กำแพงเพชร

ภาพโดย ผศ.นพดล เนตรดี วทิ ยาลยั เพาะชา ง มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลรตั นโกสินทร



¤Òí ¹íÒ หนงั สอื ทร่ี ะลกึ พธิ เี ปด หอ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั กาํ แพงเพชร เลมนี้จดั ทาํ ข้ึนเพือ่ เปนทีร่ ะลกึ เน่ืองในพธิ เี ปดหอ งสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกุมารี” อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั กาํ แพงเพชร ซง่ึ ไดร บั พระราชทานพระราชานญุ าตใหห อ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี อําเภอเมือง จังหวัดกําแพงเพชร เขารวมโครงการจัดต้ังหองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั กาํ แพงเพชร เพมิ่ เติมเปน ลาํ ดบั ที่ ๑๐๐ ในโอกาสที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาเสด็จ พระราชดาํ เนนิ เปน ประธานในพธิ เี ปด หอ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั กําแพงเพชร ในวันพฤหัสบดีท่ี ๒๒ กุมภาพันธ ๒๕๖๑ ซ่ึงเปนการสนองตอพระปณิธานของ พระองคทีส่ งเสรมิ ใหหอ งสมดุ เปนศูนยเ รียนรใู นการพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และดาํ รงตนอยูใ นสังคม อยางมีความสุข นับเปนพระมหากรุณาธิคุณตอพสกนิกรชาวจังหวัดกําแพงเพชร เปนอยางย่ิง ท่พี ระองคพ ระราชทานโอกาสทางการศกึ ษาจากแหลง เรยี นรทู ท่ี รงคุณคา แหง น้ี เนื้อหาหนังสือเลมน้ีประกอบดวย พระราชประวัติ พระอัจฉริยภาพ พระราชกรณียกิจ ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ความเปนมาของหองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกมุ าร”ี อําเภอเมือง จงั หวัดกาํ แพงเพชร และเรื่องราวของจงั หวดั กาํ แพงเพชร ในแงมมุ ตาง ๆ เพ่อื ใหผูอา นไดรบั รูแ ละเขาใจไดส วนหนงึ่ ความสําเร็จของการกอตั้งหองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อําเภอเมือง จังหวัด กําแพงเพชร เกิดจากความนอมสํานึกในพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และความเมตตาอนุเคราะหของบุคคลตาง ๆ มีพระราชวชิรเมธี ผศ.ดร. รองเจา คณะจงั หวดั กาํ แพงเพชร เจา อาวาสวดั พระบรมธาตนุ ครชมุ ขา ราชการ หนว ยงาน องคก ร บรษิ ทั หา งรา นและประชาชนจงั หวดั กาํ แพงเพชร เปน อาทิ ทไี่ ดร ว มกนั สนบั สนนุ ในการดาํ เนนิ การ กอสรางและพัฒนาตกแตงใหมีความเรียบรอยสมบูรณเอื้ออํานวยประโยชนตอการใหบริการ จงึ ขอขอบคุณทุกทานมา ณ โอกาสน้ี สาํ นกั งาน กศน.จังหวดั กาํ แพงเพชร

ÊÒúÑÞ โครงการจัดต้งั หองสมดุ ประชาชน “เฉลิมราชกมุ าร”ี ๒ สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี กับงานหองสมุด ๘ พระราชประวตั ิ ๑๘ “หองสมดุ ในทศั นะของขา พเจา” ๓๐ ประมวลภาพการกอสรา งหองสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกุมารี” อาํ เภอเมือง จังหวัดกําแพงเพชร ๓๑ พ้นื ที่บริการของหอ งสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ ารี” อาํ เภอเมอื ง จงั หวัดกาํ แพงเพชร ๓๕ ประวัตแิ ละความเปน มาของจังหวัดกําแพงเพชร ๓๙ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช สมเดจ็ พระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ ๔๔ เสด็จพระราชดําเนินมายงั จงั หวดั กาํ แพงเพชร ๕๐ สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี เสด็จพระราชดาํ เนินมายังจังหวัดกําแพงเพชร ๕๒ ตน ไมท รงปลูก ๕๓ ภาคผนวก

ภาพโดย เอือ้ มพร สุเมธาวัฒนะ นักวชิ าการศกึ ษาชํานาญการพเิ ศษ

๒ â¤Ã§¡Òè´Ñ μѧé ËÍŒ §ÊÁØ´»ÃЪҪ¹ “à©ÅÁÔ ÃÒª¡ÁØ ÒÃÕ” ความหมาย หอ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี เรอื่ งราวตา ง ๆ แปลก ๆ ใหม ๆ อยแู ลว ถา เรามหี นงั สอื เปน หอ งสมดุ ประชาชนจงั หวดั หรอื หอ งสมดุ ประชาชน ทีม่ คี ณุ คาทัง้ เน้อื หาและรูปภาพใหเขาอาน ใหค วามรู อําเภอ ที่กระทรวงศึกษาธิการโดยกรมการศึกษา ความบนั เทงิ เดก็ ๆ จะไดเ ตบิ โตขน้ึ เปน ผใู หญท สี่ มบรู ณ นอกโรงเรยี นไดร บั อนมุ ตั หิ รอื โดยมตขิ องคณะรฐั มนตรี ทรี่ อบรู มธี รรมะประจาํ ใจ มคี วามรกั บา นเมอื ง มคี วาม เมอ่ื วนั ท่ี ๒๙ มกราคม ๒๕๓๔ ใหจ ดั สรา งเนอ่ื งในโอกาส ตอ งการปรารถนาจะทาํ แตประโยชนท่ีสมควร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเจริญพระชนมายุ ๓๖ พรรษา กระทรวงศึกษาธิการจึงไดขอพระราชทาน พระราชานญุ าตดาํ เนนิ โครงการจดั ตง้ั หอ งสมดุ ประชาชน »ÃÐÇμÑ Ô¤ÇÒÁ໹š ÁÒ ซึ่งไดรับพระราชทานนามวา หองสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี โดยจะเรม่ิ กอ สรา งหอ งสมดุ รนุ แรก กรมการศกึ ษานอกโรงเรยี นไดพ จิ ารณาเหน็ วา จาํ นวน ๓๗ แหง เพอ่ื เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระเทพ เพื่อสนองพระราชปณิธานและแนวทางพระราชดําริ รตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ในโอกาสทพ่ี ระองค ในการสงเสริมการศึกษา สําหรับประชาชนตามที่ พระชนมายุ ๓๖ พรรษา ในป ๒๕๓๔ และจะวางแผน ทรงแสดงไวในโอกาสตาง ๆ เชน ในโอกาสที่มี ดาํ เนนิ การจดั ตงั้ อยา งตอ เนอ่ื งจนครบทกุ อาํ เภอภายใน พระมหากรุณาธิคุณเสด็จเปนประธานในการประชุม ระยะเวลา ๑๐ ป ระหวา งป ๒๕๓๔-๒๕๔๓ ซงึ่ เปน สมัชชาสากลวาดวยการศึกษาผูใหญ เมื่อวันที่ ๑๒ ชวงเวลาทีอ่ งคก ารสหประชาชาติ ไดป ระกาศใหเปน มกราคม ๒๕๓๓ ไดพระราชทานลายพระหัตถ ทศวรรษแหงการรหู นังสือ เชญิ ชวนให “รว มกนั ทาํ ใหช าวโลกอา นออกเขยี นได” หองสมุดประชาชนแตละแหงจะสรางขึ้นดวย และในบทพระราชนิพนธเรื่อง “หองสมุด ความรวมมือของประชาชนในทองถ่ิน หนวยงาน ในทศั นะของขา พเจา ” ไดท รงกลา ววา ความรขู องมนษุ ย ภาครัฐและเอกชน จากความจงรักภักดีและความ เปน มรดกตกทอดกนั มาแตโ บราณเมอ่ื มกี ารประดษิ ฐ สํานึกในพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระเทพ คิดคนอักษรขึ้นผูมีความรูก็ไดบันทึกความรูของตน รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี พสกนิกรและ สิ่งท่ีตนคนพบเปนการจารึกหรือเปนหนังสือทําให หนว ยงานดงั กลา วจงึ พรอ มใจนอ มเกลา ฯ ถวายหอ งสมดุ บคุ คลอนื่ ในสมยั เดยี วกนั หรอื อนชุ นรนุ หลงั ไดม โี อกาส ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี เพอื่ สนองพระราชปณธิ าน ศึกษาทราบถึงเร่ืองนั้น ๆ และไดใชความรูเกา ๆ ใหช มุ ชนมแี หลง ความรทู พ่ี รอ มพรง่ั สมบรู ณซ ง่ึ จะเปน เปนพ้ืนฐานที่จะหาประสบการณคิดคนส่ิงใหม ๆ แบบอยา งของการพฒั นาหอ งสมดุ สบื ตอ ไป โดยมกี าร ทเ่ี ปนความกา วหนา เปน ความเจริญสืบตอไป จัดสว นบรกิ ารและกจิ กรรม คอื หอ งสมดุ เปน สถานทเี่ กบ็ เอกสารตา ง ๆ อนั เปน ๑) หองอา นหนงั สอื ทวั่ ไป แหลง ความรูด ังกลาวแลว จึงเรยี กไดว าเปน ครู เปนผู ๒) มมุ เดก็ และครอบครวั ช้ีนําใหเรามีปญญา วิเคราะห วิจารณใหรูสิ่งควรรู ๓) หอ งอเนกประสงค อันชอบดว ยเหตุผลได ๔) หอ งโสตทัศนศึกษา ๕) หองเฉลมิ พระเกยี รติ ขาพเจาอยากใหเรามีหองสมุดที่ดี มีหนังสือ ครบทุกประเภทสําหรับประชาชน หนังสือประเภท ทข่ี า พเจา คดิ วา สาํ คญั ทสี่ ดุ อยา งหนง่ึ คอื หนงั สอื สาํ หรบั เดก็ วยั เดก็ เปน วยั เรยี นรู เดก็ ๆ สว นใหญส นใจจะทราบ

๓ ÊÒÃÐÊíÒ¤ÞÑ ๒) ดานการใชภูมิปญญาทองถ่ิน มีการ อภิปราย การบรรยาย การศึกษาดูงานในทองถ่ิน วตั ถปุ ระสงคใ นการจดั ตงั้ มงุ ทจ่ี ะกระจายโอกาส การรวบรวมผลงานของภูมิปญ ญาในทองถ่นิ เปน ตน ทางการศกึ ษาไปสูป ระชาชนในชนบท ดวยการจดั ตั้ง และพัฒนาหองสมุดประชาชนอําเภอ ใหเปนแหลง ๓) ดานหองสมุดเคล่ือนที่สูชุมชน มีการ ความรสู าํ หรบั ประชาชนทกุ เพศทกุ วยั และเปน ศนู ยก ลาง นํายา ม ถงุ กระเปา หบี เรอื รถยนต เคล่ือนไปตาม สนับสนุนการผลิตและเผยแพรเอกสารส่ิงพิมพ ไปสู ชมุ ชน จดั หาหนงั สอื ไปบริการตามจดุ หรือหนวยงาน ท่ีอานหนังสือในระดับหมูบานท้ังน้ี โดยไดกําหนด สาํ คญั เชน เรอื นจาํ โรงงาน บา นพกั คนชรา โรงพยาบาล วัตถุประสงคเฉพาะในการดาํ เนนิ การไวด งั ตอ ไปนี้ เปนตน ๑. พฒั นารปู แบบของหอ งสมดุ ประชาชนอาํ เภอ ๔) ดานสงเสริมการรวมกลุมประชาชน เพ่ือสนองตามแนวพระราชดําริ เพื่อใหเปนตัวอยาง ตามความรแู ละความสนใจ เชน กลมุ สนใจ กลมุ วชิ าชพี ของหองสมุดในอนาคตท่ีจะเปนแหลงความรูและ ชมรมตาง ๆ มีชมรมนักอา น ชมรมอนรุ ักษธรรมชาติ ศนู ยก ลางสนบั สนนุ เครอื ขา ยการเรยี นรใู นระดบั หมบู า น และสง่ิ แวดลอ ม ชมรมสมนุ ไพร การแขง ขนั กฬี า เปน ตน ๒. จัดต้ังหองสมุดประชาชนอําเภอใหครบ ๕) ดานครอบครัวสัมพันธ เชน จัดใหมี ทุกอาํ เภอ โดยจะคัดเลือกอําเภอที่มีความพรอ มและ สนามเด็กเลน จัดมุมเด็กและมุมครอบครัว จัดตาม ความจําเปนเรงดวน ดําเนินการจัดต้ังเปนรุนแรก วันสาํ คัญ ๆ มวี นั พอ วนั แม วันครอบครวั วนั ตรวจ จํานวน ๓๗ แหง ในชวงป ๒๕๓๔-๒๕๓๕ เพื่อ สขุ ภาพ เปน ตน เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี และทยอยการจดั ตง้ั ในอาํ เภออนื่ ๒. ศูนยสงเสริมการเรียนรูของชุมชน จนครบทัว่ ทั้งประเทศในชว งป ๒๕๓๖-๒๕๔๓ มีกิจกรรมท่จี ัดในลกั ษณะ ดงั นี้ ๓. พัฒนาหองสมุดประชาชนอําเภอที่จัดตั้ง ๑) ดานแนะแนวการศึกษานอกโรงเรียน อยเู ดมิ แลว ใหม คี ณุ ภาพและมคี วามพรอ มทจี่ ะใหบ รกิ าร มีแนะแนวการศึกษาอาชีพ ทําเนียบตลาดแรงงาน ตามบทบาท และภารกิจของหอ งสมดุ ในอนาคต แหลงทรพั ยากร จดั ปา ยนิเทศ ตลาดนัดอาชพี ศกึ ษา ดงู าน เปนตน ๔. ประสานงานกบั หนว ยงานภาครฐั และเอกชน รณรงคสงเสริมการอาน เพ่ือกระตุนใหประชาชน ๒) ดา นจดั และใหบ รกิ ารชดุ ทดลอง ชดุ สาธติ หนวยงานภาครัฐและเอกชน เห็นความสําคัญของ ตา ง ๆ เชน สาธติ การทดลองทเ่ี ปน นวตั กรรม มเี ครอ่ื ง การอา น และการจดั ตั้งหอ งสมุดประชาชนเพื่อจะได ดักยุง ระบบนํ้าหยด การทดสอบความชื้นของขาว มีสวนรวมรับผิดชอบในการดําเนินโครงการ และใช การทดลองความเปนกรดเปน ดางของดนิ เปนตน ประโยชนจ ากหอ งสมดุ ทจี่ ะจดั ตง้ั ขนึ้ จากวตั ถปุ ระสงค ดงั กลา ว กรมการศกึ ษานอกโรงเรียนจงึ มีนโยบายให ๓) ดา นจดั พน้ื ทสี่ าํ หรบั บรกิ ารตามหลกั สตู ร หองสมุดประชาชนทุกประเภท ซ่ึงรวมท้ังหองสมุด การศึกษานอกโรงเรียนของสถาบันตาง ๆ มีจัดมุม ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี ดว ย มกี จิ กรรมหลกั ดงั น้ี ทางไกล ตนเอง ช้ันเรียน มุม มสธ. มุม มร. เปน ตน ๑. ศนู ยข อ มลู ขา วสารชมุ ชน มกี จิ กรรมทจี่ ดั ๓. ศนู ยก ลางการจดั กจิ กรรมของชมุ ชน หรอื ในลักษณะดงั นี้ เปนศูนยประชาคมมกี จิ กรรมทีจ่ ัดในลักษณะ ดงั นี้ ๑) ดานสงเสริมการอานและการคนควา ๑) บริการสถานท่ีจัดประชุม สัมมนา มกี ารประกวดการอา น การจดั นทิ รรศการ การเลา นทิ าน การแสดงผลิตภัณฑ มีการจัดประชุมสมาชิกชมรม การเลาเรื่องจากหนังสือ การประกวดยอดนักอาน สมาคม และแสดงกิจกรรมชมรม จัดมมุ แสดงสินคา การโตว าที การปาฐกถา เปน ตน พนื้ เมอื ง จดั แสดงศลิ ปวฒั นธรรมพนื้ บา น การแตง งาน เปน ตน

๔ ๒) กจิ กรรมเดก็ และครอบครวั เชน วนั เดก็ ๔. ศูนยกลางสนับสนุนเครือขายการเรียนรู วนั แม วนั พอ การบรรยายเกยี่ วกบั เดก็ และครอบครวั ในชุมชน หมายถึง การจัดใหเกิดกระบวนการที่จะ เปนตน เช่ือมประสานระหวางหองสมุดและแหลงความรู ในชุมชนอื่น ๆ เชน ท่ีอานหนังสือประจําหมูบาน ๓) กิจกรรมอเนกประสงคของชุมชน มี สถานศกึ ษา แหลง ประกอบการ ภูมิปญ ญาทอ งถิ่น ศลิ ปวฒั นธรรม การแตง งาน การดาํ เนนิ การเชงิ ธรุ กจิ สนามเด็กเลน เปนตน ¤ÇÒÁ໚¹ÁÒ¡ÒèѴμ§Ñé ˌͧÊÁ´Ø »ÃЪҪ¹ “à©ÅÁÔ ÃÒª¡ÁØ ÒÃ”Õ ÍÒí àÀÍàÁÍ× § ¨§Ñ ËÇ´Ñ ¡Òí ᾧྪà ๔. พัฒนาเครือขายการเรียนรูในชุมชน มีกิจกรรมท่จี ัดในลกั ษณะ ดังนี้ ตามทก่ี ระทรวงศกึ ษาธกิ าร ไดร บั พระราชทาน พระราชานุญาตใหดําเนินโครงการจัดต้ังหองสมุด ๑) ดานขอมูลขาวสารและส่ือ มีการ ประชาชนเพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพ หมนุ เวียนสอ่ื สารนิเทศไปยังหองสมุดโรงเรยี น ทีอ่ าน รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เนื่องในโอกาส หนงั สอื ประจาํ หมบู า น ศนู ยก ารเรยี น และแหลง ความรู ที่เจริญพระชนมายุ ๓๖ พรรษา ในปพุทธศักราช ในชมุ ชนใกลเคยี ง เปนตน ๒๕๓๔ โดยพระราชทานนามวา หอ งสมดุ ประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” ซึ่งไดเร่ิมกอสรางและจัดต้ังเปน ๒) ดา นการพฒั นา การผลติ เผยแพร และ รนุ แรก จํานวน ๓๗ แหง ในป ๒๕๓๔ และไดมีการ ฝก อบรม มผี ลติ เอกสาร แผน ปลวิ อบรมพฒั นาบคุ ลากร จดั ตั้งหองสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ ารี” เพม่ิ ขึน้ ที่เกี่ยวของในการดําเนินงานเพื่อที่จะใหการเผยแพร อยา งตอเน่ืองจนถงึ ปจจุบนั ส่ือสารนเิ ทศสูเ ครือขา ยอยางมีประสิทธภิ าพ เปนตน จากวตั ถปุ ระสงคท งั้ ๔ ขอ ดงั กลา ว กรมการศกึ ษา นอกโรงเรยี นจดั เพอ่ื ใหป ระชาชนในชมุ ชนทกุ เพศ ทกุ วยั ทุกระดับการศึกษา ทุกอาชีพไดรับการศึกษานอก โรงเรียนจากการจัดบริการและกิจกรรมหองสมุด เพื่อใชในการปรับปรุงอาชีพ ความเปนอยู พัฒนา คุณภาพชีวิตใหดีขึ้น เปนการศึกษาตามอัธยาศัย ทสี่ ง เสรมิ สนบั สนนุ การศกึ ษาในระบบและนอกระบบ โรงเรียนอีกสว นหนึ่งดวย º·ºÒ·Ë¹ÒŒ ·Õè ๑. ศูนยขาวสารขอมูลของชุมชน หมายถึง จดั หอ งสมดุ ใหเ ปน แหลง ศกึ ษาหาความรู คน ควา วจิ ยั โดยมีการจัดบริการหนังสือ เอกสารส่ิงพิมพ และ โสตทัศนศึกษา ๒. ศนู ยส ง เสรมิ การเรยี นรขู องชมุ ชน เปน แหลง สงเสรมิ สนบั สนุน และจัดกิจกรรมการเรียนรู ๓. ศูนยกลางจัดกจิ กรรมของชุมชน หมายถงึ การใหบ รกิ ารแกชมุ ชน ในการจดั กิจกรรมการศึกษา และศิลปวัฒนธรรม มีการประชุมขององคกร การจัด กิจกรรมวันสําคัญตามประเพณี การจัดสวนสุขภาพ สนามเดก็ เลน และสวนสาธารณะ เปน ตน

๕ จงั หวดั กาํ แพงเพชร โดยนายสรุ พล วาณชิ เสนี ตอ มาพระราชทานพระราชวโรกาสใหค ณะบคุ คล ผวู า ราชการจงั หวดั กาํ แพงเพชร และนางยพุ นิ บวั คอม เขา เฝา ทลู ละอองพระบาท ทลู เกลา ฯ ถวายแผน ศลิ าฤกษ ผูอํานวยการสํานักงาน กศน.จังหวัดกําแพงเพชร เพอ่ื ทรงเจมิ และทรงพระสหุ รา ยเมอ่ื วนั ท่ี ๑๖ มถิ นุ ายน ไดริเริ่มดําเนินการ และจัดทําโครงการดังกลาว ๒๕๕๘ ซงึ่ พระราชวชริ เมธี ผศ.ดร. รองเจา คณะจงั หวดั ซึ่งพระราชวชิรเมธี ผศ.ดร. รองเจาคณะจังหวัด กาํ แพงเพชร เจา อาวาสวดั พระบรมธาตุ พระอารามหลวง กาํ แพงเพชร เจา อาวาสวดั พระบรมธาต พระอารามหลวง นายธานี ธญั ญาโภชน ผวู า ราชการจงั หวดั กาํ แพงเพชร ไดอ นญุ าตใหใ ชพ น้ื ที่ วดั พระบรมธาตุ พระอารามหลวง นายบุญทรง จิโนเปง ผูอํานวยการสํานักงาน กศน. และเสนอขอเขารวมโครงการหองสมุดประชาชน จงั หวดั กาํ แพงเพชร นายสนุ ทร รตั นากร นายกองคก าร “เฉลิมราชกุมารี” เมื่อวนั ท่ี ๑๙ กรกฏาคม ๒๕๕๖ บรหิ ารสว นจงั หวดั กาํ แพงเพชร ดร.เสรมิ วฒุ ิ สวุ รรณโรจน งบประมาณการดําเนินการกอสรางอาคาร ไดจาก ประธานบริษัท เฉากวยชากังราว จํากัด และคณะ งบประมาณของทางราชการจากสํานักงาน กศน. เขา เฝา ทลู ละอองพระบาท และไดจ ดั พธิ วี างศลิ าฤกษ องคการบริหารสวนจังหวัดกําแพงเพชร และระดม ในวันที่ ๒๐ มถิ นุ ายน ๒๕๕๘ นายธานี ธัญญาโภชน ทนุ ทรพั ยจ ากภาคเอกชน บรษิ ทั เฉากว ยชากงั ราว จาํ กดั ผวู า ราชการจงั หวดั กาํ แพงเพชร เปน ประธานฝา ยฆราวาส และพระธรรมภาณพลิ าส เจา คณะจงั หวดั กาํ แพงเพชร ตอมากองราชเลขานุการในพระองคสมเด็จ เปนประธานฝา ยสงฆ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี แจง เรอ่ื ง พระราชทานพระราชานุญาตเปนลําดับที่ ๑๐๐ ตอ มาในชว งทน่ี ายบญุ ทรง จโิ นเปง ดาํ รงตาํ แหนง เมื่อวนั ท่ี ๑๐ กรกฏาคม ๒๕๕๗ และเร่ิมดําเนินการ ผอู าํ นวยการสาํ นกั งาน กศน.จงั หวดั กาํ แพงเพชรไดข อ กอ สรา งตวั อาคารหอ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี งบประมาณเพมิ่ เตมิ จากสาํ นกั งาน กศน.เพอ่ื การจดั หา อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั กาํ แพงเพชร เมอื่ วนั ที่ ๒๒ กนั ยายน ครุภัณฑและการตกแตงภายในและไดระดมทุนจาก ๒๕๕๗ ซ่ึงการดําเนินการ จังหวัดกําแพงเพชรได ภาคเอกชนและประชาชนชาวจงั หวดั กาํ แพงเพชร เพอ่ื แตงตั้งคณะกรรมการดําเนินโครงการจัดตั้งหองสมุด เปน งบประมาณในการตกแตง ภูมิทศั นภายนอก การ ประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” ตามคําส่ังจังหวัด จัดนิทรรศการภายใน รวมทั้งไดรับงบประมาณจาก กําแพงเพชร ท่ี ๐๒๗/๒๕๕๘ เร่ือง แตงตั้งคณะ องคก ารบรหิ ารสว นจงั หวดั กาํ แพงเพชร เพอ่ื การจดั หา กรรมการดําเนินโครงการจัดตั้งหองสมุดประชาชน หนังสือและทรัพยากรสารนิเทศใหกับหองสมุด จน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี ลงวันท่ี ๑๖ กมุ ภาพันธ ๒๕๕๘ สําเร็จและเปดใหบริการตั้งแตวันที่ ๑๙ ธันวาคม ๒๕๕๙ เปน ตนมา

๖ ตอมากองราชเลขานุการในพระองคสมเด็จ แหลง เรยี นรทู ม่ี คี ณุ ภาพเพอื่ การสรา งองคค วามรู พฒั นา พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี แจง เรอื่ ง คุณลักษณะดานรักการอาน ซ่ึงจะชวยในการพัฒนา เสด็จพระราชดําเนินไปทรงเปดหองสมุดประชาชน หองสมุดใหเปนตนแบบของการใหบริการดานการ “เฉลิมราชกุมารี” อําเภอเมือง จังหวัดกําแพงเพชร ศึกษาตามอัธยาศัย เปนศูนยกลางของแหลงขอมูล ในวันที่ ๒๒ กุมภาพันธ ๒๕๖๑ เวลา ๑๐.๐๐ น. ขา วสาร ศนู ยก ลางของการจดั กจิ กรรมการเรยี นรแู ละ ตามหนงั สอื สาํ นกั ราชเลขาธกิ าร ท่ี รล ๐๐๑๐/๒๕๙๔ ศูนยกลางในการสรางเครือขายการเรียนรูของชุมชน ลงวนั ที่ ๒๑ มนี าคม ๒๕๖๐ เรอ่ื ง เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ตลอดจนเปน ศนู ยก ลางในการจดั กจิ กรรมเพอ่ื อนรุ กั ษ ไปทรงเปดหองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” และเผยแพรวัฒนธรรมประเพณีที่ดีงาม รวมทั้ง อําเภอเมอื ง จงั หวดั กําแพงเพชร สง เสรมิ การทอ งเทย่ี วของจงั หวดั กาํ แพงเพชรอกี ดว ย ทั้งนี้ ชาวจงั หวัดกาํ แพงเพชร ไดแ สดงออกถึง ความจงรกั ภกั ดดี ว ยความสาํ นกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ ทสี่ มเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมตี อ การจดั การศกึ ษาของชาติ ตลอดจนการรว มใจกนั นอมเกลาฯ ถวายเพ่ือสนองพระราชปณิธานท่ีทรง พระประสงคใหชุมชนมีแหลงเรียนรูที่พรอมสมบูรณ เพื่อใหนักเรียน เยาวชนและประชาชนทั่วไปเขาถึง

ผศ.บรรลุ วริ ยิ าภรณประภาส ผอู าํ นวยการวทิ ยาลยั เพาะชาง มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลรตั นโกสนิ ทร

๘ ÊÁà´¨ç ¾ÃÐà·¾ÃμÑ ¹ÃÒªÊ´Ø ÒÏ ÊÂÒÁºÃÁÃÒª¡ØÁÒÃÕ ¡ºÑ §Ò¹ËÍŒ §ÊÁØ´ ÊÁà´¨ç à¨ÒŒ ¿‡ÒáË‹§¡ÒÃÈ¡Ö ÉÒμÅÍ´ªÇÕ Ôμ ปญญาเปนทรัพยลํ้าเลอเลศิ เปนส่ิงอนั ประเสริฐยิ่งลน อาจกอ เกยี รติชวยเชิดชูชอ่ื รจู ักนําตนพน จากหอ งทุกขก รรม พระราชนิพนธข องสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี พทุ ธศาสนสภุ าษติ คาํ โคลง ๑๑ ธันวาคม ๒๕๑๙ ÊÁà´¨ç ਌ҿ҇ ¹¡Ñ ¡ÒÃÈ¡Ö ÉÒ จากพระราชนิพนธท่ีอัญเชิญมากลาวอางน้ี ปญญาจะเกิดขึ้นไดอยางไร และโดยวิธีใด จะเหน็ ไดว า สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรม การแสวงหา “ความรู” หรือ “การศึกษา” คงเปน ราชกมุ ารี ทรงตระหนกั ถงึ ความจาํ เปน ทม่ี นษุ ยท กุ คน คําตอบท่ีทุกคนคงกลาวไดตรงกัน แตการศึกษา ที่เกิดมายอมจะตองแสวงหาความรูหรือการศึกษา โดยทั่วไปมิไดมีความหมายถึงเฉพาะการไปโรงเรียน ทุกรูปแบบ เพอ่ื ใหไดม าซึง่ “ปญ ญา” ทีส่ ามารถนาํ ฟงคําสั่งสอนของครู อานหนังสือ หรือทําการบาน มาใชในการแกปญหาท่ีเปนตนเหตุแหง “ทุกข” ได เทาน้ัน แต “การศกึ ษา” ในทีน่ ห้ี มายถึง การท่ีจะไดมา เพราะพระองคทานเปรียบปญญาดุจแสงสวาง และ ซ่ึงความรูทุกรูปแบบท้ังการศึกษาในและนอกระบบ ทรงขยายความไววา “...ตามหลักวิทยาศาสตร โรงเรียนและการศึกษาตามอัธยาศัยดวย ซึ่งรวม คนและสตั วจ ะมองเหน็ สง่ิ ตา ง ๆ ไดจ ะตอ งมแี สงสวา ง เรียกวา การศึกษาตลอดชีวิตและควรตองแสวงหา เชน ถา เรานาํ เอาขวดใบหนงึ่ ไปตง้ั ไวใ นหอ งทม่ี ดิ ชดิ ความรอู ยา งตอ เนื่อง จนมีบางคนกลาววา “ชีวติ คือ แสงสวางลอดเขาไมได แมเราจะรูวามีขวดอยูใน การศึกษา และการศึกษาก็คือชีวิต” ท้ังนี้ เน่ืองจาก หอ งนน้ั กจ็ รงิ แตเ รากไ็ มส ามารถมองเหน็ ขวดนนั้ ได วชิ าการตาง ๆ ในสงั คมปจจุบันเปลยี่ นแปลงกา วหนา เน่ืองดวยแสงสวางจากนอกหองไมสามารถลอด ตลอดเวลา หากผูใดไมแสวงหาความรูอยางตอเนื่อง เขา มาในหอ งไดแ ตป ญ ญานนั้ ไมว า จะอยทู ใ่ี ดเวลาใด จะกลายเปนผูดอยการศึกษา ดังพระราชดํารัสของ ยอ มสามารถสอ งนาํ ทางใหแ กม นษุ ยไ ด แสงธรรมดา สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี จากดวงอาทติ ย ดวงไฟ หรอื แหลง กาํ เนดิ อน่ื ๆ กต็ าม ทพี่ ระราชทานเนอ่ื งในโอกาสวนั ไหวค รู ณ มหาวทิ ยาลยั ไมอ าจทาํ ใหบ คุ คลทสี่ ายตาพกิ ารมองเหน็ ไดแ ตแ สง ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒประสานมติ ร เมอ่ื วนั ท่ี ๑๖ กรกฎาคม แหงปญญานั่นอาจทําใหทุกคนมองเห็นได...” ๒๕๒๖ วา หมายความวา ปญญาทําใหคนเราเห็นส่ิงท่ีจําเปน ในการดํารงชีวติ ได

๙ “วิชาการตาง ๆ ในสงั คมทุกวนั น้ี มิไดอ ยูน งิ่ นับจากเด็กเล็กไปถึงผูใหญและจากผูไมรูหนังสือ กับที่ แตเปลี่ยนแปลงกาวหนาอยูตลอดเวลา ไปจนถงึ ผทู เ่ี รยี นจบปรญิ ญาสงู ๆ ใหพ ยายามสนใจทจ่ี ะ คนที่เรียนจบสูง ๆ ถาอยากจะอยูอยางกาวหนา แสวงหาความรอู ยา งตอ เนอื่ งตลอดไป แมพ ระองคเ อง ควรทําการคนควาศึกษาเลาเรียนตอไป แมจะมิใช ซึ่งมีพระปรีชาญาณในทุกดาน นับแตทรงสําเร็จการ การศึกษาเลาเรียนในระบบ เชน อาจเขารับการ ศกึ ษาอกั ษรศาสตรบณั ฑติ เกยี รตนิ ยิ มอนั ดบั หนงึ่ โดย อบรมสัมมนา ฟงการอภปิ ราย หรือชมนิทรรศการ ไดรับรางวัลเหรียญทองเรียนเย่ียมตลอดหลักสูตร วา มอี ะไรใหม ๆ การฟง ขา วสารจากวทิ ยุ หนงั สอื พมิ พ ทรงสําเร็จอักษรศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาจารึก นิตยสารตาง ๆ ก็จําเปน ทําใหเรารูวาวิทยาการ ภาษาตะวนั ออก จากมหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร ทรงสาํ เรจ็ กาวหนาไปถึงไหนแลว ส่ิงแวดลอมรอบตัวเรา อักษรศาสตรมหาบัณฑติ สาขาวิชาบาลีและสนั สกฤต มันไมอยูกับที่ เชน เทคโนโลยีสมัยใหมมีการ จากจฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลยั และทรงสาํ เรจ็ การศกึ ษา เปล่ยี นแปลงตลอดเวลา” ดษุ ฎบี ณั ฑติ สาขาพฒั นาศกึ ษาศาสตร จากมหาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวิโรฒ จากแนวพระราชดําริและพระราชดําริของ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ท่ีเก่ียวกับการศึกษา จะเห็นวา พระองคทรงเปนผูท่ี ตระหนกั ถงึ ความสาํ คญั ของการศกึ ษาทกุ รปู แบบ และ สนพระทยั ทจี่ ะสง เสรมิ และพฒั นาใหพ สกนกิ รทกุ หมเู หลา ¾ÃмàÙŒ »¹š ÀÒ¾Åѡɳ¢Í§¹¡Ñ ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒμÅÍ´ªÇÕ Ôμ การศึกษาตลอดชีวิต (Lifelong Education) เทคนิคการเรียนการสอน ซึ่งมีลักษณะคลายกับ ในความหมายของ Edgar Faure อดตี รฐั มนตรวี า การ การเรียนรูดวยตนเอง (Self-directed learning) กระทรวงศกึ ษาธกิ ารประเทศฝรงั่ เศสและคณะ ไดใ ห การแลกเปล่ียนความรูซ่ึงกันและกัน และมีใจกวาง ความหมายวา “การศึกษาตลอดชีวิตไมใชระบบ ยอมรบั วา การเรยี นรมู หี ลายรปู แบบและหลายวธิ กี าร” การศกึ ษาแตอ ยา งใด หากเปน แมบ ทของการศกึ ษา โดยรวมการศึกษาแตละแบบมาจัดใหมีความ จากคาํ นยิ ามดงั กลา วจะเหน็ ไดว า สมเดจ็ พระเทพ ตอเนื่อง ผสมผสานและเสริมซ่ึงกันและกัน” และ รตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงมภี าพลกั ษณ R.H Dave นกั ศกึ ษาอกี ผหู นงึ่ ทใ่ี หน ยิ ามของการศกึ ษา ของนกั การศกึ ษาตลอดชวี ติ อยา งชดั เจนทส่ี ดุ กลา วคอื ตลอดชีวิตวา “การศึกษาตลอดชีวิต เปนแนวคิด พระองคพยายามแสวงหาความรูเพ่ิมเติมตลอดเวลา ที่พยายามมองการในภาพรวม ซึ่งไดรวมเอาการ ทุกรูปแบบ ทั้งการประชุมสัมมนา ทัศนศึกษาทั้งใน ศกึ ษานอกระบบโรงเรยี น (Non-Formal Education) ประเทศหรอื ตา งประเทศใชอ ปุ กรณก ารเรยี นทกุ ประเภท การศกึ ษาในระบบโรงเรยี น (Formal Education) นบั ตง้ั แตก ารใชอ ปุ กรณก ารสอื่ สาร ดาวเทยี ม คอมพวิ เตอร และการศกึ ษาตามอธั ยาศยั (Informal Education) วิทยุ โทรทัศน ตลอดจนการแสวงหาความรูดวย ใหม กี ารประสานสมั พนั ธท งั้ ในดา นของความตอ เนอ่ื ง พระองคเอง ดานเน้ือหา ทรงสนพระทัยท่ีจะเรียนรู ของเวลา (ชั่วชวี ิตคน) และเน้อื หา (สาระที่คนตอ ง ทุกเรื่องทั้งท่ีเกี่ยวของกับพระองคเอง และเรื่องท่ีจะ นําความรูไปใช) ซ่ึงการศึกษาตลอดชีวิตจะตองมี นาํ ไปใชเ พอื่ การแกป ญ หาชวี ติ ของพสกนกิ ร สว นดา น ลักษณะท่ยี ืดหยนุ ในดานเวลา สถานที่ เนื้อหา และ สถานที่เรยี นทรงเลง็ เห็นวา ทุก ๆ สถานที่ มีความรู ที่จะใหพระองคศึกษาไมวาในปาเขา ทุงนา โรงงาน

๑๐ หรือ ทองทะเล เปนตน ทรงแลกเปลี่ยนความรู “…เม่อื วันทีไ่ ปอนิ โดนเี ซยี มเี ด็กอนบุ าลจาก กับบุคคลทุกระดบั นับตัง้ แตเกษตรกร กรรมกร ผูใช โรงเรียนจิตรลดาไปสงที่พระตําหนักจิตรลดา แรงงาน ครอู าจารย นกั วทิ ยาศาสตร ทัง้ ในประเทศ เดก็ ๆ เหลา นนั้ ชา งซกั ชา งถามและมคี วามกลา หาญ และตา งประเทศ ดงั จะเหน็ ไดจ ากการเสดจ็ พระราชดาํ เนนิ เดนิ ตรงไปทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ถามโนน ไปยงั ทต่ี า ง ๆ เพอื่ การศกึ ษาหาความรอู ยา งสมาํ่ เสมอ ถามนห่ี ลายอยา งเกย่ี วกบั วทิ ยทุ ที่ รงถอื เมอื่ ทรงอธบิ าย หวั ใจสาํ คญั ของการเปน นกั การศกึ ษาตลอดชวี ติ มจี ดุ ก็ฟงดวยความสนใจพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เริ่มตนอยูที่การฝกตนใหเปนคนต่ืนตัวตอการศึกษา ทรงพอพระทยั ตรสั ชมวา ชา งสงั เกตดี มคี วามสนใจ นน่ั หมายถงึ ความอยากรู อยากเหน็ ในเรอ่ื งในสงิ่ ตา ง ๆ สิง่ ตาง ๆ มาก และกราบบงั คมทูลวา ไดใหนโยบาย ตลอดเวลาดงั พระดํารัสทีพ่ ระราชทานไวว า การสอนไว โดยเนน การสังเกตและฝก ใหแ สดงออก ฝก ใหพ ดู หัดสงั เกตธรรมชาติ” “…เราควรคิดวา เราเปนไดท้ังนักเรียนที่ดี ตลอดเวลา และมีคุณสมบัติของครูที่ดีตลอดเวลา ในสว นพระองคเ อง ทกุ ครงั้ ทเ่ี สดจ็ พระราชดาํ เนนิ เชน กนั ผทู ส่ี นใจความรตู า ง ๆ ไมค วรประมาทผอู น่ื ตา งประเทศ ไดทรงสงั เกตเหตกุ ารณและสงิ่ แวดลอ ม ไมวาผูใดเราควรถือวา คนทุกคน สิ่งทุกส่ิงเปนครู รอบ ๆ พระองคเ สมอ และทรงนาํ มาเลา ใหผ เู กยี่ วขอ ง ใหค วามรแู กเ ราไดห มด ถา เราประมาทคนหรอื สง่ิ นนั้ หรือทรงพระราชนิพนธเปนหนังสือใหผูอื่นไดทราบ โดยไมเ ปด ตา เปด ใจใหก วา งในการรบั รู ขาดศรทั ธา อนั เปน การถา ยทอดความรไู ปสผู อู น่ื อกี เปน จาํ นวนมาก ในครผู ใู หค วามรู เราอาจไมไ ดร บั ความรทู ดี่ …ี แหลง ดังตัวอยาง เมื่อคราวเสด็จพระราชดําเนินกลับจาก ทจี่ ะหาความรมู ใิ ชเ พยี งแคบ คุ คลอาจเปน แหลง อน่ื ๆ ประเทศอนิ โดนเี ซยี และออสเตรเลยี เมอ่ื เดอื น ตลุ าคม รอบตวั …” ๒๕๒๗ ทรงเลาเร่อื งเมอื งอนิ โดนเี ซยี และออสเตรเลยี ในสว นทเ่ี กย่ี วกบั การศกึ ษาวา “…ประเทศอนิ โดนเี ซยี จากพระราชดํารัสท่ีกลาวน้ี สมเด็จพระเทพ ในดานศิลปวัฒนธรรมนั้นเขาทําไดดีมากสามารถ รตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี นบั เปน พระผเู ปน ถายทอดชางศิลปะใหลูกหลาน หมูบานท่ีมีอาชีพ แบบฉบับของนักการศึกษาตลอดชีวิตท่ีดี พยายาม เปน ชา งศลิ ปะแขนงใด คนรนุ หลงั ทย่ี งั มอี ายนุ อ ย ๆ แสวงหาความรูความเขาใจสูพระองคเองตลอดเวลา กส็ ามารถทาํ งานในชา งแขนงนนั้ ๆ ได เชน หมบู า น โดยมไิ ดท รงถอื วา สาํ เรจ็ การศกึ ษาระดบั ดษุ ฎบี ณั ฑติ เขียนภาพ เด็ก ๆ ก็จะเขียนภาพได หมูบานชาง หรือเปนผูที่มีสมบัติปญญาเฉลียวฉลาด ไดรางวัล แกะสลัก คนในหมูบานก็จะแกะสลักไดสวยงาม เหรยี ญทองในการเรยี นแลว ไมจําเปนทจี่ ะตองเรยี นรู แมค นหนมุ ๆ อายนุ อย ๆ …สวนทางออสเตรเลยี จากชาวนาชาวไรห รอื บคุ คลอนื่ ใดอกี ภาพทพี่ สกนกิ ร ไดดูโรงเรียนสอนทางอากาศในเขต ท่ีเรียกวา ชาวไทยมักจะไดพบเห็นเมื่อพระองคทรงพระดําเนิน Northern Territory อันนี้เราคงทําตามอยางเขา เปน พระจรยิ าวตั รของการทรงสมดุ บนั ทกึ เหตกุ ารณ ไมได หลกั ของการศกึ ษาใหถงึ ทุก ๆ คน การศึกษา ขอ มลู ความรู ทพี่ ระองคไ ดร บั จากบคุ คลทกุ ระดบั และ ภาคบงั คบั เขาใหท กุ คนมโี อกาสทางการประถมศกึ ษา สงิ่ แวดลอ มรอบพระองค ทจ่ี ะทรงนาํ วเิ คราะหว นิ จิ ฉยั เทาเทยี มกนั เขาเนน ใหคนอา นออกเขียนได… ในท่ี เพื่อเปนองคความรูรวบยอดของพระองคเองหรือ กนั ดารเปน ทะเลทรายบา นเรอื นอยหู า งกนั มาก จาก ทรงถา ยทอดใหผ อู น่ื ตอ ไป นบั เปน พระจรยิ าวตั รทยี่ าก หลังหนึ่งไปอีกหลังหนึง่ ตอ งขับรถถึง ๓ ชว่ั โมงครึ่ง จะหาผูใดเสมอเหมือนในความเปนผูใฝหาความรู จงึ ตง้ั โรงเรยี นไมไ ดต อ งเรยี นจากจดหมาย ในปจ จบุ นั อยางแทจริง นอกจากความต่ืนตัวตอการศึกษาแลว มอี ปุ กรณก ารสอนใหม ๆ กลา วคอื รฐั บาลแจกเครอื่ ง พระองคท รงสนบั สนนุ อยากฝก ใหเ ดก็ ไทยมคี วามเปน เลน วดิ โี อเทปทกุ ครอบครวั นอกจากนน้ั มสี ถานวี ทิ ยุ ผชู า งสงั เกตและไดส มั ผสั กบั สงิ่ แวดลอ ม เพราะสามารถ คลายวิทยุศกึ ษา มคี รู ๑๒ คน สอนความรูตาง ๆ ชวยใหผูเรียนไดเรียนรูและวินิจฉัย และนํามาปฏิบัติ เด็กจะพูดกับเพื่อนกับครูไดดวย… และกระทรวง ไดดงั ทที่ รงเลา ไววา ศึกษาธกิ ารจะสงครไู ปเยีย่ มบา นปล ะครง้ั …”

๑๑ นับเปนความละเอียดรอบคอบในการเก็บ ภาพลักษณข อสุดทา ย คอื การถายทอดความรู รวบรวมขอมูลของพระองคท่ีมิเพียงแตเรียนรูจาก สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี คําบอกเลา เทานนั้ แตพ ระองคท รงใชการสังเกตและ ทรงสนพระทยั ในการถา ยทอดความรหู รอื การเปน ครู ซกั ถามขอ มลู อยา งลกึ ซง้ึ ทาํ ใหเ กดิ การเรยี นรทู ส่ี มบรู ณ เปนอยางยิ่ง ดังจะเห็นไดจากการท่ีทรงรับราชการ มากขนึ้ ความกลา ทจ่ี ะปฏบิ ตั หิ รอื กลา แสดงออก เปน เปน พระอาจารยป ระจาํ ของโรงเรยี นนายรอ ยพระจอมเกลา อีกภาพลกั ษณหนง่ึ ทนี่ ักศึกษาตลอดชวี ิตควรจะมี เปนพระอาจารยพิเศษในหลายสถาบันตลอดจน การรบั เปน วทิ ยากรพเิ ศษบรรยายการประชมุ สมั มนา สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราช อกี ทง้ั พระองคท รงพระราชนพิ นธห นงั สอื ทใ่ี หป ระโยชน กุมารี ขณะเสด็จพระราชดําเนินทั้งในประเทศและ แกผ อู า นไวมากมาย ตา งประเทศมกั มผี กู ราบบงั คมเชญิ ใหท รงรว มกจิ กรรม ตาง ๆ ทพี่ ระองค มิไดท ราบลว งหนา การทรงระบาํ หรือเครื่องดนตรีพ้ืนเมือง การวาดภาพ การปน แกะสลัก การเสวยอาหารท่ีแปลกใหม แตพระองค ก็ทรงกลาท่ีจะเรียนรูไดอยางไมกังขาและเคอะเขิน และเกบ็ เปน ขอ มลู ในการถายทอดตอไป ¾ÃÐÃÒª¡Ã³Õ¡Ԩ·èÕà¡ÂèÕ Ç¡ºÑ ¡ÒÃÈÖ¡Éҹ͡âçàÃÂÕ ¹áÅСÒþ²Ñ ¹Òª¹º· การพฒั นาคณุ ภาพชวี ิตของสังคม การพัฒนา จะขายได (ไปสง เสรมิ แลว ตอ งมตี ลาด) เพอ่ื ใหไ ดเ งนิ ทรพั ยากรมนษุ ย และการพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น มาซ้ือของจําเปนท่ีเราผลิตเองไมได…นอกจากนั้น หรอื การศกึ ษาตลอดชวี ติ ทง้ั ๓ สว นน้ี คอ นขา งจาํ แนก จะตองใหประชาชนมีสุขภาพอนามัยดี ชวยรักษา ความแตกตา งจากกนั ไดย ากยงิ่ ดงั นน้ั พระราชกรณยี กจิ พยาบาลอปุ การะผเู จบ็ ปว ย...ตอ งชว ยใหป ระโยชน ของสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี มีโอกาสไดเขารับการศึกษามีความรูอยางนอย ท่ีทรงอุทิศพระองคตามรอยเบ้ืองพระยุคลบาทของ ใหอานออกเขียนได สามารถอานเอกสารของทาง พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั รชั กาลท่ี ๙ และสมเดจ็ ราชการเพอ่ื รบั ความรทู างดา นเทคโนโลยใี หม ๆ ...” พระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในการชวย และทรงวเิ คราะหถ งึ ปญ หาของชนบทไทยวา “ปญ หา ประชาชนอยอู ยา งตอ เนอื่ งตลอดเวลา อยา งมทิ รงรจู กั ชนบทเกยี่ วเนอื่ งดว ยการดาํ เนนิ ชวี ติ ของประชาชน เหน็ดเหน่ือย ดวยน้ําพระทัยที่มุงพัฒนาคุณภาพชีวิต และการทํามาหากินที่ข้ึนอยูกับปจจัยหลายอยาง ของพสกนิกรไทยโดยแทจริง… ดังพระราชดํารัส เชน ท่ีดิน นํ้า พนั ธพุ ชื แรงงาน ดินฟา อากาศ และ ท่ีลงพิมพในวารสารเศรษฐกิจและสังคม ฉบับเดือน ตลาด ถาสิ่งหน่ึงสิ่งใดขาดแคลน รายไดก็จะนอย พฤศจิกายน - ธนั วาคม ๒๕๓๐ ดงั นี้ ผลติ อาหารไดไ มพ อกนิ อนั เปน ผลใหเ กดิ ปญ หาอนื่ ๆ เชน สขุ ภาพไมส มบรู ณแ ขง็ แรง ไมม เี รย่ี วแรงทาํ งาน “...ในทอ งทห่ี า งไกลการคมนาคมนน้ั พระบาท ไมม โี อกาสเขา รบั การศกึ ษา ทาํ ใหพ ฒั นาตนเองไดย าก สมเด็จพระเจาอยูหัวทรงเนนใหประชาชนสามารถ เมอื่ หมดหนทางหากนิ ผอู ยใู นชนบทกม็ กั หาทางเขา ยืนอยูไดเอง โดยพึ่งปจจัยภายนอกนอยท่ีสุดเทาท่ี สูเมืองตองผจญภยั กบั ปญหาตา ง ๆ อีก ฉะน้ันการ จะทาํ ได โดยเฉพาะอยางย่ิงในเรื่องขา ว ทุก ๆ คน แกป ญ หาชนบทจงึ เปน การชว ยแกป ญ หาทง้ั ชนบท ตอ งกนิ ขา วเราตอ งทาํ วถิ ที างใหเ กษตรกรมขี า วพอกนิ และปญหาในเมอื ง” และมีงานอาชีพในการผลิตส่ิงตาง ๆ ท่ีแนใจวา

๑๒ ในความพยายามที่จะชว ยพฒั นาประเทศชาติ ใหส าํ เรจ็ ทว่ั โลก ภายในป พ.ศ. ๒๕๔๓ (ป ค.ศ. ๒๐๐๐) และสังคมไทยของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ทั้งนี้ เพราะเห็นวาการรูหนังสือเปนปฏิญญาสากล สยามบรมราชกุมารี มิไดทรงคิดแลวสั่งการให ขอหนึ่งท่ีวาดวย สิทธิมนุษยชนท่ีประเทศสมาชิก หนวยราชการหรือภาคเอกชนดําเนินการเทาน้ัน ขององคการสหประชาชาติไดต กลงกันไว ในโอกาสน้ี แตพระองคทรงพิจารณาถงึ ปญ หา แสวงหาแนวทาง สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เพื่อดําเนินการและทรงดําเนินการแกปญหาดวย ไดพระราชทานพระราชดํารัสและลายพระหัตถ โครงการสวนพระองค เพ่ือทรงแสวงหาคําตอบหรือ แกท่ปี ระชุม ซึง่ เปน ผแู ทนจากประเทศตา ง ๆ ทวั่ โลก วิธีดําเนินการท่ีเหมาะสมดวยพระองคเอง เพราะ ซึ่งขอความดังกลาวเปนท่ีประทับใจสมาชิกผูเขารวม ทรงทราบดีวา บางคร้ังความคิดหรือการวางแผนที่ ประชุมเปนอยางมากและผูแทนของประเทศตาง ๆ สวยงาม อาจมอี ปุ สรรคทท่ี าํ ใหก ารกระทาํ ลม เหลวได ไดนําพระราชดํารัสและลายพระหัตถของพระองค หากไมท ดลองปฏบิ ตั ดิ ว ยตนเอง มโี ครงการสว นพระองค ไปเปนแนวทางในการรณรงคการรูหนังสือในหลาย หลายโครงการที่ทรงริเร่ิมและสงเสริมใหกาวไปสู ประเทศ ในการประชุมดังกลาวมีพระราชดํารัส การปฏบิ ตั ดิ ว ย มโี ครงการเกษตรเพอ่ื อาหารกลางวนั ในการเปด ประชุมตอนหนึ่งวา … เปน ตน เปน โครงการทส่ี มเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงพจิ ารณาเห็นวา ประเทศเรา “...การรหู นงั สอื เปน ความจาํ เปน สาํ หรบั ทกุ ชาติ เปน อขู า วอนู า้ํ แตย งั มคี นอดอาหารและบรโิ ภคไมถ กู หลกั ทกี่ าํ ลงั พฒั นาตลอดจนเปน กจิ กรรมทต่ี อ งรว มมอื กนั โภชนาการอกี มาก โดยเฉพาะในพ้ืนที่ทุรกนั ดารตาม สง เสริมใหบรรลผุ ลใหไ ด ถาปราศจากพื้นฐานการรู แนวชายแดนและมีโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดน หนงั สอื ของประชาชนในประเทศแลว ความพยายาม ตง้ั อยเู ปน กลมุ เปา หมายหลกั หรอื บางโรงเรยี นทเี่ ดก็ ๆ ในการดําเนินการพัฒนาคงไรผล การรูหนังสือ มีความขาดแคลนอาหารกลางวนั เปน พเิ ศษ เปนสวนหน่ึงของวิธีการที่จะนําไปสูจุดมุงหมาย อนั สงู สุด...” จากแนวพระราชดาํ รสั สมเดจ็ พระเทพรตั นราช สดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงปฏบิ ตั พิ ระราชกรณยี กจิ ผลจากการประชุมครั้งนี้ ท่ีประชุมไดมีมติ ทสี่ อดคลอ งกบั บทบาทหนา ทข่ี องกรมการศกึ ษานอก ประการหน่ึงวาใหประเทศสมาชิกท่ีเขาประชุม โรงเรยี นทง้ั ทางตรงและทางออ มหลายประการสามารถ กลบั ไปดาํ เนินกจิ กรรมบรรณสัญจร (Book Voyage) จาํ แนกประเภทของกจิ กรรมไดด งั น้ี คอื การจดั ทาํ สมดุ เพอ่ื ใหป ระชาชนของแตล ะประเทศ และผเู กย่ี วขอ งกบั การรณรงคก ารรหู นงั สอื โดยเฉพาะ ñ. ¡ÒÃʧ‹ àÊÃÔÁ¡ÒÃÃŒÙ˹§Ñ Ê×Í ประชาชนผูเพิ่งสามารถอานออกเขียนไดแสดง เดือน มกราคม ป ๒๕๓๓ กรมการศึกษา ความคิดเห็นเก่ียวกับการรูหนังสือเพื่อสงผานให องคก ารยเู นสโกแปลเปน ๕ ภาษา นอกโรงเรียนไดเปนเจาภาพในการจัดประชุม สมัชชาสากล วาดวยการศึกษาผูใหญ คร้ังที่ ๔ ประเทศไทยโดยกรมการศึกษานอกโรงเรียน ณ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช โดยมีผูเขารวม ก็ไดจัดกิจกรรม “บรรณสัญจร” โดยจัดทําสมุดที่มี สมั มนามากกวา ๕๐๐ คน จาก ๑๐๒ ประเทศ และ ลายพระหัตถที่วา “รวมกันทําใหชาวโลกอานออก ไดกราบทูลเชิญสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เขียนได” จัดขบวนรถแหน าํ สมุดท้งั ๕ เลม สง ไปยัง สยามบรมราชกุมารี เสด็จเปนประธานในพิธีเปด ภาคตาง ๆ สงตอใหผูวาราชการจังหวัด ขาราชการ การประชมุ ในโอกาสแหง การประกาศปส ากลแหง การ พอคา ประชาชนทุกจังหวัดรวมกันเขียนขอความ รูหนงั สอื ขององคการสหประชาชาติ (ป คศ.๑๙๙๐) แสดงความคิดเห็นตอการรูหนังสือ อีกท้ังไดมีการ ซึ่งมีจุดมุงหมายเพื่อรณรงคการรูหนังสือของปวงชน รณรงครวมกันบริจาคหนังสือ การประชาสัมพันธ โครงการ กอ สรา งหอ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี

๑๓ ที่จะจัดสรางถวายในวโรกาสท่ีสมเด็จพระเทพ ขอ ความตา ง ๆ ในแงค วามคดิ เหน็ ของเขาไว คนสมยั รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีพระชนมายุ ตอมาไดอานขอความเหลาน้ันจะติดตามคนควา ๓๖ พรรษา ในป ๒๕๓๔ ไปพรอ มกนั ดว ยและในเดอื น เพม่ิ เตมิ ทาํ ใหค วามรขู องมนษุ ยก วา งขวางยงิ่ ขนึ้ …” มีนาคม ปเดยี วกันนนั้ องคก ารกองทุนสงเคราะหเ ดก็ และทรงมพี ระราชปรารภวา แหง สหประชาชาติ (UNICEF) องคก ารศกึ ษาวทิ ยาศาสตร และวฒั นธรรมแหง สหประชาชาติ (UNESCO) สาํ นกั งาน “…ขา พเจา อยากใหเ รามหี อ งสมดุ ทด่ี ี มหี นงั สอื โครงการพัฒนาแหงสหประชาชาติ (UNDP) และ ครบทกุ ประเภทสาํ หรบั ประชาชนหนงั สอื ทข่ี า พเจา ธนาคารโลก ไดเ ลอื กใหป ระเทศไทยเปน สถานทจี่ ดั การ คิดวาสําคัญท่ีสุดอยางหนึ่งคือหนังสือสําหรับเด็ก ประชุมสมัชชาโลกเร่ือง “การศึกษาเพื่อปวงชน” วัยเด็กเปนวัยเรียนรู เด็ก ๆ สวนใหญจะสนใจ (Education for All) ขนึ้ ณ โรงแรมแอมบาสซาเดอร เรอื่ งราวตา ง ๆ แปลก ๆ ใหม ๆ อยูแลว ถาเรามี ซิตี้ จังหวัดชลบุรี โดยมีผูบริหารระดับสูงของแตละ หนังสือท่ีมีคุณคาทั้งเน้ือหาและรูปภาพใหเขาอาน ประเทศทเี่ ปน สมาชกิ ขององคก ารสหประชาชาติ เชน ใหค วามรูและความบนั เทิง เดก็ ๆ จะไดเตบิ โตเปน ประธานาธิบดีและนายกรัฐมนตรีของหลายประเทศ ผใู หญท ส่ี มบรู ณ ทรี่ อบรู มธี รรมะประจาํ ใจ มคี วามรกั เขารวมประชุม โดยมีสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ บา นเมอื งมคี วามตอ งการปรารถนาจะทาํ แตป ระโยชน สยามบรมราชกมุ ารี เปน ประธานในพธิ เี ปด การสมั มนา ทีส่ มควร…” โดยทปี่ ระชมุ ดงั กลา วไดป ระกาศปฏญิ ญาสากลวา ดว ย การศึกษาเพ่ือปวงชนและแนวทางเพื่อจัดการศึกษา เพื่อสนองพระราชปณิธานดังกลาว กรมการ ข้ันพ้ืนฐานและขจัดปญหาการไมรูหนังสือในโลก ศึกษานอกโรงเรียน ขณะนายสุรัฐ ศิลปอนันต ใหห มดสิน้ ในป ค.ศ. ๒๐๐๐ ซ่งึ เปน จดุ มงุ หมายของ ดาํ รงตาํ แหนง อธบิ ดี ในฐานะทร่ี บั ผดิ ชอบในการจดั ตง้ั กรมการศึกษานอกโรงเรียน และถือเปนนโยบาย และพัฒนาหองสมุดประชาชนจังหวัดและอําเภอ ในการดําเนินงานในปจ จบุ นั ดว ย ทั่วประเทศ จงึ ไดพยายามออกแบบและจดั หอ งสมดุ ตามแนวพระราชดาํ รไิ ดจ ดั โครงการหอ งสมดุ ประชาชน ò. â¤Ã§¡ÒÃˌͧÊÁ´Ø »ÃЪҪ¹ “à©ÅÔÁÃÒª¡ØÁÒÃÕ” “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี ขน้ึ ในโอกาสทพี่ ระองคม พี ระชนมายุ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราช ครบ ๓ รอบนักษัตร ประจวบกับเปนปสากลแหง การรูหนังสือ เพื่อเปนประโยชนแกประชาชนทั้ง กมุ ารี โดยสว นพระองคท รงโปรดปรานการอา นหนงั สอื ในเมอื งและในชนบท โดยมขี า ราชการ พอ คา ประชาชน และทรงปรารถนาเหน็ พสกนกิ รของพระองคร กั การอา น ในแตละพ้ืนท่ีรวมกันบริจาคทุนเพ่ือการกอสรางได หนังสือเปนอยางมาก เพราะพระองคทรงเห็นวา แลวถึง ๕๙ แหง และยังคงมีผูมีจิตศรัทธาใหการ หนังสือเปน ท่มี าแหลง ความรู วทิ ยาการทกุ ดา น และ สนบั สนุนในการสรา งอยา งตอ เน่ือง นบั เปนหอ งสมุด ทุกคนสามารถแสวงหาไดงาย และประหยัดอีกดวย ทที่ นั สมัย มหี นังสือและสือ่ นานาประเภท เหมาะสม ดังมพี ระราชดาํ รัสวา กับเด็ก เยาวชนและประชาชนท่ัวไป มีการแบงสรร ประโยชนการใชงานเปนหองอานหนังสือท่ัวไป “…หนังสือเปนบอเกิดแหงความรูตาง ๆ ศูนยบริการขอมูลทองถิ่น มุมวรรณกรรมพื้นบาน นกั ปราชญใ นสมยั โบราณไดใ ชห นงั สอื บนั ทกึ ความรู มมุ ธรรมะ มมุ บรกิ ารแนะแนว หอ งเดก็ และครอบครวั และความคดิ เหน็ ตา ง ๆ ทเ่ี ปน ประโยชนไ วเ ปน สมบตั ิ หองโสตทัศนศึกษา หองอเนกประสงค และหอง ตกทอดมาถงึ สมยั ปจ จบุ นั เปน อนั มาก เชน กฎเกณฑ เฉลมิ พระเกยี รตนิ เ้ี ปน หอ งสาํ คญั ของหอ งสมดุ ประชาชน ทางวิทยาศาสตรและคณิตศาสตร เปนตน เพราะ “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี นาํ เสนอพระราชประวตั พิ ระปรชี าญาณ ความรขู องคนในสมยั โบราณนน้ั เกดิ จากการสงั เกต และพระมหากรณุ าธคิ ณุ ทส่ี ถาบนั พระมหากษตั รยิ ม ตี อ เขาเหลา นนั้ ไดส งั เกตความเปน ไปของโลก และจดจาํ ประชาชนชาวไทย

๑๔ นอกจากนน้ั พระองคยังพระราชทานหนงั สือ ó. ¡ÒÃÈÖ¡Éҹ͡âçàÃÕ¹ÊÒÂÊÒÁÞÑ ทมี่ คี ณุ คา ใหแ กห อ งสมดุ แตล ะแหง เสมอ และพระราชทาน จากพระราชประวัติของสมเด็จพระเทพรัตน พระราชานุญาตใหกรมการศึกษานอกโรงเรียน นําพระฉายาลักษณของพระองคเอง และขอความ ราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี พระองคท รงพระปรชี า ประโยคหน่ึงวา “ขาพเจาเปนผูหนึ่งซึ่งใชหองสมุด ในดา นการศกึ ษาเปน อยา งมาก นบั ตงั้ แตท รงพระชนมายุ อยูเปนนิจ” จัดทําเปนภาพโปสเตอรขนาดใหญ ๑๓ พรรษา ทรงสอบประโยคประถมศกึ ษาตอนปลาย แจกจายไปตามหองสมุดและโรงเรียนตาง ๆ เพ่ือใช (ชั้นประถมศึกษาปที่ ๗) ตามขอสอบของกระทรวง ในการจงู ใจเดก็ และเยาวชนไทยใหพ ยายามหาโอกาส ศึกษาธิการไดค ะแนนรวม ๙๖.๖ เปอรเซน็ ต ซ่งึ เปน ใชหองสมุดเปนแหลงความรู ดังเชนที่พระองคทรง คะแนนสงู ทส่ี ดุ ของประเทศไทยในปน น้ั ไดร บั พระราชทาน ถือปฏิบัติอยูเปนกิจวัตร พระมหากรุณาธิคุณท่ีมีตอ รางวัลเรียนดีจากพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว การพฒั นาหอ งสมดุ ประชาชนมเิ พยี งแตท รงเสนอแนะ ณ กรีฑาสถานแหงชาติ และทรงสอบชั้นมธั ยมศึกษา วิธีการจัดหองสมุดท่ีเหมาะสมหรือทรงรับไวเปน ปท ี่ ๕ แผนกศลิ ปะของโรงเรียนจติ รลดา ไดเ ปนท่ี ๑ โครงการในพระราชอปุ ถมั ภเ ทา นนั้ แตเ สดจ็ พระราชดาํ เนนิ ของประเทศในป พ.ศ. ๒๕๑๖ แวะเยย่ี มหอ งสมดุ เพือ่ พระราชทานหนังสือและขวัญ กาํ ลงั ใจใหแ กบ รรณารกั ษ ในโอกาสทแี่ ปรพระราชฐาน ป พ.ศ. ๒๕๑๙ อันเปน ปสุดทา ยที่ทรงศึกษา หรอื เสดจ็ ผา นเสมอ และพระองคท รงรบั เปน ประธาน ช้ันปริญญาตรีในจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย สมเด็จ ในพิธีเปดหองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงสอบ ดว ยพระองคเ องทกุ แหง นบั เปน พระมหากรณุ าธคิ ณุ ไดคะแนนเฉล่ีย ๓.๙๘ ทรงไดท่ี ๑ ตลอดท้ังป ท่ีมีตอกรมการศึกษานอกโรงเรียน และประชาชน ทรงไดป รญิ ญาบตั รอกั ษรศาสตร เกยี รตนิ ยิ มอนั ดบั หนง่ึ ชาวไทยอยา งลน พน และทรงรับพระราชทานเหรียญทองคะแนนเย่ียม สาขาวชิ าประวตั ิศาสตร และในป ๒๕๒๙ ทรงสําเร็จ การศกึ ษาปรญิ ญาดษุ ฎบี ณั ฑติ สาขาพฒั นศกึ ษาศาสตร ดว ยคะแนนท่ดี เี ย่ียมเชนกนั

๑๕ ô. ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ´ŒÒ¹ÇÔªÒÍÒªÕ¾¹Í¡ÃкºâçàÃÂÕ ¹ การพัฒนาคุณภาพของประชาชนในชาติ ทางดานเศรษฐกิจ คือการสงเสริมใหมีอาชีพสุจริต กรมการศกึ ษานอกโรงเรยี นไดม โี อกาสสนองพระราชดาํ ริ ในสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี โดยใหความรวมมือกับสํานักพระราชวังในการจัดต้ัง โรงเรยี นผใู หญพ ระตาํ หนกั สวนกหุ ลาบ หรอื ทเ่ี รยี กวา “วิทยาลัยในวัง” ขึ้น โดยมีจุดประสงคเพื่ออนุรักษ สงเสริมและเผยแพรวิชาความรูท่ีเคยฝกกันในหมู ใหกวางขวางสูประชาชนโดยจัดใหมีหลายสาขาวิชา เชน วิชาปกสะดึง วิชาชางดอกไมสด ดอกไมแหง การพับผาเชด็ หนา วิชาอาหาร นอกจากนีย้ งั จัดใหมี วชิ าอาชีพชา งสําหรบั ชาย มชี างฝม อื งานไม ชา งฝมอื งานปนู ชางฝม อื งานเขยี น เปน ตน แมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรม ราชกมุ ารี จะทรงพระปรชี าสามารถจากการศกึ ษาใน ระบบโรงเรยี น และทรงแสวงหาความรดู ว ยพระองคเ อง หรือทัศนศึกษาไปทั่วทุกแหงแลวก็ตาม แตในป พ.ศ. ๒๕๓๘ พระองคยังคงสนพระทัยสมัครเรียน เปนนักศึกษาผูใหญสายสามัญระดับช้ันมัธยมศึกษา ตอนปลาย แผนกวิทยาศาสตร ดวยวิธีเรียนแบบ การศกึ ษาทางไกล ทงั้ นี้ มพี ระราชประสงคเ พอื่ พระองค จะไดมีความรูในวิชาการดานวิทยาศาสตรและ คณิตศาสตรเพิ่มขึ้น การตัดสินพระทัยของสมเด็จ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการ ลงทะเบียนเปนนักศึกษาทางไกลของกรมการศึกษา นอกโรงเรียนครั้งน้ี ถือวาเปนพระมหากรุณาธิคุณ อนั ยง่ิ ใหญท ส่ี ง เสรมิ การศกึ ษานอกโรงเรยี น เนอ่ื งจาก พระองคท รงปฏบิ ตั ติ นเปน แบบอยา งทแี่ สดงใหท กุ คน ไดต ระหนกั วา นอกเหนอื จากการศกึ ษาในระบบโรงเรยี น การศึกษานอกระบบโรงเรียนก็เปนสวนสําคัญในการ พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ อนั เปน แรงจงู ใจใหบ คุ คลอกี จาํ นวน มากท่ียังไมเห็นคุณคาของการศึกษาดังกลาว ไดหัน มาพิจารณาหาความรูจากการศึกษานอกโรงเรียน ไดอีกทางหนึ่ง ซึ่งเปนความจําเปนของการพัฒนา สภาพสงั คมไทยในปจ จบุ นั ทเ่ี ปลยี่ นแปลงอยา งรวดเรว็ เปนอยางยิง่

โลกคอื มนทริ แผว ไพศาล หอ งหับสรรพโอฬาร เลิศแล หนังสอื ดจุ ประแจทวาร ไขสู หองนา จกั พบรัตนแท กองแกววทิ ยา พระราชนิพนธของสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี

ภาพโดย วัชระ กลา คาขาย ศิลปนอิสระ

๑๘ ¾ÃÐÃÒª»ÃÐÇÑμÔ ¾ÃÐÃÒªÊÁÀ¾ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกมุ ารี พระนาม “สริ นิ ธร” นน้ั นาํ มาจากสรอ ยพระนาม เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันเสารที่ ๒ เมษายน พ.ศ. ของสมเด็จพระราชปตุจฉา เจาฟาวไลยอลงกรณ ๒๔๙๘ (ตรงกบั วนั ขนึ้ ๑๐ คาํ่ เดอื น ๕ ปม ะแม สปั ตศก) กรมหลวงเพชรบรุ ีราชสิรนิ ธร ซ่ึงเปนสมเด็จพระราช ณ พระทนี่ ัง่ อัมพรสถาน พระราชวงั ดุสติ เปน สมเด็จ ปต จุ ฉา (ปา) ในพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัวภูมพิ ล พระเจาลูกเธอพระองคท่ี ๓ ในพระบาทสมเด็จ อดุลยเดช พระเจา อยหู วั ภมู พิ ลอดลุ ยเดช และสมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ โดยศาสตราจารย นายแพทย สาํ หรบั สรอ ยพระนาม “กติ วิ ฒั นาดลุ โสภาคย” หมอ มหลวงเกษตรสนทิ วงศ เปน ผถู วายพระประสตู กิ าล ประกอบขน้ึ จากพระนามาภไิ ธยของสมเดจ็ พระบพุ การี และไดร บั การถวายพระนามจากสมเดจ็ พระสงั ฆราชเจา ๓ พระองค ไดแก “กติ ”ิ มาจากพระนามาภิไธยของ กรมหลวงวชริ ญาณวงศ วา สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอเจา ฟา สมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระราช สริ ินธรเทพรตั นสุดา กิตวิ ฒั นาดุลโสภาคย พรอ มทงั้ มารดา (แม) สว น “วฒั นา” มาจากพระนามาภไิ ธยเดมิ ประทานคําแปลวา นางแกว อันหมายถึง หญิง ของสมเดจ็ พระศรีสวรนิ ทริ าบรมราชเทวี พระพนั วสั ผปู ระเสรฐิ และมพี ระนามทข่ี า ราชบรพิ ารเรยี กทว่ั ไป สาอัยยิกาเจา (คือ สมเด็จพระนางเจาสวางวัฒนา วา ทลู กระหมอมนอย พระบรมราชเทว)ี สมเดจ็ พระปย ยกิ า (ยา ทวด) และ “อดลุ ” มาจากพระนามาภไิ ธย ของสมเดจ็ พระมหติ ลาธเิ บศร อดลุ ยเดชวกิ รม พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระอยั กา (ป)ู

๑๙ ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ เมื่อป พ.ศ. ๒๕๐๑ พระองคทรงเร่ิมเขารับ วิทยานิพนธหัวขอเร่ือง “จารึกพบท่ีปราสาทพนมรุง” การศึกษาระดับอนุบาลที่โรงเรียนจิตรลดา ซึ่งตั้งอยู ทรงสําเร็จการศึกษาไดรับปริญญาศิลปศาสตร ภายในพระตําหนักจิตรลดารโหฐานพระราชวังดุสิต มหาบัณฑิต และเขารับพระราชทานปริญญาบัตร และทรงศึกษาตอในโรงเรียนจิตรลดาจนถึงระดับ เมอ่ื วนั ท่ี ๑๑ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๒๒ หลงั จากนน้ั พระองค มัธยมศกึ ษาตอนปลาย และ ในป พ.ศ. ๒๕๑๕ ก็ทรง ทรงทาํ วทิ ยานพิ นธห วั ขอ เรอื่ ง “ทศบารมใี นพทุ ธศาสนา สอบไลจบช้ันมัธยมศึกษาตอนปลาย ในแผนกศิลปะ เถรวาท” ทรงสําเร็จการศึกษาไดรับปริญญาอักษร ดวยคะแนนสงู สดุ ของประเทศ ศาสตรมหาบณั ฑติ จากคณะอกั ษรศาสตร จฬุ าลงกรณ มหาวทิ ยาลยั และไดเ ขา รบั พระราชทานปรญิ ญาบตั ร หลังจากนนั้ พระองคท รงสอบเขา ศึกษาตอใน เมอ่ื วนั ท่ี ๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๔ พระองคผ า นการ ระดับอุดมศึกษา ณ คณะอกั ษรศาสตร จุฬาลงกรณ สอบคดั เลอื กเขา ศกึ ษาตอ ระดบั ปรญิ ญาเอกดว ยคะแนน มหาวิทยาลัย โดยสามารถทําคะแนนสอบคัดเลือก เปน อนั ดบั หนง่ึ ในบรรดาผเู ขา สอบทงั้ หมด และทรงเปน เขา ศกึ ษาตอ ไดเ ปน อันดับ ๔ ของประเทศ ซ่งึ ถือเปน นสิ ติ ปรญิ ญาการศกึ ษาดษุ ฎบี ณั ฑติ สาขาพฒั นศกึ ษา สมเดจ็ เจา ฟา พระองคแ รกทที่ รงศกึ ษาตอ ระดบั อดุ มศกึ ษา ศาสตร รนุ ท่ี ๔ พระองคท รงทาํ ปรญิ ญานพิ นธใ นหวั ขอ ในประเทศ จนกระท่งั ป พ.ศ. ๒๕๒๐ พระองคท รง เรอื่ ง “การพฒั นานวตั กรรมเสรมิ ทกั ษะการเรยี นการสอน สําเร็จการศึกษาไดรับปริญญาอักษรศาสตรบัณฑิต ภาษาไทยสาํ หรบั นกั เรยี นชน้ั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย” สาขาประวตั ศิ าสตร เกยี รตนิ ยิ มอนั ดบั หนง่ึ เหรยี ญทอง เนอื่ งจากพระองคท รงตระหนกั วา สภาพการเรยี นการสอน ดวยคะแนนเฉลยี่ ๓.๙๘ ภาษาไทยนน้ั มปี ญ หา เพราะนกั เรยี นไมค อ ยสนใจเรยี น ภาษาไทย มคี วามรู ความสามารถ ทกั ษะในการเขา ใจ พระองคทรงเขาศึกษาตอในระดับปริญญาโท และใชภาษาไมเพียงพอ พระองคจึงทรงนําเสนอวิธี ดานจารึกภาษาตะวันออก (ภาษาสันสกฤตและ การสอนภาษาไทยในลักษณะนวัตกรรมเสริมทักษะ ภาษาเขมร) ณ คณะโบราณคดี มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร การเรยี นการสอน เพอื่ สง เสรมิ ความสนใจในการเรยี น และสาขาภาษาบาลแี ละภาษาสนั สกฤต จากภาควชิ า ภาษาไทยของนกั เรยี นและเปน สอื่ ทจ่ี ะชว ยใหค รสู อน ภาษาตะวันออก คณะอักษรศาสตร จุฬาลงกรณ ภาษาไทยไดง า ยขน้ึ พระองคท รงสอบผา นปรญิ ญานพิ นธ มหาวทิ ยาลยั ในระหวา งนน้ั มพี ระราชกจิ มากจนทาํ ให อยา งยอดเยยี่ ม สภามหาวทิ ยาลยั อนมุ ตั ใิ หท รงสาํ เรจ็ ไมสามารถทําวิทยานิพนธในระดับปริญญาโทได การศึกษาในระดบั ปรญิ ญาเอก เมอ่ื วันที่ ๑๗ ตลุ าคม พรอ มกนั ทง้ั ๒ มหาวทิ ยาลยั พระองคจ งึ ตดั สนิ พระทยั พ.ศ. ๒๕๒๙ เลือกทําวิทยานิพนธเพ่ือใหสําเร็จการศึกษาท่ีคณะ โบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากรกอน โดยทรงทํา

๒๐ ¡ÒÃʶһ¹Ò¾ÃÐÍÔÊÃÔÂÈ¡Ñ ´ìÔ พระราชพธิ สี ถาปนาพระราชอสิ รยิ ศกั ด์ิ สมเดจ็ สมเด็จพระเจาลูกเธอ พระองคน้ี กอปรดวย พระเจา ลูกเธอ เจาฟาสิรนิ ธรเทพรตั นสุดา กิติวัฒนา พระจรรยามารยาท เพียบพรอมดวยคุณสมบัติ ดลุ โสภาคย พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ภมู พิ ลอดลุ ยเดช แหง ขัตตยิ ราชกุมารี ทุกประการ เปนท่รี ักใครน บั ถือ มพี ระราชดาํ รวิ า สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ เจา ฟา สริ นิ ธร ยกยองสรรเสริญพระเกยี รติคุณกันอยโู ดยท่วั จึงทรง เทพรัตนสุดากิติวัฒนาดุลโสภาคย ทรงไดรับความ พระกรุณาโปรดเกลาฯ สถาปนาพระอิสริยยศและ สําเร็จในการศึกษาอยางงดงาม และทรงไดบําเพ็ญ พระอิสริยศักดิ์สูงข้ึน ใหทรงรับพระราชบัญชาและ พระองคใหเปนประโยชนแกชาติบานเมืองเปนอเนก สปั ตปฎลเศวตฉตั ร (เศวตฉตั ร ๗ ชัน้ ) พรอมทั้งเฉลมิ ปริยาย โดยเสด็จพระราชดําเนินไปทรงเยี่ยมราษฎร พระนามตามท่ีจารึกในพระสุพรรณบัฏวาสมเด็จ ในภมู ภิ าคตา ง ๆ อยเู สมอ ในดา นการพฒั นาบา นเมอื ง พระเทพรตั นราชสดุ า เจา ฟามหาจกั รีสิรนิ ธร รัฐสมี า เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปทรงศกึ ษาและชว ยเหลอื กจิ การ คุณากรปยชาติ สยามบรมราชกุมารี เมื่อวันที่ ๕ โครงการตามพระราชดําริทุกโครงการ พรอมทรงรบั ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๒๐ พระบรมราโชบายมาทรงดาํ เนนิ การสนองพระเดชพระคณุ ในดา นตา ง ๆ นบั เปน การดแู ลสอดสอ งพระราชกรณยี กจิ นบั เปน เจา นายฝา ยในพระองคท ี่ ๑๔ ในราชวงศ สว นหนงึ่ ตา งพระเนตรพระกรรณ ในดา นการพระศาสนา จักรี ที่ไดรับการสถาปนาพระอิสริยยศเปนกรมพระ มพี ระหฤทยั ในพระรตั นตรยั และสนพระหฤทยั ศกึ ษา (หรือสมเด็จพระ) และเปนคร้ังแรกท่ีสถาปนา หาความรดู า นศาสนาพทุ ธและศาสนาอน่ื อยา งแตกฉาน พระอสิ รยิ ยศนแ้ี กส มเดจ็ พระเจา ลกู เธอเจา ฟา จงึ เปน ในสว นราชการในพระองคน นั้ กไ็ ดส นองพระเดชพระคณุ พระเกียรติยศท่สี งู ยงิ่ ในพระราชภารกจิ ทที่ รงมอบหมายใหส าํ เรจ็ ลลุ ว งไปดว ยดี

๒๑ ¾ÃÐꬄ ¨ÃÂÔ ÀÒ¾ ´ÒŒ ¹ÀÒÉÒ พระเยาว แตไ ดเ รม่ิ เรยี นอยา งจรงิ จงั ในระดบั มธั ยมศกึ ษา พระองคทรงมีความรูดานภาษาบาลี ภาษา ตอนปลาย จนสามารถจําการแจกวิภัตติเบ้ืองตนท่ี สาํ คญั ไดแ ละเขา พระทยั โครงสรา งและลกั ษณะทว่ั ไป สนั สกฤต และภาษาเขมร ทรงสามารถรบั สงั่ เปน ภาษา ของภาษาบาลีได นอกจากนี้ ยังทรงเลอื กเรยี นภาษา อังกฤษ ภาษาฝรั่งเศส และภาษาจีน และทรงกําลัง ฝรั่งเศสแทนการเรียนเปยโน เนื่องจากมีพระราช ศึกษาภาษาเยอรมันและภาษาละตินอีกดวย ขณะท่ี ประสงคที่จะอานหนังสือภาษาฝร่ังเศสท่ีมีอยูใน ทรงพระเยาวนนั้ สมเดจ็ พระนางเจา สิรกิ ติ ิ์ พระบรม ตูหนังสือมากกวาการซอมเปยโน เมื่อทรงเขาศึกษา ราชินีนาถ ทรงสอนภาษาไทยแกพระราชโอรสและ ณ คณะอกั ษรศาสตร จุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลยั นน้ั พระราชธิดา โดยทรงอานวรรณคดีเรื่องตาง ๆ พระองคท รงเลอื กเรยี นสาขาประวตั ศิ าสตรเ ปน วชิ าเอก พระราชทาน และทรงใหพระองคทรงคัดบทกลอน และวชิ าภาษาไทย ภาษาบาลี และภาษาสนั สกฤตเปน ตา ง ๆ หลายตอน ทําใหพ ระองคโปรดวชิ าภาษาไทย วิชาโท ทําใหทรงศึกษาวิชาภาษาไทยในระดับช้ันสูง ตั้งแตนั้นมา นอกจากน้ี ยังทรงสนพระทัยในภาษา และละเอียดลึกซ้ึงยิ่งข้ึนท้ังดานภาษาและวรรณคดี อังกฤษและภาษาบาลดี ว ย สวนภาษาบาลีและสันสกฤตนั้น ทรงศึกษาท้ังวิธีการ แบบดงั้ เดมิ ของไทย คอื แบบทเ่ี รยี นกนั ในพระอาราม เมอ่ื พระองคท รงเขา เรยี นทโ่ี รงเรยี นจติ รลดานนั้ ตาง ๆ และแบบภาษาศาสตรในระดับปริญญาโท ทรงไดรับการถายถอดความรูทางดานภาษาทั้ง ภาษาไทย ภาษาบาลี ภาษาเขมร ภาษาองั กฤษ และ ภาษาฝรงั่ เศส โดยภาษาไทยนน้ั พระองคท รงเชยี่ วชาญ ทงั้ ดา นหลกั ภาษา วรรณคดี และศลิ ปะไทย เมอื่ ทรงจบ ช้ันมัธยมศึกษาตอนตน พระองคพอรูแนวาอยางไร ก็คงไมไดเรียน แผนกวิทยาศาสตร จึงพยายาม หัดเรียนภาษาบาลี อานเขียนอักษรขอมเนื่องจาก ในสมัยน้ัน ผทู ่เี รยี นภาษาไทยใหกวางขวางลกึ ซ้ึง จะ ตอ งเรยี นทั้งภาษาบาลี สนั สกฤต และเขมร ซ่งึ ภาษา บาลีน้ัน เปนภาษาที่พระองคสนพระทัยตั้งแตทรง

๒๒ ซง่ึ รฐั บาลอนิ เดยี ไดส ง ศาสตราจารย ดร.สตั ยพรต ศาสตรี ในขณะที่ทรงพระเยาว เครื่องดนตรีท่ีทรง มาถวายพระอกั ษรภาษาสนั สกฤต โดยวทิ ยานพิ นธใ น สนพระทัยนั้น ไดแก ระนาดเอกและซอสามสาย ระดับปริญญาโทของพระองค เร่ือง ทศบารมีใน ซึ่งพระองคทรงเริ่มเรียนระนาดอยางจริงจัง เมื่อป พุทธศาสนาเถรวาท น้ัน ยังไดรับการยกยองจาก พ.ศ. ๒๕๒๘ หลังจากการเสด็จทรงดนตรีไทย มหามกุฎราชวิทยาลัยวา เปนวิทยานิพนธท่ีแสดงถึง ณ บา นปลายเนนิ ซง่ึ เปน วงั ของสมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ พระปรชี าสามารถ ในภาษาบาลพี ทุ ธวจนะเปน พเิ ศษ เจาฟาจติ รเจริญ กรมพระยานริศรานวุ ดั ตวิ งศ โดยมี พระปรีชาสามารถทางดานภาษาของพระองคน้ัน อาจารยสิริชัยชาญ พักจํารูญ เปนอาจารยผูถวาย เปนท่ีประจักษ จึงไดรับการทูลเกลาถวายปริญญา การสอน พระองคท รงเรมิ่ เรยี นตงั้ แตก ารจบั ไมร ะนาด ดษุ ฎบี ณั ฑติ กติ ตมิ ศกั ดท์ิ างดา นภาษาจากมหาวทิ ยาลยั การตรี ะนาดแบบตา ง ๆ และทา ทป่ี ระทบั ขณะทรงระนาด ตา ง ๆ ทง้ั ในและตา งประเทศ มมี หาวทิ ยาลยั รามคาํ แหง และทรงเร่ิมเรียนการตีระนาดตามแบบแผนโบราณ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม มหาวทิ ยาลยั มาลายา ประเทศ กลาวคือ เริ่มตนดวยเพลงตนเพลงฉ่ิงสามชั้นแลวจึง มาเลเซีย มหาวิทยาลัยบกั กิงแฮม สหราชอาณาจกั ร ทรงตอเพลงอ่ืน ๆ ตามมา ทรงทําการบานดวยการ เปน ตน ไลระนาดทุกเชา หลังจากบรรทมตื่นภายในหอง พระบรรทมจนกระทั่ง พ.ศ. ๒๕๒๙ พระองคจ ึงทรง ´ŒÒ¹´¹μÃÕ บรรเลงระนาดเอกรว มกบั ครอู าวโุ สของวงการดนตรไี ทย พระองคทรงเปนผูเช่ียวชาญดานดนตรีไทย หลายทานตอหนาสาธารณชนเปนคร้ังแรก ในงาน ดนตรีไทยอุดมศึกษา คร้ังท่ี ๑๗ ณ มหาวิทยาลัย ผูหนึง่ โดยทรงเครือ่ งดนตรีไทยไดทกุ ชนดิ แตทโี่ ปรด เชียงใหม โดยเพลงที่ทรงบรรเลง คือ เพลงนกขม้ิน ทรงอยูป ระจํา คือ ระนาด ซอ และฆองวง โดยเฉพาะ (เถา) ระนาดเอก พระองคทรงเร่ิมหัดดนตรีไทยในขณะท่ี ทรงศึกษาอยชู ั้นมธั ยมศกึ ษาปที่ ๒ โรงเรยี นจิตรลดา ในดา นการขบั รอ ง พระองคท รงมคี วามสนพระทยั โดยทรงเลอื กหดั ซอดว ยเปน เครอ่ื งดนตรชี น้ิ แรก และ ในดานการขับรองเพลงไทย โดยทรงเริ่มฝกหัดการ ไดทรงดนตรีไทยในงานปดภาคเรียนของโรงเรียน ขับรองดวยพระองคเองเม่ือครั้งยังทรงศึกษาอยู รวมทง้ั งานวนั คนื สเู หยา รว มกบั วงดนตรจี ติ รลดาของ ณ โรงเรียนจิตรลดา ทรงเริ่มตนเรียนการขับรองกับ โรงเรยี นจติ รลดาดว ย หลงั จากทท่ี รงเขา ศกึ ษาในระดบั อาจารยเจริญใจ สุนทรวาทิน อาจารยประจําชมรม อดุ มศกึ ษา ณ คณะอกั ษรศาสตร จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลยั ดนตรไี ทย สโมสรนสิ ติ จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลยั และ พระองคทรงเขารวมชมรมดนตรีไทยของสโมสรนิสิต ทรงพระราชนิพนธบทขับรองเพลงไทยสําหรับ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัยและคณะอักษรศาสตร พระราชทานใหแ กส ถาบนั การศกึ ษาและวงดนตรไี ทย โดยทรงเลนซอดวงเปนหลัก และทรงเริ่มหัดเลน เพื่อนําไปบรรเลงและขับรองในโอกาสตา ง ๆ เคร่ืองดนตรีไทยชิ้นอืน่ ๆ ดว ย นอกจากดนตรีไทยแลว พระองคยงั ทรงดนตรี สากลดวย โดยทรงเริ่มเรียนเปยโนตั้งแตพระชนมายุ ๑๐ พรรษา แตไดทรงเลิกเรียนหลังจากนน้ั ๒ ป และ ทรงฝกเครื่องดนตรีสากล ประเภทเครื่องเปา จาก พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช จนสามารถทรงทรมั เปตนาํ วงดรุ ยิ างคใ นงานคอนเสริ ต สายใจไทยและทรงระนาดฝร่ังนําวงดุริยางคในงาน กาชาดคอนเสริ ต

๒๓ ´ÒŒ ¹¾ÃÐÃÒª¹Ô¾¹¸ นอกจากพระนาม “สิรินธร” แลว พระองค พระองคโปรดการอานหนังสือและการเขียน ยังทรงใชนามปากกาในการพระราชนิพนธหนังสือ อกี ๔ พระนาม ไดแก “กอนหนิ กอ นกรวด” เปน มาตงั้ แตท รงพระเยาว รวมกบั พระปรชี าสามารถทาง พระนามแฝงทท่ี รงหมายถงึ พระองคแ ละพระสหาย ดา นภาษาทงั้ ภาษาไทยและตา งประเทศ รอ ยแกว และ สามารถแยกไดเปน กอนหิน หมายถึง พระองค รอ ยกรอง ดงั นนั้ จงึ ทรงพระราชนพิ นธห นงั สอื ประเภท สว นกอ นกรวด หมายถงึ กณุ ฑกิ า ไกรฤกษ พระองค ตา ง ๆ ออกมามากกวา ๑๐๐ เลม ซึ่งมีหลายหลาก มีรับสั่งถึงพระนามแฝงน้ีวา “เราตัวโตเลยใชวา ประเภท ทง้ั สารคดที อ งเทยี่ วเมอื่ เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ กอ นหนิ หวานตัวเลก็ เลยใชว า กอ นกรวด รวมกัน เยอื นตา งประเทศ เชน เกลด็ หมิ ะในสายหมอก ทศั นะ จึงเปน กอนหิน-กอนกรวด” นามปากกานี้ทรงใช จากอินเดีย มนตรักทะเลใต ประเภทวิชาการและ ครั้งเดียวตอนประพันธบทความ “เร่ืองจากเมือง ประวัตศิ าสตร เชน บนั ทึกเรื่องการปกครองของไทย อิสราเอล” เมอื่ ป พ.ศ. ๒๕๒๐ สมัยอยุธยาและตนรัตนโกสินทร กษัตริยานุสรณ หนงั สอื สาํ หรบั เยาวชน เชน แกว จอมแกน แกว จอมซน “แวน แกว ” เปน ชอื่ ทพ่ี ระองคท รงตงั้ ขนึ้ เอง หนังสือท่ีเกี่ยวของกับพระบรมวงศานุวงศไทย เชน ซงึ่ พระองคม รี บั สงั่ ถงึ พระนามแฝงนว้ี า “ชอ่ื แวน แกว ” สมเด็จแมกับการศึกษา สมเด็จพระศรีนครินทรา น้ตี งั้ เองเพราะตอนเดก็ ๆ ช่ือลูกแกว ตวั เองอยาก บรมราชชนนี กบั พระราชกรณยี กจิ พระราชจรยิ าวตั ร ชอ่ื แกว ทาํ ไมถงึ เปลย่ี นไปไมร เู หมอื นกนั แลว กช็ อบ ดา นการศกึ ษา ประเภทพระราชนพิ นธแ ปล เชน หยกใส เพลงนอ ยใจยานางเอกชอ่ื “แวน แกว ” พระนามแฝง รา ยคาํ ความคดิ คาํ นงึ เกจ็ แกว ประกายกวแี ละหนงั สอื แวน แกว น้ี พระองคเ รมิ่ ใชเ มอื่ ป พ.ศ. ๒๕๒๑ เมอื่ ทรง ทั่วไป มีนิทานเร่ืองเกาะ (เร่ืองน้ีไมมีคติ) เร่ืองของ พระราชนพิ นธแ ละทรงแปลเรอ่ื งสาํ หรบั เดก็ ไดแ ก คนแขนหกั เปน ตน และมลี กั ษณะการเขยี นทค่ี ลา ยคลงึ แกว จอมซน แกว จอมแกน และขบวนการนกกางเขน กบั พระราชนพิ นธใ นพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา “หนูนอย” พระองคมีรับส่ังถึงพระนามแฝงน้ีวา เจาอยูหัว กลาวคือ ในพระราชนิพนธเรื่องตาง ๆ “เรามชี อื่ เลน ทเี่ รยี กกนั ในครอบครวั วา นอ ย เลยใช นอกจากจะแสดงพระอารมณขันแลว ยังทรงแสดง นามแฝงวา หนูนอย” โดยพระองคทรงใชเพียง การวพิ ากษ วจิ ารณใ นแงต า ง ๆ เปน การแสดงพระมติ คร้ังเดียวในบทความเรื่อง “ปองท่ีรัก” ตีพิมพใน สวนพระองค หนงั สือ ๒๕ ปจ ิตรลดา เม่ือป พ.ศ. ๒๕๒๓ และ “บันดาล” พระองคมีรับสั่งถึงพระนามแฝงนี้วา ใชวา บันดาลเพราะคํานี้ผุดขึ้นมาในสมอง เลยใช เปนนามแฝง ไมมีเหตุผลอะไรในการใชชื่อน้ีเลย ซึ่งพระองคทรงใชในงานแปลภาษาอังกฤษเปน ภาษาไทยทท่ี รงทาํ ใหส าํ นกั เลขาธกิ ารคณะกรรมการ แหง ชาติ วา ดว ยการศกึ ษา วทิ ยาศาสตรแ ละวฒั นธรรม แหง ประชาชาติ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร เมอ่ื ป พ.ศ.๒๕๒๖ นอกจากนี้ ยังทรงพระราชนิพนธเพลง เปน จาํ นวนมาก โดยบทเพลงทด่ี งั และนาํ มาขบั รอ ง บอ ยครง้ั ไดแ ก เพลงสม ตาํ รวมทงั้ ยงั ทรงประพนั ธ คาํ รอ งในบทเพลงพระราชนพิ นธใ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ภมู ิพลอดุลยเดชไดแก เพลงรกั และ เพลงเมนไู ข

๒๔ ¾ÃÐÃÒª¡Ã³ÂÕ ¡Ô¨ ´ÒŒ ¹¡ÒÃÈ¡Ö ÉÒ การเรียนดี และพระราชทานประกาศนียบัตรแก เมื่อพระองคทรงสําเร็จการศึกษาในระดับ ผูสําเร็จการศึกษาขั้นพ้ืนฐานจากสถานศึกษาตาง ๆ คอื โรงเรยี นพระตาํ หนกั สวนกหุ ลาบ วทิ ยาลยั ในวงั ชาย อุดมศึกษาแลว ทรงเขารับราชการเปนพระอาจารย วทิ ยาลยั ในวงั หญงิ โรงเรยี นผใู หญพ ระดาบส ศนู ยก าร ประจาํ กองวชิ ากฎหมายและสงั คมศาสตร สว นการศกึ ษา ศึกษานอกโรงเรียนกาญจนาภิเษก (วิทยาลัยในวัง) โรงเรยี นนายรอ ยพระจลุ จอมเกลา ตามคาํ กราบบงั คม กาญจนาภิเษกวิทยาลัย (ชางทองหลวง) ทลู เชญิ ของพลตรยี ทุ ธศกั ด์ิ คลอ งตรวจโรค ผบู ญั ชาการ โรงเรยี นนายรอ ยพระจลุ จอมเกลา ในขณะนน้ั ทรงสอน ในป พ.ศ. ๒๕๓๓ เม่ือคร้ังที่พระองคเสด็จฯ วิชาประวัติศาสตรไทยและสังคมวิทยา พระองคจึง เยือนประเทศลาวคร้ังแรก ระหวางวันที่ ๑๕-๒๒ ทรงเปน “ทูลกระหมอมอาจารย” สําหรับนักเรียน มีนาคม ไดมีผูมีจิตศรัทธาบริจาคทุนทรัพยโดยเสด็จ นายรอยต้ังแตน้ัน ตอมา เมื่อมีการต้ังกองวิชา พระราชกศุ ลเปน เงนิ ๑๒ ลา นกบี จึงทรงพระกรุณา ประวตั ศิ าสตรข น้ึ ป พ.ศ. ๒๕๓๐ พระองคท รงดาํ รง โปรดเกลาฯ ใหนําเงินไปกอสรางเรือนนอนใหแก ตาํ แหนง เปน ผอู าํ นวยการกองวชิ าประวตั ศิ าสตร และ โรงเรียนวัฒนธรรมเด็กกําพรา (หลัก ๖๗) ซึ่งอยูหาง ทรงไดร บั การโปรดเกลา ฯ แตง ตงั้ ใหเ ปน ศาสตราจารย จากนครหลวงเวียงจันทนไปทางทิศเหนือประมาณ สว นการศกึ ษา ประจาํ โรงเรยี นนายรอ ยพระจลุ จอมเกลา ๖๗ กิโลเมตร พระราชทานช่ือวา “อาคารสิรินธร” เมอื่ วนั ท่ี ๒ มถิ นุ ายน พ.ศ. ๒๕๒๙ และเปน ศาสตราจารย โดยมีพระราชดําริที่จะชวยเหลือนักเรียนใหมีความ สว นการศกึ ษา ประจาํ โรงเรยี นนายรอ ยพระจลุ จอมเกลา เปน อยทู ด่ี ขี นึ้ ในรปู แบบของโครงการเกษตรเพอ่ื อาหาร (อตั ราจอมพล) เมอ่ื ป พ.ศ. ๒๕๔๓ นอกจากนี้ พระองค กลางวัน โดยนาํ แนวทางท่ีดาํ เนนิ การในประเทศไทย ยงั ไดท รงรบั เชญิ เปน พระอาจารยส อนในสถาบนั อดุ ม มาประยกุ ตใ ช และสนบั สนนุ การประกอบอาชพี เสรมิ ศกึ ษาตา ง ๆ เชน จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลยั พ.ศ. ๒๕๓๕ ทรงพระราชดําริพระราชทานความ ธรรมศาสตร และมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ชวยเหลือแกประเทศกัมพูชาในการกอตั้งวิทยาลัย โดยเฉพาะทมี่ หาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒนน้ั พระองค กําปงเฌอเตยี ล ณ จังหวดั กาํ ปงธม โดยพระราชทาน ไดรับการโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหเปนศาสตราจารย เงนิ คาใชจ า ยในการกอ สรางอาคารสถานที่ตาง ๆ เสดจ็ ฯ พเิ ศษ สาขาพฒั นศึกษาศาสตรดวย ไปทรงเปด วทิ ยาลยั เมอื่ วนั ท่ี ๑๐ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๔๘ และทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทานทุนแก ในป พ.ศ. ๒๕๒๕ ทรงพระราชดําริใหกอตั้ง นกั เรยี นเพอื่ ใหม าศกึ ษาตอ ในประเทศไทยในหลกั สตู ร โรงเรยี นพระตาํ หนกั สวนกหุ ลาบขน้ึ ในพระบรมมหาราชวงั ครุศาสตรบัณฑิตและหลักสูตรอาชีวศึกษา เพ่ือนํา เพื่อเปดโอกาสทางการศึกษาใหกับบุตรหลานขาราช ความรูกลับไปสอนและพัฒนาการจัดการศึกษาของ บริพารและประชาชนทั่วไป เปดทาํ การสอนคร้ังแรก วทิ ยาลยั รวมทง้ั ทรงสนบั สนนุ การศกึ ษาดา นนาฏศลิ ป ในปการศึกษา ๒๕๒๕ โดยทรงดํารงตําแหนงเปน และดนตรี ประธานกรรมการคณะกรรมการสถานศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน โรงเรียนพระตําหนักสวนกุหลาบและทรงเขาประชุม ในป พ.ศ. ๒๕๔๙ พระองคท รงมีแนวความคดิ คณะกรรมการสถานศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐานทุกครั้ง รวมถงึ จัดต้ังโครงการพัฒนานักอักษรศาสตรรุนใหมขึ้น เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปในงานปด ภาคเรยี นของโรงเรยี น โดยความรวมมือของโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาและ ทุกคร้ัง เพื่อพระราชทานทุน พระราชทานสงเสริม คณะอกั ษรศาสตร จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลยั เพอื่ สรา ง

๒๕ นักอักษรศาสตรท่ีมีมุมมองและแนวคิดใหมเพ่ือเปน พลเอกเปรม ติณสูลานนท ดํารงตําแหนงเปนนายก กําลังของชาติ มีพระวสิ ยั ทัศนกาวไกล ทรงสนบั สนนุ รัฐมนตรีในขณะน้ัน ไดมีมติใหวันท่ี ๒ เมษายน การชวยเหลือ โรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณใหเปน ซ่ึงเปนวันคลายวันพระราชสมภพของพระองค เปน โรงเรยี นผลติ นกั วจิ ยั นกั วทิ ยาศาสตร สรา งองคค วาม “วันอนุรักษมรดกของชาติ” เพ่ือเปนการเทิดพระ รใู หแ กประเทศไทย เกยี รตทิ พ่ี ระองคท รงปฏบิ ตั พิ ระราชกรณยี กจิ ในดา น การอนุรกั ษม รดกของชาตใิ นสาขาตาง ๆ เปน จํานวน ´ÒŒ ¹¡ÒÃ͹ÃØ Ñ¡Éȏ ÅÔ »Ç²Ñ ¹¸ÃÃÁä·Â มาก พระองคท รงรบั เปน ประธานทป่ี รกึ ษาการจดั งาน พระองคทรงสนพระทัยดานศิลปวัฒนธรรม พระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพ สมเดจ็ พระเจา ภคนิ เี ธอ เจา ฟา เพชรรัตนราชสุดา สริ ิโสภาพณั ณวดี ตัง้ แตยงั ทรงพระเยาว โดยเฉพาะทางดา นดนตรีไทย อีกดวย ทรงเปนประธานคณะกรรมการอํานวยการ ซึ่งพระองคทรงสนับสนุนในการอนุรักษ สืบทอด บูรณปฏิสังขรณวัดพระศรีรัตนศาสดารามและ เผยแพรค วามรดู า นดนตรไี ทยอยา งตอ เนอื่ งมาโดยตลอด พระบรมมหาราชวัง ต้งั แตป ลายป พ.ศ. ๒๕๒๓ โดยทรงเปน แบบอยา งในการเสดจ็ ทรงเครอื่ งดนตรไี ทย รวมกับประชาชนทั้งในและตางประเทศ นอกจากน้ี ´ŒÒ¹¡Òþ²Ñ ¹Ò椄 ¤Á ยงั ทรงอนรุ กั ษด นตรไี ทยโดยการชาํ ระโนต เพลง บนั ทกึ พระองคท รงสนพระทยั ดานการพฒั นา ซงึ่ ถือ เพลงเกา และเผยแพรง านเหลา นนั้ อยา งตอ เนอ่ื ง และ สงเสริมใหสถาบันการศึกษาตาง ๆ จัดการเผยแพร เปน งานหลกั ทพี่ ระองคท รงงานควบคกู บั งานวชิ าการ งานทางดา นดนตรไี ทย ซง่ึ จากงานทางดา นการอนรุ กั ษ พระองคทรงเรียนรูงานทางดานพัฒนาจากการ ดนตรไี ทย ครเู สรี หวงั ในธรรม ไดก ลา วไวว า “ดนตรไี ทย ตามเสดจ็ พระราชดาํ เนนิ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ไมส ้นิ แลว เพราะพระทลู กระหมอมแกว เอาใจใส” และสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชนิ นี าถ ไปทรง เยี่ยมประชาชนในถ่ินทุรกันดารตาง ๆ ทั่วประเทศ นอกจากดา นดนตรไี ทยแลว พระองคย งั ประกอบ จากการทพ่ี ระองคท รงไดเ สดจ็ ฯ ไปตามสถานทตี่ า ง ๆ พระราชกรณยี กจิ มากมายเพอ่ื การอนรุ กั ษแ ละพฒั นา มากมาย พระองคทรงนําความรูท ีไ่ ดจากการลงพนื้ ท่ี ศลิ ปวฒั นธรรมไทยท้ังในดา น การชา งไทย นาฏศิลป จรงิ มาใชใ นงานดา นการพฒั นาสงั คม นาํ ไปสโู ครงการ ไทย งานพิพธิ ภณั ฑ ประวัติศาสตรแ ละโบราณสถาน ตามพระราชดาํ ริสวนพระองคม ากมาย โดยโครงการ ภาษาและวรรณกรรมไทย พระองคไ ดร บั การทลู เกลา ฯ ตามพระราชดาํ รใิ นระยะเรมิ่ แรกนนั้ พระองคท รงงาน ถวายพระสมัญญาวา “เอกอัครราชูปถัมภกมรดก เก่ียวกับเด็กนักเรียนในพ้ืนที่ทุรกันดารที่มีปญหา วฒั นธรรมไทย” เมอื่ พ.ศ. ๒๕๓๑ และ วศิ ษิ ฎศลิ ปน ” ขาดสารอาหาร ดังน้ัน จึงมีพระราชดําริสงเสริมให เมอ่ื วนั ท่ี ๒๔ กมุ ภาพนั ธ พ.ศ. ๒๕๔๖ เพอ่ื เทดิ พระเกยี รติ นักเรียนปลูกพืชเลี้ยงสัตว แลวนํามาประกอบเปน ทพ่ี ระองคท รงพระปรชี าสามารถในศลิ ปะหลายสาขา อาหารกลางวนั โครงการเกษตรเพอ่ื อาหารกลางวนั น้ี รวมทั้ง ทรงมีคุณูปการตอเหลาศิลปนและศิลป เร่ิมตนข้ึนเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๓ โดยเริ่มที่โรงเรียน วัฒนธรรมของชาติ นอกจากนี้ คณะรัฐมนตรีซึ่งมี ตํารวจตระเวนชายแดนในจงั หวดั ราชบรุ ี กาญจนบรุ ี และประจวบครี ขี นั ธแ ละไดข ยายออกไปยงั ๔๔ จงั หวดั ในพื้นท่ีทุรกันดาร โครงการในพระราชดําริในระยะ ตอ มา พระองคทรงมงุ เนนทางดา นการศกึ ษามากขึ้น เนื่องจากพระองคมีพระราชดําริวา การศึกษาเปน ปจจัยหลักในการสรางและพัฒนาความรู ความคิด ตลอดจนความประพฤตแิ ละคณุ งามความดขี องบคุ คล

๒๖ โดยพระองคทรงตั้งพระทัยใหประชาชนทุกระดับชั้น เพอ่ื เชอ่ื มสมั พนั ธไมตรรี ะหวา งประเทศแลว พระองค สามารถไดรับการศกึ ษาอยางเทาเทียมกัน ซึง่ ถือเปน ยงั เสด็จฯ ทอดพระเนตรสังคม วัฒนธรรม สถานทตี่ าง ๆ สิทธิขน้ั พืน้ ฐานทีป่ ระชนควรไดร ับจากรัฐ และทรงไดแ ลกเปลย่ี นความคดิ เหน็ กบั ผเู ชย่ี วชาญใน สาขาตา ง ๆ ของประเทศน้นั ๆ และไดทรงนําความรู ´ŒÒ¹¡ÒþѲ¹ÒËÍŒ §ÊÁØ´áÅСÒÃÃٌ˹ѧÊÍ× และประสบการณท ที่ รงไดท อดพระเนตรและจดบนั ทกึ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี มาประยกุ ตใ ชก บั การทรงงานภายในประเทศดว ย ซง่ึ การเสดจ็ ฯ ทรงงานในตา งประเทศของพระองคท าํ ให ทรงสนพระทยั การอา นและการพฒั นาหอ งสมดุ ทรงรบั หนังสือพิมพฝรั่งเศสถวายพระราชสมัญญานามแด สมาคมหอ งสมดุ แหง ประเทศไทย ไวใ นพระราชปู ถมั ภ พระองคว า “เจาฟา นกั ดงู าน” หรือ “Le Princesse เมอื่ วนั ที่ ๒ กนั ยายน พ.ศ. ๒๕๑๙ หลายโอกาสทเี่ สดจ็ Stagiaire” พระราชดาํ เนนิ ตา งประเทศ ไดเ สดจ็ เยย่ี มและทรงดงู าน หอ งสมดุ ชนั้ นาํ หลายแหง ซง่ึ ไดพ ระราชทานขอ แนะนาํ นอกจากน้ี พระองคยังทรงรวมมือกับนานา แกส มาคมหอ งสมดุ แหง ประเทศไทยฯ และบรรณารกั ษ ประเทศเพ่ือกอเกิดความรวมมือในดานการพัฒนา ไทยในการนําความรูไปพัฒนาหองสมุดโรงเรียนและ สังคม เชน ความรวมมือระหวางประเทศไทยและ หอ งสมดุ ประชาชนรวมทงั้ หอ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ประเทศลาว ซ่ึงพระองคไดทรงมีโครงการตาม ราชกุมารี” ที่เปนแหลงเรียนรูเพื่อขยายโอกาสให พระราชดาํ รทิ ง้ั ในดา นการพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ การให ประชาชนในการพฒั นาการรหู นงั สอื นอกจากนยี้ งั ทรง ความชวยเหลือทางการแพทยและการสาธารณสุข พระกรุณาเสด็จพระราชดําเนินเปนประธานใน การพฒั นาทางดา นการศกึ ษา นอกจากประเทศลาวแลว การประชุมสามัญประจําปของสมาคมหองสมุดแหง โครงการเพ่ือการพัฒนาของพระองคยังไดขยายออก ประเทศไทยฯ เสมอมา รวมทง้ั ไดเ สดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปยังประเทศกัมพูชา ประเทศพมาและประเทศ แทนพระองค พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงเปน เวียดนามดวย นอกจากน้ี พระองคยังทรงรวมมือใน ประธานในโอกาสทปี่ ระเทศไทยเปน เจา ภาพการประชมุ โครงการอาหารในโรงเรยี น ซง่ึ เปน โครงการของโครงการ สมาพนั ธสมาคมหอ งสมุดฯ นานาชาติ (IFLA) และมี อาหารโลกแหง องคก ารสหประชาชาติ โดยไดแ ตงตั้ง พระราชดํารัสเปดการประชุม IFLA คร้ังท่ี ๖๕ ที่ ใหพระองคเปนทูตพิเศษของโครงการดวย โครงการ กรงุ เทพมหานคร ในป ค.ศ. ๑๙๙๙ การศึกษาเพ่ือทุกคน เปนโครงการดานการสงเสริม ศักยภาพของเด็กชนกลุมนอย ดวยการศึกษาและ ´ÒŒ ¹¡ÒÃμ‹Ò§»ÃÐà·È อนุรักษมรดกทางวัฒนธรรม ซึ่งเปนโครงการของ พระองคไดเสด็จพระราชดําเนินเยือน องคก ารศกึ ษา วทิ ยาศาสตร และวฒั นธรรม รวมทงั้ โครงการการศึกษาหลังประถมศึกษา สําหรับผูล้ีภัย ตางประเทศเปนครั้งแรกเม่ือคราวท่ีพระบาทสมเด็จ และผพู ลดั ถนิ่ โดยมลู นธิ กิ ารศกึ ษาเพอ่ื ผลู ภ้ี ยั สาํ นกั งาน พระเจาอยูหัว และสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรม ขาหลวงใหญเ พื่อผูล้ภี ัยแหง สหประชาชาติ ราชนิ นี าถ เสดจ็ ฯ เยอื นสหรฐั อเมรกิ าและประเทศใน ยโุ รปอยา งเปน ทางการ ระหวา งป พ.ศ. ๒๕๐๓-๒๕๐๔ ในขณะทม่ี พี ระชนมายุ ๕ พรรษา หลงั จากนน้ั พระองค เสด็จพระราชดําเนินเยือนตางประเทศเปนจํานวน หลายคร้งั โดยการเสด็จฯ นน้ั พระองคเสดจ็ ฯ ทั้งใน ฐานะผแู ทนพระองค พระราชอาคนั ตกุ ะหรอื อาคนั ตกุ ะ ของรัฐบาลประเทศตา ง ๆ อยางเปนทางการ รวมทงั้ เสดจ็ ฯ เปนการสว นพระองค ซงึ่ นอกจากจะทรงงาน

๒๗ ¤ÇÒÁÊÑÁ¾¹Ñ ¸¡Ñº»ÃÐà·È¨Õ¹ ´ÒŒ ¹ÊÒ¸ÒóÊØ¢ พระองคเปนพระบรมวงศานุวงศที่เสด็จเยือน จากการทพี่ ระองคไ ดเ สดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปยงั จนี มากครงั้ ทสี่ ดุ รวมทง้ั สน้ิ ๒๐ ครงั้ โดยเสดจ็ ฯ เยอื น ถ่ินทุรกันดาร ทําใหองคทอดพระเนตรเห็นถึงปญหา มณฑลของจนี ครบทกุ มณฑล ซงึ่ หลายครงั้ หลงั เสดจ็ ฯ ทางดา นสขุ ภาพอนามยั ของราษฎรในชนบท พระองค เยือนจีนจะทรงถายทอดประสบการณการเยือนเปน จงึ มพี ระราชดาํ รจิ ดั ทาํ โครงการตา ง ๆ เพอื่ แกไ ขปญ หา สารคดี ไดแก ย่ําแดนมังกร ซ่ึงทรงพระราชนิพนธ สุขภาพอนามัยของราษฎร โครงการแรกท่ีพระองค หลังเสด็จฯ เยือนจนี ครัง้ แรกเม่ือป พ.ศ. ๒๕๒๔ สวน ทรงเร่ิม ไดแก โครงการเกษตรเพ่ืออาหารกลางวัน เรอื่ งอน่ื ๆ ทตี่ ามมาไดแ ก มงุ ไกลในรอยทราย เกลด็ หมิ ะ เพ่ือแกไขปญหาการขาดแคลนอาหารกลางวันของ ในสายหมอก ใตเ มฆทเ่ี มฆใต เยน็ สบายชายนาํ้ คนื ถนิ่ เด็กนักเรียน ซึ่งโครงการนี้นอกจากจะแกปญหา จนี ใหญ และ เจยี งหนานแสนงาม นอกจากน้ี พระองค การขาดแคลนอาหารกลางวันแลวยังชวยใหนักเรียน ยงั ไดร บั การยกยอ งจากสมาคมมติ รภาพวเิ ทศสมั พนั ธ มคี วามรทู างดา นโภชนาการและการเกษตร และปญ หา แหง ประชาชนจนี วา ทรงเปน “ทตู สนั ถวไมตร”ี ระหวา ง ที่สําคัญอีกประการหนึ่ง นั่นคือ การระบาดของ ประเทศไทยและประเทศจนี เมอ่ื วนั ท่ี ๒๖ กมุ ภาพนั ธ โรคคอพอกเน่ืองจากการขาดสารไอโอดีน พระองค พ.ศ. ๒๕๔๗ ทรงแกปญหานี้โดยทรงริเร่ิม โครงการควบคุมโรค ขาดสารไอโอดีน ดวยการรณรงคใหมีการใชเกลือ ในโอกาสทพี่ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ภมู พิ ล ไอโอดีนในการประกอบอาหารหรือหยดไอโอดีนใน อดุลยเดช ทรงเจรญิ พระชนมพรรษาครบ ๖ รอบ ในป การประกอบอาหาร และอบรมใหความรูเก่ียวกับ พ.ศ. ๒๕๔๒ ชาวไทยเช้ือสายจีน บริษัท หางราน การขาดสารไอโอดีน ซึ่งโครงการน้ีเปนโครงการท่ี กลุมมวลชน หนวยงานราชการไดรวมใจกันจัดสราง เสรมิ การทาํ งานของกระทรวงสาธารณสขุ นอกจากนี้ ซมุ ประตวู ฒั นธรรมไทย-จนี หรอื ซมุ ประตเู ฉลมิ พระเกยี รติ พระองคยังใหความสําคัญตอสุขภาพอนามัยของแม บริเวณวงเวียนโอเดียน เพื่อถวายเปนพระราชสดุดี และเดก็ ในถนิ่ ทรุ กนั ดารดว ย โดยพระองคท รงตระหนกั พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั และเปน สญั ลกั ษณข อง วา คนเราจะมภี าวะโภชนาการและสขุ ภาพอนามยั ทด่ี ี ไชนา ทาวน พระองคไดทรงจารกึ อักษรจนี “เซิ่ง โซว น้ัน ตองเร่ิมตั้งแตในครรภมารดา พระองคจึงเริ่ม อู เจียง” หมายถึง ทรงพระเจริญยิง่ ยืนนาน” พรอ ม โครงการสงเสริมโภชนาการและสุขภาพอนามัยแม พระนามาภไิ ธย “สริ นิ ธร” บนแผน จารกึ นามใตห ลงั คา และเดก็ ในถนิ่ ทรุ กนั ดาร เพอ่ื ใหแ มแ ละเดก็ ไดร บั บรกิ าร ซุมประตูเฉลิมพระเกียรติ ทางดา นอนามยั อยา งเหมาะสม รวมทงั้ ไดร บั โภชนาการ ที่ถกู ตอ งและเหมาะสมในแตละพนื้ ที่ นอกจากนี้ พระองคยงั ทรงจดั ตง้ั หนวยแพทย พระราชทานและหนวยทันตกรรมพระราชทานเพื่อ ออกตรวจรกั ษาราษฎรในถนิ่ ทรุ กนั ดารทพ่ี ระองคเ สดจ็ ฯ เยย่ี มในแตล ะคร้งั รวมทง้ั ทรงรับผปู ว ยทย่ี ากจนเปน คนไขใ นพระราชานเุ คราะห อกี ทงั้ พระองคเ คยเสดจ็ ฯ ณ โรงพยาบาลตา ง ๆ ในเมอื งมวิ นคิ ประเทศเยอรมนี ดว ยความเปน หว งประชาชนทเี่ ปน โรคทเ่ี กยี่ วกบั กระดกู และจักษุ จึงนําวิทยาการในประเทศเยอรมนีมาสู ประเทศไทย

๒๘ ´ŒÒ¹ÈÒÊ¹Ò ครบ ๒๐๐ ป ในเดือนเมษายน พ.ศ. ๒๕๒๕ แมง าน เนอื่ งจากพระองคท รงไดร บั การอบรมใหม คี วาม บูรณปฏิสังขรณในครั้งนี้ จะประสบปญหาลาชา เนื่องจากงบประมาณนอย และขาดแคลนชางใน ใกลชิดกับพระพุทธศาสนาจากสมเด็จพระนางเจา สาขาตาง ๆ แตพระองคทรงดูแลอยางใกลชิด สิรกิ ิต์ิ พระบรมราชินนี าถ ทําใหพ ระองคทรงเลอื่ มใส จนสามารถคลค่ี ลายปญ หาตา ง ๆ ดว ยพระราชหฤทยั ในพระพทุ ธศาสนามาตง้ั แตท รงพระเยาว โดยพระองค ท่ีเด็ดขาด ประกอบกับทรงไดรับเงินบริจาคจาก มักจะไดรับพระราชทานพระมหากรุณาธิคุณจาก พระบรมวงศานุวงศและประชาชนรวมสมทบทุนจึง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวใหเสด็จฯ เปนผูแทน ทาํ ใหง านบรู ณะเสรจ็ ทนั การ นอกจากนี้ พระองคท รง พระองค เพอ่ื เปน ประธานในพธิ ที เ่ี กย่ี วขอ งกบั ศาสนา บรู ณะวดั ทา สทุ ธาวาส จงั หวดั อา งทอง และทรงสรา ง เชน พธิ เี วยี นเทยี นทพี่ ทุ ธมณฑลเนอื่ งใน วนั วสิ าขบชู า พระอุโบสถข้ึนใหมเพื่อเปนพระราชกุศลในโอกาส วนั มาฆบชู า พระองคท รงรเิ รม่ิ ใหม กี ารฟน ฟปู ระเพณี เจรญิ พระชนมายคุ รบ ๓ รอบ และทรงรับวดั นี้ไวใ น ฉลองวันวิสาขบูชา ซ่ึงเปนประเพณีท่ีเคยมีขึ้นใน พระราชูปถัมภดว ย รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย โดยทรงประกาศเชิญชวนใหพุทธศาสนิกชน รวมกัน นอกจากพระพทุ ธศาสนาแลว พระองคย งั ทรง จุดโคมประทีป และสงบัตรอวยพรท่ีมีขอธรรมะ ปฏิบัตพิ ระราชกรณยี กจิ ทีเ่ กยี่ วเนื่องกับศาสนาอื่น ๆ เพอ่ื เปน การใหพ ทุ ธศาสนกิ ชนทว่ั ไปไดท ราบถงึ ประวตั ิ โดยมิไดทรงละเลย ซึ่งพระองคไดรับคํากราบบังคม และความสาํ คญั ของวนั วสิ าขบชู า รวมทงั้ ยงั เปน เครอ่ื ง ทลู เชญิ เสดจ็ ฯ ไปประกอบพธิ กี รรมของศาสนาตา ง ๆ เตอื นใจใหร ะลกึ ถงึ คาํ สอนของพระพทุ ธเจา โดยพระองค น้ัน พระองคก็จะเสดจ็ ฯ ตามคํากราบบงั คมทูลเสมอ ยังไดพระราชทานโคลงขอธรรมะเพื่อใหกระทรวง วฒั นธรรมพมิ พแ จกแกพ ทุ ธศาสนกิ ชนในบตั รอวยพร วันวิสาขบูชาดวย และพระองคยังทรงพระราชดําริ ใหธรรมสถานแหงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัยจัดงาน เทศนมหาชาติรายยาวข้ึน ซึ่งเปนเทศนมหาชาติ ตามรูปแบบที่ถูกตองตามตํารับหลวง เพื่อช้ีนําให คนไทยไดเ ขา ใจในคณุ คา ของเรอ่ื งมหาชาติ และประเพณี การเทศนม หาชาตทิ ส่ี บื ทอดกนั มาตง้ั แตค รง้ั โบราณกาล พระราชกรณียกจิ ที่สําคญั ประการหน่ึง คือ พระองค ยงั ทรงเปน กองในการซอ มแซมวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม เพอ่ื ใหส าํ เรจ็ ทนั งานพระราชพธิ สี มโภชกรงุ รตั นโกสนิ ทร

๒๙ ´ŒÒ¹à·¤â¹âÅÂÊÕ ÒÃʹà·È หาอปุ กรณท างเทคโนโลยี และวธิ กี ารชว ยเหลอื ผพู กิ าร พระองคม พี ระราชดาํ รใิ หน าํ เทคโนโลยสี ารสนเทศ ในแตล ะดา นอยางเหมาะสม ซง่ึ โครงการนี้มโี รงเรยี น ศรีสังวาลเปนหนวยงานหลัก โครงการเทคโนโลยี มาใชในการพัฒนาประเทศหลายประการ ทรงเปน สารสนเทศตามพระราชดาํ ริ ยงั เพม่ิ โอกาสใหผ ตู อ งขงั ประธานกรรมการของโครงการเทคโนโลยสี ารสนเทศ ในทัณฑสถานไดรับการอบรมและฝกทักษะการใช ตามพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ คอมพิวเตอรระหวางการถูกคุมขัง เพ่ือสามารถนํา สยามบรมราชกมุ ารี และศนู ยเ ทคโนโลยอี เิ ลก็ ทรอนกิ ส ความรูที่ไดรับนําไปพัฒนาตนเองและนําไปประกอบ และคอมพิวเตอรแหงชาติ เปนเลขานุการ โดยมี อาชีพได พระองคทรงสงเสริมโครงการสําหรับ พระราชดําริใหโครงการตาง ๆ ท่ีเกิดข้ึนนั้น เปน เด็กปวยท่ีตองเขารับการรักษาภายในโรงพยาบาล โครงการนาํ รอ งและใชเ ปน ตวั อยา งในการนาํ เทคโนโลยี เปนระยะเวลานาน ซ่ึงอาจจะทําใหขาดโอกาสทาง สารสนเทศมาใช และมพี ระราชประสงคใ หห นว ยงานรฐั ดา นการศกึ ษา จงึ ใชค อมพวิ เตอรเ ปน สอ่ื ในการเรยี นรู ทเี่ กยี่ วขอ งกบั โครงการนนั้ ๆ มารบั ชว งตอ ไป พระองค สรางความเพลิดเพลิน รวมทั้ง สงเสริมพัฒนาการ ทรงเร่ิมนําเทคโนโลยีสารสนเทศมาใชกับการพัฒนา แกเด็กที่ปวยดวย นอกจากน้ี พระองคยังทรงนํา การศกึ ษาของโรงเรยี นในชนบท ตงั้ แต ป พ.ศ. ๒๕๓๘ เทคโนโลยีสารสนเทศมาใชกับงานทางดานการ ในโครงการเทคโนโลยีสารสนเทศสําหรับโรงเรียนใน เผยแพรวัฒนธรรมของไทย ๗๖ จังหวัด ผานทาง ชนบท โดยพระราชทานเครอ่ื งคอมพวิ เตอรแ ละอปุ กรณ อินเทอรเน็ต โดยมีกระทรวงวัฒนธรรมเปนผูดูแล ทจี่ าํ เปน เพอื่ จดั ตงั้ เปน หอ งเรยี นขนึ้ และพฒั นามาจน โครงการนี้ สามารถนําเทคโนโลยีสารสนเทศเขามาประกอบ การเรยี นการสอนในรายวชิ าตา ง ๆ ปจ จบุ นั มโี รงเรยี น จากพระราชกรณยี กจิ ทางดา นการนาํ เทคโนโลยี ในโครงการประมาณ ๘๕ แหง โดยมโี รงเรยี นในจงั หวดั สารสนเทศมาใชในการพัฒนาประเทศในดานตาง ๆ นครนายกเปนศูนยกลางการพัฒนาเพื่อนําแนวทาง ทาํ ใหว ารสารอนิ โฟแชร ซง่ึ เปน วารสารของสาํ นกั งาน ใหม ๆ ไปทดลองใชกับโรงเรียนในชนบท และทรง ดา นเทคโนโลยี สารสนเทศและการสอ่ื สารของยเู นสโก ริเร่ิมโครงการเทคโนโลยีสารสนเทศเพ่ือคนพิการ ไดตีพิมพบทความเฉลิมพระเกียรติการอุทิศพระองค เพอ่ื ใหค นพกิ ารสามารถใชค อมพวิ เตอรเ พอื่ สรา งความรู เพื่อการศึกษาเรียนรูดานสารสนเทศของเด็กและ ความบันเทิง พัฒนาทักษะ และสรางอาชีพตอไป ผูดอยโอกาสของไทย รวมทั้ง ยังไดถวายนาม ในอนาคต พระองคท รงมคี ณะทาํ งานที่จะศึกษาวจิ ัย “IT Princess” หรอื “เจา หญงิ ไอท”ี แกพ ระองคอ กี ดว ย

๓๐ “ˌͧÊÁ´Ø ã¹·ÑȹТͧ¢ÒŒ ¾à¨ÒŒ ” สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราช ขาพเจาอยากใหเ รามหี องสมุดทดี่ ี มีหนังสอื กมุ าร”ี ในบทพระราชนพิ นธเ รอ่ื ง “หอ งสมดุ ในทศั นะ ครบทกุ ประเภทสาํ หรบั ประชาชนหนงั สอื ประเภทท่ี ของขา พเจา ” ไดท รงกลาวไววา “ความรขู องมนุษย ขา พเจา คดิ วา สาํ คญั อกี อยา งหนง่ึ คอื หนงั สอื สาํ หรบั เปน มรดกตกทอดกนั มาแตโ บราณ เมอื่ มกี ารประดษิ ฐ เดก็ วยั เดก็ เปน วยั เรยี นรเู ดก็ ๆ สว นใหญส นใจทราบ คดิ คน ตวั อกั ษรขน้ึ ผมู คี วามรกู ไ็ ดบ นั ทกึ ความรขู อง เรื่องราวตา ง ๆ แปลก ๆ ใหม ๆ อยแู ลว ถา เรามี ตน สิ่งท่ีตนคนพบเปนการจารึกหรือเปนหนังสือ หนงั สอื ท่มี คี ุณคาท้งั เนือ้ หา และรปู ภาพใหเขาอาน ทําใหบุคคลอื่นในสมัยเดียวกัน หรืออนุชนรุนหลัง ใหความรูความบันเทิงเด็ก ๆ จะไดเติบโตข้ึนเปน ไดมีโอกาสศกึ ษาทราบถงึ เรื่องนัน้ ๆ และไดใชค วามรู ผใู หญท สี่ มบรู ณท ร่ี อบรู มธี รรมะประจาํ ใจ มคี วามรกั เกา ๆ เปน พน้ื ฐานท่ีหาประสบการณคดิ คนส่ิงใหม ๆ บา นเมอื งมคี วามตอ งการปรารถนาจะทาํ แตป ระโยชน ทเ่ี ปนความกา วหนาเปน ความเจรญิ สืบตอ ไป ที่สมควร” หอ งสมดุ เปน สถานทเี่ กบ็ เอกสารตา ง ๆ อนั เปน แหลงความรูดังกลาวแลว จึงเรียกไดวาเปนครู เปนผูช้ีนําใหเรามีปญญาวิเคราะหวิจารณใหรูสิ่งที่ ควรรูอนั ชอบดวยเหตุผลได

๓๑ »ÃÐÁÇÅÀÒ¾¡Òá‹ÍÊÃÒŒ §ËÍŒ §ÊÁØ´»ÃЪҪ¹ “à©ÅÁÔ ÃÒª¡ØÁÒÃÕ” ÍÒí àÀÍàÁ×ͧ ¨§Ñ ËÇÑ´¡íÒᾧྪÃ

๓๒ »ÃÐÁÇÅÀÒ¾¡Òá‹ÍÊÃÒŒ §ËÍŒ §ÊÁØ´»ÃЪҪ¹ “à©ÅÁÔ ÃÒª¡ØÁÒÃÕ” ÍÒí àÀÍàÁ×ͧ ¨§Ñ ËÇÑ´¡íÒᾧྪÃ

๓๓ »ÃÐÁÇÅÀÒ¾¡Òá‹ÍÊÃÒŒ §ËÍŒ §ÊÁØ´»ÃЪҪ¹ “à©ÅÁÔ ÃÒª¡ØÁÒÃÕ” ÍÒí àÀÍàÁ×ͧ ¨§Ñ ËÇÑ´¡íÒᾧྪÃ

๓๔ »ÃÐÁÇÅÀÒ¾¡Òá‹ÍÊÃÒŒ §ËÍŒ §ÊÁØ´»ÃЪҪ¹ “à©ÅÁÔ ÃÒª¡ØÁÒÃÕ” ÍÒí àÀÍàÁ×ͧ ¨§Ñ ËÇÑ´¡íÒᾧྪÃ

๓๕ ¾¹é× ·Õºè Ã¡Ô ÒâͧˌͧÊÁØ´»ÃЪҪ¹ “à©ÅÔÁÃÒª¡ÁØ ÒÃ”Õ ÍÒí àÀÍàÁ×ͧ ¨§Ñ ËÇ´Ñ ¡Òí ᾧྪà ñ. à¤Ò¹à μÍÏºÃ¡Ô Òà ò. ËÍŒ §Ë¹Ñ§ÊÍ× ·èÇÑ ä» ó. ËÍŒ §Ë¹Ñ§Ê×͹ǹÔÂÒÂ

๓๖ ô. ÁØÁà´ç¡áÅÐàÂÒǪ¹ õ. ÁØÁºÃÔ¡ÒäÍÁ¾ÔÇàμÍÏ (ÊÍè× ICT) ö. ËÍŒ §à©ÅÁÔ ¾ÃÐà¡ÂÕ ÃμÔ

๓๗ ÷. ˌͧ©ÒÂÀҾ¹μÏ (Í๡»ÃÐʧ¤) ๗.๑ ภาพยนตรเฉลมิ พระเกยี รติ ๗.๒ ภาพยนตรสารคดีกําแพงเพชร/นครชมุ ๗.๓ ภาพยนตรท ่ัวไป ๗.๔ ภาพยนตรเพื่อเดก็ และเยาวชน ๗.๕ บรกิ ารประชุม อบรม สัมมนา กลุมยอ ย ø. ËÍŒ §¡Òí ᾧྪà »ÃСͺ´ÇŒ  ๘.๑ มุมพระบารมปี กเกลา ชาวกาํ แพงเพชร ๘.๑.๑ สมยั สโุ ขทัย ๘.๑.๒ สมัยอยธุ ยา ๘.๑.๓ สมยั ธนบุรี ๘.๑.๔ สมยั รัตนโกสนิ ทร ๘.๒ มุมแผนทแี่ ละสัญลักษณจ งั หวัดกําแพงเพชร ๘.๓ มุมพระสงฆส ําคญั ของจังหวัดกําแพงเพชร ๘.๔ มมุ บคุ คลสําคญั ของจงั หวดั กาํ แพงเพชร ๘.๕ มมุ บุคคลทส่ี รางช่ือเสยี งใหจงั หวัดกาํ แพงเพชร ๘.๖ มมุ ผลติ ภัณฑ OTOP จงั หวดั กาํ แพงเพชร ๘.๗ โครงการพระราชดาํ ริฯทีท่ รงมแี กชาตพิ นั ธุในจังหวดั กําแพงเพชร ๘.๘ โบราณวัตถทุ ส่ี ําคัญประจาํ จังหวัดกาํ แพงเพชร ๘.๙ แหลงนํ้ามันสริ กิ ติ ิ์

๓๘ ù. ËÍŒ §¹¤ÃªÁØ ๙.๑ นครชุมยุค ๑ พระมหาธรรมราชาที่ ๑ (พระยาลิไทย) เสด็จนบพระ ๙.๒ นครชมุ ยคุ ๒ สมเดจ็ พระพฒุ าจารย (โต พรหมรงั สี) คนพบและสถาปนาวดั พระบรมธาตุ ๙.๓ นครชุมยุค ๓ ปจจบุ ัน ๙.๔ พระพทุ ธเจาหลวงฯ เสด็จประพาสตน กาํ แพงเพชร นครชุม ๙.๕ สมเด็จพระนเรศวรมหาราชปกเกลาชาวกาํ แพงเพชร ๙.๖ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสดจ็ พระราชดาํ เนินมายังจังหวัดกําแพงเพชร ๙.๗ ประวัตคิ วามเปนมาของจงั หวดั กาํ แพงเพชร ๙.๘ วดั พระบรมธาตุ พระอารามหลวง ๙.๙ หอ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกุมารี” อําเภอเมอื ง จังหวดั กําแพงเพชร ñð. ºÃàÔ Ç³àÃÕ¹÷ŒÙ Ò§¾Ä¡ÉÈÒÊμÏ

๓๙ »ÃÐÇÑμÔáÅФÇÒÁ໹š ÁҢͧ¨§Ñ ËÇ´Ñ ¡íÒᾧྪà ¡ÃؾÃÐà¤ÃÍè× § àÁÍ× §¤¹á¡Ã§‹ ÈÅÔ ÒáŧãËÞ‹ ¡ÅÇŒ Â䢋ËÇÒ¹ ¹Òéí ÁѹÅÒ¹¡Ãк×Í àÅÍè× §Å×ÍÁô¡âÅ¡ เมอื งกาํ แพงเพชร เปน เมอื งเกา แกอ กี เมอื งหนง่ึ เดียวกัน แลวเปล่ียนช่ือใหมเปนเมืองกําแพงเพชร มอี ายไุ มต าํ่ กวา ๗๐๐ ป มศี กั ดเิ์ ปน เมอื งลกู หลวงและ ยกฐานะขน้ึ เปน เมอื งราชธานปี กครองดนิ แดนทางลมุ เมอื งพญามหานคร ของอาณาจกั รสโุ ขทยั มาตามลาํ ดบั แมน าํ้ ปง ในยา นน้ี สว นทางลมุ แมน าํ้ ยมและแมน า้ํ นา น กอ นทจี่ ะมชี อื่ วา กาํ แพงเพชร เมอื งนม้ี ชี อื่ เดมิ อยู ๒ ชอ่ื ใหเมืองพิษณุโลกเปนราชธานี และโปรดเกลาฯ ให คือ เมืองชากังราว และเมืองนครชุม ทั้งสองชื่อน้ีมี พญาไสลือไทยหรือพระมหาธรรมราชาที่ ๒ เปน ปรากฏอยูในศิลาจารึกหลักท่ี ๒ และศิลาจารึก เจาเมือง ลวงมาถึงรัชสมัยพระบรมราชาธิราชท่ี ๒ เขาสมุ นกฎู เมอื งทง้ั สองนี้ต้ังอยูใกลกนั คอื อยูทางฝง (เจาสามพระยา) ทรงพิจารณาเห็นวาการแบงเขต ตะวันตกหรือฝงขวาของแมน้ําปง คนละฝงกับเมือง การปกครองออกเปนสองสวน และตางไมขึ้นแกกัน ปจจุบัน ในสมัยพญาเลอไทยแหงกรุงสุโขทัยไดมา ดงั กลา วเกดิ ผลเสยี มเี รอ่ื งไมส งบเกดิ ขนึ้ อยเู สมอ จงึ ได บรู ณะเมอื งชากงั ราวเมอื่ ประมาณป พ.ศ. ๑๘๐๐ และ รวมเขตการปกครองท้ังสองเขาดวยกัน เมื่อป พ.ศ. ยกฐานะขึ้นเปนเมืองลูกหลวง เชนเดียวกับเมือง ๑๙๘๑ โดยยบุ เมอื งกาํ แพงเพชรจากฐานะเดมิ แลว ให ศรีสัชนาลัยและไดโปรดเกลาฯ ใหพระราชโอรส ทกุ เมืองข้ึนตอ เมอื งพิษณโุ ลกเพียงแหงเดยี ว พระองคห นงึ่ มาครองเมอื งน้ี ตอ มาแมน าํ้ ปง ไดเ ปลยี่ น ทางเดินเปนผลใหซากเมืองเกาพังทลายหมดไปจาก พ.ศ. ๒๐๕๑ จากกฎหมายตราสามดวง การกดั เซาะของกระแสน้ํา กําแพงเพชรถูกลดฐานะเปนหัวเมืองชั้นโท เจาเมือง กาํ แพงเพชรไดร บั นามวา ออกญารามรณรงคส งครามฯ เมอ่ื พระเจา อทู องไดต ง้ั กรงุ ศรอี ยธุ ยาเปน ราชธานี ศักดนิ า ๑๐,๐๐๐ ข้ึนประแดงเสนาฏขวา ของอาณาจักรทางใต ป พ.ศ. ๑๘๙๓ ลวงมาถึง รชั สมยั ของสมเด็จพระบรมราชาธิราชท่ี ๑ (ขนุ หลวง พ.ศ. ๒๐๕๓ จากศลิ าจารกึ ฐานพระอศิ วร กลา ว พะงว่ั ) รชั กาลท่ี ๓ ของกรงุ ศรอี ยธุ ยาพระองคไ ดย กทพั ถึงการขดุ แมไ ตรบางพรอ ซอ มถนนไปบางพาน และ มาตีกรุงสุโขทัยได ผลจากสงครามเขตการปกครอง ซอ มทอ ปพู ระยารว งไปถงึ บางพาน ของกรงุ สโุ ขทยั ไดถ กู แบง ออกเปน สองสว น คอื ดนิ แดน ทางริมฝงแมน้ําปงสวนหน่ึง และดินแดนทางริมฝง พ.ศ. ๒๐๕๘ จากตํานานรตั นพมิ พวงศ กลา ว แมน า้ํ ยมและแมน าํ้ นา นอกี สว นหนง่ึ ทางดา นแมน าํ้ ปง ไววาเจาเมืองกําแพงเพชรทูลขอพระแกวมรกตจาก ไดรวมเมืองชากังราว และเมืองนครชุมเขาเปนเมือง กรงุ ศรีอยธุ ยามาไวท่เี มืองกําแพงเพชร

๔๐ พ.ศ. ๒๐๕๘ จากตาํ นานสงิ หนวตั วตกิ มุ าร หมน่ื พ.ศ. ๒๑๐๘ จากพระราชพงศาวดารฉบับ มาลาแหง นครลาํ ปางเขา ปลน เมอื งกาํ แพงเพชร แตไ ม พระราชหตั ถเลขา สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราชใชก าํ ลงั สําเร็จ ขับไลพ มาทม่ี าตั้งทํานาอยูท เี่ มืองกําแพงเพชร พ.ศ. ๒๐๘๑ จากจดหมายเหตสุ มยั อยธุ ยา เมอื ง พ.ศ. ๒๑๐๙ สมเดจ็ พระมหาจกั รพรรดโิ ปรดให กําแพงเพชรต้ังตัวเปนอิสระแตไมสําเร็จ สมเด็จ เทครัวอพยพชาวเมืองเหนือ ตลอดทงั้ เมืองพษิ ณโุ ลก พระไชยราชายกกองทพั มาปราบปราม และยึดเมือง กาํ แพงเพชร สุโขทยั พชิ ัย พิจิตร ลงมารวมกนั ตั้งทพั รับ กาํ แพงเพชรได พมา ทก่ี รงุ ศรอี ยธุ ยา ทาํ ใหเ รอื่ งราวของเมอื งกาํ แพงเพชร หายไปจากหนา ประวตั ศิ าสตรเ ปนเวลานาน พ.ศ. ๒๐๘๘ สมเดจ็ พระไชยราชาธริ าชเสดจ็ ไป เชยี งใหม ใหพ ระยาพษิ ณโุ ลกเปน ทพั หนา ยกทพั หลวง พ.ศ. ๒๓๐๙ พระยาตาก (สิน) ไดเลื่อนเปน ไปกาํ แพงเพชรตง้ั ทพั ชยั ณ เมอื งกาํ แพงเพชร สมเดจ็ พระยาวชริ ปราการ เจา เมอื งกาํ แพงเพชร แตย งั ไมท นั พระไชยราชาฯ เสด็จยกทัพไปรบเชียงใหมสองคร้ัง ไดไปรบั ตําแหนง ไดไปทัพที่อยธุ ยา มาประทับเมืองกําแพงเพชรทุกครั้ง จากกฎหมาย ตราสามดวงในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ในสมยั อยธุ ยา กาํ แพงเพชรทาํ หนา ทเี่ ปน เมอื ง ไดบ นั ทกึ ไวว า กาํ แพงเพชรไดเ ปน เมอื งพระยามหานคร พระยามหานคร เมอื งหนา ดา น เมอื งทใี่ ชส ะสมเสบยี ง ซ่ึงในเวลาน้ันมีอยู ๘ เมือง คือ เมืองพิษณุโลก อาหารท้ังฝายไทยและพมา ทางฝงตะวันออกของ เมืองสัชนาไล เมืองสุโขทัย เมืองกําแพงเพชร เมืองกําแพงเพชร ปจจุบันยังมีช่ือ นาพมา นามอญ เมอื งนครศรธี รรมราช เมอื งทวาย และเปน เมอื งลกู หลวง ปรากฏอยู กาํ แพงเพชรพยายามตงั้ ตวั เปน อสิ ระหลาย ซง่ึ มอี ยหู าเมอื ง คือ เมอื งพษิ ณุโลก เมอื งสวรรคโลก ครง้ั แตไมส ําเรจ็ เมืองกําแพงเพชร เมอื งลพบรุ ี เมอื งสิงหบรุ ี พ.ศ. ๒๓๑๓ สมเด็จพระเจาตากสินมหาราช พ.ศ. ๒๐๙๗ จากพงศาวดารฉบับพระราช โปรดเกลา ฯ ใหต ง้ั พระยาสรุ บดนิ ทร ขา หลวงเดมิ เปน หัตถเลขา สมเดจ็ พระมหินทราธิราชกราบทลู สมเด็จ พระยากําแพงเพชร พระมหาจกั รพรรดวิ า เมอื งกาํ แพงเพชรเปน ทางกาํ ลงั ขาศึกจะขอทําลายเมืองกําแพงเพชร และกวาดเอา พ.ศ. ๒๓๑๘ ทพั พมา ยกมาตเี มอื งกาํ แพงเพชร ครอบครวั อพยพไปไว ณ กรงุ ศรอี ยธุ ยา สมเดจ็ พระมหา ทางเมืองกําแพงเพชรเห็นเหลือกําลังจึงพากันหนี จกั รพรรดทิ รงเหน็ ดว ย ทพั หลวงจงึ ตง้ั ยงั้ อยทู นี่ ครสวรรค เขา ปา สมเด็จพระเจา ตากสินมหาราชทรงยกกองทพั สมเดจ็ พระมหนิ ทราธริ าชยกกองทพั ไปยงั เมอื งกาํ แพงเพชร มาชวยขับไลพ มา แตกพา ยกลับไป ทพั หลวงตัง้ คา ยอยทู า ยเมอื ง พระยาศรีเปนกองหนา ตั้งคายแถบคูเมืองแตงพลออกหักคาย พระยาศรี เมอื งเกา กาํ แพงเพชรนา จะเรมิ่ รา งเมอ่ื ประมาณ พา ยแพแ กช าวเมอื งกาํ แพงเพชรในครงั้ แรก พระยาศรี ตน สมยั รตั นโกสนิ ทร พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา เขาปลนเมืองอยู ๓ วัน ไมสําเร็จ สมเด็จพระมหิน จฬุ าโลกมหาราช ไดโ ปรดเกลา ฯ ใหพ ระยากาํ แพง (นชุ ) ทราธิราชจึงยกกองทัพกลับพระนครศรีอยุธยา เปนแมทัพไปราชการท่ีเมืองตานี ตีบานตานีแตกได รบั ชยั ชนะไดร บั พระราชทานชาวปต ตานมี าเปน เชลย พ.ศ. ๒๑๐๗ จากหนงั สอื ไทยรบพมา พระเจา ๑๐๐ ครอบครัว ใหมาตั้งบานเรือนอยูท่ีเกาะแขก หงสาวดีรับสง่ั ใหน ันทสกู ับราชสังครํา คุมพลพมากบั ทายเมืองกําแพงเพชร แลวโปรดเกลาฯ ใหไปเปน ไทยใหญ นําทางมาจากเขตแดนและมาต้ังยุงฉาง เจาเมืองกาํ แพงเพชรแทนบดิ าที่ถึงแกอ นิจกรรม ทเี่ มืองกาํ แพงเพชร ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจา อยูหัว พระยากําแพง (เถื่อน) ขณะที่มีบรรดาศักดิ์ เปนพระยาสวรรคโลกไปราชการทัพที่เวียงจันทน มคี วามชอบไดร บั พระราชทานชาวลาว ๑๐๐ ครอบครวั ใหมาตั้งถิ่นฐาน ณ คลองสวนหมาก

๔๑ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา ๒ เมอื ง คอื เมอื งชากงั ราวและเมอื งนครชมุ โดยเมอื ง เจาอยูหัว ไดมีการทําทางสายโทรเลขไปยังเมือง นครชมุ สรา งขนึ้ กอ นตงั้ อยทู างฝง ตะวนั ตกของแมน า้ํ ปง กําแพงเพชรเกณฑกองทัพจากเมืองกําแพงเพชร พระเจา เลอไท กษตั ริยอ งคที่ ๔ แหงราชวงศสโุ ขทยั ไปตเี มอื งพชิ ยั ทาํ ทะเบยี นคนจนี ในเมอื งกาํ แพงเพชร เปนผสู รางขน้ึ เมือ่ ประมาณ พ.ศ. ๑๘๐๐ ตอมาสมัย ชาวพมา ขอทาํ ไมข อนสกั ทคี่ ลองขลงุ ใหท าํ บญั ชวี ดั ใน พระเจาลิไท กษัตริยองคที่ ๕ แหงราชวงศสุโขทัย เมอื งกาํ แพงเพชร โดยรวมจาํ นวนพระสงฆ สามเณรและ ไดส รา งเมอื งใหมข นึ้ ทางฝง ตะวนั ออกของลาํ นาํ้ ปง คอื ฆราวาสทเี่ รยี นหนงั สอื กบั พระใหเ กบ็ เงนิ ผกู ขอ มอื จนี “เมอื งชากังราว” ในเขตเมอื งกาํ แพงเพชรนาํ สงกรุงเทพฯ สมเดจ็ กรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพไดท รงบนั ทกึ ในป พ.ศ. ๒๔๕๙ ไดเปลีย่ นเมอื งกําแพงเพชร เร่ือง กําแพงเมืองไววา “เปนกําแพงเมืองที่เกาแก เปน จงั หวัดกาํ แพงเพชร ปจจบุ ันจังหวัดกําแพงเพชร มนั่ คง ยังมีความสมบูรณมาก และเช่อื วา สวยงาม เปนเมืองศูนยกลางการทองเท่ียวทางประวัติศาสตร ท่ีสุดในประเทศไทย” แหง หนงึ่ เพราะมโี บราณสถานเกา แกซ ง่ึ กอ สรา งดว ย ศลิ าแลงหลายแหง รวมอยใู น “อทุ ยานประวตั ศิ าสตร ·μèÕ éѧáÅÐÍÒ³Òà¢μ กาํ แพงเพชร” ทไี่ ดร บั การพจิ ารณาคดั เลอื กจากองคก าร ทศิ เหนอื ศึกษาวิทยาศาสตรและวัฒนธรรมสหประชาชาติ (UNESCO) ใหขึ้นทะเบียนไวในบัญชีมรดกโลก ตดิ ตอ กับจังหวดั ตาก จงั หวดั สุโขทยั เม่ือวนั ที่ ๑๒ ธันวาคม ๒๕๓๔ ทิศใต (ขอขอบคณุ ขอมลู จากเว็บไซต baanjomyut.com) ตดิ ตอ กบั จังหวัดนครสวรรค ทิศตะวนั ออก จงั หวดั กาํ แพงเพชร เปน เมอื งเกา ทนี่ บั วา มคี วาม สําคัญทางประวัติศาสตรและเจริญรุงเรืองมาต้ังแต ตดิ ตอ กบั จงั หวดั พษิ ณโุ ลก จงั หวัดพจิ ิตร สมยั ทวารวดี เปน ทตี่ งั้ ของเมอื งโบราณหลายเมอื ง เชน ทศิ ตะวันตก เมอื งชากังราว นครชมุ ไตรตรงึ ษ เทพนคร และเมือง คณฑี นอกจากนี้เมืองกําแพงเพชรยังเปนเมอื งท่สี อง ติดตอกับจังหวดั ตาก ที่สมเด็จพระเจาตากสินมหาราชไดครองเมือง จังหวัดกําแพงเพชร มีพ้ืนท่ี ๘,๙๕๔.๓๘๕๕ มีบรรดาศกั ด์เิ ปน “พระยาวชริ ปราการ” ตอมาในป ตารางกิโลเมตร หรอื ประมาณ ๕,๕๙๖,๔๙๐.๖๓ ไร พ.ศ. ๒๔๕๙ ไดเ ปลีย่ นเมืองกาํ แพงเพชรเปน จังหวัด เปนพื้นที่ทําการเกษตร ประมาณ ๓,๒๐๙,๘๙๐ ไร กําแพงเพชร คดิ เปน รอ ยละ ๖๐ ใชป ระโยชนอ น่ื ประมาณ ๘๒๘,๐๗๙ ไร คิดเปนรอยละ ๑๖ และเปนพื้นที่ปาไม ประมาณ ตามประวัติศาสตร กลา ววา กําแพงเพชรเปน ๑,๓๔๑,๖๘๗.๕๐ ไร คดิ เปนรอ ยละ ๒๔ เมืองหนาดานของสุโขทัยมีฐานะเปนเมืองลูกหลวง เดิมเรียกช่ือวา “เมืองชากังราว” และมีเมืองบริวาร รายลอ มอยเู ปน จาํ นวนมาก เชน ไตรตรงึ ษ เทพนคร ฯลฯ การท่ีกําแพงเพชรเปนเมืองหนาดานรับศึกสงคราม ในอดตี อยเู สมอ จงึ เปนเมอื งยุทธศาสตรมหี ลักฐานที่ แสดงใหเ หน็ วา เปน เมอื งทมี่ คี วามสาํ คญั ทางประวตั ศิ าสตร มากมาย เชน กาํ แพงเมอื ง คเู มอื ง ปอ มปราการ วดั โบราณ มีหลักฐานใหสันนิษฐานวาเดิมเคยเปนท่ีตั้งของเมือง

๔๒ ÅѡɳÐÀÁÙ Ô»ÃÐà·È เดอื นทหี่ นาวท่สี ดุ คอื เดือนธนั วาคม สาํ หรบั ปริมาณ จังหวัดกําแพงเพชร มีแมนํ้าปงไหลผานเปน นาํ้ ฝนเฉลยี่ ตอ ปข องจงั หวดั ประมาณ ๑,๓๐๑.๕ มลิ ลเิ มตร และมีฝนตกเฉล่ียประมาณ ๑๒๓ วนั ชว งท่มี ีฝนตก ระยะทางยาวประมาณ ๑๐๔ กิโลเมตร มีลักษณะ จะอยูระหวางเดอื นพฤษภาคมถงึ ตลุ าคม ซึ่งในชวงนี้ ภูมิประเทศแบงเปน ๓ ลักษณะ คอื ปริมาณนํา้ ฝนเฉล่ียของเดือนจะอยูระหวาง ๑๔๘.๔- ๒๗๒.๗ มิลลิเมตร ลักษณะท่ี ๑ เปนที่ราบลุมแมนํ้าเจาพระยา ตอนบนแบบตะพกั ลมุ นาํ้ (Alluvial Terrace) มรี ะดบั μÃÒ»ÃШÒí ¨§Ñ ËÇ´Ñ ความสงู ประมาณ ๔๓-๑๐๗ เมตร จากระดบั นา้ํ ทะเล เปน รปู กาํ แพงเมอื งประดบั เพชรเปลง ประกาย ปานกลาง อยบู รเิ วณทางดา นทศิ ตะวนั ออกกลางและ ทศิ ใตข องจังหวัด แหง ความงดงามโชตชิ ว ง ประดษิ ฐานอยใู นรปู วงกลม รปู กําแพงเมอื ง หมายถึง กาํ แพงเมอื งโบราณ ลักษณะท่ี ๒ เปนเนินเขาเต้ีย ๆ สลับท่ีราบ พบเห็นบรเิ วณดานเหนือและตอนกลางของจงั หวดั ของเมอื งกาํ แพงเพชรซงึ่ เปน มรดกทลี่ าํ้ คา ทางประวตั ศิ าสตร และโบราณคดี แสดงเกยี รตปิ ระวตั ทิ นี่ า ภาคภมู ใิ จของ ลักษณะที่ ๓ เปน ภเู ขาสลบั ซับซอนเปน แหลง ชาวเมืองนี้ และเปน ท่มี าของช่อื จังหวัดกาํ แพงเพชร แรธ าตแุ ละตน นา้ํ ลาํ ธารตา ง ๆ ทสี่ าํ คญั เชน คลองวงั เจา คลองสวนหมาก คลองขลุงและคลองวังไทรไหลลงสู รูปวงกลม หมายถึง ความกลมเกลยี ว สมัคร แมน า้ํ ปง สมานสามัคคี รกั ใครม ีนํ้าใจ เปน อันหนึ่งอันเดยี วกนั ของชาวกําแพงเพชรท้ังมวล โดยสรปุ ลกั ษณะพน้ื ทขี่ องจงั หวดั กาํ แพงเพชร ดา นตะวนั ตกเปน ภเู ขาสงู ลาดลงมา ทางดา นตะวนั ออก ความหมายโดยสรปุ คอื กาํ แพงเพชรเปน เมอื ง ลักษณะเปนดินปนทราย เหมาะแกการทํานาและ ที่มีกําแพงเมืองม่ันคงแข็งแกรงสวยงาม เปนมรดก ปลูกพชื ไร แหงอดีตอันย่ิงใหญประจักษพยานแหงความรุงโรจน โชตชิ ว งในอดตี ทน่ี า ภาคภมู ใิ จ เมอื งมคี วามเจรญิ รงุ เรอื ง Å¡Ñ É³ÐÀÁÙ ÍÔ Ò¡ÒÈ ผูคนพลเมืองมีความสมัครสมานสามัคคีรักใครกลม ลักษณะอากาศของจังหวัดกําแพงเพชร เกลียวกนั เปนอันดี โดยท่ัวไปจะไดรับอิทธิพลลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต จากอา วเบงกอลและอา วไทยพดั ผา นในเดอื นพฤษภาคม ถงึ เดอื นตลุ าคมนอกจากนยี้ งั มมี รสมุ ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื พัดผานในเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนมกราคมจาก อทิ ธพิ ลของลมมรสมุ ดังกลาวทาํ ใหเกิดฤดกู าล ๓ ฤดู คอื ฤดูรอ นฤดฝู นและฤดหู นาว จังหวัดกําแพงเพชรมีสภาพอากาศท่ีอบอุน ตลอดป อุณหภูมเิ ฉล่ียตลอดปประมาณ ๒๗.๓ องศา เซลเซียส อุณหภูมิสูงสุดเดือนพฤษภาคมถึงเดือน ตุลาคม อุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย ๓๓.๔ องศาเซลเซียส อณุ หภูมิตํา่ สดุ เฉลีย่ ๒๒.๕ องศาเซลเซยี ส เดือนทมี่ ี อากาศรอนอบอาวท่ีสุด คือ เดือนเมษายน สําหรับ

๔๓ μ¹Œ ÊÕàÊÂÕ ´á¡¹‹ μ¹Œ äÁŒ»ÃШÒí ¨§Ñ ËÇ´Ñ ¡íÒᾧྪà ´Í¡¾Ô¡ÅØ ´Í¡äÁŒ»ÃШÒí ¨§Ñ ËÇÑ´¡íÒᾧྪà ชอ่ื สามญั ชือ่ สามญั Catechu Tree, Cutch Tree Bullet Wood, Spanish Cherry ชือ่ วิทยาศาสตร ชือ่ วทิ ยาศาสตร Acacia catechu Willd Mimusops elengi Linn วงศ วงศ LEGUMINOSAE SAPOTACEAE ชอ่ื อืน่ ชือ่ อนื่ สะเจ (เงย้ี ว-แมฮ อ งสอน), สเี สยี ด (ภาคเหนอื ), กนุ (ภาคใต) , แกว (ภาคเหนอื ), ซางดง (ลาํ ปาง), สเี สยี ดแกน (ราชบรุ )ี สเี สยี ดเหนอื (ภาคกลาง) สเี สยี ด พกิ ลุ ปา (สตลู ), พกิ ลุ เขา พกิ ลุ เถอ่ื น (นครศรธี รรมราช), แกนเหนอื สีเสยี ดเหลอื ง (เชียงใหม) พกิ ลุ (ทว่ั ไป) ลกั ษณะทว่ั ไป ลักษณะทวั่ ไป เปนไมยืนตนขนาดกลางสูง ๑๐-๑๕ เมตร พกิ ลุ เปน พรรณไมย นื ตน ขนาดกลางสงู ประมาณ เรือนยอดโปรง ลําตนและกิ่งมีหนามแหลมโคงท่ัวไป ๘-๑๕ เมตร เปนพุมทรงกลมใบออกเรียงสลับกัน เปลือกสีเทาคล้ําหรืออมน้ําตาล คอนขางขรุขระ ใบมนรูปไขป ลายแหลม ลักษณะโคนใบมน สอบขอบ ใบเปน ใบประกอบขนนกสองชน้ั รปู ไขแ กมขอบขนาน ใบโคงเปนคลื่นเล็กนอย ใบเปนมันสีเขียว ดอกเปน โคนใบเบ้ียวมีขนหาง ๆ ออกดอกเปนชอยาวคลาย ดอกเดี่ยว ออกดอกเปนกระจุกตามงามใบหรือยอด หางกระรอก ตามงา มใบ ขนาดเลก็ สเี หลอื งออ นหรอื มีกลีบดอกประมาณ ๘ กลบี เรียงซอ นกัน กลีบดอก ขาวอมเหลอื ง ออกดอกชว งเดอื นเมษายน-กรกฎาคม เปนจกั รเล็กนอ ย สขี าวนวลมีกลิ่นหอมมาก ผลรปู ไข ผลเปนฝกรูปบรรทัดแบน ยาว ๕-๑๐ เซนติเมตร หรอื กลมรผี ลแกม สี แี สด เนอ้ื ในเหลอื งรสหวาน ภายใน เมลด็ แบนสนี ้ําตาลอมเขยี ว มีเมล็ดเดยี ว ขยายพนั ธุ การขยายพนั ธุ โดยการเพาะเมลด็ เพาะเมล็ด, ตอนก่ิง สภาพทเี่ หมาะสม สภาพทเี่ หมาะสม เจรญิ เตบิ โตไดดีในดินทกุ ชนิด ไมช อบน้ําขัง ดนิ ทุกชนิด แสงแดดจดั ถ่นิ กาํ เนดิ ถิ่นกาํ เนิด ปาเบญจพรรณและปาโปรงทางภาคเหนือ อินเดยี , พมา และมาเลเซีย ปา ละเมาะบนพ้นื ทรี่ าบและแหงแลงทวั่ ไป

๔๔ ¾ÃкҷÊÁà´ç¨¾ÃлÃÁ¹Ô ·ÃÁËÒÀÙÁ¾Ô ÅÍ´ÅØ Âà´ª ÊÁà´¨ç ¾Ãйҧ਌ÒÊÃÔ ¡Ô ÔμìÔ ¾ÃкÃÁÃÒª¹Ô Õ¹Ò¶ àÊ´¨ç ¾ÃÐÃÒª´íÒà¹¹Ô ÁÒÂѧ¨Ñ§ËÇÑ´¡Òí ᾧྪà ครง้ั ท่ี ๑ เมอื่ วนั ท่ี ๒๕ มกราคม ๒๕๑๐ เสดจ็ บวงสรวง สองขางทางจังหวัดสรางพลับพลาท่ีประทับบริเวณ สังเวยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช วัดพระแกวหนาเมืองเปนพลับพลาทรงไทยประยุกต ที่งดงามมาก ทรงรับศีลในพิธีสงฆกอนเสด็จทําพิธี เสดจ็ บวงสรวงสงั เวยสมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช บวงสรวงตามพิธีพราหมณ เม่ือบวงสรวงสังเวยเสร็จ ตามพระราชพงศาวดาร กลาววา สมเด็จพระนเรศวร เสด็จชมผังเมืองและโบราณวัตถุที่กรมศิลปากร เสด็จมาประทับแรมที่กําแพงเพชร ๓ ราตรี คราวท่ี จัดถวายทอดพระเนตรจากนั้นเสด็จมายังศาลากลาง ยกทพั หลวงไปเมอื งแครง และไดท รงประกาศอสิ รภาพ จงั หวดั กาํ แพงเพชร เพอ่ื เสวยพระกระยาหารกลางวนั พระพทุ ธศกั ราช ๒๑๒๖ กรธี าทพั ผา นทางเมอื งกาํ แพง จนกระทง่ั เวลา ๑๔.๓๐ น. จงึ เสดจ็ ออกมาปลกู ตน สกั เวลาบา ย ๕ นากิ า กถ็ ึงตําบลวัดยม ยานทา ยเมือง ณ บริเวณหนาศาลากลาง โดยพระบาทสมเด็จพระ รุงขึ้นโปรดใหพักทัพชัยที่ตําบลหนองปลิง ๓ เพลา ปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชทรงปลกู ตน สกั ดา นขวา เม่ือเมืองกําแพงเพชรมีความสําคัญเชนน้ีทั้งสอง และสมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระองคจ งึ เสดจ็ มาสงั เวยบวงสรวงสมเดจ็ พระนเรศวร ทรงปลกู ตน สกั ดา นซา ยของศาลากลางแลว เสดจ็ เยย่ี ม ถึงเมืองกําแพงเพชร ทานศึกษาโกศินท จารุวัฒน พสกนกิ รของพระองค นายธรรมศกั ด์ิ คาํ เพญ็ นายอาํ เภอ อดีตศึกษาธิการอําเภอคลองขลุง ไดบันทึกไวพรอม ขาณุวรลักษบุรี รายงานตัว นายธวัช แผความดี ภาพถา ยจาํ นวนมาก ความวา ทง้ั สองพระองคเ สดจ็ โดย นายอําเภอพรานกระตายเขาเฝารับเสด็จ นายสุนีย เฮลิคอปเตอรจากสนามบินจังหวัดพิษณุโลกมาถึง โชติมา นายอําเภอคลองขลุง ถวายพระเครื่อง ทุก กําแพงเพชร เวลา ๑๐.๓๐ น. ของวันที่ ๒๕ มกราคม อริ ยิ าบถทง้ั สองพระองคท รงสงา งามและทรงมเี มตตา ๒๕๑๐ ซึ่งวันท่ี ๒๕ มกราคม เปนวันที่สมเด็จ ตอพสกนิกรที่เขาเฝารับส่ังถามทุกขสุขโดยละเอียด พระนเรศวรทรงกระทาํ ยทุ ธหตั ถชี นะพระมหาอปุ ราชา ภาพท่ีประทับใจท่ีสุด คือภาพท่ีท้ังสองพระองคทรง นายรอยตํารวจโทปน สหัสโชติ ผูวาราชการจังหวัด โบกพระหตั ถอ ยบู นเครอ่ื งบนิ เฮลคิ อปเตอรก าํ ลงั ทะยาน กําแพงเพชรในขณะนั้น เขาเฝาถวายบังคมทูลเชิญ ขน้ึ สูอากาศ เพอื่ เสดจ็ สูจงั หวัดพษิ ณุโลก เพ่อื ประทับ ลน เกลา ทงั้ สองพระองค เสดจ็ กระทาํ พธิ บี วงสรวงและ เคร่ืองบินพระที่นั่งเสด็จนิวัติพระนคร ภาพท้ังหมด เสด็จเยี่ยมพสกนิกร พระองคเสด็จขึ้นแทนรับความ ยังประทับใจชาวกําแพงเพชรอยูไมเวนวาย จากคํา เคารพจากกองเกยี รตยิ ศและเสดจ็ ปฏสิ นั ถารกบั บรรดา บอกเลาของผูท่ีไดเคยเขาเฝาไดเลาใหฟงอยางช่ืนชม ขาราชการท่ีมารับเสด็จ มีซุมพอคาอําเภอคลองขลุง ในพระบารมีนับวาเปนคร้ังแรกท่ีพระองคเสด็จเมือง เปน ซมุ แรกโดยมขี า ราชครชู ายหญงิ รอรบั เสดจ็ ถดั ไป กําแพงเพชร เปนโตะหมูบูชาของนายแพทยและโรงพยาบาล กาํ แพงเพชร บรรดาราษฏรทกุ หมเู หลา ตา งตงั้ โตะ บชู า

๔๕ ครั้งท่ี ๒ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล ใหอัญเชิญ พระปรมาภิไธยยอ ภปร มาประดิษฐาน อดลุ ยเดช สมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระอโุ บสถดา นหนา และขอพระราชทานพระนามาภไิ ธย และสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี สก มาประดิษฐานท่ีหนาบันพระอุโบสถดานหลัง เมื่อวันท่ี ๑ ตุลาคม ๒๕๒๓ และพระราชทานนาม เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ มาทรงบาํ เพญ็ พระราชกศุ ล พระพุทธรปู ประธานซงึ่ หลอดวยศลิ ปะสโุ ขทัย หมวด ทรงถวายผาพระกฐินตน ณ วัดคูยาง อําเภอเมือง กําแพงเพชร ขนาดหนาตักกวา ง ๖ ศอก ๙ นวิ้ วา จังหวัดกําแพงเพชร พรอมถวายพระราชทรัพยสวน พระพุทธวชริ ปราการ เม่ือวนั ท่ี ๓ กมุ ภาพันธ ๒๕๒๗ พระองคและกรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการ นบั เปน พระมหากรณุ าธิคุณแกช าวกําแพงเพชร ถวายโดยเสดจ็ พระราชกศุ ลดว ย รวมเปน เงนิ หกหมนื่ บาทเพอื่ เปน ทนุ เรม่ิ ตน สรา งพระอโุ บสถและพระราชทาน