ไข้เลือดออก

หอ้ งสมุดประชาชน “ เฉลมิ ราชกมุ ารี ” จงั หวัดอานาจเจริญ จดั กิจกรรมส่งเสรมิ การอ่านผา่ นส่อื ออนไลน์ ให้ความรู้ เรอ่ื ง “ไข้เลือดออก” ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อาเภอเมืองอานาจเจรญิ สานกั งานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จงั หวดั อานาจเจริญ สานกั งานการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั สานกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธิการ หนังสอื E-Book 4 / 2563 ห้องสมดุ ประชาชน “ เฉลมิ ราชกมุ ารี ” จงั หวดั อานาจเจร๒ิญ๕๕๙

ห้องสมดุ ประชาชน “ เฉลิมราชกุมารี ” จงั หวัดอานาจเจริญ จัดกิจกรรมสง่ เสรมิ การอ่านผ่านสือ่ ออนไลน์ เรอ่ื ง “ไข้เลือดออก” ไข้เลอื ดออก คอื เกิดจากการติดเช้ือไวรัสเดงกี่(Dengue virus) ซ่งึ เปน็ ไวรสั ชนดิ หนง่ึ มียุงลาย เปน็ พาหะนาโรค กล่าวคอื ยงุ ลายจะกัดคนท่เี ปน็ โรคไข้เลือดออกกอ่ นแลว้ จึงไปกดั คนทอ่ี ยู่ใกลเ้ คียงกจ็ ะ เปน็ การแพร่เชื้อใหค้ นอนื่ ๆ ต่อไป บางคนเดินเขา้ โรงพยาบาลไปนอนรกั ษางา่ ยๆ ไมก่ ่ีวันกก็ ลับบ้าน แต่ บางคนสามารถมอี าการหนักจนถงึ ขน้ั เขา้ หอ้ งไอซยี ู ใหเ้ ลือด ใหน้ ้าเกลอื หากร่างกายอ่อนแอจนไม่ สามารถต้านทานไหว หรือเขา้ สู่ภาวะติดเช้ือในกระแสเลอื ด ก็อาจเสียชวี ิตภายในเวลาไมก่ วี่ นั ไดเ้ ชน่ กนั ห้องสมดุ ประชาชน “ เฉลมิ ราชกมุ ารี ” จงั หวดั อานาจเจริญ

การตดิ ต่อของโรคไข้เลือดออก มกั ติดตอ่ จากคนไปสคู่ น ซ่ึงมียงุ ลายเป็นตัวพาหะที่สาคญั (Aedes aegypt) โดยยงุ ตัวเมียจะกดั และดดู เลือดของผู้ป่วยที่มเี ชอ้ื ไวรัสเดงกี่ จากนัน้ เชอ้ื จะเขา้ ไปฟกั ตัว และเพม่ิ จานวนในตัวยงุ ลาย ทาให้มีเชื้อไวรสั อย่ใู นตัวของยงุ ตลอดระยะเวลาของมันประมาณ 1 - 2 เดือน แล้วถ่ายทอดเช้อื ไปสคู่ นทีถ่ ูกกัดได้ ยุงลายเป็นยุงทอ่ี าศัยอยใู่ นบริเวณบา้ น มกั ออกกัดเวลา กลางวัน มแี หล่งเพาะพนั ธ์ุ คือ น้านิง่ ทขี่ งั อยู่ในภาชนะเก็บน้าต่างๆ อาทิ โอง่ แจกนั ดอกไม้ ถว้ ยรองขาตู้ จาน ชาม กระปอ๋ ง หมอ้ ยางรถยนต์ หรือกระถาง เปน็ ตน้ โรคไขเ้ ลอื ดออก พบโดยมากในฤดูฝน เนอื่ งจากในฤดนู ี้เดก็ ๆ มกั จะอยู่บ้านมากกว่าฤดอู ืน่ ๆ อีกท้งั ยงุ ลายยงั มกี ารแพร่พันธม์ุ ากในฤดฝู น ซง่ึ ในเมืองใหญ่ๆ อยา่ ง กรงุ เทพฯ อาจพบโรคไขเ้ ลือดออกน้ี ได้ตลอดท้งั ปี ไข้เลือดออก อนั ตรายถึงชวี ติ ผปู้ ่วยบางรายแคม่ อี าการไขข้ นึ้ สงู พอไข้ลดก็กลับบ้านไดเ้ ลย แต่ผูป้ ่วยบางรายอาการหนัก ท้งั นข้ี ้ึนอยเู่ ช้อื ท่ีได้รบั และภูมติ ้านทานโรคของตวั ผ้ปู ว่ ยเอง จึงทาใหค้ วาม รนุ แรงของอาการไขเ้ ลือดออกในแตล่ ะคนไมเ่ ท่ากนั ชว่ งทอี่ นั ตรายท่ีสุด ของโรคไข้เลือดออก ในชว่ งที่รกั ษาตวั จนไข้ลด ภายใน 48 ชว่ั โมง ผ้ปู ว่ ย ท่ีมอี าการหนักอาจเกดิ อาการชอ็ ก หรอื เลอื ดออกตามร่างกาย ซึง่ สาเหตจุ ากการเสยี ชวี ิตในโรคน้ีก็มาจาก อาการชอ็ ก รา่ งกายขาดน้าอย่างรนุ แรง (แมเ้ ราจะไม่เหน็ ผปู้ ว่ ยมอี าการขาดน้าจากภายนอกแต่ยา่ งใด) น้าในหลอดเลอื ดจะไหลไปอยใู่ นเน้ือเยือ่ ข้างเคียง ความดนั เลอื ดลดลง จนเกิดอาการช็อกตามมา แตห่ าก ไมแ่ สดงอาการใดๆ ก็จะถือวา่ ปลอดภยั แล้ว ห้องสมดุ ประชาชน “ เฉลมิ ราชกมุ ารี ” จงั หวดั อานาจเจริญ

ลกั ษณะของยงุ ลาย ยุงลายที่เป็นพาหะของโรคไขเ้ ลือดออก คือ ยงุ ลายตัวเมีย มลี กั ษณะเป็น ลายสีขาวสลบั ดาท่ีท้อง ลาตัวและขา พบมากตามบ้านอย่อู าศยั และในสวน ออกหากนิ ในเวลากลางวัน และขยายพันธโ์ุ ดยวางไขใ่ นนา้ น่ิง พบบอ่ ยตามภาชนะท่มี ีน้าขงั เชน่ โอง่ น้า แจกนั ดอกไม้ จานรองขาตู้ กบั ข้าว ยางรถยนต์เกา่ และเศษวสั ดุอืน่ ๆ เป็นตน้ อาการของโรคไขเ้ ลอื ดออก แบ่งเป็น 3 ระยะไดแ้ ก่ ระยะที่ 1 ระยะไข้สูง ผ้ปู ่วยจะมีไขส้ ูงเกดิ ขน้ึ ฉับพลนั และไขจ้ ะสูงลอยตลอดเวลาอย่ปู ระมาณ 2-7 วนั กินยาลดไข้ ไข้มกั จะไม่ลด หนา้ แดง ตาแดง ปวดเม่อื ยกลา้ มเนอื้ ปวดศรี ษะ กระหายน้า เบอ่ื อาหาร อาเจียน ซึม บางรายอาจปวดทอ้ งบริเวณใต้ล้นิ ปี่หรอื ชายโครงขวาหรือปวดทอ้ งท่ัวไป และอาจมี ทอ้ งผกู หรือถา่ ยเหลวรว่ มดว้ ย ส่วนมากมักไม่มอี าการคดั จมูก นา้ มูกไหลหรือไอมากแต่บางรายอาจมี อาการเจ็บคอ คอแดงและไอเล็กนอ้ ยประมาณวันที่ 3 อาจมผี ืน่ แดง ไม่คนั ขน้ึ ตามแขนขาและลาตัวอยู่ ประมาณ 2-3 วนั บางรายอาจมีจ้าเขยี วหรือจุดเลอื ดออกเกิดขึ้นซึ่งมลี กั ษณะเปน็ จดุ สีแดงเลก็ ๆ ขึน้ ตาม หน้า แขนขา ซอกรกั แร้ ในช่องปาก และอาจคลาพบตับโตกดเจ็บเกดิ ขน้ึ ได้ ในระยะน้ีถ้ามีอาการรนุ แรง จะปรากฏอาการระยะท่ี 2 ต่อไป ระยะท่ี 2 ระยะช็อกและมเี ลอื ดออก อาการมักจะเกิดชว่ งวนั ที่ 3 - 7 ของโรคซึง่ ถือว่าเปน็ ช่วง วกิ ฤต โดยอาการไข้จะลดลงอยา่ งรวดเร็วแต่ผปู้ ว่ ยมักมีอาการทรุดหนกั และมภี าวะช็อกเกิดขนึ้ คือ กระสบั กระส่าย เหง่ือออก ตัวเย็น มอื เท้าเยน็ ปสั สาวะออกน้อย ชพี จรเตน้ เบาแต่เร็ว ความดนั เลือดต่า ซึม นอกจากนอี้ าจมเี ลือดออกตามผวิ หนังหรือมีจ้าเขียวพรายย้าขึน้ เลอื ดกาเดาไหล อาเจียน และถ่าย อจุ จาระเป็นเลือดสดๆ หรือเปน็ สีกาแฟ ระยะน้กี นิ เวลาประมาณ 24 – 48 ชม. ถา้ ไมไ่ ด้รบั การรกั ษาที่ ทันทว่ งทีอาจอันตรายถงึ ชีวิตได้ แตถ่ า้ ผูป้ ่วยสามารถผ่านช่วงวิกฤตน้ีไปไดก้ ็จะเขา้ สรู่ ะยะที่ 3 ห้องสมดุ ประชาชน “ เฉลมิ ราชกมุ ารี ” จงั หวดั อานาจเจริญ

ระยะที่ 3 ระยะฟนื้ ตัว ในรายทีไ่ ดร้ ับการรกั ษาถูกตอ้ งและทนั ทว่ งที ภาวะช็อกไมร่ ุนแรงอาการ ต่างๆจะเรม่ิ ดขี นึ้ และอาการที่แสดงวา่ ผู้ป่วยดขี น้ึ คือ เริม่ รับประทานอาหารได้ ลกุ นง่ั ได้ และรา่ งกายจะ ค่อยๆฟืน้ ตวั สู่สภาพปกติ ระยะน้อี าจกนิ เวลาประมาณ 2-3 วัน รวมระยะเวลาของโรคไข้เลือดออกที่ไมม่ ี ภาวะแทรกซ้อนประมาณ 7-10 วัน การรักษา โรคไขเ้ ลอื ดออก นั้นยังไม่มยี าต้านเช้อื ไวรสั ทม่ี ีฤทธิ์เฉพาะตวั สาหรับกาจดั เชอ้ื ไวรสั เดงกี่ การรักษาตามอาการจงึ เปน็ ส่งิ ท่ีสมควรทามากที่สุด ในข้นั แรกเมือ่ มไี ข้สงู จะให้ยาพาราเซตามอล หา้ มให้ใชย้ าแอสไพรนิ เด็ดขาด เพราะจะทาให้เลือดออกรนุ แรงขน้ึ หากมอี าการคล่ืนไส้อาเจียนใหใ้ ช้ยา แกค้ ล่นื ไส้และให้ดืม่ น้าเกลอื แร่ หรอื น้าผลไม้ครั้งละนอ้ ยๆ แต่บอ่ ย รวมถึงสังเกตอาการอยา่ งใกล้ชิด เพ่ือ ไม่ให้เกดิ ภาวะช็อกได้ ซงึ่ ภาวะช็อกสว่ นใหญ่มกั เกิดขึน้ ในช่วงทีไ่ ข้ลด ผ้ปู กครองควรทราบอาการ ไดแ้ ก่ อาการปวดท้อง ปัสสาวะนอ้ ยลง มีอาการกระสบั กระส่าย หรือเซอ่ื งซึม มือเท้าเย็นพรอ้ มๆ กบั ไข้ลด หนา้ มืด เปน็ ลมง่าย หากเกดิ อาการเช่นน้ีให้รีบนาตัวสง่ โรงพยาบาลทันที การปอ้ งกันตนเองไมใ่ หถ้ กู ยงุ ลายกดั 1. นอนในมงุ้ หรือหอ้ งท่มี ีมุ้งลวด 2. จดุ ยากันยุงหรอื ใช้ยาทาหรอื ยาฉดี กันยงุ และควรใชอ้ ยา่ งระมัดระวงั 3. ไมค่ วรอยใู่ นบริเวณทีอ่ ับลมหรือเป็นมุมมดื มีแสงสวา่ งนอ้ ย 4. หมน่ั อาบน้าชาระรา่ งกายใหส้ ะอาดเพราะเหง่ือจะดึงดูดใหย้ งุ กัดมากขึ้น วธิ ีควบคมุ แหล่งเพาะพันธุย์ งุ ลาย ทาไดด้ งั น้ี 1. กาจัด - ทาลาย - ฝัง - เผา เศษภาชนะท่ไี ม่ใช้ภายในบา้ นและบริเวณรอบบ้านไมใ่ ห้มนี ้าขงั 2. ควรปิดฝาโอง่ นา้ ด่มื น้าใช้ ให้สนิท 3. ใส่ผงซักฟอกหรอื นา้ สม้ สายชูหรือเกลอื แกงหรือข้ีเถ้าหรอื ทรายอะเบต 4. ใสป่ ลาหางนกยงู ลงในอ่างบวั ถงั เกบ็ น้าในห้องน้าเพ่ือกินลูกนา้ 5. ขัดลา้ งภาชนะเกบ็ กักน้า เพอ่ื ขจัดยงุ ลาย 6. เปลี่ยนนา้ ในแจกันดอกไมท้ ุก 7 วนั เพือ่ ทาลายไขย่ ุงลาย 7. ทาความสะอาดรางระบายน้าฝนใหส้ ะอาด 8. ปรบั ปรงุ สภาพแวดลอ้ มรอบบา้ น ชุมชน ใหส้ ะอาด ห้องสมดุ ประชาชน “ เฉลมิ ราชกมุ ารี ” จงั หวดั อานาจเจริญ

การดูแลตนเอง 1. ในระยะ 2 - 3 วันแรกของการเปน็ ไข้ถา้ ยังรับประทานอาหารและดม่ื นา้ ได้ ไม่อาเจยี น ไมป่ วดท้อง ไม่ มจี า้ เลอื ดขนึ้ และยงั ไม่มอี าการเลอื ดออกหรือภาวะชอ็ กเกิดข้นึ ควรปฏบิ ตั ิดงั น้ี - ให้ผ้ปู ่วยพกั ผอ่ นมากๆ - หากมีไข้สูงให้ใช้ผ้าชบุ น้าเช็ดตวั บอ่ ยๆและให้ยาลดไขพ้ าราเซตามอล ผู้ใหญก่ ิน 1-2 เม็ด เด็ก โต ½ - 1 เม็ด เด็กเล็กใช้ชนดิ น้าเชือ่ ม 1- 2 ช้อนชา ถา้ ยังมีไขร้ บั ประทานซา้ ได้ทุก 6 ช่วั โมง ห้ามให้ยา แอสไพริน โดยเด็ดขาด เพราะอาจทาใหม้ เี ลอื ดออกไดง้ า่ ยขึ้น - ถ้าเป็นผู้ปว่ ยเด็กและเคยชกั ควรใหร้ ับประทานยากันชักไว้กอ่ น - รบั ประทานอาหารอ่อนๆ เชน่ ข้าวตม้ โจ๊ก และดื่มน้ามากๆ - เฝา้ สังเกตอาการผู้ปว่ ยอย่างใกลช้ ดิ 2. ถา้ ผู้ป่วยอาเจียนมากหรือมีเลือดออกหรอื มภี าวะช็อกเกดิ ขึ้นควรรีบสง่ โรงพยาบาล เรือ่ งทต่ี ้องรูเ้ กย่ี ว ไขเ้ ลอื ดออกถึงแมว้ ่าเราจะรสู้ าเหตวุ า่ โรคไขเ้ ลือดออก' นั้นเกิดมาจากอะไร และควรที่ จะปฏิบตั ติ วั เพอื่ ใหห้ ่างไกลสงิ่ เหลา่ นนั้ อยา่ งไร แตก่ ็ยังข้อมลู อกี ไม่น้อยท่ีเป็นความเชอ่ื ผิด รวมถึงสง่ิ ที่ยงั ไมร่ ูอ้ ีกมาก วนั นี้เราจะลองเอาใหไ้ ดท้ บทวนกนั อกี ครั้ง เพื่อใหก้ ารปอ้ งกนั ไข้เลือดออกสมบูรณแ์ บบมาก ยง่ิ ขนึ้ ห้องสมดุ ประชาชน “ เฉลมิ ราชกมุ ารี ” จงั หวดั อานาจเจริญ

เมือ่ เปน็ ไขเ้ ลือดออกแลว้ จะไมก่ ลับมาเปน็ อีก จรงิ ๆ เร่อื งนกี้ ็มีทงั้ ถกู และผิด เพราะเมือ่ เป็น ไขเ้ ลอื ดออกคร้ังแรกแล้ว ร่างกายของเราก็จะมภี มู คิ ุ้มกันเพื่อป้องกันไม่ให้กลบั มาเป็นอกี แต่ เช้อื ไวรัสที่ เปน็ ตน้ ตอของไข้เลอื ดออกน้ีมีอยู่ 4 สายพันธุ์ หากติดเชือ้ จากสายพนั ธ์ใุ ดสายพันธุ์หน่งึ แล้วกจ็ ะมี ภมู คิ ุ้มกันของสายพนั ธ์น้นั ถา้ หากเราติดเชอ้ื เปน็ ครั้งท่ี 2 ซ่งึ เป็นคนละสายพันธ์ุกันกับในตอนแรก ภูมคิ ุม้ กนั ท่ีมีก็จะป้องกนั สายพนั ธุ์ใหมน่ ีไ้ ม่ไดท้ ง้ั หมด ก็อาจทาใหเ้ ปน็ ไขเ้ ลอื ดออกไดอ้ ีก และอาจรนุ แรง กวา่ เดมิ มาก กลุม่ อายุที่ป่วยเป็นไขเ้ ลอื ดออก จากเกบ็ รวบรวมขอ้ มลู ก็ยังพบว่ากลุ่มอายุที่ปว่ ยเปน็ โรค ไขเ้ ลือดออกสูงสดุ คือ กลุ่มอายุ 10 - 14 ปี รองลงมาเปน็ กลุม่ อายุ 5 - 9 ปี , 15 - 24 ปี , 25 - 34 ปี ปิดท้ายด้วยกลมุ่ อายุ 0 - 4 เดือน ซ่งึ ผู้ป่วยท่ีพบไดม้ ากทส่ี ุดจะเปน็ นกั เรยี น ฉะน้นั เม่อื ตอ้ งใช้ชีวิตอยู่ใน โรงเรียนกต็ ้องระมัดระวังไม่ให้อยกู่ ัด หรืออยู่ในบริเวณนา้ ขังท่อี าจเป็นแหลง่ เพาะพนั ธย์ุ งุ ได้ ถึงมีผู้ปว่ ยมาก แต่ก็ยงั ไมม่ ยี าฆ่าเชื้อไวรัสเดงก่ี ร้กู ันดีวา่ โรคไขเ้ ลอื ดออกนัน้ เกิดจากเชื้อไวรสั เดงก่ี ซึ่งตอนนท้ี างการแพทย์ยงั ไมม่ ยี าสาหรับฆ่าเชอ้ื ให้หายได้ 100% เปอรเ์ ซ็นต์ ทาไดเ้ พียงรกั ษาไป ตามอาการ ทงั้ ยังตอ้ งเฝ้าระวงั ภาวะช็อกและเลือดออกอยา่ งใกลช้ ดิ โดยแพทย์กจ็ ะมหี ลกั ในการรักษา คอื ให้ยาพาราเซตามอลในระยะที่มีไข้สงู หา้ มใช้ยาแอสไพรนิ เพราะจะทาให้อาการเลือดออกรนุ แรงขึน้ ดกู ารเปลย่ี นแปลงของเกร็ดเลอื ดเปน็ ระยะ และมใี ห้สารน้าชดเชยเพราะผ้ปู ่วยจะเบือ่ อาหาร มีอาการ อาเจยี น ทาให้ขาดนา้ และโซเดยี ม นอกจากนนั้ ยงั ต้องเฝา้ ระวงั ภาวะแทรกซ้อนอน่ื ๆ ท่ีจะตามมาด้วย ห้องสมดุ ประชาชน “ เฉลมิ ราชกมุ ารี ” จงั หวดั อานาจเจริญ

ห้องสมุดประชาชน “ เฉลมิ ราชกมุ ารี ” จงั หวัดอานาจเจริญ ตาบลบุ่ง อาเภอเมืองอานาจเจริญ จังหวดั อานาจเจรญิ ๓๗๐๐๐ เบอร์โทร ๐๔๕ - ๕๑๑๗๗๖ ห้องสมดุ ประชาชน “ เฉลมิ ราชกมุ ารี ” จงั หวดั อานาจเจริญ