การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ

การเพาะเลียง เนอื เยอื จัดทําโดย นางสาว อัจจิมา จีรัตน์ เลขที2 ชั น มั ธ ย ม ศึ ก ษ า ป ที 6 ห้ อ ง 3 ส่ง คุณครู กายทิพย์ แจ่มจันทร์ โ ร ง เ รีย น ส่ ว น บุ ญ โ ญ ป ภั ม ภ์ ลํา พู น ภ า ค เ รีย น ที 1 ป ก า ร ศึ ก ษ า 2 5 6 4

การเพาะเลียงเนอื เยอื คํานาํ องค์การอุตสาหกรรมปาไม้มีพืนทีปาเศรษฐกิจ กระจายอยู่ทัวประเทศ และยังเปนแหล่งรวบรวม ความหลากหลายทางพันธุกรรมของไม้เศรษฐกิจสายพันธุด์ ีทีสาคัญจาํ นวนมาก ซงึ ถือเปน ทรพั ยากรทีมีคุณค่าและมี ความสาํ คัญ หากนาํ ไม้เศรษฐกิจทีมีอยู่มาปรบั ปรุงพันธุ์ และขยาย พันธุ์ ก็จะทําใหไ้ ด้กล้าไม้สายพันธุด์ ีมาใชใ้ นการปลูกสรา้ งสวนปาไม้เศรษฐกิจทีใหผ้ ลผลิตต่อไรส่ ูง ขึนซงึ เปนรายได้หลักขององค์การอุตสาหกรรมปาไม้ การเพาะเลียงเนือเยือ เปนวทิ ยาการสาหรบั การอนุรกั ษ์และการเก็บรกั ษาพันธุกรรมพืชทีมีการ พัฒนาเทคนิคในการขยายพันธุแ์ บบใหม่ เพือใหไ้ ด้ต้นพืชปรมิ าณมาก ใชร้ ะยะเวลาอันสัน และมี ลักษณะทาง พันธุกรรมตรงตามแม่พันธุท์ ุกประการ ซงึ วธิ นี ีจะสามารถเก็บพืชได้เปนเวลานาน โดยไม่มีการกลายพันธุ์ หรอื อาจใชใ้ นการเก็บรวบรวมพันธุพ์ ืชโดยชะลอการเจรญิ เติบโตใหพ้ ืชโต ชา้ ๆ ในขวดแก้วเล็กๆ ซงึ การอนุรกั ษ์ พันธุกรรมพืชเชน่ นีจะใชพ้ ืนทีน้อยกวา่ การเก็บพันธุพ์ ืชที ผลิตเปนต้นพืชโดยตรง อีกทั ้งยังเปนประโยชน์ มหาศาลในการปรบั ปรุงพันธุพ์ ืชใหพ้ ืชต้านทาน โรคและแมลงศัตรูพืชได้ดีขึน หรอื ใหผ้ ลผลิตมากขึน โดยการเพาะเลียงเนือเยือพืช เปนการนาํ เอา ส่วนใดส่วนหนึงของพืชมาเพาะเลียงในอาหารวทิ ยาศาสตรท์ ีประกอบด้วย แรธ่ าตุ นาํ ตาล วติ ามิน และสารควบคุมความเจรญิ เติบโต ภายใต้สภาพปลอดเชอื จุลินทรยี ์และ อยู่ในสภาวะควบคุม อุณหภูมิ แสง และความชนื โดยชนิ ส่วนของพืชทีนามาเลียงนีจะสามารถเจรญิ เติบโตและ พัฒนา ได้หลายรูปแบบ ไม่วา่ จะพัฒนาเปนส่วนอวยั วะหรอื เกิดเปนกลุ่มเซลล์ทีเรยี กวา่ แคลลัส หรอื คัพภะ (ต้นอ่อน ขนาดเล็ก)ทีเรยี กวา่ เอ็มบรโิ อ ซงึ สามารถชกั นาํ ส่วนต่างๆ เจรญิ ไปเปนต้นพืชทีมีรากทีสมบูรณ์ สาํ หรบั การนาํ ไปปลูกลงดินต่อไปได้

สารบญั การเพาะเลียงเนอื เยอื 1 ความหมายของการเพาะเลียงเนอื เยอื 2 พชื ทีนยิ มนาํ มาเพาะเลียงเนอื เยอื 3 ขนั ตอนการเพาะเลียงเนอื เยอื 4 ประโยชนข์ องการเพาะเลียงเนอื เยอื 7 สว่ นประกอบของอาหารสงั เคราะห์ 8 อุปกรณใ์ นการทําอาหารเพาะเลียงเนอื เยอื พชื 9 ขนั ตอนทําอาหารเพาะเลียงเนอื เยอื 10 สรปุ 14 อ้างอิง 15

1 การเพาะเลียง เนือเยือ การเพาะเลียงเนือเยือ เปนความเจรญิ ก้าวหน้าใน ด้านการเกษตรเกียวกับพืช ทีมีการพัฒนาเทคนิค ในการขยายพันธุแ์ บบใหม่ ทีทําใหไ้ ด้พืชต้นใหม่ จาํ นวนมาก อย่างรวดเรว็ ในเวลาอันจาํ กัด โดยมีคุณภาพดีเหมือนเดิม

2 ความหมายของ การเพาะเลียง เนือเยือ การเพาะเลียงเนือเยือ หมายถึง การนาํ เอาส่วนใด ส่วนหนึงของพืช ไม่วา่ จะเปนอวยั วะเนือเยือเซลล์ หรอื เซลล์ไม่มีผนัง มาเลียงในอาหารเลียงในสภาพ ปลอดเชอื จุลิทรยี ์ และอยู่ในสภาพควบคุมอุณหภูมิ แสงและความชนื เพือใหเ้ ซลล์พืชทีนาํ มาเพาะเลียงนัน ปราศจากเชอื ทีมารบกวนและทําลายการเจรญิ เติบโต ของพืช

3 พืชทีนิยมนาํ มา เพาะเลียงเนือเยือ การเพาะเลียงเนอื เยอื นยิ มใชก้ ับพชื ทีมปี ญหาในเรอื งของ การขยายพนั ธุ์ หรอื พชื ทีมปี ญหาเรอื งโรค กล้วยไม้ กุหลาบ คารเ์ นชนั

4 ขันตอนการ เพาะเลียงเนือเยือ 1. การเตรยี มอาหาร คือ การเตรยี มอาหาร คือ การนาํ ธาตอุ าหารหลักทีพชื ต้องการในการเจรญิ เติบโต และธาตอุ าหารรองมาผสมกับวุน้ ฮอรโ์ มนพชื วติ ามนิ และนาํ ตาล ในอัตราสว่ นทีเหมาะสม แล้วนาํ ไป ฆา่ เชอื ใสล่ งในขวดอาหารเลียง บางครงั อาจหยดสลี งไป เพอื ใหส้ วยงามและสงั เกตไดช้ ดั เจน ธาตุอาหารทีพืชต้องการ • ธาตุอาหารหลัก ได้แก่ ไนโตรเจน ฟอสฟอรสั โปรตัสเซยี ม แคลเซยี ม แมกนีเซยี มและกํามะถัน • ธาตุอาหารรอง ได้แก่ ธาตุ อาหารทีจาํ เปนน้อย เชน่ เหล็ก แมงกานีส สังกะสี ทองแดง

5 ขันตอนการ เพาะเลียงเนือเยือ 2. การฟอกฆา่ เชอื สว่ นเนอื เยอื คือ เปนวธิ กี ารใชส้ าร เคมหี รอื วธิ กี ารต่าง ๆ ทีทําใหช้ นิ สว่ นของพชื ทีนาํ มา เลียงในอาหารเลียง ปราศจากเชอื จุลินทรยี ต์ ่าง ๆ 3. การนาํ เนอื เยอื ลงขวดเลียง เปนการนาํ เอาชนิ สว่ น ของพชื ทีฟอกฆา่ เชอื แล้ว วางลงบนอาหารเลียงที ปลอดเชอื โดยใชเ้ ครอื งมอื และปฏิบตั ิการในหอ้ งหรอื ตู้ ยา้ ยเนอื เยอื โดยเฉพาะ

ขนั ตอนการ 6 เพาะเลียงเนอื เยอื 4. การนาํ ขวดเลียงเนอื เยอื ไปเลียง เปนการนาํ เอาขวด อาหารเลียงทีมชี นิ สว่ นของเนอื เยอื ไปเลียงไวบ้ นเครอื งเขยา่ เพอื ใหอ้ ากาศไดค้ ลกุ เคล้าลงไปในอาหาร ทําใหแ้ รธ่ าต,ุ ฮอรโ์ มนและสารอาหารต่าง ๆ ชว่ ยกระต้นุ ใหเ้ นอื เยอื ทีนาํ มา เลียงบนอาหารนนั เกิดต้นอ่อนของพชื จาํ นวนมาก 5. การยา้ ยเนอื เยอื ออกจากขวด เมอื กล่มุ ของต้นอ่อนเกิด ขนึ ใหแ้ ยกต้นอ่อนออกจากกัน เพอื นาํ ไปเลียงบนอาหาร เลียงใหม่ จนต้นอ่อนแขง็ แรงดแี ล้ว จงึ นาํ ต้นอ่อนที สมบูรณอ์ อกจากขวด ปลกู ในแปลงเลียงต่อไป

7 ประโยชน์ของการ เ พ า ะ เ ลี ย ง เ นื อ เ ยื อ 1. เพือการผลิตต้นพันธุพ์ ืชปรมิ าณ มากในเวลาอันรวดเรว็ 2. เพือการผลิตพืชทีปราศจากโรค 3. เพือการปรบั ปรุงพันธุพ์ ืช 4. เพือการผลิตพืชพันธุต์ ้านทาน 5. เพือการผลิตพืชพันธุท์ นทาน 6. เพือการผลิตยาหรอื สารเคมีจากพืช 7. เพือการเก็บรกั ษาพันธุพ์ ืชมิให้ สูญพันธุ์

8 ส่วนประกอบของ อ า ห า ร สั ง เ ค ร า ะ ห์ ธาตอุ าหารทีพชื ต้องการ วติ ามนิ เชน่ แบง่ เปน ธาตอุ าหารหลักทีพชื thiamine, nicotinic ต้องการในปรมิ าณมาก เชน่ ไนโตรเจน, ฟอสฟอรสั ,โปแตส acid, inositol ฯลฯ เชยี ม ฯ และธาตอุ าหารรองทีพชื สารควบคมุ การเจรญิ ต้องการในปรมิ าณทีนอ้ ย เชน่ เติบโต เหล็ก, สงั กะส,ี ทองแดง, โบรอน ฯลฯ นาํ ตาล สารประกอบอินทรยี ์ อืน เชน่ นาํ มะพรา้ ว, กล้วยบด ฯลฯ วสั ดคุ ําจุน เชน่ วุน้ (ใน กรณที ีเปนอาหารแขง็ )

9 อุปกรณใ์ นการทําอาหาร เพาะเลียงเนอื เยอื พชื 1 . เ ค รื อ ง แ ก้ ว ต่ า ง ๆ ไ ด้ แ ก่ บี ก เ ก อ ร์ ป เ ป ต ต์ จ า น เ พ า ะ เ ชื อ กระบอกตวงขวด (CYLINDER) 2 . ส า ร เ ค มี ต า ง ๆ 2 . 1 ส า ร เ ค มี ที ใ ช้ เ ต รี ย ม สู ต ร อ า หารตางๆ 2 . 2 ส า ร เ ค มี ที ค ว บ คุ ม ก า ร เ จ ริ ญ เ ติ บ โ ต 2 . 3 นํา ต า ล ท ร า ย ข า ว 2 . 4 วุ้ น ( A G A R A G A R ) ต ร า นางฟา 2 . 5 ผ ง ถ่ า น 3 . ห ม้ อ นึ ง ค ว า ม ดั น ไ อ (AUTOCRAVE) 4. เตาไฟฟา 5 . ห ม้ อ สาํ ห รั บ ต้ ม อ า ห า ร เ พ า ะ เ ลี ย ง เ นื อ เ ยื อ แ ล ะ ก ร ะ บ ว ย ตั ก

10 ขนั ตอนทําอาหาร เพาะเลียงเนอื เยอื 1. เตรยี มสารละลายเข้มข้น (Stock) ด้วย ความเข้มข้นต่างๆ ตามสูตรของสารละลายเข้ม ข้นทีต้องการ ในขวดแก้วสีชา และนําแชต่ ู้เย็น เพือยืดอายุการใชง้ านของสารเคมี

11 ขันตอนทําอาหาร เพาะเลียงเนือเยือ 2. ผสมสารละลายเขม้ ขน้ (Stock) ตามสตู รอาหารสาํ หรบั เพาะ เลียงเนอื เยอื ทีต้องการดว้ ยกระบอกตวง (Cylinder) เพอื ความ แมน่ ยาํ ใสน่ า้ ตาลและปรบั ปรมิ าตรใหเ้ ปนไปตามสตู รอาหารนนั ๆ 3. หลังจากปรบั ปรมิ าตรอาหารสาหรบั เพาะเลียงเนอื เยอื แล้ว ต้อง ทําการวดั ความเปนกรด-ดา่ ง ซงึ ควร มคี ่าความเปนกรด-ดา่ งอยู่ ระหวา่ ง 5.7-5.8 เท่านนั โดยสามารถใชก้ รด (1 Normal HCL) และเบส (1 Normal NaOH) เพอื ปรบั ใหไ้ ดค้ วามเปนกรด-ดา่ ง ที ต้องการ 4.หลังจากทีไดค้ วามเปนกรด-ดา่ ง ทีอยูใ่ นเกณฑ์มาตรฐานแล้ว ก็ ใหใ้ สว่ ุน้ และผงถ่าน (ถ้าม)ี ลงไปแล้วผสมใหเ้ ขา้ กัน

12 ขนั ตอนทําอาหาร เพาะเลียงเนอื เยอื 5. นําสารละลายดังกล่าวมาต้มใหเ้ ดือด โดยต้องคนตลอดเวลา เพือไม่ให้ วุ้นติดก้นหม้อ 6. เมือเดือดได้ทีใหน้ ําสารละลายดังกล่าว มาเทใส่ขวดแก้วเพาะเลียงเยือ ทันทีขณะทียังรอ้ น 7. ควรเทอาหารเพาะเลียงเนือเยือลงขวดเพาะเลียงเนือเยือประมาณ 1-2 เซนติเมตร ของขวด เพาะเลียงเนือเยือ หากเทอาหารเพาะเลียงเนือเยือมากเกินไปจะทาให้ เปนการเพิมค่าใชจ้ ่าย ในทางกลับกันหากเทอาหารเพาะเลียงเนือเยือน้อย เกินไป ก็จะทําใหไ้ ม่สามารถปกชนิ ส่วนพืชลงบนอาหารเพาะเนือเยือได้

13 ขันตอนทําอาหาร เพาะเลียงเนือเยือ 8. หลังจากอาหารแข็งตัว ใหท้ ําการปดฝาและนาํ ไปอบฆ่าเชอื ในหม้อนึง ความดันไอ (Autocrave) โดยทัวไปจะใชท้ ีอุณหภูมิ 121 องศาเซลเซยี ส ความดัน 15 ปอนด์ต่อตารางนิว เปนเวลา 20 นาที เพือฆ่าเชอื อีกครงั (หม้อนึงความดันไอ (Autocrave) มีหลายประเภท แล้วแต่การใชง้ าน ซงึ เวลาทีเหมาะสมสาํ หรบั การฆ่าเชอื นันคือ 15-20 นาที เท่านัน) 9. หลังจากครบกําหนดเวลาแล้ว ใหน้ าํ อาหารเพาะเลียงเนือออกจากหม้อ นึงความดันไอ (Autocrave) ซงึ ระหวา่ งการนาํ ขวดเพาะเลียงเนือเยือ ต้องระวงั การหกเลอะปากขวดของอาหารเพาะเลียง เพือปองกันการ เสียงติดเชอื หลังจากอาหารเพาะเลียงเนือเยือแข็งตัว ใหน้ าํ เข้าหอ้ ง ปฏิบัติการ เพาะเลียงเนือเยือต่อไป

14 สรุป การเพาะเลียงเนือเยือพืช (Plant tissue culture) เปนการรวบรวมเทคนิคต่างๆมาใชใ้ นการดูแลรกั ษาและการเจรญิ เติบโต ของ เซลล์พืช หรอื เนือเยือพืช หรอื อวยั วะชนิ ส่วนของ พืช ภายใต้สภาวะการปลอดเชอื และสภาวะแวดล้อมทีเหมาะสมต่อ การเพาะเลียงเนือเยือพืช (Plant tissue culture)ชนิดนันๆ โดยใส่ไว้บนอาหารไว้สาํ หรบั การเพาะเลียงเนือเยือพืช (Plant tissue culture)เพือใหไ้ ด้พืชชนิดนันทังต้น ทังนีการเพาะเลียง เนือเยือพืช(Plant tissue culture)นีมักใชเ้ พิมจาํ นวนพืชทีมี ลักษณะเหมือนกันทางพันธุกรรมจาํ นวนมาก เชน่ กล้วยไม้ทีเปน พันธุพ์ ิเศษหายากหรอื ปรบั ปรุงพันธุข์ ึนเองเพือใชใ้ นการขายใน ประเทศหรอื การส่งออกนอกประเทศ

15 อ้างอิง https://www.trueplookpanya.com/lear ning/detail/917 http://www.fio.co.th/fio/km/docKM63/t issue.pdf http://www.rspg.or.th/information/info rmation_11-1.htm https://www.royalparkrajapruek.org/K nowledge/view/109 รปู ภาพจาก Pinterest

THANK YOU