เครื่องมือทางภูมิศาสตร์และภูมิสารสนเทศศาสตร์

จาํ ทาํ โดย ครูรุจน์ หาเรือนทรง 1

สาระการเรยี นรู้ 2 1.เครอื่ งมือทางภมู ิศาสตร์ o1.1 แผนที่ o1.2 รูปถ่ายทางอากาศ o1.3 ภาพถ่ายจากดาวเทียม 2.ภมู ิสารสนเทศสาสตร์ o2.1 ระบบสารสนเทศภมู ิศาสตร์ (GIS) o2.2 การรบั รูจ้ ากระยะไกล(remote sensing) o2.3 ระบบกาํ หนดตาํ แหน่งบนพ้ ืนโลก (GPS) ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง

ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 3

1.เครอื่ งมือทางภมู ิศาสตร์ • ความหมาย • เคร่ืองมือทางภมู ิศาสตร์ หมายถึง ส่ิงที่ใชศ้ ึกษาขอ้ มลู ทางภมู ิศาสตร์ เก่ียวกบั ตาํ แหน่ง ทาํ เล ท่ีต้งั การ กระจาย ขอบเขต ความหนาแน่น และปรากฏการณ์ ต่างๆ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 4

เครอื่ งมือทางภมู ิศาสตร์ • ความสาํ คญั • เคร่ืองมือทางภมู ิศาสตรม์ ีความสาํ คญั ต่อการศึกษาโลกและ ปรากฏการณบ์ นโลกอยา่ งยงิ่ เพราะชว่ ยใหม้ องเห็นภาพของ โลกไดอ้ ยา่ งชดั เจน เนื่องจากโลกมีพ้ ืนท่ีกวา้ งขวาง ทาํ ใหม้ ี ความหลากหลายทางสภาพภมู ิศาสตร์ ทรพั ยากรธรรมชาติ และส่ิงแวดลอ้ มในแต่ละบริเวณ การทาํ ความเขา้ ใจจึงตอ้ งใช้ เคร่ืองมือชว่ ย ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 5

เครอ่ื งมือทางภมู ิศาสตร์ • ประเภทของเครื่องมือทางภมู ิศาสตร์ • 1) เครื่องมือประเภทที่ใหข้ อ้ มลู /ความรทู้ างภมู ิศาสตร์ • 2) เคร่ืองมือที่เก็บรวบรวมขอ้ มลู ทางภมู ิศาสตร์ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 6

เครื่องมอื ประเภทท่ีใหข้ อ้ มลู /ความรทู้ างภมู ิศาสตร์ แผนที่ (Map) รูปถ่ายทางอากาศ (aerial photograph ) ภาพถ่ายจากดาวเทียม (Satellite Image) ตาํ ราเรียนภมู ิศาสตร์ อินเทอรเ์ น็ต ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 7

เครื่องมือประเภทท่ีใหข้ อ้ มูล/ความรูท้ างภมู ิศาสตร์ • ลกู โลกจาํ ลอง เน่ืองจากในสมยั โบราณ มนุษยเ์ ช่ือวา่ โลกมีสณั ฐานแบน จนกระทงั่ มีการสงั เกตลกั ษณะต่างๆ เชน่ เรือท่ีแล่น ออกจากฝัง่ ในระยะไกลๆ ออกไป เรือจะ คอ่ ยๆ จมลงตาํ่ กวา่ ระดบั น้ําทะเล และ หายไปจากเสน้ ขอบฟ้ า กล่าวไวว้ า่ นัก เดินเรือชาวเยอรมนั ชื่อ มารต์ ิน เบไฮม์ (Martin Behaim) เป็ นผสู้ รา้ งลกู โลกข้ ึน เป็ นคนแรกในพ.ศ. 2035 การสรา้ ง ลกู โลก ทาํ ใหม้ นุษยม์ ีความรแู้ ละความ เขา้ ใจเกี่ยวกบั สณั ฐานของโลกมากข้ ึน ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 8

เครื่องมือที่เก็บรวบรวมขอ้ มลู ทางภมู ิศาสตร์ • หมายถึง วสั ดุอุปกรณ์ หรือเทคโนโลยตี ่างๆ ท่ีทาํ หนา้ ท่ีเพอ่ื สาํ รวจเก็บ รวบรวมขอ้ มลู และวเิ คราะหข์ อ้ มลู ทางภมู ิศาสตร์ ระบบกาํ หนดตาํ แหน่งบนพ้ ืนโลก(Global Positioning System:GPS) ระบบสารสนเทศภมู ิศาสตร(์ Geographic Information System:GIS ) การรบั รูจ้ ากระยะไกล(Remote Sensing: RS)  เครอื่ งมืออปุ กรณต์ า่ งๆ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 9

เคร่ืองมือท่ีเก็บรวบรวมขอ้ มลู ทางภมู ิศาสตร์ • เข็มทิศ(Compass) • บารอมิเตอร์ (barometer) ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 10

เคร่ืองมือท่ีเก็บรวบรวมขอ้ มลู ทางภมู ิศาสตร์ • เครอ่ื งวดั ระยะทางในแผนที่ • กลอ้ งสามมิติ (Mirror (map measurer) Stereoscope) ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 11

เคร่ืองมือที่เก็บรวบรวมขอ้ มลู ทางภมู ิศาสตร์ เครอ่ื งวดั พ้ ืนท่ี (Planimeter) กลอ้ งวดั ระดบั (Theodolite) ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 12

เคร่ืองมือที่เก็บรวบรวมขอ้ มลู ทางภมู ิศาสตร์ • เครอ่ื งวดั ฝนแบบจดบนั ทกึ • เครอ่ื งมือวดั อณุ หภมู ิของอากาศ เช่น (Rainfall Recorders) ไซโครมิเตอร์ (Dry-Wet Bulbs psychrometer) และเทอรโ์ มมิเตอร์ (Thermometer) ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 13

เครื่องมือท่ีเก็บรวบรวมขอ้ มลู ทางภมู ิศาสตร์ • เครอ่ื งวดั น้าํ ระเหยแบบถาด • เครอ่ื งวดั ความเรว็ ลม (American Class A Pan) (Anemometer) ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 14

1.1 แผนที่ (Map) • แผนที่ คือ เคร่ืองมือทางภมู ิศาสตรท์ ี่ถ่ายทอดขอ้ มลู ของโลกลงบนพ้ ืน แบนราบโดยการยอ่ ใหเ้ ล็กลงดว้ ยมาตราสว่ น ใชเ้ ครอ่ื งหมายและ สญั ลกั ษณท์ ่ีกาํ หนดข้ นึ แทนขอ้ มลู ทางกายภาพและขอ้ มลู ทาง วฒั นธรรม • แผนที่เป็ นเครื่องมือสาํ คญั ท่ีมนุษยส์ รา้ งข้ ึนเพ่ือชว่ ยในการดาเนินงาน หรือประกอบกิจกรรมต่างๆ ท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การดาเนินชีวติ ของมนุษย์ มานาน โดยมนุษยใ์ ชแ้ ผนที่แสดงเสน้ ทางการเดินทาง ถิ่นท่ีอยอู่ าศยั แหล่งอาหาร และกรรมสิทธ์ิในพ้ ืนที่ครอบครอง เป็ นตน้ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 15

ความสาํ คญั ของแผนที่ • ปัจจุบนั แผนที่มีการใชอ้ ยา่ งแพร่หลาย รวมท้งั มีการนาความรดู้ า้ น เทคโนโลยภี มู ิสารสนเทศมาใชร้ ่วมดว้ ย ทาํ ใหแ้ ผนที่มีความถกู ตอ้ ง มากข้ ึนท้งั ตาํ แหน่ง ระยะทาง และทิศทาง • แผนท่ีมีความสาํ คญั และมีประโยชน์ต่อมนุษยต์ ้งั แต่อดีตจนปัจจุบนั เชน่ ดา้ นการเมืองการปกครอง การทหาร เศรษฐกิจและสงั คม สาธารณประโยชน์ วศิ วกรรม การพฒั นาและการวางแผน การศึกษา สภาพแวดลอ้ มทางภมู ิศาสตร์ การส่งเสริมการท่องเท่ียว รวมท้งั การ สง่ เสริมคุณภาพชีวติ ของประชาชนในภมู ิภาคต่างๆ ของประเทศ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 16

\"แผนท่ีมาตราสว่ น 1:200,000\" ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 17

ประโยชนข์ องแผนท่ี การวางแผน ดาํ เนินการ เตรยี ม • 1. ดา้ นการเมือง รบั หรอื แกไ้ ข • ทราบตาํ แหน่งท่ีต้งั ปักปันเขตแดน สถานการณท์ ่ีอาจ • แสดงกลุ่มชาติพนั ธุ์ เกิดข้ ึนอยา่ งถูกตอ้ ง • ความหนาแน่นของประชากร • ทราบเสน้ ทางคมนาคมในแต่ละบริเวณ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 18

ประโยชนข์ องแผนที่ • 2. ดา้ นกิจการทหาร • โดยการใชแ้ ผนท่ีแสดงยุทธศาสตรท์ ้งั ระยะทางและตาํ แหน่งที่สาํ คญั ต่างๆ รวมท้งั แสดงลกั ษณะภมู ิประเทศ เพื่อใชป้ ระโยชน์ในการวาง แผนการรบหรือการป้ องกนั ดินแดน ถา้ ขาดแผนท่ีหรือแผนท่ีลา้ สมยั ขอ้ มลู ไมถ่ กู ตอ้ ง การวางแผนอาจผิดพลาดได้ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 19

ประโยชนข์ องแผนที่ • 3. ดา้ นเศรษฐกิจและสงั คม • แผนที่ที่แสดงแหล่งทรพั ยากร กิจกรรมทางเศรษฐกิจ เช่น การ ประมง การเพาะปลกู การทาป่ าไม้ การทาํ เหมืองแร่ ชว่ ยใหเ้ รา เขา้ ใจการประกอบอาชีพของประชากรไดอ้ ยา่ งดี นอกจากน้ ียงั สามารถใชแ้ ผนท่ีแสดงการกระจายของแหล่งสาธารณสุข สถานศึกษาในแต่ละบริเวณ แผนท่ีจึงมีประโยชน์ในดา้ นสงั คม เพ่ิมข้ ึน ในการวางแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหง่ ชาติตอ้ ง อาศยั แผนท่ีเป็ นขอ้ มลู พ้ ืนฐาน ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 20

ประโยชน์ของแผนท่ี • 4. ดา้ นการดาํ เนินชีวิตประจาํ วนั • โดยเฉพาะในการเดินทางจากบริเวณใดบริเวณหน่ึง ถา้ เราดแู ผนท่ี เป็ นจะทาํ ใหเ้ ราทราบวา่ เราอยบู่ ริเวณใด จะเดินทางไปที่ใดจึงจะ สะดวกและรวดเร็วยง่ิ ข้ นึ โดยเฉพาะนักท่องเที่ยวซึ่งใชแ้ ผนที่ในการ เดินทางเป็ นประจาํ ทาํ ใหส้ ามารถพิจารณาเสน้ ทางท่ีเหมาะสมเป็ น การชว่ ยประหยดั เวลาและคา่ ใชจ้ า่ ยในการเดินทางได้ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 21

ประเภทของแผนท่ี • 1.แผนท่ีตามลกั ษณะของรายละเอียดท่ี ปรากฏ • 2.แผนที่ตามขนาดมาตราสว่ น • 3.แผนที่ตามลกั ษณะการใชง้ านและชนิด ของรายละเอียดท่ีแสดงไว้ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 22

1.แผนที่ตามลกั ษณะของรายละเอียดท่ีปรากฏ • 1.1แผนที่ลายเสน้ (Line 23 Map) : แผนที่ลายเสน้ โดย รายละเอียดท่ีปรากฏบนแผน ที่ลายเสน้ อาจเป็ นเสน้ ตรง เสน้ โคง้ หรือท่อนเสน้ ใดๆ ก็ได้ ที่ประกอบเป็ นรตู้ ่างๆ เชน่ แมน่ ้ําแสดงดว้ ยเสน้ คู่ อาคาร แทนดว้ ยรปู เหลี่ยมตาม ลกั ษณะอาคาร ครรู ุจน์ หาเรือนทรง

1.แผนที่ตามลกั ษณะของรายละเอียดที่ปรากฏ(ตอ่ ) • 1.2 แผนที่รูปถ่าย (Photo Map) : เป็ นแผนท่ีท่ีทาํ จาก รปู ถ่ายทางอากาศของ สภาพภมู ิประเทศท้งั หมด หรือบางส่วน เพื่อนํามาใช้ แทนแผนท่ีหรือเพม่ิ เติม แผนท่ีใหส้ มบรู ณ์ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 24

1.แผนที่ตามลกั ษณะของรายละเอียดท่ีปรากฏ (ตอ่ ) • 1.3 แผนที่แบบผสม (Annotated map): โดย รายละเอียดที่ปรากฏจะผสม ระหวา่ งรายละเอียดที่ไดจ้ าก การถ่ายภาพภมู ิประเทศกบั รายละเอียดที่วาดหรือเขียน ข้ ึน ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 25

2.แผนที่ตามขนาดมาตราสว่ น • 2.1ความถูกตอ้ งของแผนที่ (Map Accuracy) • ใชค้ วามถกู ตอ้ งของการลงรายละเอียดแผนท่ีที่ขนาดของจุดหรือ ลายเสน้ ท่ีเล็กที่สุดท่ีสามารถมองเห็นไดด้ ว้ ยตาสายตามนุษย์ คือ 0.2 มิลลิเมตร ดงั น้ันขนาดดงั กล่าวจะตรงกบั ขนาดบนพ้ ืนดิน เทา่ กบั 0.2 X สว่ นของแผน่ ที่ • เชน่ แผนท่ีมาตราส่วน 1:1,000 ความถกู ตอ้ งของตาํ แหน่งจุดท่ีอ่าน ไดจ้ ะอยใู่ นเกณฑ์ 0.2 x 1,000 = 200 มิลลิเมตร หรือ 0.20 เมตร ซ่ึงหมายถึงเมื่อนําคา่ พกิ ดั จากแผนท่ีกระดาษไปเปรียบเทียบกบั ค่า พกิ ดั จุดดงั กล่าวท่ีวดั ไดใ้ นสนามจะผิดพลาดไดใ้ นเกณฑไ์ มเ่ กิน ±0.20 เมตร ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 26

2.แผนท่ีตามขนาดมาตราสว่ น • มาตราส่วนแผนที่ หมายถึง อตั ราส่วนเปรียบเทียบ ระยะทางบนแผนท่ีกบั ระยะทางบนภมู ิประเทศ • มาตรสว่ นของแผนที่ = ระยะทางบนแผนที่ ระยะทางบนภมู ิประเทศ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 27

ตวั อยา่ งวดั ระยะทางในภมู ปิ ระเทศได้ 2.8 กโิ ลเมตร วดั ระยะทางของแผนที่ ณ จุดท่ี ตรงกนั ได้ 5.6 เซนติเมตร อยากทราบวา่ แผนท่ีฉบบั น้ ีมมี าตรส่วนเท่าไร • มาตรสว่ นของแผนท่ี = ระยะทางบนแผนท่ี ระยะทางบนภมู ิประเทศ = 5.6 ซ.ม 2.8 ก.ม. = 5.6 ซ.ม. 2.8 X 100 X 1000 ซ.ม. = 5.6 =1 280,000 ซ.ม. 50,000 ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 28

2.แผนที่ตามขนาดมาตราสว่ น • 2.1 แบ่งตามภมู ิศาสตร์ • 2.1.1แผนท่ีมาตราสว่ นเล็ก (Small scale map) –มีมาตรสว่ นเล็กกว่า 1:1,000,000 • 2.1.2 แผนท่ีมาตราสว่ นปานกลาง (Medium scale map) –มีมาตรสว่ น ตง้ั แต1่ : 250,000 ถึง1:1,000,000 • 2.1.3 แผนท่ีมาตราสว่ นขนาดใหญ่ (Large scale map) –มีมาตรสว่ น มากกว่า1: 250,000 ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 29

2.แผนท่ีตามขนาดมาตราสว่ น (ตอ่ ) • 2.2 แบง่ ตามกิจการทหาร • 2.2.1แผนท่ีมาตราสว่ นเล็ก – มีมาตรสว่ นเล็กกว่า 1:600,000 และเล็กกว่า • 2.2.2 แผนท่ีมาตราสว่ นปานกลาง – มีมาตรสว่ น ใหญก่ ว่า 1:600,000 แตเ่ ล็กกว่า1:75,000 • 2.2.3 แผนท่ีมาตราสว่ นขนาดใหญ่ – มีมาตรสว่ น ตง้ั แต่ 1:75,000 และใหญก่ ว่า ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 30

3.แผนที่ตามลกั ษณะการใชง้ านและชนิดของ รายละเอียดที่แสดงไว้ • 3.1 แผนท่ีภมู ิประเทศ (Topographic Map) ไดแ้ ก่ แผนที่ซ่ึงแสดงรายละเอียด ทวั่ ไปของพ้ นื ผิวพิภพในทาง ราบและทางด่ิง คือแสดง ความสงู ตาํ่ ของภมู ิประเทศ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 31

3.แผนท่ีตามลกั ษณะการใชง้ านและชนิดของ รายละเอียดที่แสดงไว้ • 3.2 แผนที่เฉพาะเรื่อง(Thematic Map) ส่วนมาก สรา้ งข้ ึนโดยใชแ้ ผนที่ทวั่ ไปเป็ นพ้ ืนฐาน เชน่ แผนที่ อุณหภมู ิเท่า แผนที่โฉนดที่ดิน แผนท่ีเดินเรือ แผนที่ ตวั เมือง แผนที่การใชท้ ่ีดิน และแผนที่เศรษฐกิจ เป็ น ตน้ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 32

แผนที่แบบตา่ งๆ • แผนที่ท่องเที่ยวนิยมใชม้ าตร ส่วนเล็ก 1: 1,000,000 หรือ 1: 2,000,000 • แผนท่ีเสน้ ทางคมนาคม นิยมใช้ มาตรส่วนเล็ก 1: 1,000,000 ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 33

แผนที่แบบตา่ งๆ 34 • แผนท่ีธรณีวทิ ยา(geologic map) เป็ นแผนท่ีท่ีแสดงอายุของช้นั หิน ชนิดหิน โครงสรา้ งทางธรณีวทิ ยา จดั ทาํ โดยกรมทรพั ยากรธรณีนิยม ใชม้ าตรส่วนต้งั แต่ • 1: 1,000,000 • 1: 250,000 • 1:50,000 ครรู ุจน์ หาเรือนทรง

แผนที่แบบตา่ งๆ • แผนที่การใชท้ ่ีดิน แสดงการใช้ ประโยชน์จากที่ดิน โดยเฉพาะดา้ น การเกษตร เป็ นแผนที่ท่ีตอ้ งปรบั ปรุง ใหท้ นั กบั การเปลี่ยนแปลงการใช้ ท่ีดิน จดั ทาํ โดยกรมพฒั นาท่ีดิน หรือ สาํ นักงานเศรษฐกิจการเกษตร • 1: 1,000,000 • 1: 250,000 • 1:50,000 ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 35

องคป์ ระกอบของแผนที่ • องคป์ ระกอบของแผนที่ หมายถึง สิ่งที่ปรากฏอยูบ่ นแผนที่ เพ่ือใหผ้ ใู้ ชแ้ ผนท่ีทราบรายละเอียดเกี่ยวกบั แผนท่ีน้ัน โดยทวั ่ ไปแผนที่ที่จดั ทาข้ ึนก็เพื่อแสดงพ้ ืนที่ใดพ้ ืนที่หนึ่งซ่ึง เรียกว่า ระวาง (sheet) แผนที่ประกอบดว้ ย 4 สว่ นหลกั คือ • 1.ขอบระวาง บอกค่าพิกดั ภมู ิศาสตร์ • 2. มาตราสว่ น • 3. สญั ลกั ษณ์ • 4. ทิศ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 36

องคป์ ระกอบของแผนที่ ขอบระวาง ทิศ มาตราสว่ น สญั ลกั ษณ์ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 37

สญั ลกั ษณใ์ นแผนที่ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 38

1.2 รปู ถ่ายทางอากาศ (aerial photograph ) • รปู ถ่ายทางอากาศแนวด่ิง • University of California, Berkeley campus ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 39

รูปถา่ ยทางอากาศแนวเฉียงตาํ่ เมือง Nördlingen แควน้ บาวาเลีย ประเทศเยอรมนี รูปถา่ ยทางอากาศแนวเฉียงสูง New Jersey, USA ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 40

หลกั การแปลความหมายจากรูปถ่ายทางอากาศ • การแปลความหมายรายละเอียดภาพ ในรปู ถ่ายทางอากาศน้ัน ตอ้ ง อาศยั หลกั การพิจารณา เพราะคนเราสามารถเขา้ ใจลกั ษณะภมู ิ ประเทศ จากรปู ถ่ายทางเฉียงไดด้ ี แต่ถา้ เป็ นรปู ถ่ายทางดิ่งแลว้ อาจจะ เกิดความลงั เลไมแ่ น่ใจข้ ึนได้ ผแู้ ปลความหมายภาพไดจ้ ะตอ้ งศึกษา ฝึกฝน หลกั เกณฑท์ ี่ใชใ้ นการพิจารณารายละเอียด ในรปู ถ่ายทาง อากาศมีอยดู่ ว้ ยกนั 7ประการ คือ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 41

1.รูปรา่ ง • รปู ร่างของรายละเอียดในภมู ิประเทศ ที่ปรากฏบนรปู ถ่าย จะ มีลกั ษณะเป็ นภาพแบนราบ • รายละเอียดของวตั ถุที่มนุษยส์ รา้ งข้ ึน จะมีรปู รา่ งสมาํ่ เสมอ เป็ นระเบียบ เป็ นแนวตรง มีโคง้ เรียบ • ส่วนลกั ษณะรายละเอียด ท่ีเกิดข้ ึนจากธรรมชาติ จะมีรปู รา่ ง ไมส่ มาํ่ เสมอ ไมเ่ ป็ นระเบียบ การท่ีรปู ร่างของธรรมชาติแปลก แตกต่างกนั น้ ี จะเป็ นส่วนชว่ ยใหส้ ามารถแปลความหมาย รายละเอียดในรปู ถ่ายได้ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 42

2. ขนาด • การพิจารณารายละเอียด เกี่ยวกบั ขนาดน้ ี ตอ้ งมีความรเู้ ร่ือง ความสมั พนั ธ์ และสมั บรู ณข์ องขนาด หากเราพิจารณาภาพ ของรายละเอียดในรปู ถ่าย และรขู้ นาดท่ีแน่นอน ของ รายละเอียด ท่ีปรากฏจริง ในภมู ิประเทศแลว้ เราก็สามารถ หาขนาดของรายละเอียดอื่นๆ ได้ โดยเปรียบเทียบกบั ขนาด ของรายละเอียดท่ีทราบแลว้ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 43

3. สี • วตั ถุท่ีมีสีต่างๆ กนั จะมีคุณสมบตั ิการสะทอ้ น ของแสงต่างกนั ดว้ ย จึงทาํ ใหก้ ารเห็นเงา หรือสีของวตั ถุเปล่ียนแปลงไปในรปู ถ่าย เน่ืองจากฟิ ลม์ รปู ถ่ายทางอากาศท่ีใช้ ส่วนมากเป็ นฟิ ลม์ ชนิดธรรมดา ไมใ่ ชฟ้ ิ ลม์ สี ดงั น้ันสี ของวตั ถุต่างๆ ที่ปรากฏบนภาพจะมีความเขม้ หรือความจางของสีของ ภาพไมเ่ ท่ากนั • รายละเอียดใด ใหป้ ริมาณการสะทอ้ นแสงมาก จะมีลกั ษณะสีของภาพ ปรากฏค่อนขา้ งเป็ นสีขาว หากรายละเอียดใด ไมม่ ีอาการสะทอ้ นแสง ก็ จะมีสีของภาพเป็ นสีดาํ ปริมาณการสะทอ้ นแสงน้ ี ข้ ึนอยกู่ บั โครงสรา้ ง และชนิดของรายละเอียด ที่ปรากฏในภมู ิประเทศ และมุมสะทอ้ นของ ลาํ แสงที่พงุ่ มายงั กลอ้ งถ่ายรปู ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 44

4. รูปแบบ • ลกั ษณะรายละเอียดในรปู ถ่ายจะมีรปู แบบแตกต่างกนั ระหวา่ งส่ิงที่เกิดข้ ึนตามธรรมชาติ กบั สิ่งท่ีมนุษยส์ รา้ งข้ ึน เชน่ การจดั ตน้ ไมใ้ นสวน เมื่อเปรียบเทียบกบั ตน้ ไมท้ ี่เกิดข้ ึน ตาม ธรรมชาติแลว้ จะเห็นความแตกต่างไดช้ ดั เจน ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 45

5. เงา • การพิจารณาเร่ืองเงา นับวา่ เป็ นหลกั เกณฑท์ ี่สาํ คญั มาก ใน การแปลความหมาย รายละเอียดบนรปู ถ่ายทางอากาศ การ พิจารณารปู รา่ งของรายละเอียด ใหไ้ ดผ้ ลดี จะพิจารณาจาก เงา ไดม้ ากกวา่ การพิจารณาจากสีหรือลวดลาย ท้งั น้ ี เน่ืองจากวา่ ขนาดทางดิ่งที่แสดงดว้ ยเงาน้ัน จะปรากฏใหเ้ ห็น เด่นชดั กวา่ ขนาดในทางราบ ที่แสดงดว้ ยภาพของ รายละเอียด สีของภาพ รายละเอียดจะเปลี่ยนไปตามสภาพ ส่ิงแวดลอ้ ม แต่เงาจะแสดงใหเ้ ห็นไดช้ ดั เจน ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 46

6.ตาํ แหน่งในภมู ิประเทศ • การพิจารณา รายละเอียดในภมู ิประเทศ บางคร้งั อาจตอ้ ง พิจารณาจากความสงู สมั พนั ธ์ ลกั ษณะทางน้ํา เป็ นตวั สาํ คญั อยา่ งหน่ึง ที่ใชพ้ จิ ารณาลกั ษณะสภาพดิน หรือการเกิดพืชและ พนั ธุไ์ มไ่ ด้ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 47

7. ความหยาบละเอียด • ระดบั ความหยาบ หรือความละเอียดของภาพในรปู ถ่าย อาจใชป้ ระโยชน์ได้ ในการแปลความหมายภาพ ลกั ษณะความหยาบละเอียดน้ ี เมอ่ื คิดเท่ากบั ขนาดวตั ถุ ใหพ้ อดีแลว้ จะมีความสมั พนั ธโ์ ดยตรง กบั มาตราส่วน รปู ถ่าย ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 48

ประโยชนข์ องการแปลความหมายภาพภมู ิประเทศ • ประโยชน์ของการแปลความหมายภาพภมู ิประเทศ คือ การนําไปใช้ ในกิจการต่างๆ มากมายหลายประการ เชน่ การศึกษาดา้ น ธรณีวทิ ยา รปู ร่างของท่ีดิน การเกษตร และการใชป้ ระโยชน์ที่ดิน กิจการดา้ นป่ าไม้ ดา้ นวศิ วกรรม อุตสาหกรรม การวเิ คราะห์ เป้ าหมายทางการทหาร และการขา่ ว เป็ นตน้ นับไดว้ า่ วธิ ีการน้ ีมี ประโยชน์นานัปการ เหมาะแกก่ ารนําไปใชใ้ นการพฒั นาประเทศใน ทุกดา้ น ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 49

1.3 ภาพถ่ายจากดาวเทียม (Satellite Image) • ดาวเทียม (Satellite) คือ สิ่งประดิษฐท์ ่ีมนุษยค์ ิดคน้ ข้ ึนเลียนแบบ ดาวบริวารของดาวเคราะห์ ท่ีสามารถโคจรรอบโลก โดยอาศยั แรง ดึงดดู ของโลก ซ่ึงติดต้งั อุปกรณท์ ่ีสาํ หรบั เก็บรวบรวมขอ้ มลู เก่ียวกบั อวกาศและถ่ายทอดขอ้ มลู มายงั พ้ นื โลก วตั ถุประสงคข์ องสิ่งประดิษฐ์ น้ ีเพอ่ื ใช้ ทางการทหาร การส่ือสาร การรายงานสภาพอากาศ การ วจิ ยั ทางวทิ ยาศาสตร์ เชน่ การสาํ รวจทางธรณีวทิ ยาสงั เกตการณ์ สภาพของอวกาศ โลก ดวงอาทิตย์ ดวงจนั ทร์ และดาวอ่ืนๆ รวมถึง การสงั เกตวตั ถุ และดวงดาว ดาราจกั ร ต่างๆ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 50