ชุดการเรียนรู้วิชาเคมี เรื่อง กรด-เบส (การไทเทรตกรด-เบส)

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส คำนำ การพัฒนาส่ือ นวัตกรรมการเรียนรู้ จะต้องพัฒนาความสามารถของ ผู้เรียนเพื่อให้ผู้เรียนมีนิสัย ใฝ่เรียนรู้ แสวงหาความรู้และนาไปใช้ได้ในชีวิตจริง การเรียนการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสาคัญ เน้นให้ผู้เรียนเป็นคนดี เก่งและมี ความสุข ผู้วิจัยได้จัดทา ชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เรื่อง กรด- เบส โดยใช้ รูปแบบการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา ของนักเรียนชั้ นมั ธยมศึกษาปีท่ี 5 ซ่ึงได้มีการวิเคราะห์สาระ การเรียนรู้ มาตรฐานการเรียนรู้ โดยยึดหลักสูตรสถานศึกษาขั้นพ้ืนฐานพุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง 2560 และฉบับปรับปรุง 2563) หลักสูตรกลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรียนหนองโนประชาสรรค์ และจากการศึกษา เอกสารทางวิชาการ เทคนิควิธีการสอน แนวทางการจัดการเรียนรู้เชิงรุก และ เอกสารอื่นๆท่ีเก่ียวข้อง และนาเทคนิคการสอนโดยใช้ รูปแบบการจัดการ เรียนรู้วัฏจกั รการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) มาใช้ ในการจัดการเรยี นรูเ้ พื่อพัฒนาทักษะการแก้ปญั หาของนกั เรียน มีเนอ้ื หาเก่ยี วกับ เวรดั อื่ แงลกะปรดระ-เมเบินสผลสตอาดมแสทภรากพกจิจรกิงรจรัดมกกิจาแกรเรรรียมนกรลู้ทุ่ม่ีหลโดายกยหึดลคายวาแมลแะตมกีกตร่าะงบรวะนหกวา่ารง ผู้เรียน นอกจากนี้แล้วยังมีเป้าหมายหลักอีกประการหน่ึงคือ การพัฒนาด้าน ความรู้คู่คุณธรรม มีกจิ กรรมช่วยส่งเสรมิ ให้นกั เรยี นเป็นผรู้ ักการแสวงหาความรู้ ด้วยตนเองมากข้ึน และมีแนวทางในการเรียนเฉพาะตน และท้ังน้ียังมีเนื้อหาให้ นกั เรยี นได้เช่ือมโยงเนอ้ื หากบั บรบิ ทของตนเองในชีวติ ประจาวันได้ อีกด้วย ชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เรื่อง กรด- เบส เล่มน้ี เป็นส่วนหน่ึง ของผลงานทางวิชาการ เรื่อง การพัฒนาชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เรื่อง กรด- เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการเรยี นรูว้ ัฏจักรการเรียนรู้ 5Es รว่ มกบั การเรียนรู้เชิง รุ ก ( Active Learning) เ พ่ื อ พั ฒ น า ทั ก ษ ะ ก า ร แ ก้ปั ญ ห า ข อ งนั ก เ รี ย น ช้ั น มัธยมศกึ ษาปที ่ี 5 เพ่ือขอเลื่อนวิทยฐานะ เป็นครูเช่ียวชาญ ซ่ึงได้ผ่านการตรวจสอบจาก ผเู้ ช่ียวชาญเรยี บร้อยแล้ว ผู้วิจัยขอขอบพระคณุ ท่านไว้ ณ โอกาสน้ี สิริลักษณ์ วงษช์ ารี ก

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส สำรบัญ เรอื่ ง หนา้ ก คานา ข 1 สารบัญ 2 3 คาชี้แจง 4 คาช้ีแจงสาหรับนักเรียน 7 9 แผนผังแสดงขนั้ ตอนการเรียนโดยใช้ 13 ชุดการเรียนรู้ ชุดการเรียนรู้ที่ 9 16 เร่ือง การไทเทรตกรด-เบส 17 19 แบบทดสอบก่อนเรียน แ 10 21 การไทเทรตกรด-เบส 22 แบบฝกึ หัดท่ี 9.1 ข เรื่อง การไทเทรตกรด-เบส Map Mapping แบบทดสอบหลังเรียน บรรณานุกรม ภาคผนวก - เฉลยแบบทดสอบ - เฉลยแบบฝึกหัดที่ 9.1 เรื่อง การไทเทรตกรด-เบส

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส คำช้ีแจง ชุดกำรเรยี นรูว้ ชิ ำ เคมี เรอ่ื ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบกำรจัดกำรเรยี นรู้ แแบบวัฏจักรกำรเรยี นรู้ 5Es รว่ มกบั กำรจดั กำรเรยี นรูเ้ ชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนำทกั ษะกำรแกป้ ัญหำ ของนกั เรียนชั้นมัธยมศกึ ษำปีท่ี 5 ชุดการเรียนรู้วชิ า เคมี เรือ่ ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการเรยี นรู้ แบบวัฏจักรการเรยี นรู้ 5Es ร่วมกบั การจดั การเรยี นรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทกั ษะการแกป้ ญั หา ของนักเรียนช้ันมัธยมศกึ ษาปีท่ี 5 ผู้จัดทาได้สรา้ งข้นึ เพ่ือใช้ประกอบการจดั กิจกรรม การเรียนรู้รายวชิ าเคมี 3 รหัสวิชา ว30223 ใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาการเรยี นรูข้ องนกั เรียน ทเี่ น้นให้ นักเรียนมีคุณลักษณะสาหรบั การเป็นพลเมืองในศตวรรษท่ี 21 ผู้เรียนสามารถ ประมวลความรู้และประสบการณเ์ ดมิ ของตนออกมา และสิ่งทีน่ ักเรียนเขยี น สะทอ้ นใหเ้ หน็ ถึงการสืบเสาะหาความรู้ ความเขา้ ใจในการเรียนรู้ มีการจดั ระบบ ข้อมูล ประเมิน สรุปและกระตุ้นคิดตดั สินใจ แกป้ ญั หาอยา่ งมีประสิทธิภาพ ด้วยการเรยี นรู้แลกเปล่ียนความคดิ (Think-pair-share) การเรยี นรูแ้ บบ ร่วมมือ (Collaborative learning group) และสรา้ งองค์ความรู้ด้วยแผนผัง ความคิด (Concept mapping) เพ่ือการจาแนกและกาหนดมโนทศั น์ (Developing Categories and Concepts) ไดแ้ ก่ 1) ไดอะแกรมวงกลม (Circle Diagrams) 2) ตารางสัมพันธ์ (Matrix) ของ Clarke (1990: 64) เโนดอื้ยหผสู้าแอลนะจจัดุดใปหรม้ ะีคสวงาคม์กยาารกเรงยีา่ ยนเรหูแ้ มลาะะสสามมแกาับรถวนัยาคคววาามมสราู้ไปมปารรถบั ใช้ใขนองผูเ้ รียน ชีวิตประจาวันได้ ซ่ึงครูผ้สู อนควรนาไปใช้ควบค่กู บั แผนการจดั การเรยี นรู้ เร่อื ง กรด-เบส ซ่ึงประกอบดว้ ยส่วนประกอบดงั น้ี 1. คาช้ีแจงชุดกจิ กรรมการเรียนรู้ คาชี้แจงสาหรับนกั เรียน 2. แผนผงั แสดงข้ันตอนการเรียนโดยใช้ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้ 3. มาตรฐานการเรยี นรู้ ตวั ชี้วดั สาระสาคัญ จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ สมรรถนะสาคัญของผ้เู รยี น คุณลักษณะอันพ่ึงประสงค์ 4. แบบทดสอบก่อนเรยี น เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน 5.ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เรื่อง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การ เรยี นรู้แบบวฏั จักรการเรยี นรู้ 5Es ร่วมกบั การจดั การเรยี นรูเ้ ชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทกั ษะการแกป้ ัญหา ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปีที่ 5 6. แบบทดสอบหลังเรยี น เฉลยแบบทดสอบหลังเรยี น 7. เฉลยกิจกรรมการเรยี นรู้ 8. แบบประเมินและเกณฑก์ ารประเมินกจิ กรรมการเรยี นรู้ ชุดการเรียนรูว้ ิชา เคมี เรอื่ ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรยี นรู้ ชุดการเรียนรู้วชิ า เคมี เร่อื ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรยี นรู้ แบบวัฏจักร การเรยี นรู้ 5Es ร่วมกบั การจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทักษะการแกป้ ัญแหา ของนกั เรยี นช้ันมัธยมศกึ ษาปที ่ี 5 ชุดนเ้ี ปน็ กิจกรรมการเรียนรู้ท่ีเน้นให้นกั เรียนได้ลงมือปฏบิ ตั ิ สามารถพัฒนา องค์ความรู้ ทักษะทางวทิ ยาศาสตร์ คุณลักษณะอันพึงประสงค์ และสมรรถนะ สาคัญของนักเรยี นตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาข้นั พ้ืนฐาน พ.ศ.2551 1

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส คำช้ีแจงสำหรบั นกั เรียน ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เร่ือง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการเรียนรู้ แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ชุดท่ี 9 การ ไทเทรตกรด-เบส เป็นชุดการเรียนรู้ท่ีใช้ประกอบการเรียน และเป็นชุดการเรียนรู้ที่ นั ก เ รี ย น ส า ม า ร ถ ศึก ษ า แ ล ะ ท า ค ว า ม เ ข้ า ใ จ โ ด ย ใ ห้ นั ก เ รี ย น อ่ า น แ น ะ น า ก า ร ใ ช้ ชุ ด กิจกรรมการเรียนรู้ และปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นตอนของกิจกรรม รวมทั้งสามารถ สอบถามประเด็นสงสัยจากครูผู้สอนโดยตรง ซ่ึงนักเรียนจะได้รับความรู้อย่าง ครบถ้วน โดยปฏบิ ัตติ ามข้ันตอนดงั ต่อไปน้ี 1. ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เรื่อง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการเรียนรู้ แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา ของนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 5 ชุดท่ี 9 การ ไทเทรตกรด-เบส ใช้เวลา 2 ช่ัวโมง 2. ศกึ ษาจุดประสงค์การเรียนรู้ แ3. ทาแบบทดสอบก่อนเรียน พร้อมทั้งตรวจคาตอบ และบันทึกคะแนนลงใน แบบบนั ทึกคะแนน 4. ทากิจกรรมการเรียนรู้ เพื่อประเมินความรู้ความเข้าใจในบทเรียน 5. ศกึ ษาบทเรียน ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เรื่อง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการ จัดการเรียนรู้แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทกั ษะการแกป้ ญั หา ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปีท่ี 5 ชุดที่ 9 การไทเทรตกรด-เบส 6. ให้นักเรียนทากิจกรรมด้วยความซ่ือสัตย์หากมีข้อคาถามหรือข้อสงสัย สามารถสอบถามครูผูส้ อนได้ 7. เกณฑ์การผ่านการประเมินจะผ่านเมื่อนักเรียนทาคะแนนได้ คดิ เป็นร้อยละ 80 หากนักเรียนไม่ผา่ นการประเมิน ให้นักเรียนศกึ ษาเนื้อหา และทากิจกรรมอีกครั้ง แล้วทาการประเมินผลใหม่ จนกว่าจะได้คะแนนผ่านเกณฑ์ เพื่อให้ม่ันใจว่านักเรียนมี ความรู้ความเขา้ ใจตามวัตถุประสงค์การเรียนรู้และพร้อมท่ีจะเรียนรู้ในชุด ตอ่ ไป 2

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส แผนผังแสดงขนั้ ตอนกำรเรียน โดยใช้ชุดกำรเรียนรู้ แ1. ทำแบบทดสอบกอ่ น เรื่อง กำรไทเทรตกรด-เบส จำนวน 5 ข้อ แ2. อ่ำนคำชี้แจงชุดกำรเรยี นรู้ แไม่ผ่ำนเกณฑ์ 3. ศกึ ษำชุดกำรเรียนรู้ โดยปฏบิ ตั ดิ งั นี้ แกำรประเมินผล ทำแบบทดสอบกอ่ นเรียน แผ่ำนเกณฑ์ แศกึ ษำเนอ้ื หำ 3 ทำกจิ กรรมกำรเรียนรู้ ทำแบบทดสอบหลังเรียน แ4. ตรวจสอบแบบทดสอบก่อนเรียน - หลัง เรี ยน กิจก ร ร มก ำ ร เรี ย น รู้ ใ น แต่ ล ะ ข้ั น จ ำ ก เฉ ล ย แบบฝึกหดั แ5. ศกึ ษำชุดกำรเรยี นรู้ ชุดท่ี 10 ต่อไป

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส ชุดกำรเรียนรูท้ ี่ 9 เรอื่ ง กำรไทเทรตกรด-เบส ผลกำรเรียนรู้ 1. ทดลอง และอธิบำยหลักกำรกำรไทเทรต และเลือกใช้อินดเิ คเตอรท์ เ่ี หมำะสมสำหรบั กำรไทเทรตกรด-เบส แ 2. คำนวณปรมิ ำณสำรหรอื ควำมเขม้ ข้นของสำรละลำยกรดหรอื เบสจำกกำรไทเทรต จุดประสงคก์ ำรเรียนรู้ 2.1 ดา้ นความรู้ (Knowledge : K) คานวณปริมาณสารหรือความเข้มข้นของสารละลายกรดหรอื เบสจาก การไทเทรตได้ (K) แ2.2 ดา้ นทกั ษะกระบวนการ (Process : P) ทดลอง และอธิบายหลักการการไทเทรต และเลือกใช้อินดิเคเตอร์ท่ี เหมาะสมสาหรับ การไทเทรตกรด-เบส (P) 2.3 ดา้ นคุณลักษณะอันพึงประสงค์ (Affective/Attitude : A) มีความมุ่งมั่นในการทางาน (A). สำระกำรเรียนรู้ - กำรไทเทรตเป็นเทคนิคในกำรวิเครำะห์หำปริมำณ หรือควำมเข้มข้นของ สำรทท่ี ำปฏกิ ริ ยิ ำพอดกี นั จุดทส่ี ำรทำปฏกิ ริ ยิ ำพอดีกนั เรยี กวำ่ จุดสมมูล ในทำงปฏิบตั ิ จุดสมมูลของปฏิกิริยำอำจไม่สำมำรถสังเกตเห็นได้ จึงสังเกตจำกกำรเปลี่ยนสีของ แอินดิเคเตอร์ เพื่อบอกจุดยุติของกำรไทเทรต ดังนั้นอินดิเคเตอร์ที่เหมำะสมในกำร ไทเทรตกรด-เบสควรเป็นอินดเิ คเตอรท์ เี่ ปล่ียนสีในช่วง pH ตรงกบั หรอื ใกล้เคียงกบั pH ของสำรละลำย ณ จุดสมมูล - ปรมิ ำณกรดและเบสทที่ ำปฏกิ ริ ยิ ำพอดีกนั จำกกำรไทเทรตกรด-เบส สำมำรถ นำไปคำนวณควำมเขม้ ขน้ ของกรดหรอื เบสทต่ี อ้ งกำรทรำบควำมเข้มข้นได้ 4

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส ชุดกำรเรียนรู้ที่ 9 เรือ่ ง กำรไทเทรตกรด-เบส 4.สำระสำคญั /ควำมคดิ รวบยอด 4.1 ด้านความรู้ กำรไทเทรตเปน็ กำรหำปรมิ ำณกรดและเบสทไ่ี ม่ทรำบคำ่ ควำมเข้มขน้ โดย กำรนำมำทำปฏกิ ริ ยิ ำกบั สำรละลำยมำตรฐำนทท่ี รำบควำมเขม้ ขน้ ซ่ึงอำจเป็น สำรละลำยกรดหรอื เบสกไ็ ด้ จุดยตุ ิ คอื จุดทอ่ี ินดเิ คเตอรเ์ ปล่ียนสี จุดสมมูล คือ จุดทส่ี ำรละลำยกรดและเบสทำปฏกิ ริ ยิ ำพอดีกนั จุด สมมูลจพมีคำ่ ใกล้เคียงจุดยตุ เิ ม่ือเลือกใช้อิเนดิเคเตอรท์ เ่ี หมำะสมในกำรไทเทรต แกำรไทเทรตระหวำ่ งกรดแกก่ บั เบสแก่ ทจ่ี ุดสมมูล pH ของสำรละลำยมี ค่ำประมำณ 7 ควำมชันของกรำฟมคี ำ่ pH 3-11 เลือกใช้อินดเิ คเตอรท์ เ่ี ปลี่ยนสี ในช่วงนไ้ี ด้หลำยชนดิ คอื เมทลิ ออเรนจเ์ มทลิ เรด โบรไทมอลบลู และฟินอล์ฟทำ ลีน กำรไทเทรตระหวำ่ งกรดอ่อนกบั เบสแก่ ทจ่ี ุดสมมูล pH ของสำรละลำยมี คำ่ มำกกวำ่ 7 ควำมชันของกรำฟมีคำ่ pH 7-11 เลือกใช้อินดเิ คเตอรท์ เี่ ปล่ียนสี ในช่วงนี้ได้ คอื ฟินอล์ฟทำลีน กำรไทเทรตระหวำ่ งกรดแกก่ บั เบสอ่อน ทจ่ี ุดสมมูล pH ของสำรละลำยมี คำ่ น้อยกวำ่ 7 ควำมชันของกรำฟมีคำ่ pH 3-7 เลือกใช้อินดเิ คเตอรท์ เ่ี ปลี่ยนสี ในช่วงนีไ้ ด้ คือ เมทลิ ออเรนจ์ เมทลิ เรด 5

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส ชุดกำรเรียนรู้ท่ี 9 เร่ือง กำรไทเทรตกรด-เบส 4.สำระสำคญั /ควำมคดิ รวบยอด 4.2 ด้านทกั ษะ/คณุ ลักษณะผ้เู รยี นของกลุ่มสาระการเรยี นรู้ 1. การจัดกระทาและสื่อความหมายข้อมูล การลงความเห็นจากข้อมูล การ ตงั้ สมมตฐิ าน การกาหนดและควบคมุ ตวั แปร การทดลอง และ การตคี วามหมายข้อมูลและ ลงข้อสรุป 2. ความสนใจใฝ่รู้ ความรอบคอบ การรว่ มแสดงความคดิ เห็นและยอมรับฟังความ คดิ เหน็ ของผู้อื่น ความมเี หตผุ ล และ การทางานรว่ มกบั ผู้อืน่ อยา่ งสรา้ งสรรค์ แ4.3 ด้านสมรรถนะสาคญั ของผ้เู รยี น ความสามารถในการแก้ปัญหา : คิดแก้ปัญหาโดยการใช้เหตุผลและองค์ความรู้ เช่น ครูตั้งคาถามแล้วให้นักเรียนแสดงความคิดเห็น การเขียนแผนผังความคิด การ คานวณ 4.4 ดำ้ นคณุ ลักษณะอันพึงประสงค์ ขอ้ 1 มวี นิ ยั การส่งงานตรงตามเวลาทกี่ าหนด ขอ้ 2 ใฝเ่ รยี นรู้ ตงั้ ใจและใส่ใจในการจดั กจิ กรรมการเรยี น การสืบคน้ ข้อมูล ขอ้ 3 ม่งุ มนั่ ในการทางาน ความมงุ่ มัน่ ในการทางานทง้ั งานส่วนตวั และงานกลุ่ม 5. รูปแบบ/กระบวนกำรเรียนรู้ แเทคนคิ กำรสอน แบบสืบเสำะหำควำมรู้ (5Es) รว่ มกบั Active Learning 6

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส แบบทดสอบกอ่ นเรยี น คำชี้แจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบบั นี้มีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ 1. สำรละลำยโซเดียมไฮดรอกไซดเ์ ขม้ ขน้ 0.2 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ปรมิ ำตร 10 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร นำมำไทเทรตพอดกี บั สำรละลำยกรดไฮโดรคลอรกิ ปรมิ ำตร 20 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร ทม่ี ีควำมเขม้ ข้นกโี่ มล/ลูกบำศกเ์ ดซเิ มตร ก. 0.05 ข. 0.1 ค. 0.2 ง. 0.5 2. สำรละลำยกรดฟอสฟอรกิ เข้มขน้ 0.2 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ปรมิ ำตร 50 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร นำมำไทเทรตพอดีกบั สำรละลำยโซเดียมไฮดรอกไซดป์ รมิ ำตร 50 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร ทมี่ ีควำมเขม้ ขน้ กโ่ี มล/ลูกบำศกเ์ ดซเิ มตร ก. 0.2 ข. 0.4 ค. 0.6 ง. 1.0 แ3. ผสมสำรละลำยกรดไฮโดรคลอรกิ เขม้ ขน้ 0.1 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ปรมิ ำตร 50 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร กบั สำรละลำยโซเดยี มไฮดรอกไซดเ์ ขม้ ขน้ 0.05 โมล/ ลูกบำศกเ์ ดซเิ มตร ปรมิ ำตร 50 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร สำรละลำยผสมจะมีค่ำ pH เทำ่ กบั เทำ่ ใด ก. 1.602 ข. 2.602 ค. 5.300 ง. 7.000 4. ในกำรไทเทรตสำรละลำยแอมโมเนียเข้มขน้ 0.1 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ปรมิ ำตร 50 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร ด้วยสำรละลำยกรดไฮโดรคลอรกิ เข้มข้น 0.1 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร เกลือทเี่ กดิ ข้ึนจะมีคำ่ pH อยใู่ นช่วงใด (กำหนดให้ Kb ของ NH3 = 1.8 x 10-5 และ log 5.27 = 0.7218) ก. 3.1 – 4.5 ข. 4.4 – 6.0 ค. 5.7 – 8.3 ง. 8.3 – 10.4 5. ผสมสำรละลำยกรดไฮโดรคลอรกิ เขม้ ข้น 0.2 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ปรมิ ำตร 30 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร เขำ้ กบั สำรละลำยโซเดยี มไฮดรอกไซดเ์ ข้มข้น 0.1 โมล/ ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ปรมิ ำตร 20 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร สำรละลำยผสมทไี่ ด้มีค่ำ pOH เทำ่ ใด ก. 1.096 ข. 2.3979 ค. 11.602 ง. 12.903 7

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส กระดำษคำตอบ คำช้ีแจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบบั นม้ี ีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ ช่ือ __________________________________ ชั้น ______ เลขท่ี _____ ขอ้ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 สรุปผลกำรทดสอบ 1. ทำขอ้ สอบได้ .......... คะแนน 2. คดิ เปน็ รอ้ ยละ .................... 3. ประเมินอยใู่ นเกณฑ์ ............ 8

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส การไทเทรตกรด - เบส กำรไทเทรต เปน็ กำรหำปรมิ ำณกรดหรอื เบสทไี่ ม่ทรำบคำ่ ควำม เข้มข้น โดยกำรนำมำทำปฏกิ ริ ยิ ำพอดกี บั สำรละลำยมำตรฐำนทมี่ รำบคำ่ ควำม เข้มขน้ ซ่ึงอำจเปน็ สำรละลำยกรดหรอื สำรละลำยเบสกไ็ ด้ (ส่วนใหญ่ใช้ควำม เขม้ ขน้ 0.1 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร) จุดสมมูล คือ จุดทสี่ ำรละลำยกรดและเบสทำปฏกิ ริ ยิ ำพอดกี นั จุดยตุ ิ คือ จุดทอี่ ินดเิ คเตอรเ์ ปล่ียนสี จุดยตุ ตใิ กล้เคยี งกบั จุดสมมลู เม่ือเลือกใช้อินดเิ คเตอรท์ เี่ หมำะสม ในกำรไทเทรต กำรคำนวณหำปรมิ ำณสำรจำกกำรไทเทรต ใช้สูตร aC1V1 = แbC2V2 C1 และ C2 แทนควำมเขม้ ข้นของสำรละลำยกรดและเบส ตำมลำดบั หนว่ ย mol/dm3 V1 และ V2 แทน ปรมิ ำตรของสำรละลำยกรดและเบส ตำมลำดับ หนว่ ย cm3 a แทน จำนวน H+ ทแ่ี ตกตวั ไดจ้ ำกกรด 1 โมเลกลุ b แทน จำนวน OH- ทแี่ ตกตวั ได้จำกเบส 1 โมเลกลุ 9

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส การไทเทรตกรด – เบส (การไทเทรตระหวา่ งกรดแกก่ ับเบสแก่) จุดยุติ (end point) จุดที่ อนิ ดเิ คเตอรเ์ ปล่ียนเปน็ สี ชมพอู อ่ น หรอื จุดส้ินสุดการ ทดลอง จุดสมมลู หรอื จุดสะเทอื น (equivalent point) จุดท่ี กรดกับเบสทาปฏกิ ิรยิ ากนั พอดี จะมีคา่ pH = 7 แ ทจี่ ุดสมมูล pH ของสำรละลำยมีคำ่ ประมำณ 7 ควำมชันของกรำฟมคี ่ำ pH 3-11 เลือกใช้อินดเิ คเตอรท์ เี่ ปลี่ยนสี ในช่วงนไ้ี ด้หลำยชนิด ดงั นี้ - เมทลิ ออเรนจ์ (เปลี่ยนสีในช่วง pH 3.1 – 4.4) - เมทลิ เรด (เปลี่ยนสีในช่วง pH 4.2 – 6.3) - โบรโมไทมอลบลู (เปลี่ยนสีในช่วง pH 6.0 – 7.6) - ฟีนอล์ฟทำลีน (เปลี่ยนสีในช่วง pH 8.3 – 10.0) เป็นอินดเิ คเตอรท์ นี่ ยิ มใช้มำกทส่ี ุด อินดเิ คเตอร์ บิวเรตตบ์ รรจุ สารละลาย มาตรฐาน สารละลาย ทไี่ ม่ทราบ ความ เขม้ ข้น เตรียมสารละลายทไ่ี ม่ทราบ เตรยี มสารละลายมาตรฐานบรรจุ ไทเทรตกรด-เบสจนถงึ จุดยุตโิ ดย ความเข้มข้น แล้วหยดอินดิเคเตอร์ ลงในบวิ เรตต์ สังเกตจาก การเปล่ียนสีของอนิ ดเิ ค เตอร์ อา่ นปริมาณสารละลายมาตรฐาน 2-3 หยด ทใ่ี ช้ไปแล้วบันทกึ ขอ้ มูล (ควรทาการทดลอง 3 ครง้ั ) 10

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส การไทเทรตกรด – เบส (การไทเทรตระหวา่ งกรดอ่อนกบั เบสแก่) กรดและเบสสำมำรถทำปฏกิ ริ ยิ ำกบั สำรอ่ืนได้ เกดิ เกลือตำมชนดิ ของกรดและเบส หรอื ชนิดของสำรตงั้ ตน้ ทเ่ี ข้ำทำปฏกิ ริ ยิ ำกนั ซ่ึงปฏกิ ริ ยิ ำ ระหวำ่ งกรดหรอื เบสกบั สำรบำงชนดิ แสดงดงั แผนภำพตอ่ ไปน้ี จุดสมมูลหรอื จุดสะเทอื น (equivalent point) จุดทกี่ รดกบั เบสทาปฏกิ ริ ยิ ากนั พอดี จะมคี า่ pH > 7 ทจ่ี ุดสมมูล pH ของสำรละลำยมีค่ำมำกกวำ่ 7 แควำมชันของกรำฟมีค่ำ pH 7-11 เลือกใช้อินดเิ คเตอรท์ เี่ ปลี่ยนสี ในช่วงนี้ได้ โดยให้ฟีนอล์ฟทำลีน (เปล่ียนสีในช่วง pH 8.3 – 10.0) ตวั อยา่ ง กำรไทเทรตสำรละลำย CH3COOH (กรดอ่อน) ดว้ ยสำรละลำย NaOH (เบสแก)่ จะได้สำรละลำยผสมทม่ี ีสมบตั เิ ปน็ เบส pH ของสำรละลำยทจ่ี ุด สมมูลจึงมีคำ่ มำกกวำ่ 7 CH3COOH (aq) + NaOH (aq) → CH3COONa (aq) + H2O (I) สารละลายมาตรฐาน การไทเทรตกรดอ่อนและเบสแก่ สารละลาย NaOH ช่วง pH ทเี่ ปลีย่ น 7-11 pH ทจี่ ุดสมมูล >7 สารละลาย CH3COOH อินดเิ คเตอรท์ เี่ หมาะสม ฟินอล์ฟทาลีน (pH 8.3-10.0) 11

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส การไทเทรตกรด – เบส (การไทเทรตระหว่างกรดแกก่ บั เบสอ่อน) กราฟของการไทเทรตของสารละลาย NH3ด้วยสารละลาย HCl จุดสมมูลหรอื จุดสะเทอื น (equivalent point) จุดทก่ี รดกบั เบสทาปฏกิ ริ ยิ ากันพอดี จะมีคา่ pH < 7 ทจี่ ุดสมมูล pH ของสำรละลำยมีคำ่ นอ้ ยกวำ่ 7 ควำมชันของกรำฟมคี ำ่ pH 3-7 เลือกใช้อินดเิ คเตอรท์ เ่ี ปล่ียนสี ในช่วงนไ้ี ด้ ดังน้ี แ- เมทลิ ออเรนจ์ (เปลี่ยนสีในช่วง pH 3.1 – 4.4) - เมทลิ เรด (เปล่ียนสีในช่วง pH 4.2 – 6.3) ตวั อย่าง การไทเทรตสารละลาย NH3 (เบสอ่อน) ด้วยสารละลาย HCl (กรด แก)่ จะไดส้ ารละลายผสมทมี่ ีสมบัตเิ ปน็ กรด pH ของสารละลายทจ่ี ุด สมมูลจงึ มีค่านอ้ ยกวา่ 7 HCl (aq) + Na3 (aq) → Na4Cl (aq) สารละลายมาตรฐาน สารละลาย HCl การไทเทรตสารละลายกรดแก่ และเบสอ่อน ช่วง pH ทเี่ ปลี่ยน 3-7 pH ทจี่ ุดสมมูล < 7 อินดเิ คเตอรท์ เ่ี หมาะสม เมทลิ ออเรนจ์ (pH 3.0-4.4) โบรโมฟนี อลบลู (pH 3.0-4.6) สารละลาย NH3 12

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส แบบฝึกหดั ท่ี 9.1 แคำชี้แจง : คำนวณเกย่ี วกบั กำรไทเทรตกรด - เบส 1. ผสมสำรละลำย NaOH เข้มข้น 0.5 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร จำนวน 500 ลูกบำศก์เซนติเมตร เข้ำกับสำรละลำย HCl เข้มข้น 0.25 โมล/ลูกบำศก์ เดซิเมตร จำนวน 200 ลูกบำศก์เซนติเมตร ในสำรละลำยผสมจะมีเกลือ เขม้ ข้นเทำ่ ใด และสำรละลำยผสมจะมีค่ำ pH เท่ำใด (กำหนดให้ log 2.85 = 0.4548) ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ แ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ 13

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส แบบฝึกหดั ที่ 9.1 แคำชี้แจง : คำนวณเกย่ี วกบั กำรไทเทรตกรด - เบส 2. นำเกลือโซเดียมไซยำไนด์ (NaCN) จำนวน 4.9 กรัม มำละลำยในน้ำ จน สำรละลำยมีปริมำตร 450 ลูกบำศก์เซนติเมตร สำรละลำยท่ีได้จะมีค่ำ pH เปน็ เทำ่ ใด (กำหนดให้ มวลอะตอมของ Na = 23 C = 12 และ N = 14 Ka ของ HCN = 4.9 x 10-10 และ log 4.72 = 0.6739) ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ แ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ 14

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส แบบฝึกหดั ท่ี 9.1 แคำช้ีแจง : คำนวณเกยี่ วกบั กำรไทเทรตกรด - เบส 3. สารละลาย Ca(OH)2 เข้มข้น 0.25 โมล/ลูกบาศกเ์ ดซิเมตร ไทเทรตพอดกี ับ สารละลาย HCI เข้มข้น 0.5 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร จานวน 20 ลูกบาศก์ เซนตเิ มตร สารละลาย Ca(OH)2 ทใ่ี ช้มีปรมิ าตรเทา่ ใด ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ แ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ 15

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส Map Mapping คาชีแ้ จง : ให้นักเรียนสรุปเนือ้ เร่ือง การไทเทรตกรด-เบส โดยใช้แผนผังความคิด : โดยเลือกใช้ผังกราฟฟกิ แบบ 1) ไดอะแกรมวงกลม (Circle Diagrams) 2) ตารางสัมพันธ์ (Matrix) ของ Clarke (1990: 64) 16

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส แบบทดสอบหลังเรยี น คำชี้แจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบบั นี้มีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ 1. สำรละลำยโซเดียมไฮดรอกไซดเ์ ขม้ ขน้ 0.2 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ปรมิ ำตร 10 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร นำมำไทเทรตพอดกี บั สำรละลำยกรดไฮโดรคลอรกิ ปรมิ ำตร 20 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร ทม่ี ีควำมเขม้ ข้นกโี่ มล/ลูกบำศกเ์ ดซเิ มตร ก. 0.05 ข. 0.1 ค. 0.2 ง. 0.5 2. สำรละลำยกรดฟอสฟอรกิ เข้มขน้ 0.2 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ปรมิ ำตร 50 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร นำมำไทเทรตพอดีกบั สำรละลำยโซเดียมไฮดรอกไซดป์ รมิ ำตร 50 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร ทมี่ ีควำมเขม้ ขน้ กโี่ มล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ก. 0.2 ข. 0.4 ค. 0.6 ง. 1.0 แ3. ผสมสำรละลำยกรดไฮโดรคลอรกิ เขม้ ขน้ 0.1 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ปรมิ ำตร 50 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร กบั สำรละลำยโซเดยี มไฮดรอกไซดเ์ ขม้ ข้น 0.05 โมล/ ลูกบำศกเ์ ดซเิ มตร ปรมิ ำตร 50 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร สำรละลำยผสมจะมีค่ำ pH เทำ่ กบั เทำ่ ใด ก. 1.602 ข. 2.602 ค. 5.300 ง. 7.000 4. ในกำรไทเทรตสำรละลำยแอมโมเนียเข้มขน้ 0.1 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซเิ มตร ปรมิ ำตร 50 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร ด้วยสำรละลำยกรดไฮโดรคลอรกิ เขม้ ขน้ 0.1 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร เกลือทเี่ กดิ ข้ึนจะมีคำ่ pH อยใู่ นช่วงใด (กำหนดให้ Kb ของ NH3 = 1.8 x 10-5 และ log 5.27 = 0.7218) ก. 3.1 – 4.5 ข. 4.4 – 6.0 ค. 5.7 – 8.3 ง. 8.3 – 10.4 5. ผสมสำรละลำยกรดไฮโดรคลอรกิ เขม้ ข้น 0.2 โมล/ลูกบำศกเ์ ดซเิ มตร ปรมิ ำตร 30 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร เขำ้ กบั สำรละลำยโซเดียมไฮดรอกไซดเ์ ขม้ ข้น 0.1 โมล/ ลูกบำศกเ์ ดซิเมตร ปรมิ ำตร 20 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร สำรละลำยผสมทไี่ ด้มีคำ่ pOH เทำ่ ใด ก. 1.096 ข. 2.3979 ค. 11.602 ง. 12.903 17

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส กระดำษคำตอบ คำช้ีแจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบบั นม้ี ีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ ช่ือ __________________________________ ชั้น ______ เลขท่ี _____ ขอ้ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 สรุปผลกำรทดสอบ 1. ทำขอ้ สอบได้ .......... คะแนน 2. คดิ เปน็ รอ้ ยละ .................... 3. ประเมินอยใู่ นเกณฑ์ ............ 18

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส บรรณำนกุ รม กระทรวงศกึ ษาธิการ. (2551).หลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐานพทุ ธศกั ราช 2551. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณก์ ารเกษตรแห่งประเทศไทย. จรรยา ดาสา. (2552). 15 เทคนิคในการจดั การเรียนรู้ทเ่ี น้นการเรียนเชิงรุก. นิตยสาร สสวท. ชาตรี ฝา่ ยคาตา.(2551).การจัดการเรียนรู้ท่ีเน้นกระบวนการสบื เสาะหาความรู้.วารสาร ศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร,11(1),31-45 โชคชัย ยืนยง (2561) ยุทธวิธีการจดั การเรียนรู้มโนมติฟสิ ิกส์. ขอนแก่น: โรงพิมพ์ขอนแก่นการ พิมพ์ นิพนธ์ ตังคณานุรักษแ์ ละคณติ า ตงั คณานุรักษ์. (2554). Compact เคมี ม.5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : แม็ค สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2560). คู่มือการใช้หลักสตู รรายวิชา เพิ่มเตมิ วิทยาศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์(ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551 วิชาเคมี ระดับ มัธยมศกึ ษาตอนปลาย. สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.). (2561) BSCS. http://biology.ipst.ac.th/?p=688 วรากร หิรัญญาภินันท์. (2556). หนงั สือชุดเทคนคิ การเรยี นเคมี กรด-เบส. กรุงเทพฯ : แสานักพิมพ์ฟสิ ิกสเ์ ซนเตอร์. วิจารณ์ พานิช. (2555). วิถีสร้างการเรียนรู้เพื่อศษิ ย์ ในศตวรรษท่ี 21. กรุงเทพฯ : มูลนิธิสดศรี- สฤษด์วิ งศ,์ 2555. 416 หน้า. วีระชาติ สวนไพรินทร์. (2537). คมู่ อื เตรยี มสอบเคมมี .5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์ ภมู ิบณั ฑิต. พงศธร นันทรเนศ และคณะ. (2560). หนงั สือเรยี น รายวชิ าเพมิ่ เตมิ เคมี. พิมพ์ครั้งท่ี 4. กรุงเทพฯ : บริษทั ไทยร่มเกล้า จากัด. ศริ ิลักษณ์ ผลวัฒนะ และประดบั นาคแก้ว. (2546). หนงั สือเรยี นเคมชี ั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 5 ภาคเรยี นที่ 2. กรุงเทพฯ : แม็ค. ศริ ิศกั ด์ิ โลลุพิมาน และคณะ. (2560). แบบฝกึ หัดเพิ่มเตมิ รายวิชาเพมิ่ เตมิ วทิ ยาศาสตร์ และเทคโนโลยี เคมี ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 5 เล่ม 2. พิมพ์ครั้งท่ี 4. กรุงเทพฯ : บริษัท ไทยร่มเกล้า จากัด. สมพงศ์ จันทร์โพธ์ิศรี. (2555). เคมี ม. 5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : ไฮเอ็ดพลับลิชชิ่ง. สาราญ พฤษ์สุนทร. (2553). อุดม คชินทร. (2561). “การเปลี่ยนแปลงของวงการศกึ ษาในยคุ ของคนรุน่ Z”. เอกสาร ประกอบการบรรยายทปี่ ระชุมอธิการบดแี หง่ ประเทศไทย (ทปอ.) งานมหกรรม อุดมศกึ ษา University Xpo:อุดมศกึ ษา-พลังขับเคลื่อนประเทศไทย 4.0 (Universities, the driver of Thailand 4.0). 195

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส ภำคผแ นวก 20

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส เฉลยแบบทดสอบ คำช้ีแจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบับน้ีมีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบท่ีถูกต้องที่สุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ ช่ือ __________________________________ ชั้น ______ เลขท่ี _____ ข้อ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 สรุปผลกำรทดสอบ 1. ทำขอ้ สอบได้ .......... คะแนน 2. คดิ เปน็ ร้อยละ .................... 3. ประเมินอยใู่ นเกณฑ์ ............ 21

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส เฉลยแบบฝึกหัดท่ี 9.1 แคำชี้แจง : คำนวณเกย่ี วกบั กำรไทเทรตกรด - เบส 1. ผสมสำรละลำย NaOH เข้มข้น 0.5 โมล/ลูกบำศก์เดซิเมตร จำนวน 500 ลูกบำศก์เซนติเมตร เข้ำกับสำรละลำย HCl เข้มข้น 0.25 โมล/ลูกบำศก์ เดซิเมตร จำนวน 200 ลูกบำศกเ์ ซนตเิ มตร ในสำรละลำยผสมจะมีเกลือเข้มข้น เทำ่ ใด และสำรละลำยผสมจะมีคำ่ pH เทำ่ ใด (กำหนดให้ log 2.85 = 0.4548) สารละลาย NaOH 1,000 cm3 มี NaOH อยู่ 0.5 mol สารละลาย NaOH 500 cm3 มี NaOH อยู่ 0.5 x 500 = 0.25 mol 1,000 สารละลาย HCI 1,000 cm3 มี HCI อยู่ 0.25 mol สารละลาย HCI 1,000 cm3 มี HCI อยู่ 0.25 x 100 = 0.05 mol 1,000 NaOH (aq) + HCI (aq) -----> NaCI (aq) + H2O (I) จานวนโมลเรมิ่ ตน้ 0.25 0.05 - mol จานวนโมลทใ่ี ช้ไปหรอื ทเี่ กดิ ขน้ึ แ0.05 0.05 0.05 mol จานวนโมลคงเหลอื - 0.05 mol 0.20 ในสารละลายผสม 700 cm3 มี NaCI เกดิ ขน้ึ 0.05 mol ในสารละลายผสม 1,000 cm3 มี NaCI เกดิ ขน้ึ 0.50 x1,000 = 0.0714 mol 700 เกลอื NaCI ทเ่ี กดิ ขน้ึ เป็นกลาง จึงไม่เกดิ ไฮโดรลซิ ิสกบั นา้ ในสารละลาย 700 cm3 มี NaOH เหลอื อยู่ 0.20 mol ในสารละลาย 1,000 cm3 มี NaOH เหลืออยู่ 0.20 x1,000 = 0.285 mol 700 สารละลาย NaOH เขม้ ขน้ 0.285 mol/dm3 [OH-] = 0.285 mol/dm3 pOH = -log [OH-] = -log (0.285) = 1 – log 2.85 = 0.5452 pH = 14 – pOH = 14 – 0.5452 = 13.4548 22

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส เฉลยแบบฝึกหัดที่ 9.1 แคำชี้แจง : คำนวณเกย่ี วกบั กำรไทเทรตกรด - เบส 2. นำเกลือโซเดียมไซยำไนด์ (NaCN) จำนวน 4.9 กรัม มำละลำยในน้ำ จน สำรละลำยมีปริมำตร 450 ลูกบำศก์เซนติเมตร สำรละลำยท่ีได้จะมีค่ำ pH เปน็ เทำ่ ใด (กำหนดให้ มวลอะตอมของ Na = 23 C = 12 และ N = 14 Ka ของ HCN = 4.9 x 10-10 และ log 4.72 = 0.6739) NaCN จานวน 49 กรมั คดิ เป็น 1 mol NaCN จานวน 4.9 กรมั คิดเป็น 4.9 x 1 = 0.1 mol สารละลาย 450 cm3 มี NaCN 49 0.1 mol อยู่ สารละลาย 1,000 cm3 มี NaCN อยู่ 0.1 x 1,000 = 0.22 mol 450 ดงั นัน้ สารละลาย NaCN มีความเขม้ ขน้ 0.22 mol/dm3 NaCN สามารถเกดิ ปฏิกริ ยิ าไฮโดรลิซิส ดงั ปฏิกริ ยิ า CN- (aq) + H2O HCN (aq) + OH- (aq) - - mol/dm3 ความเข้มขน้ เร่ิมตน้ 0.22 ความเขม้ ข้น ณ ภาวะสมดุล 0.22 – x x x mol/dm3 Kh [HCN][ON-] = [CN] แKw (x) (x) Ka = 0.22 - x 10-14 = X2 0.22 4.9 x 10-10 X2 2.04 x 10-5 = 0.22 X2 = 4.488 x 10-6 X = 2.118 x 10-3 [OH-] = 2.118 x 10-3 mol/dm3 Kw = [H3O+][OH-] [H3O+] = Kw [OH-] = = 10-14 pH = 2.118 x 10-3 = = 4.72 x 10-12 mol/dm3 = -log [H3O+] -log (4.72 x 10-12 12 – log 4.72 12 – 0.6739 = 11.3261 23

ชุดที่ 9 กำรไทเทรตกรด-เบส เฉลยแบบฝึกหดั ท่ี 9.1 แคำช้ีแจง : คำนวณเกย่ี วกบั กำรไทเทรตกรด - เบส 3. สารละลาย Ca(OH)2 เข้มข้น 0.25 โมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร ไทเทรตพอดี กบั สารละลาย HCI เขม้ ขน้ 0.5 โมล/ลูกบาศกเ์ ดซิเมตร จานวน 20 ลูกบาศก์ เซนตเิ มตร สารละลาย Ca(OH)2 ทใ่ี ช้มีปรมิ าตรเทา่ ใด สารละลาย HCI 1,000 cm3 มี HCI เหลอื อยู่ 0.5 mol สารละลาย HCI 20 cm3 มี HCI เหลอื อยู่ 0.5 x 20 1,000 = 0.01 mol 2HCI (aq) + Ca(OH)2 (aq) -----> CaCI2 (aq) + H2O (I) สารละลาย HCI 2 mol ทาปฏกิ ริ ยิ ายาพอดกี บั Ca(OH)2 1 mol สารละลาย HCI 0.01 mol ทาปฏกิ ริ ยิ ายาพอดกี บั Ca(OH)2 = 5 x 10-13 mol 1 x 0.01 = 20 cm3 2 สารละลาย Ca(OH)2 0.25 mol ละลายในสารละลาย 1,000 cm3 สารละลาย Ca(OH)2 5 x 10-3 mol ละลายในสารละลาย 1,000 x 5 x 10-3 0.25 แ 24

ชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เรอ่ื ง กรด- เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรยี นรูว้ ฏั จกั รการเรยี นรู้ 5Es ร่วมกบั การเรียนรูเ้ ชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนาทกั ษะการแกป้ ัญหา ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปที ี่ 5 สิรลิ ักษณ์ วงษช์ ารี