สุขศึกษา ทช11002_compressed (1)

43  “ความรูสึก” คือ ความรสู กึ ของเราตอ เงอื่ นไข การบอกความรูส ึกจะชว ยลดการโตเถยี งหาเหตุผลมาหวา น ลอม เพราะความรสู ึกของคนตอ เร่ือง หนง่ึ ๆ ยอมตางกนั ได ระบใุ หชดั วา “ฉนั ” คือผทู ่ีรสู ึก อยา อางผูอื่น น้ําหนกั ของการเปน “ฉนั ” นน้ั สาํ คญั กวาขอ อางอื่นใด (“ฉนั ” รสู ึกไมส บายใจถาแฟนจะคา ง)  “ความตอ งการ” คอื ทางเลอื กทเี่ ราตอ งการทาํ เหตุผล และบอกประโยชนท ี่จะไดรว มกนั (กลบั ตอนนเี้ ลยดกี วา พรงุ นเี้ ราเจอกนั แตเ ชา นะ) การบอกและยนื ยันความตอ งการสามารถทาํ ไดอยา งมนั่ คงและมน่ั ใจ  พูดใหช ัดเจน ตรงจุด สบตาและน้ําเสยี งหนกั แนน  ยํา้ ดวยทา ทางเมือ่ พูดจบ เชน ลกุ ขน้ึ ยนื เพอ่ื เดนิ กลบั ควกั เงนิ จา ยคา สว นแบง คาอาหาร เดินไป หยบิ ของเพือ่ สง แขก  พดู ซํา้ อกี ครั้งเมอื่ ถูกหวานลอ มดว ยวธิ กี ารตา ง ๆ การออกจากเหตุการณโดยเรว็ เม่อื บอก ความตอ งการไปแลว เปน วธิ หี นง่ึ ทจี่ ะยตุ คิ วามพยายามชกั จูงหรือบังคับทางออม  ยาํ้ กับตวั เองในความคดิ เสมอวา “ฉนั มสี ทิ ธแิ ละสามารถเลือกเองไดวา จะทําอะไร” การเปนตวั ของตัวเองเรม่ิ ตน ที่  ซอ่ื สัตยต อ ความคิด ความรสู กึ ของทแ่ี ทจรงิ ของตัวเอง ถามตัวเองวาในเหตกุ ารณน ี้เรารูสกึ อยา งไร อยากทาํ อยา งไร  ตระหนกั วา ความรสู ึกนอ ยใจ โกรธ รสู กึ วา ไมม คี ุณคา ไมไ ดรบั การยอมรบั เปน เราเองที่ ตอ งรบั ผิดชอบในแงท ย่ี อมใหเกิดขน้ึ เราจงึ ตองพฒั นาตวั เองมากกวารอใหผอู น่ื เปน ฝายปรับตวั  เร่มิ จากเรือ่ งเลก็ ๆ ทีเ่ กิดข้นึ บอย ๆ ทบทวนเหตกุ ารณทเ่ี กดิ ขน้ึ วางแผนวาเราจะบอกยืนยนั ความตองการของเราอยางไร และลงมือทาํ  คาดและเตรยี มใจไวลว งหนา ถึงปฏกิ ิริยาโตต อบ เราไมสามารถเปลี่ยนตัวเองไดด วยคาํ พดู ประโยคเดียว และการทาํ ใหผอู น่ื ยอมรบั กเ็ ชนเดียวกนั การยอมถอยกลับไปเปน คนเดิมยอม

44 งา ยกวาแตน ัน่ กห็ มายความวาเราตอ งรับบท “คนใจดที ี่ไมเคยโกรธ” คอยเก็บงําความรสู ึกผิดหวัง ความไมพอใจเอาไวโดยลาํ พงั  การบอกยนื ยันความตอ งการของเราใหใ ชก ารบอกเลา ถงึ ตวั เองดว ยประโยคท่ีขน้ึ ตน ดว ย “ฉนั รสู กึ ..……” ไมค วรใชรูปประโยคตอวา “เธอทําใหฉนั .......” เพราะจะนําไปสกู าร โตเ ถยี ง เร่อื งท่ี 8 หลากหลายความเชื่อทีผ่ ดิ ในเรือ่ งเพศ การ “ชวยตวั เอง” บอ ย ๆ จะทําใหจ ิตใจไมปกตหิ รอื เปน โรคจติ ประสาทได “การชวยตัวเอง” เปนทางเลือกหน่ึงในการจัดการกับความรูสึกและความตองการทางเพศ ซ่ึงเกิดจากธรรมชาติ ท่ีทุกคนสามารถทําได ท้ังผูหญิงและผูชาย หากเรายังไมพรอมท่ีจะเริ่มตน ความสมั พนั ธ หรือมเี พศสมั พันธก บั ใคร ไมใ ชเร่อื งผดิ ปกติ หนุมสาวหลายคนมักจะถูกบอกเกี่ยวกับ เรือ่ งการชวยตัวเองผิด ๆ หลายอยา ง เชน การชวยตวั เองเปน สิง่ ที่ไมดี บาป ทาํ ใหต วั เต้ีย เรียนโง หรือ การชวยตัวเองบอย ๆ จะทําใหจิตใจไมปกติ เปนโรคจิตประสาท หรือเส่ือมสมรรถภาพทางเพศ เปนตน ความเช่ือเหลาน้ีจึงสงผลตอพฤติกรรม ทําใหสาวหลายคนมักอายท่ีจะพูดถึง สวนหนุม หลายคนอาจกังวลวาทําบอย ๆ จะมีผลอยางไรหรือไม ท้ังที่ วิธีการนี้ชวยสนองตอบความตองการ ทางเพศของเราไดด ว ยตนเอง การชว ยตวั เอง จะทําบอ ยหรือนอ ยคร้งั ก็ขนึ้ กับความพรอม ความพอใจ และสขุ ภาพของแตล ะคน ผูชายมคี วามตอ งการทางเพศมากกวาผูหญงิ ความตองการทางเพศเปน เรือ่ งธรรมชาติทที่ งั้ ผหู ญงิ และผูชายมีเทา ๆ กัน การมีความตองการ ทางเพศมากหรือนอ ยเปน เรอื่ งแตล ะบคุ คล ไมเ ก่ยี วกับความเปนผูหญิง หรือผูชาย แตความคาดหวัง ของสงั คมและวฒั นธรรมในสังคมไทยมตี อ เรอื่ งเพศของผูห ญงิ และผชู ายตางกนั เชน ผชู ายชว ยตัวเอง เปนเรอ่ื งธรรมดา ผูชายจะตองมีประสบการณทางเพศ ผูชายเท่ียวซองเปนเร่ืองธรรมดา ผูชายมีเมีย หลายคนถือวา เกง มีฝม ือ แตในขณะท่เี รอื่ งเพศสาํ หรับผหู ญิงเปนเรื่องที่ไมควรแสดงออก ผูหญิงท่ีดี ตองไรเดยี งสาในเรือ่ งเพศ ผหู ญิงชว ยตัวเองเปน เร่ืองไมงาม ผูหญิงตองรักนวลสงวนตัวและรักเดียว ใจเดยี ว ดังนั้น เมื่อผูชายมีอารมณหรือมีความตองการทางเพศ จึงสามารถปลดปลอยไดเปนเรื่อง ปกติธรรมดา แตหากเปนผูหญิงจะตองเก็บความรูสึกไวและเรียนรูท่ีจะควบคุมอารมณเพศและ การแสดงออก จงึ ดูราวกบั วาผูช ายมคี วามตองการทางเพศมากกวา ผหู ญิง

45 ความสขุ ทางเพศของผหู ญงิ ขน้ึ อยกู บั ขนาดอวยั วะเพศชาย ขนาดของอวัยวะเพศไมมีผลตอความสุขทางเพศเลย แตเปนความเชื่อที่สงผลใหผูชายเกิด ความไมมัน่ ใจในตนเอง ซึ่งบางคนมีปญหาในการมีเพศสัมพันธกับคู แลวเขาใจผิดไปเองวามาจาก ขนาดของอวัยวะเพศของตนเล็กเกนิ ไป ความสุขทางเพศ เปนเรื่องเทคนิควธิ กี าร ท่มี าจากการพูดคยุ สอื่ สารกันระหวางคนสองคน และ ชว ยกันใหม ีความสขุ ทง้ั สองฝาย ความเชอื่ ในเรื่องขนาด สงผลใหผ ูชายสว นหนง่ึ ตอ งการดัดแปลงอวัยวะเพศตนเอง เชน การฝง มุก โดยเชื่อวาการฝงมุกที่อวัยวะเพศเพ่ือใหมีพื้นผิวขรุขระ จะชวยเพิ่มความสุข ในขณะรวมเพศ โดยการฝงมุกเทียม หรือเม็ดแกวขนาดเล็กไวตื้น ๆ ใตผิวหนัง สําหรับวิธีนี้ หากฝงเพียงตื้น ๆ ใตผ วิ หนัง ไมน านก็จะหลดุ ออกมา แตถาฝงลึก กม็ ีโอกาสติดเช้อื และเปนแผลได การใชปากกบั อวยั วะเพศเปน เรื่องผิดปกติ การใชป ากกบั อวยั วะเพศ (Oral sex) หรอื การใชป ากทาํ รกั ใหกบั คู ไมวา ผูหญิงหรอื ผชู ายจะใช ปากดูด เลีย อม ที่อวัยวะเพศของคู เพ่ือกระตุนความรูสึกทางเพศน้ัน เปนเรื่องธรรมชาติท่ีเปนอีก ทว งทา หนง่ึ ของการมีเพศสมั พนั ธ แตก ารใชปากทํารัก ควรเกิดขน้ึ จากการคยุ และตกลงกันระหวางคูวา พรอมใจท่ีจะทําหรือไม เพราะบางคนอาจรูสึกวา การใชปากกับอวัยวะเพศเปนเร่ืองสกปรก นาขยะแขยง แตบางคนอาจจะ รสู กึ ชอบ เพราะรวู า อวยั วะเพศกม็ ีการดูแลความสะอาดไมแ ตกตางกบั อวยั วะสวนอน่ื ๆ ของรางกาย ขนึ้ กับทัศนคตหิ รอื มุมมองของแตล ะคน ทงั้ น้ี การใชป ากทํารักถือวาเปน เพศสัมพันธที่ปลอดภัย (Safe Sex) ท้ังจากการต้ังครรภและ ยังเปนวธิ ีลดโอกาสเส่ียงจากการติดเชอ้ื เอชไอวดี วย โอกาสของการตดิ เชื้อเอชไอวีจากการใชปากทํารัก เทาที่พบมีเพียงกรณีเดียว คือ การใชปาก ทํารกั ใหก บั ผชู ายท่ีมีเชอ้ื เอชไอวี โดยมเี งอื่ นไขเฉพาะ คือ มีการหลั่งนํ้าอสุจิในปาก และในชองปาก ของคนที่ทาํ มแี ผล และ/หรือ มีการติดเชื้อในลําคอเทานั้น แตยังไมเคยมีรายงานวามีการติดเชื้อจาก การใชปากทํารักใหผหู ญิงท่ีมเี ชอ้ื เอชไอวี หรือไมพ บวา มีใครตดิ เชื้อเอชไอวีจากการท่ีผูต ดิ เช้ือใชป าก ทาํ รักให

46 มีวธิ ที จ่ี ะบอกไดวา ผหู ญงิ คนไหนเคยมเี พศสมั พนั ธมาแลว ผูชายสวนใหญอ ยากจะเปนคนแรกของผูหญิงกันทั้งนั้น จึงพยายามหาวิธีการท่ีจะบอกตอ ๆ กันในหมูผูชายดวยกันถึงวิธีการ “ดูซิง” เชน ผูหญิงที่มีทาทางเรียบรอย เดินขาหนีบ หนาอกตั้ง สะโพกไมหยอน เปนตน แตจากขอมูลทางการแพทยยืนยันวา ไมมีทางท่ีจะรูไดวาผูหญิงเคยมี เพศสัมพันธมาแลว ถา หากวาผหู ญิงไมบ อกดวยตนเอง ความเชื่อนี้จะสงผลใหผูชายไมปองกันเมื่อมีเพศสัมพันธกับผูหญิงที่ตัวเองมั่นใจวาซิง ในขณะเดียวกันผหู ญงิ ท่ีเคยมีเพศสัมพนั ธม าแลว ก็จะปด บังความจริงกับคูป จ จุบนั เพราะกงั วลวา ผชู าย จะไมยอมรบั จงึ ทาํ ใหท งั้ คูมโี อกาสเส่ยี งตอ การมีเพศสัมพนั ธที่ไมปองกัน การหล่งั น้าํ อสจุ ทิ าํ ใหหมดกําลัง ไมม ีหลักฐานวา การหล่งั นา้ํ อสุจิ ไมวาดว ยการชว ยตัวเองหรือมเี พศสัมพันธจ ะทาํ ใหห มดกําลัง โดยทวั่ ไปหลังการมีเพศสัมพันธหรือชวยตัวเอง หากไดพักสักครูหน่ึงรางกายก็จะกลับคืนสูสภาพ ปกติ นํ้ากามประกอบดวยตัวอสุจิซึ่งผลิตจากลูกอัณฑะและน้ําหลอเล้ียงอสุจิ ซึ่งผลิตจากทอและ ตอมตาง ๆ ท่ีอยูในทางผานของตัวอสุจิสูภายนอก เมื่ออายุมากอวัยวะดังกลาวจะเส่ือมลง ทําให นํ้ากามจางลงและมีจาํ นวนนอยลงดว ย ทาํ ใหค วามตอ งการทางเพศและการตอบสนองทางเพศลดลง รวมทัง้ ความสามารถในการหล่ังน้าํ กามจะนอ ยลงดวย คือองคชาติชายสูงอายุอาจแข็งตัวได แตไม สามารถหลงั่ น้ํากาม ดังนัน้ ดวยปจจยั หลายประการดงั ท่กี ลาวจงึ ทําใหคนทัว่ ไปคิดวา ผูชายแตล ะคนมี จาํ นวนนํา้ กามจํากดั คือ ถา หลง่ั นํา้ กามบอยกจ็ ะหมดความสามารถในการหลั่งนาํ้ กามเรว็ ซึ่งไมเปน ความจริง ตรงกันขามกลับพบวาทั้งชายและหญิงท่ีมีกิจกรรมทางเพศบอยจะรักษาความสามารถ ทางเพศไวไดน านกวา คนทไ่ี มค อ ยมีกิจกรรมทางเพศ ผูห ญิงควรใชน ํา้ ยาทาํ ความสะอาดชองคลอด ในชองคลอดของผูหญิงมีแบคทีเรียธรรมชาติที่รักษาความสมดุลของชองคลอดอยูแลว หากไปใชน ํ้ายาท่ีสว นผสมของกรดหรือดา งทม่ี ากเกินไป จะทาํ ใหเ กิดการทําลายแบคทีเรียธรรมชาติ น้ันจนเสยี ความสมดุล และสวนผสมของนาํ้ หอมในน้ํายายงั อาจกอใหเ กิดการระคายเคืองบริเวณชอง คลอด เปนผื่นคนั และทาํ ใหต ิดเชอ้ื โรคไดงาย นอกจากน้ี ยังทําใหตองส้ินเปลืองเงินเพ่ิมข้ึน เพื่อซื้อ

47 น้ํายาทําความสะอาดมาใชท้ัง ๆ ท่ีการอาบน้ําปกติท่ัวไปที่ใชสบูและน้ําสะอาดแลวซับท่ีบริเวณ อวยั วะเพศใหแ หง ก็เพยี งพอแลว ผูหญิงเมื่อเปนสาวจะมหี ัวนมเปน สีชมพู เปนเรือ่ งธรรมชาติที่ผูหญิงแตละคนจะมีหนาอกท่ีแตกตางกันหลายรูปทรง หลายขนาดและ หลายสี อาจจะมอี กขนาดเลก็ หรือใหญ หวั นมอาจตงั้ ข้ึนหรือจะคลอยลง อาจจะนิ่มหรือกระชับก็ได ทงั้ นี้ สขี องหัวนมก็เชนเดียวกันท่ีอาจมีความแตกตางกันไปตามธรรมชาติของแตละคน เชน สีเขม (คลํ้า) หรือสีซีด ความแตกตางแบบน้ีเปนเรื่องธรรมดาไมเก่ียวกับเมื่อเปนสาวแลวจะตองมีหัวนม เปน สีชมพู เรอื่ งที่ 9 กฎหมายท่เี กยี่ วขอ งกบั การลวงละเมิดทางเพศ การลวงละเมดิ ทางเพศ หมายถงึ พฤตกิ รรมทีล่ ะเมดิ สิทธขิ องผอู น่ื ในเรอื่ งเพศ ไมวาจะเปนคําพูด สายตา และการใชท า ที รวมไปจนถึงการบงั คบั ใหม เี พศสัมพันธ การขมขืน และตองคํานึงถึงความรูสึก ของผหู ญงิ เปน หลัก การกระทาํ ใด ๆ กต็ ามท่ีทาํ ใหผูหญงิ รสู ึกอับอาย เปน การลวงเกินความเปนสวนตัว และไมย นิ ยอมพรอ มใจใหทาํ ถือเปน การลว งละเมิดทางเพศทั้งสิน้ มบี ัญญัตอิ ยูในลักษณะ 9 ความผิดเกี่ยวกบั เพศ ดังนี้ มาตรา 276 ผูใดขม ขืนกระทําชําเราหญิงซง่ึ มิใชภรยิ าตน โดยขูเ ข็ญประการใด ๆ โดยใชกําลัง ประทุษรายโดยหญิงในภาวะที่ไมสามารถขัดขืนได หรือโดยทําใหหญิงเขาใจผิดคิดวาเปนบุคคลอ่ืน ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตส ป่ี ถึงยสี่ ิบป และปรบั ต้ังแตแปดพนั บาทถงึ สีพ่ ันบาท ถาการกระทําความผิด ตามวรรคแรกไดกระทาํ โดยมีหรือใชอาวุธปนหรอื วัตถรุ ะเบิด หรอื โดยรวมกระทําความผิดดวยกัน อันมี ลักษณะเปนการโทรมหญงิ ตอ งระวางโทษจาํ คกุ ตง้ั แตสบิ หา ปถงึ ยีส่ ิบป และปรับตั้งแตสามหม่ืนบาทถึง สห่ี ม่นื บาท หรือจําคุกตลอดชีวิต มาตรา 277 ผูใดกระทําชําเราเด็กหญิงอายุไมเกินสิบหาป ซ่ึงมิใชภริยาตน โดยเด็กหญิงน้ันจะ ยนิ ยอมหรอื ไมก ็ตาม ตอ งระวางโทษจําคุกตั้งแตสี่ปถึงยี่สิบป และปรับตั้งแตแปดพันบาทถึงสี่หมื่นบาท ถากระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กหญิงอายุไมเกินสิบสามป ตองระวางโทษจําคุก

48 ต้ังแตเจ็ดปถึงยี่สิบป และปรับต้ังแตหนึ่งหมื่นบาทถึงสี่หมื่นบาท หรือจําคุกตลอดชีวิต ถาการกระทํา ความผดิ น้ันความวรรคแรก หรอื วรรคสองไดกระทําโดยรว มกระทาํ ความผดิ ดว ยกันอันมีลักษณะเปน การ โทรมหญิงและเด็กหญิงนน้ั ไมยนิ ยอม หรือไดกระทําโดยมีอาวุธปนหรือวัตถุระเบิด หรือโดยใชอาวุธ ตอ งระวางโทษจําคุกตลอดชีวติ ความผิดตามที่บญั ญัติไวใ นวรรคแรก ถา เปนการกระทาํ ทช่ี ายกระทํากบั เด็กหญงิ อายกุ วาสิบสามป แตย งั ไมเ กินสบิ หาปโ ดยเดก็ หญิงน้ันยินยอมและภายหลังศาลอนุญาตใหชาย และเดก็ หญิงนั้นสมรสกัน ผูก ระทาํ ผดิ ไมตอ งรบั โทษ ถาศาลอนุญาตใหสมรสในระหวางท่ีผูกระทําผิด กาํ ลังรับโทษในความผดิ นน้ั อยู ใหศ าลปลอยผกู ระทาํ ผิดนนั้ ไป มาตรา 277 ทวิ ถา การกระทาํ ความผิดตามมาตรา 276 วรรคแรก หรอื มาตรา 277 วรรคแรก หรือ วรรคสอง เปน เหตใุ หผูถกู กระทาํ (1) รับอันตรายสาหัส ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสิบหาป ถึงยี่สิบหาป และปรับตั้งแต สามหม่ืนบาท หรือจาํ คกุ ตลอดชวี ติ (2) ถงึ แกความตาย ผกู ระทําตองระวางโทษประหารชวี ติ หรือจําคุกตลอดชวี ิต มาตรา 277 ตรี ถาการกระทําความผิดตามมาตรา 276 วรรคสองหรือมาตรา 277 วรรคสาม เปน เหตุใหผกู ระทาํ (1) รับอันตรายสาหัส ผกู ระทาํ ตอ งระวางโทษประหารชวี ิต หรอื จําคกุ ตลอดชีวิต (2) ถึงแกความตาย ผูกระทาํ ตอ งระวางโทษประหารชวี ิต โดยสรุป การจะมคี วามผดิ ฐานกระทําชําเราได ตองมีองคประกอบความผิดดงั น้ี 1. กระทําชําเราหญิงอนื่ ทไ่ี มใ ชภ รรยาตน 2. เปนการขมขืน บังคับใจ โดยมีการขูเข็ญ หรือใชกําลังประทุษราย หรือปลอมตัวเปนคนอ่ืน ที่หญิงชอบและหญิงไมส ามารถขัดขนื่ ได 3. โดยเจตนา ขอ สงั เกต กระทําชําเรา = ทําใหของลับของชายลวงลํ้าเขาไปในของลับของหญิง ไมวาจะลวงลํ้าเขาไป เลก็ นอ ยเพียงใดกต็ าม และไมวา จะสาํ เร็จความใครหรือไมก ต็ าม การขม ขนื = ขม ขนื ใจโดยทีห่ ญิงไมสมคั รใจ

49 การขมขืนภรรยาของตนเองโดยทจ่ี ดทะเบยี นสมรสแลว ไมเ ปนความผดิ การรวมเพศโดยท่ีผูหญิงยินยอมไมเปนความผิด แตถาหญิงนั้นอายุไมเกิน 13 ป แมยินยอม ก็มีความผดิ การขมขนื กระทําชําเราผูท อี่ ยภู ายในปกครองของตนเอง เชน บุตร หลาน ลูกศิษยที่อยูในความ ดแู ลตองรับโทษหนักข้นึ มาตรา 278 ผูใดกระทําอนาจารแกบุคคลอายุกวาสิบหาป โดยขูเข็ญดวยประการใด ๆ โดยใช กําลังประทุษรา ย โดยบคุ คลนน้ั อยใู นภาวะท่ีไมส ามารถขดั ขืนได หรือ โดยทําใหบ ุคคลน้นั เขาใจผดิ วาตน เปน บุคคลอืน่ ตองระวางโทษจาํ คุกไมเกินสบิ ป หรือ ปรบั ไมเกนิ สองหมื่นบาท หรอื ท้ังจําทง้ั ปรบั มาตรา 279 ผูใดกระทาํ อนาจารแกเด็กอายยุ งั ไมเกินสิบหาป โดยเด็กนั้นจะยินยอมหรือไมก็ตาม ตอ งระวางโทษจาํ คกุ ไมเกินสิบป หรือ ปรับไมเกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจําท้ังปรับ ถากระทําความผิด ตามวรรคแรก ผูกระทําไดกระทําโดยขูเข็ญดวยประการใด ๆ โดยใชกําลังประทุษรายโดยเด็กน้ันอยู ในภาวะทไ่ี มสามารถขัดขืนได หรือ โดยทาํ ใหเ ดก็ นัน้ เขาใจผิดวาตนเปน บุคคลอ่ืน ตองระวางโทษจําคุก ไมเ กินสบิ หาป หรือปรับไมเ กินสามหม่ืนบาท หรอื ท้งั จําทั้งปรับ มาตรา 280 ถา กระทาํ ความผิดตามมาตรา 278 หรอื มาตรา 279 เปน เหตุใหผ ูถูกกระทาํ (1) รับอันตรายสาหัส ผูกระทําตองระวางโทษจําคุก ต้ังแตหาปถึงย่ีสิบป และปรับตั้งแตหนึ่ง หม่นื บาทถงึ ส่ีหม่นื บาท (2) ถงึ แกความตาย ผกู ระทําตอ งระวางโทษประหารชีวิต หรือจําคุกตลอดชวี ติ การจะมคี วามผิดฐานทําอนาจารได ตอ งมอี งคประกอบ คอื 1. ทาํ อนาจารแกบุคคลอายเุ กินกวา 13 ป 2. มีการขม ขู ประทษุ ราย จนไมส ามารถขดั ขืนได หรือทําใหเ ขา ใจวา เราเปน คนอนื่ 3. โดยเจตนา

50 ขอ สังเกต อนาจาร = การทําหยาบชาลามกใหเปนท่ีอับอายโดยท่ีหญิงไมสมัครใจ หรือโดยการปลอมตัว เปนสามีหรอื คนรัก การทําอนาจารกบั เด็กอายุไมเ กนิ 13 ป แมเ ด็กยนิ ยอมกเ็ ปนความผิด ถาทําอนาจารกับ บคุ คลใดแลวบคุ คลนัน้ ไดรบั อนั ตรายหรอื ถงึ แกความตายตอ งไดร ับโทษหนักข้นึ การทําอนาจารไมจําเปนตองทํากับหญิงเสมอไป การทําอนาจารกับชายก็ถือเปนความผิด เชนเดียวกันไมวาผูกระทําจะเปนชายหรือหญิงก็ตาม ความผิดทั้งการขมขืน การกระทําชําเราและการ กระทําอนาจารน้ี ผูกระทําจะไดร บั โทษหนักข้นึ กวา ท่ีกาํ หนดไวอ ีก 1 ใน 3 หากเปนการกระทาํ ผดิ แก 1. ผสู บื สันดาน ไดแ ก บุตร หลาน เหลน ลือ (ลกู ของหลาน) ทช่ี อบดว ยกฎหมาย 2. ศิษยซึง่ อยูใ นความดูแล ซง่ึ ไมใ ชเ ฉพาะครูทม่ี หี นา ท่ีสองอยางเดยี ว ตองมีหนา ที่ดแู ลดวย 3. ผูอยูในความควบคมุ ตามหนาท่รี าชการ 4. ผอู ยูใ นความปกครอง ในความพทิ ักษ หรอื ในความอนบุ าลตามกฎหมาย นอกจากนี้ ยงั มีมาตราอ่ืนๆ ทเี่ กย่ี วขอ งอีก ไดแ ก มาตรา 282 ผใู ดเพ่ือสนองความใครของผูอ่ืน เปนธุระจัดหา ลอไป หรือพาไปเพ่ือการอนาจาร ซึ่งชายหรือหญิง แมผูน้ันจะยินยอมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหนึ่งปถึงสิบปและปรับต้ังแต สองพนั บาทถงึ สองหมื่นบาทถาการกระทาํ ความผดิ ตามวรรคแรกเปน การกระทําแกบุคคลอายุเกินสิบหา ปแ ตยงั ไมเ กนิ สบิ แปดป ผูกระทําตองระวางโทษจําคกุ ตั้งแตส ามปถึงสิบหาป และปรับตั้งแตหกพันบาท ถึงสามหม่ืนบาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กอายุยังไมเกินสิบหาป ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหาปถึงย่ีสิบป และปรับตั้งแตหนึ่งหมื่นบาทถึงสี่หม่ืนบาทผูใด เพื่อสนองความใครของผูอื่น รับตัวบุคคลซ่ึงผูตองระวางโทษตามที่บัญญัติไวในวรรคแรก วรรคสอง หรือวรรคสาม แลวแตก รณี มาตรา 283 ผใู ดเพื่อสนองความใครของผูอ่ืน เปนธุระ จัดหาลอไป หรือ พาไปเพื่อการอนาจาร ซ่งึ ชายหรอื หญิง โดยใชอ บุ ายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกาํ ลงั ประทษุ รา ย ใชอาํ นาจครอบงําผิดคลองธรรม หรือ ใชว ธิ ขี มขืนใจดว ยประการอ่ืนใด ตองระวางโทษจาํ คกุ ต้งั แตห า สิบปถึงยี่สิบป และปรับตั้งแตหนึ่งหมื่น บาทถึงสี่หมื่นบาท ถาการกระทําตามความผิดวรรคแรก เปนการกระทําแกบุคคลอายุเกินสิบหาแตยัง ไมเกนิ สบิ แปดป ผูกระทําตองระวางโทษจาํ คกุ ตงั้ แตเ จ็ดปถึงยี่สบิ ป และปรบั ตั้งแตหน่งึ หมื่นสี่พันบาทถึง

51 ส่ีหมื่นบาท ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสิบปถึง ย่ีสิบป และปรับต้ังแตสองหม่ืนบาทถึงส่ีหมื่น บาท หรือจําคกุ ตลอดชีวิต หรอื ประหารชีวิต ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอ่ืน รับตัวบุคคลซึ่งมีผูจัดหา ไป ลอไป หรือพาไปตามวรรคแรก วรรคสอง หรือ วรรคสามหรือสนับสนุนในการกระทําความผิด ดังกลาว ตอ งระวางโทษตามทีบ่ ัญญตั ิไวในวรรคแรก วรรคสอง หรอื วรรคสามแลวแตก รณี มาตรา 283 ทวิ ผใู ดพาบคุ คลอายุเกนิ สบิ หา ปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเพ่ือการอนาจาร แมผูนั้น จะยินยอมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหาปหรือปรับไมเกินหนึ่งหม่ืนบาทหรือทั้งจําทั้งปรับ ถาการกระทาํ ความผดิ ตามวรรคแรก เปนการกระทําแกเ ด็กอายุยังไมเ กนิ สบิ หาป ผูกระทาํ ตอ งระวางโทษ จําคุกไมเกินเจ็ดปหรือ ปรับไมเกินหนึ่งหม่ืนส่ีพันบาท หรือท้ังจําท้ังปรับ ผูใดซอนเรนบุคคลซึ่งพาไป ตามวรรคแรกหรือวรรคสองตองระวางโทษตามท่ีบัญญัติในวรรคแรกหรือวรรคสองแลวแตกรณี ความผิดตามวรรคแรก และวรรคสามเฉพาะกรณที ี่กระทําแกบ คุ คลอายเุ กินสบิ หา ป เปนความผิดอันยอม ความได มาตรา 284 ผูใดพาผูอื่นไปเพื่ออนาจาร โดยใชอุบายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกําลังประทุษราย ใชอํานาจครอบงํา ผดิ ครองธรรมหรือใชวิธีขม ขนื ใจดว ยประการอืน่ ใด ตอ งระวางโทษจําคุกต้ังแตหนึ่งป ถงึ สบิ ปแ ละปรับตงั้ แตส องพันบาทถงึ หนึ่งหมืน่ บาท ผูใดซอนเรน บุคคลซ่ึงเปนผูถูกพาไปตามวรรคแรก ตองระวางโทษเชน เดยี วกับผูพาไปนนั้ ความผดิ ตามมาตรานี้ เปน ความผิดอนั ยอมความได มาตรา 317 ผูใดปราศจากเหตุอันสมควรพรากเด็กอายุยังไมเกินสิบหาปไปเสียจากบิดามารดา ผูปกครอง หรือผดู ูแล ตองระวางโทษจําคกุ ตัง้ แตสามปถ งึ สบิ หา ปแ ละปรับตง้ั แตหกพันบาทถึงสามหมื่น บาท ผใู ดโดยทจุ ริต ซือ้ จาํ หนา ย หรอื รับตัวเดก็ ซง่ึ ถกู พรากวรรคแรก ตอ งระวางโทษเชนเดียวกับผูพราก นน้ั ถาความผิดตามมาตราน้ไี ดก ระทําเพ่ือหากําไร หรือ เพื่อการอนาจาร ผูกระทําตองระวางโทษจําคุก ต้ังแตหาปถึงยี่สิบปแ ละปรบั ตงั้ แตหน่ึงหม่ืนบาทถึงสหี่ มน่ื บาท มาตรา 318 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดามารดา ผปู กครองหรอื ผูด แู ล โดยผเู ยาวน้ันไมเต็มใจไปดวย ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสองปถึงสิบปและปรับ ตง้ั แตส่พี ันบาทถึงสองหมน่ื บาท ผใู ดโดยทจุ รติ ซือ้ จําหนาย หรอื รับตัวผูเยาวซ่ึงถูกพรากตามวรรคแรก

52 ตอ งระวางโทษเชน เดยี วกบั ผูพรากน้นั ถา ความผดิ ตามมาตราน้ีไดกระทําเพื่อกําไร หรือเพ่ือการอนาจาร ผกู ระทําตองระวางโทษจําคกุ ตงั้ แตสามปถึงหา ป และปรบั ตงั้ แตหกพันบาทถงึ สามหมื่นบาท มาตรา 319 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดามารดา ผปู กครองหรือผดู แู ละเพื่อหากําไรหรือเพอ่ื การอนาจาร โดยผเู ยาวน นั้ เตม็ ใจไปดว ย ตอ งระวางโทษจําคุก ต้ังแตสองปถึงสิบปและปรับตั้งแตสี่พันบาทถึงสองหมื่นบาท ผูใดโดยทุจริต ซ้ือ จําหนาย หรือรับตัว ผเู ยาวซ งึ่ ถูกพรากตามวรรคแรกตอ งระวางโทษเชนเดยี วกับผูพรากน้นั ผูท่จี ะมีความผิดฐานพรากผเู ยาวความผิดนั้นจะตอ งประกอบดว ย 1. มีการพรากบคุ คลไปจากการดแู ลของบดิ ามารดา ผูดแู ล หรือผปู กครอง 2. บคุ คลทีถ่ กู พรากจะเต็มใจหรอื ไมก ต็ าม 3. ปราศจากเหตผุ ลอนั ควร 4. โดยเจตนา ขอสังเกต การพรากผเู ยาว = การเอาตัวเดก็ ทอ่ี ายยุ ังไมค รบบรรลนุ ิติภาวะไปจากความดูแลของบิดามารดา ผูปกครอง หรือ ผูด แู ลไมว าเดก็ นน้ั จะเตม็ ใจหรอื ไมก ต็ าม การพรากผูเยาวอายุเกนิ 13 ป แตไ มเกนิ 18 ป โดยผเู ยาวไมเต็มใจเปนความผิด ผูที่รับซื้อขายตัว เด็กที่ถูกพรากฯตองรับโทษเชนเดียวกับผูพราก ผูท่ีพรากฯหรือรับซ้ือเด็กท่ีพรากฯ ไปเปนโสเภณี เปน เมียนอ ยของคนอน่ื หรือเพอื่ ขมขนื ตอ งรบั โทษหนักข้ึน การพรากผูเยาวอ ายุเกนิ 13 ป แตไมเกิน 18 ป แมผ ูเยาวจะเตม็ ใจไปดวย ถานําไปเพอ่ื การอนาจาร หรือคา กําไรเปนความผดิ เชน พาไปขม ขนื พาไปเปน โสเภณี คาํ แนะนําในการไปตดิ ตอ ทส่ี ถานตี ํารวจ การแจงความตางๆ เพ่ือความสะดวก รวดเรว็ และถูกตอ งตามกฎหมายและระเบยี บของทางราชการ เมอ่ื ทานไปตดิ ตอ ที่โรงพัก ทานควรเตรียมเอกสารที่จําเปนติดตัวไปดวยคือ แจงถูกขมขืนกระทําชําเรา หลักฐานตาง ๆ ท่ีควรนาํ ไปแสดงตอ เจา หนาท่ตี ํารวจ คอื เส้ือผาของผูถ ูกขม ขืน ซ่ึงมคี ราบอสจุ ิ หรอื รอยเปอ นอยางอ่ืนอัน เกดิ จากการขมขนื และส่ิงตา ง ๆ ของผตู องหาทตี่ กอยูในท่เี กดิ เหตุ ทะเบียนบานของผูเสยี หาย รูปถา ย หรอื

53 ท่ีอยูของผูตองหาตลอดจนหลักฐานอ่ืน ๆ (ถามี) แจงพรากผูเยาวหลักฐานตาง ๆ ควรนําไปแสดงตอ เจาหนาท่ีตํารวจคือ สูติบัตรของผูเยาว ทะเบียนบานของผูเยาว รูปถายผูเยาวใบสําคัญอ่ืน ๆ ที่เก่ียวกับ ผูเ ยาว (ถา ม)ี หมายเหตุ ในการไปแจง ความหรือรอ งทุกขต อ พนักงานสอบสวนนัน้ นอกจากนาํ หลกั ฐานไปแสดงแลวถา ทา นสามารถพาพยานบุคคลที่รูเ หน็ หรือเกีย่ วของกบั เหตกุ ารณไปพบเจาหนาพนักงานสอบสวนดวยก็จะ เปนประโยชนแ กทาน และพนกั งานสอบสวนเปน อยางมาก เพราะจะสามารถดาํ เนนิ เร่อื งของทา นใหแลว เสร็จไดเ ร็วข้ึน เร่ืองที่ 10 โรคตดิ ตอ ทางเพศสัมพันธ อาการโดยทว่ั ไปของผปู ว ยโรคติดตอ ทางเพศสัมพนั ธ  ปสสาวะขัด  มีผนื่ แผลหรือตมุ นา้ํ ทีอ่ วยั วะเพศหรอื ทวารหนกั  มีหนองหรอื น้าํ หล่ังจากชองคลอดหรือทอปส สาวะ  มีอาการคันหรอื ปวดบริเวณทวาร  มีอาการแดงและปวดบริเวณอวัยวะเพศ  ปวดทอ งหรอื ปวดชอ งเชงิ กราน  ปวดเวลามเี พศสัมพันธ  ตกขาวบอย โรคตดิ ตอทางเพศสัมพนั ธทีพ่ บบอ ย เริม เปนโรคติดเชื้อท่ีผิวหนังและเยื่อบุบริเวณปากและอวัยวะเพศเกิดจากเช้ือไวรัสท่ีมีช่ือวา เฮอรป ซ ิมเพลกซ

54 อาการของเริม อาการแรก คอื ปวดแสบรอน อาจมีอาการคัน เจบ็ จีด๊ และมีอาการบวม ตามมาดวยตุมนํ้าพองใส เหมือนหยดนาํ้ เลก็ ๆ มขี อบแดงในสองสามวันตอมา ตุม น้าํ มักแตกใน 24 ช่วั โมง และตกสะเก็ดเปนแผล ถลอกต้ืน ๆ ตุมอาจรวมเปนกลุมใหญและเปนแผลกวาง ทําใหปวดมาก หากรักษาความสะอาดไมให ติดเชอ้ื ซ้ําหรือมหี นองแผลท่ีเกดิ จากตมุ จะหายเองไดใ น 2 ถึง 3 สปั ดาห เมอ่ื มีอาการติดเช้ือคร้งั แรกแลว จะกลับมาเปนผน่ื ใหมเ ปน ระยะ เนื่องจากรางกายกําจัดเช้ือไวรัส ไดไมหมด การกลับมาเปนใหมแตละคร้ังมักมีอาการนอยกวาและเกิดเปนพ้ืนที่นอยกวา ไมคอยมีไข แตมกั เปนบริเวณใกล ๆ กบั ทเ่ี ดมิ โดยเฉพาะอวยั วะ การรักษา โรคเรมิ สามารถหายไดเองโดยไมตอ งรกั ษา การใชย าตานไวรัสไมชวยใหหายขาด เพียงชวยลด ความรุนแรงของโรค ลดความถ่ี และลดระยะเวลาทีเ่ ปน ชว ยใหแผลหายเร็วขึ้น แตในรายที่เพ่ิงเริ่มแสดง อาการ หรอื มีภูมิตา นทานบกพรอ ง หรือไมมีแนวโนม ทแี่ ผลจะหายไดเ อง ควรไดรับยาตานไวรัสที่จําเปน กบั โรครวมกบั ยาปฏชิ ีวนะ เพื่อปอ งการตดิ เชื้อแบคทีเรยี แทรกซอ นทอี่ าจตดิ ตามกับตมุ นาํ้ ทแี่ ตกออกมา การเปน เรมิ ครงั้ ตอมาจะไมใ ชเ ปน การตดิ เช้อื ใหม ผูท่ีเปนโรคน้ีมาแลวจะมี “อาการเตือน” คือ มีตุมน้ํามากอน 1 ถึง 3 วัน เจ็บเสียวแปลบ ๆ คัน ยบุ ยบิ ปวดแสบปวดรอ นในบรเิ วณโรคเดิม เคลด็ ลบั นา รใู นการดแู ลและควบคมุ โรคเรมิ  การนอนหลับพักผอนไมเพียงพอ จะทําใหรางกายออนแอ ภูมิตานทานของรางกายลด นอยลง จึงติดเช้ือไวรัสไดงายข้ึน ถาเปนโรคนี้อยูแลว ก็จะมีอาการโรคแยลง ระยะเวลา เปน โรคนานขน้ึ หรือกลับมาเปน ซํา้ ไดบ อย  อยาปด หรือพนั บรเิ วณแผลเรมิ ความแหงและอากาศที่ถายเทไดดี จะชวยใหแผลหายเร็วขึ้น พยายามซบั และดแู ลแผลใหแหง ตลอดเวลา  ทาํ ความสะอาดแผลเรมิ ทีเ่ กดิ จากตมุ นาํ้ ใสแตกดวยนาํ้ สบแู ละน้ําสะอาดกเ็ พยี งพอแลว  อยาแกะสะเก็ดแผลเริม  ถา ปวดแผล ใหใ ชยาระงับปวดท่ัวไป  เน่อื งจากเช้อื ไวรสั นี้อยูในรางกายโดยไมแสดงอาการอะไร แตสามารถติดตอ ไดแมว า จะไมมี ผื่นโดยเฉพาะทอ่ี วยั วะเพศ การปอ งกันที่ดีท่สี ดุ คอื ใชถงุ ยางอนามัยทกุ คร้ังกบั ทุกคน

55 หนองในแท และหนองในเทยี ม ท้ังสองแบบ ติดตอผานการมีเพศสัมพันธโดยไมสวมถุงยางอนามัย กวาคร่ึงหนึ่งของผูหญิงที่ เปน หนองในแท จะไมมอี าการ หรอื มีอาการเพยี งเล็กนอ ย จงึ มักไมไ ดร ับการรกั ษา เชน เดียวกับหนองใน เทยี ม ผูหญิงมกั ไมแสดงอาการอาจมีเพียงตกขาวผดิ ปกติ ปส สาวะแสบเล็กนอย ในบางครง้ั ในผูชาย หนองในแทมักมีอาการภายใน 3 ถึง 5 วัน หลังสัมผัสเช้ือหนองท่ีไหลออกจากทอ ปสสาวะคลา ยนมขนหวาน อาการปสสาวะแสบ ขัดมาก หนองในเทียม จะเร่ิมแสดงอาการหลังรับเช้ือ แลว 1 ถึง 3 สัปดาห หรือบางรายอาจนานเปนเดือน มีอาการแสบที่ปลายทอปสสาวะ ปสสาวะแสบขัด เล็กนอย บางรายอาจคันหรือระคายเคืองทอปสสาวะ หรือปวดหนวงตรงฝเย็บใกลทวารหนัก ลักษณะ หนองจะซึมออกมาเปน มกู ใสหรือมูกขนุ อาการหนองในเพศชาย มกั เกดิ อาการหลงั จากไดรับเช้อื แลว 2 ถงึ 5 วนั เริ่มจากระคายเคอื งทอ ปสสาวะ หลังจากนั้นจะมี อาการปวดแสบ เวลาปส สาวะ แลวจึงตามดว ยหนองสเี หลือง ไหลออกจากทอปส สาวะ ถา ไมไ ดร บั การรักษา โรคจะลุกลามไปยังอวัยวะอ่ืน ๆ ท่ีอยูใกลเคียง เชน ตอมลูกหมากอักเสบ อณั ฑะอกั เสบ เปนตน อาการหนองในเพศหญงิ ผูหญิงท่ีไดรับเชื้อนี้ จะมีอาการชากวาผูชาย โดยเฉลี่ยจะเกิดอาการหลังไดรับเชื้อแลว 1 ถึง 3 สัปดาห สงั เกตไดจากตกขาวมาก และมกี ลิ่นผิดปกติ ปส สาวะแสบขัด เน่ืองจากการอกั เสบ ทีท่ อปสสาวะ และปากมดลูก ถาไมไดรับการรักษาท่ีถูกตอง เชื้อหนองในจะเขาไปทําลายเย่ือบุผิวทอนําไข ทําใหติดเช้ือ แบคทเี รยี ชนิดอ่ืนไดงาย และอาจสงผลใหอุงเชิงกรานอักเสบ ปกมดลูกอักเสบ หรือเกิดการอุดตันของ ทอ รงั ไข ซึง่ ทําใหเปนหมัน หรอื ตั้งครรภนอกมดลกู ได การรกั ษา หนองในแท มที ง้ั ยาฉดี และยารับประทาน ชวงส้ัน ๆ ครั้งเดยี ว หรือวนั เดียว หนองในเทียม ตอ งรบั ประทานยา ประมาณ 1 ถงึ 2 สัปดาห แผลริมออ น เปนโรคทต่ี ิดตอ ทางเพศสัมพันธเ กดิ จากเชื้อแบคทีเรีย โรคนี้ติดตอไดงายแตก็สามารถรักษาให หายขาด โรคนจี้ ะทําใหเ กิดแผลท่ีอวยั วะเพศ และตอ มนํา้ เหลอื งทีข่ าหนบี โตบางครัง้ มหี นองไหลออกมา

56 ที่เรียกวา ฝม ะมวง อาการ  ผูท ่ีรับเช้อื นจ้ี ะมีอาการหลังจากรบั เช้อื แลว 3 - 10 วัน  อาการเร่ิมตน จะเปนตุม นนู และมีอาการเจบ็ หลังจากนน้ั จะมแี ผลเลก็ ๆ กน แผลมีหนอง ขอบแผลนนู ไมเรยี บ มีอาการเจ็บมาก แผลเลก็ ๆ จะรวมกันเปน แผลใหญ  แผลจะนมุ ไมแขง็  จะมอี าการเจบ็ แผลมากในผูชาย แตผ ูห ญิงอาจจะไมมีอาการเจ็บ ทําใหเกิดการติดตอสูผูอ่ืน ไดง าย  ตอ มน้าํ เหลืองท่ีขาหนบี จะโต กดเจ็บ บางคนแตกเปนหนอง เอชไอวี และ เอดส เชอื้ เอชไอวี (HIV) เปนไวรัส ยอมาจาก Human Immunodeficiency Virus แปลวา ไวรัสที่ทําให ภูมิตานทานของรางกายคนนอยลงหรือบกพรอง เช้ือเอชไอวี เปนตนเหตุใหเกิดโรคเอดส (AIDS) ยอมาจาก Acquired Immunodeficiency Syndrome แปลวา กลมุ อาการที่เกิดจากภูมิตานทานของรางกาย นอยลงหรอื บกพรอง ทาํ ใหติดเช้ือโรคตาง ๆไดงาย โดยปกติเมื่อเชื้อโรคเขาไปในรางกาย ภูมิตานทาน ของรางกายจะกําจัดเช้ือโรค ทําใหรางกายไมติดเชื้อโรคนั้นๆ การติดเช้ือเอชไอวี ทําใหผูน้ัน มีภมู ติ านทานนอยลงหรอื บกพรอ ง จึงทําใหผูน ั้นตดิ เชอ้ื โรคตา ง ๆ ไดง าย “ผูต ดิ เชื้อเอชไอว”ี คือผูทไี่ ดร บั เชอื้ เอชไอวี แตย งั ไมแ สดงอาการเจ็บปวย “ผูปว ยเอดส” หมายถึง ผูติดเชื้อเอชไอวที ป่ี วยดวยโรคตดิ เชอ้ื เอชไอวฉี วยโอกาส เนื่องจากภาวะ ภมู ิคุม กันบกพรอ ง การเจ็บปวยดว ยโรคฉวยโอกาสในผตู ิดเชื้อเอชไอวเี กิดจากภาวะภมู บิ กพรอง สามารถ รกั ษาได ผูติดเชื้อเอชไอวี จึงตางจากผูปวยเอดส ผูติดเชื้อเปนผูท่ีมีเช้ือเอชไอวีในรางกาย ไมมีอาการ แสดง และยังสามารถใชช ีวิตไดต ามปกติ จึงไมม ีความจาํ เปนทจี่ ะตอ งปฏิบตั ิตวั กับผูติดเชื้อใหแตกตาง จากคนอื่น ในประเทศไทยคนสวนใหญมากกวารอยละ 80 ติดเชื้อเอชไอวีจากการมีเพศสัมพันธท่ี ไมป อ งกนั มบี างสว นตดิ จากการใชเ ขม็ ฉดี ยาเสพติดรว มกัน และมีเด็กจํานวนหนึ่งท่ีติดเช้ือจากแมที่มี เช้ือตั้งแตค ลอด นอกจากนแี้ ลว ยงั ไมเ คยปรากฏวามีใครติดเช้ือจากการอยูบานเดียวกัน กินขาว ดื่มนํ้า พูดคยุ หรือใชช วี ติ ประจาํ วันกับผูต ดิ เชอื้ เลย เพราะการที่คนจะรับเช้ือเอชไอวีเขาสูร า งกายได ตอ งประกอบดว ย 3 ปจจยั ดงั น้ี 1. แหลงทอี่ ยูของเชื้อ (Source) เชอื้ เอชไอวีจะอยูในคนเทานนั้ โดยจะเกาะอยูก ับเมด็ เลือดขาว ซง่ึ อยูในสารคดั หลงั่ บางอยาง เชน เลือด น้ําอสุจิ น้าํ ในชอ งคลอด นํา้ นมแม

57 2. ปริมาณและคุณภาพของเชื้อ (Quality and Quantity) ตอ งมีจาํ นวนเชอ้ื เอชไอวใี นปริมาณ ท่ีมากพอ เช้ือตองมีคุณภาพพอ กลาวคือ เช้ือเอชไอวีไมสามารถมีชีวิตอยูนอกรางกายคนได สภาพใน รา งกายและสภาพแวดลอมบางอยางมผี ลทาํ ใหเ ชอื้ ไมสามารถอยูได เชน กรดในนํ้าลาย กระเพาะอาหาร สภาพอากาศรอน ความแหง นาํ้ ยาตา ง ๆ 3. ชอ งทางการติดตอ (Route of transmission) เช้ือเอชไอวจี ะตอ งถูกสงผานจากคนท่ีติดเช้ือ ไปยังอกี คนหนึ่ง เชอื้ จะตองตรงเขาสกู ระแสเลือดของผูท่ีรับเชื้อ โดยผานการมีเพศสัมพันธที่ไมปองกัน การใชเขม็ ฉีดยาเสพตดิ รวมกัน และจากแมสูลูก กิจกรรมทา ยบทที่ 2 1. ใหผเู รียนเขียนเรยี งความสนั้ ๆ เลา ถงึ ความรูสึกท่ีเกิดขึ้นกับตัวเองเม่ือเห็นความเปล่ียนแปลง ทางรา งกาย และการหาทางออก 2. แบงกลุมผเู รียน ใหแตล ะกลมุ ศึกษาปญหาท่ีเกิดขึ้นจากการเปลยี่ นแปลงทางอารมณและจิตใจ ของวยั รนุ และแนวทางการแกป ญ หา และใหแ ตล ะกลมุ นาํ เสนอหนา ช้ันเรียนพรอมอภิปรายรว มกัน 3. ใหผ ูเ รียนแบง กลุม แสดงบทบาทสมมตุ ิ ในเร่อื งการใหค าํ ปรึกษาแกเ พ่ือนที่ตองการคุมกาํ เนิด

58 บทท่ี 3 การดแู ลสุขภาพ สาระสาํ คญั มีความรูในเรื่องคุณคาของอาหารตามหลักโภชนาการ รูจักวิธีการถนอมอาหารเพ่ือคงคุณคา สําหรับการบริโภค ตลอดจนวางแผนการดูแลสขุ ภาพตามหลกั การและวิธีการออกกําลังกาย เพื่อสุขภาพ รปู แบบตา ง ๆ ของกิจกรรมนนั ทนาการ เพอ่ื ใหเกิดผลดีกบั รางกาย ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวงั 1. เรยี นรูเรอ่ื งของคณุ คาอาหารตามหลกั โภชนาการ และวธิ ีการถนอมอาหาร 2. เรียนรวู ิธีการวางแผนในการดแู ลสขุ ภาพตามหลักและวิธีการออกกาํ ลังกาย เพือ่ สุขภาพ 3. เรียนรเู ร่ืองรปู แบบกิจกรรมนนั ทนาการ ขอบขา ยเนือ้ หา เรื่องที่ 1 ความหมาย ความสาํ คัญและคุณคา ของอาหาร และโภชนาการ เรื่องท่ี 2 การเลือกบรโิ ภคอาหารตามหลกั โภชนาการ เรื่องที่ 3 วิธกี ารถนอมอาหารเพอื่ คงคณุ คา ของสารอาหาร เรื่องที่ 4 ความสาํ คญั ของการมีสุขภาพดี เรอ่ื งที่ 5 หลกั การดแู ละสุขภาพเบ้ืองตน เรื่องที่ 6 ปฏิบตั ิตนตามหลักสขุ อนามัยสว นบุคคล เรื่องที่ 7 คณุ คาและประโยชนของการออกกาํ ลงั กาย เรื่องที่ 8 หลักการและวธิ ีออกกําลังกายเพื่อสุขภาพ เรอ่ื งที่ 9 การปฏบิ ตั ติ นในการออกกําลงั กายรูปแบบตาง ๆ เร่ืองท่ี 10 ความหมาย ความสําคัญของกิจกรรมนันทนาการ เรื่องท่ี 11 ประเภทและรปู แบบของกจิ กรรมนันทนาการ

59 เร่ืองท่ี 1 ความหมาย ความสําคญั และคุณคา ของอาหาร และโภชนาการ ความหมายของอาหาร อาหาร หมายถึง สิ่งท่ีมนุษย และสัตวกินดื่มเขาไปแลวบํารุงรางกายใหเจริญเติบโต และ ดาํ รงชวี ิต รวมทัง้ สง่ิ ทตี่ นไมดูดเขา ไปหลอ เลย้ี งสวนตาง ๆ ของตนไมใ หเ จรญิ เติบโตและดํารงอยู รา งกายของคนเราตอ งการอาหาร เพราะอาหารเปน สิ่งจาํ เปนตอ รางกาย คือ เพ่ือบําบัดความ หวิ และเพอ่ื นาํ สารอาหารไปสรางสขุ ภาพอนามยั จนถงึ การพัฒนาการทางสมอง สาํ หรบั ทางดา นจติ ใจนั้น คนเรารบั ประทานอาหารเพอ่ื สนองความอยาก สรางสุขภาพจิตท่ีดี อาหารคอื สิ่งที่รบั ประทานเขา ไปแลวกอ ใหเกิดประโยชนแกรางกายในดานตาง ๆ เชน ใหกําลังและ ความอบอนุ เสรมิ สรา งความเจรญิ เติบโต ซอมแซมสวนท่สี ึกหรอ ตลอดจนทําใหอวัยวะ ตาง ๆ ของรา งกายทํางานอยางเปน ปกติ โภชนาการ คอื วิทยาศาสตรแขนงหน่ึงเก่ียวกับการจัดอาหาร เพื่อใหไดประโยชน แก รางกายมากทส่ี ุด โดยคาํ นงึ ถึงคณุ คา ของอาหาร วยั และสภาพรางกายของผูท ่ไี ดร ับอาหารนนั้ ๆ ดว ย ประโยชนและคุณคาของอาหาร อาหารเปนสารวัตถุดิบที่รางกายนํามาผลิตเปนพลังงาน รางกายนําพลังงานที่ไดจาก อาหารไปใชในการรักษาสภาวะทางเคมี และนําไปใชเก่ียวกับการทํางานของระบบตาง ๆ เชน การไหลเวยี นโลหิต การเคลื่อนที่ของอากาศเขา และออกจากปอด การเคล่อื นไหวของรางกาย การออกกําลงั กาย และการทาํ กจิ กรรมตาง ๆ ประเภทและประโยชนของสารอาหาร ในทางโภชนาการไดแบงอาหารตามสารอาหารออกเปน 6 ประเภทใหญ ดังน้ี 1. คารโบไฮเดรต เปนสารอาหารประเภทแปงและนํ้าตาล ซ่ึงสวนใหญไดจากการ สังเคราะหแสงของพืช ไดแก แปง และน้ําตาล คารโบไฮเดรตเปนสารอาหารที่ใหพลังงานแกรางกาย โดยคารโบไฮเดรต 1 กรัม จะสลายใหพ ลังงาน 4 กโิ ลแคลอรี (K.cal) ประโยชน คารโ บไฮเดรต (1) ใหพลังงานและความรอ นแกร างกาย (2) ชวยในการเผาผลาญอาหารจาํ พวกไขมนั เพือ่ ใหร า งกายสามารถนาํ ไปใชได (3) กาํ จดั สารพษิ ทเ่ี ขาสูรางกาย (4) ทําใหก ารขับถายเปนไปตามปกติ

60 ความตองการคารโบไฮเดรต ในวันหน่ึง ๆ คนเราตองการใชพลังงานไมเทากัน ขึน้ อยูกบั ขนาดของรา งกาย อายุ และกิจกรรม 2. โปรตนี เปนสารอาหารทจี่ ําเปนตอ รางกายของสงิ่ ทีม่ ีชวี ติ ซง่ึ ประกอบดว ยธาตุ สาํ คัญ ๆ คอื คารบอน โฮโดรเจน ออกซเิ จน และไนโตรเจน นอกจากนย้ี งั มธี าตุอน่ื อกี ดว ย ประโยชนโ ปรตีน (1) ชวยซอมแซมสว นทส่ี ึกหรอของรางกาย (2) ใหพ ลังงานและความอบอนุ แกรางกาย โดยโปรตนี 1 กรัม ใหพ ลังงาน 4 กิโลแคลอรี่ เดก็ ทารกถา ไดร ับโปรตนี นอ ยจะมีผลทาํ ใหสมองไมพ ฒั นา ทําใหรางกายแคระแกรน สติปญ ญาต่าํ (3) ทาํ ใหสขุ ภาพรา งกายแขง็ แรง ไมอ อ นเพลีย (4) ทาํ ใหร างกายมภี ูมิตานทานโรคสูง (5) เปน สารที่จาํ เปน ในการสรา งฮอรโ มน และเอนไซม และเปน สวนประกอบ ทส่ี ําคญั ของเม็ดเลือดแดง ผลเสยี ทเี่ กิดจากการทรี่ า งกายขาดโปรตนี (1) ทําใหตวั เล็ก ซูบผอม (2) การเจริญเตบิ โตชะงกั (3) กลา มเนอื้ ออนปวกเปยก ถารางกายขาดโปรตีนอยางมาก จะทําใหเกิดโรคอวาฮิออกกอร (Kwashiorkor) ตบั บวม ผมสีออน เฉยเมยไมม ีชีวิตชีวา แหลงอาหารของโปรตีนทร่ี า งกายไดรับจากเน้ือสตั ว เครอื่ งในสตั ว ไข นม ถั่ว และผลติ ภณั ฑจากถ่ัว โปรตีนท่ีรางกายตองการไดรับ เม่ือถูกยอยดวยเอนไซม จะไดก รดอะมโิ น 3. ไขมัน (Lipid Fat) เปนสารอาหารที่มีธาตุท่ีองคประกอบที่สําคัญ คือ คารบอน ไฮโดรเจน และออกซิเจนคลายกบั คารโ บไฮเดรต แตส ัดสว นทีต่ างกนั ไขมนั ประกอบดว ยกรดไขมันและ กรีเซอรอล (1) กรดไขมนั (Fatty acid) แบง ออกตามจุดหลอมเหลวได 2 ประเภท คือ  กรดไขมนั ชนดิ อม่ิ ตัว (Saturated fatty acid) เปนกรดไขมันท่ีมีจุดหลอมเหลว สูงมีจํานวนธาตุคารบอน และธาตุไฮโดรเจนในโมเลกุลคอนขางสูง ไดแก กรดลอริก กรดโมรีสติก กรดปาลมตกิ กรดสเตยี รกิ กรดไขมนั ชนดิ อิ่มตัวสวนมากจะไดจากสตั วและมะพรา ว

61  กรดไขมันชนิดไมอิ่มตัว (Unsaturated fatty acid) เปนกรดไขมันท่ีมีจุด หลอมเหลวตา่ํ ในหนึง่ โมเลกลุ ประกอบดว ยธาตุคารบ อน และธาตไุ ฮโดรเจนในปริมาณตํ่า กรดไขมันชนิดไมอิ่มตัว สวนมากไดจากไขมันของสัตวเลือดเย็น น้ํามันตับปลา และไขมันจากพชื กรดไขมันชนิดไมอ ิม่ ตัวมกี ล่ินเกิดขึ้นไดงาย เนื่องมากจากตัวกับออกซิเจนในอากาศ ไดง า ย วธิ แี กทาํ ไดโ ดยใหทําปฏกิ ิริยากบั ไฮโดรเจน ซงึ่ เปนหลักของการทาํ เนยเทียม กรดไขมนั ทรี่ างกายตองการ เปนกรดไขมันท่ีรางกายไมสามารถสังเคราะหข้ึนได จึงตอ งรบั จากภายนอก ซึ่งไดร ับมาจากพืช เปนกรดไขมันชนดิ ไมอ ิ่มตัว เชน กรดโอเลอกิ (C17H33 COOH) ไดจากนํ้ามนั มะพรา ว ถว่ั ลิสง กรดไลโนเลอกิ (C17H19 COOH) ไดถ่ัวลิสง นา้ํ มนั รํา นํ้ามันดอกคําฝอย ประโยชนของกรดไขมนั ชนดิ อ่ิมตวั ตอรา งกาย คือ (1) ชวยทาํ ใหรางกายมสี ขุ ภาพดี (2) ชว ยสรางความเจรญิ เติบโตในเดก็ (3) ชวยทําใหผวิ พรรณงดงาม (4) ชว ยลดระดบั คอเลสเตอรอลในเสนเลอื ด แตถารางกายขาดไขมนั จะทําใหรางกายเจรญิ เติบโตไดไมเ ทา ท่ีควร และมีผิวหนัง อกั เสบ ไขมันเปนสารอาหารทใ่ี หพลังงานสูง โดยไขมัน 1 กรมั จะใหพลงั งาน 9 กโิ ลแคลอรี่ และ นอกจากนี้ ยังชว ยใหร างกายดดู วติ ามนิ เอ ดี อี เค ไปใชใ นรา งกายไดด วย ถา รางกายขาดไขมนั จะทําให รา งกายขาดวิตามนิ เอ ดี อี และเค (2) คอเลสเตอรอล (Cholesterol) เปน กรดไขมนั อม่ิ ตวั ท่ีพบมากในไขแ ดง มนั สมอง สตั ว มีความสามารถในการละลายไมดี ฉะนนั้ เมอ่ื บรโิ ภคเขา ไปในปรมิ าณมาก จะทาํ ใหเกดิ การอุดตนั ในเสนเลอื ดทาํ ใหเสน เลือดตบี ตัน และเปน สาเหตุทําใหเกดิ โรคหลอดโลหติ แข็งตวั โรคความดันโลหิตสูง เปนตน เพ่อื ลดปริมาณคอเลสเตอรอลในเสนเลอื ด ควรเลอื กบริโภคอาหารท่มี ี ไขมันตา่ํ และควรงดเวนการบรโิ ภคไขแดง ไขมนั จากสตั ว โดยเฉพาะมนั สมองสัตว (3) ไตรกลีเซอรไรด หมายถึง ไขมันทเี่ กิดขน้ึ จากปฏกิ ิริยาเคมรี ะหวางไขมัน กับกลเี ซอรอล ขอควรจาํ (1) กรดไขมนั ชนดิ อ่มิ ตวั จดุ หลอมเหลวจะสูงขึ้นตามจํานวนอะตอมของคารบอน ไฮโดรเจนใน 1 โมเลกลุ (2) กรดไขมนั ชนิดไมอ ิม่ ตวั เมือ่ คารบอนเทา กนั จดุ หลอมเหลวจะสงู ข้นึ เมือ่ มี อะตอมของไฮโดรเจนสงู ข้ึน

62 4. วิตามิน (Vitamin) เปนสารซึ่งมีความจําเปนตอรางกาย เพราะสามารถทําใหรางกาย ทาํ งานไดเ ปน ปกติ ฉะน้นั วิตามนิ ไดจากอาหาร เพราะรางกายไมส ามารถสรางหรอื สงั เคราะหข ึ้นได วิตามิน แบง ไดเ ปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอื (1) วิตามนิ ที่ละลายไดใ นนํา้ มันหรอื ไขมนั ไดแก วิตามนิ ซี วติ ามนิ พวกน้ีสลายตัว ไดงา ยเมือ่ ถกู แสง ความรอน ฉะนั้น จึงไมม กี ารสะสมในรางกาย ถา รางกายรับเขาไปมากเกินไปจะทําให เกดิ ผลเสียได คือ เกิดอาการแพ (2) วติ ามนิ ท่ลี ะลายไดใ นน้ํา ไดแ ก วติ ามนิ บี วติ ามินซี วติ ามนิ พวกน้ีสลายตัวไดง าย เมื่อถูกแสง ความรอ น ฉะนั้น จึงไมมีการสะสมในรางกาย ถารางกายมีมากเกินไปจะถูกขับออกมาทาง ปสสาวะหรือทางเหงือ่ 1. วิตามนิ เอ พบในอาหารประเภทเน้ือ นม ไขแดง เนย นํ้ามันตับปลา พืชผัก และผลไม ตลอดจนผลไมทม่ี สี ีเหลือง เชน มะละกอ ฟกทอง มปี ระโยชน คอื  ชวยรักษาสุขภาพทางตาใหปกติ  ชวยสรา งเคลอื บฟน  ชวยทาํ ใหผ ิวหนงั สดชน่ื ไมต กสะเก็ด ผลเสีย ของการรับประทานวิตามินเอ มากเกินไป จะทําใหเกิดอาการคลื่นไส ผมรวง และคนั ตามผวิ หนัง 2. วิตามินดี ไดจากสารอาหารจําพวกน้ํามันตับปลา ไขแดง เนย และจาก แสงแดดซ่ึงรา งกายสังเคราะหขึ้น ประโยชนค ือ  ควบคุมปริมาณของแคลเซียมในโลหติ  ชวยปองกนั โรคกระดกู ออน  ชว ยทําใหก ระดกู และฟน แข็งแรง ผลเสยี เม่ือรบั ประทานวติ ามินดีมากเกนิ ไป จะทําใหเ กดิ อาการคลนื่ ไส นํา้ หนักตวั ลดลง ปสสาวะบอ ย ทอ งผูก ทําใหแ คลเซยี มในเลือดสงู 3. วิตามนิ อี พบในน้ํามนั พืชตา ง ๆ เชน เมล็ดขา ว ผักใบเขยี วจัด ถว่ั นม มปี ระโยชนค อื  ปองกันการเปนหมันและการแทงลกู  ปองกันกลามเน้อื เหี่ยวลีบไมมแี รง  ชว ยทาํ ใหเซลลเม็ดเลอื ดแดงไมถูกทาํ ลายไดง าย

63 4. วติ ามนิ เค ไดจ ากการสงั เคราะหจ ากแบคทเี รียในลําไส ไดจากอาหารสีเขียว สเี หลือง เชน ดอกกะหลาํ่ กะหลาํ่ ปลี ถ่ัวเหลอื ง มะเขอื เทศ มปี ระโยชน คือ ชวยสรางโปรทอมบิน ซ่ึงตับ เปน ผผู ลติ และทาํ ใหเลอื ดแข็งตวั ถารางกายเกดิ การขาดแคลนวติ ามินเค จะทาํ ใหเสยี เลอื ดมาก เพราะเลอื ด แข็งตัวไดชา ทารกท่ีเกดิ ใหมไ มมแี บคทีเรียในลําไสที่ผลิตวิตามินเค ถามีบาดแผลจะทําใหเสียเลือดมาก ถึงตายได 5. วิตามนิ บี 1 (Thiamine) พบมากในขา วซอมมือ เนื้อสัตว ถั่วเหลือง เห็ดฟาง เมลด็ งา รําขา ว ยีสต ผักใบเขยี ว ถา ขาดวติ ามนิ บี 1 จะทําใหเกดิ โรคเหน็บชา เบ่ืออาหาร หงุดหงดิ 6. วติ ามนิ บี 2 (Riboflavin) มมี ากในตับ ไต หวั ใจ ไขปลา ไขข าว นาํ้ มัน ถ่ัว ผกั ยอดออน ถาขาดวิตามินบี 2 จะทาํ ใหเกิดโรคปากนกกระจอก ผวิ หนงั เปน ผนื่ แดง ปวดศีรษะ หนาท่ีของวิตามนิ บี 2 คอื  ชวยสรา งเมด็ โลหติ แดง  ชว ยเผาผลาญอาหารพวกโปรตีน คารโบไฮเดรต  ชว ยบํารุงผิวหนงั 7. วิตามินบี 12 (Cobalmine) พบมากในนม เนยแข็ง ไข หอย ปลารา กะป มปี ระโยชนค ือ ชว ยรกั ษาระบบประสาท และปอ งกันโรคโลหติ จาง 8. วิตามินซี (Ascorbic acid) พบในพืชผักสด และผลไมท่ีมีรสเปร้ียว และพืช กําลงั งอก เชน ถว่ั งอก ยอดตําลงึ มปี ระโยชนคือ  ปองกนั โรคเลือดออกตามไรฟน  ชวยทําใหผ นังของโลหติ แข็งแรง  ชวยในการดูดซมึ อาหารอืน่  ชวยใหรางกายสดชื่นไมออ นเพลีย  ชวยในการตอ กระดกู และรกั ษาแผล 5. เกลือแร (Mineral Salt) เปนสารอาหารที่ไมไดใหพลังงานแกรางกายแตชวย เสรมิ สรางใหเซลลห รืออวัยวะบางสวนของรา งกายทนทานไดเ ปน ปกติ เชน (1) แคลเซียม (Calcium) ซ่งึ พบในพชื ผกั กงุ แหง กงุ ฝอย กบ มปี ระโยชน คอื 1. เปน สวนประกอบที่สาํ คญั ของกระดกู และฟน 2. ชว ยควบคุมการทาํ งานของหัวใจและระบบประสาท

64 3. ชว ยทําใหเ ลือดเกดิ การแขง็ ตวั ถา รางกายขาดแคลเซยี มทําใหเกิดโรคกระดกู ออน และทําใหเลอื ดไหลหยดุ ชาเมอ่ื มี บาดแผล (2) เหล็ก (Ferrous) พบมากในตบั หัวใจ เนอ้ื ถว่ั ผกั สเี ขยี วบางชนิด เชน กระถนิ ผักโขม ผกั บงุ มีประโยชน คือ 1. เปน สวนประกอบสาํ คญั ของเมด็ โลหิตแดง 2. ปองกนั โรคโลหิตจาง หญิงมคี รรภ หรือมปี ระจําเดือน ควรไดร บั ธาตุเหล็ก มาก เพ่ือไปเสรมิ และสรางโลหติ ทเ่ี สียไป (3) ไอโอดนี (Iodine)พบมากในอาหารทะเล เชน กุง หอย ปู ปลา มีประโยชน คือ ชวยใหตอมไทรอยดผลิตฮอรโมนขึ้นเพ่ือใหควบคุมการเผาผลาญสารอาหารในรางกาย เด็กท่ีขาด ไอโอดีนจะไมเ จริญเตบิ โตจะเปน เดก็ แคระแกรน ยาบางอยา งและผักกะหลาํ่ ปลจี ะขดั ขวางการทาํ งานของ ฮอรโ มนไทรอกซิน (4) โปแตสเซียม (Potassium)พบในเนื้อ นม ไข และผักสีเขียว มีประโยชน คือ ควบคมุ การทํางานกลามเนือ้ และระบบประสาท 6. นาํ้ (Water) เปนสารอาหารทส่ี ําคญั ที่สดุ ส่งิ มชี วี ติ จะขาดเสยี มิได โดยรางกายเรามนี ้ํา เปนองคประกอบอยปู ระมาณ 70 % ของนํ้าหนักตวั ประโยชนข องนํ้า (1) ชว ยทําใหผิวพรรณสดชื่น (2) ชวยหลอ เลย้ี งอวยั วะสว นตา งๆ ท่ีมกี ารเคลอ่ื นไหว (3) ชว ยขบั ของเสียออกจากรา งกาย (4) ชวยรกั ษาอุณหภูมขิ องรางกาย (5) ชว ยยอยอาหารและลาํ เลยี งอาหาร สดั สว นของสารอาหารที่รางกายตองการ (1) ความตองการพลังงานของรางกายในแตละวนั จะมากหรอื นอ ยในแตละบคุ คล ขึ้นอยูกับ  เพศ กลาวคือ เพศชายสว นมากตอ งการมากกวา เพศหญิง  วัย กลา วคอื วัยรุน มีความตองการพลังงานมากวา วยั เดก็ และวัยชรา  อาชพี กลาวคือ ผมู ีอาชีพไมต อ งใชแรงงานจะใชพ ลังงานนอ ยกวาผใู ชแ รงงาน  น้ําหนักตัว กลา วคอื ผูมนี าํ้ หนกั ตัวมากจะใชพ ลังงานมากกวา ผมู ีนาํ้ หนกั ตวั นอย

65  อุณหภูมิ กลาวคือ ผูท่ีอยูในบริเวณภูมิอากาศหนาว จะใชพลังงานมากกวาผูอาศัย ในบริเวณภูมอิ ากาศรอน โดยปกตใิ นวยั เรียนพลังงานทจี่ ะใชป ริมาณ 44 แคลอรี่ ตอกิโลกรัมตอ วนั (2) บุคคลที่ตองการลดความอวน แตไมตองการอดอาหาร จะทําไดโดยลด สารอาหารบางอยางที่ใหพลังงานสงู และกนิ สารอาหารอืน่ แทน น้นั คอื ควรลดคารโบไฮเดรต และไขมัน เพราะอาหาร 2 อยา งน้ีใหพ ลงั งานสงู (3) การบริโภคอาหารตามหลักของโภชนาการ คือ จะตองบริโภคอาหารให ครบถว นตามรางกายตอ งการและในปริมาณทีพ่ อเหมาะ โดยเฉพาะสารอาหารใหพ ลงั งาน เชน  คารโ บไฮเดรต ควรไดร ับ 2-3 กรัม/น.น. 1 Kg/วัน  โปรตนี ควรไดร ับ 1 กรัม/น.น. 1 Kg/วัน สําหรับเด็กทารก และสตรีมีครรภ ควรจะไดร บั ปรมิ าณโปรตีนสูงกวาคือควรรับ 2-3 กรัม/น.น. 1 Kg/วนั  ไขมัน ควรไดรับ 2 กรัม/น.น. 1 Kg/วัน สําหรับประเทศหนาวควรไดรับ สารอาหารนีใ้ นปรมิ าณที่สูงขึ้นอีก เพอื่ นาํ ไปใชก อ ใหเ กิดพลงั งาน (4) โปรตีนท่มี คี ุณภาพสงู หมายถงึ อาหารโปรตีนท่ีมกี รดอมิโนที่จําเปน ตอ รา งกาย ท้ัง 8 ชนิด และอยูใ นสัดสว นทีพ่ อเหมาะท่ีรางกายจะนําไปใชประโยชนไ ดเต็มท่ี อาหารท่ีใหโปรตีนครบ 8 อยา ง คือ อาหารจากสัตว เรอื่ งที่ 2 การเลอื กบริโภคอาหารตามหลกั โภชนาการ อาหารท่ีเกิดประโยชนตอรางกายอยางเต็มท่ี จะตองเปนอาหารท่ีมีโภชนาการสูง ซึ่งหมายถึง อาหารท่ีสารอาหารที่รางกายตองการครบทุกชนิด และมีปริมาณพอเพียงกับความตองการของรางกาย ดังนัน้ อาหารทีน่ ํามารับประทานทกุ ม้ือ ควรประกอบไปดว ยอาหารจากอาหารหลักครบทัง้ 5 หมู อาหาร ประโยชน อาหารหมูท่ี 1 โปรตีน ไดแก เน้ือสัตวตาง ๆ ถ่ัว เสริมสรางบํารุงรางกายใหเติบโต ซอมแซมอวัยวะ ชนดิ ตา ง ๆ อาหารหมทู ี่ 1 มีความสาํ คัญมาก สวนทสี่ ึกหรอใหเ ปน ปกติ อาหารหมทู ่ี 2 คารโบไฮเดรต ไดแก ขาว อาหาร ทาํ ใหร า งกายมีกําลังท่ีจะทํางาน และทําใหรางกาย อบอุน จาํ พวกแปงตาง ๆ อาหารหมูที่ 3 ไขมัน เชน น้ํามันหมู น้ํามัน ทําใหร างกายอบอุน มีกาํ ลังทาํ งาน มะพรา ว และนา้ํ มนั พชื ตา ง ๆ อาหารหมูที่ 4 เกลอื แร ไดแก เกลือสินเธาว เกลือ ชว ยควบคุมกระบวนการตาง ๆ ในรา งกาย และชวย

66 อาหาร ประโยชน ทะเล เกลือผสมไอโอดนี อาหารทะเล ปอ งกันโรคบางชนิด เชน โรคเออ โรคคอพอก อาหารหมูท ี่ 5 วิตามนิ ไดแ ก ผกั ผลไมตาง ๆ ที่มี ชวยบํารุงผิวหนัง ตา เหงือก ฟน มีอนุพันธุตาน สีเขียว มะเรง็ บํารุงกระดูก ชว ยใหร ะบบขับถา ยดี นาํ้ ด่ืม นาํ้ เปนส่ิงจําเปน แกร างกาย ถา รางกายขาด ทําใหร างกายสดช่ืน ชวยนําสารอาหารไปสสู วน นํ้าจะทาํ ใหเ สยี ชวี ติ ได ตาง ๆ ของรา งกาย และขับถายของเสยี ที่รา งกาย ไมตองการออกจากรางกาย ชวยทาํ ใหอุณหภูมิ ในรา งกายมีความสมดลุ หลกั การเลอื กบริโภคอาหาร 1. รับประทานอาหารใหไ ดส ารอาหารครบถวนตามทีร่ า งกายตอ งการ (รับประทานอาหาร หลกั 5 หมใู หครบ ในแตละวนั 2. ตอ งไมรบั ประทานอาหารมากเกินไป หรือรับประทานอาหารนอ ยเกินไป แตล ะคน ตองการอาหารในปริมาณทไ่ี มเทา กัน ขึน้ อยกู บั อายุ ขนาดของรางกาย การใชแ รงงาน และเพศ 3. คนที่ชา งเลือกในการรบั ประทานอาหาร ตอ งระมัดระวังมากข้ึน เพราะถา รับประทาน แตอ าหารทต่ี นชอบ อาจทําใหเ ปน โรคขาดสารอาหารบางอยา งได 4. เลือกรบั ประทานอาหารทส่ี ดสะอาด อยา เลือกซอ้ื อาหารตามคาํ โฆษณา ควรคํานึงถึง คณุ คาทไ่ี ดร ับจากอาหารดว ย ในการดแู ลสขุ ภาพตนเองนั้น ควรสนใจเรื่องนาํ้ หนักของรา งกายของตนเองดวย เพราะ การมีนํ้าหนักมากไปจะทําใหเปนโรคอวน น้ําหนักนอยไปจะทําใหผอมการที่มีรูปรางอวนหรือผอม ผิดปกติ ยอมมีผลตอสุขภาพทําใหมีโอกาสเปนโรคไดงาย คนอวนอาจเปนโรคหัวใจ คนผอมอาจเปน วัณโรคหรือมพี ยาธิ นอกจากนีย้ งั มผี ลตอ สุขภาพจิตเพราะเกิดความกังวลไมส บายใจที่เพ่ือนลอ อาหารท่ีควรหลกี เล่ียง อาหารทค่ี วรหลีกเลย่ี ง คือ อาหารทร่ี ับประทานเขาไปแลวไมม ีประโยชนแ ละอาจ เกดิ โทษ แกร า งกาย คอื 1. อาหารที่ไมส ะอาด ไดแ ก อาหารท่มี แี มลงวันตอม 2. อาหารที่เปน พษิ ไดแก อาหารทีม่ สี ารพษิ เจอื ปน เชน ผกั ทม่ี ยี าฆา แมลง ถวั่ ลิสงทม่ี เี ชอื้ รา

67 3. อาหารปลอมปน ไดแก อาหารท่ีผูขายใสสารอ่ืนลงไป เพ่ือลดตนทุนในการผลิตหรือ เพ่ือปรุงแตงสีและรสชาติใหนากินข้ึน เชน น้ําสมสายชูปลอม ขนมที่ผสมสียอมผา นํ้าปลาที่เจือสี ลูกช้ินที่ใสส ารบอแรกซ 4. อาหารท่ีเสอื่ มคณุ ภาพ ไดแ ก อาหารกระปอ งท่ีหมดอายุ หรอื อาหารท่มี กี ลนิ่ บดู เนา 5. อาหารทไ่ี มม ปี ระโยชน ไดแก ของหมกั ดอง น้าํ อัดลม ปรมิ าณและคุณคาอาหารทเี่ หมาะสมกบั วยั ความตองการปรมิ าณอาหารแตล ะชนดิ ของรางกายขน้ึ อยูกบั วัย อาชีพ และสภาพของรา งกาย เชน เด็กตองการอาหารประเภทโปรตีนมากกวาผูใหญ ผูใชแรงงานตองการอาหารประเภท คารโบไฮเดรตมาก หรอื พวกทอี่ ยใู นเขตหนาวตองการอาหารประเภทไขมนั มาก เปนตน อยางไรก็ตามมี หลักงาย ๆ คือ รับประทานอาหารท่ีเพียงพอและใหครบทุกประเภทของสารอาหาร ขอ แนะนําเพม่ิ เตมิ 1. ควรรับประทานอาหารทะเล อยา งนอ ยสัปดาหล ะ 2 - 3 ครั้ง 2. ควรรับประทานไขสกุ เพราะยอ ยงาย 3. ควรหุงขา วแบบไมเช็ดนํา้ เพอ่ื รกั ษาวติ ามิน 4. ควรรบั ประทานนาํ้ มนั พชื เพราะไมทําใหเกิดไขมันในเสนเลอื ด 5. ควรรบั ประทานผกั สดมากกวาผกั ท่ีสกุ แลว แตค วรลา งสะอาด ปราศจากสารพษิ เรอื่ งท่ี 3 วิธกี ารถนอมอาหารเพื่อคงคุณคา ของสารอาหาร การถนอมอาหาร การถนอมอาหาร หมายถงึ วิธกี ารรักษาอาหารมใิ หเ สื่อมสภาพเรว็ เกินไป และเก็บไวไดนาน การถนอมอาหารมีหลักการสําคัญ คือ ทําลายจุลินทรียบางชนิด หรือทําใหจุลินทรียไมสามารถ เจริญเติบโตได หรือทาํ ใหเ อนไซมใ นอาหารทาํ งานไดชา ลง หรอื หยดุ ชะงกั วธิ ีการถนอมอาหาร 1. การทําแหง คอื การทําไมใ หม ีน้ําในอาหาร จลุ ินทรยี ไมส ามารถเตบิ โตไดในสภาวะ ขาดนา้ํ ไดแ ก การตากแหง การอบแหง อบ รมควนั อาหารทถี่ นอมดว ยวิธีการทาํ แหง เชน กลว ยตาก ปลาแหง กงุ แหง เปนตน

68 2. การหมักดอง คือ ใชเ กลอื และกรดแลกติน ชวยยับยง้ั การเจรญิ เติบโตของจุลินทรียที่ทําให อาหารบูดเนา การดองมีท้ังดองเปรี้ยว ดองเคม็ ดองหวาน เชน ผกั กาดดองไขเ ค็ม ผลไมแชอม่ิ 3. การใชค วามรอ น คือ การใชความรอนทําลายจุลินทรีย โดยทําใหอาหารสุกเก็บไวไดนาน เชน หมแู ผน หมหู ยอง เปนตน 4. การจัดอาหารใสข วด หรอื กระปอ ง คือ การนําอาหารมาอัดใสขวด หรือกระปอง ที่ปดฝา แนนสนิท เพ่ือปองกันไมใหจุลินทรียเขาไปทําปฏิกิริยากับอาหารภายในขวด หรือกระปองได โดยใช ความรอ นทําลายเชอ้ื โรคทตี่ ดิ มากับอาหารผัก ผลไม และกระปองหรือขวดเสียกอนทําการบรรจุ ไดแก อาหารกระปอ ง ปลากระปอง ผลไมกระปอ ง เปนตน 5. การแชเย็น คือ การนําอาหารไปเก็บไวในที่ที่มีอุณหภูมิตํ่าจนจุลินทรียไมสามารถ เจรญิ เติบโตได เชน เน้ือสตั วท ี่ไวใ นหองเยน็ เปนตน 6. การฉายรังสี เปนการฉายรังสีแกมมาลงไปในผัก ผลไม และเมล็ดพันธุ การฉายรังสี จะทาํ ลาย เอนไซมในอาหาร ยับย้ังการสุกและงอกได นอกจากนีย้ ังทาํ ลายไขแ มลง พยาธิ จุลินทรีย จึงทํา ใหอาหารเก็บไวไ ดนาน ประโยชนข องการถนอมอาหาร 1. เพอื่ เกบ็ รกั ษาอาหารไวรับประทานไดน าน ๆ 2. เพอื่ เก็บรกั ษาอาหารไมใ หเ นาเสียขณะทาํ การขนสง 3. ประหยดั คา ใชจ ายในการเลือกซ้ืออาหาร และสามารถนําอาหารไปรับประทานในแหลง ที่มอี าหารสดได เรือ่ งท่ี 4 ความสาํ คญั ของการมสี ุขภาพดี สุขภาพทางกาย และสุขภาพทางจิตมีความสัมพันธตอกันโดยจะเช่ือมโยงไปสูสุขภาพทางจิต วิญญาณ สุขภาพเปน องครวมของรางกาย จติ ใจและวิญญาณ องครวมสุขภาพทั้ง 3 ประการ จะสงผลทํา ใหมสี ุขภาพดังนี้ 1. ถากายนําจิต จะทําใหกายดี จิตก็จะดีดวย เชน ถาหิวแลวเรากินขาวอ่ิมแลวอารมณจะดี สามารถคดิ และมแี รงทํางาน 2. ถา จติ นํากาย จะทําใหจ ิตดี และนาํ กายไปดี ถา เรามอี ารมณท่ดี ีไมหงดุ หงดิ โมโหงา ย สภาพรา งกายกจ็ ะไมร ูสกึ เจ็บปวย 3. การดํารงชีวิตอยูในสังคม จิตนํากายไปสูสังคมท่ีอยูรอบขาง ถาสังคมดีก็จะนําพาใหจิต และกายดีไปดวย

69 องคประกอบท้ัง 3 สว นมีความสําคญั และมีคุณคา ตอสุขภาพกาย คือ มสี ุขภาพรา งกาย ท่สี มบรู ณแข็งแรง มจี ติ ใจทีเ่ ขม แขง็ และอยูในสงั คมอยางมีความสุข 1. สุขภาพทางกาย (Physical Health) หมายถึง สภาพทด่ี ีของรางกายกลาวคอื อวัยวะตาง ๆ อยูในสภาพท่ีดีมีความแข็งแรงสมบูรณ ทํางานไดตามปกติ และมีความสัมพันธกับทุกสวนอยางดี ซงึ่ สามารถกอ ใหเ กดิ ประสิทธิภาพในการทาํ งาน ลกั ษณะของสขุ ภาพทดี่ ีทางกาย ประกอบดว ย (1) รางกายมีความสมบูรณแ ละแขง็ แรง (2) ระบบตา ง ๆ อวยั วะทุกสว นทํางานเปน ปกติและมปี ระสทิ ธภิ าพ (3) รางกายเจริญเติบโตในอัตราปกติ และมีความสัมพันธกับความเจริญงอกงาม ทางดานอ่นื ๆ (4) รางกายแข็งแรง สามารถทาํ งานไดน าน ๆ ไมเหนอื่ ยเรว็ (5) การนอนหลบั และการพกั ผอ นเปน ไปตามปกติ ต่ืนขน้ึ มาดว ยความสดชืน่ แจม ใส (6) ฟนมีความคงทนแขง็ แรง และมคี วามเปน ระเบยี บสวยงาม (7) หูและตามสี ภาพทดี่ ี สามารถรับฟง และมองเหน็ ไดดี (8) ผิวหนงั มีความสะอาดเกล้ยี งเกลา สดชื่นและเปลงปล่ัง (9) ทรวดทรงไดส ดั สวน (10) ปราศจากความออนแอและโรคภัยไขเจบ็ ใด ๆ การมีสุขภาพกายท่ีดี ไมมีโรค มีความคลองแคลว มีกําลังในการทํางานไมเหน่ือยงาย ซึ่งสิ่งเหลานี้ จะทําใหบุคคลสามารถดําเนินชีวิตประจําวันไดอยางมีความสุข หากบุคคลใดมีสภาวะ รางกายท่ีไมส มบูรณ เชน เปนไข ปวดทอง ปวดศีรษะบอยๆ ก็จะขัดขวางตอการดําเนินชีวิตประจําวัน และสง ผลตอสุขภาพจิตของบคุ คลนั้น รวมถงึ ครอบครัวดวย 2. สขุ ภาพทางจิต (Metal Health) หมายถึง สภาพจิตใจที่สามารถควบคุมอารมณ ทําจิตใจ ใหเ บิกบานแจม ใส ปรบั ตวั เขากับสังคม และสิ่งแวดลอมไดอยางมีความสุข สุขภาพทางจิตที่ดียอมมีผล มาจากสขุ ภาพทางกายท่ดี ีดวย ลักษณะของสุขภาพท่ีดีทางจิตใจ ประกอบดว ย (1) สามารถปรับตัวเขากบั สงั คมและสงิ่ แวดลอ ม (2) มีความกระตอื รือรน ไมเ หนอ่ื ยหนายทอ แทใ จ หรือหมดหวังในชีวิต (3) มอี ารมณมั่นคงและสามารถควบคมุ อารมณไดด ี (4) ไมม อี ารมณเครียดจนเกินไป มีอารมณขันบา งตามสมควร

70 (5) มีความรูสกึ และมองโลกในแงด ี (6) มคี วามตัง้ ใจและจดจอ ในงานทีต่ นกาํ ลงั ทําอยู (7) รจู กั ตนเองและเขาใจบุคคลอนื่ ไดด ี (8) มีความเชอ่ื ม่นั ตนเองอยางมเี หตผุ ล (9) สามารถแสดงออกอยางเหมาะสมเม่อื ประสบความลมเหลว (10) มคี วามสามารถในการตัดสินใจไดรวดเรว็ และถกู ตอ งไมผดิ พลาด (11) มีความปรารถนาและยินดีเมื่อบุคคลอื่นมีความสุขความสําเร็จ และมีความ ปรารถนาดใี นการปองกันผูอ่นื ใหมคี วามปลอดภัยจากอนั ตรายโรคภยั ไขเ จ็บ การมีสุขภาพจิตท่ีดี แสดงถึงการมีจิตใจที่มีความสุข สามารถแกไขปญหาทางอารมณ ท่ีเกิดขึ้นไดอยางมีประสิทธิภาพและสรางสัมพันธท่ีดีตอผูอ่ืนได ซ่ึงการมีสุขภาพจิตที่ดีก็จะสงผลตอ สขุ ภาพกายดวย หากจติ ใจมีความสุขจะทําใหระบบภมู ิคุม กนั ของรา งกายดขี ้นึ ดวย ตรงกันขา มหากบุคคล มจี ติ ใจเปน ทกุ ข จะทําใหผ ูน้ันเส่ียงตอการเปนโรคไดง า ยกวา 3. การดํารงชีวิตอยูในสังคมดวยดี หมายถึง บุคคลที่มีสภาวะทางกายและจิตใจท่ีสมบูรณ จงึ จะสามารถติดตอและปรับตวั ใหอ ยูในสังคมแหงตนไดอ ยางดแี ละมคี วามสขุ สุขภาพของแตละบุคคล และของสังคม มีความเกี่ยวของซ่ึงกันและกัน เราทุกคนยอม ตองการดํารงชวี ิตอยอู ยา งเปน สขุ ตอ งการมชี ีวิตทีย่ ืนยาว มคี วามแขง็ แรงสมบูรณปราศจากโรคภัยไขเจ็บ และปราศจากอุบัติเหตุ ภัยนานาประการ ความปรารถนาน้ีจะเปนความจริงไดน้ัน ทุกคนตองมีความรู เรือ่ งสุขภาพอนามัย และสามารถปฏิบตั ิตนตามหลักสขุ ภาพอนามัยไดอยา งถูกตอ ง การมีความรู และมีการปฏิบัติจนเปนนิสัย ในเร่ืองสุขภาพนั้นจะเปนปจจัยสําคัญของ การดาํ รงชีวติ อยูอ ยางเปน สขุ ไปตลอดชีวิต เรอ่ื งท่ี 5 หลกั การดแู ลสุขภาพเบือ้ งตน คนที่มีสุขภาพที่ดี จึงเปนผูท่ีมีความสุข เพราะมีรางกายและจิตใจท่ีสมบูรณหรือที่เรียกวาสุขกาย สบายใจ ถาเราตอ งการเปน ผมู ีสุขภาพดกี ็จะตอ งรูจักวธิ กี ารดแู ลรา งกาย โดยการปฏิบัติตนใหถูกสุขลักษณะ อยา งสมา่ํ เสมอจนเปน กจิ นสิ ัย หลกั การดแู ลสุขภาพเบ้ืองตน มี 6 วธิ ีคอื 1. การรับประทานอาหาร 2. การพักผอน 3. การออกกาํ ลังกาย

71 4. การจดั การอารมณ 5. การขับถาย 6. การตรวจสุขภาพประจาํ ป 1. การรบั ประทานอาหาร การรับประทานอาหาร โดยยึดหลักโภชนาการใหครบ 5 หมู แตละหมูใหหลากหลาย เปน เหตุผลทางวิทยาศาสตรทีไ่ ดม กี ารทดสอบ และคํานวณหาพลงั งานทีไ่ ดรับจากการบรโิ ภคทพี่ อเหมาะ มีหลกั การบรโิ ภค เพ่ือสขุ ภาพทด่ี ีของคนไทย เรียกวา โภชนบญั ญตั ิ 9 ประการ เพือ่ แนะนาํ สัดสว น ใน 1 วัน มดี งั น้ี (1) ทานอาหารครบ 5 หมู แตล ะหมูตอ งหลากหลาย และหมัน่ ดแู ลน้าํ หนกั ตัว (2) ทานขา วเปน อาหารหลกั สลบั กับอาหารประเภทแปง เปน บางมอ้ื (3) ทานพืชผกั ผลไมใหมากและเปน ประจาํ (4) ทานปลา เน้อื สัตวไ มต ดิ มนั ไข และถ่ัวเมลด็ แหง เปนประจาํ (5) ดมื่ นมใหพ อดี และเหมาะสมตามวยั (6) ทานอาหารที่มไี ขมนั แตพอสมควร (7) หลกี เลย่ี งการกนิ อาหารรสหวานจดั และเคม็ จดั (8) ทานอาหารทส่ี ะอาดปราศจากการปนเปอ น (9) งดหรือลดเครือ่ งดม่ื ท่มี ีแอลกอฮอล 2. การพกั ผอ น การนอนหลบั และพกั ผอ นใหเพียงพอ อยางนอยวันละ 6 ชั่วโมง จะทําใหรางกายและจิตใจ ไดผอนคลายความตึงเครียด หัวใจและอวัยวะตางๆ ทํางานลดลง เปนการยืดอายุการทํางานของรางกาย เม่ือคนเราไดพักผอนอยางเพียงพอจะทําใหสดช่ืน แจมใส รางกายแข็งแรง พรอมท่ีจะเคลื่อนไหว ประกอบกิจการงานไดอยา งมีประสิทธิภาพ 3. การออกกาํ ลงั กาย ออกกาํ ลงั กายอยา งสมํา่ เสมอ จะชวยสงเสริมการมีสุขภาพดี ในชีวิตประจําวัน เชน ทํางาน บาน การขึ้นลงบันได ถือเปนการทําใหรางกายไดใชพลังงานทั้งสิ้น ควรออกกําลังกายอยางสมํ่าเสมอ วนั ละ 30 นาที อยา งนอ ย 3 วัน ตอ สปั ดาห จงึ จะเพยี งพอทจี่ ะทําใหมีรางกายแข็งแรง ผลดขี องการออกกาํ ลงั กาย มดี ังน้ี (1) ชวยใหรา งกายมภี มู ติ า นทานโรค

72 (2) ทาํ ใหห วั ใจ กลา มเนือ้ และกระดูกแขง็ แรง (3) ชว ยลดความดนั โลหติ (4) ชวยลดคลอเลสเตอรอล ทําใหม ีนาํ้ หนักตวั คงท่แี ละเหมาะสม (5) ชว ยลดความเครียด ทําใหนอนหลับ และสง เสริมการหมนุ เวยี นของเลอื ด 4. การจัดการอารมณและความเครียด การรูจ ักระวังรกั ษาอารมณใหด อี ยเู สมอ เชน พยายามหลีกเลย่ี งสถานการณใหเกิดความเศรา กลัว วติ กกังวล ตกใจจะชวยใหระบบตางๆ ของรา งกายทาํ งานอยางเปน ปกติ ดงั น้นั จงึ ควร ยม้ิ แยม แจมใส มีอารมณข ันอยเู สมอ ทํางานทเี่ ปนกจิ วตั รประจําวันใหเพลิดเพลิน จะสามารถปรับตัวอยูในสถานการณ ปจจบุ ันไดอยา งเปน สขุ 5. การขับถาย การถา ยอจุ จาระเปนเวลาทกุ วนั ชวยปอ งกนั โรคทองผกู ริดสดี วงทวาร โดยควรรับประทาน อาหารพวกผัก ผลไมทุกวัน และด่ืมน้ําสุก สะอาดอยางนอยวันละ 6-8 แกว ซ่ึงการขับถายเปนประจํา จะชว ยใหม สี ขุ ภาพกาย และจิตท่ดี ี 6. การตรวจสขุ ภาพประจาํ ป โดยปกติบุคคลควรตรวจสุขภาพประจําปอยางนอยปละ 1 - 2 คร้ัง ตรวจหาความผิดปกติ ของรา งกาย เมอ่ื พบสิง่ ผดิ ปกตคิ วรรบี ปรกึ ษาแพทยผูชํานาญในเรื่องน้ัน ๆ และปฏิบัติตนตามคําแนะนํา ของแพทยอยา งเครง ครดั เรอ่ื งท่ี 6 ปฏบิ ัติตนตามหลกั สขุ อนามยั สว นบุคคล สุขอนามัยสว นบุคคล คอื การปฏิบัติตนของการรักษาอนามัย ของรางกายใหสะอาด ปราศจาก เชื้อโรค จะชว ยปอ งกันโรคภัยไขเ จ็บ สามารถดําเนนิ ชวี ิตประจาํ วันไดอยา งมคี วามสขุ การดูแลรกั ษารา งกายอยางถกู ตอง การดูแลรกั ษารา งกายใหถกู สุขอนามัยน้นั เราสามารถแยกการดูแลรกั ษารา งกายออกเปน สว น ๆ ดังน้ี 1. การรักษาความสะอาดของรางกาย ควรอาบนํ้าใหสะอาด อยางนอยวันละ 2 คร้ัง ตอนเชา และกอนนอน 2. การดูแลรักษาอนามยั ในชองปาก ควรแปรงฟน อยา งนอยวันละ 2 คร้งั ไมค วรขบเค้ยี ว อาหารท่ีแข็งจนเกินไป หม่ันดูแลไมใหเกิดแผลในชองปาก หากพบวาเกิดอักเสบที่เหงือกควรปรึกษา แพทย

73 3. การดูแลรักษาหู ไมควรใชของแข็งแคะเขาไปในหู หรือใชยาหยอดหูโดยท่ีแพทย ไมไ ดส ่งั ระวงั การเปนหวัดนาน ๆ เพราะอาจสง ผลใหเ ช้ือโรคเขาไปทาํ ลายหูชั้นกลาง อาจทําใหหูหนวก ได 4. จมูก ไมควรใชของแข็งแยงเขาไปในชองจมูก หรือไมควรใชยาหยอดพนจมูก โดยทแ่ี พทยไ มไ ดส ั่ง 5. ตา เมื่อรูสึกเคืองตาอยาใชมือขยี้ตา เพราะอาจมีเชื้อโรคไมควรใชยาหยอดตา โดยที่แพทยไมไ ดส ั่ง หากมฝี นุ ละอองเขาตาควรลมื ตาในนํา้ สะอาดหรอื ใชน า้ํ ยาลา งตา ไมควรใชม ือขยต้ี า เพราะอาจมีเช้ือโรคเขา ตา 6. มือและเทา ควรลางมือกอนรับประทานอาหาร และหลังจากเขาหองน้ําทุกครั้ง รวมท้ังควรสวมรองเทาเมื่อออกจากบานเพื่อปองกันโรคตาง ๆ เชน โรคพยาธิ โรคผิวหนัง หรือถูก ของแหลมของมคี มทม่ิ ตาํ เปน แผลได และควรลางเทา ใหส ะอาดกอนนอน 7. การดแู ลรักษาอนามัยของผมและศีรษะ ควรสระผมอยางนอยสัปดาหละ 2 - 3 ครั้ง ควรหวีผมทกุ วัน ไมควรดัด เซทผมบอ ย ๆ เพราะอาจทําใหเสนผมเสยี 8. การดูแลรักษาความสะอาดของเสอ้ื ผา และเคร่ืองนอน ควรเปลี่ยนเสื้อผาที่ใสทุกวัน และซกั เสอ้ื ผา ใหสะอาด ปอ งกนั การสะสมของเชอื้ โรค รวมทง้ั หมั่นซัก ผาปูท่นี อน ปลอกหมอนอยูเสมอ และหมั่นนําออกตากแดดบอย ๆ การสรา งสุขนิสยั ท่ดี ี 1. กอ นไอและจามทกุ ครง้ั ควรใชผ าเชด็ หนาปด ปากและจมูก เพื่อปองกันการแพรเชื้อ โรคสบู คุ คลอื่น 2. ไมควรถมน้าํ ลายลงพนื้ ท่สี าธารณะ หรอื บนถนน เพราะเปนการเสียบุคลิกภาพ และ ยังเปนการแพรเ ช้ือโรคทางออม 3. การรับประทานอาหาร ควรลา งมอื กอ นและหลังรับประทานอาหาร ควรเลือกภาชนะ ท่ีสะอาด ควรเลือกรบั ประทานอาหารปรงุ สะอาด เสรจ็ ใหม ปราศจากแมลงวันตอม เพ่ือปองกันเช้ือโรค เขาสูร างกาย 4. หมน่ั ออกกาํ ลังกายทกุ วันตดิ ตอ กัน อยางนอยวันละ 30 นาที 5. ควรพักผอ นนอนหลบั ใหไดว ันละ 8 - 10 ช่ัวโมง 6. ควรดืม่ นา้ํ ใหไดวนั ละ 8 - 10 แกว 7. หมนั่ ดูแลความสะอาดเสื้อผา และเครือ่ งนอนใหส ะอาดอยูเสมอ 8. หลกี เลย่ี งสารเสพตดิ ตาง ๆ เชน บหุ ร่ี สุรา กัญชา เฮโรอนี ยาบา ฯล

74 เรอื่ งที่ 7 คณุ คาและประโยชนข องการออกกาํ ลังกาย การออกกําลังกายอยางสม่ําเสมอจะเปนประโยชนตอสุขภาพรางกาย เสมือนเปนยาบํารุงที่ สามารถเพ่มิ สมรรถภาพทางรางกายไดและสามารถปอ งกันโรคได เชน โรคระบบทางเดนิ หายใจ เปนตน ทั้งนก้ี ารออกกาํ ลงั กายจะตองมคี วามถูกตอ งและเหมาะสม และรูจกั วธิ ใี นการออกกําลังกาย จะตองเลือก ใหเหมาะสมกบั เพศ วัย สถานท่ี และอุปกรณ ซึ่งปจจุบันมักนิยมท่ีจะออกกําลังกายเพื่อสุขภาพดวยการ เลนกีฬา และออกกําลังกายท่ีมีจุดประสงคท่ีมุงเนนตอการพัฒนาสุขภาพกายและสุขภาพจิต การดํารง รกั ษาสุขภาพท่ีดอี ยูแลวไมใหลดถอยลง ปรับปรงุ สุขภาพทีท่ รุดโทรมใหดขี น้ึ ปอ งกันโรคทเี่ กี่ยวเน่ืองกับ การขาดการออกกําลังกาย ตลอดจนชวยแกไ ขหรือฟนฟูสภาพรางกายจากโรคบางอยาง การเคลื่อนไหว และการออกกําลังกายท่ถี ูกตองตามวธิ แี ละหลกั การ มีประโยชนต อสขุ ภาพมากมาย และทีส่ ําคญั มีดงั น้ี 1. มปี ระโยชนต อระบบหายใจ ทําใหห วั ใจ ปอด แขง็ แรง ไดออกกําลังกลามเน้ือหัวใจ ไดทํางานเตม็ ที่ ถงุ ลมเล็ก ๆ ภายในปอดมโี อกาสสดู ลมเต็ม และไลอากาศออกไมหมด ทําใหปอดมีพลัง ในการฟอกโลหิต 2. มีประโยชนตอระบบไหลเวียนของโลหิตดี สืบเน่ืองจากการทํางานของหัวใจและ ปอดดี มีพลงั ในการบบี ตวั ไดดี สูบฉีดโลหติ และฟอกโลหิตไดด ีมีประสทิ ธภิ าพ ไมเปนโรคหัวใจไดงาย 3. มปี ระโยชนต อ ระบบกลามเนอ้ื กลามเน้ือเสนเอ็นตาง ๆ ไดออกกําลัง ยืดและหดตัว ไดเตม็ ท่ี ทาํ ใหม คี วามแขง็ แรงยดื หยุนไดอ ยางมีประสิทธิภาพ ทําใหสามารถทํางานไดทนไมเหน่ือยงาย เพราะกลา มเนื้อมีพลงั มาก 4. มีประโยชนตอการเผาผลาญในรางกาย เพราะการเคลื่อนไหวและการออกกําลังกาย ตอ งใชพ ลังงาน ระบบตา ง ๆ จะตอ งทาํ งานเกิดการเผาผลาญ ทําใหอ าหารท่รี ับประทานเขา ไปถูกนํามาใช อยางมีประสิทธภิ าพไมเ หลือสะสมโดยเฉพาะไขมันที่ใหพลังงานมาก จะไมถูกสะสมในรางกาย จนทํา ใหเกดิ โรคอวน 5. มปี ระโยชนตอ ระบบขับถาย การเคลื่อนไหว และภายหลังการออกกําลังกาย ทําให ดืม่ น้ําไดม าก กระเพาะ สาํ ไส ไดเ คลื่อนไหวในการออกกาํ ลังกายดว ย ทาํ ใหระบบยอ ยอาหารดี กระเพาะอาหาร สําไส บีบรดั ตวั ไดดี 7. มปี ระโยชนต อ สุขภาพจติ และอารมณไ มเครยี ด

75 เรอ่ื งที่ 8 หลักการและวธิ อี อกกําลงั กายเพ่อื สขุ ภาพ หลักการออกกําลังกายเพื่อสุขภาพ คือ การออกกําลังกายชนิดที่เสริมสราง ความทนทานของ ปอด หัวใจ ระบบไหลเวยี นเลอื ด รวมทัง้ ความแขง็ แรงของกลามเน้ือ ความออนตัวของขอตอ ซึ่งจะชวย ใหร างกายแข็งแรงสมบรู ณ สงา งามและการมสี ขุ ภาพจิตท่ีดี ซง่ึ หลกั การออกกําลงั กายเพื่อสุขภาพมีดังน้ี 1. การอบอนุ รา งกายและผอ นคลาย การออกกาํ ลงั กาย เพอ่ื สุขภาพท่ีถูกวิธีทําไดโดยการฝกหัดบอย ๆ ดวยทาทางท่ีถูกตอง กอ นจะฝก การเคลอื่ นไหวรา งกายสว นใดกต็ าม ตอ งมกี ารเตรยี มความพรอ มใหรางกายอบอุนทุกคร้ังเพื่อ ปอ งกันการบาดเจบ็ ของกลา มเน้ือ ในการอบอุน รา งกายและผอนคลาย มีวิธีการท่สี ามารถทาํ ไดคอื การว่ิง รอบสนาม การหมนุ คอ หมนุ แขน หมนุ เอว พับขา หมุนขอเทา กระโดดตบมือ กมแตะสลับมือ วง่ิ อยกู ับท่ี นัง่ ยืน ฯลฯ 2. ระยะเวลาในการออกกาํ ลงั กาย ในการออกกําลงั กายอยา งตอเนอื่ งนาน อยางนอย ในแตละคร้งั 20 - 30 นาทตี อ วนั 3. จํานวนครง้ั ตอ สัปดาห การออกกําลงั กายเพอ่ื สขุ ภาพ ตอ งปฏิบตั ิอยางสมํ่าเสมอทุกวัน หรอื อยางนอยสปั ดาหละ 3 ครั้ง และควรปฏิบัติในเวลาเดียวกัน จะชวยเพ่ิมสมรรถภาพในการทาํ งานของระบบหวั ใจและปอด ทําใหก ลา มเนือ้ หัวใจและปอดแข็งแรง 4. ความหนักในการออกกําลังกายควรออกกําลังกายใหหนักถึงรอยละ 70 ของอัตรา การเตนสงู สดุ ของหัวใจแตละคน หรอื ออกกาํ ลงั กายใหเหงอื่ ออก เหนื่อยพอประมาณท่ีจะสามารถพูดคุย ขณะออกกาํ ลังกายได ไมควรออกกําลงั กายหกั โหมเกินไปเพราะจะเกิดอนั ตรายได การเคลอื่ นไหวรา งกายและออกกาํ ลงั กายมหี ลกั การท่วั ไป ดงั น้ี 1. เลอื กกจิ กรรมเคล่ือนไหว และการออกกําลังกายทเี่ หมาะสมกับสภาพรา งกาย และวยั ของตน 2. เลือกเครื่องแตงกายที่เหมาะสมกบั กิจกรรม การเคลือ่ นไหว และการออกกําลงั กายแตล ะรปู แบบ 3. การเคลอ่ื นไหว และการออกกําลงั กาย ตองเรมิ่ จากการอบอนุ รา งกายกอนจากนั้นเริ่มตนจากเบา ไปหาหนกั จากงายไปยาก 4. ใหทกุ สว นของรา งกายไดอ อกแรงเคลอ่ื นไหว ไมค วรเปนเฉพาะสวนใดสวนหน่ึง 5. การออกกําลงั กายตองปฏบิ ตั ิอยา งสม่าํ เสมออยา งนอ ยสปั ดาหละ 3 วัน และควรปฏิบัติในเวลา เดียวกนั อยางนอยวนั ละ 20 – 30 นาที

76 6. ควรศึกษาวธิ ีเคล่ือนไหวและการออกกําลังกายที่ถูกตอง เพ่ือใหเกิดประโยชนตอรางกายและ ปอ งกนั อนั ตรายทอ่ี าจเกิดขึ้นได 7. การใชอปุ กรณป ระกอบการเคล่อื นไหว และออกกาํ ลงั กายควรศกึ ษาวธิ ีการใชทถ่ี ูกตอง เรอื่ งท่ี 9 การปฏิบัตติ นในการออกกําลังกายรปู แบบตา ง ๆ รปู แบบการเคล่ือนไหวและการออกกําลังกายอาจแบง ไดเ ปนกลุมใหญ ๆ ดังน้ี 1. กลุมบริหารรางกายดว ยทา ตาง ๆ ดวยมอื เปลา 2. กลุมบริหารรา งกายโดยมีอุปกรณป ระกอบการบรหิ ารรา งกาย 3. กลมุ กิจกรรมเขาจังหวะโดยใชด นตรปี ระกอบ 4. กลมุ กีฬาประเภทตา ง ๆ 5. กลุมการละเลน พนื้ เมอื ง 6. การออกกําลงั กายเพอื่ สุขภาพ 1. รูปแบบการบริหารรางกายดวยมือเปลา เปนรูปแบบงาย ๆ สามารถบริหารดวยตนเองได ไมตอ งใชเวลามากนัก เพยี งใหกลามเนอ้ื สวนตา ง ๆ ไดเคลื่อนไหวและยืดหยุนอยูเ สมอ จะชวยใหรางกาย เคล่อื นไหวไดอยา งคลองแคลว ตัวอยา ง การบรหิ ารรางกายดวยมือเปลา ทาที่ 1 เปนการบรหิ ารรา งกายกลา มเนื้อหลงั กับกระดูกสันหลงั จงั หวะที่ 1 ยนื ตรงเทาแยกประมาณ 1 ฟุต ยกแขนท้ัง 2 ขางขนานกับพื้น และเกรง็ กลามเนอื้ หนาขา ผอ นกลามเนอื้ คอ จังหวะที่ 2 หงายศีรษะไปดานหลังอยางเสรี และเอนตัวไปดานหนา พรอมยกแขนขึน้ ชา ๆ ไปดา นหลัง อยูในทานี้ประมาณ 2 - 3 วนิ าที

77 จงั หวะท่ี 3 คอ ย ๆ ยกตวั ข้ึนชา ๆ พรอมลดมอื ลงอยูในจังหวะที่ 1 ทําซาํ้ ไดตามความตองการ จะชวยผอน คลายกลา มเน้ือหลงั และกระดกู สันหลังไดด ีข้ึน ทาที่ 2 เปนการบริหารกลามเนื้อตนขา กลามเนื้อนอง กลามเน้ือทอง กลามเน้ือหัวไหล กลามเน้ือหลัง กลามเน้ือกระดูกสันหลัง ใหม กี ารเคลอื่ นไหวยดื และหดตัวไดด ี ทาเตรียม ยืนตัวตรง ลําตัวตั้งฉากกับพ้ืน ผอนคลายกลามเนื้อสวนตาง ๆ ของกลามเนื้อเชน ตนขา หลงั หนาทอ ง แขน หัวไหล จังหวะท่ี 1 แยกเทาไปดานขางประมาณ 1 ฟุต ปลอยศีรษะหอยไปดานหนาปลอยตามสบายไมตอง เกร็งคอ แลวคอย ๆ กมหลังนับตั้งแตสะโพกขึ้นไป ปลอยใหมือและแขนหอยตามสบาย เชนกัน ผอนคลายกลามเนื้อคอและไหล หายใจเขา-ออก ดวยการแขมวทอง และเบงทอง โนมน้ําหนักตัวใหไปดานหนาใหตกอยูบริเวณปลายเทา ขณะที่อยูในทากมนี้ หายใจปกติ ไมก ลนั้ หายใจ นบั หายใจเขาออก 10 รอบ หรือนานกวานนั้ จังหวะท่ี 2 ยกลาํ ตัวอยางชา ๆ โดยไมเ กรง็ คอ หวั ไหล และแขนอยูในทาเตรียม เพื่อใหกลามเนื้อมีความ ยืดหยนุ ดมี ากข้ึนควรทาํ หลาย ๆ ครง้ั และทาํ ทุกวนั รูปแบบการบรหิ ารรา งกายดว ยอปุ กรณ รปู แบบของการบริหารรางกายดวยอุปกรณมีหลากหลาย เชน การใชไมพลอง มาเปนอุปกรณ ในการบริหารดวยทาตา ง ๆ ของการบริหารท่ัวไป หรือคดิ ประดิษฐทา ขนึ้ ใหมก็ได - การใชกระบองในลกั ษณะกระบองสั้นคู - การใชก ระบ่ี หรอื ทีเ่ รยี กวาฟน ดาบ มที ั้งดาบเด่ยี วดาบคไู ทยมที า ทางตาง ๆ สืบทอดตอ กันมา - การบรหิ ารรา งกายดวยอุปกรณ เชน พลองลูกบอล ดัมเบล รวมท้ังอุปกรณออกกําลังกายที่ พบเห็นทว่ั ไปตามสถานบรหิ ารกาย ซง่ึ มีประโยชนท ั้งทางรางกาย ชว ยผอนคลายความเครียด - การใชเ ชอื ก เปน อุปกรณ เชน การกระโดดเชอื ก

78 รปู แบบการบรหิ ารรา งกายเขา จงั หวะ รปู แบบการบรหิ ารรางกายเขา จังหวะมี 3 ลักษณะ คอื 1. การบริหารดวยทาทางธรรมดา แตใช ดนตรี หรอื เพลง หรอื นกหวดี เปาเปน จงั หวะก็ได การบริหารแบบน้ีจะเนนบริหารรางกายเปนสวน ๆ เชน บรหิ ารสว นอก ดว ยทา รําพ้นื บา น เปน ตน ตัวอยาง การบรหิ ารรางกาย เขา จงั หวะดวยทา ธรรมดา สวนหนาอก 8 จังหวะ 2. การเตน แอโรบคิ ใชดนตรปี ระกอบ การเตน แอโรบิคจะเปนการเคล่อื นไหวทร่ี วดเรว็ และหนกั กวา การบริหารรา งกายเขาจงั หวะธรรมดาที่กลา วแลวตอนตน เปนการออกกาํ ลังกายทใ่ี ชการตอ เน่อื ง เปนการผสมผสาน การเคลือ่ นไหว การบรหิ ารรางกายและการเตนราํ เขา ดวยกนั

79 ดนตรี หรือเพลงทีน่ ํามาประกอบการเตน เปนจงั หวะทเ่ี รา ใจ สนกุ สนาน ผใู หญทีจ่ ะเตนแอโรบิคควร ตรวจสขุ ภาพของตนเสยี กอน โดยควรเลือกเคร่อื งแตง กาย และรองเทาท่เี หมาะสม เพอ่ื ปองกัน อนั ตรายท่จี ะเกดิ กบั ขอเทาและขอ เขา 3. การลีลาศและรําวง การเตนรําเปนการเคลื่อนไหวประกอบจังหวะอีกรูปแบบหน่ึง มีท้ังการ เคล่ือนไหวอยกู บั ท่ี และแบบเคล่ือนท่ีในกรณีเคลือ่ นทผ่ี เู ตน รําจะตอ งศกึ ษาทศิ ทางในการเคล่อื นไหว เพ่อื ปองกันอันตราย หรือการกระทบกระท่ังกัน รูปแบบการเคล่ือนไหว เคลื่อนท่ีทวนเข็มนาฬิกา โดยยึด วงกลมเปนหลัก คือยืนหันหนาเขาหาวงกลม การเคลอื่ นทใ่ี หเคลือ่ นที่ไปทางขวาของตนเสมอ รปู แบบการเลน กฬี า รูปแบบของกีฬาที่หลากหลายมีท้ังในลักษณะเด่ียว และทีม การเลนกีฬาตองฝกทักษะ และมี ความรคู วามเขาใจในกฎกติกา และวธิ ีการเลน ประเภทของกฬี า มีดงั น้ี - กฬี าประเภททีม เชน ฟุตบอล บาสเกตบอล ฟตุ ซอล รกั บี้ ฯลฯ - กฬี าประเภทลู เชน การวงิ่ ระยะสั้น การวง่ิ ระยะยาว การวิง่ ขา มรวั้ ฯลฯ - กีฬาประเภทลาน เชน พงุ แหลน ทุม น้าํ หนัก ฯลฯ - กีฬาประเภทยิมนาสตกิ เชน ราวเดย่ี ว ราวคู มากระโดด ยิมนาสติกลีลา ฯลฯ - กีฬาแตละประเภทจะมรี ูปแบบเฉพาะ มวี ธิ กี ารเลน เทคนิค กฎกติกา และอุปกรณที่แตกตาง กัน จึงควรศกึ ษาความรูพ ้ืนฐานที่ถกู ตอ ง เพือ่ ใหเลน ไดอยา งสนกุ สนานและอาจพัฒนาทักษะ จนสามารถเปนการออกกําลังกายทําใหสุขภาพแข็งแรงแลว คนท่ีเลนกีฬามักเปนผูมี มนุษยสัมพนั ธสามารถปรับตวั ตัวเขา กับผอู ืน่ ไดดี รปู แบบของการละเลนพนื้ บาน การละเลนพ้ืนบานในแตละภาค อาจมีลักษณะหรือแตกตางกันข้ึนอยูกับลักษณะทาง ภูมศิ าสตรแ ละมีวิถชี วี ติ ของประชาชนในทอ งถน่ิ นั้นๆ การเตะตะกรอ ตามชนบทหลังจากเสร็จภารกิจประจําวัน แลวบางคน บางกลุม จะมารว มกันเตะตะกรอ เพือ่ เปนการผอ นคลายความเครียด และไดมีการเคล่ือนไหว เพื่อใหระบบตาง ๆ ของรา งกายมคี วามยดื หยุน

80 เร่ืองท่ี 10 ความหมาย ความสาํ คญั ของกจิ กรรมนันทนาการ นันทนาการ หมายถึง การทํากิจกรรมอยางใดอยางหน่ึงในเวลาวาง ดวยความสมัครใจ เปนกิจกรรมทไ่ี มใชเ ปนงานอาชพี ไมขดั ตอกฎหมาย ศีลธรรม ประเพณีอันดีงาม แตเปนประโยชนและ เปนการพักผอ นทงั้ รางกายและจิตใจ ในการดํารงชวี ติ ประจาํ วันของคนเราน้นั เราอาจแบงเวลาไดเปน 4 สวน 1.1 เวลาท่ีใชใ นการประกอบอาชพี ของคนเราน้นั ประมาณวันละ 8 ช่วั โมง 1.2 เวลาที่ใชในการประกอบภารกิจสวนตัววันละ 4 - 6 ช่ัวโมง เชน การอาบน้ํา ลางหนา แปรงฟน การปรุงอาหาร การรบั ประทานอาหาร 1.3 เวลาท่ีใชใ นการพกั ผอนหลับนอน วนั ละ 8 ชว่ั โมง 1.4 เวลาวา งทีส่ ามารถใชใหเ กิดประโยชนไดป ระมาณ 2 - 4 ช่ัวโมง ชวงท่ีเหลือ 2-4 ชั่วโมงน้ี ถาเรานํามาใชประกอบกิจกรรมที่เกิดประโยชนเรียกวา กิจกรรม นันทนาการ จะชวยทําใหรางกายและจิตใจผอนคลาย ความตึงเครียด เกิดความสนุกสนาน เพลิดเพลิน เกดิ ประโยชนต อสขุ ภาพกาย และสขุ ภาพจติ อยางยิง่ ประโยชนข องกจิ กรรมนันทนาการ กิจกรรมนันทนาการตอการดําเนินชีวิต ถาเราเลือกกิจกรรมนันทนาการไดอยางเหมาะสม จะกอ ประโยชนตอ ตนเอง และสงั คมไดห ลายประการ 1. ประโยชนตอ สุขภาพกาย ความเจริญทางดานเทคโนโลยีในปจจุบัน ทําใหเราไมจําเปนตอง ออกกาํ ลงั กายภายในการปฏิบัติงานมากนัก เพราะมีการใชเคร่ืองมอื เคร่ืองจักรเขามาชวย ทําใหการออก กําลังกายของเรานอ ยเกินไป จาํ เปนตองมีกิจกรรมนันทนาการประเภทกีฬา หรือกิจกรรมการออกกําลัง กายเขามาชวย เพอื่ ทําใหร างกายแขง็ แรงสมบูรณ 2. ประโยชนตอสุขภาพจิต ชวยใหคนไดพักผอนหยอนใจ ผอนคลายความตึงเครียดทางจิต การประกอบกิจกรรมนันทนาการหลายประเภทเปนกิจกรรมทีพ่ กั ผอ นหยอนใจ เชน การชมและฟง ดนตรี การชมภาพยนตร เปน ตน 3. ประโยชนต อครอบครวั ชวยใหส มาชิกครอบครัวรจู กั ใชเวลาวางใหเปนประโยชนตอตนเอง และครอบครัว เชนการทําสวนครัว สวนดอกไม ทําใหเกิดผลพลอยได คือมีพืช ผัก ผลไม ดอกไมไว ใชสอยเปน ประโยชน 4. ประโยชนตอสังคม กิจกรรมนันทนาการหลายชนิดเปนประโยชนตอสังคมโดยตรง เชน กจิ กรรมดา นสังคมสงเคราะห กจิ กรรมอาสาสมคั ร กจิ กรรมบางชนดิ ชวยลดปญหาสงั คมได

81 เร่อื งท่ี 11 ประเภทและรูปแบบของกิจกรรมนันทนาการ กิจกรรมนันทนาการมีมากมายหลายชนิด หลายรูปแบบ แตละรูปแบบมีลักษณะเฉพาะ แตกตางกันไป สามารถแบงกิจกรรมนันทนาการไดด งั น้ี 1. งานอดเิ รก เปนเพยี งกิจกรรมนันทนาการประเภทหน่งึ เทา นนั้ มไิ ดหมายความวา กจิ กรรม นนั ทนาการทุกชนิดรวมกันเปนงานอดิเรก เชน การเก็บสะสมแสตมปที่ใชแลว การเก็บสะสมรูปภาพ การทาํ สวนดอกไม เปน ตน 2. การเลนกีฬา การเลนกีฬาท้ังกีฬาในรม เชน การเลนหมากรุก และกีฬากลางแจง เชน การเลน ฟุตบอล วอลเลยบอล หรือเลนกีฬาอยางอื่น เชนวายน้ํา โบวล่ิง ฯลฯ อยางไรก็ตามการเลนกีฬา เหลา น้ี ถา เปนกฬี าอาชีพไมถอื วาเปนกจิ กรรมนันทนาการ 3. การเลนดนตรี การเลน ดนตรที ุกชนิด ถอื วา เปนกิจกรรมนนั ทนาการทัง้ ส้นิ 4. การเลนกิจกรรมเขาจังหวะ เชน การรําวง การเตนรํา การฟอนรํา การเตนลีลาศ ฯลฯ ถือเปน กจิ กรรมนันทนาการทัง้ สน้ิ 5. การเลนละคร ภาพยนตร และการแสดงตา ง ๆ ทเี่ ปน การสมัครเลน ถอื วาเปนกจิ กรรม นันทนาการ 6. งานศิลปหตั ถกรรม ไดแก งานฝม อื เชน งานเยบ็ ปก ถกั รอ ย การสานพัด การประดษิ ฐ ดอกไม การวาดภาพ เปนตน 7. กิจกรรมสอื่ ความหมาย ไดแ กก ารอานหนงั สอื นวนยิ าย การเขยี นหนังสอื 8. กิจกรรมทัศนศกึ ษา ไดแก การทอ งเที่ยวทศั นาจร เปนตน 9. กิจกรรมชมรม เชน ชมรมคนรกั แสตมป ชมรมดนตรี ฯลฯ การเลือกกิจกรรมนันทนาการท่ีเหมาะสมกับความชอบและวิถีชีวิตของแตละบุคคล นอกจาก จะชวยใหบุคคลน้ันไดผอนคลายท้ังทางรางกายและจิตใจแลว ยังอาจเกิดผลพลอยไดอื่นๆ เชน ไดเ พื่อนใหม หรอื มรี ายไดเพม่ิ ขน้ึ เปนตน

82 บทที่ 4 โรคตดิ ตอ สาระสําคญั มีความรูและความสามารถปฏิบัติตนในการปองกันโรคติดตอท่ีเปนปญหาตอสุขภาพของ ครอบครัว และชุมชน โดยการเผยแพรขาวสาร ขอมูล แนวทางการปองกันและวิธีการรักษาโรค อยา งถกู วธิ ี ผลการเรียนรูท ค่ี าดหวัง 1. เรียนรูเรอ่ื งโรคตดิ ตอ ตา ง ๆ ทีเ่ ปนปญหาตอสขุ ภาพของครอบครวั และชมุ ชน 2. เรยี นรูถ งึ สาเหตุทีเ่ กิดโรค ศึกษาวิธีการปอ งกนั และการดแู ลรักษาอาการของผูปวย ขอบขายเนอื้ หา

83 โรคติดตอ หมายถงึ โรคท่เี กดิ ขนึ้ กบั คนหรอื สตั ว โดยเกิดจากเชอ้ื โรคท่ีเปนส่ิงมีชีวิต หรือ พิษของเชื้อโรค และเม่ือเกิดเปนโรคขึ้นแลวสามารถแพรกระจายจากคนหรือสัตวที่ปวยเปนโรคน้ัน ไปสคู นหรือสตั วอืน่ ไดโดยการแพรก ระจายของโรคน้ันอาจเปน ไดทั้งทางตรงและทางออม ตามการศึกษาคนควาทดลองวิจัยทางการแพทยพบวา เชื้อโรคนั้นเปนแบคทีเรียและไวรัส เปนสาเหตุใหญของความเจ็บปวย ซ่ึงท้ังสองนี้มีอยูตามธรรมชาติทุกหนทุกแหง มีท้ังโทษและ คุณประโยชน แตปจจุบันพบวา สาเหตุการเกิดโรคมาจากพันธุกรรมและเปนเพราะตัวเองนําเชื้อโรค มาสตู ัวเอง ดงั นี้ 1. การรบั เช้อื จากผูอนื่ โรคเหลานี้เปนโรคตดิ ตอโดยมคี นเปนพาหนะนําเชื้อมาติดตอ การติดตอเนอื่ งจากความใกลชิดกับผปู วย เชน ไขห วดั ใหญ โรคผิวหนังบางชนดิ โรคตาแดง ฯลฯ 2. การรับเชอื้ จากการมีเพศสัมพนั ธ การมเี พศสัมพนั ธก บั หญิงอน่ื ชายอืน่ ที่ไมใชภ รรยา หรือสามขี องตนและไมปองกัน ทําใหเ กดิ โรคได เชน โรคเอดส หรอื กลุมของกามโรค 3. การรบั เชื้อจากสมั ผัส โดยมสี ตั วเปน พาหนะ เชน ยงุ ลายนําโรคไขเ ลือดออกมาสูคน หนูเปน พาหนะนาํ เช้ือกาฬโรค และโรคฉ่หี นู มาสูค น ฯลฯ 4. เกิดจากการไมร ักษาความสะอาดของรา ยกาย ทําใหเกดิ โรคผวิ หนัง เชน กลาก เกลื่อน หิด เหา เปน ตน จากสาเหตุการเกดิ โรคตา ง ๆ ดังกลา วมาแลว สามารถที่จะปอ งกันและหลกี เลยี่ งไดตาม ลกั ษณะโรคได เรือ่ งที่ 1 โรคตบั อักเสบจากเชอ้ื ไวรสั เปนไวรัสท่ีอันตรายที่สุด สามารถตรวจพบไดในเลือดผูเปนพาหนะ และน้ําหลั่งตาง ๆ เชน นํ้าลาย น้ําตา เหง่ือ น้ําในชองคลอดและอสุจิ ติดตอไดโดยการสัมผัสที่มีเชื้อเขาสูรางกาย การใช เขม็ ฉดี ยารวมกนั การสัก การฝง เข็ม การสัมผสั เลือดโดยมบี าดแผล อาการของโรค มีตั้งแตอาการเล็กนอยไปจนกระทั่งรุนแรง เชน มีปวดเม่ือย คลายเปนหวัด คล่ืนไส แนนทอง ทองอืด บางรายจะตัวเหลือง ตาเหลือง ปสสาวะสีเขม ผูท่ีมีอาการรุนแรงอาจตาย ภายใน 1 สัปดาห

84 การปอ งกัน การฉดี วคั ซนี โรคไวรัสตับอักเสบบี จะเปน การควบคุมการแพรกระจายของโรคนี้ เรือ่ งที่ 2 โรคไขเลือดออก (Hemorrhagic Fever) ไขเลือดออก เปน โรคตดิ ตอที่เกิดกับทุกคนทุกกลุมอายุ โดยท่ัวไปไขเลือดออกมักจะ ระบาดในฤดฝู น ซงึ่ เปน ฤดูที่ยงุ ลายแพรพนั ธโุ ดยงา ย สาเหตุ เกิดจากเชอื้ ไวรสั เดงกี (Dengue) เลือดผปู ว ยไขเลือดออกเกิดจากไดรับไวรัสเดงกีจาก ยุงลาย เม่ือโดนยุงลายกดั แลวปลอ ยเชอื้ ไวรสั เดงกีเขาสูผูป วย หรอื ยงุ ดูดเลือดจากผูปวยแสงเช้ือไวรัสนั้น เขา ไป เชื้อไวรัสจะเขาไปเจริญอยูในตัวยุง 8-11 วัน จึงจะเปนระยะติดตอ เม่ือยุงไปกัดคนท่ีปกติก็จะ ถา ยทอดเชือ้ โรค ทําใหเปนไขเลอื ดออกได ตอจากน้นั ก็จะมีการถา ยทอดเชอ้ื ใหก บั คนอ่นื ๆ ตอไป และ เชอื้ ไวรสั จะอยใู นตัวยงุ ตลอดชวี ิตของยงุ คือ ประมาณ 45-60 วนั อาการ อาการของผูเปนไขเลือดออก คือ ไขสูงมาก แมใหยาแลวไขก็ยังไมลด เบ่ืออาหาร คลนื่ ไสอาเจียน มจี ดุ เลอื ดออกตามผวิ หนงั เสนเลอื ดเปราะ กดเจ็บตรงชายโครง บางรายปวดศีรษะมาก ปวดตา ปวดกลามเน้อื ปวดขอ ตองหมั่นสงั เกตอาการเปลี่ยนแปลงภายใน 2-3 วัน ถาอาการยังไมดีข้ึน ตอ งพาไปพบแพทยเพ่อื วินิจฉัยโรค วงจรชีวติ

85 การปฏบิ ัตติ นเมอ่ื เปน ไขเ ลือดออก 1. ด่มื นํา้ สะอาดใหม ากๆ หรือปฏิบตั ติ ามคาํ แนะนําของแพทย 2. กินยาลดไขตามแพทยส่งั พาราเซตามอล ( Paracetamol ) หางกนั อยา งนอ ย 4 ชว่ั โมง 3. เช็ดตวั ชว ยลดไขเปนระยะ 4. ใหอ าหารออน ยอ ยงาย ตามตองการ 5. ควรงดอาหารหรือเคร่ืองดื่มท่ีมีสีแดงหรือดํา เพราะหากอาเจยี นออกมาอาจคดิ วา เปนเลือด 6. พบแพทยเ พือ่ ติดตามดอู าการและตรวจเลือดตามนัด การปองกันโรคไขเ ลอื ดออก ควรจัดการวสั ดุเหลาน้อี ยา ใหเ ปน 1. ใชมงุ ครอบหรอื กางมุงเมอ่ื นอนกลางวัน แหลงเพาะพนั ธยุ งุ 2. นอนในหองทม่ี ีมงุ ลวด 3. อยูใ นบริเวณทม่ี อี ากาศถายเทสะดวกและมแี สงสวา ง 4. ท่ีเกบ็ นํ้าควรปดฝาใหสนทิ 5. ทาํ ลายแหลง เพาะพันธุยงุ ใหห มดไป 6. ภาชนะใสนํ้าท่ีไมมีฝาปด หรือแหลงน้ําเล็ก ๆ ควร ใสทรายเคลือบสารเคมี ปองกันไมใหเปนแหลงเพาะพันธุยุง (ใส ทรายเคลอื บสารเคมี 1 ครั้ง ปองกันได 3 เดือน) เรอ่ื งท่ี 3 โรคไขหวัดธรรมดา พบมากในฤดหู นาว ฤดฝู นชวงท่ีมีอากาศเย็น โดยเฉพาะผูท่ีมีรางกายออนแอ ตรากตรํากับ การทาํ งาน และมเี วลาผกั ผอ นนอย สาเหตุ เกดิ จากเชื้อไวรัส ติดตอ ทางการหายใจ หรือสัมผัสนํา้ ลายและเสมหะ อาการของโรค เกิดอาการอักเสบของทางเดินหายใจ สงผลใหคัดจมูก น้ํามูกไหล เจ็บคอ ไอจาม หรอื อาจมีไข ปวดศีรษะ ปกติจะหายไดเองในระยะเวลา 2 - 3 วัน ข้ึนอยูกับภูมิตานทานของ รางกาย การรักษา 1. นอนหลบั พกั ผอนมาก ๆ และนอนในทีอ่ ากาศถา ยเทไดส ะดวก 2. รักษารา งกายใหอบอุนอยูเสมอ โดยใสเ สอ้ื ผาหนา ๆ และหม ผา

86 3. ออกกําลงั กายแตพอเหมาะไมห กั โหม 4. รับประทานอาหารทมี่ ปี ระโยชนใหค รบ 5 หมู 5. ถามีไขร บั ประทานยาลดไข ไมควรอาบนํ้า 6. หากเปนตดิ ตอ กันหลายวนั ควรไปปรกึ ษาแพทย เพราะอาจมโี รคแทรกซอน ในการปอ งกนั โรคหวดั ธรรมดานน้ั มขี อแนะนําดงั นี้ 1. ออกกาํ ลังกายสม่าํ เสมอ พกั ผอ นใหเพียงพอ รบั ประทานอาหารเพยี งพอตอความตองการ ของรางกายและไดสารอาหารครบ 5 หมู 2. หลีกเลย่ี งการอยูใกลชดิ หรือใชสงิ่ ของเครือ่ งใชร ว มกบั ผปู วย และเมอ่ื ไอ จาม ควรปด ปาก ปด จมูก 3. หลกี เลยี่ งการอยใู นที่แออัด อากาศระบายไมด ี เพราะอาจมเี ชอื้ ไวรสั ท่ีทาํ ใหเปนโรคหวดั ธรรมดาอยูมาก 4. ควรทําใหร างกายอบอุนตลอดเวลาโดยการสวมเสอื้ ผาปอ งกนั 5. เมอื่ รา งกายเปยกนํา้ ควรเชด็ ตวั ใหแหง โดยเรว็ เรอื่ งท่ี 4 โรคเอดส (AIDS) เอดส มาจากคําวา AIDS เปนชื่อยอมาจากคําวาแอคไควร อิมมูน เดฟฟเชียนชี ชินโดรม (Acquired Immune Deficiency Syndrome) หมายถึง กลุมอาการของโรคท่ีเกิดจากภูมิคุมกันในรางกาย เส่ือมหรือบกพรอง ซ่ึงเปนภาวะที่เกิดขึ้นภายหลัง ไมไดเปนมาแตกําเนิด หรือสืบสายเลือดทาง พันธุกรรม Acquired หมายถึง ภาวะที่เกิดขึ้นภายหลงั ไมไดเปน มาแตก าํ เนิดหรือสบื สายเลือดทาง พันธุกรรม Immune หมายถึง ระบบภมู คิ มุ กนั Deficiency หมายถึง ความบกพรองหรอื การขาด Syndrome หมายถงึ กลุม อาการของโรค สาเหตุ เกิดจากเช้ือไวรัสเอชไอวี (HIV : Human Immune deficiency Virus) เมื่อเชื้อโรคเขาสู รา งกายแลว จะไปทาํ ลายเซลลเม็ดเลือดขาวท่ีทําหนาท่ีปองกันเชื้อโรค ทําใหภูมิคุมกันของคนที่ไดรับ

87 เชือ้ นัน้ เสือ่ มหรือบกพรอ งจนเปน สาเหตใุ หรางกายของคนนน้ั ออนแอ เม่ือไดรับเชือ้ ใด ๆก็ตามจะเกดิ อาการ รุนแรงกวาคนปกตแิ ละเสยี ชวี ติ ในทส่ี ุด อาการ ผตู ิดเชื้อสวนใหญจ ะไมมีอาการ แตจะแพรเช้ือใหผูอื่นได จะมีเพียงบางรายท่ีติดเช้ือและมี อาการนาสงสัยวาเปน โรคเอดส ซ่งึ สงั เกตไดง าย คือ 1. ตอ มนา้ํ เหลืองทีค่ อ รกั แร และขาหนบี โตนานเกนิ 3 เดอื น 2. น้าํ หนักตวั ลดลง 3 - 4 กโิ ลกรัม หรือมากกวา 10% ภายใน 3 เดือน โดยไมทราบสาเหตุ 3. อุจจาระรว งเร้ือรงั นานเกนิ 3 เดอื น 4. เบื่ออาหารและเหนื่อยงา ยมาเปน เวลา 3 เดอื น 5. ไอโดยไมทราบสาเหตนุ านเกนิ 3 เดอื น 6. มไี ขเกิน 37.8 องศาเซลเซยี ส มเี หงอ่ื ออกตอนกลางคนื นานเกิน 1 เดือน 7. เปนฝา ขาวในปากนานเกนิ 3 เดอื น 8. มีกอ นสีแดงปนมว งข้ึนตามตวั และโตขน้ึ เร่ือย ๆ 9. แขนหรอื ขาขางใดขางหนง่ึ ไมม แี รงทํางานไมประสานกัน ทั้งนไ้ี มไ ดห มายความวาอาการดังกลาวจะเปนโรคเอดสทุกราย จนกวาจะไดรับการตรวจ เลือดยนื ยันท่ีแนนอนกอน การติดตอ โรคเอดสตดิ ตอกันไดหลายทาง ท่ีพบบอย และสาํ คัญท่สี ุด คือ 1. จากการมเี พศสมั พนั ธก บั ผทู ่ีมเี ชอื้ โรคเอดส 2. จากการถายเลือด หรือรับผลิตภัณฑ เลอื ดทีม่ เี ชอื้ เอดส 3. จากการใชเข็มหรือกระบอกฉีดยา รวมกับผูท่ีมีเช้ือโรคเอดส โดยเฉพาะผูติดสารเสพติด ชนิดฉีดเขา หลอดเลอื ด 4. จากแมท ่ีมีเช้ือไวรสั เอดสไ ปสูท ารกในครรภ

88 โรคเอดสไมต ดิ ตอ ในกรณีตอไปนี้ 1. เรียนสถาบันเดยี วกนั หรืออยบู า นเดยี วกนั 2. จบั มอื หรอื พดู คุย 3. นัง่ รว มโตะ รบั ประทานอาหาร 4. ใชโ ทรศพั ทรว มกนั หรอื โทรศัพทส าธารณะ 5. ใชหอ งนํ้ารว มกัน หรอื หองนา้ํ สาธารณะ 6. คลุกคลหี รอื เลนรว มกนั 7. ใชส ระวา ยน้าํ รวมกัน 8. ยุงหรือแมลงดดู เลอื ด การปองกันโรคเอดส โรคเอดสเ ปนโรคทีไ่ มม ียารักษาใหห ายขาดได จึงควรเนน การปองกันโรคโดยปฏบิ ัติดงั นี้ 1. ไมเสพสารเสพติด และถากําลังติดสารเสพติดก็ไปรับการรักษาเพ่ือเลิกสารเสพติด หลีกเลี่ยงการใชเข็มฉีดยา หรอื กระบอกฉีดสารเสพตดิ รว มกบั ผูอ่ืน 2. ถามเี พศสมั พันธใ หใชถ งุ ยางอนามัย 3. งดเวน การใชของสวนตัวรวมกับผอู ่ืน โดยเฉพาะของที่อาจปนเปอ นเลอื ด เชน แปรงสีฟน ใบมดี โกนหนวด เขม็ สกั ตัว เข็มเจาะหู เปน ตน 4. หญิงทต่ี ิดเช้ือเอดส ควรหลีกเลี่ยงการตงั้ ครรภ เพราะเดก็ ทเ่ี กิดจากแมท่ีติดเชื้อเอดสจะมี โอกาสตดิ เชอื้ โรคเอดสไดถงึ รอ ยละ 50 เรื่องที่ 5 โรคฉี่หนู (Leptospirosis) โรคฉี่หนู พบวา มีผตู ิดโรคนีใ้ นฤดฝู น โดยเชื้อโรคจะมากับปสสาวะของหนู และยงั สามารถ พบไดใ นสตั วอ่ืน ๆ ที่ใชฟน แทะอาหาร เชน กระรอก สุนัขจง้ิ จอก จะสามารถแพรเ ชอื้ ออกมาไดโดยท่ีตัว มนั ไมเปน โรค เช้ือท่เี ปนสาเหตขุ องโรค คือ เชื้อแบคทีเรียทีอ่ าศยั อยใู นดนิ โคลน หรอื แหลงนํ้าลาํ คลอง บรเิ วณท่ีมนี ํ้าทว มขงั ที่มี สภาพแวดลอ มเหมาะสมในการดาํ รงชวี ิตของเชอื้ โรค คือมคี วามชื้น แสงแดดสองถึง มคี วามเปนกรดปาน กลาง มักจะระบาดมากในเดอื นตุลาคม - พฤศจกิ ายน

89 กลมุ เสยี่ งตอ การเกิดโรค - เกษตรกร ชาวไรชาวนา ชาวสวน - คนงานในฟารม เลี้ยงสัตว โค สกุ ร ปลา - กรรมกรขุดทอ ระบายนาํ้ เหมอื งแร โรงฆา สตั ว - กลมุ อนื่ ๆ เชน แพทย เจาหนา ที่หอ งทดลอง ทหารตํารวจท่ีปฏิบัตงิ านตามปาเขา - กลมุ ประชาชนทว่ั ไป ท่ีอยใู นแหลงทมี่ ีนํ้าทวมขงั หรือมหี นูอาศัยอยู การติดตอ ของโรค สัตวทน่ี าํ เช้ือไดแก พวกสัตวฟนแทะ เชน หนู โดยเฉพาะ หนูนา หนูพุก รองลงมา ไดแ ก สนุ ัข วัว ควาย สตั วพ วกนีเ้ กบ็ เชอื้ ไวใ นไตเมอ่ื หนปู ส สาวะเชอ้ื จะอยูในนา้ํ หรือดิน - เม่อื คนสมั ผสั เชอื้ ซ่ึงอาจจะเขา ทางแผล เย่ือบุในปากหรือตา หรือแผล ผิวหนังปกติ ทีเ่ ปยกช้นื เช้อื โรคสามารถไชผา นไปไดเ ชนกัน - เชอื้ อาจจะเขารางกายโดยการดม่ื หรอื กินอาหารท่ีมีเชอื้ โรค อาการทีส่ าํ คัญ อาการของโรคแบง ออกเปน กลมุ ใหญ ๆ ได 2 กลุม 1. กลุมท่ีไมมีอาการตัวเหลืองตาเหลือง หรือกลุมที่อาการไมรุนแรง กลุมนี้อาการ ไมร นุ แรง หลงั จากไดร ับเชอ้ื 10-26 วัน โดยเฉลี่ย 10 วัน ผูปวยก็จะเกิดอาการของโรคไดแกปวดเม่ือย กลา มเน้อื อยา งรุนแรง อาจจะมอี าการคลื่นไสอ าเจียน และมีไขข้นึ สงู ดว ย บางรายอาจเกิดการเบื่ออาหาร ทอ งเสยี ปวดทอ ง ตาแดง เจบ็ ตา เกดิ ผน่ื ขน้ึ ตามตวั หรอื มีจ้าํ เลือดตามผิวหนัง 2. ระยะการสรางภูมิ ระยะนถี้ า เจาะเลอื ดจะพบภูมิตานทานโรค ผูปวยจะมีไขขึ้นใหม ปวดศีรษะ คอแข็งมกี ารอกั เสบของเยอ่ื หมุ สมอง และตรวจพบเชื้อโรคในปสสาวะ กลุมทีม่ ีอาการตวั เหลืองตาเหลือง กลุมนีไ้ ขจะไมหายแตจ ะเปน มากข้ึนโดยพบมีอาการ ตัวเหลืองตาเหลือง มีผืน่ ท่เี พดานปาก มจี ดุ เลอื ดออกตามผิวหนัง ตับและไตอาจวายได ดีซาน เย่ือหุม สมองอกั เสบ กลา มเนื้ออกั เสบ อาจจะมีอาการไอเปนเลือด อาการเหลืองจะปรากฏหลังจากไดรับเชื้อ โรคนานเกิน 4 วนั ผูปว ยอาจจะเสียชีวติ ในระยะนีห้ รือในตน สัปดาหท ่สี ามจากไตวาย ในการปองกันโรคฉห่ี นนู นั้ มขี อ แนะนําดงั น้ี 1. กาํ จดั หนูและปรบั ปรงุ ส่งิ แวดลอมใหสะอาดถกู สุขลกั ษณะ เพ่อื ไมใ หเ ปน แหลงเพาะพันธุข องหนู

90 2. หลีกเล่ียงการลงไปอาบแชใ นแหลงนํา้ ทวี่ ัว ควายลงไปกินน้ํา แชนํา้ 3. หลีกเล่ยี งการแชน า้ํ ยา่ํ โคลนดวยเทา เปลา โดยเฉพาะอยางย่ิงเมื่อมบี าดแผลท่ขี า เทา หรอื ตามรา งกาย 4. หลกี เลีย่ งการเดนิ เทาเปลาในทุงนา ในคอกสัตว 5. สวมเครอ่ื งปองกนั ตนเองดวยการสวมถุงมือยาง รองเทาบูทยาง และสวมเส้ือผาท่ีมิดชิด เมื่อตอง ทํางานในไรน าหรอื ท่เี ปยกชื้นแฉะ 6. อาบนาํ้ ชําระลางรา งกายดวยนํ้าสะอาดและสบูท นั ทหี ลังการลยุ นาํ้ ยํ่าโคลน หรอื กลบั จากทุงนา 7. ไมช ําแหละสัตวโ ดยไมสวมถุงมือ 8. ไมกินเนื้อสัตว เครื่องในสัตวท่ีไมไดทําใหสุกหรือผักสดจากทองนาที่ไมไดลางใหสะอาด หลีกเล่ียงการอม กลืนนํา้ หรือลมื ตาในนา้ํ ท่ไี มสะอาด 9. หลีกเล่ียงการดื่มนา้ํ หรอื รบั ประทานอาหารจากภาชนะทเ่ี ปด ฝาทง้ิ ไว เพราะอาจมหี นมู าฉีร่ ดไว เรอ่ื งที่ 6 โรคมือเทา เปอ ย ( hand foot mouth Syndrome) โรคปากเทา เปอ ยเกดิ จากการตดิ เช้ือไวรัสท่ีชื่อวา Coxsackievirus โดยตอง ประกอบดวยผื่นท่ีมือ เทา เร่ิมตนเปนที่ปาก เหงือก เพดาน ล้ิน และลามมาที่มือ เทา บรเิ วณทพี่ นั ผา ออ มเชน กนั ผืน่ จะเปนตมุ นํ้าใสมีแผลไมมาก จะพบไดในทารกที่มีอายุ ต้ังแต 2 สัปดาหข ึ้นไป ผน่ื ทปี่ รากฏจะหายไดภายใน 5 - 7 วนั อาการ - มีไข - เจ็บคอ - มตี มุ ที่ คอ ปาก เหงอื ก ลน้ิ โดยมากเปนตุมนํ้ามากกวา เปน แผล - ปวดศีรษะ - ผื่นเปนมากทม่ี อื รองลงมาพบทีเ่ ทา กน กพ็ อพบได - มีอาการเบ่อื อาหาร - เด็กจะหงดุ หงิด ระยะฟก ตัว หมายถงึ ระยะต้งั แตไ ดรบั เช้อื จนกระทง่ั เกดิ อาการไขเวลาประมาณ 4 - 6 วัน การวนิ จิ ฉัย โดยการตรวจรา งกายพบผ่นื บรเิ วณดังกลา ว การรกั ษา ไมม ีการรกั ษาเฉพาะโดยมากรกั ษาตามอาการ - ถามีไขใ หย าลดไข

91 - ดื่มนา้ํ ใหเ พียงพอตอรา งกาย อยา งนอยวันละ 6 – 8 แกว โรคแทรกซอ น ผูปว ยสวนใหญเกิดจากเช้ือ coxsackievirus A16 ซงึ่ หายเองใน 1 สปั ดาห แตหากเกิดจากเชื้อ enterovirus 71 โรคจะเปน รุนแรงและเกิดโรคแทรกซอน - อาจจะเกิดชกั เน่อื งจากไขส ูง ตองเชด็ ตัวเวลามไี ขแ ละรบั ประทานยาลดไข - อาจจะเกดิ เย่อื หุม สมองและสมองอกั เสบได การปอ งกนั หลกี เล่ยี งการสมั ผสั กับผปู วย ควรพบแพทยเ มื่อไร - ไขส งู รบั ประทานยาลดไขแ ลวไมลง - ด่ืมนาํ้ ไมไ ดและมอี าการขาดน้าํ ผวิ แหง ปสสาวะสเี ขม - เดก็ กระสับกระสา ย - มอี าการชกั เด็กจะเสยี ชวี ิตเนอื่ งจากอาการของโรคแทรกซอ น เรือ่ งท่ี 7 โรคตาแดง โรคตาแดงเปนโรคตาท่ีพบไดบอย เปนการ อักเสบของเยื่อบุตา (conjuntiva) ที่คลุมหนังตาบนและลาง รวมเย่ือบุตาที่คลุมตาขาว โรคตาแดงอาจจะเปนแบบ เฉียบพลัน หรือแบบเรื้อรัง สาเหตุอาจจะเกิดจากเชื้อ แบคทีเรีย ไวรัส Chlamydia trachomatis ภูมิแพ หรือสัมผัส สารท่ีเปนพิษตอตา สาเหตุสวนใหญเกิดจากเช้ือแบคทีเรีย และเช้ือไวรัส มักจะติดตอทางมือ ผาเช็ดหนาหรือผาเช็ดตัว โดยมากจะเปนและหายไดภายในเวลา 2 สัปดาห ตาแดงจากโรคภูมิแพมักจะเปนตาแดงเรื้อรัง มีการ อกั เสบของหนงั ตา ตาแหง การใช contact lens หรือนํา้ ยาลา งตาก็เปน สาเหตุของตาแดงเรือ้ รัง อาการของโรคตาแดง 1. คันตา เปน อาการทสี่ าํ คัญของผปู ว ยตาแดงทเี่ กดิ จากภูมิแพ อาการคันอาจจะเปนมาก หรือนอย คนทเี่ ปน โรคตาแดงโดยท่ไี มม อี าการคนั ไมใชเกิดจากโรคภูมิแพ นอกจากนั้นอาจจะมีประวัติ ภูมแิ พใ นครอบครวั เชน หอบหดื ผนื่ แพ

92 2. ขี้ตา ลกั ษณะของขต้ี าก็ชว ยบอกสาเหตุของโรคตาแดง - ข้ีตาใสเหมือนนา้ํ ตามักจะเกิดจากไวรัสหรือโรคภมู แิ พ - ขี้ตาเปน เมอื กขาวมกั จะเกดิ จากภมู แิ พหรอื ตาแหง - ขตี้ าเปนหนองมกั จะรว มกับมีสะเก็ดปดตาตอนเชาทําใหเปดตาลําบากสาเหตมุ กั จะ เกิดจากเช้อื แบคทีเรยี 3. ตาแดงเปนขางหน่ึงหรือสองขาง - เปนพรอมกันสองขางโดยมาก มกั จะเกิดจากภูมแิ พ - เปนขางหนึ่งกอนแลวคอยเปน สองขางสาเหตุเกิดจากการติดเช้ือเชนแบคทีเรีย ไวรัส หรือ Chlamydia - ผทู ่ีมีโรคตาแดงขางเดียวแบบเร้ือรงั ชนดิ นี้ตองปรกึ ษาแพทย 4. อาการปวดตาหรือมองแสงจาไมได มักจะเกิดจากโรคชนิดอื่น เชน ตอหิน มานตา อักเสบ เปนตน ดงั นัน้ หากมีตาแดงรว มกบั ปวดตาหรือมองแสงไมไ ดต อ งรบี พบแพทย 5. ตามัว แมว า กระพริบตาแลวก็ยังมัวอยู โรคตาแดงมักจะเห็นปกติหากมีอาการตามัว รว มกับตาแดงตอ งปรกึ ษาแพทย 6. ประวตั ิอ่ืน การเปนหวัด การใชยาหยอดตา น้ําตาเทียม เครื่องสําอาง โรคประจําตัว ยาทใ่ี ชอยูประจํา การปอ งกันโรคตาแดง - อยาใชเ ครื่องสาํ อางรว มกบั คนอนื่ - อยา ใชผ า เช็ดหนาหรอื ผา เช็ดตวั รว มกัน - ลางมือบอย ๆ อยาเอามอื ขยตี้ า - ใสแวนตาปองกนั เมอ่ื ตอ งทาํ งานเกี่ยวขอ งกบั ฝุน ละออง สารเคมี - อยาใชย าหยอดตาของผอู ่ืน - อยาวายนํา้ ในสระท่ไี มไดใ สคลอรนี การรักษาตาแดงดว ยตวั เอง - ประคบเยน็ วนั ละ 3 - 4 คร้งั ครง้ั ละ 10 - 15 นาที - ลางมอื บอ ย ๆ - อยา ขยต้ี าเพราะจะทาํ ใหต าระคายมากข้นึ