ผักชี

ผกั สวนครู ผกั ชี โดย....สำนกั งำน กศน.จังหวดั พงั งำ

ผกั ชี ชือ่ วิทยาศาสตร์ Coriandrum sativum L. ชื่อสามัญ Coriander วงศ์ Umbelliferae ชือ่ อ่นื ๆ ผกั หอม (นครพนม) ผักหอมนอ้ ย (ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ) ผักหอมปอ้ ม ผักหอมผอม (ภาคเหนอื ) ยาแย้ (กระบี่) ผกั ชี (Coriander) เป็นพืชสมนุ ไพร และเปน็ เครือ่ งเทศชนดิ หนง่ึ ทีเ่ ปน็ ท่รี ู้จกั กนั ดี เป็นพืชลม้ ลกุ สามารถใช้ ประโยชน์ไดท้ ุกส่วน ต้งั แต่ใบ ลาตน้ ราก และเมลด็ ผกั ชมี ีถิน่ กาเนิด มาจากประเทศ แถวทะเลเมดเิ ตอเรเนียน เป็นที่นยิ มปลกู กันทวั่ ไปๆ เปน็ พืชสมุนไพรที่มีมาแต่โบราณ มีประโยชน์สรรพคณุ ทางยา ใช้นามา รักษาโรคต่างๆ ไดห้ ลายอยา่ ง ผักชจี ะมกี ล่นิ หอมเฉพาะตวั และ สามารถนามาประกอบ ปรงุ อาหารเมนตู า่ งๆ ได้มากมายหลากหลาย เมนู ใช้เปน็ ผักท่จี ะใชโ้ รยหน้าอาหาร หรอื กินแกล้มกจ็ ะเข้ากันดี

ผกั ชเี ป็นพืชสมนุ ไพร เป็นเคร่อื งเทศชนดิ หนง่ึ ทีเ่ จริญเติบโตได้ งา่ ยๆ เป็นพืชล้มลกุ มีความสงู ประมาณ 30 ซม. มีลาตน้ กลมๆ มีสี เขียว ลาต้นจะถกู หอ่ หุ้มไปดว้ ย ก้านใบโดยรอบๆ มีใบกลมเลก็ ๆ และมกี า้ นใบรองรับ ใบจะมรี อยหยักรอบนอก มีสีเขียวสด ดอกจะมี สีขาวออกเปน็ ชอ่ ผลออ่ นจะมีสีเขยี ว เม่ือผลแกส่ ีน้าตาล มีกล่นิ หอม ใบผกั ชี มีลกั ษณะมีใบกลมเล็กๆ มรี อยหยกั รอบนอก มสี เี ขียวสด มีเสน้ ขนานกบั ก้านใบ ต้นผักชี มลี ักษณะกลมๆ จะถูกหอ่ หมุ้ ไปดว้ ยก้านใบ โดยรอบๆ ต้นของผักชีจะ มีสเี ขยี ว และมกี ลน่ิ หอม รากผักชี ระบบรากแกว้ รากมีลักษณะยาวกลมๆ จะมสี นี า้ ตาล มีกลน่ิ หอมมีกลิ่นเฉพาะตัว รากผกั ชใี ชเ้ ป็นเครอื่ งเทศ สาหรับใชห้ มกั เน้ือสัตว์ต่างๆ ใช้เพ่ือดับกลน่ิ คาวและเพม่ิ กล่ินหอม ใช้ประกอบปรงุ อาหารเมนตู ่างๆ ทาเครื่องแกงต่างๆ ทาน้าจิ้มตา่ งๆ

ดอกผกั ชี ดอกจะมสี ขี าว ออกเปน็ ชอ่ ๆ กา้ นชอ่ ดอกยาว กา้ นชอ่ ดอกเป็นก้านโดด รองรับชอ่ ดอกเล็กๆ ไว้ เมลด็ ผักชี หรือทเี่ รยี กกนั ว่า ลกู ผักชี เปน็ สว่ นของผลผกั ชี มีลกั ษณะกลมรี ผลอ่อนจะมี สเี ขยี ว เมอ่ื ผลแกจ่ ดั เปลย่ี นไป เป็นสนี า้ ตาล มีกลนิ่ หอม เปน็ เคร่อื งเทศทนี่ ิยม ใช้กัน แพร่หลายในประเทศ และตา่ งประเทศ การนาลกู ผกั ชไี ปใช้ ตอ้ งค่วั ดว้ ยไฟออ่ นๆ จะทาให้มกี ลน่ิ หอมเพิ่มข้ึน ใช้กบั น้าพรกิ แกงต่างๆ ใช้ หมกั เนอื้ สัตวต์ า่ งๆ และแตง่ กลน่ิ อาหารหรือเคร่อื งดืม่ ตา่ งๆ

ผกั ชเี ปน็ ผักทป่ี ลูกง่าย เพราะสามารถปลูกได้ทกุ สภาพดิน วิธกี ารปลูกผักชี 1. การเลอื กเมล็ดพันธุผ์ กั ชี เมลด็ พนั ธผ์ุ ักชีท่นี ยิ มปลกู กนั เน่ืองจากปลูกง่าย หาซ้อื งา่ ยตามทอ้ งตลาดทัว่ ไปและเจรญิ งอกงามดี ไดแ้ ก่พันธ์ุ เมลด็ ผกั ชพี ันธุ์สิงคโปร์และเมล็ดผกั ชีไต้หวัน 2. การเตรยี มดนิ เพอื่ ปลูกผกั ชี การปลกู ผักชสี ามารถปลกู ได้ ท้ังในกระถางและปลูกในแปลงดิน การปลกู ในกระถางเหมาะสาหรบั ท่านทต่ี ้องการปลกู รับประทานเอง และการปลูกในแปลงดินเปน็ การ ปลกู เพอื่ จาหน่าย สาหรบั ทา่ นท่ตี ้องการปลกู ในแปลงดินควรขดุ ดิน หรอื พรวนดินขึ้นมาตากแดดไว้กอ่ นสัก5-7วัน แล้วทาการพรวนดินซา้ อกี ทีนึงเพ่อื ให้ดินมีความร่วนและทาการผสมปุ๋ยคอกหรือป๋ยุ สด คลุกเคลา้ กับแปลงดิน 3. เมอ่ื ได้เมลด็ พันธ์ผุ กั ชมี าแล้ว ให้ทาการบดเมลด็ ผักชีให้ แตกออกเปน็ 2ส่วนกอ่ น(สาคญั มาก) แลว้ จึงนาไปแช่นา้ 1-3วัน (แนะนา การแช่นา้ ควรนาผา้ มาหอ่ ไว้ แลว้ หาอะไรกดทบั ให้มดิ จมนา้ ไปเลย) การบดเมลด็ ผกั ชีจะทาให้ผักชีเจริญเติบโตงา่ ยและเรว็ ขนึ้ ท่ีสาคญั เมล็ดพนั ธ์ุผักชีทีจ่ ะนามาปลูกควรเป็นเมลด็ พนั ธุ์ผักชีท่ใี หม่ เพราะเมล็ดพนั ธุ์ผกั ชเี ก่าท่ีเป็นราปลูกยังไงกไ็ ม่ขน้ึ

4. เมื่อแชเ่ มล็ดพันธผ์ุ ักชีแลว้ นาไปผงึ่ ลม เมื่อเมล็ดพันธ์ุผกั ชีเริ่มงอก ก็นาไปหวา่ น 5. กอ่ นการนาเมลด็ พนั ธุผ์ กั ไปหวา่ นควรรถนา้ ใหซ้ มุ่ แปลงดนิ แลว้ จึง นาเมลด็ พันธ์ผุ กั ไปหว่าน และคลมุ ดว้ ยฟางข้าวบางๆ เพอื่ ปอ้ งกนั ตน้ ออ่ นจากแสงแดดและรกั ษาความซมุ่ ซ้ืนของแปลงดนิ 6. การรดน้าและการกาจดั วัชพชื ผกั ชีเป็นผกั ที่ตอ้ งการน้ามาก ดังนนั้ ควรรดน้าอย่างสม่าเสมอวนั ละ2ครัง้ แต่อย่ารถน้ามากเกนิ ไป เพราะผกั ชีไมช่ อบน้าท่ขี ัง จะทาใหผ้ กั ชเี น่างา่ ย ส่วนการกาจดั วชั พืช ควรกาจัดอย่างทนั ที โดยใชม้ ือถอนไดเ้ ลย เพราะวัชพืชจะเปน็ ตวั แย่ง น้าจากผักชที าให้ผักไปไม่เจรบิ เติบโต 7. การใสป่ ุ๋ยใหผ้ กั ชหี ลงั จากแตกใบแลว้ แนะนาให้ใสป่ ๋ยุ หมัก

การปลกู ผักชี 1. การเลือกเมลด็ พนั ธุผ์ กั ชี เมล็ด พันธผุ์ กั ชีท่ีนิยมปลกู กันเนื่องจาก ปลูกง่าย หาซอื้ ง่ายตาม ทอ้ งตลาดทัว่ ไปและเจรญิ งอก งามดี ไดแ้ กพ่ นั ธ์ุ เมลด็ ผักชพี นั ธุ์ สิงคโปร์และเมล็ดผกั ชีไต้หวนั 2. การเตรียมดินเพ่ือปลูกผักชี การปลูกผักชีสามารถปลูกได้ทั้งใน กระถางและปลูกในแปลงดิน การปลูกในกระถางเหมาะสาหรับ ท่านท่ีต้องการปลูกรับประทานเอง และการปลูกในแปลงดินเป็น การปลูกเพ่ือจาหน่าย สาหรับท่านท่ีต้องการปลูกในแปลงดินควร ขุดดินหรือพรวนดินขึ้นมาตากแดดไว้ก่อนสัก5-7วัน แล้วทาการ พรวนดินซ้าอีกทีนึงเพื่อให้ดินมีความร่วนและทาการผสมปุ๋ยคอก หรอื ป๋ยุ สดคลกุ เคลา้ กับแปลงดิน

3. เมื่อไดเ้ มล็ดพนั ธ์ผุ ักชีมาแลว้ ให้ทาการบดเมล็ดผกั ชีใหแ้ ตก ออกเป็น2ส่วนก่อน(สาคญั มาก) แล้วจงึ นาไปแช่น้า 1-3วัน (แนะนา การแชน่ ้าควรนาผา้ มาหอ่ ไว้ แลว้ หาอะไรกดทับให้มดิ จมน้าไปเลย) การบดเมล็ดผักชีจะทาให้ผกั ชเี จริญเตบิ โตง่ายและเร็วขนึ้ ที่สาคัญ เมลด็ พันธุ์ผกั ชีทีจ่ ะนามาปลกู ควรเป็นเมลด็ พันธุ์ผกั ชที ใี่ หม่เพราะ เมลด็ พันธุผ์ ักชีเก่าทีเ่ ป็นราปลกู ยงั ไงกไ็ ม่ขนึ้ 4. เม่ือแชเ่ มลด็ พันธผุ์ กั ชีแล้ว นาไปผ่ึงลม เมือ่ เมล็ดพนั ธ์ผุ กั ชเี ร่มิ งอกกน็ าไปหวา่ น 5. กอ่ นการนาเมล็ดพนั ธผ์ุ ักไปหวา่ น ควรรดน้าให้ซุม่ แปลงดิน แล้ว จงึ นาเมลด็ พนั ธุ์ผักไปหว่าน และคลมุ ด้วยฟางขา้ วบางๆ เพอื่ ป้องกนั ต้นอ่อนจากแสงแดดและรักษาความช่มุ ซื้นของแปลงดิน

6. การรดน้าและการกาจดั วชั พชื ผกั ชีเป็นผกั ทตี่ ้องการนา้ มาก ดังนนั้ ควรรดนา้ อย่างสม่าเสมอวันละ2ครง้ั แตอ่ ย่ารถน้ามากเกนิ ไป เพราะผักชไี มช่ อบน้าที่ขงั จะทาให้ผกั ชีเน่าง่าย ส่วนการกาจดั วชั พืช ควรกาจัดอย่างทนั ที โดยใช้มือถอนไดเ้ ลย เพราะวชั พืชจะเปน็ ตวั แยง่ นา้ จากผักชีทาใหผ้ ักไปไม่เจริบเตบิ โต 7. การใส่ปยุ๋ ใหผ้ ักชีหลังจากแตก ใบแลว้ แนะนาให้ใส่ป๋ยุ หมัก

การเกบ็ เก่ยี วผลผลติ ผกั ชี ผักชจี ะโตเต็มท่ี ใช้เวลาประมาณ 2 เดือน กจ็ ะเก็บผลผลติ ผกั ชีได้ โดยจะ ถอนทงั้ ต้นออกมา แล้วนามาล้างน้าให้ สะอาด แลว้ นามาหอ่ ด้วยกระดาษหรอื ผา้ ขาวบาง แล้วนาบรรจุในภาชนะท่เี ตรยี มไว้ วธิ เี กบ็ รกั ษาผกั ชี จะนาต้นผักชี นามาล้างให้สะอาด โดยเฉพาะตรงโคนราก จะมีขด้ี ินและสิง่ สกปรกติดอยู่มาก ให้แชน่ ้าพักไว้ แลว้ นามาลา้ ง น้าใหส้ ะอาด ก้านใบตอ้ งเด็ดออกมาล้างทีละ ก้าน และใหใ้ ชม้ ีดขดู ผิวนอก ส่วนตรงรากออก เบาๆ ผกั ชีเป็นผักที่เห่ียวง่าย เราจะมีวธิ เี ก็บ รักษาให้สดนานๆ คือให้ล้างน้าให้สะอาดดี แล้วใหส้ ะเด็ดน้าออกใหห้ มด แลว้ นามาหอ่ ด้วย กระดาษหรอื ผ้าขาวบาง แลว้ ใส่ถงุ หรอื กลอ่ ง พลาสติก แล้วนาไปแชต่ ู้เยน็ จะเก็บไวใ้ ชไ้ ด้นาน

โรคและแมลงศตั รขู องผกั ชี โรคที่เป็นง่ายและพบเจอกนั บ่อยๆก็คือโรคใบเน่าใบเหลอื งและ แมลงศัตรูของผกั ชี คือ เพลยี้ ปญั หาทงั้ 2อย่าง แก้ไขโดยการใช้ เคร่ืองพน่ ยาสะพายหลัง ฉีดพ่นยา

คุณคา่ ทางโภชนาการ ผกั ชี 100 กรัม ให้พลงั งาน 23 แคลอร่ี โดยให้สารอาหารหลักท่สี าคญั ได้แก่ คารโ์ บไฮเดรต 3.67 กรัม น้าตาล 0.87 กรัม เส้นใย 2.8 กรัม ไขมนั 0.52 กรัม โปรตีน 2.13 กรมั รวมถึงมีวติ ามนิ และแรธ่ าตุที่สาคญั ไดแ้ ก่ วิตามนิ เอ เบต้าแคโรทีน ลูทนี ซีแซนทีน วิตามนิ บี1 บี2 บี3 บี5 บี9 วิตามินซี วิตามนิ อี และแคลเซียม

ประโยชนข์ องผกั ชี 2.สง่ เสรมิ ระบบการทางานของ กระเพาะอาหารและลาไส้ 1.ตอ่ ตา้ นอนมุ ูลอสิ ระ ผกั ชจี ดั ว่า เป็นเครื่องเทศชนดิ หน่งึ ทีช่ ่วยเพ่ิมกลน่ิ หอมใหอ้ าหาร ใบผกั ชีมีกลุ่มสารต้านอนมุ ลู ตารายาแผนไทยนยิ มใชส้ ่วนผล อสิ ระสงู ไดแ้ ก่ สารกลุ่มฟลา โวนอยด์ (Flavonoids) ซงึ่ มสี รรพคุณในการกระตนุ้ สารกลมุ่ แลคโตน (Lactones) กระเพาะอาหารและลาไส้ ให้ขับ สารกลมุ่ ฟีโนลกิ (Phenolic น้าดี และขบั นา้ ย่อยออกมามาก acids) สารกลุ่มแทนนนิ (Tannins) และน้ามนั หอม ขน้ึ ช่วยยอ่ ยอาหาร และชว่ ยให้ เจรญิ อาหารมากขึน้ นอกจากนน้ั ระเหย จากผลการศกึ ษาวิจัย น้ามนั หอมระเหยของลกู ผักชียงั มี พบว่า ใบและลาตน้ ของผักชี สารยับยงั้ การเจริญเตบิ โตของ มีฤทธใิ์ นการต้านอนมุ ูลอิสระ เชือ้ โรคไดเ้ ปน็ อย่างดีอกี ดว้ ย สูง มีสรรพคุณตอ่ ตา้ นอาการ ชัก ปอ้ งกันเซลลส์ มองจาก การถูกทาลาย ต่อต้านเชือ้ แบคทีเรีย เชอื้ รา และชว่ ย ย่อยอาหาร

3.ลดน้าตาลในเลอื ด 4.ลดความเสี่ยงโรคมะเร็ง ส่วนของเมลด็ และน้ามนั หอม ผกั ชเี ป็นเครอ่ื งเทศทม่ี ี ระเหยของผักชี มสี ว่ นชว่ ยลด รสชาตเิ ผ็ดรอ้ น ระดบั น้าตาลในเลือด โดยเพ่มิ การหล่งั สารอินซลู นิ อย่างไรก็ มีคณุ สมบตั ิชว่ ยยับยัง้ สาร ตาม ในผปู้ ่วยทีม่ ีระดบั นา้ ตาลใน กอ่ มะเรง็ กลุม่ เฮเทอโรไซ เลอื ดต่า หรอื รบั ประทานยาลด คลิกเอมีน (Heterocyclic ระดบั นา้ ตาลในเลอื ดอยแู่ ลว้ ควรรบั ประทานอยา่ งระมัดระวงั amine: HCA) ซึ่งเปน็ สาร ก่อมะเรง็ ทเี่ กิดจากการ 5.บารงุ สายตา ต่อต้านการอักเสบ รบั ประทานอาหารปิ้งยา่ ง ในผักชี 100 กรัม จะมีเบต้าแคโร ทนี สงู ถึง 3,930 ไมโครกรัม และ จากงานศกึ ษาวิจัยหลายๆ เตม็ ไปดว้ ยสารตา้ นอนมุ ูลอิสระ ชนิ้ ก็ยนื ยันตรงกันวา่ จากการศกึ ษาพบวา่ สารตา้ น ผักชสี ามารถทาใหก้ ารกอ่ อนุมลู อสิ ระปริมาณสงู ในผกั ชมี ี สรรพคุณท่ชี ่วยตอ่ ตา้ นการอกั เสบ ตัวของสารกลมุ่ HCA ให้ ของเซลล์ในร่างกาย สารเบต้าแค ลดลงไดอ้ ยา่ งมีนัยสาคญั โรทีนยังมสี ว่ นบารุงสายตาและทา ใหก้ ารทางานของสายตาเป็นปกติ

ผกั ชเี พื่อสขุ ภาพ มกี ารนาผักชีมาใชเ้ ปน็ ตารับยาแผนโบราณมานานแล้ว เนอื่ งจาก สามารถใชเ้ ปน็ ยาได้ทั้งต้นตงั้ แต่ใบ เมลด็ และราก การนาผักชมี า ใชเ้ พอ่ื สขุ ภาพตามตารายาไทยมีดังนี้ 1.ใบผักชี เป็นยาบารงุ ธาตใุ นร่างกาย 2.เมลด็ ผักชี สามารถใช้ ชว่ ยบรรเทาอาหารคลื่นไส้อาเจียน แกห้ วดั ลดอาการวงิ เวยี นศีรษะ รักษาแผล บรรเทา อาการปวดฟัน รักษาโรค รกั ษาอาหารเป็นพษิ แกก้ ระหายนา้ บิด แก้ริดสดี วงทวาร และช่วยลดระดบั นา้ ตาลในเลือดได้ หนกั บรรเทาอาการ ทอ้ งอดื ทอ้ งเฟ้อ ช่วยให้ เจรญิ อาหารมากขนึ้ 3.ต้นสด ทาใหเ้ จริญอาหาร ชว่ ยขบั เหง่ือ กระตุ้นตอ่ มในกระเพาะ ขบั ลม ทาให้เจรญิ อาหาร ละลายเสมหะ อาหารและลาไส้ เพิม่ และใชร้ กั ษาโรคริดสดี วงทวารได้ น้าดีใหม้ ากขึ้น แก้อาการ ถา่ ยเปน็ เลือด และถา่ ย เป็นมูก 4.รากผักชี ใช้เปน็ นา้ กระสายยา ชว่ ยขับพิษไขห้ วั รกั ษาโรคหิด รกั ษาโรคอสี กุ อใี ส และไข้ อีดาอแี ดง

ขอ้ ควรระวังการบรโิ ภคผกั ชี •สาหรบั ผทู้ ่ีมีประวัตแิ พ้พชื วงศผ์ ักชี เช่น ค่นื ชา่ ย ยีห่ รา่ เทียน ขา้ วเปลือก กระเทียม และหอมใหญ่ ควรหลีกเลี่ยงการ รับประทานผกั ชีจะดีทส่ี ุด เน่ืองจากผกั ชจี ะกอ่ ใหเ้ กดิ อาการแพ้ ได้ เช่น ผน่ื แพ้สมั ผสั (Contact dermatitis) ผดผน่ื คัน ทาใหผ้ ิวไว ต่อแสงแดด เพมิ่ ความเสีย่ งโรคมะเร็งผวิ หนัง ทาใหเ้ ยอ่ื บจุ มกู และตาอกั เสบ อาจทาให้เกดิ หลอดลมเกร็งตัว •ผูท้ เี่ ป็นโรคไตไม่ควรรบั ประทานผักชใี นปรมิ าณท่มี ากเกนิ ไป เพราะผักชจี ะมีโพแทสเซยี มสงู อาจก่อใหเ้ กิดอันตรายต่อสขุ ภาพ ได้ ดงั นั้นขอ้ มลู ทม่ี ีการแชร์กนั ว่า หากด่ืมนา้ ผักชีตม้ หรอื ป่นั เปน็ ประจาทกุ วันจะสามารถช่วยลา้ งไตให้สะอาดไดน้ ัน้ จงึ ไมเ่ ป็นความ จริงเลย ผ้ปู ่วยโรคไตควรเลยี่ งเด็ดขาด •สาหรับคนท่ัวไป การรับประทานผักชีในปรมิ าณมากอาจทาใหม้ ี กล่ินตวั แรงข้ึน ทาใหเ้ กดิ อาการตาลายและหลงลืมง่าย ดงั น้นั ควรรับประทานแต่พอดใี นขนาดท่ใี ชป้ ระกอบอาหาร

ผกั สวนครู ผกั ชี ขอขอบคณุ ขอ้ มูลจาก https://www.thai-thaifood.com/th/ http://www.the-than.com/samonpai https://www.surinseed.com/article https://sites.google.com/site/pornnipacit /karte-ri-ym-din-meux-pluk-phakchi https://www.honestdocs.co/benefits-of- coriander