวติ หรอื จาํ คกุ ตลอดชีวติ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย โดยทั่วไปจะบัญญัติหลักการสําคัญของ รัฐธรรมนูญไวด ังนี้ 1. รูปแบบของรฐั ประเทศไทยเปน ราชอาณาจักรอนั หนง่ึ อันเดยี วจะแบง แยกมไิ ด คําวา ราชอาณาจักรหมายความวา ประเทศไทยเปนประเทศท่ีมีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุข และคาํ วา อันหน่งึ อนั เดียวจะแบงแยกมิได หมายความวา ประเทศไทยเปน รัฐเดี่ยว หรอื เอกรฐั มรี ฐั บาลเปน ศนู ยก ลาง มอี าํ นาจบรหิ ารประเทศไดท ง้ั ภายในและภายนอกประเทศ เพยี งรัฐบาลเดยี ว 2. รปู แบบการปกครอง ประเทศไทยมรี ปู แบบการปกครองในระบอบประชาธปิ ไตย อนั มพี ระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมขุ เปน การยนื ยนั วา ประเทศไทยมกี ารปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยท่ีมรี ากฐานมาจากประชาชน มงุ คมุ ครองสิทธิเสรภี าพของประชาชน โดยมี พระมหากษัตริยท รงเปน ประมขุ 3. อาํ นาจอธปิ ไตยของรฐั รฐั ธรรมนญู กาํ หนดอาํ นาจอธปิ ไตยของประเทศไทยไว 3 ประการ ไดแก 1) อาํ นาจนติ บิ ัญญตั ิ คืออาํ นาจในการออกกฎหมาย 2) อํานาจบริหาร คืออาํ นาจในการบริหารการปกครองประเทศ 3) อาํ นาจตลุ าการ คอื อํานาจในการพิจารณาตัดสนิ คดใี นศาล ท้งั 3 อํานาจน้ีเปนอาํ นาจของปวงชนชาวไทย คอื เปน ของชนชาวไทยทุกคน โดยมีพระมหากษตั ริยผ ทู รงเปน ประมุข ทรงใชอาํ นาจนติ ิบญั ญัติผานทางรัฐสภา ใชอ าํ นาจ บริหารผานทางคณะรฐั มนตรแี ละใชอ าํ นาจตุลาการผา นทางศาล 4. สิทธิเสรีภาพของชนชาวไทย รัฐธรรมนูญคํานึงถึงสิทธิเสรีภาพของบุคคลซึ่ง เปน ชนชาวไทย โดยคาํ นงึ ถงึ วา ชนชาวไทยเปนมนษุ ยท ีม่ ศี ักด์ศิ รี หรือกลาววา ชนชาวไทย มศี กั ดศิ์ รแี หง ความเปน มนษุ ย หา มปฏบิ ตั ติ อ มนษุ ยเ ยย่ี งทาสหรอื สตั ว นอกจากนท้ี กุ คนยอ ม มีสิทธิเสรีภาพในรางกาย ในครอบครัว มีสิทธิไดรับการศึกษาขั้นพ้ืนฐานตามท่ีกฎหมาย กําหนดโดยไมเสียคาใชจาย ทุกคนจะไดรับการคุมครองสิทธิในคดีอาญา สิทธิไดรับการ ใหบริการสาธารณสุขที่ไดมาตรฐาน มีเสรีภาพในการสื่อสารโดยเสรี มีเสรีภาพในการเสนอ ขา วสาร และเสรีภาพในทางวชิ าการ เปนตน 5. หนา ที่ของชนชาวไทย เม่ือรัฐธรรมนูญกําหนดใชส ิทธเิ สรภี าพแหง ชนชาวไทย แลว กจ็ ะกาํ หนดหนาท่ีของชนชาวไทยใหไวดว ย โดยกาํ หนดใหทกุ คนมหี นาทต่ี องปฏิบัติ

รายวชิ าศาสนาและหนาที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 73 ตามกฎหมาย มหี นาท่รี กั ษาไวซ ึง่ ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ  และการปกครองในระบอบ ประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษัตรยิ ท รงเปนประมุข มีหนาที่ตอ งปองกนั ประเทศ รักษาผล ประโยชนข องชาติ และปฏิบตั ติ ามกฎหมาย มหี นา ท่ตี องไปใชสทิ ธเิ ลือกต้งั ตามทีก่ ฎหมาย กาํ หนด มีหนาทีต่ อ งเสยี ภาษีอากร มีหนาท่ีตองพิทักษ ปกปอง และสืบสานศิลปวฒั นธรรม ของชาติภูมิปญ ญาทอ งถิน่ อนุรักษท รพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ ม เปนตน 6. นโยบายพืน้ ฐานของรฐั รัฐธรรมนญู จะกาํ หนดใหร ฐั บาลหรือผบู ริหารประเทศ ตองแถลงนโยบายตอรัฐสภาวา รัฐมีนโยบายในการบริหารประเทศอยางไรในเรื่องเก่ียวกับ ดา นความมน่ั คงของรฐั ดา นการบรหิ ารราชการแผน ดนิ ดา นการศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ดานการตางประเทศ ดานเศรษฐกิจ ดานทรัพยากรและสิ่งแวดลอม ดานวิทยาศาสตร ทรัพยส ินทางปญ ญาและพลงั งาน ดานการมสี วนรว มของประชาชน เปนตน 7. ระบบรัฐสภา รัฐสภาทําหนาที่เปนฝายนิติบัญญัติ รัฐธรรมนูญจะกําหนดให สมาชิกผูแทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภามีจํานวนก่ีคนและท่ีมาของสมาชิกดังกลาววิธีการ ไดม าอยา งไร 8. คณะรฐั มนตรี ซง่ึ ทาํ หนา ทเี่ ปน ฝา ยบรหิ าร คอื รฐั บาลจะมรี ฐั มนตรจี าํ นวนเทา ใด และมีวธิ กี ารไดมาอยา งไร 9. ศาล ซึ่งทําหนาที่เปนฝายตุลาการเปนองคกรพิจารณาพิพากษาอรรถคดี ตอง ดําเนนิ ไปดวยความยุตธิ รรม มีศาลอะไรบา ง พรอ มกําหนดหนาทีอ่ ํานาจศาลไวโ ดยชัดแจง 10. องคก รอิสระตามรัฐธรรมนญู เปน องคกรทมี่ ีวัตถปุ ระสงคเพ่อื ตรวจสอบการ ใชอํานาจรัฐของเจาหนาท่ีรัฐ วาถูกตองเปนธรรมหรือไม รวมทั้งอํานาจในการถอดถอน เจาหนา ทีร่ ัฐออกจากตําแหนง ดวย 11. การปกครองสว นทอ งถน่ิ เปน การใชอ าํ นาจแกอ งคก รปกครองสว นทอ งถน่ิ ให มีอิสระในการปกครองตนเองตามเจตนารมณข องประชาชนในทอ งถน่ิ และสง เสรมิ ใหอ งคก ร ปกครองสว นทอ งถน่ิ เปน หนว ยงานหลกั ในการจดั ทาํ บรกิ ารสาธารณะ มสี ว นรว มในการตดั สนิ ใจ แกป ญหาในพน้ื ที่ 12. การแกไขเพิม่ เตมิ รัฐธรรมนญู รัฐธรรมนญู เมื่อประกาศใชบังคบั แลว ยอมมี การแกไขเพิ่มเติมไดตามที่รัฐธรรมนูญบัญญัติไว กลาวคือ จะระบุใหอํานาจแกคณะบุคคล โดยเฉพาะท่ีสามารถยื่นญัตติขอแกไขเพ่ิมเติมรัฐธรรมนูญได เวนมีขอหามบางประการจะ ทาํ การแกไ ขเพมิ่ เตมิ มไิ ด คอื จะขอแกไ ขการปกครองในระบอบประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหา กษัตรยิ ทรงเปนประมุข หรอื เปลี่ยนแปลงรปู แบบของรฐั ท้งั 2 ประการน้จี ะกระทํามิได สาระสําคญั ของรัฐธรรมนญู แตละฉบับ นอกจากหลกั การทเ่ี ปน สาระสาํ คญั รว มของรฐั ธรรมนญู ดงั ทก่ี ลา วมาแลว รฐั ธรรมนญู ท้งั 18 ฉบบั ยังมเี อกลกั ษณเฉพาะซึ่งเปน สาระสาํ คญั แตกตางกนั ไปโดยสรปุ ได ดังน้ี 1. พระราชบญั ญตั ริ ฐั ธรรมนญู การปกครองแผน ดนิ สยามชว่ั คราว พทุ ธศกั ราช 2475 เปน รฐั ธรรมนญู ฉบบั แรก สาระสาํ คญั คอื ประเทศไทยตอ งปกครองแบบประชาธปิ ไตย

74 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม โดยมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข อํานาจอธิปไตยหรืออํานาจสูงสุดในการปกครอง ประเทศเปน ของประชาชน รัฐธรรมนูญฉบับน้ีกําหนดใหมีสภาเดียวคือ สภาผูแทนราษฎร มีอํานาจกวางมาก คอื พิจารณารางกฎหมาย ดแู ลควบคมุ การบรหิ ารประเทศ มอี าํ นาจแตง ตง้ั และถอดถอนคณะ กรรมการราษฎร (คณะรฐั มนตร)ี ฯลฯ และมอี าํ นาจวนิ จิ ฉยั คดซี ง่ึ พระมหากษตั รยิ เ ปน ผตู อ งหา ซึง่ ศาลธรรมดาไมมสี ทิ ธร์ิ บั ฟอ งได 2. รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รสยาม พุทธศกั ราช 2475 ประกาศใช 10 ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช 2475 มหี ลกั การสาํ คญั แตกตา งจากฉบบั ท่ี 1 อันเปนฉบับชวั่ คราวดงั นี้ 1) ยกยองฐานะพระมหากษัตริยใหสูงขึ้น โดยบัญญัติวาใหทรงอยูในฐานะอัน เปนที่เคารพสักการะ ผูใดจะลวงละเมิดหรือฟองรองมิได ใหองคพระมหากษัตริยและ พระบรมวงศานุวงศต้ังแตหมอมเจาขึ้นไปอยูในฐานะเปนกลางทางการเมือง คือไมตองรับ ผิดทางการเมือง 2) สภานติ บิ ญั ญตั ิ (สภาผแู ทนราษฎร) ไมม อี าํ นาจปลดพนกั งานประจาํ มอี าํ นาจ ออกกฎหมาย มีอํานาจควบคมุ คณะรัฐมนตรใี นการบรหิ ารราชการแผนดิน (แตฝ า ยบรหิ าร กม็ อี าํ นาจทจ่ี ะยบุ สภาผแู ทนราษฎรได) 3) ฝา ยบรหิ ารซง่ึ เดมิ เรยี กวา “คณะกรรมการราษฎร” เปลย่ี นเปน “คณะรฐั มนตร”ี คณะรฐั มนตรีนพี้ ระมหากษัตริยท รงแตง ตง้ั มีจาํ นวนอยางนอ ย 14 คน แตไ มเ กิน 24 คน และในจํานวน 14 คนตองเปน สมาชิกสภาผูแ ทนราษฎร รัฐธรรมนูญฉบบั นีม้ อี ายุการใชย าวนานทส่ี ดุ คือ ประมาณ 15 ป 3. รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2489 ประกาศใช 9 พฤษภาคม พุทธศักราช 2489 ยังคงยึดหลักการรัฐธรรมนูญ พทุ ธศกั ราช 2475 เปน หลกั โดยตอ งการใหม กี ารปกครองในระบอบประชาธปิ ไตยมากยง่ิ ขน้ึ มีสาระสําคญั ดังนี้ 1) กาํ หนดใหม สี ภา 2 สภา คอื สภาผแู ทนฯ กบั วฒุ สิ ภา (เดมิ เรยี กวา พฤฒสิ ภา) ใหส มาชกิ สภาผแู ทนมาจากการเลอื กตง้ั โดยตรง สว นสมาชกิ สภามาจากการเลอื กตงั้ โดยออ ม 2) มีบทบัญญัติแยกขาราชการประจํากับขาราชการการเมืองออกจากกันเปน ฉบบั แรก และกาํ หนดวา นายกรฐั มนตรี รฐั มนตรี สมาชกิ รฐั มนตรี ดาํ รงตาํ แหนง ขา ราชการ ประจําใดๆ มิได 3) อนญุ าตใหม กี ารจดั ตง้ั พรรคการเมอื งไดเ ปน ครง้ั แรก (เดมิ มเี พยี งพรรคเดยี ว คอื คณะราษฎร) รฐั ธรรมนญู นถี้ กู ยกเลกิ โดยคณะรฐั ประหาร เมอ่ื 8 พฤศจกิ ายน พทุ ธศกั ราช 2490 มีอายุการใชเพยี ง 18 เดือน 4. รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย (ฉบบั ช่ัวคราว พุทธศักราช 2490) ประกาศใช 9 พฤศจกิ ายน 2490 เหตุผลประกาศใชค ือ ฉบบั เดิมทถ่ี กู ยกเลกิ ไมส ามารถแกป ญหาเศรษฐกิจและสงั คมได สาระสาํ คญั คอื

รายวิชาศาสนาและหนา ทพี่ ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 75 1) มีสภา 2 สภา เชนเดิม คอื สภาผรู าษฎรและวุฒสิ ภา 2) อํานาจหนาท่ีวุฒิสมาชิกมีมากข้นึ คอื นอกจากยับยง้ั รา งกฎหมายแลว ยังมี อาํ นาจใหค วามไวว างใจหรอื ไมไ วว างใจฝายบรหิ ารได 3) เพิ่มเติมใหมีอภิรัฐมนตรี 5 คน เปนผูบริหารราชการในพระองคและถวาย คําปรกึ ษาแตพระมหากษัตริย แตไ มมอี ํานาจบริหารราชการแผนดิน 5. รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2492 ประกาศใช 3 มีนาคม 2492 ฉบับนี้ผูรางใหความคาดหวังวาเปนฉบับที่ดี มั่นคง และเปนประชาธิปไตยมาก เพราะไดวางหลักประกันสิทธิเสรีภาพของประชาชนไว กวา งขวาง และปอ งกนั การใชอ าํ นาจของรฐั ตอ การละเมดิ สทิ ธเิ สรภี าพของประชาชนไวด ว ย สว นสภาใหม ีสภา 2 สภา เชนเดิม ฉบับนี้ใชได 2 ปเศษ กถ็ ูกยกเลิกโดยคณะรัฐประหาร เม่อื 29 พฤศจิกายน 2494 6. รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2475 แกไ ขเพม่ิ เตมิ พ.ศ. 2495 เหตผุ ลทคี่ ณะประหารนาํ รฐั ธรรมนญู ฉบบั นม้ี าใชค อื เหน็ วา เหมาะสมกบั สถานการณ บา นเมอื งชวงน้นั วธิ กี ารนํามาใช ประกาศใชร ัฐธรรมนญู พ.ศ.2475 (ฉบบั ที่ 2) กอ น พรอมตง้ั คณะกรรมการแกไขปรบั ปรุงไปดว ย เม่อื เสร็จแลวจงึ นาํ มาประกาศใชเม่อื 8 ตุลาคม 2495 สาระสาํ คญั เหมอื นฉบบั เดมิ ทกุ ประการแตไ ดแ กไ ขเพมิ่ เตมิ เรอื่ งสาํ คญั คอื กาํ หนด วธิ ลี ดจาํ นวนสมาชกิ วุฒสิ ภา วนั ที่ 16 กนั ยายน 2500 จอมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต ไดท าํ รัฐประหาร แตย งั คงใช รัฐธรรมนูญฉบบั นี้ โดยแตงตัง้ รฐั มนตรีช่วั คราวและวุฒิสภาข้นึ มาใหม พรอมทั้งประกาศให มกี ารเลอื กต้งั สมาชกิ สภาผแู ทนราษฎรใหม วันที่ 20 ตุลาคม 2501 คณะรัฐประหารชุดเดิม ไดประกาศประกาศยกเลิก รัฐธรรมนญู ฉบบั นี้ 7. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2502 ประกาศใช 28 มกราคม 2502 ฉบบั นี้ คณะรฐั ประหารประกาศใชเ ปน รฐั ธรรมนญู การปกครองช่วั คราว มเี พยี ง 20 มาตรา สาระสําคัญ คือ ฝายบริหารหรือคณะรัฐมนตรีมีอํานาจมากขึ้น โดยเฉพาะ นายกรฐั มนตรมี อี าํ นาจเดด็ ขาดตามมาตรา 17 ดว ยการขอมตคิ ณะรฐั มนตรใี นการใชอ าํ นาจ ส่ังการหรือการกระทําใดๆ ก็ไดที่เห็นวาเปนประโยชนตอความมั่นคง ความสงบของ ประเทศชาติ และราชบลั ลังก รัฐธรรมนูญฉบับน้ีไมใหสิทธิเสรีภาพประชาชนในการมีสวนรวมในการปกครอง รวมเวลาทใี่ ชอยถู ึง 9 ปเ ศษ จงึ มกี ารประกาศรฐั ธรรมนูญฉบับถาวร 8. รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2511 ประกาศใช 20 มิถุนายน 2511 เปนฉบับที่ 2 ที่รางโดยสภารางรัฐธรรมนูญ

76 หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสังคม (ซึ่งแตงต้ังโดยหัวหนาคณะปฏวิ ตั ิ) ใชเ วลารางนานทส่ี ดุ คือกวา 9 ป สิน้ เปลอื งคาใชจายถงึ 100 ลา นบาท สาระสําคญั มดี งั นี้ 1) ใหมีรัฐสภา 2 สภา วุฒิสภามีอํานาจมากกวาเดิมคือ เดิมมีอํานาจยับย้ัง รางกฎหมายผานสภาผูแทนราษฎร ยังมีอํานาจเพิ่มเติมคือ สามารถควบคุมฝายบริหาร เทาเทียมสภาผูแทนราษฎร 2) มใิ หน ายกฯ หรอื รัฐมนตรี เปนสมาชกิ รฐั สภา สภาผูแ ทนฯ จึงไมมบี ทบาท พอทจ่ี ะทาํ ลายเสถยี รภาพของรฐั บาล และเรียกรองตําแหนง รัฐมนตรี รัฐธรรมนญู ฉบับนี้ใชไ ดประมาณ 3 ป ก็ถกู ยกเลิก เพราะมีการรัฐประหาร โดยกลมุ บุคคลทมี่ สี ว นรา งและประกาศใชรฐั ธรรมนญู ฉบับนเ้ี มื่อ 17 พฤศจิกายน 2514 9. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักร พทุ ธศกั ราช 2515 ประกาศใช 15 ธันวาคม 2515 ผูประกาศใชคือ รัฐบาลจอมพลถนอม กิติขจร ผูทํารัฐประหารสาระสําคัญคือ ใชสภานิติบัญญัติแหงชาติมาจากการแตงตั้งมีหนาที่ออก กฎหมายและอนุมัติรางรัฐธรรมนูญท่คี ณะรัฐมนตรีเสนอไปใหพิจารณาภายใน 3 ป และมี สทิ ธิตั้งกระทถู ามรัฐมนตรไี ด แตไ มมีสิทธิเปด อภปิ รายไมไววางใจ สาระสาํ คัญอน่ื ๆ ยงั คง เหมอื นกบั รฐั ธรรมนญู การปกครอง พ.ศ. 2505 โดยเฉพาะมาตรา 17 ซงึ่ เนน อํานาจสงู สุด เดด็ ขาดของนายกรฐั มนตรี รฐั ธรรมนญู ฉบบั นป้ี ระกาศใชไ ดเ พยี งปเ ศษ นสิ ติ นกั ศกึ ษาและประชาชนกไ็ ดร วม พลงั เรยี กรอ งใหม กี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ฉบบั ใหมโ ดยเรว็ วนั ท่ี 14 ตลุ าคม 2516 รฐั บาล ชดุ จอมพลถนอม กติ ตขิ จร จงึ ออกไป นายสญั ญา ธรรมศกั ด์ิ ไดร บั การแตต ง้ั ใหเ ปน นายกฯ และยงั ใชร ฐั ธรรมนญู ฉบบั นี้ และประกาศใชรฐั ธรรมนญู ฉบบั พ.ศ. 2517 10. รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2517 ประกาศใช 7 ตลุ าคม 2517 เปน ฉบบั ทม่ี คี วามเปนประชาธิปไตยมากกวา ทกุ ฉบบั ท่ใี ชม า มสี าระสาํ คัญดังนี้ 1) มรี ฐั สภา 2 สภา คอื สภาผแู ทนและสภาวฒุ สิ ภา สภาผแู ทนมาจากการเลอื กตง้ั วุฒิสภามาจากการแตงตั้งและมีอํานาจนอยกวาวุฒิสภาตามบทบัญญัติรัฐธรรมนูญฉบับ กอ นๆ 2) การสบื ราชสมบตั ิ ในกรณไี มม พี ระราชโอรส รฐั สภาอาจใหค วามเหน็ ชอบในการ ใหพ ระราชธดิ าสบื สนั ตติวงศได 3) หลกั การดาํ เนนิ งานทางการเมอื งใหเ ปน ไปโดยระบบพรรค ผแู ทนราษฎรตอ ง มสี งั กดั พรรคการเมอื งมใิ หส มาชกิ รฐั สภาทาํ การคา หรอื กจิ การใดทอี่ าจทาํ ใหร ฐั เสยี ประโยชน 4) นายกรฐั มนตรตี อ งมาจากสมาชกิ สภาผแู ทนราษฎร รฐั มนตรตี อ งเปน สมาชกิ สภาอยา งนอ ยครง่ึ ป รัฐมนตรตี อ งไมเ ปน ขา ราชการประจาํ หรอื พนักงานรฐั วสิ าหกจิ และทํา การคามไิ ด 5) ใหป ระชาชนมบี ทบาทในการปกครองทอ งถน่ิ ของตนเองตามระบอบประชาธปิ ไตย

รายวิชาศาสนาและหนา ท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 77 6) มีบทบัญญัติประกันสิทธิเสรีภาพของประชาชนหลายประการรัฐธรรมนูญนี้ ใชไดเพียง 2 ป ก็ถูกคณะปฏิรปู การปกครองประกาศยกเลิกเมือ่ 6 ตุลาคม 2519 11. รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2519 คณะปฎิรปู การปกครองประกาศใชเมอ่ื 22 ตลุ าคม 2519 มีโครงสรา งการปกครอง คลายรฐั ธรรมนูญการปกครอง พ.ศ. 2502 และ พ.ศ. 2515 คอื ใหม ีรฐั สภารัฐสภาเดยี ว แต เรยี กชื่อวา “สภาปฎริ ปู การปกครองแผนดิน” มีสมาชิกจากการแตง ต้ัง ไมมีอาํ นาจควบคมุ คณะรฐั มนตรหี รอื ฝา ยบรหิ าร นายกฯมอี าํ นาจเดด็ ขาดในการบรหิ ารตามมาตรา 21 (เหมอื น มาตรา 17 ของธรรมนญู การปกครอง พ.ศ. 2502 และ พ.ศ.2515) รัฐธรรมนูญนยี้ กเลกิ ใชเมือ่ มีการปฏิวัติเกดิ ขึน้ เมือ่ 20 ตุลาคม 2520 12. ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2520 คณะรัฐประหารประกาศใชเม่ือ 11 พฤศจิกายน 2520 มีโครงสรางการปกครอง คลา ยธรรมนญู การปกครองและรฐั ธรรมนญู พ.ศ. 2502 2515 2519 เพมิ่ เตมิ สาระสาํ คญั คือ กําหนดใหมีสภานโยบายแหงชาติประกอบดวย บุคคลของคณะรัฐประหารทําหนาที่ กําหนดนโยบายแหงรัฐ ควบคุมฝายบริหาร แตงตั้งถอดถอนนายกรัฐมนตรี ใหความเห็น ชอบเกย่ี วกับการใชอาํ นาจเดด็ ขาดของนายกฯ และมอี าํ นาจแตงตง้ั สมาชกิ สภานติ ิบัญญัติ รฐั ธรรมนญู ถกู ยกเลกิ และมกี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนญู แหง อาณาจกั รไทย พ.ศ. 2521 13. รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2521 ประกาศใช 22 ธนั วาคม 2521 รฐั ธรรมนญู ฉบับนีร้ างโดยสภานติ บิ ัญญัตแิ หง ชาติ มีสาระสาํ คญั คอื 1) โครงสรา งการปกครอง กําหนดดังน้ี รัฐธรรมนญู พระมหากษัตริย ฝา ยนิตบิ ญั ญัติ ฝา ยบรหิ าร ฝา ยตุลาการ สภาผูแทนราษฎร วุฒิสภา คณะรัฐมนตรี ฝายฎกี า กระทรวง ทบวง กรม ศาลอุทธรณ ศาลชั้นตน

78 หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม 2) รฐั สภามี 2 สภา คอื สภาผูแทน และวฒุ สิ ภา สภาผแู ทนมาจากการเลอื กตงั้ วุฒสิ ภามาจากการแตงต้งั และอาํ นาจไมเกิน 3 ใน 4 ของสมาชกิ สภาผูแทน 3) ไมก าํ หนดวา คณะรฐั มนตรจี ะตอ งมาจากรฐั สภา แตจ ะตอ งแถลงนโยบายแก รัฐสภา เม่ือเขามาบริหารแผนดิน และมีบทเฉพาะกาลใหนายกฯ มีอํานาจสั่งการหรือการ กระทําการใดๆ ไดเ ด็ดขาดจนกวาคณะรฐั มนตรไี ดรับการจัดต้งั จะเขาปฏบิ ตั งิ าน 4) การเลอื กตง้ั 4 ปแ รกตง้ั แตเ รม่ิ ประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ฉบบั น้ี ใหม กี ารเลอื กตง้ั แบบแบงเขตผูเขารับการเลือกต้ังจะสังกัดพรรคการเมืองหรือไมก็ได หลังครบ 4 ปแลว ใหถ อื เขตจงั หวดั เปน เขตการเลอื กตง้ั เวน แตก รงุ เทพมหานครใหแ บง เปน 3 เขต และผสู มคั ร เขารับการเลอื กตั้งจะตอ งสงั กดั พรรคการเมือง 14. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2534 (ฉบบั ร.ส.ช.) ร.ส.ช. หรอื คณะรักษาความสงบเรยี บรอ ยแหงชาติ ไดป ระกาศใชธรรมนูญฯ ฉบับนี้ ขึ้นเมื่อ 1 มนี าคม พ.ศ. 2534 กาํ หนดใหม สี ภานติ บิ ญั ญตั แิ หง ชาตสิ ภาเดยี ว มหี นา ทร่ี า ง รฐั ธรรมนญู และพจิ ารณารา งและรฐั มนตรตี ามทน่ี ายกฯ กราบบังคมทูล เพ่ือบริหารราชการ แผน ดิน 15. รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534 แกไ ขเพม่ิ เตมิ ฉบบั ท่ี 6 พ.ศ. 2539 นบั เปน ฉบบั ท่ี 15 ประกาศใช 9 ธนั วาคม 2534 มสี าระสําคัญเพ่มิ เตมิ ดังน้ี 1) พระมหากษัตริยทรงเลือกและแตงตั้งผูทรงคุณวุฒิเปนประธานองคมนตรี 1 คน และ องคมนตรอี ื่นอีกไมเ กนิ 18 คน ประกอบเปนองคมนตรี 2) รัฐสภา ประกอบดวยสภาผูแทน และวุฒิสภา สภาผูแทน ประกอบดวย สมาชิก 393 คน สมาชกิ วุฒสิ ภามี 260 คน ประธานสภาผแู ทนเปนประธานรัฐสภา 3) นายกรัฐมนตรี ตอ งเปนสมาชกิ สภาผูแทน 4) การผูเ ลือกตัง้ ใชการเลอื กตง้ั แบบแบงเขตและรวมเขต 16. รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2540 ประกาศใชเมื่อวันท่ี 11 ตุลาคม 2540 มีความยาวถึง 336 มาตรา ยาวกวา รฐั ธรรมนญู ทกุ ฉบบั ทเี่ คยประกาศใชใ นประเทศไทยหลงั เปลยี่ นแปลงการปกครองจากระบอบ สมบรู ณาญาสทิ ธริ าชยม าเปน ระบอบประชาธปิ ไตยในวนั ท่ี 24 มถิ นุ ายน 2475 และเนอ่ื งจาก ประชาชนทวั่ ไปกวา 800,000 คน มสี ว นรวมโดยตรงและโดยออ มในการยกรา งรฐั ธรรมนญู ฉบับนี้ จึงทําใหรัฐธรรมนูญฉบับนี้คุมครองสิทธิเสรีภาพของพลเมืองไทยไวมากกวาของ นกั การเมอื งเหมอื นในสมัยเรยี น ดวยเหตุนี้ จงึ มักนยิ มเรียกรัฐธรรมนญู ฉบบั ปจ จบุ นั วา เปน “รัฐธรรมนญู ฉบบั ประชาชน” 17. รัฐธรรมนูญ แหง ราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พทุ ธศักราช 2549 ประกาศใชในวันท่ี 1 ตลุ าคม 2549 มี 39 มาตรา เปน รฐั ธรรมนญู ฉบบั ชว่ั คราวที่ หวั หนา คณะปฏริ ปู การปกครองในระบอบประชาธปิ ไตย อนั มพี ระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมขุ

รายวิชาศาสนาและหนา ท่พี ลเมือง (สค31002) << ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 79 เปนผูรับสนองพระบรมราชโองการ หลังการท่ีไดกระทําการรัฐประหารเปนผลสําเร็จ เมื่อวันท่ี 19 กันยายน พ.ศ. 2549 โดยแตงต้ังทีมงานนักกฎหมายเพื่อรางรัฐธรรมนูญ ฉบบั ชวั่ คราว และไดมกี ารตงั้ หนว ยงานในการดาํ เนินงานดังน้ี 1) สภานิติบัญญัติแหงชาติ ทําหนาที่แทนรัฐสภาผูแทนราษฎรและวุฒิสภา มีสมาชกิ จาํ นวนไมเ กนิ 250 คน 2) คณะตุลาการรฐั ธรรมนญู ทาํ หนาทีแ่ ทนศาลรฐั ธรรมนญู 3) สภารา งรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550/สมัชชาแหงชาติของประเทศไทย ทาํ หนา ท่ี รางรัฐธรรมนูญฉบับถาวร พ.ศ. 2550 4) คณะกรรมการตรวจสอบการกระทาํ ทก่ี อ ใหเ กดิ ความเสยี หายตอ รฐั ทาํ หนา ท่ี ตรวจสอบทรพั ยส นิ อดีตคณะรฐั มนตรีในรัฐบาลทผี่ า นมา 18. รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2550 ประกาศใชต ง้ั แตว นั ท่ี 24 สงิ หาคม พ.ศ.2550 เปน ฉบบั ทมี่ กี ารจดั ทาํ รา งรฐั ธรรมนญู โดยสภารางรัฐธรรมนูญจํานวน 100 คน ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบบั ชัว่ คราว) พุทธศกั ราช 2549 มาตรา 25 ถงึ มาตรา 31 และสภารางรฐั ธรรมนญู ได แตงต้ังคณะกรรมาธิการยกรางรัฐธรรมนูญจํานวน 35 คน ทําการยกรางแลวสงราง รัฐธรรมนูญใหสมาชิกสภารางรัฐธรรมนูญและองคกรซ่ึงเปนคณะบุคคลพิจารณาและเสนอ ความเหน็ รวม 12 คณะ หลงั จากนน้ั ไดน าํ รา งรฐั ธรรมนญู ดงั กลา วเผยแพรใ หป ระชาชนทราบ แลวนําเสนอรางรัฐธรรมนูญตอสภารางรัฐธรรมนูญ เพ่ือพิจารณาใหความเห็นชอบรางท้ัง ฉบบั เรยี งเปน รายมาตรา เมอื่ สภารา งรฐั ธรรมนญู พจิ ารณาใหค วามเหน็ ชอบแลว จงึ มกี ารเผย แพรต อ ประชาชนเพอื่ ทราบทง้ั ฉบบั และจดั ใหป ระชาชนผมู สี ทิ ธเิ ลอื กตง้ั ออกเสยี งประชามติ วาจะใหความเห็นชอบหรือไมเห็นชอบรางรัฐธรรมนูญท้ังฉบับ พรอมกันท้ังประเทศ เมื่อวันอาทิตยท่ี 19 สิงหาคม 2550 ระหวางเวลา 08.00 ถึง 16.00 นาิกา ซึ่งเปน การออกเสียงประชามติครง้ั แรกในประวัตศิ าสตรการเมอื งไทย การออกเสยี งประชามติของ ประชาชน ผูมีสิทธิเลือกต้ังทั้งประเทศจํานวน 45,092,955 คน มาใชสิทธิออกเสียง ประชามตจิ าํ นวน 25,978,954 คน คดิ เปน รอ ยละ 57.61 ผลการออกเสยี งประชามตยิ อมรบั 14,727,306 เสียง คดิ เปนรอ ยละ 56.69 ไมยอมรับ 10,747,441 เสยี ง คิดเปน รอ ยละ 41.37 มีบัตรเสียและอ่ืนๆ จํานวน 504,120 ฉบับ คิดเปนรอยละ 1.94 ผลการออก ประชามติของประชาชนท่ัวราชอาณาจักรยอมรับรางรัฐธรรมนูญฉบับนี้ ประธานสภา นิติบัญญัติแหงชาติไดนํารางรัฐธรรมนูญข้ึนทูลเกลาทูลกระหมอมถวายแดพระบาทสมเด็จ พระเจา อยูห วั ฯ ทรงลงพระปรมาภิไธย เมอื่ วันท่ี 24 สิงหาคม 2550 จากการปฏบิ ตั ิดงั กลา วจงึ เปน ประวตั ิศาสตรชาติไทยวา ไดมอบสทิ ธิและอาํ นาจให ประชาชนชาวไทยใหม กี ารออกเสยี งลงประชามตวิ า จะยอมรบั หรอื ไมย อมรบั รา งรฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทยเปน ครั้งแรกของประเทศไทย รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2550 มีผลบงั คบั ใชเม่อื วันที่ 24 สิงหาคม 2550 มีสาระสาํ คัญทแี่ กไขเพม่ิ เติมไปจากรฐั ธรรมนูญ 2540 หลายประเด็น ดังนี้

80 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม 1. รัฐสภา ประกอบดว ย สภาผแู ทนราษฎรและวฒุ สิ ภาทง้ั หมด 630 คน คอื สมาชกิ สภาผแู ทน ราษฎร จํานวน 480 คน สมาชกิ วฒุ สิ ภา จํานวน 150 คน สภาผแู ทนราษฎร ประกอบดวย สมาชกิ (สมาชิกสภาผแู ทนราษฎร หรอื ส.ส.) จาํ นวน 480 คน ไดมาจาก การเลอื กตั้งแบบ แบง เขตเลอื กตั้ง จํานวน 400 คน การเลอื กต้ังแบบสัดสวน จํานวน 80 คน อายุของสภา ผแู ทนราษฎร มกี าํ หนดคราวละ 4 ป นับตั้งแตก ารเลือกตง้ั วุฒิสภา ประกอบดว ยสมาชิก (สมาชกิ วุฒสิ ภาหรอื ส.ว.) จํานวน 150 คนไดม าจากการเลอื กตงั้ ในแตล ะจังหวดั จงั หวัด ละ 1 คน จํานวน 76 คน (รวมกรุงเทพมหานคร) การสรรหา จํานวน 74 คน (จาํ นวน ส.ว. ทง้ั หมดหกั ดว ย ส.ว. ทมี่ าจากการเลอื กตงั้ ) สมาชกิ ภาพของสมาชกิ วฒุ สิ ภา (ส.ว.) ทม่ี าจาก การเลือกต้ัง เริ่มต้ังแตวันท่ีมีการเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภาสมาชิกภาพของสมาชิกวุฒิสภาท่ี มาจากการสรรหา เร่ิมตั้งแตวันที่คณะกรรมการการเลือกต้ังประกาศผลสรรหาสมาชิกภาพ ของวุฒสิ ภา (ส.ว.) มีกําหนดวาระคราวละ 6 ป นบั แตว ันเลอื กตัง้ หรือวันทค่ี ณะกรรมการ การเลือกต้ังประกาศผลการสรรหา แลวแตกรณี สมาชิกวุฒิสภา (ส.ว.) จะดํารงตําแหนง ติดตอกนั เกนิ หน่งึ วาระไมไ ด 2. คณะรัฐมนตรี คณะรัฐมนตรี (ครม.) ประกอบดวย นายกรฐั มนตรคี นหนง่ึ และรัฐมนตรีอนื่ อีกไม เกิน 35 คน มหี นาทีบ่ รหิ ารราชการแผน ดนิ ตามหลักความรับผดิ ชอบรว มกนั ผูท่ีจะดาํ รง ตําแหนง นายกรฐั มนตรี (ตามรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2550) ตอ ง เปน สมาชิกสภาผแู ทนราษฎร (ส.ส.) นายกรฐั มนตรีจะดํารงตาํ แหนง ตดิ ตอกันเกนิ กวา 8 ป ไมไ ด นายกรฐั มนตรีและคณะรัฐมนตรตี อ งมอี ายไุ มตาํ่ กวา 35 ป ตองสาํ เรจ็ การศกึ ษาไมตํ่า กวา ปรญิ ญาตรหี รอื เทียบเทา 3. องคกรตามรัฐธรรมนญู ประกอบดว ย 1) องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ มี 4 องคกร ไดแก (1) คณะกรรมการการเลือกตั้ง (2) ผูตรวจราชการแผนดนิ (3) คณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ ริตแหงชาต(ิ ป.ป.ช) (4) คณะกรรมการตรวจเงนิ แผน ดิน(คตง) 2) องคกรอนื่ ตามรฐั ธรรมนูญ มี 3 องคก ร ไดแ ก (1) องคก รอัยการ (2) คณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหงชาติ (3) สภาทป่ี รึกษาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ 4. หลักการอ่นื ๆ ตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550 1) การเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน ประชาชนผูมีสิทธิเลือกตั้ง จํานวน 10,000 คน (เดมิ กาํ หนดไว 50,000 คน) มสี ทิ ธเิ ขา ชอ่ื เสนอรา งพระราชบญั ญตั ติ อ ประธานสภา

รายวชิ าศาสนาและหนาทพ่ี ลเมือง (สค31002) << ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 81 2) การเสนอถอดถอนนักการเมืองโดยประชาชน ประชาชนผูมีสิทธิในการ เลือกตงั้ จํานวน 20,000 คน (เดิมกําหนดไว 50,000 คน) มสี ิทธิเขา ชอ่ื เสนอตอ ประธาน วุฒสิ ภา เพ่ือใหว ุฒิสภาเริม่ กระบวนการถอดถอนนกั การเมือง 3) จริยธรรมของผดู ํารงตําแหนงทางการเมือง และเจาหนา ทขี่ องรฐั รัฐธรรมนูญ 2550 เปนรัฐธรรมนูญฉบับแรก ท่บี ญั ญัติเรอ่ื งจริยธรรมไว 4) การตรวจสอบทรัพยสิน ผูดํารงตําแหนงทางการเมืองตองยื่นบัญชีแสดง รายการทรพั ยสนิ และหนสี้ ินของตน คสู มรส และบตุ รที่ยงั ไมบรรลนุ ิตภิ าวะ เปนตน เรอ่ื งที่ 3 บทบาทหนา ท่ีขององคกรตามรัฐธรรมนญู และการตรวจสอบ การใชอ าํ นาจรฐั แมวาประเทศไทยจะมีรัฐธรรมนูญเปนกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศมา ตั้งแตป พ.ศ. 2475 ในทางปฏิบตั ผิ ูบ รหิ ารประเทศทัง้ ฝา ยการเมืองและฝายประจําน้ันจะมี อํานาจอยางมากมายและกวางขวางมาก หลายคร้ังประชาชนมีความคลางแคลงใจใน พฤตกิ รรมของผบู รหิ ารประเทศทง้ั ฝา ยการเมอื งและฝา ยประจาํ วา นา จะเปน ไปเพอ่ื ประโยชน ตนหรือพวกพองมากกวาเพื่อผลประโยชนของประเทศก็ไมสามารถดําเนินการตรวจสอบ ใดๆ ได จนกระทงั่ เมอื่ มกี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2540 ซง่ึ ไดร เิ รม่ิ ใหม กี ารควบคมุ อาํ นาจรฐั โดยบญั ญตั ไิ วใ น หมวดท่ี 10 การตรวจสอบการใชอ าํ นาจ รัฐ มาตรา 291 – มาตรา 311 ซง่ึ ไดกลา วถึงเร่อื ง 1. การแสดงบญั ชรี ายการทรพั ยส นิ หนสี้ ิน 2. คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจรติ แหง ชาติ 3. การถอดถอนจากตาํ แหนง 4. การดําเนนิ คดอี าญากับผูดาํ รงตาํ แหนง ทางการเมอื ง นอกจากการกลาวถึงเรื่องการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ แลวยังไดมีการจัดตั้ง องคก ารอสิ ระขน้ึ มาเพอ่ื ทาํ หนา ทใ่ี ดหนา ทห่ี นง่ึ โดยตรง เชน คณะกรรมการปอ งกนั และปราบ ปรามการทุจริตแหงชาติ คณะกรรมการการเลือกต้ัง แตยังมิไดกลาวถึงองคกรอิสระตาม รัฐธรรมนญู หรอื องคกรตามรัฐธรรมนญู ไวอยา งชัดเจน ดังนั้นเม่ือการกลาวถึง “องคกรตามรัฐธรรมนูญ” หรือ “องคกรอิสระตาม รัฐธรรมนูญ” ในรฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2540 จึงยังมีความเขาใจ ท่ีไมตรงกันวา หมายถึงองคกรใดบาง โดยคําวา “องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ” นั้น ไมมีบัญญัติไวในรัฐธรรมนูญ แตเปนคําที่ใชเรียกรวมๆ ถึงองคกรที่รัฐธรรมนูญแหงราช อาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2540 บญั ญตั ใิ หม ขี น้ึ เพอื่ ทาํ หนา ทใี่ นหนา ทห่ี นง่ึ โดยเฉพาะ เชน คณะกรรมการการเลือกต้ัง หรอื กกต. ทําหนาทใ่ี นการจดั การการเลือกตงั้ คณะกรรมการ

82 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม ปอ งกันและปราบปรามการทจุ ริตแหง ชาติ หรอื คณะกรรมการ ป.ป.ช. ทําหนา ที่ในการปอ ง กันและปราบปรามการทุจริตและประพฤติมชิ อบ เปนตน สว นคาํ วา “องคก รตามรฐั ธรรมนญู ” มที ใี่ ชใ นมาตรา 266 ซง่ึ บญั ญตั วิ า “ในกรณี ท่ีองคกรตางๆ ตามรัฐธรรมนูญมีปญหาเกี่ยวกับอํานาจหนาท่ีใหองคกรนั้นหรือประธาน รฐั สภาเสนอเรอ่ื งพรอ มความเหน็ ตอ ศาลรฐั ธรรมนญู เพอ่ื พจิ ารณาวนิ จิ ฉยั ” ซง่ึ ตามคาํ วนิ จิ ฉยั ของศาลรัฐธรรมนูญ ไดใหความหมายโดยสรุปของคําวา “องคกรตามรัฐธรรมนูญ” วา หมายถึง องคก รท่ีรัฐธรรมนญู กําหนดใหมขี ้ึนและมอบหมายอาํ นาจหนา ที่ไวใ นรัฐธรรมนญู เชน วุฒิสภา คณะกรรมการการเลอื กตง้ั ศาลยตุ ิธรรม เปนตน จนกระทง่ั เมอื่ มกี ารประกาศใช รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2550 ไดท าํ ใหเ รอ่ื งดงั กลา วมคี วามชดั เจนขน้ึ โดยกาํ หนดใหม หี มวดทว่ี า ดว ยองคก รตามรฐั ธรรมนญู ไวในหมวด 11 มาตรา 299 – มาตรา 258 โดยแยกเปน 2 สว น รวม 7 องคกร คอื สวนท่ี 1 องคกรอิสระตามรฐั ธรรมนูญ จํานวน 4 องคกร ประกอบดว ย 1) คณะกรรมการการเลอื กต้ัง 2) ผตู รวจการแผนดนิ 3) คณะกรรมการปอ งกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ 4) คณะกรรมการตรวจเงินแผน ดนิ สว นที่ 2 องคก รอื่นตามรฐั ธรรมนญู จํานวน 3 องคกร ประกอบดว ย 1) องคก รอัยการ 2) คณะกรรมการสทิ ธิมนษุ ยชนแหง ชาติ 3) สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ บทบาทหนา ท่ีขององคก รอสิ ระตามรัฐธรรมนูญ องคก รอสิ ระตามรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มอี ํานาจ หนาท่ี ดังนี้ 1. คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ประกอบดวยประธานกรรมการ 1 คน กรรมการอื่นอกี 4 คน ซง่ึ พระมหากษตั รยิ ทรงแตงตั้งตามคาํ แนะนําของวุฒิสภา คัดเลือก จากผูมีความเปนกลางทางการเมืองและมีซ่ือสัตยสจุ รติ มวี าระการดาํ รงตาํ แหนง 7 ป นบั ตง้ั แตว นั ทพ่ี ระมหากษตั รยิ ท รงแตง ตง้ั และดาํ รงตาํ แหนง ไดเ พยี งวาระเดยี วโดยประธานวฒุ สิ ภา เปนผูลงนามรบั สนองพระบรมราชโองการ คณะกรรมการการเลือกตงั้ มอี ํานาจหนา ที่ ดังนี้ 1) ออกประกาศหรือวางระเบียบกําหนดการทั้งหลายอันจําเปนแกการปฏิบัติตาม กฎหมาย 2) วางระเบียบเกี่ยวกับขอหามในการปฏิบัติหนาท่ีของคณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรี ขณะอยูในตําแหนงเพื่อปฏิบัติหนาท่ี โดยคํานึงถึงการรักษาประโยชนของรัฐ และคํานึงถึง ความสจุ ริตเท่ียงธรรม ความเสมอภาค และโอกาสทัดเทียมกันในการเลือกตง้ั

รายวิชาศาสนาและหนาทีพ่ ลเมือง (สค31002) << ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 83 3) กําหนดมาตรการและการควบคุมการบริจาคเงินใหแกพรรคการเมือง การ สนับสนุนทางการเงินโดยรัฐ การใชจายเงินของพรรคการเมืองและผูสมัครรับเลือกตั้ง รวม ท้ังการตรวจสอบบัญชีทางการเงินของพรรคการเมืองโดยเปดเผย และการควบคุมการจาย หรือรับเงนิ เพือ่ ประโยชนใ นการลงคะแนนเลือกต้ัง 4) มีคาํ สัง่ ใหข าราชการ พนกั งาน หรือลูกจางของหนวยราชการ หนว ยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือราชการสวนทองถ่ินหรือเจาหนาท่ีอื่นของรัฐปฏิบัติการทั้งหลายอันจําเปน ตามกฎหมาย 5) สืบสวนสอบสวนเพ่ือหาขอเท็จจริงและวินิจฉัยชี้ขาดปญหาหรือขอโตแยงที่ เกดิ ข้ึนตามกฎหมาย 6) ส่ังใหมีการเลือกต้ังใหมหรือออกเสียงประชามติใหมในหนวยเลือกต้ังใดหนวย เลอื กตง้ั หนง่ึ หรอื ทกุ หนว ยเลอื กตงั้ เมอ่ื มหี ลกั ฐานอนั ควรเชอ่ื ไดว า การเลอื กตง้ั หรอื การออก เสยี งประชามติในหนวยเลือกตง้ั นั้นๆ มิไดเ ปน ไปโดยสุจริตและเทยี่ งธรรม 7) ประกาศผลการเลอื กต้ัง ผลการสรรหา และผลการออกเสียงประชามติ 8) สง เสรมิ และสนบั หรอื ประสานงานกบั หนว ยราชการ หนว ยงานของรฐั รฐั วสิ าหกจิ หรอื ราชการสวนทองถิ่น หรือสนับสนุนองคกรเอกชน ในการใหการศึกษาแกประชาชน เกี่ยวกับการปกครองระบอบประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมขุ และสง เสรมิ การมสี วนรว มทางการเมอื งของประชาชน 9) ดาํ เนินการอนื่ ตามที่กฎหมายบญั ญัตใิ นการปฏบิ ัตหิ นา ท่ี คณะกรรมการการเลอื กตง้ั มอี าํ นาจเรยี กเอกสารหรอื หลกั ฐานทเ่ี กย่ี วขอ งจากบคุ คล ใดหรอื คณะกรรมการการเลอื กตง้ั มอี าํ นาจเรยี กเอกสารหรอื หลกั ฐานทเ่ี กย่ี วขอ งจากบคุ คลใด หรือเรียกบุคคลใดมาใหถอยคํา ตลอดจนใหพนักงานอัยการ พนักงานสอบสวน หนว ยราชการ หนว ยงานของรัฐ รฐั วิสาหกจิ หรอื ราชการสว นทอ งถิ่นได 2. ผตู รวจการแผน ดนิ เปน คณะบคุ คลจาํ นวน 3 คน ซง่ึ พระมหากษตั รยิ ท รงแตง ตง้ั ตามคําแนะนาํ ของวุฒสิ ภา จากผซู ่ึงเปนทย่ี อมรับนบั ถอื ของประชาชน มคี วามรอบรู และ มปี ระสบการณใ นการบรหิ ารราชการแผน ดนิ วสิ าหกจิ หรอื กจิ กรรมอนั เปน ประโยชนร ว มกนั ของสาธารณะ และมคี วามซอ่ื สตั ยส จุ รติ มวี าระการดาํ รงตาํ แหนง 6 ป นบั แตว นั ทพ่ี ระมหากษตั รยิ  ทรงแตงต้ัง และใหดํารงตําแหนงไดเพียงวาระเดียว โดยประธานวุฒิสภาเปนผูลงนามรับ สนองพระบรมราชโองการ และใหม สี าํ นกั งานผตู รวจการแผน ดนิ เปน หนว ยงานอสิ ระในการ บริหารงานบคุ คล การงบประมาณ การดาํ เนนิ การอ่ืน ตามท่กี ฎหมายบญั ญตั ิ ผูต รวจสอบการแผน ดิน มีอํานาจหนาท่ี ดังนี้ 1) พิจารณาและสอบสวนหาขอเทจ็ จริงตามคาํ รองเรียนในกรณี (1) การไมป ฏบิ ตั ติ ามกฎหมาย หรอื ปฏบิ ตั นิ อกเหนอื อาํ นาจหนา ทต่ี ามกฎหมาย ของขาราชการ พนักงาน หรือลกู จา งของหนวยราชการ หนว ยงานของรัฐ หรือรัฐวสิ าหกิจ หรือราชการสว นทอ งถ่ิน

84 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสังคม (2) การปฏบิ ตั หิ รอื ละเลยไมป ฏบิ ตั หิ นา ทข่ี องขา ราชการ พนกั งาน หรลื กู จา งของ หนวยงานราชการ หนว ยงานของรัฐ หรือรฐั วิสาหกิจ หรือราชการสว นทองถน่ิ ทก่ี อใหเกิด ความเสยี หายแกผ รู อ งเรยี นหรอื ประชาชนโดยเปน ธรรม ไมว า การนนั้ จะชอบหรอื ไมช อบดว ย อาํ นาจหนา ทก่ี ต็ าม (3) การตรวจสอบการละเลยการปฏิบัติหนาท่ีหรือปฏิบัติหนาท่ีโดยไมชอบ ดว ยกฎหมายขององคก รตามรฐั ธรรมนญู และองคก รในกระบวนการยตุ ธิ รรม ทง้ั น้ี ไมร วมถงึ การพจิ ารณาพพิ ากษาอรรถคดขี องศาล (4) กรณีอนื่ ตามทกี่ ฎหมายบัญญัติ 2) ดาํ เนนิ การเกย่ี วกบั จรยิ ธรรมของผดู าํ รงตาํ แหนง ทางการเมอื งและเจา หนา ที่ ของรัฐ 3) ตดิ ตาม ประเมนิ ผล และจดั ทาํ ขอ เสนอแนะในการปฏบิ ตั ติ ามรฐั ธรรมนญู รวม ตลอดถงึ ขอ พจิ ารณาเพ่อื แกไ ขเพิ่มเตมิ รฐั ธรรมนญู ในกรณีทเี่ หน็ วา จําเปน 4) รายงานผลการตรวจสอบและผลปฏิบัติหนาท่ีพรอมขอสังเกตตอคณะ รัฐมนตรี สภาผูแ ทนราษฎร และวฒุ ิสภา ทกุ ป การใชอ ํานาจหนา ทีต่ าม (1) (ก) (ข) และ (ค) ใหผูตรวจการแผนดินดําเนินการ เม่ือมีการรองเรียน เวนแตเปนกรณีที่ผูตรวจการแผนดินเห็นวาการกระทําดังกลาวมีผล กระทบตอความเสียหายของประชาชนสวนรวมหรือเพ่ือคุมครองประโยชนสาธารณะ ผตู รวจการแผน ดนิ อาจพจิ ารณาและสอบสวน โดยไมม กี ารรอ งเรยี นได 3. คณะกรรมการการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ (ป.ป.ช.) เปนองคกรอิสระท่ีประกอบไปดวยประธานสภา 1 คน และกรรมการอ่ืนอีก 2 คน ซึ่งมี พระมหากษตั รยิ ท รงแตงต้งั ตามคาํ แนะนาํ ของวุฒสิ ภา กรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาติ ตอ งเปน ผมู คี วามซอ่ื สตั ยส จุ รติ เปนทีป่ ระจักษ มวี าระการดาํ รงตําแหนง 9 ป นับตง้ั แตพระมหากษัตริยท รงแตง ต้งั และให ดาํ รงตาํ แหนง ไดเ พยี งวาระเดยี ว โดยมปี ระธานวฒุ สิ ภาเปน ผลู งนามรบั สนองพระบรมราชโองการ ใหม สี ํานกั งานทเี่ ปนอิสระ ในการบรหิ ารงานบุคคล การงบประมาณ และการดําเนินการอนื่ ทัง้ นต้ี ามกฎหมายบัญญัติ คณะกรรมการปอ งกันและปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาติ มีอาํ นาจหนา ท่ี ดงั น้ี 1) ไตสวนขอเท็จจริงและสรุปสํานวนพรอมทั้งทําความเห็นเก่ียวกับการถอดถอน ออกจากตําแหนงเสนอตอวฒุ สิ ภา 2) ไตสวนขอเท็จจริงและสรุปสํานวนพรอมทั้งทําความเห็นเกี่ยวกับการดําเนินคดี อาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง สงไปยังยังศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผูดํารง ตําแหนงทางการเมือง 3) ไตสวนและวินิจฉัยวาเจาหนาท่ีของรัฐต้ังแตผูบริหารระดับสูงหรือขาราชการซ่ึง ดาํ รงตงั้ แตผ ูอํานวยการหรือเทียบเทาขึ้นไปร่ํารวยผิดปกติ กระทําความผิดฐานทุจริตตอ หนาที่หรือกระทําความผิดตอตําแหนงหนาที่ราชการ หรือความผิดตอตําแหนงหนาท่ีใน

รายวิชาศาสนาและหนาทีพ่ ลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 85 การยุติธรรม รวมท้ังดําเนินการกับเจาหนาที่ของรัฐหรือขาราชการในระดับต่ํากวาที่รวม กระทาํ ความผดิ กบั ผดู าํ รงตาํ แหนง ดงั กลา วหรอื กบั ผดู าํ รงตาํ เหนง ทางการเมอื ง หรอื ทกี่ ระทาํ ความผดิ ในลกั ษณะทค่ี ณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาตเิ หน็ ควรดาํ เนนิ การดวย ทั้งน้ี ตามพระราชบญั ญัตปิ ระกอบรัฐธรรมนูญวา ดว ยการปอ งกนั และปราบปราม การทุจริต 4) ตรวจสอบความถูกตองและความมีอยูจริง รวมท้ังความเปลี่ยนแปลงของ ทรัพยสินและหนส้ี นิ ของผูด ํารงตาํ แหนง 5) กาํ กบั ดูแลคณุ ธรรมและจริยธรรมของผดู าํ รงตําแหนง ทางการเมอื ง 6) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏิบัติหนาท่ีพรอมขอสังเกตตอคณะ รฐั มนตรี สภาผแู ทนราษฎร และวฒุ สิ ภา ทุกป ทั้งนี้ ใหประกาศรายงานดังกลาวในราชกิจจา นุเบกษาและเปดเผยตอสาธารณะดวย 7) ดาํ เนนิ การอน่ื ตามทีก่ ฎหมายบญั ญัติ 4. คณะกรรมการตรวจเงินแผน ดิน (คตง.) การตรวจเงินแผนดินใหกระทําโดยคณะกรรมการตรวจเงินแผนดินท่ีเปนอิสระ และเปน กลางประกอบดวย ประธานกรรมการ 1 คน และกรรมการการอนื่ อกี 6 คน ซ่ึงพระ มหากษตั รยิ ท รงแตง ตง้ั จากผมู คี วามชาํ นาญและประสบการณด า นการตรวจเงนิ แผน ดนิ การ บัญชี การตรวจสอบภายใน การเงนิ การคลงั และดานอ่นื มวี าระการดํารงตําแหนง 6 ป นับ ตง้ั แตว นั ทีพ่ ระมหากษตั รยิ ท รงแตง ตงั้ และใหดาํ รงตาํ แหนง ไดเ พยี งวาระเดยี ว โดยประธาน วฒุ สิ ภาเปน ผลู งนามรบั สนองพระบรมราชโองการแตง ตงั้ ประธานกรรมการการตรวจเงนิ แผน ดินและผูวาการตรวจเงินแผนดิน และใหมีสํานักงานการตรวจเงินแผนดินเปนหนวยงานที่ เปน อสิ ระในการบรหิ ารบคุ คล การงบประมาณ และการดาํ เนนิ การอน่ื ๆ ตามกฎหมายบญั ญตั ิ คณะกรรมการตรวจเงนิ แผน ดิน มีอาํ นาจหนาท่ี ดังน้ี 1. กาํ หนดหลักเกณฑมาตรฐานเกีย่ วกับการตรวจเงนิ แผน ดนิ 2. ใหคําปรึกษา แนะนาํ และเสนอแนะใหมีการแกไขขอบกพรองเกย่ี วกบั การตรวจ เงนิ แผนดนิ 3. แตงตั้งคณะกรรมการวินัยทางการเงินและการคลังทีเ่ ปนอิสระ ทําหนาทีว่ ินิจฉัย การดําเนินการที่เกีย่ วกบั วนิ ยั ทางการเงิน การคลงั และการงบประมาณ และใหค ดีทพี่ ิพาท เกย่ี วกบั คาํ วนิ จิ ฉยั ของคณะกรมการวนิ ยั ทางการเงนิ การคลงั ในเรอื่ งดงั กลา ว เปน คดที อ่ี ยใู น อํานาจของศาลปกครอง ใหผูวาตรวจเงินแผนดิน มีอํานาจหนาที่เกี่ยวกับการตรวจเงินแผนดินท่ีเปนอิสระ และเปนกลาง จากบทบาทหนา ที่ขององคกรอสิ ระ 4 องคกร จะพบวา การตรวจสอบการใชอํานาจ รัฐตามรฐั ธรรมนญู พุทธศกั ราช 2550 มกี ระบวนการและมาตรการตรวจสอบนกั การเมือง ตั้งแตการเขาสูอํานาจโดยคณะกรรมการการเลือกต้งั กระบวนการใชอํานาจรัฐโดยคณะ กรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาติ คณะกรรมการตรวจเงนิ แผน ดนิ และผตู รวจ

86 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม การแผนดิน ท่ีคอยสอดสองและตรวจสอบการใชอํานาจรัฐตามกฎหมายอยางเครงครัด ในสภาพตามเปนจริงในปจจุบันจะเห็นไดวา กลไกลทางกฎหมายและองคกรการอิสระไม สามารถหยุดย้ัง แกไขปญ หาทจุ รติ คอรร ปั ชน่ั ของนกั การเมอื งได นอกจากการสง เสรมิ ใหมี กระบวนการตรวจสอบการดาํ เนนิ ของภาครฐั โดยประชาชนทม่ี คี วามเขม แขง็ เขา มามสี ว นรว ม ในการตรวจสอบอยางจรงิ จงั ตอไป บทบาทหนาท่ีขององคกรอน่ื ตามรฐั ธรรมนญู 1 องคก รอยั การ มหี นว ยธรุ กจิ ทเ่ี ปน อสิ ระในการบรหิ ารงานบคุ ล การงบประมาณ และการดําเนนิ การอืน่ โดยมอี ัยการสงู สดุ เปน ผูบงั คบั บัญชาการ มพี นักงานอัยการทําหนา ท่ีตามทบี่ ัญญตั ใิ นรัฐธรรมนญู และตามกฎหมายทีเ่ กย่ี วขอ ง พนกั งานอยั การมอี สิ ระในการพจิ ารณาสงั่ ทาํ คดี และการปฏบิ ตั หิ นา ทใ่ี หเ ปน ไปโดย เทยี่ งธรรม 2. คณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหง ชาติ ประกอบดว ย ประธานกรรมาการ 1คน กรรมการอ่ืนอกี 10 คน ซง่ึ มีพระมหากษัตริยทรงแตง ต้งั ตามคาํ แนะนาํ ของวุฒสิ ภา จากผู มีความรูหรือประสบการณดานการคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน มีวาระการดํารง ตําแหนง 6 ป นับตั้งแตวันที่พระมหากษัตริยทรงแตงตง้ั และใหด าํ รงตาํ แหนง ไดเ พยี งวาระ เดยี ว โดยประธานวฒุ สิ ภาเปน ผลู งนามรบั สนองพระบรมราชโองการ คณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแหง ชาติ มอี ํานาจหนา ท่ี ดังนี้ 1) ตรวจสอบและรายงานการกระทาํ หรอื การละเลยการกระทาํ อนั เปน การละเมดิ สทิ ธิ มนษุ ยชน หรอื ไมเ ปน ไปตามพนั ธกรณรี ะหวา งประเทศเกยี่ วกบั สทิ ธมิ นษุ ยชนทป่ี ระเทศไทย ภาคี และเสนอมาตรการแกไขท่ีเหมาะสมตอบุคคลหรือหนวยงานที่กระทําหรือละเลยการ กระทาํ ดงั กลา ว เพอ่ื ดาํ เนนิ การ ในกรณที ป่ี รากฏวา ไมม กี ารดาํ เนนิ การตามทเี่ สนอ ใหร ายงาน ตอ รฐั สภาเพื่อดาํ เนนิ การตอไป 2) เสนอเรอื่ งพรอมดวยความเห็นตอ ศาลรัฐธรรมนญู ในกรณีทเี่ หน็ ชอบตามทม่ี ผี ู รอ งเรียนวา บทบัญญตั ิแหงกฎหมายใดกระทบตอ สทิ ธิมนษุ ยชนและมปี ญหาเกย่ี วกบั ความ ชอบดว ยรฐั ธรรมนญู ทง้ั นี้ ตามพระราชบัญญตั ปิ ระกอบรัฐธรรมนูญวา ดวยวธิ ีพิจารณาของ ศาลรฐั ธรรมนญู 3) เสนอเรื่องพรอมดวยความเห็นตอศาลปกครอง ในกรณีที่เห็นชอบตามที่มีผู รองเรียนวา กฎ คาํ ส่งั หรอื การกระทาํ อื่นใดในทางปกครองกระทบตอสิทธิมนุษยชนและมี ปญ หาเกย่ี วกบั ความชอบดว ยรบั ธรรมนญู หรอื กฎหมายทงั้ นี้ ตามพระราชบญั ญตั จิ ดั ตงั้ ศาล ปกครองและวธิ ีพิจารณาคดปี กครอง 4) ฟองคดีตอศาลยุติธรรมแทนผูเสียหาย เม่ือไดรับการรองขอจากผูเสียหายและ เปนกรณีที่เห็นสมควรเพ่ือแกไขปญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนเปนสวนรวม ท้ังน้ี ตามท่ี กฎหมายบญั ญัติ 5) เสนอแนะนโยบายและขอ เสนอในการปรบั ปรงุ กฎหมาย และกฎ ตอ รฐั สภาหรอื คณะ

รายวิชาศาสนาและหนาทพี่ ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 87 รฐั มนตรเี พือ่ สงเสรมิ และคมุ ครองสิทธมิ นุษยชน 6) สง เสริมการศกึ ษา การวจิ ยั และการเผยแพรความรดู า นสทิ ธมิ นษุ ยชน 7) สง เสรมิ ความรว มมอื และการประสานงานระหวา งหนว ยราชการ องคก รเอกชน และองคก ารอ่ืนในดา นสทิ ธมิ นุษยชน 8) จัดทํารายงานประจําปเพ่ือประเมินสถานการณดานสิทธิมนุษยชนภายใน ประเทศและเสนอตอรฐั สภา 9) อํานาจหนา ทอี่ ่นื ตามที่กฎหมายบัญญตั ิ ในการปฏิบัติหนาท่ี คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติตองคํานึงถึงผล ประโยชนสวนรวมของชาติและประชาชนประกอบดวย คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหง ชาตมิ อี าํ นาจเรยี กเอกสารหรอื หลกั ฐานทเ่ี กยี่ วขอ งจากบคุ คลใดหรอื เรยี กบคุ คลใดมาใหถ อ ย คํา รวมทั้งมีอํานาจอื่นเพอื่ ประโยชนใ นการปฏิบตั ิหนา ที่ ทงั้ น้ี ตามทกี่ ฎหมายบัญญัติ 3. สภาทป่ี รกึ ษาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ มหี นา ทใ่ี หค าํ ปรกึ ษาและขอ เสนอแนะ ตอ คณะรฐั มนตรใี นปญ หาตา งๆ ทเ่ี กย่ี วกบั เศรษฐกจิ และสงั คม รวมถงึ กฎหมายทเ่ี กย่ี วขอ ง มี สาํ นกั งานเปน หนว ยงานทเ่ี ปน อสิ ระ ในการบรหิ ารงานบคุ คล การงบประมาณ และการดาํ เนนิ การอนื่ ตามทกี่ ฎหมายบญั ญตั ิ จากบทบาทหนา ทข่ี ององคก รตามรฐั ธรรมนญู ทง้ั 2 ประเภท พบความแตกตา งของ บทบาทหนาทข่ี ององคก รอืน่ ตามรฐั ธรรมนูญ และองคก รอสิ ระตามรฐั ธรรมนญู คือ การที่ รฐั ธรรมนญู กาํ หนดใหอ งคก รอสิ ระตามรฐั ธรรมนญู สามารถเสนอรา งกฎหมายไดต ามมาตรา 139 องคก รอสิ ระตามรฐั ธรรมนญู สามารถเสนอรา งพระราชบญั ญตั ปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู ซง่ึ ประธานองคกรน้นั เปนผรู กั ษาการ ตามมาตรา 182 สามารถเสนอรางพระราชบัญญตั เิ กย่ี ว กบั การจดั องคก ร และรา งพระราชบญั ญตั ทิ ป่ี ระธานองคก รนน้ั เปน ผรู กั ษาไดด ว ย สว นองคก ร อ่นื ตามรฐั ธรรมนูญไมม บี ทบัญญตั ใิ นลักษณะดังกลาว เรื่องที่ 4 บทบัญญัตขิ องรฐั ธรรมนญู ทีม่ ีผลตอการเปลี่ยนแปลงทางสงั คม และมีผลตอ ฐานะของประเทศไทยในสงั คมโลก รปู แบบการเมอื งการปกครองของไทยตง้ั แตส มยั สโุ ขทยั จนถงึ ปพ ทุ ธศกั ราช 2475 เปนการปกครองในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราช กฎหมายท่ีใชเปนหลักในการปกครองมีท่ี มาจากกลมุ ผปู กครอง คอื ทหารและกลมุ ขนุ นาง สว นประชาชนเปน แคไ พรธ รรมดาหรอื ทาส ทต่ี อ งทาํ ตามคาํ สงั่ ของกลมุ ผปู กครองเทา นน้ั ซง่ึ เปน ทมี่ าของระบบอปุ ถมั ภ ความอยตุ ธิ รรม ตา งๆทเี่ กดิ ขนึ้ เกดิ จากบคุ คลทเี่ ปน กลมุ ผปู กครองในชว งเวลานนั้ ไมม รี ะบบทจี่ ะตรวจสอบ หรือถวงดุลอํานาจกับคณะผูปกครองได จากรูปแบบการปกครองดังกลาวเม่ือมีชาวตะวัน ตกเดนิ ทางเขา มายงั ประเทศไทยจงึ มองวา ไทยเปน บา นปา เมอื งเถอื่ น (อนารยชน) โดยเฉพาะ อยา งยง่ิ เมอ่ื ชาวตะวนั ตกท่ีเดินเขามาประเทศไทยสมัยรชั กาลที่ 4 เขามาทาํ หนงั สือสัญญา

88 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม พระราชไมตรีกับประเทศไทย หนังสือสัญญาท่ีทําข้ึนมาน้ันไดยอมใหฝรั่งมี่สิทธิสภาพ นอกอาณาเขต คอื ยอมใหฝรงั่ ตงั้ ศาลขึ้นเรยี กวา “ศาลกงสลุ ” ขึน้ พิจารณาคดีความของ คนในบังคับของตนได อันเปนการไมยอมอยูใตบังคับบัญชาของกฎหมายไทย ทั้งนี้เนื่อง มาจากวา ฝรง่ั ถอื วา กฎหมายและวธิ พี จิ ารณาความของประเทศไทยยงั ไมม รี ะเบยี บแบบแผนดี พอ การท่ีฝร่ังตางประเทศมีศาลกงสุลพิจารณาคดีความของคนในบังคับของตนน้ัน ทําให ประเทศไทยมีความยุงยากทางการปกครองเกิดขึ้นอยเู สมอ แมภายหลังในสมยั รัชกาลท่ี 5 ทไี่ ดยอมเสยี ดนิ แดนบางสว น เพ่ือแลกกบั การสิทธสิ ภาพนอกเขตไทย (สยามประเทศใน เวลาน้ัน) ในสายตาชาวโลกก็ยงั เปนบา นปา เมอื งเถอ่ื น แมวาจะมีการประกาศใหเลิกทาสในรัชกาลที่ 5 เมื่อปพุทธศักราช 2448 สภาพ สงั คมไทยกย็ งั ไมม คี วามเปลยี่ นแปลงมากนกั เพราะประชาชนยงั ตดิ ขอ งอยกู บั ความเคยชนิ ในการมคี นปกปอ งคมุ ครองและยงั ไมม กี ารจดั การศกึ ษาใหแ กป ระชาชนเปน ระบบ จนกระทง่ั สมัยรัชกาลที่ 7 เม่ือกระแสนิยมตะวันตกหล่ังไหลเขามามีการสงนักเรียนไทยไปศึกษา ยังตางประเทศจํานวนมาก กลุมนักศึกษาเหลาน้ีเมื่อสําเร็จการศึกษาก็ไดนํามาสิ่งท่ีพบเห็น และองคความรูในเร่ืองการเมืองการปกครองแบบตะวันกลับเขามาดวย และพยายามที่จะ พฒั นาประเทศไทยใหพ น จากคาํ วา บา นปา เมอื งเถอื่ นในหลายๆดา น หนงึ่ ในการเปลย่ี นแปลง ประเทศคอื เรอ่ื งการปฏริ ปู การปกครองโดยการยดึ อาํ นาจของคณะราษฎร เมอ่ื ปพ ทุ ธศกั ราช 2475 (หลงั การเลกิ ทาส 27 ป) จากระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าช มาเปน การปกครองระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตรยิ ท รงเปน ประมุข มกี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนูญคร้งั แรกใน สยามประเทศ โดยถือวา รัฐธรรมนูญเปน กฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ กฎหมาย อ่นื จะขดั หรือแยง มไิ ด หลกั การสําคัญยง่ิ ในรฐั ธรรมนูญคอื อาํ นาจสงู สดุ ของประเทศเปน ของราษฎรทง้ั หลาย พระมหากษตั ริยท รงเปน ประมุขของประเทศ ภายใตร ฐั ธรรมนูญ การประกาศใชร ฐั ธรรมนญู มไิ ดท าํ ใหส ภาพสงั คมไทยเกดิ การเปลยี่ นแปลงแบบถอน รากถอนโคนเพราะกลมุ ผนู าํ ทางความคดิ สว นใหญเ ปน ผทู ไ่ี ดร บั ทนุ ไปศกึ ษาตอ ตา งประเทศ ประชาชนสวนใหญของประเทศยังไดรับการศึกษานอยจนกระท่ังเมื่อมีการสงเสริมให ประชาชนไดรับการศกึ ษาสงู ขึ้น ประชาชนกลุม น้จี งึ ไดเร่ิมตะหนกั ถงึ สถานภาพ บทบาท หนาท่ี สิทธแิ ละเสรีภาพที่ตนเองพงึ ไดร ับจากรฐั บทบญั ญตั ใิ นรฐั ธรรมนญู ทถ่ี อื วา มผี ลตอ การเปลยี่ นแปลงของสภาพสงั คมไทย ไดแ ก 1. การรับรองสทิ ธขิ องชายและหญงิ วามสี ิทธเิ ทาเทียมกนั 2. ความเสมอภาคในการบงั คบั ใชกฎหมายกบั ทุกบคุ คล : บคุ คลยอมเสมอกนั ในกฎหมาย และไดรับความคมุ ครองตามกฎหมายเทา เทียวกนั 3. ท่มี าของรัฐบาล 4. การตรวจสอบการใชอาํ นาจรัฐ 5. สทิ ธิและเสรีภาพของชนชาวไทย ท้งั ทเ่ี ปน

รายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 89 สทิ ธแิ ละเสรภี าพสว นบคุ คล เชน สทิ ธแิ ละเสรภี าพในชวี ติ และรา งกายของบคุ คล การจบั และคมุ ขงั การคน ตวั บคุ คลหรอื การกระทาํ ใดอนั กระทบตอ สทิ ธแิ ละเสรภี าพตามวรรค หนงึ่ จะกระทาํ มไิ ด เวน แตม เี หตตุ ามทกี่ ฎหมายบญั ญตั ิ การเขา ไปในเคหสถาน โดยปราศจาก การความยนิ ยอมของผคู รอบครอง เสรภี าพในการเดินทางและเสรีภาพในการเลือกถิ่นที่อยู ภายในราชอาณาจักร เสรีภาพในการสื่อสารถึงกันโดยทางที่ชอบดว ยเสรภี าพบรบิ รู ณใ นการ นับถือศาสนา สิทธิในกระบวนการยุตธิ รรม เสรภี าพในการแสดงความคิดเหน็ ของบุคคลและส่อื มวลชน สิทธเิ สรภี าพในการศึกษา สิทธกิ ารไดรบั บรกิ ารสาธารณสุขและสวัสดกิ ารจากรัฐ เสรีภาพในการชุมชนและการสมาคม ความเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่เปนผลจากการมีรัฐธรรมนูญบัญญัติไวจึงเปน หลกั ประกนั ทป่ี ระชาชนจะตอ งไดร บั การคมุ ครองและดแู ลจากรฐั และมผี ลตอ การกระตนุ ให ประชาชนเกิดความต่ืนตัวในการพิทักษสิทธิของตนเอง รวมทั้งการปฏิบัติตนที่จะไมไป ละเมิดตอสิทธิของผูอื่น ความเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่ผลจากการมีรัฐธรรมนูญที่เห็นได อยางเปน รปู ธรรมไดแ ก 1. ความตื่นตัวในภาคประชาชนท่ีจะเขามามีสวนรวมในการบรหิ ารจัดการประเทศ โดยการตั้งพรรคการเมอื ง การเปนสมาชกิ พรรคการเมอื ง 2. เกดิ การรวมตวั ของกลมุ บคุ คลตงั้ เปน มลู นธิ เิ พอ่ื ปกปอ งดแู ลสทิ ธขิ องประชาชน ตามรัฐธรรมนูญ เชนมลู นธิ ิคมุ ครองผูบ ริโภค มูลนธิ คิ มุ ครองสิทธสิ ตรี 3. การรวมตัวของกลุมบคุ คลในอาชีพเดยี วกนั เพ่อื เรียกรอ งความเปน ธรรม 4. มรี ะบบยตุ ธิ รรม ทพ่ี จิ ารณาตดั สนิ คดคี วามจากเอกสาร พยาน หลกั ฐาน มรี ะบบ การไตส วน สืบสวนสอบสวน และยกเลกิ วธิ ีการลงโทษในทางทารุณกรรมเพื่อใหรบั สารภาพ 5. ประชาชนไดร บั บรกิ ารในส่งิ ท่เี ปนปจจัยพืน้ ฐานของการดํารงชีวติ ไดแก บริการ การศึกษา บริการการรักษาพยาบาล ความเปลย่ี นแปลงทเ่ี กดิ ขน้ึ ในสงั คมไทยดงั กลา ว มผี ลใหป ระเทศไทยไดร บั การยอมรบั ในสายตาชาวโลกมากขึ้นวามิไดมีความเปนบานปาเมืองเถ่ือน โดยชาวตางชาติไดใหการ ยอมรบั ในกฎหมายไทย

90 หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม เรื่องที่ 5 หนาทพ่ี ลเมืองตามรฐั ธรรมนญู และกฎหมายอืน่ การอยูรวมกันเปนสังคมของมนุษยตั้งแตสองคนขึ้นไปยอมมีความขัดแยงกันใน บางโอกาส เพราะแตละบุคคลยอมมีความปรารถนาท่ีแตกตางกันอันนําไปสูความขัดแยง และทะเลาะวิวาทกันได ทุกสังคมจึงตองวางกฎ กติกาในการอยูรวมกันเพ่ือเปนขอตกลง กลางในการอยูรวมกันวาสิ่งใดทําได สิ่งใดทําไมไดหากฝาฝนจะมีโทษอยางไร เม่ือสังคมมี ขนาดใหญขึ้นเปนระดับประเทศที่มีประชากรรวมกันหลายลานคน ผูปกครองก็จําเปนตอง วางกฎขน้ึ ซงึ่ เรยี กกันวา “กฎหมาย” เพ่ือเปน ขอตกลงในการอยรู วมกันของคนท้ังประเทศ เมอ่ื ประเทศไทยเปลย่ี นแปลงเปน การปกครองแบบประชาธปิ ไตย เมอ่ื ป พ.ศ. 2475 และกาํ หนดใหร ฐั ธรรมนญู เปน กฎหมายสงู สดุ ในการปกครองประเทศ โดยกฎหมายอนื่ จะขดั หรือแยงมิได รัฐธรรมนูญในยุคแรกๆแมวาจะเกิดจากการยกรางของคณะบุคคลเพียงไม ก่ีคนแตก็เปนพัฒนาการทางกฎหมายที่คํานึงถึงความม่ันคงของชาติ สถานภาพ บทบาท สทิ ธิ เสรภี าพและหนา ท่ขี องประชาชนในระดบั แตกตา งกันออกไป และมีการพฒั นาการใน การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามีสวนรวมในการยกรางรัฐธรรมนูญมากข้ึนตั้งแต รฐั ธรรมนญู ป 2540 เปน ตน มา ซง่ึ เราจะพบวา มกี ารระบถุ งึ หนา ท่ี สทิ ธแิ ละเสรขี องประชาชน มากขึน้ การจะเขา ใจหนาที่ สทิ ธแิ ละเสรภี าพของตนเองทีม่ ใี นสงั คมไดน้นั จะตอ งทําความ เขาใจกับความหมายของ “สถานภาพบทบาทหนาที่ สิทธิและเสรีภาพ” ดวยเพราะ สถานภาพเปนตนทางของการกําหนดบทบาทหนา ท่ี สิทธแิ ละเสรีภาพของบคุ คลในสงั คม สถานภาพ บทบาท สิทธิ เสรีภาพและหนาที่ มีความเกย่ี วขอ งเช่ือมโยงสัมพันธกนั กลา วคอื สถานภาพเปนตวั กาํ หนดบทบาท สิทธิ เสรภี าพและหนา ทข่ี องบุคคล เราจะเขา ใจ และสามารถเช่อื มโยงสถานภาพ บทบาทหนา ท่ี สิทธิและเสรภี าพ ไดตอเม่ือเรามคี วามเขา ใจ ในความหมายของแตล ะคาํ ซึง่ เราจะเรม่ิ ทําความเขา ใจความหมายของแตละคาํ ดงั น้ี ความหมาย สถานภาพ หมายถงึ ตาํ แหนง ทบี่ คุ คลไดร บั จากการเปน สมาชกิ ของสงั คม ในบคุ คล คนเดียวกันอาจจะมีหลายสถานภาพได เชน นายสมชาย เปนคนไทยอาชีพรับราชการคร ูเปน ศษิ ยเกามหาวทิ ยาลัยรามคาํ แหง ไดแ ก 1. สถานภาพทีไ่ ดจ ากถ่ินทอ่ี ยูทถี่ อื กาํ เนดิ กจ็ ะไดส ญั ชาตขิ องประเทศที่เกิด เชน คนไทย คนญี่ปนุ คนอังกฤษ คนจีน เปน ตน 2. สถานภาพท่ไี ดมาโดยกําเนิด เชน ปู ยา ตา ยาย พอ แม ลุง ปา นา อา พ่ี นอ ง ลกู หลาน เปน ตน 3. สถานภาพทีไ่ ดม าจากการศึกษา เชน ศิษยเ กา กศน. ศิษยเกาโรงเรียนสตรวี ทิ ยา 4. สถานภาพที่ไดมาจากการประกอบอาชีพหรือการกระทาํ เชน ครู หมอ พอ คา นายกรัฐมนตรี พระ นักบวช นกั โทษ เปน ตน 5. สถานภาพที่ไดจ ากการสมรส เชน สามี ภรรยา พอหมาย แมห มา ย เปนตน