ວັດທະນາທຳລາວ-ອາຊຽນ

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 4.3. ກາຌຑທົ ຑຌັ ບາຆຽຌ - ຘະນະຑາຍເບຕີ ຍົ ຘະນະຑາຍເບຕີ ຍົ ໄຈເ໇ ຎຌັ ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າຂບຄບາຆຽຌ຋ໆ ເີ ກໆ າົ ແກໆ ກໆ ທານຓໆ , ຘາງຑທົ ຑຌັ ໄຈ໇ ເຖໆ ຓີ ຉຌົ ດໆ າຄຍໆ ໋ເຎຌັ ຋າຄກາຌ ໃຌຎີ 1972 ແຉໆ ໄຈຊ໇ ກ຅ຈັ ຉຄັ໇ ໃນເ໇ ຎຌັ ປຍເຎຌັ ປໆ າຄຂຌຶ໇ ໃຌຎີ 1980 ໂຈງຘຌັ ງາທໆ າຈທ໇ ງກາຌປໆ ທຓຓ ຖະນທໆ າຄບາຆຽຌ ແຖະ ຎະຆາ຃ຓົ ເບຕີ ຍົ ໂຈງຏໆ າຌ຃ະຌະກາ໋ ຓະ ກາຌປໆ ທຓບາຆຽຌ -ຎະຆາ຃ຓົ ເບຕີ ຍົ , ຘະນະຑາຍ ເບຖີ ຍົ ໄຈໃ໇ ນກ໇ າຌຆໆ ທງເນບແກໆ ແຏຌກາຌຉໆ າຄ໅ ຂບຄບາຆຽຌກໆ ຽທກຍັ ກາຌຑທົ ຑຌັ ຖະຈຍັ ຘະຊາຍຌັ ຈທ໇ ງກຌັ . ຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ , ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈ , ກາຌແຖກຎໆ ຽຌທ຋ິ ະງາຘາຈ - ເຉກັ ຌກິ ແຖະ ກາຌ ຃ທຍ຃ຓດາເຘຍຉຈິ . ກາຌເຑໆ ຓີ ຋ະທກີ າຌປໆ ທຓຓຖະນໆ ທາຄບາຆຽຌ -ຘະນະຑາຍເບຕີ ຍົ ໄຈກ໇ ທຓເບາົ ຓາຈຉະກາຌ ຉໆ າຄ໅ ເຑໆ ບຘໆ ຄົ ເຘຓີ ບຈຘະນະກາ໋ ຋ໆ ເີ ຑໆ ຓີ ເຘຓີ ໃນກ໇ ຌັ ແຖະ ກຌັ , ເຑໆ ຓີ ຋ະທກີ າຌເຂາົ໇ ປໆ ທຓຂບຄຘະຊາ ກາຌເຄຌິ ຂບຄ ຘະນະຑຌັ ເບຕີ ຍົ ໃຌໂ຃ຄກາຌຉໆ າຄ໅ຂບຄບາຆຽຌ ແຖະ ເຑໆ ບໃນບ໇ າຆຽຌຘາຓາຈຌາ ໃຆເ໇ ຉກັ ໂຌໂຖຆຂີ ບຄເບຕີ ຍົ ນາງກໆ ທາເກໆ າົ . ກບຄຎະຆຓດໆ າຄເຎຌັ ຎກົ ກະຉຖິ ະນໆ ທາຄຍຌັ ຈາຖຈັ ຊະ ຓຌົ ຉກີ າຌຉໆ າຄຎະເ຋ຈບາຆຽຌ ແຖະ ຃ໆ ປໆ ທຓຉ໋າ ແນຌໆ ຄຂບຄຉຌົ ຅າກຘະນະຑາຍເບຕີ ຍົ ໄຈຊ໇ ກ຅ຈັ ຂຌຶ໇ ເຑໆ ບຈແຖຘາງຑທົ ຑຌັ ຖະນໆ ທາຄບາຆຽຌ - ຘະນະຑຌັ ເບຕີ ຍົ ໃຌຂຄົ ເຂຈຉໆ າຄເນໆ າົ ຌຌັ໇ . ບາຆຽຌຍທກ 6 4.4. ກາຌຑທົ ຑຌັ ບາຆຽຌ - ຌທິ ຆແີ ຖຌ ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທປໆ ທຓຓຖະນໆ ທາຄບາຆຽຌ - ຌທິ ຆແີ ຖຌ ໄຈເ໇ ຖໆ ຓີ ຓາແຉໆ ຎີ 1975. ແຉໆ ຌຌັ໇ ຓາ ຌທິ ຆແີ ຖຌໄຈ໇ ໃນກ໇ າຌຘະນຌຍັ ຘະນຌຌໂ຃ຄກາຌຉໆ າຄ໅ກໆ ຽທກຍັ ກາຌຑທົ ຑຌັ ຉຈິ ຉໆ ຖ໋ ະນໆ ທາຄຘະຊາ ຍຌັ ຘກຶ ຘາ຃ຌົ໇ ຃ທາ , ຑະຖຄັ ຄາຌ ທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆີ, ກາຌຘຍນາ ດາເຘຍຉຈິ ແຖະ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ , ໂ຃ຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາ຋ໆ ຘີ າູ໋ ຃ຌັ 2 ໂ຃ຄກາຌ ຑາງໃຉກ໇ າຌປໆ ທຓຓບາ ຆຽຌ - ຌທິ ຆແີ ຖຌ ໄຈແ໇ ກໆ ໂ຃ຄກາຌຑທົ ຑຌັ ຉຈິ ຉໆ ໋ຖະນໆ ທາຄຘະຊາຍຌັ ຘກຶ ຘາ ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ແຖະ ໂ຃ຄກາຌຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌ຃າ໇ ແຖະ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ , ກາຌເຑໆ ຓີ ຋ະທ຃ີ ທາຓຘາ໋ ຃ຌັ ຂບຄກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌ ທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆີ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຈທ໇ ງກາຌຎະກບຍຘໆ ທຌຂບຄຌທິ ຆແີ ຖຌເຂາົ໇ ໃຌກບຄ຋ຌຶ ທ຋ິ ະງາຘາຈຂບຄບາຆຽຌ. 96 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 4.5. ກາຌຑທົ ຑຌັ ບາຆຽຌ - ຘະນະຖຈັ ບາເຓຖກິ າ ກາຌຑທົ ຑຌັ ບາຆຽຌ - ບາເຓຕກິ າໄຈເ໇ ຖໆ ຓີ ຉຌົ໇ ເຎຌັ ປຍຎະ຋າູຓ໋ າ ແຉໆ ຎີ ຃.ຘ 1977 ກາຌ ເ຅ຖະ຅າຖະນໆ ທາຄບາຆຽຌ - ຘະນະຖຈັ ບາເຓຕກິ າ ໄຈຘ໇ ໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌເຂາົ໇ ປໆ ທຓດໆ າຄນາ໇ ທນຌັ ຂບຄ ຑາກເບກະຆຌົ ໃຌກາຌຆກງກ໇ າຌ ປໆ ທຓຓ ໂຈງຏໆ າຌໂ຃ຄກາຌເຎຈີ ໂບກາຈຘາ໋ ຖຍັ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ ແຖະ ກາຌ຃າ໇ ຂບຄຑາກເບກະຆຌົ ແຖະ ຂບຄບາຆຽຌ. ກາຌປໆ ທຓຓເຑໆ ບກາຌຑຈັ ຋ະຌາ , ກາຌປໆ ທຓຓ ຈາ໇ ຌກາຌ຃າ໇ ແຖະ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌເຘຓີ ຂະນງາງດໆ າຄ ແຂຄແປຄ , ຘະນະຖຈັ ບາເຓຕກິ າ ງຄັ ໄຈໃ໇ ນກ໇ າຌຆໆ ທງເນບຈາ໇ ຌກາຌຊໆ າງ຋ບຈເຉກັ ໂຌໂຖຆີ , ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຈາ໇ ຌ ຆຍັ ຑະງາກບຌ ຓະຌຈ, ຘະຑາຍ ແທຈຖບ໇ ຓ, ທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆີ ແຖະ ກາຌ຃ທຍ຃ຓດາເຘຍຉຈິ . ກບຄຎະຆຓເ຅ຖະ຅າ ງຄັ ຎຽຍຘະເນຓບຌກຍັ ຘະຑາຎກຶ ຘານາຖນຌໆ ຄຶ ເຑໆ ບແຖກຎໆ ຽຌ຃າ໋ ຃ຈິ ຃໋ າເນຌັ ກຌັ ກໆ ຽທກຍັ ຍຌັ ນາກາຌເຓບຄຘາກຌົ ແຖະ ຑາກຑຌ໇ ແຖະ ຍຌັ ນາ຃ທາຓນຓຌັ໇ ຃ຄົ . 4.6. ກາຌຑທົ ຑຌັ ບາຆຽຌ - ບຌິ ເຈງ ກາຌຎກຶ ຘານາຖຉາຓຂະແນຌຄກາຌຖະນໆ ທາຄບາຆຽຌ ແຖະ ບຌິ ເຈງ ໄຈຊ໇ ກ຅ຈັ ຉຄັ໇ ຂຌຶ໇ ໃຌ ເຈບຌຓຌີ າ 1993 ໃຌ 3 ຂຄົ ເຂຈ ຃ ກາຌ຃າ໇ , ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ ແຖະ ກາຌ຋ໆ ບຄ຋ໆ ຽທ. ໃຌຎີ 1994 ຃ະຌະກາ໋ ຓະກາຌປໆ ທຓບາຆຽຌ - ບຌິ ເຈງ ເຑໆ ບກາຌປໆ ທຓຓຉາຓຂະແນຌຄກາຌໄຈເ໇ ບາົ ທ຋ິ ະງາ ຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆີ ເຂາົ໇ ເຎຌັ ຂຄົ ເຂຈໃນຓໆ ຘ໋າຖຍັ ກາຌປໆ ທຓຓ, ແຏຌກາຌ ແຖະ ໂ຃ຄກາຌໃຌ ຂຄົ ເຂຈຉໆ າຄ໅ ຅ະໄຈປ໇ ຍັ ກາຌຏຌັ ຂະນງາງຑາງໃຉແ໇ ຏຌກາຌ ຂບຄໂ຃ຄກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຉກັ ຌກິ ແຖະ ເຘຈຊະກຈິ ຂບຄບຌິ ເຈງກໄ໋ ຈຊ໇ ກຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ຂຌຶ໇ ເຑໆ ບຘະນຌບຄກາຌເຄຌິ ໃນ໇ ແກໆ ກາຌຎະຉຍິ ຈັ ແຏຌກາຌຈໆ ຄັ ກໆ າທ ໃຌຎີ 1996 ບຌິ ເຈງໄຈກ໇ າງເຎຌັ ຎະເ຋ຈ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າຘຓົ ຍຌຎະເ຋ຈນຌໆ ຄຶ ຂບຄ ບາຆຽຌ. 5. ກາຌເ຅ຖະ຅າໃຌຂຄົ ເຂຈເຘຈຊະກຈິ ກຍັ ຘາກຌົ ກາຌຑທົ ຑຌັ ຑາງຌບກຂບຄບາຆຽຌຌຌັ໇ ຑທກເປາົ ໄຈຉ໇ ກົ ຖຄົ ກຌັ ທໆ າ ໃຌຊານຌໆ ຄຶ ຂບຄໂຖກ ຋ໆ ຌີ ຍັ ຓຌ໇ ຍັ ເຑໆ ຄິ ຑາ ບາໄຘກຌັ ຌຌັ໇ , ບາຆຽຌ຅ະເຑໆ ຓີ ຋ະທກີ າຌຑທົ ຑຌັ ປໆ ທຓຓ ຖະ຅າຂບຄຉຌົ ເຎຌັ ຉຌົ໇ ກຍັ ບຈົ ຘະຉາຖີ , ກາຌາຈາ, ຎະຆາ ຃ຓົ ເບຖີ ຍົ , ງໆ ຎີ ໆ ຌ, ຘາ຋າ ເກາົ ນີ ແຖະ ຌທິ ຆແີ ຖຌ. ເຊຄິ ທໆ າກາຌຑທົ ຑຌັ ປໆ ທຓຓຖະນທໆ າຄບາຆຽຌກຍັ ຍຌັ ຈາ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າຂບຄຉຌົ ໄຈຓ໇ ຏີ ຌົ ຃ຍນຌາ໇ ບຌັ ຘ໋າ຃ຌັ ແຉໆ ບາຆຽຌຉບ໇ ຄຎຍັ ຎຄກຌົ ໄກກາຌເ຅ຖະ຅າ຋ໆ ຓີ ດີ ໆ ແຖະ ເຑໆ ບກາຌເຑໆ ຓີ ຋ະທກີ າຌຑທົ ຑຌັ ກຍັ ຃ໆ ຃າ໇ ເຘຈຊະກຈິ ຋ໆ ຘີ າ໋ ຃ຌັ ຂບຄບາຆຽຌ. ເຊຄິ ທໆ າ຅ຈຎະຘຄົ ເຍບ໇ ຄຉຌົ໇ ຅ະແຓໆ ຌເຑໆ ບເປຈັ ໃນຘ໇ ຌິ ຃າ໇ ຂບຄບາຆຽຌເຂາົ໇ ຘໆ ຉະນາຈຂບຄຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈ຃ໆ ຃າ໇ ຘ໋າ຃ຌັ ຂບຄຉຌົ ຘະຈທກຂຌຶ໇ ກຉ໋ າຓ ແຉໆ ກາຌຈາ໋ ເຌຌີ ກາຌເ຅ຖະ຅າໄຈກ໇ າງເຎຌັ ຆໆ ບຄ຋າຄບຌັ ຘາ໋ ຃ຌັ ຘາ໋ ຖຍັ ບາຆຽຌ ເຑໆ ບປຍັ ເບາົ ກາຌຆໆ ທງເນບຈາ໇ ຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາໃຌຂຄົ ເຂຈບໆ ຌ ເຆໆ ຌັ ທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆີ, ກາຌ ຑຈັ ຋ະຌາຈາ໇ ຌ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ - ຘຄັ ຃ຓົ , ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຈາ໇ ຌຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈ ແຖະ ກາຌ຃ທຍ຃ຓດາເຘຍຉຈິ , ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ກໄ໋ ຈຘ໇ ຍຉໆ ໋ຈ໋າ ເຌຌີ ໄຎໃຌຂຄົ ເຂຈກາຌຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌ຃າ໇ ແຖະ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ , ກາຌ຋ໆ ບຄ຋ໆ ຽທ, ກາຌ ຑຈັ ຋ະຌາບຈຘະກະກ໋ າ, ກາຌຊໆ າງ຋ບຈເຉກັ ໂຌໂຖຆີ , ກະຘກິ ໋າ, ຑະຖຄັ ຄາຌ, ກາຌຂຌົ ຘໆ ຄົ ແຖະ຃ຓົ ຓະຌາ຃ຓົ . 97 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ໃຌຆຓຎນີ ຄັ ຓາຌີ໇ ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ໄຈກ໇ າງເຎຌັ ຂຄົ ເຂຈ ນຌກັ ແນຌຌ໇ ໃຌກາຌຑທົ ຑຌັ ຖະນໆ ທາຄ ບາຆຽຌກຍັ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າຂບຄຉົຌ ໂຈງຘະເຑາະໃຌຂຄົ ເຂຈກາຌ຃າ໇ ແຖະ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ . ຓນີ າງໂ຃ຄກາຌ ປໆ ທຓຓເຑໆ ບກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ໄຈ໇ກາງເຎຌັ ຂຄົ ເຂຈ຋ໆ ຘີ າ໋ ຃ຌັ ກໆ ທານຓໆ ກທາ໇ ຄບບກ. ໃຌຎະ຅ຍຌັ ຈທ໇ ງເຎາົ໇ ນຓາງ຋າຄຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ກາຌ຃າ໇ ຓຖີ ກັ ຘະຌະກາຌປໆ ທຓຓເຑໆ ບກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ກໄ໋ ຈຓ໇ ກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄ . ຅ຈ ຘຓໃຌຎະ຅ຍຌັ ແຓໆ ຌກາຌຘາ໇ ຄແຏຌຖທຓ໅ ແ຋ຌ຋ໆ ຅ີ ະເຎຌັ ກາຌໃນ຋໇ ຌຶ ຘະເຑາະຘາ໋ ຖຍັ ໂ຃ຄກາຌໃຈນຌໆ ຄຶ ແຖະ ກາຌ ປໆ ທຓຓກຌັ ແຍຍຘະເນຓຑີ າຍ. 6. ກາຌປໆ ທຓຓກຍັ ບຄົ ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ ຌຍັ ແຉໆ ຎີ 1997 ບຄົ ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ ເຑໆ ບກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຆໆ ຄິ ເຎຌັ ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າແຍຍນາງຐໆ າງເຎຌັ ບຄົ ກາຌຈຽທຂບຄບາຆຽຌໄຈໃ໇ ນກ໇ າຌຆໆ ທງເນບແກໆ ໂ຃ຄກາຌກໆ ຽທກຍັ ຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ, ກາຌຊໆ າງ຋ບຈເຉກັ ໂຌໂຖ ຆ,ີ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈ , ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ , ກາຌຊະແນຄຂໆ າທ , ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ແຖະ ກາຌ ຃ທຍ຃ຓດາເຘຍຉຈິ , ແຏຌກາຌບະຌຑາກຑຌ໇ . ບຄົ ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ ເຑໆ ບກາຌຑຈັ ຋ະຌາໄຈຆ໇ ໆ ທງເນບຍຌັ ຈາ ຎະເ຋ຈຘະຓະຆກິ ບາຆຽຌ ໃຌ຃ທາຓຑະງາຓເຑໆ ບຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌປໆ ທຓຓຑາກຑຌ໇ , ບຄົ ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈເຑໆ ບ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ໄຈໃ໇ ນກ໇ າຌຆໆ ທງເນບຈາ໇ ຌເຉກັ ຌກິ ເຑໆ ບຎຍັ ຎຄກບຄເຖຂາບາຆຽຌ ແຖະ ເຑໆ ບຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ນຌໆ ທງຄາຌກາຌ ປໆ ທຓຓບາຆຽຌ . ຍຈົ ຍາຈ ແຖະ ຃ທາຓກໆ ຽທຑຌັ ຂບຄບາຆຽຌກຍັ ຘະນະຎະຆາຆາຈຌຌັ໇ ຌຍັ ຓຌ໇ ຍັ ເຑໆ ຓີ ຋ະທຂີ ຌຶ໇ ເຑາະ ຘະຓາຆກິ ກໆ ຓບາຆຽຌ ຋ຄັ 5 ຎະເ຋ຈຉໆ າຄກເ໋ ຎຌັ ຑາ຃ຘີ ະນະຎະຆາຆາຈ຋ຄັ ຌຌັ໇ , ກາຌ ປໆ ທຓຓກຍັ ບຄົ ກາຌບໆ ຌ໅ ຂບຄ ຘະນະຎະຆາຆາຈ ຅ໆ ຄຶ ຘາຓາຈໃນຎ໇ ະໂນງຈຈາ໇ ຌ຃ທາຓປເ໇ ຉກັ ໂຌໂຖ ຆີ ແຖະ ທຆິ າກາຌ ເຑໆ ບ຋ໆ ຅ີ ະຌາ໋ ໄຎຑຈັ ຋ະຌາ ແຖະ ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກຈິ ຅ະກາ໋ ຂບຄກໆ ຓບາຆຽຌ. ກາຌປໆ ທຓຓຖະນທໆ າຄຘະນະຎະຆາຆາຈບາຆຽຌຘໆ ທຌນາງໄຈແ໇ ກໆ ກາຌປໆ ທຓຓຖະນໆ ທາຄ ຘະນະຎະຆາຆາຈ ບາຆຽຌຘໆ ທຌນາງໄຈແ໇ ກໆ ກາຌປໆ ທຓຓ຋າຄຈາ໇ ຌທຆິ າກາຌ ນ ໂ຃ຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາຂບຄຘະນະຎະຆາຈຆາຈ ແຖະ ຃ະຌະກາ໋ ຓາ຋ກິ າຌເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ແນໆ ຄບາຆີ ແຖະ ຎາຆຒີ ກິ . 7. ໃ຅຃ທາຓ ນຓາງເຊຄິ ກາຌປໆ ທຓຓຖະນໆ ທາຄຎະເ຋ຈບາຆຽຌ ກາຌປໆ ທຓຓຂບຄບາຆຽຌກຍັ ຑາງຌບກ ກຍັ ຎະເ຋ຈບໆ ຌ໅ໃຌໂຖກ ຌຍັ ຋ຄັ ບຄົ ກາຌ຅ຈັ ຉຄັ໇ ຘາກຌົ , ກາຌປໆ ທຓກຍັ ຑາງຌບກ຋ໆ ຘີ າ໋ ຃ຌັ ຂບຄບຄ ຂຽຌໄຈແ໇ ກໆ ກາຌປໆ ທຓ ຓກຍັ ຎະເ຋ຈບາຆຉີ າເທຌັ ບບກ ແຖະ ກຍັ ຎະເ຋ຈ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າຉໆ າຄ໅ ເຆໆ ຌັ ບຈົ ຘະຉາຖີ, ຌທິ ຆແີ ຖຌ, ບຌິ ເຈງ ແຖະ ບໆ ຌ໅, ຌບກຌຌັ໇ ກາຌປໆ ທຓຓກຍັ ຘະນະຎະຆາຆາຈເຎຌັ ຘໆ ຄິ ຘ໋າ຃ຌັ ເຑາະໄຈຑ໇ ບ໇ ຓກຌັ ຆໆ ທງເນບໃນຓ໇ ກີ າຌຑຈັ ຋ະຌາ ໃຌແຉໆ ຖະຎະເ຋ຈໃນຓ໇ ຃ີ ທາຓເຂຓັ໇ ແຂຄ ຂຌຶ໇ , ບກີ ຈາ໇ ຌນຌໆ ຄຶ ກເ໋ ຑໆ ບປໆ ທຓຓກຌັ ຑຈັ ຋ະຌາ ໃຌແຉໆ ຖະຎະເ຋ຈໄຈຓ໇ ີ ເຘຈຊະກຈິ ຂະນງາງຉທົ ແຖະ ຓ຃ີ ທາຓ຅ະເຖຌີ ຘທີ ໄິ ຖຂຌຶ໇ . 98 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 8. ທຽກຓບຍນຓາງ - ກາຌປໆ ທຓຓກຍັ ຘາກຌົ ຂບຄຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈບາຆບີ າ຃ະເຌຓກີ າຌຑທົ ຑຌັ ຈາ໇ ຌໃຈແຈໆ ແຖະ ຑທົ ຑຌັ ແຌທໃຈ? - ກາຌຑທົ ຑຌັ ແຍຍ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າຘາກຌົ ຓຎີ ະເ຋ຈໃຈແຈ ? ແຖະ ແຉໆ ຖະຎະເ຋ຈຓກີ າຌຑທົ ຑຌັ ຆໆ ທງເນບ ບາຆຽຌແຌທໃຈ? 9. ທຽກເຑໆ ຓີ ຘກຶ ຘາ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ , ຆບກປກ໇ ໆ ຽທກຍັ ກາຌຑທົ ຑຌັ ກຍັ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າ ໃຌໄຖງະຎຈັ ຅ ຍຌັ ຉໆ ຓບກີ ຑບ໇ ຓຈທ໇ ງກາຌເ຅ຖະ຅າ ໃຌຂຄົ ເຂຈເຘຈຊະກຈິ ຆບກປ຅໇ າກແນໆ ຄຂຓ໋໇ ຌ຋າຄນຌຄັ ຘຑຓິ ແຖະ ບຌິ ເຉເີ ຌຈັ . 99 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຍຈົ ຋ີ 11 ກາຌຑຈັ ຋ະຌາກຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຎະເຑຌີ ຅ຈຎະຘຄົ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌຘາຓາຈ: - ບະ຋ຍິ າງເຊຄິ ຃ທາຓກາ໇ ທນຌາ໇ ກໆ ຽທກຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ຋າຄຈາ໇ ຌທ຋ິ ະງາຘາຈເຉກັ ໂຌໂຖຆ.ີ - ຅າ໋ ແຌກໄຈຍ໇ ຌັ ນາຂບຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂໆ າທຘາຌ. 1. ທ຋ິ ະງາຘາຈເຉກັ ໂຌໂຖຆີ ໃຌຘະຉະທຈັ ຋ີ 20 ຓະຌຈເປາົ ໄຈຘ໇ າ໇ ຄຑຌ໇ ຊາຌຈາ໇ ຌເຉກັ ໂຌໂຖຆໃີ ນຓໆ ໅ຂຌຶ໇ ນາງດໆ າຄ ເຆໆ ຄິ ໄຈຆ໇ ໆ ທງໃນ໇ ຓະຌຈ ຂາ໇ ຓເຂຈແຈຌ຃ທາຓຘທີ ໄິ ຖຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ບຈຘານະກ໋ າ ໄຎຘໆ ເຂຈແຈຌແນໆ ຄ ຃ທາຓຘທີ ໄິ ຖຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ຂໆ າທຘາຌ ເຆໆ ຄິ ຓ຃ີ ທາຓປ໇ ແຖະ ຘະຉຎິ ຌັ ງາເຎຌັ ຑຌ໇ ຊາຌ. ກາ໇ ທເຂາົ໇ ຘໆ ຘະຉະທຈັ ຋ີ 21 ທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆ຋ີ ໆ ຋ີ ຌັ ຘະໄນຓ຅ະຘຍຉໆ ຑ໋ ຈັ ຋ະ ຌາ ແຖະ ນຌັ ຎໆ ຽຌຈທ໇ ງ຃ທາຓໄທຘຄ ຘະຌຌັ໇ , ຑກັ ເປາົ ຅ໆ ຄຶ ໄຈໃ໇ ນ຋໇ ຈັ ຘະ ຌະຆຌີ໇ າ໋ ຅ະແ຅ຄ໇ ທໆ າ ຉຄັ໇ ນຌາ໇ ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ທໄິ ຅ ແຖະ ຌາ໋ ໃຆຏ໇ ຌົ ຘາ໋ ເຖຈັ ຋າຄ ຈາ໇ ຌທ຋ິ ະງາຘາຈເຉກັ ໂຌໂຖຆີ ເຂາົ໇ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຎະເ຋ຈຆາຈ ດໆ າຄຎະຈຈິ ຘາ໇ ຄ ແຖະ ຓນີ ຓາກຏຌົ , ເຑໆ ບຍຌັ ຖ ຅ຈຓໆ ຄນຓາງຈໆ ຄັ ກໆ າທ ໃຌຆຓຎຉີ ໆ ນ໋ ຌາ໇ ຌຉີ໇ ບ໇ ຄຎະຉຍິ ຈັ ທຽກຄາຌ຋ໆ ີ ຘ໋າ຃ຌັ ຃: - ເຆຈີ ຆ຃ທາຓເຎຌັ ເ຅າົ໇ ກາຌໃຌກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ທໄິ ຅ ຋າຄຈາ໇ ຌທ຋ິ ະງາຘາຈຈທ໇ ງຉຌົ ເບຄ , ຎະຈຈິ ຘາ໇ ຄໃຌກາຌ ຌາ໋ ໃຆຏ໇ ຌົ ຘາ໋ ເຖຈັ ແນໆ ຄ຃ທາຓກາ໇ ທນຌາ໇ ຋າຄຈາ໇ ຌທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆໃີ ນຓໆ ເຂາົ໇ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ຂບຄຎະເ຋ຈ ແຖະ ຎຍັ ຎຄ຃ຌຌະ ຑາຍຆທີ ຈິ ຂບຄຎະຆາຆຌົ ຎະຘຓົ ຎະຘາຌຖະນທໆ າຄເຉກັ ໂຌ ໂຖຆີ ຋ໆ ເີ ຎຌັ ຓຌເຆບ໇ ຂບຄຆາຈ ກຍັ ບຌັ ຋ຌັ ຘະໄນຓ. - ຎຍັ ຎຄກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທຈາ໇ ຌກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ທ຋ິ ະງາຘາຈໃຌ຋ກຖະຈຍັ . - ຖຄົ ຋ຌຶ ໃຘໆ ກາຌຘໆ ຄົ ເຘຓີ ທຽກຄາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ທໄິ ຅ຂບຄຓະນາທ຋ິ ະງາໄຖ ແຖະ ຘະຊາຍຌັ ຃ຌົ ຃ທຄຉໆ າຄ໅ ໂຈງຘຓໃຘໆ ນທົ ຂ໋ຍ໇ ຌັ ນາ຋ໆ ຘີ ບຈ຃ໆ ບຄກຍັ ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາຎະເ຋ຈໃຌໄຖງະໃນຓ. - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ແຖະ ຆກງທ໇ ຽກຄາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ທໄິ ຅ຂບຄຍກ຃ຌົ , ຂບຄນທົ ນຌໆ ທງກາຌຏະຖຈິ , ຋ຖະກຈິ ແຖະ ນທົ ນຌໆ ທງທຆິ າກາຌຉໆ າຄ໅. - ເຑໆ ຓີ ຃ທາຓເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຉໆ ກ໋ າຌຍ໋າຖຄຘາ໇ ຄຌກັ ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ , ຌກັ ທ຋ິ ະງາຘາຈໃຌຂະແນຌຄຉໆ າຄ໅ເຆຈີ ຆກຽຈຂບຄ ຌກັ ທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ຎກົ ຎບ໇ ຄຆຍັ ຘຌິ ຋າຄຎຌັ ງາ. 2. ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ ຅ະຉບ໇ ຄໄຎຑບ໇ ຓ໅ກຌັ ນາງຈາ໇ ຌ ເຆໆ ຌັ ກາຌຘກຶ ຘາ ແຖະ ທ຋ິ ະງາຘາຈ, ກາຌຘາ຋າ 100 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຖະຌະຘກ ແຖະ ກຖິ າກາງະກາ໋ , ໂ຃ຘະຌາຊະແນຄຂໆ າທ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ , ກາຌ຃ຓ໇ ຃ບຄແປຄຄາຌ ແຖະ ຘະນທຈັ ຈກີ າຌຘຄັ ຃ຓົ . ກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ ເຎຌັ ຑຌ໇ ຊາຌໃນແ໇ ກໆ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ - ທຈັ ຋ະຌະ຋. ເຘຈຊະກຈິ ຂະນງາງຉທົ ແຖະ ຓຎີ ະຘຈິ ຋ຏິ ຌົ ຘຄເ຋ໆ າົ ໃຈງໆ ຄິ ເຑໆ ຓີ ຃ທາຓຘາຓາຈໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ຘຄັ ຃ຓົ - ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າໃນ໇ ຘຄຂຌຶ໇ ເ຋ໆ າົ ຌຌັ໇ . ໃຌຂະຌະຈຽທກຌັ ຊາ໇ ຘຄັ ຃ຓົ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ຃ຌົ ໃນໄ໇ ຈປ໇ ຍັ ກາຌຘກຶ ຘາຈີ, ຓຘີ ຂະຑາຍ ແຖະ ຑະຖາຌາໄຓຈີ, ຓທີ ຆິ າບາຆຍີ ແຖະ ຓຘີ ຓີ , ຓ຃ີ ຌຘຓົ ຍຈັ ຘຌິ ຋າ໋ ຈີ...ກໆ ຘ໋ າ໇ ຄເຄໆບຌໄຂ ແຖະ ຃ທາຓບາຈຘາຓາຈ ໃນກ໇ າຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ ຂະນງາງຉທົ ໄທ ແຖະ ຓຎີ ະຘຈິ ຋ຏິ ຌົ ຘຄຂຌຶ໇ . ກ. ຑຈັ ຋ະຌາຖະຍຍົ ກາຌຘກຶ ຘາແນໆ ຄຆາຈ ໃນຓ໇ ຃ີ ຌຌະຑາຍ ແຖະ ຓກີ າຌນຌັ ຎໆ ຽຌບຌັ ຉຄັ໇ ນຌາ໇ ຘໆ ຃ທາຓ຋ຌັ ຘະໄນຓ - ໃຌງກຎະ຅ຍຌັ ກາຌຘກຶ ຘາທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆໄີ ຈກ໇ າງເຎຌັ ຎຈັ ໄ຅ຉຈັ ຘຌິ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ, ຘະຌຌັ໇ , ກາຌຘກຶ ຘາ຅ໆ ຄຶ ຓຍີ ຈົ ຍາຈຘ໋າ ຃ຌັ . ກາຌຘກຶ ຘາຓ຃ີ ຌະຑາຍ຅ະ ຆໆ ທງຑຈັ ຋ະຌາ຃ຌົ ໃນ໇ ໃນຓ໇ ຃ີ ຌະຑາຍ; ຃ຌົ ຋ໆ ຓີ ຃ີ ຌະຑາຍ຅ໆ ຄຶ ຘາຓາຈຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະ ກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ຂບຄຎະເ຋ຈໃນຓ໇ ຍີ າຈກາ໇ ທຂະນງາງຉທົ ຈທ໇ ງ຅ຄັ ນທະ ໄທຂຌຶ໇ ແຖະ ຎະເ຋ຈ ເປາົ ກ຅໋ ະ ກາ໇ ທໄຎ຋ຌັ ກຍັ ກະແຘຖທຓຂບຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາໃຌໂຖກ. - ກາຌຘກຶ ຘາ ແຖະ ກໆ ຘ໋ າ໇ ຄ຃ຌົ ຉບ໇ ຄເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຋ຄັ ຘບຄຈາ໇ ຌໄຎຑບ໇ ຓ໅ກຌັ ຃:  ຈາ໇ ຌ຋ີ 1 ເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຈາ໇ ຌກາຌເຓບຄແຌທ຃ຈິ ແຖະ ບຈຓົ ຃ະຉຘິ ຄັ ຃ຓົ ຌງິ ຓົ , ຘາ໇ ຄຘະຉເິ ຃າົ ຖຍົ ກຈົ ນຓາງ ແຖະ ຖະຍຽຍທໃິ ຌ.  ຈາ໇ ຌ຋ີ 2 ຘາ໇ ຄ຃ຌົ ໃນເ໇ ກຄັ ຋າຄຈາ໇ ຌທຆິ າຘະເຑາະ, ທຆິ າກາຌໃນ຋໇ ຽຓ຋ຌັ ກຍັ ຌາ໅ຆາຈເຎຌັ ກາ໇ ທ໅.ກາຌຘກຶ ຘາກໆ ຘ໋ າ໇ ຄ຃ຌົ ດໆ ຎະເ຋ຈເປາົ ແຓໆ ຌເຌຌັ໇ ຋າຄຈາ໇ ຌ຃ຌຘຓົ ຍຈັ ຘກຶ ຘາ , ຎຌັ ງາຘກຶ ຘາ, ຘຖິ ະຎະຘກຶ ຘາ, ກາງະຘກຶ ຘາ ແຖະ ແປຄຄາຌ ຘກຶ ຘາຘຓົ ຋ຍົ ກາຌຘກຶ ຘາໃຌໂປຄປຽຌກຍັ ກາຌຘກຶ ຘາໃຌ຃ບຍ຃ທົ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ . ເຑໆ ບຎຍັ ຎຄກາຌຘກຶ ຘາໃນຓ໇ ຃ີ ຌຌະຑາຍຈຂີ ຌຶ໇ ໃຌແຌທ຋າຄຂບຄຑກັ ໄຈກ໇ າ໋ ຌຈົ ໄທທ໇ ໆ າ: - ຎຍັ ຎຄນກັ ຘຈກາຌຘບຌ - ກາຌປຽຌ. - ເຆຈີ ຆຍຈົ ຍາຈ ແຖະ ຎະຉຍິ ຈັ ຌະໂງຍາງຉໆ ໋຃ບາ຅າຌດໆ າຄເນຓາະຘຓົ ຉຈິ ຑຌັ ກຍັ ກາຌງກົ ຘຄ຃ທາຓ ປຍັ ຏຈິ ຆບຍໃຌກາຌເປຈັ ນຌາ໇ ຋ໆ ທີ ຽກຄາຌຂບຄ຃. - ຎຍັ ຎຄທຽກຄາຌນ໋ຘະນຓຈ , ກາຌຘະນຌບຄຂຓ໋໇ ຌຂໆ າທຘາຌ , ຘະນຌບຄຎຓຶ໇ ນກັ ຘຈກາຌປຽຌ - ກາຌ ຘບຌ. - ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ແຖະ ຌາ໋ ໃຆຍ໇ ຈົ ປຽຌກາຌຘບຌ - ກາຌປຽຌ຋ໆ ກີ າ໇ ທນຌາ໇ . - ຖຄົ ຋ຌຶ ໃຘໆ ກາຌກໆ ຘ໋ າ໇ ຄຑຌ໇ ຊາຌໂ຃ຄຖໆ າຄຂບຄກາຌຘກຶ ຘາ ເຆໆ ຌັ ຘຌເຐກິ ຄາຌ, ນບ໇ ຄ຋ຈົ ຖບຄ, ບຎະກບຌ ເຉກັ ຌກິ , ຉກຶ ບາ຃າຌຘະຊາຌ຋ໆ ບີ ຌັ ຅າ໋ ເຎຌັ . - ບບກແປຄຂະນງາງກາຌຘກຶ ຘາຂຌັ໇ ຑຌ໇ ຊາຌດໆ າຄກທາ໇ ຄຂທາຄ ໂຈງຘະເຑາະຎະຉຍິ ຈັ ກາຌ ຘກຶ ຘາຂຌັ໇ ຎະຊຓົ ແຍຍຍຄັ ຃ຍັ , ຈາ໋ ເຌຌີ ກາຌຖຍົ ຖາ໇ ຄ຃ທາຓຍໆ ໋ປ໇ນຌຄັ ຘ ແຖະ ງກົ ຖະຈຍັ ກາຌຘກຶ ຘາຂບຄຎະຆາຆຌົ ຉຈິ ຑຌັ ກຍັ ກາຌບຍົ ປຓົ ທຆິ າຆຍີ ຂຌັ໇ ຑຌ໇ ຊາຌ. 101 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ - ຘາ໇ ຄໂບກາຈ ແຖະ ເຄໆບຌໄຂໃນຖ໇ ກນາຌຂບຄຑະຌກັ ຄາຌ ແຖະ ຎະຆາຆຌົ ຋ໆ ຋ີ ກງາກ ຂາຈເຂຌີ , ເຑຈງຄິ , ຆຌົ ເຏໆ າົ ໄຈເ໇ ຂາົ໇ ໂປຄປຽຌນາງຂຌຶ໇ ໃຌ຋ກຆຌັ໇ ປຽຌ. - ເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ກໆ ຘ໋ າ໇ ຄຑະຌກັ ຄາຌທຆິ າກາຌຆຌັ໇ ກາຄ ແຖະ ຆຌັ໇ ຉຌົ໇ ຘາູຖ໋ ຍັ ເປຈັ ທຽກດໆ ຂຌັ໇ ເຓບຄ ແຖະ ຍາ໇ ຌ. - ຂະນງາງຉານຌໆ າຄໂປຄປຽຌທຆິ າຆຍີ ໃຌນາງຂະແນຌຄ, ນາງຖະຈຍັ ເຑໆ ບຉບຍຘະນຌບຄກາ໋ ຖຄັ ແປຄຄາຌ ແຖະ ຌກັ ທຆິ າກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ ຘຄັ ຃ຓົ . - ຘຍຉໆ ຎ໋ ະຉຍິ ຈັ ຌະໂງຍາງຘໆ ຄົ ເຘຓີ ໃນ຋໇ ໆ ທົ ຘຄັ ຃ຓົ ເຂາົ໇ ປໆ ທຓໃຌທຽກຄາຌກາຌຘກຶ ຘາຌຍັ ຓ ໇ ຌຍັ ກທາ໇ ຄຂທາຄ ຉໆ ຓບກີ . - ຘາ໇ ຄເຄໆບຌໄຂ ແຖະ ຆກງໃ໇ ນຑ໇ າກຘໆ ທຌເບກະຆຌົ , ຑໆ ແ໋ ຓໆ ຌກັ ປຽຌ ແຖະ ຋ກ຃ຌົ ຓຘີ ໆ ທຌ ປໆ ທຓໃຌກາຌ ຑຈັ ຋ະຌາຘກຶ ຘາຌຍັ ຓຌ໇ ຍັ ນາງກທໆ າເກໆ າົ . - ຂະນງາງໂປຄປຽຌຑາກເບກະຆຌົ ແຖະ ຊໂປຄປຽຌຈໆ ຄັ ກໆ າທເຎຌັ ຘໆ ທຌນຌໆ ຄຶ ຋ໆ ຘີ ໋ າ຃ຌັ ຂບຄຖະ ຍຍົ ກາຌ ຘກຶ ຘາແນໆ ຄຆາຈ. ຂ. ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຂະແນຌຄຘາ຋າຖະຌະຘກ ໃຌເຓໆ ບກໆ ບຌຎະຆາຆຌົ ຖາທເປາົ ຓກີ າຌຌຍັ ຊຏີ , ເ຋ທະຈາຒາ໇ ແຊຌ ນ ຘໆ ຄິ ຘກັ ຘຈິ ຉໆ າຄ໅ ຋ໆ ດີ ໆ ຉາຓຎໆ າເຂາົ ຖ໋າ ເຌາົ ໄຑ, ແຓໆ ງຄິ ໃຌຂຄົ ເຂຈຆຌົ ຌະຍຈົ ງຄັ ຌຍັ ຊປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌບີ ຌັ ເກໆ າົ ແກໆ ເທຖາເກຈີ ຖກຉບ໇ ຄໄຎເກຈີ ດໆ ຎໆ າ , ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ຅ໆ ຄຶ ຍໆ ໋ເຎຌັ ກາຌປຍັ ຎະກຌັ ຆທີ ຈິ ຂບຄແຓໆ ແຖະ ຖກ. ເຓໆ ບຓກີ າຌເ຅ຍັ ໄຂໄ໇ ຈຑ໇ ະງາຈຉໆ າຄ໅ກຓ໋ ກີ າຌເ ດາົ ນ ເຎໆ າົ ຌ໋າ໇ ຓຌົ ຉໆ າຄ໅. ແຉໆ ຓາເຊຄິ ຎະ຅ຍຌັ ຌີ໇ ທຽກຄາຌຘາ຋າຖະຌະຘກໄຈຓ໇ ຍີ ຈົ ຍາຈຘາ໋ ຃ຌັ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາກບຌ ຓະຌຈ, ແຌໃຘໆ ໃນ຃໇ ຌົ ໃຌຆາຈຓກີ າຌຘກຶ ຘາຘຄ, ຓຘີ ຂະຑາຍຘຓົ ຍຌຈ,ີ ເປຈັ ໃນບ໇ າງງຌຘະເຖໆ ງຂບຄຑຌົ ຖະເຓບຄຘຄ ຂຌຶ໇ , ຎີ 2005 ບາງ ງຌຘະເຖໆ ງ ຏງ໇ ຄິ 63 ຎີ, ຏຆ໇ າງ 61 ຎີ. ເຑໆ ບເຎຌັ ກາ໋ ຖຄັ ແປຄໃຌກາຌຘາ໇ ຄຘາຎະເ຋ຈຆາຈ . ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ເຓໆ ບຍຌັ ຖ຅ຈນຓາງຈໆ ຄັ ກໆ າທຉບ໇ ຄເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຉໆ ກ໋ າຌຑຈັ ຋ະຌາຂະແນຌຄຘາ຋າຖະຌະຘກ ຃: - ເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຘກຶ ຘາບຍົ ປຓົ ໃນຎ໇ ະຆາຆຌົ ປປ໇ ກັ ຘາຘຂະຑາຍ ໂຈງເບາົ ກາຌຎບ໇ ຄກຌັ ຑະງາຈເຎຌັ ບຌັ ຉຌົ໇ ຉ໋ , ຘຓົ ຋ຍົ ກາຌຎໆ ຌິ ຎທົ ຈທ໇ ງດາຄນທຄກຍັ ດາຑຌ໇ ເຓບຄ. - ຂະນງາງທຽກຄາຌຘາ຋າຖະຌະຘກຂຌັ໇ ຑຌ໇ ຊາຌໄຎຘໆ ປາກຊາຌຎະຆາຆຌົ ໃນ຋໇ ໆ ທົ ເຊຄິ , ຎກ ຖະຈຓົ ຂະຍທຌກາຌບະຌາໄຓ 3 ຘະບາຈດໆ າຄຉຄັ໇ ນຌາ໇ , ຃ທຍ຃ຓຑະງາຈ຋ໆ ເີ ຎຌັ ບຌັ ຉະ ຖາງ຋ໆ ຖີ ະຍາຈຉາຓຖະຈກາຌ ແຖະ ຑຌ໇ ຋ໆ ຉີ ໆ າຄ໅ໃນໄ໇ ຈ໇, ຘຍຉໆ ເ໋ ຎຈີ ກທາຄໂ຃ຄກາຌຘຂະຑາຍ຅ະເ ຖຌີ ຑຌັ ແຓໆ ແຖະ ເຈກັ , ທຽກຄາຌໂຑຆະຌາກາຌ ໃນກ໇ ທາ໇ ຄຂທາຄ. - ຘາ໇ ຄ ແຖະ ຎຍັ ຎຄກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທຂບຄ຃ຄັ ຎະກຌັ ຘຂະຑາຍໃນຘ໇ າຓາຈປຍັ ຎະກຌັ ກາຌຎະ ຉຍິ ຈັ ຌະໂງຍາງຎໆ ຌິ ຎທົ ໃນແ໇ ກໆ ຑະຌກັ ຄາຌ, ຋ະນາຌ, ຉາ໋ ນທຈ. - ຎະຉຍິ ຈັ ຌະໂງຍາງຍຖ໋ ກິ າຌຘາ຋າຖະຌະຘກແຍຍຍໆ ເ໋ ຘງ຃ໆ າຘ໋ າຖຍັ ຏ຋໇ ກງາກຂາຈເຂຌີ , ເຈກັ ກຑາ໇ ບະຌາຊາ. - ງກົ ຖະຈຍັ ຃ທາຓ຋ຌັ ຘະໄນຓ ແຖະ ຃ຌຌະຑາຍຈາ໇ ຌກາຌຍ໋ຖກິ າຌຂບຄໂປຄນຓໃ໋ ຌຉທົ ເຓບຄ ໃນງໆ ຂຌຶ໇ ຉໆ ຓ, ເຑໆ ຓີ ຃ທາຓເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຉໆ ໋ກາຌຘາ໇ ຄ ແຖະ ຍ໋າຖຄງກົ ຖະຈຍັ ແຑຈນຓໃ໋ ນ຋໇ ຽຓ຋ຌັ ກຍັ ຃ທາຓກາ໇ ທນຌາ໇ ຂບຄ ທ຋ິ ະງາຘາຈຈາ໇ ຌຘາ຋າຖະຌະຘກ, ງກົ ຖະຈຍັ ຅ຌັ ງາ຋າຂບຄແຑຈໃນຘ໇ ຄຂຌຶ໇ . 102 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ - ເຑໆ ຓີ ຋ະທກີ າຌ຃ຓ໇ ຃ບຄບານາຌ ແຖະ ດາ, ຘະຊາຌ຋ໆ ຍີ ໋ຖກິ າຌຉໆ າຄ໅ ເຑໆ ບປຍັ ຎະກຌັ ຘ ຑາຍ, ຎກຖະຈຓົ ກາຌຎະກບຍຘໆ ທຌຂບຄຘຄັ ຃ຓົ , ງາຈແງໆ ຄກາຌຆໆ ທງເນບ຅າກຉາຄ ຎະເ຋ຈເຂາົ໇ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຂະແນຌຄ ຘາ຋າຖະຌະຘກດາຄຉຄັ໇ ນຌາ໇ ກທາເກໆ າົ . - ເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຆ ກງຘ໇ ໆ ຄົ ເຘຓີ ຂະຍທຌກາຌກຖິ າກາງະກາ໋ ຂບຄຓະນາຆຌົ ຈ໇ ທງກາຌ຅ຈັ ກິ ຈ຅ະກາ໋ ແຖະ ເ຋ຈຘະກາຌແຂໆ ຄຂຌັ ກຖິ າຎະເຑຈຉໆ າຄ໅ດໆ າຄເຎຌັ ຎະ຅າ໋ , ຘຆ໇ ຌົ ເປຈັ ໃນ໇ແຉໆ ຖະໂປຄປຽຌ ແຖະ ຆຓຆຌົ ຓຍີ ໆ ບຌນຌິ໇ ກຖິ າ. - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຍາຄຎະເຑຈກຖິ າໃນເ໇ ຎຌັ ທຆິ າຆຍີ ແຖະ ງກົ ຖະຈຍັ ຃ທາຓຘາຓາຈຂບຄຌກັ ກຖິ າ ນຘ໇ າຂຌຶ໇ ຘາຓາຈ ເຂາົ໇ ປໆ ທຓດໆ າຄຘຓົ ກຽຈໃຌກາຌແຂໆ ຄຂຌັ ຖະຈຍັ ຌາ໅ຆາຈ. - ໂ຃ຘະຌາຎກຖະຈຓົ ຂະຍທຌກາຌຉາ໇ ຌດາເຘຍຉຈິ , ກາຌບະຌາໄຓຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ , ຍຖະຌະ ແຖະ ຂະນງາງຘທຌຘາ຋າຖະຌະ, ຘະຊາຌ຋ໆ ຑີ ກັ ຏໆ ບຌຂບຄຎະຆາຆຌົ . 3. ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແຖະ ຂ໋ຓ໇ ຌຂໆ າທຘາຌ ຆາຈຖາທເປາົ ແຓໆ ຌຆາຈຓບີ ະຖງິ ະ຋າ໋ , ຓທີ ຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບຌັ ຈຄີ າຓຓາຉຄັ໇ ແຉໆ ຈຌົ ຌາຌ . ຆາຈ ຖາທເປາົ ຎະກບຍຈທ໇ ງນາງຆຌົ ເຏໆ າົ , ແຉໆ ຖະຆຌົ ເຏໆ າົ ຖທ໇ ຌແຉໆ ຓຂີ ະຌຍົ ຋໋າຌຽຓ, ຎະເຑຌີ ແຖະ ຓຌ ເຆບ໇ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ຋ໆ ເີ ຎຌັ ເບກະຖກັ ຂບຄຉຌົ ເຆໆ ຄິ ໂປຓເຂາົ໇ ເຎຌັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄທຄົ ຃ະຌະງາຈ ແນໆ ຄຆາຈ, ບຌັ ຌຌັ໇ ແຓໆ ຌຓຌຓຖ໋ ະຈກົ ບຌັ ຖ໋໇າ ຃ໆ າ, ເຎຌັ ຑຌ໇ ຊາຌຈາ໇ ຌ຅ຈິ ໃ຅ຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ແຖະ ເຎຌັ ຎຈັ ໄ຅ຘ໋າ ຃ຌັ ຃໋າ໇ ຎະກຌັ ກາຌງຌງຄົ ຃ຄົ ຉທົ ຂບຄຆາຈຖາທເປາົ . ຆາທຖາທຍໆ ໋ທໆ າເທຖາໃຈກເ໋ ບກບາ໇ ຄ຋ະຌຄົ ໃ຅ ແຖະ ນທຄແນຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຎະ຅າ໋ ຆາຈຂບຄຉຌົ , ຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາ ແຖະ ເຘຓີ ຂະນງາງໃນ຃໇ ຄົ ດໆ ຃ໆ ຆາຈຖາທຓາ຅ຌົ ເຊຄິ ຋ກທຌັ ຌ.ີ໇  ຋ຈິ ຌາ໋ ກໆ ຽທກຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ແຓໆ ຌ “຋ຄັ ຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາ, ຋ຄັ ຘາ໇ ຄ ແຖະ ເຘຓີ ຂະນງາງຓຌຓຖ໋ ະຈກົ ແຖະ ຃ຌ຃ໆ າຂບຄ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແນໆ ຄ ຆາຈ, ຋ຄັ ຘະກຈັ ກຌັ໇ ກະແຘທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ຋ໆ ຘີ າ໇ ຄ຃ທາຓເຘໆ ບຓເຘງໃນແ໇ ກໆ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າບຌັ ຈຄີ າຓຂບຄຆາຈເປາົ ”  ຅ຈນຓາງຂບຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ແຖະ ຘາ໇ ຄ຃ທາຓຘທີ ໄິ ຖ຋າຄຈາ໇ ຌ຅ຈິ ໃ຅ - ແຓໆ ຌກາຌເປຈັ ໃນ຃໇ ຌົ ໃຌຘຄັ ຃ຓົ ຓໂີ ຖກະ຋ຈັ , ຓ຃ີ ໆ າຌງິ ຓົ ຋ໆ ຊີ ກຉບ໇ ຄ ແຖະ ຓຆີ ທີ ຈິ ບຌັ ຘຈົ ໃຘ. - ກໆ ຘ໋ າ໇ ຄ ແຖະ ເຘຓີ ຂະນງາງທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ຋ໆ ຓີ ຖີ ກັ ຘະຌະຆາຈ, ຖກັ ຘະຌະຎະຆາຆຌົ ແຖະ ກາ໇ ທນຌາ໇ . - ຉບ໇ ຄຘຍຉໆ ຃໋ ຌົ໇ ຃ທາ໇ ຃ຌ຃ໆ າ຋ໆ ຈີ ໃີ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄເຏໆ າົ ຉໆ າຄ໅ ແຖະ ຘໆ ຄິ ຋ໆ ຎີ ະກບຍເຎຌັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຖທຓ ຂບຄທຄົ ຃ະຌະງາຈແນໆ ຄຆາຈ , ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ , ກາຌເຏງີ ແຏໆ ແຖະ ກາຌກໆ ຘ໋ າ໇ ຄ຃ຌ຃ໆ າ຋ໆ ຈີ ຄີ າຓຂບຄທຈັ ຋ະຌະ ຋າ໋ ແນໆ ຄຆາຈ, ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຓະນາຆຌົ ເຂາົ໇ ປໆ ທຓໃຌຑາ ຖະກຈິ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າດໆ າຄກທາ໇ ຄຂທາຄ , ຎະກບຍຘໆ ທຌຘາ໇ ຄບະຖງິ ະ ຋າ໋ ຖທຓຂບຄຓທຌຓະຌຈ. - ເຎຈີ ກທາ໇ ຄກາຌແຖກຎໆ ຽຌ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ກຍັ ຌາ໅ຆາຈ ຈທ໇ ງນາງປຍກາຌນາງຖະຈຍັ , ເຏງີ ແຏໆ ຏຌົ ຘາ໋ ເຖຈັ ຂບຄກາຌກໆ ຘ໋ າ໇ ຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ໃຌຖະຍບຍໃນຓໆ ໃນຆ໇ າທໂຖກ ປຍັ ປ.໇ - ເຖບກເຒຌັ໇ ແຖະ ປຍັ ເບາົ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄຎະເ຋ຈຉໆ າຄ໅ , ຘະກຈັ ກຌັ ແຌທ຃ຈິ ທຈັ ຌະ຋໋າ ແຖະ ຃ໆ າ ຌງິ ຓົ ຋ໆ ເີ ຎໆ ບງເງໆ ບງເຘໆ ບຓໂຆຓ. ຃ຓ໇ ຃ບຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າໃນແ໇ ຋ຈເນຓາະກຍັ ເຄໆບຌໄຂເຘຈຊະກຈິ ຉະນາຈ. 103 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ - ຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາ, ຒຌ໇ ຒຍຖະຌະ ແຖະ ຌາ໋ ໃຆ຃໇ ຌ຃ໆ າຂບຄຓຖ໋ ະຈກົ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແຖະ ຘໆ ຄິ ຘທງຄາຓຂບຄ ຋າ໋ ຓະຆາຈເຂາົ໇ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ຌຍັ ຋ຄັ ບຌັ ຋ໆ ຊີ ກປັ ຍປບຄເຂາົ໇ ໃຌຍຌັ ຆຓີ ຖ໋ ະຈກົ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄໂຖກ. - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌຎະຈຈິ ຘາ໇ ຄ຋າຄຈາ໇ ຌຘຖິ ະຎະທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ , ກາຌຎະຈຈິ ຃ຈິ ແຉໆ ຄ , ກາຌບໆ າຌ,ກາຌຂຽຌ, ກາຌຑຓິ ຅າ໋ ນຌໆ າງຎຓຶ໇ ແຖະ ຘໆ ຄິ ຑຓິ ຉໆ າຄ໅ ເຑໆ ບຑຈັ ຋ະຌາ຃ທາຓປໃ໇ ຌຘຄັ ຃ຓົ . - ເຑໆ ຓີ ຋ະທທີ ຽກຄາຌຘໆ ຓທຌຆຌົ , ຂະນງາງຑຌ໇ ຊາຌທຈັ ຊ - ເຉກັ ຌກິ ໃນຓ໇ ບີ ຌັ ຋ຌັ ຘະໄນຓ . - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຍຈົ ຍາຈຂບຄທຽກຄາຌຊະແນຄຂໆ າທໂ຃ຘະຌາ ແຖະ ຘໆ ຓທຌຆຌົ ໃຌກາຌເປຈັ ໃນ໇ ຋ໆ ທົ ຘຄັ ຃ຓົ ຓີ ຓາຌະ຅ຈິ ແຖະ ບຈຓົ ຃ະຉຖິ ທຓບຌັ ຈຽທກຌັ ໃຌກາຌຘາ໇ ຄຘາຑຈັ ຋ະຌາຎະ ເ຋ຈຆາຈ. - ຂະແນຌຄກາຌຂໆ າທ ແຖະ ຘໆ ຓທຌຆຌົ ຉບ໇ ຄດຈຶ ນຓຌັ໇ ໃຌ຋ຈັ ຘະຌະຂບຄຑກັ , ດຈຶ ນຓຌັ໇ ໃຌ ຃ທາຓເຎຌັ ຅ຄິ ແຖະ ເຎຌັ ເ຃ໆ ບຄຓບຌັ ແນຓ຃ຓົ ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌເຓບຄ - ແຌທ຃ຈິ , ເຎຌັ ຋ຄັ ຌກັ ໂ຃ຘະຌາ, ຌກັ ຂຌົ ຂທາງຓະນາຆຌົ , ເຎຌັ ຌກັ ຅ຈັ ຉຄັ໇ ຖທຓນຓໆ ແຖະ ເຎຌັ ເທ຋ແີ ນໆ ຄກາຌເຘຓີ ຂະນງາງຎະຆາ຋ຎິ ະໄຉຂບຄຓະນາຆຌົ , ຋ຄັ ເຎຌັ ແນໆ ຄ ຘະນຌບຄຂຓ໋໇ ຌຂໆ າທຘາຌ. 4.ໃ຅຃ທາຓ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຎະເຑຌີ ແຓໆ ຌຓຌຓຖ໋ ະຈກົ ບຌັ ຖ຃ໆ າ຋ໆ ຎີ ໆ ງໆ າຉາງາງຂບ ຄຖາທໄຈຘ໇ ະຘຓົ ໄທ໇. ຃ໆ ກຍັ ຃ຌົ ຖາທ, ຆາຈຖາທເປາົ ຓາເຊຄິ ຎະ຅ຍຌັ ຌ,ີ໇ ຑທກເປາົ ຃ທຌຓກີ າຌປກັ ຘາໄທ໇ ແຖະ ຑຈັ ຋ະຌາ ໃນຓ໇ ຃ີ ທາຓຘທີ ໄິ ຖ ໂຈງຘະເຑາະ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ຋າຄຈາ໇ ຌທ຋ິ ະງາຘາຈເຉັ ກໂຌໂຖຆ຋ີ ໆ ຑີ ທຓຂ ະນງາງຉທົ ໃຌ຋ໆ ທົ ຎະເ຋ຈ , ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ ເຎຌັ ຉຌົ໇ ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌຘກຶ ຘາ ແຖະ ຘາ຋າຖະຌະຘກຓຍີ ຈົ ຍາຈຘ໋າ຃ຌັ ນາງດໆ ໃຌຘຄັ ຃ຓົ ເຑໆ ບເປຈັ ໃນ຃໇ ຌົ ຓ຃ີ ທາຓປ໇ - ຃ທາຓຘາຓາຈ, ຓຘີ ຂະຑາຍ ຑະຖາຌາໄຓຈີ ເຑໆ ບຘາ໇ ຄຘາຎະເ຋ຈຆາຈ . ຌບກຌຌັ໇ ຑກັ - ຖຈັ ກງ໋ ຄັ ຓ຋ີ ຈິ ຋າຄໃຌກາຌ ຂະນງາງໂຈງຘະເຑາະຎະ຅ຍຌັ ຌີ໇ ຑະຌ-຃ໆ າ຋ໆ ຍີ ໆ ໋ຑະຖາຌາໄຓຈີ ເຑໆ ບຘາ໇ ຄຘຄັ ຃ຓົ ເຑໆ ບເປຈັ ໃນ຃໇ ຌົ ຓ຃ີ ທາຓທກາຌຘກຶ ຘາ ແຖະ ຘາ຋າຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບຌັ ຈຄີ າຓຂບຄຆາຈຉໆ ຓບກີ . 5. ທຽກເຑໆ ຓີ ຃໋າຊາຓ 1. ຃າຈນຓາງຘຆ໇ ຌົ ໃຌຉໆ ໋ນຌາ໇ ກໆ ຽທກຍັ ທຽກຄາຌທ຋ິ ະງາຘາຈເຉກັ ໂຌໂຖຆຓີ ແີ ຌທໃຈ ? 2. ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ ຉບ໇ ຄຑຈັ ຋ະຌາຈາ໇ ຌໃຈແຈໆ ? ຅ໆ ຄົ ບະ຋ຍິ າງໃຌແຉໆ ຖະຈາ໇ ຌ. 3. ຊາ໇ ດໆ ໃຌໂປຄປຽຌ, ຑທກຌກັ ປຽຌ຅ະຑຈັ ຋ະຌາ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ແຖະ ຂໆ າທຘາຌ຃ແຌທໃຈ? 104 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຍຈົ ຋ີ 12 ບາຆຽຌກຍັ ກາຌຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ ຅ຈຎະຘຄົ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌຘາຓາຈ: - ຘາ໇ ຄທໄິ ຘ຋ຈັ ໃນແ໇ ກໆ ຉຌົ ເບຄກໆ ຽທກຍັ ຃ທາຓນຓາງຂບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ - ຅າ໋ ແຌກ ແຖະ ກາ໋ ຌຈົ ໄຈຎ໇ ະເຑຈຂບຄຍຌັ ນາກໆ ຽທກຍັ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ . - ບະ຋ຍິ າງໄຈກ໇ ໆ ຽທກຍັ ຍຌັ ນາ ແຖະ ກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ. ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓຂບຄບາຆຽຌ ໄຈເ໇ ຖໆ ຓີ ຉຌົ໇ ໃຌຎີ 1977 ຈທ໇ ງກາຌກະ ກຽຓແຏຌກາຌ ຈາ໇ ຌຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ ຖະຈຍັ ບະຌຑາກຑຌ໇ ຂບຄບາຆຽຌ ຋ໆໄີ ຈກ໇ ໋າຌຈົ ກາຌຂະນງາງຂບຍເຂຈກາຌປໆ ທຓຓຑາກ ຑຌ໇ ກາ໋ ຌຈົ ຍຌັ ຈາຂຄົ ເຂຈຍຖຓິ ະຘຈິ ແຖະ ກາ໋ ຌຈົ ຍຌັ ຈາໂ຃ຄກາຌ, ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທຈາ໇ ຌຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ , ບຄີ ຉາຓ ກາຌແຌະຌາ໋ ຂບຄ຃ະຌະກາ໋ ຓະກາຌທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆີ, ກບຄຎະຆຓ຃ຄັ໇ ຋໋ າບຈິ ຂບຄ຃ະຌະຆໆ ຽທຆາຌ ບາຆຽຌ ຈາ໇ ຌຘະຑາຍ ແທຈຖບ໇ ຓໄຈຊ໇ ກ຅ຈັ ຂຌຶ໇ ຋ໆ ຅ີ າກາຉາ ໃຌເຈບຌ຋ຌັ ທາ 1978. ໃຌຎີ 1989 ຊາຌະຂບຄ຃ະຌະຆໆ ຽທຆາຌຈາ໇ ຌຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ ໄຈຊ໇ ກງກົ ຖະຈຍັ ຂຌຶ໇ ເຎຌັ ຃ະຌະເ຅າົ໇ ນຌາ໇ ຋ໆ ບີ າທໂຘບາຆຽຌຈາ໇ ຌຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ, ໂ຃ຄກາຌ ແຖະ ແຏຌກາຌປໆ ທຓຓຂບຄບາຆຽຌ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌຎະຉຍິ ຈັ ໂຈງຏໆ າຌ 6 ນຌໆ ທງຄາຌໃຌຂຄົ ເຂຈຈໆ ຄັ ຉໆໄ໋ ຎຌ:ີ໇ ຋ະເຖ ແຖະ ຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓກໆ ຽທກຍັ ຋ະເຖ , ເຘຈຊະກຈິ ຋ໆ ກີ ໆ ຽທ ຑຌັ ກຍັ ຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓກໆ ຽທກຍັ ຋ະເຖ, ເຘຈຊະກຈິ ຋ໆ ກີ ໆ ຽທຑຌັ ກຍັ ຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓກາຌບະຌຖກັ ຋໋າ ຓະຆາຈ, ກາຌ຃ຓ໇ ຃ບຄຘະຑາຍແທ ຈຖບ໇ ຓ, ຓຌົ ຖະຑຈິ ຂາ໇ ຓຆາງແຈຌ ແຖະ ຂ໋ຓ໇ ຌຂໆ າທຘາຌ. ກາຌປຍັ ປ໇ ແຖະ ກາຌຘກຶ ຘາ ກໆ ຽທກຍັ ຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓໃຌກບຄຎະຆຓຂບຄຍຌັ ຈາຖຈັ ຊະຓຌົ ຉບີ າຆຽຌຈາ໇ ຌຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ ຋ໆໄີ ຈ຅໇ ຈັ ຂຌຶ໇ ຋ໆ ີ ຘຄິ ກະໂຎ ໃຌຎີ 1992, ບາຆຽຌໄຈຊ໇ ະແນຄ຅ຈດຌປໆ ທຓກຌັ ຉໆ ໋ກບຄຎະຆຓຘະນະຎະຆາຆາຈກໆ ຽທກຍັ ຘະຑາຍແທຈ ຖບ໇ ຓ ແຖະ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ໂຈງໄຈປ໇ ຽກປບ໇ ຄໃນຌ໇ າ໋ ໃຆຓ໇ າຈຉະກາຌ ບຌັ ປຍີ ຈໆ ທຌໃຌກາຌຘະກຈັ ກຌັ໇ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ ຂບຄຈຌິ ຒາ໇ ບາກາຈ, ຌາ໋ ເບາົ ບະຌຘຌັ ງາ ຓຄົ ເຕບາຌ ກໆ ຽທກຍັ ກບຄ຋ຌຶ ນາງຐໆ າງຆໆ ທົ ຃າທຓາຎະຉຍິ ຈັ ຋ຌັ ຋ີ ຎບ໇ ຄກຌັ ຌເິ ທຈທ຋ິ ະງາຂບຄຓະນາຘະຓຈ ແຖະ ປຍັ ຎະກຌັ ໃນຎ໇ ະຆາຆຌົ ຋ກ຃ຌົ ຘາຓາຈຓຌີ ໋໇ າ຅ຈໃຆ.໇ ຃ຓ໇ ຃ບຄຎໆ າໄຓດ໇ ໆ ຋ກ ແນໆ ຄແຍຍງຌງຄົ ຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາ຃ທາຓນາກນາງຂບຄຆທີ ະທ຋ິ ະງາ. ຑບ໇ ຓຈຽທກຌັ ຌີ,໇ ກບຄຎະຆຓງຄັ ຘະນຌຍັ ຘະນຌຌຘຌົ ຋ຘິ ຌັ ງາ ຍາແຆຌ ກໆ ຽທກຍັ ກາຌເ຃ໆ ບຌ ງາ໇ ງ ແຖະ ຊບກເ຋ຘໆ ຄິ ເຘຈເນບ ຋ໆ ເີ ຎຌັ ໄຑບຌັ ຉະຖາງຂາ໇ ຓຆາງແຈຌ ແຖະ ຘະນຌຍັ ຘະນຌຌເຎໆ າົ ນຓາງຂບຄຖະຍຍົ ແ຅ຄ໇ ໃນ໇ ກຌັ ຆາຍ ແຖະ ຂ໋຃ທາຓເນຌັ ກໆ ບຌ ເຑໆ ບຍຌັ ຖເຎາົ໇ ນຓາງຈໆ ຄັ ກໆ າທ, ບາຆຽຌໄຈປ໇ ຽກປບ໇ ຄ ໃນຓ໇ ແີ ນໆ ຄ຋ຌຶ ໃນຓໆ ເຑໆ ຓີ ຉໆ ຓ , ເຑໆ ບຉບຍຘະນຌບຄ ກາຌໃຆ຅໇ ໆ າງ ຋ໆ ຌີ ຍັ ຓຌ໇ ຍັ ເຑໆ ຓີ ຂຌຶ໇ ໃນ໇ ແກໆ ກາຌຎບ໇ ຄກຌັ ຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓຂບຄໂຖກ ແຖະ ເຑໆ ບກາຌຊໆ າງ຋ບຈເຉກັ ໂຌໂຖຆບີ ຌັ ເນຓາະຘຓົ ໃນຓ໇ ຖີ ະຈຍັ ຓາຈຉະຊາຌຈາ໇ ຌຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ. 105 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 1. ຃ທາຓນຓາງຂບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ແຓໆ ຌຘຍັ ຑະຘໆ ຄິ ຋ຄັ ຎທຄ຋ໆ ຓີ ຆີ ທີ ຈິ ແຖະ ຍໆ ໋ຓຆີ ທີ ຈິ ເຆໆ ຄິ ເກຈີ ຂຌຶ໇ ຉາຓ຋໋ າຓະຆາຈ ນ ຓະຌຈ ຘາ໇ ຄຂຌຶ໇ ຋ໆ ດີ ໆ ບບ໇ ຓເຎາົ໇ ນຓາງໃຈນຌໆ ຄຶ ເຆໆ ຌັ ຃ຌົ , ຘຈັ , ຑຈ ແຖະ ບໆ ຌ໅ ຋ໆ ຓີ ຘີ າງກໆ ຽທຑຌັ ແຖະ ຘໆ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ ຋ຄັ ຋າຄຍທກ ແຖະ ຋າຄຖຍົ ຉໆ ກ໋ າຌຈ໋າຖຄົ ຆທີ ຈິ , ກາຌ຃ຄົ ຉທົ ແຖະ ກາຌຂະນງາງຉົທຂບຄຓະຌຈ ແຖະ ຋໋າຓະຆາຈ. - ຘຍັ ຑະຘໆ ຄິ ຋ຄັ ຎທຄ຋ໆ ຓີ ຆີ ທີ ຈິ ແຖະ ຍໆ ໋ຓຆີ ທີ ຈິ ຋ໆ ເີ ກຈີ ຂຌຶ໇ ຉາຓ຋າ໋ ຓະຆາຈ ນຓາງເຊຄິ ຆຍັ ຑະງາກບຌ຋໋ າ ຓະຆາຈ ເຆໆ ຌັ ຈຌິ , ຒາ໇ , ບາກາຈ, ຖຓົ ຐຌົ , ແປໆ ຋າຈ, ຎໆ າໄຓ,໇ ຑຈ, ຘຈັ , ຅ຖຌິ ຆ,ີ ເ຃ໆ ບຄຎໆ າຂບຄຈຄົ , ຌ໋າ໇ , ຓະຌຈເປາົ ເບຄ, ຑະຖຄັ ຄາຌ (ຑະຖຄັ ຄາຌ຃ທາຓປບ໇ ຌ , ແຘຄຉາເທຌັ , ຖຓົ , ຌ໋າ໇ ຋ໆ ໃີ ຆເ໇ ນໆ ບແປຄ ), ຍຌັ ຈາ຋າຈບາງໃຌຆຌັ໇ ຍຌັ ງາກາຈ, ຌາ໋໇ ຓຌັ ຈຍິ , ຋ທິ ຋ຈັ ຋າ໋ ຓະຆາຈ, ຑ, ຊ໋າ໇ ເນໆ າົ ຌເີ໇ ຎຌັ ຉຌົ໇ ເຆໆ ຄິ ຊທໆ າແຓໆ ຌບຄົ ຎະກບຍຂບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋໋າ ຓະຆາຈ. - ຘຍັ ຑະຘໆ ຄິ ຋ຄັ ຎທຄ຋ໆ ຓີ ຆີ ທີ ຈິ ແຖະ ຍໆ ຓ໋ ຆີ ທີ ຈິ ຋ໆ ຓີ ະຌຈຘາ໇ ຄຂຌຶ໇ ນຓາງເຊຄິ ນຓຈົ ຋ກຘໆ ຄິ ຋ໆ ຓີ ະ ຌຈຘາ໇ ຄຂຌຶ໇ ເຆໆ ຌັ ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທ຋າຄຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ , ຘຄັ ຃ຓົ , ກາຌເຓບຄ, ທ຋ິ ະງາຘາຈ, ເຉກັ ໂຌໂຖຆີ, ກາຌຘກຶ ຘາ, ກາຌ ແຑຈ, ກາຌຏະຖຈິ ກະຘກິ ໋ າບຈຘານະກ໋າ, ກາຌຍໆ ຖ໋ ກິ າຌຘຄັ ຃ຓົ , ກາຌ຅າຖະ຅ບຌ, ໂ຃ຄຖໆ າຄຑຌ໇ ຊາຌ , ຘໆ ຄິ ກໆ ຘ໋ າ໇ ຄ, ທຈັ ຊຘໆ ຄິ ຂບຄປຍັ ໃຆຉ໇ ໆ າຄ໅ ແຖະ ບໆ ຌ໅, ຌບກຌຌັ໇ , ງຄັ ຓທີ ທິ ຈັ ຋ະຌາກາຌຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ຓະຌຈ ເຆໆ ຌັ ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທ ທຌັ ຌະ຃ະຈີ, ຎະເຑຌີ, ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ, ເຆບ໇ ຆາຈ, ຘາຘະນຌາ, ຃ຌຘຓົ ຍຈັ , ຓາຖະງາຈ, ຑາຘາ, ກາຌຌໆ ຄຊ ແຖະ ກາຌຑທົ ຑຌັ ໃຌຘຄັ ຃ຓົ ເຆໆ ຄິ ຊທໆ າບຄົ ຎະກບຍຂບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋ໆ ຓີ ະຌຈຘາ໇ ຄຂຌຶ໇ . “ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ” ນຓາງເຊຄິ ຆຍັ ຑະງາກບຌ຋໋ າຓະຆາຈ ນ ບຄົ ຎະກບຍຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋າຄ ຋າ໋ ຓະຆາຈ ແຖະ ຋ໆ ຓີ ະຌຈຘາ໇ ຄຂຌຶ໇ ໄຈຓ໇ ກີ າຌກໆ ຽທຑຌັ ເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ , ເຎຌັ ຖະຍຍົ ຌເິ ທຈນຌໆ ຄຶ . ນຓາງທໆ າ ຊາ໇ ເປາົ ຊເບາົ ຃ຌົ ເຎຌັ ເຎາົ໇ ນຓາງຘກຶ ຘາ ກແ໋ ຓໆ ຌຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຂບຄ຃ຌົ , ຊາ໇ ຊເບາົ ຉທົ ເຓບຄ ກແ໋ ຓໆ ຌຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຉທົ ເຓບຄ , ຊາ໇ ເບາົ ໂຖກກແ໋ ຓໆ ຌຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓໂຖກ. ຘຓົ ຓຈທໆ າຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຂບຄ຃ຌົ ຏນ໇ ຌໆ ຄຶ ນຓາງເຊຄິ ຋ກບຄົ ຎະກບຍຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຋ໆ ເີ ກຈີ ຂຌຶ໇ ຉາຓ຋າ໋ ຓະ ຆາຈ ແຖະ ຓະຌຈຘາ໇ ຄຂຌຶ໇ ເຆໆ ຄິ ດໆ ບບ໇ ຓຉທົ ຂບຄຍກ຃ຌົ ຏຌ໇ ຌັ໇ ຋ໆ ຓີ ຘີ າງກໆ ຽທຑຌັ ແຖະ ຘໆ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ ຋ຄັ ຋າຄຍທກ ແຖະ ຋າຄຖຍົ ຉໆ ໋ກາຌຈ໋າຖຄົ ຆທີ ຈິ , ກາຌ຃ຄົ ຉທົ ແຖະ ກາຌຂະນງາງຉທົ ຂບຄຍກ຃ຌົ ຈໆ ຄັ ກໆ າທ. ຌບກ຅າກຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຌແີ໇ ຖທ໇ ຍຌັ ນາຂບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓກແ໋ ຓໆ ຌຘໆ ຄິ ຂບຄ຋ໆ ຓີ ຃ີ ທາຓຘ໋າ ຃ຌັ ແຖະ ຃ທຌ ເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ແກໄ໇ ຂ. ຎຈັ ຅ຍຌັ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓໂຖກຌຍັ ຓຌ໇ ຍັ ເຘໆ ບຓໂຆຓ ແຖະ ຓ຃ີ ທາຓປຌແປຄເຊຄິ ຂຈີ ບຌັ ຉະ ຖາງຘະ ແຈຄ ບບກໂຈງກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຘະຑາຍຈຌິ ຒາ໇ ບາກາຈ ແຖະ ໄຑຑຍິ ຈັ ຋າຄ຋າ໋ ຓະຆາຈຉໆ າຄ໅ ເຆໆ ຌັ ເຆໆ ຌັ ໄຑແນຄ໇ ແຖຄ໇ , ຌ໋າ໇ ຊທ໇ ຓ ແຖະ ບໆ ຌ໅ ບຌັ ເປຈັ ໃນຍ໇ ຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓໄຈກ໇ າງຓາເຎຌັ ເຖໆ ບຄຉາງຂບຄຘໆ ຄິ ຋ໆ ຓີ ຆີ ທີ ຈິ ຂບຄຓທຌຓະຌຈ. 2. ຎະເຑຈຂບຄຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຓະຌຈຂບຄຑທກເປາົ ດໆ ໃຌໂຖກ ຋ໆ າຓກາຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຖທຓ຋ຄັ ຘໆ ຄິ ຋ໆ ຓີ ຆີ ທີ ຈິ ແຖະ ຘໆ ຄິ ຋ໆ ຍີ ໆ ໋ຓຆີ ທີ ຈິ ໂຈງ ຓະຌຈເປາົ ເຎຌັ ຑຽຄຘໆ ຄິ ຋ໆ ຓີ ຆີ ທີ ຈິ ນຌໆ ຄຶ ຋ໆ ບີ າໄຘດໆ ໃຌບາຌາເຂຈຂບຄໂຖກ຋ໆ ກີ ທ໇ າຄໃນງໆ ໄຑຘາຌ. ບາຌາເຂຈຂບຄໂຖກ 106 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຃ທຍ຃ຓຉຄັ໇ ແຉໆ ໃ຅ກາຄໂຖກ຋ໆ ນີ ບຓຖະຖາງຏຌແຏໆ ຌຈຌິ , ແຓໆ ຌ໋າ໇ ຋ບ໇ ຄ຋ະເຖ , ຓະນາຘະນຓຈ ແຖະ ຆຌັ໇ ຂບຄ ຍຌັ ງາກາຈ຋ໆ ນີ ໆ ນ໋ ຓ໇ ໂຖກໄທ໇. ຓະຌຈ ແຖະ ຘໆ ຄິ ຓຆີ ທີ ຈິ ຘາຓາຈ຅ະເຂາົ໇ ໄຎ຃ບຍ຃ບຄ຋ໆ ທົ ຋ກບາຌາເຂຈຂບຄໂຖກ , ຍໆ ໋ ຑຍົ ຘໆ ຄິ ຓຆີ ທີ ຈິ ບາໄຘດໆ ໃຌໃ຅ກາຄຂບຄໂຖກໃຌຆຌັ໇ ຍຌັ ງາກາຈປບຍຌບກຂບຄໂຖກ ແຖະ ຍໆ ຓ໋ ຖີ າງຄາຌໃຈກໆ ຽທກຍັ ຘໆ ຄິ ຋ໆ ຓີ ຆີ .ີ ຘໆ ຄິ ເແທຈຖບ໇ ຓ຋ຄັ ນາງຌຌັ໇ ຉໆ າຄກຓ໋ ບີ ຈິ ຋ຑິ ຌົ ກໆ ຽທຂບ໇ ຄຘ໋າ ຑຌັ ກຍັ ກາຌຈ໋າຖຄົ ດໆ ຂບຄຘໆ ຄິ ຓຆີ ທີ ຈິ ໃຌໂຖກຈທ໇ ງ ເຆໆ ຌັ ຆຌັ໇ ຂບຄໂບໂຆຌ຋ໆ ນີ ໆ ໋ນຓ໇ ໂຖກດໆ ນໆ າຄ຅າກນຌາ໇ ຈຌິ ຎະຓາຌ 15 - 60 ກໂິ ຖແຓຈັ ເໜບໂຖກກຓ໋ ຍີ ຈົ ຍາຈໃຌກາຌ ຈຈຆຍັ ແຖະ ແຘຄຖຄັ ຘ຅ີ າກຈທຄບາ຋ຈິ ຍໆ ໃ໋ ນຓ໇ າເຊຄິ ຑຌ໇ ຏທິ ໂຖກ ໃຌຎະຖຓິ າຌນາງ຅ຌົ ເຎຌັ ບຌັ ຉະຖາງຉໆ ໋ຘໆ ຄິ ຋ໆ ຓີ ີ ຆທີ ຈິ ໃຌໂຖກ, ແປໆ ຋າຈ ແຖະ ຌາ໋໇ ຓຌັ ຋ໆ ດີ ໆ ເຖກິ ຖຄົ ໄຎ຅າກຏທິ ໂຖກຊກຓະຌ ຈຂຈ຃ຌົ໇ ຓາໃຆຎ໇ ະໂນງຈໃຌຆທີ ຈິ ຎະ຅າ໋ ທຌັ . ຎຈັ ຅ຍຌັ ຓະຌຈໄຈເ໇ ຑໆ ຓີ ຅າ໋ ຌທຌນາງຂຌຶ໇ ແຖະ ຓເີ ຉກັ ໂຖໂຖຆໃີ ຌກາຌຏະຖຈິ ຘຌິ ຃າ໇ ຉໆ າຄ໅ ເຑໆ ຓີ ຂຌຶ໇ ນທຄນາງ ເປຈັ ໃນຆ໇ ຍັ ຑະງາກບຌ຋໋າຓະຆາຈຊກຂຈ຃ຌົ໇ ຓາໃຆໃ໇ ຌຎະຖຓິ າຌນາງຑບ໇ ຓ໅ ກຍັ ຓຂີ ບຄເຘງນາງ຅າກ ຃ທົ ເປບຌ ແຖະ ຂະຍທຌກາຌຏະຖຈິ ຘຌິ ຃າ໇ ຉໆ າຄ໅ເຑໆ ຓີ ຂຌຶ໇ ນທຄນາງເປຈັ ໃນຆ໇ ຍັ ຑະງາກບຌ຋໋ າຓະຆາຈຊກຂຈ຃ຌົ໇ ຓາໃຆໃ໇ ຌຎະຖຓິ າຌນາງຑບ໇ ຓກຍັ ຘໆ ຄິ ເຘຈເນບ຅າ໋ ຌທຌນທຄນາງເນໆ າົ ຌີ໇ ຅ະຊກຖະຍາງຘໆ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋ໆ ຓີ ະຌຈ ບາໄຘດໆ ຘາຓາຈເຘໆ ບຓ຃ຌຌະຑາຍຖຄົ ໄຈ.໇ ຌບກ຅າກຌີ໇ ກາຌຌາ໋ ໃຆຆ໇ ຍັ ຑະງາກບຌ຋າ໋ ຓະຆາຈຎະຖຓິ າຌນາງໄຈເ໇ ປຈັ ໃນຆ໇ ຍັ ຑະງາກບຌເຘໆ ບຓໂຆຓຖຄົ ໄຈ.໇ ຃ທາຓເຘໆ ບຓໂຆຓຂບຄຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ ເກຈີ ຂຌຶ໇ ຋ຄັ ໃຌຍຌັ ງາກາຈປບຍຌບກ , ຍຌັ ງາກາຈ຋ໆ ຓີ ະຌຈບາໄຘດໆ ແນໆ ຄຌາ໋໇ ແຖະ ຑຌ໇ ແຏໆ ຌຈຌິ ໂຈງຓ຃ີ ທາຓປຌແປຄນາງຂຌຶ໇ , ຌບກ຅າກຌໃີ໇ ຌ ຋ໆ ດີ ໆ ບາໄຘ ແຖະ ຘະຊາຌ຋ໆ ຎີ ະກບຍ ກາຌຂບຄຓະຌຈ ກເ໋ ກຈີ ຓຑີ າທະຓຌົ ຖະຑຈິ ນາງຂຌຶ໇ .ງໆ ຄິ ໄຎກທໆ າຌຌັ໇ ບານາຌຍຖ໋ ໂິ ຑກຂບຄຓະຌຈກຓ໋ ຘີ ໆ ຄິ ຎຌົ ເຎບ໇ ຌ ຈທ໇ ງຘາຌຑຈິ ນາງຂຌຶ໇ ແຖະ ຎຈັ ຅ຍຌັ ຘໆ ຄິ ຓຆີ ທີ ຈິ ນາງຆະຌຈິ ຘຌຑຌັ ໄຎແຖທ໇ ແຖະ ຓບີ ກີ ນາງຆະຌຈິ ໃກ຅໇ ະຘຌຑຌັ . ຘະຑາຍກາຌເນໆ າົ ຌຖີ໇ ທ໇ ຌແຉໆ ໄຎ຃ກ຃າຓຉໆ ກ໋ າຌຈ໋າຖຄົ ດໆ ຂບຄຓະຌຈ຋ຄັ ຌຌັ໇ . ຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຉຌົ໇ ຉ໋ຂບຄໂຖກ຋ໆ ຓີ ະຌຈກາ໋ ຖຄັ ຎະເຆຌີ ນຌາ໇ໃຌງກຎຈັ ຅ຍຌັ ເກຈີ ຂຌຶ໇ ຅າກນາງຘາເນຈ ຋ໆ ຘີ ຍເຌໆ ບຄຓາ຅າກຂະຍທຌກາຌຏະຖຈິ ນ ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ຓະຌຈ ເຖໆ ຓີ ແຉໆ ຘະໄນຓກາຌຎະຉທິ ຈັ ບຈ ຘານະກາ໋ ຃ຄັ໇ ຋1ີ ໃຌ຋າ໇ ງຘະຉະທຈັ ຋ີ XVII ເຎຌັ ຉຌົ໇ ຓາ຅ຌົ ປບຈຎຈັ ຅ຍຌັ . 2.1. ຍຌັ ນາກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຂບຄຈຌິ ຒາ໇ ບາກາຈ ຍຌັ ນາກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຂບຄຈຌິ ຒາ໇ ບາກາຈ ແຓໆ ຌຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຘາງເນຈ຋ໆ ຘີ ໆ ຄົ ຏຌົ ກະ຋ຍົ ໃຌ຋ກຓຓ ໂຖກເຎຌັ ຉຌົ໇ ກະ຋ຍົ ຃ຌຉໆ ຖ໋ ະຍົ ຍຌເິ ທຈ຋໋າຓະຆາຈຂບຄໂຖກ ກ຃໋ ຃ທາຓນຓຌັ໇ ຃ຄົ ຂບຄໂຖກ ໂຈງຘະເຑາະດໆ າຄງໆ ຄິ ແຓໆ ຌຘໆ ຄິ ຋ໆ ຓີ ຆີ ທີ ຈິ , ທຄົ ຅ບຌບານາຌ, ແນໆ ຄຌາ໋໇ , ບາກາຈ, ຑະຖຄັ ຄາຌ ຃ທາຓປບ໇ ຌ, ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຂບຄຈຌິ ຒາ໇ ບາກາຈ ໄຈເ໇ ປຈັ ໃນຒ໇ າ໇ ຐຌົ ຍໆ ໋ເຎຌັ ໄຎຉາຓຖະຈກາຌ , ບາກາຈປບ໇ ຌຂຌຶ໇ ນ ເດຌັ ຖຄົ ຏຈິ ຎກົ ກະຉິ ແຖະ ເກຈີ ຓໄີ ຑຑຍິ ຈັ ຋າຄ຋າ໋ ຓະຆາຈ຋ໆ ຍີ ໆ ໋ເ຃ງີ ຎາກຈົ ຓໃີ ຌເຓໆ ບກໆ ບຌ ເຆໆ ຄິ ຘໆ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌບຌັ ປຌແປຄຉໆ ຖ໋ ະຍຍົ ເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ໂຈງ ຘະເຑາະກາຌຏະຖຈິ ກະຘກິ ໋າຉກົ ຉໆ ໋າ, ຑະງາຈຆະຌຈິ ໃນຓໆ ໅ໄຈເ໇ ກຈີ ຋ໆ ທົ ໄຎ ແຖະ ບໆ ຌ໅, ກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຈໆ ັຄກໆ າທ ຉບ໇ ຄໄຈຘ໇ ຓໃຘໆ ແກໄ໇ ຂຍຌັ ຈາຍຌັ ນາຉຌົ໇ ເນຈໃຌຖະຈຍັ ຆາຈ , ຑາກຑຌ໇ ແຖະ ໂຖກຈທ໇ ງກບ໇ ຌ຋ຌຶ ບຌັ ຓະນາຘາຌ ຎະກບຍເຂາົ໇ ໃຘໆ ກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທ໇ ານາຘາເນຈທ຋ິ ກີ າຌຎບ໇ ຄກຌັ ແກໄ໇ ຂ ແຖະ ບບກຖະຍຽຍກາຌຈາ໇ ຌກຈົ ນຓາງຘາກຌົ . 2.2. ກາຌເຘໆ ບຓໂຆຓຂບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋າຄ຋໋າຓະຆາຈ ກາຌເຘໆ ບຓໂຆຓຂບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋າຄ຋າ໋ ຓະຆາຈ ຘໆ ທຌໃນງໆ ແຓໆ ຌກາຌນຈນຌບ໇ ງຊບງຖຄົ ກາຌຘຌ 107 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ເຘງ ແຖະ ກາຌເຘໆ ບຓໂຆຓຂບຄຆຍັ ຑະງາກບຌ຋໋າຓະຆາຈເຎຌັ ຉຌົ໇ ຆຍັ ຑະງາກບຌໄຓ,໇ ຆທີ ະຌາ໅ຑຌັ , ແນໆ ຄຌ໋າ໇ ຈຌິ ຎກຐຄັ , ບາກາຈຍໆ ແ໋ ປໆ ແຖະ ບໆ ຌ໅ ເຆໆ ຄິ ຓຏີ ຌົ ເປຈັ ໃນຖ໇ ະຍຍົ ຌເິ ທຈ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋າ໋ ຓະຆາຈ ກ຃໋ ຖະຍຍົ ຌເິ ທຈຂບຄ ໂຖກເຘໆ ບຓໂຆຓຖຄົ ໄຈກ໇ ະ຋ຍົ ຉໆ ໋ທຄົ ຅ບຌບານາ ຌ, ທຄົ ຅ບຌຌ໋າ໇ , ທຄົ ຅ບຌຑະຖຄັ ຄາຌ ແຖະບໆ ຌ໅. ເທາົ໇ ຘະເຑາະຎໆ າໄຓ ໇ ເຎຌັ ຑາກຘໆ ທຌ຋ໆ ຓີ ຍີ ຈົ ຍາຈຘ໋າ ຃ຌັ ຋ໆ ຘີ ຈ ຃ເຎຌັ ຏຏ໇ ະຖຈິ ຂຌັ໇ ຉຌົ໇ ໃຌທຄົ ຅ບຌບານາຌ , ເຎຌັ ຏປ໇ ກັ ຘາທຄົ ຅ບຌຂບຄຌ໋໇າ, ທຄົ ຅ບຌບາກາຈ ປກັ ຘາ຃ທາຓຆຓຆໆ ຌ ແຖະ ຃ທາຓບຈຓົ ຘຓົ ຍຌ ຂບຄຈຌິ , ປກັ ຘາໄຈ຃໇ ທາຓຈໆ ຌຈໆ ຽຄຂບຄຖະ ຍຍົ ຌເິ ທຈ຋າ໋ ຓະຆາຈໂຖກ ແຖະ ງຄັ ຘາ໇ ຄ຃ຌຎະໂນງຈບໆ ຌ໅ບກີ ເຆໆ ຌັ ກາຌຘຄັ ເ຃າະຈທ໇ ງຘີ ຂບຄຑຈໃຌຉບຌກາຄເທຌັ ຑຈ຅ະຈຈເບາົ ກາຘກາກໂຍຌກິ ຅າກຆຌັ໇ ຍຌັ ງາກາຈ , ຌ໋າ໇ ແຖະ ຋າຈບານາຌ຅າກໃຉຈ໇ ຌິ ໂຈງກາຌໃຆແ໇ ຘຄຉາເທຌັ ເຎຌັ ຑະຖຄັ ຄາຌຂບຄກາຌຘຄັ ເ຃າະຈທງ໇ ແຘຄຑຈິ ຅ະຏະຖຈິ ບບກຆແີ ຆຌບບກຘໆ ຍຌັ ງາກາຈ ແຖະ ຑບ໇ ຓຈຽທກຌັ ຌຌັ໇ ກໄ໋ ຈຏ໇ ະຖຈິ ຋າຈຉໆ າຄ໅ ແຖະ ຋າຈຌາ໋໇ ຉາຌຎະກບຍເຂາົ໇ ໃຌຖາ໋ ຉຌົ໇ , ໃຍ ແຖະ ນຓາກ. ໃຌຉບຌກາຄ຃ຌ, ງບ໇ ຌຂາຈ ແຘຄຉາເທຌັ ຑຈ຅ໆ ຄິ ຈຈເບາົ ກາຘບກົ ຆແີ ຆຌ ແຖະ ຎໆ ບງກາກໂຍຌກິ ບບກຘໆ ຆຌັ໇ ຍຌັ ງາກາຈ. ຅າກກາຌທເິ ຃າະເນຌັ ທໆ າ ຑຈ຅ະຈຈເບາົ ກາກໂຍຌກິ ຅າກຆຌັ໇ ຍຌັ ງາກາຈຎະຓາຌ 22 ໂຉຌ ແຖະ ຅ະຏະຖຈິ ບບກຆແີ ຆຌ ບບກຘໆ ຍຌັ ງາກາຈ ຑຽຄ 16 ໂຉຌຉໆ ໋ເປກັ ຉາຉໆ ໋ຎີ . ງບ໇ ຌແຌທຌຌັ໇ ຎໆ າໄຓຘ໇ າຓາຈນຈຏໆ ບຌກາຌຘະຘຓົ ກາກໂຍຌກິ ໃຌຆຌັ໇ ຍຌັ ງາກາຈໄຈ໇ , ກາຌນຈນຌບ໇ ງຊບງຖຄົ ນ ຘຌເຘງຂບຄຎໆ າໄຓເ໇ ຂຈປບ໇ ຌ຅ໆ ຄຶ ຑາໃນເ໇ ກຈີ ຓຏີ ົຌກະ຋ຍົ ດໆ າຄປຌແປຄຉໆ ໋ ຖະຍຍົ ຌເິ ທຈ ຋າ໋ ຓະຆາຈໂຖກ. ຎໆ າໄຓເ໇ ຂຈປບ໇ ຌ຅ໆ ຄຶ ເຎຌັ ຏຘ໇ າ໇ ຄ຃ທາຓງຌງຄົ ແຖະ ໃນບ໇ ະຌາ຃ຈົ ແກໆ ໂຖກ. 2.3. ຎະກຈົ ກາຌເປບຌແກທ໇ ຎະກຈົ ກາຌເປບຌແກທ໇ ຓຍີ ຈົ ຍາຈຘ໋າ ຃ຌັ ໃຌທຄົ ຅ບຌຑະຖຄັ ຄາຌ຃ທາຓປບ໇ ຌ ຃ ນຌໆ ທງໂຖກ ໄຈປ໇ ຍັ ຑະຖຄັ ຄາຌ຃ທາຓປບ໇ ຌ຅າກແຘຄຉາເທຌັ ແຖະ ງບ໇ ຌກາຌໂປຓຉທົ ຂບຄກາຘເປບຌແກທ໇ ຉໆ າຄ໅ ຑເິ ຘຈແຓໆ ຌກາກ ໂຍຌກິ ໃຌຆຌັ໇ ຍຌັ ງາກາຈເຑໆ ບຎກົ ນຓ໇ ຏທິ ໂຖກ ໂຈງຓນີ ຌາ໇ ຋ໆ ຎີ ໆ ບງ ແຖະ ເກຍັ ປກັ ຘາ຃ທາຓປບ໇ ຌ຅າ໋ ຌທຌນຌໆ ຄຶ ໄທ໇ ບຌັ ເປຈັ ໃນຏ໇ ທິ ໂຖກຓ຃ີ ທາຓບຍົ ບໆ ຌຉະນບຈເທຖາ . ແຉໆ ໃຌຎຈັ ຅ຍຌັ ງບ໇ ຌບາງກາກໂຍຌກິ ໄຈເ໇ ຑໆ ຓີ ຂຌຶ໇ ດໆ າຄ ຓະນາຘາຌ ແຖະ ໄທທາເກຌີ ກາ໋ ຌຈົ ຋ໆ ຋ີ ໋າຓະຆາຈຓີ ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌບຌັ ໄຈເ໇ ປຈັ ໃນບ໇ ຌນະຑຓຂບຄໂຖກເຑໆ ຓີ ຂຌຶ໇ ຏຈິ ຎກົ ກະຉ,ິ ຎາກຈົ ກາຌຈໆ ຄັ ກໆ າທ຅ໆ ຄຶ ຊກເບຌີ໇ ທໆ າ “ຎະກຈົ ກາຌເປບຌແກທ໇ ” ເຆໆ ຄິ ຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຘຍເຌໆ ບຄ. ຏຌົ ໄຈປ໇ ຍັ ຋ໆ ຉີ າຓຓາ ແຓໆ ຌເຎຌັ ຍຌັ ນາກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຈຌິ ຒາ໇ ບາກາຈຂບຄໂຖກ ບຌັ ໄຈຘ໇ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌ຋າຄ ຖຍົ ບຌັ ໃນງໆ ນທຄຉໆ ຖ໋ ະຍຍົ ຌເິ ທຈຂບຄ຋າ໋ ຓະຆາຈ, ຋ກຂະແນຌຄກາຌຂບຄເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ຅ະໄຈປ໇ ຍັ ຏຌົ ກະ຋ຍົ ກະເ຋ບຌ ໂຈງຘະເຑາະແຓໆ ຌຂະແນຌຄກາຌກະຘກິ ໋ າ ເຆໆ ຌັ ເກຈີ ຓໄີ ຑແນຄ໇ ແຖຄ໇ , ຌ໋າ໇ ຊທ໇ ຓກະ຋ຌັ ນຌັ ແຖະ ກາຌຂະນງາງຉທົ ຂບຄ຋ະເຖຆາງເຑໆ ຓີ ຂຌຶ໇ . ຌບກຌຌັ໇ , ກງ໋ ຄັ ໄຈເ໇ ປຈັ ໃນຖ໇ ະຈຍັ ຌ຋ະເຖຘຄຂຌຶ໇ , ງບ໇ ຌຓກີ າຌຖະຖາງ ຂບຄຑຌ໋າ໇ ກບ໇ ຌໃຌຂທຌັ໇ ໂຖກເນຌບ ແຖະ ໃຉບ໇ ຌັ ເຎຌັ ຘາເນຈໃນຌ໇ ໋໇າ຋ະເຖຊທ໇ ຓຈຌິ ກະຘກິ ໋ າ ແຖະ ຈຌິ ຋ໆ ດີ ໆ ບາໄຘດໆ ໃຌຖະຈຍັ ຉໆ າ໋ ຉາຓແ຃ຓ຋ະເຖ. ກາຌກາ໋ ເຌຈີ ຂບຄບາງກາກໂຍຌກິ ຘໆ ທຌນທຄນາງຓາ຅າກໂປຄຄາຌບຈຘານະກາ໋ ຎຄແຉໆ ຄ ຉໆ າຄ໅຋ໆ ຌີ າ໋ ໃຆຌ໇ ໋໇າ ຓຌັ ເຆບ໇ ໄຒ, ບາງແກຈັ ຘ,໊ ຊໆ າຌນຌີ ແຖະ ໄຓ ໇ ເຎຌັ ຑະຖຄັ ເຆບ໇ ເຑຄີ ເຎຌັ ຉຌົ໇ ຉ໋. ຌບກຌຌັ໇ ຓາ ຅າກໄຒຎໆ າ, ຅ຈຂເີ໇ ນງບ໇ , ທຈັ ຊຘໆ ຄິ ເຘຈເນບ ແຖະ ກາຌ຃ຓົ ຓະຌາ຃ຓົ ຂຌົ ຘໆ ຄົ . 2.4. ກາຌເຘໆ ບຓໂຆຓຂບຄຆຌັ໇ ໂບໂຆຌ ຆຌັ໇ ໂບໂຆຌໄຈຓ໇ ຍີ ຈົ ຍາຈຘາ໋ ຃ຌັ ເຆໆ ຌັ ຓນີ ຌາ໇ ຋ໆ ກີ ຌັ ຉບຄແຘຄບຌຉຕາໄທໂບເຕຈ ແຖະ ປກັ ຘາບຌຌະຑຓ ນຌາ໇ ໂຖກຍໆ ໃ໋ ນປ໇ ບ໇ ຌ ແຖະ ນຌາທນາງ. ກາຌເຘໆ ບຓໂຆຓຂບຄຑທກຓຌັ ແຓໆ ຌຓກີ າຌຑທົ ຑຌັ ໂຈງກຄົ ກຍັ ຋າຈ຃ 108 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຖໂ໋ ຕຒຖໂຕ຃າຕຍບຌ(Clorofluorocarbon) ນ (CFC). ໃຌໄຖງະຉຌົ໇ ຂບຄຆຓຎີ 1970 ຌກັ ທ຋ິ ະງາຘາຈຂບຄໂຖກ ໄຈຘ໇ ຄັ ເກຈເນຌັ ທໆ າ ຈຌິ ຒາ໇ ບາກາຈໄຈຓ໇ ກີ າຌ ຎໆ ຽຌແຎຄຏຈິ ຎກົ ກະຉິ ແຖະ ໄຈງ໇ ກົ ຍຌັ ນາຈໆ ຄັ ກໆ າທຌຌັ໇ ຂຌຶ໇ ເຑໆ ບ຋໋າກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ , ຉຈິ ຉາຓ ແຖະ ເຉບຌທໆ າຆຌັ໇ ໂບ ໂຆຌດໆ ນາງ຅ຈໄຈຓ໇ ກີ າກຍບຌຍາຄຖຄົ . ໃຌຎີ 1985 ໄຈຘ໇ ຄັ ເກຈເນຌັ ຆຌັ໇ ໂບໂຆຌຓປີ ປໆ ທົ ໂຈງຘະເຑາະດໆ ຅ຈ຋ໆ ີຆໆ ກຍັ ຋ະທຍີ ແບຌຉາກຉກິ (ຂທຌັ ໂຖກໃຉ)໇ , ຉໆ ໋ຓາໃຌຎີ 1992 ປປໆ ທົ ຈໆ ຄັ ກໆ າທໄຈຂ໇ ະນງາງຉທົ ບບກທາ໇ ຄກທໆ າເກໆ າົ . ເຓໆ ບຘຓົ ຋ຽຍໃຘໆ ນາງຎຏີ ໆ າຌຓາ ເຆໆ ຄິ ກທຓເບາົ ເຌບ໇ ຋ໆ ຏີ ທິ ໂຖກຎະຓາຌ 36,8 ຖາ໇ ຌກໂິ ຖແຓຈັ ຓຌົ ຋ຌົ ແຖະ ຉາຓ຃າຈ຃ະເຌ ຅ະເກຈີ ຓຏີ ຌົ ປາ໇ ງແປຄຉໆ ໂ໋ ຖກ຃ປບຈ ຎີ 2000 ຓະຌຈເປາົ ຅ະເກຈີ ໂຖກຓະເປຄັ ຏທິ ນຌຄັ ເຊຄິ 26% ຂບຄຎະຆາ ກບຌໂຖກ ແຖະ ບາຈເກຈີ ຓຑີ ະງາຈຉາຍບຈບກີ ຎະຓາຌ 18 ນາ 30 ຖາ໇ ຌ຃ຌົ . ໃຌໄຖງະຉຌົ໇ ຂບຄຆຓ ຎ1ີ 950 ຘະນະຖຈັ ບາເຓຕກິ າ ໄຈ຃໇ ຌົ໇ ຑຍົ ຋າຈເ຃ຓຉີ ະກຌ຃ຖ໋ໂຕຒຕບໂ໋ ຕ ຃າຕຍບຌ ເຆໆ ຄິ ເຎຌັ ຎະໂນງຈ຋ໆ ຘີ ຈຘ໋າຖຍັ ບຈຘານະກາ໋ ເ຃ໆ ບຄເດຌັ ຉໆ າຄ໅ ຃ຑທກຓຌັ ໄຈຍ໇ ຌັ ຅ດໆ ໃຌຏຌົ ຏະຖຈິ ຒຕບີ ບຌ຋ໆ ເີ ຎຌັ ຘໆ ທຌຎະກບຍຘ໋າ຃ຌັ ເຑໆ ບ຋໋າ຃ທາຓເດຌັ ຋ກຆະຌຈິ , ແບເດຌັ , ບຈຘານະກ໋າດາຄຎະຖາຘະຉກິ , ຒບຄຌ໋າ໇ , ຘະເຎ, ຌບກຌຌັ໇ ງຄັ ຍຌັ ຅ດໆ ໃຌຏຌົ ຏະຖຈິ ປາຖບຌໃຌບຎະກບຌເ຃ໆ ບຄຈຍັ ເຑຄີ . ຋າຈຈໆ ຄັ ກໆ າທຍໆ ໋ເຎຌັ ຑຈິ , ຍໆ ໋ເຎຌັ ບຌັ ຉະຖາງ , ຍໆໄ໋ ນຓໄ໇ ຒ ແຖະ ຍໆ ຓ໋ ຏີ ຌົ ກະ຋ຍົ ນງຄັ ໃຌເທຖາຎໆ ບງບບກຘໆ ຍຌັ ງາກາຈ , ແຉໆ ຃ທາຓ຃ຈິ ກໆ າທຓາຌຓີ໇ ຏີ ຈິ ຑາຈງບ໇ ຌທໆ າ ໃຌຎີ 1974 ໄຈຑ໇ ຍົ ເນຌັ ທໆ າ຋າຈ ຃ຕໂ໋ ຕຒຖບ໋ໂຕ຃າຍບຌ ເຎຌັ ຋າຈຉຌົ໇ ຉ຋໋ ໆ ຋ີ ໋າຖາງຆຌັ໇ ໂບໂຆຌ. ຆຌັ໇ ໂບໂຆຌໄຈຊ໇ ກ຋າ໋ ຖາງ ໃຌເຓໆ ບເທຖາຓກີ າຌຌາ໋ ໃຆຏ໇ ຌົ ຏະຖຈິ ຒຕບີ ບຌ ແຖະ ປາຖບຌ ຃ຑທກຓຌັ ຅ະ ຎໆ ບງ຋າຈ ຃ຕໂ໋ ຕຒຕບໂ໋ ຕ຃າຍບຌ ບບກ ແຖະ ຎທິ ຂຌຶ໇ ຘໆ ຆຌັ໇ ຍຌັ ງາກາຈ຋ໆ ຓີ ຘີ ໆ ທຌ ຎະກບຍໂບໂຆຌ ແຖະ ເທຖາ ຈຽທກຌັ ຌຌັ໇ ຋າຈ ຃ຕໂ໋ ຕຒຖບ໋ໂຕ຃າຍບຌຊກກະ຋ຍົ ກຍັ ຖຄັ ຘີ ຘຓີ ທ໇ ຄ ຅ຈັ ແຖທ໇ ເກຈີ ຎະຉກິ ຖິ ງິ າ຋າຄເ຃ຓີ ເປຈັ ໃນ໇ ບາຉຓົ ຃ຕບ໊ ບກຓາດໆ ໂຈຈຈໆ ຽທ ແຖະ ຘຍຉໆ ຋໋ ໋າຎະຉກິ ຖິ ງິ າ຋າຄຈາ໇ ຌເ຃ຓກີ ຍັ ໂຓເຖກຌຂບຄໂບໂຆຌ ແຖະ ຘາຓາຈ຋າ໋ ຖາງໂບໂຆຌເຎຌັ ຑຌັ ໅ໂຓເຖກຌ ຈທ໇ ງປຍກາຌ຋໋າ ຖາງແຖທ໇ ແຖະ ກຍັ ຃ຌຓາ຋າ໋ ຖາງບກີ . ເຊຄິ ແຓໆ ຌທໆ າໂຓເຖກຌ ຂບຄໂບໂຆຌ ຘາຓາຈຎະກບຍ຃ຌໃນຓໆໄຈກ໇ ຉ໋ າຓ ແຉໆ ຅າ໋ ຑທກ຋າຈຈໆ ຄັ ກໆ າທຓນີ າງເກຌີ ຃ທຌ ແຖະ ຘາຓາຈ຋໋າຖາງ ໄຈດ໇ ໆ າຄຓະນາຘາຌເກຌີ ຃ທາຓຘາຓາຈ຋ໆ ໂີ ບໂຆຌ຅ະຏະຖຈິ ຋ຈົ ແ຋ຌ຃ຌໃນຓໆໄຈ໇ ເຑໆ ບໃນຘ໇ ຓົ ຈຌ຃ເກໆ າົ ແຖະ ຋ຌັ ເທຖາເຆໆ ຄິ ຂະຍທຌກາຌຈໆ ຄັ ກໆ າທ ຌເີ໇ ບຌີ໇ ທໆ າກາຌ຋າ໋ ຖາງຆຌັ໇ ໂບໂຆຌເຆໆ ຌັ ກຌັ . ຍຌັ ນາຈໆ ຄັ ກໆ າທກໆ ເ໋ ຎຌັ ຍຌັ ນາ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຘຍເຌໆ ບຄ. 2.5. ຓຌົ ຖະຑຈິ “ຓຌົ ຖະຑຈິ ” ແຓໆ ຌຘະຑາທະຂບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋ໆ ຓີ ກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຊ , ຆທີ ະ ແຖະ ເ຃ຓງີ ບ໇ ຌ ຓ຋ີ າຈ ນ ຋າຈຉໆ າຄ໅ເ຅ບຎຌົ ດໆ ໃຌຌ໋໇າ, ຈຌິ , ບາກາຈເກຌີ ຓາຈຉະຊາຌ ຃ຌຌະ ຑາຍຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋ໆ ກີ ໋ າຌຈົ ໄທ໇ ເຆໆ ຄິ ເຎຌັ ຘາເນຈເປຈັ ໃນຘ໇ ໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓເຎຌັ ຑຈິ ແຖະ ຘໆ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌບຌັ ຍໆ ໋ຈຉີ ໆ ຘ໋ ຂະຑາຍ, ຆທີ ຈິ ຂບຄ຃ຌົ , ຘຈັ , ຑຈ ແຖະ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ. ຓຌົ ຖະຑຈິ ຎະກບຍຈທ໇ ງຓຌົ ຖະຑຈິ ຋າຄຌ໋໇ າ, ຈຌິ , ບາກາຈ ຋ໆ ເີ ກຈີ ຂຌຶ໇ ຅າກ຋າຈເ຃ຓເີ ຎຌັ ຑຈິ , ຋າຈກ໋າ ຓຌັ ຉະຑາຍຖຄັ ຘ,ີ ຘໆ ຄິ ເຘຈເນບ ແຖະ ກາຌຖຍົ ກທຌ຅າກ຃ທາຓຘຌັ ຘະເ຋ບຌ, ແຘຄຘ,ີ ຘຽຄ ແຖະ ກໆ ຌິ . 2.6. ຘໆ ຄິ ເຘຈເນບ ຘໆ ຄິ ເຘຈເນບ ແຓໆ ຌຘໆ ຄິ ຋ໆ ຍີ ໆ ໋ຉບ໇ ຄກາຌຌາ໋ ໃຆເ໇ ຂາົ໇ ໃຌຂະຍທຌກາຌຏະຖຈິ ໃຈນຌໆ ຄຶ ໄຈບ໇ ກີ ຘໆ ິ ຄເນບຓນີ າງປຍ ເຎຌັ ຂບຄແຂຄ, ຂບຄແນທ ນ ແກຈັ ຘ.໊ ຘໆ ຄິ ເຘຈເນບຘາຓາຈແຍໆ ຄບບກເຎຌັ ນຓທຈ ໄຈຈ໇ ໆ ຄັ ຌ:ີ໇ ຂເີ໇ ນງບ໇ ຎຽກ, ຂເີ໇ ນງບ໇ 109 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ແນຄ໇ , ຂເີ໇ ນງບ໇ ຅າກກາຌໃຆຘ໇ ບງໃຌຉທົ ເຓບຄ , ຂເີ໇ ນງບ໇ ຅າກບຈ ຘານະກາ໋ , ຂເີ໇ ນງບ໇ ຋ໆ ເີ ຎຌັ ບຌັ ຉະຖາງ (ຂເີ໇ ນງບ໇ ໂປຄນຓ,໋ ຂເີ໇ ນງບ໇ ເຎຌັ ຑຈິ , ຂເີ໇ ນງບ໇ ຋ໆ ຓີ ຘີ ໆ ຄິ ເຘຈ ເນບຂບຄກາ໋ ຓຌັ ຉະຑາຍຖຄັ ຘຉີ ກົ ຃າ໇ ຄ. ໃຌຎຈັ ຅ຍຌັ ດໆ ໃຌຉທົ ເຓບຄໃນງໆ ໅ຂບຄໂຖກ ຂເີ໇ ນງບ໇ ໄຈເ໇ ຎຌັ ຍຌັ ນາໃນງໆ ງບ໇ ຌນາງ໅ຘາງເນຈ , ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ກາຌ຃ຓ໇ ຃ບຄຂເີ໇ ນງບ໇ ຈໆ ຄັ ກໆ າທຌີ໇ ຅ໆ ຄິ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຅າກຖຈັ ຊະຍາຌ , ກາຌຆກງໃ໇ ນຓ໇ ີກາຌເຂາົ໇ ປໆ ທຓຂບຄ ຎະຆາຆຌົ ນາງຂຌຶ໇ ແຖະ ຆກງໄ໇ ຈຓ໇ ນີ າງ໅ຓາຈຉະກາຌເຎຌັ ຉຌົ໇ ຋ຖະກຈິ ກາຌແງກຂເີ໇ ນງບ໇ ເຑໆ ບ຅ຈຎະຘຄົ ໃນ໇ ກາງເຎຌັ ທຈັ ຊຈຍິ ຘາ໋ ຖຍັ : - ຌາ໋ ໄຎໃຆ຃໇ ຌໃນຓໆ ເຆໆ ຌັ ແກທ໇ ເຍງ, ແກທ໇ ຌຎາ, ຊຄົ ດາຄ ແຖະບໆ ຌ໅. - ຌາ໋ ໄຎຏະຖຈິ ຃ຌໃນຓໆ ເຆໆ ຌັ ເນກັ , ຋ບຄ, ບາຖຓຌີ ຽຓ, ເ຅ງ໇ , ຎາຘຉກິ ເຆໆ ຄິ ກາງເຎຌັ ຘຌິ ຃າ໇ . - ຌາ໋ ໄຎຏະຖຈິ ເຎຌັ ທຈັ ຊປຍັ ໃຆແ໇ ຌທໃນຓໆ ເຆໆ ຌັ ເນກັ , ຋ບຄ, ເ຅ງ໇ ... - ຂເີ໇ ນງບ໇ ຋ໆ ເີ ຌໆ າົ ເຎໆ ບງໄຈກ໇ ຌ໋ າ໋ ເບາົ ໄຎຍໆ ຓົ ເຎຌັ ຐໆ ຌຆທີ ະຑາຍ. 3. ຋ຈິ ຋າຄໃຌກາຌແກໄ໇ ຂຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຋ກ໅ຂະຍທຌກາຌຏະຖຈິ ຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ແຖະ ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທຂບຄຓະຌຈເຎຌັ ຉຌົ໇ ຂະຍທຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ຌຌັ໇ , ຖທ໇ ຌແຖທ໇ ແຉໆ ກໆ ໃ໋ ນເ໇ ກຈີ ຍຌັ ນາຏຌົ ກະ຋ຍົ ຉໆ ໋ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ແຖະ ງຄັ ຆໃີ໇ ນເ໇ ນຌັ ທໆ າ ຍຌັ ນາ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຑທົ ຑຌັ ໂຈງກຄົ ກຍັ ຃ທາຓ຋ກງາກຂາຈເຂຌີ ໃຌຖະຈຍັ ຓະນາຑາກ ແຖະ ຅ຖະຑາກ ເຎຌັ ຉຌົ໇ ກໆ ແ໋ ຓໆ ຌ ຎະຆາຆຌົ ຍຌັ ຈາເຏໆ າົ , ກາຌຎະກບຍຘໆ ທຌ ແຖະ ຓຘີ ໆ ທຌປໆ ທຓຂບຄຂະແນຌຄກາຌ , ຑາກຘໆ ທຌຉໆ າຄ໅ຂບຄຘຄັ ຃ົ ຓ ເຂາົ໇ ໃຌຂະຍທຌກາຌຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓເຎຌັ ຉຌົ໇ ກາຌຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓໃຌຂະຍທຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ໃນຓ໇ ຖີ ກັ ຘະຌະງຌງຄົ . ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຅ໆ ຄຶ ຃ທຌເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ໃຌ 3 ຖະຈຍັ ຃ ກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋ໆ ຉີ ຈິ ຑຌັ ກຍັ ກາຌແກໄ໇ ຂ຃ທາຓ຋ກງາກ ໂຈງຏໆ າຌຂະຍທຌກາຌ ຑຈັ ຋ະຌາ຋ໆ ຓີ ຖີ ກັ ຘະຌະແຍຍງຌງຄົ , ຉຈິ ຑຌັ ກຍັ ກາຌທາຄຌະໂງຍາງ, ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ຖະຍຽຍກາຌຈາຌກຈົ ນຓາງ ຈາ໇ ຌຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ແຖະ ຎຍັ ຎຄ຃ທາຓບາຈຘາຓາຈຂບຄບຄົ ກາຌ຃ຓ໇ ຃ບຄ, ຉຈິ ຉາຓ຃ຌຌະຑາຍຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ເຆໆ ຌັ ທຽກຄາຌຘາ໇ ຄຊາຌຂ໋ຓ໇ ຌຂໆ າທຘາຌ, ທຽກຄາຌເຐກິ ບຍົ ປຓົ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ, ທຽກຄາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ. 3.1. ກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຋ໆ ຉີ ຈິ ຑຌັ ກຍັ ກາຌແກໄ໇ ຂ຃ທາຓ຋ກງາກໂຈງຏໆ າຌຂະຍທຌກາຌ ຑຈັ ຋ະຌາ ຋ໆ ຓີ ຖີ ກັ ຘະຌະແຍຍງຌງຄົ ກາຌແກໄ໇ ຂແຍຍງຌງຄົ ແຓໆ ຌ ກາຌແກໄ໇ ຂຈທງ໇ ກາຌຘຓໃຘໆ ເປຈັ ໃນກ໇ າຌຑຈັ ຋ະຌາຓຖີ ກັ ຘະຌະແຍຍງຌງຄົ ເຆໆ ຄິ ຓຎີ ະຘຈິ ຋ຏິ ຌົ ຘຄ ຋າຄຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ , ຘຄັ ຃ຓົ ຓ຃ີ ທາຓງຈຉ຋ິ າ໋ ຘທີ ໄິ ຖ ຎະຆາຆຌົ ຓ຃ີ ຌຌະຑາຍຆທີ ຈິ ຈຂີ ຌຶ໇ ແຖະ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋໋າ ຓະຆາຈໄຈຊ໇ ກຌາ໋ ໃຆດ໇ ໆ າຄຘຓົ ເນຈຘຓົ ຏຌົ ຋ຄັ ຓກີ າຌຍຖະຌະຎທົ ແຎຄ . ງບ໇ ຌຖະຈຍັ ຃ທາຓ ແຉກຉໆ າຄກຌັ ໃຌຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈບຈຘານະກາ໋ , ກາ໋ ຖຄັ ຑຈັ ຋ະຌາ ແຖະ ຈບ໇ ງຑຈັ ຋ະຌານາງຈາ໇ ຌ ຅ໆ ຄຶ ເປຈັ ໃນກ໇ າຌແກ ໇ ໄຂຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຓບີ ຌັ ແຉກຉໆ າຄກຌັ ເຆໆ ຌັ : - ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈບຈຘານະກ໋ າ ເຆໆ ຄິ ຓຏີ ຌົ ຘາ໋ ເຖຈັ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາແຍຍງຌງຄົ ຓາແຖທ໇ ຌຌັ໇ , ກາຌແກໄ໇ ຂ ຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຉບ໇ ຄຘຓໃຘໆ ກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ເຘຈເນບ຅າກກາຌຒຓເຒບງຂບຄຘຄັ ຃ຓົ , ຍຌັ ນາກາຌຎໆ ບງ ກາຘເປບຌແກທ໇ ແຖະ ຘາຌ຋໋າຖາງໂບໂຆຌບບກ ຘໆ ຆຌັ໇ ຍຌັ ງາກາຈຈທງ໇ ກາຌຍຄັ ຃ຍັ ໃຆຖ໇ ະຍຽຍກຈົ ນຓາງຈາ໇ ຌ 110 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຘໆ ຄິ ທຈຖບ໇ ຓ຋ຄັ ໃຌຖະຈຍັ ຆາຈ ແຖະ ຘາກຌົ ຑບ໇ ຓ຋ຄັ ໄຈຑ໇ ຈັ ຋ະຌາຍຌັ ຈາເຉກັ ຌກິ ໂຌໂຖຆໃີ ນແ໇ ຋ຈເນຓາະກຍັ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓກ຃໋ ເປຈັ ໃນກ໇ າຌຎໆ ບງຓຌົ ຖະຑຈິ ບບກຘໆ ຆຌັ໇ ຍຌັ ງາກາຈຌບ໇ ງ຋ໆ ຘີ ຈເ຋ໆ າົ ຋ໆ ຅ີ ະນຌບ໇ ງໄຈ.໇ - ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈຈບ໇ ງຑຈັ ຋ະຌາແຓໆ ຌຓ຃ີ ທາຓ຋ກງາກຂາຈເຂຌີ ກທຓເບາົ ຘໆ ທຌນາງໃຌຖະຈຍັ ຓະນາຑາກ ແຖະ ຅ຖະຑາກ, ແຉໆ ຓ຃ີ ທາຓບຈຓົ ຘຓົ ຍຌ຋າຄຈາ໇ ຌຆຍັ ຑະງາກບຌ຋າ໋ ຓະຆາຈ. ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ແຓໆ ຌເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ເປຈັ ໃນຂ໇ ະຍທຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຉໆ າຄ໅ໄຈຓ໇ ຖີ ກັ ຘະຌະແຍຍງຌງຄົ . - ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈກາ໋ ຖຄັ ຑຈັ ຋ະຌາ ເຆໆ ຄິ ຓ຅ີ າ໋ ຌທຌນທຄນາງຉບ໇ ຄໄຈແ໇ ກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈ ຖບ໇ ຓ຋ຄັ ດໆ ໃຌ ເຄໆບຌໄຂ຃ຈໆ ຄັ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ແຖະ ບຈຘານະກາ໋ ໄຎຑບ໇ ຓ໅ກຌັ . 3.2. ກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຉຈິ ຑຌັ ກຍັ ກາຌຘາ໇ ຄໂ຃ຄຖໆ າຄ ແຖະ ຎຍັ ຎຄ ກຌົ ໄກກາຌ຃ຓ໇ ຃ບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຖະຈຍັ ຆາຈໃຌກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຈໆ ຄັ ກໆ າທ ຉບ໇ ຄໄຈເ໇ ບາົ ໃ຅ໃຘໆ ທາຄ ຌະໂງຍາງກາຌຑຈັ ຋ະຌາຖະຍຽຍກາຌຈາ໇ ຌກຈົ ນຓາງຈາ໇ ຌຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ແຖະ ຎຍັ ຎຄ຃ທາຓຘາຓາຈຂບຄບຄົ ກາຌ ຃ຓ໇ ຃ບຄຉຈິ ຉາຓ຃ຌຌະຑາຍຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ໃນຓ໇ ຃ີ ທາຓຑບ໇ ຓໃຌກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທທຽກຄາຌຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓໃນຓ໇ ຎີ ະ ຘຈິ ຋ຏິ ຌົ ຘຄ. ຋ຄັ ຌກີ໇ ເ໋ ຑໆ ບຎບ໇ ຄກຌັ ຍໆ ໋ໃນຍ໇ ຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓເກຈີ ຂຌຶ໇ , ປກັ ຘາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຍໆ ໃ໋ ນຍ໇ ກົ ແນຄ໇ ເຎຌັ ຅ກັ ເ຋ໆ ບ ເຎຌັ ຉຌົ໇ ເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ກາຌຍຄັ ຃ຍັ ໃຆຖ໇ ະຍຽຍກຈົ ນຓ າງຈາ໇ ຌຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ດໆ າເຂຓັ໇ ຄທຈ ໂຈງຘະເຑາະໃຌຎະເ຋ຈ ຈບ໇ ງຑຈັ ຋ະຌາ ແຖະ ກາ໋ ຖຄັ ຑຈັ ຋ະຌາ ເຆໆ ຌັ ຖະຍຍົ ກາຌຉຖີ າ຃ າຏຌົ ກະ຋ຍົ ຈາ໇ ຌຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓໃຌໂ຃ຄກາຌ ຑຈັ ຋ະຌາຉໆ າຄ໅ . ຎຍັ ໃນຓໃຘໆ ໂ຋ຈຏກ໇ ໆ ຃໋ ທາຓເຘງນາງຉໆ ໋ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ , ງບ໇ ຄງຏ໋ ຓ໇ ຏີ ຌົ ຄາຌຈເີ ຈໆ ຌັ ໃຌທຽກຄາຌ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ແຖະບໆ ຌ໅. 3.3 ກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຋ໆ ຉີ ຈິ ຑຌັ ກຍັ ກາຌຘາ໇ ຄຂະຍທຌກາຌຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຃ຌຌະຑາຍຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓໃຌຂະຍທຌກາຌແກໄ໇ ຂຈໆ ຄັ ກໆ າທ ໄຈກ໇ ທຓເບາົ ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທເກຍັ ກາ໋ ແຖະ ຘາ໇ ຄ ຊາຌຂຓ໋໇ ຌຂໆ າທຘາຌ ຘະນຌບຄໃນແ໇ ກໆ ທຽກຄາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ເຑໆ ບຘຍຉໆ ຘ໋ ະນຌບຄໃນແ໇ ກໆ ຂະຍທຌ ກາຌ ທາຄແຏຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ແຖະ ກາຌຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ , ຌບກຌຌັ໇ ງຄັ ກທຓເບາົ ທຽກ ຄາຌຉຈິ ຉາຓກທຈກາ຃ຌຌະຑາຍຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ແຖະ ຘາ໇ ຄຂະຍທຌກາຌຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຈທ໇ ງຖະຍຍົ ກາຌເຐກິ ບຍົ ປຓົ , ກາຌ ຘາ໇ ຄ຅ຈິ ຘ໋າຌກຶ ເຑໆ ບຎກຖະຈົ ຓໃນຓ໇ ທຌຆຌົ ນ ກາຌ຅ຈັ ຉຄັ໇ ໃຌຘຄັ ຃ຓົ ໄຈຓ໇ ຘີ ໆ ທຌປໆ ທຓແກໄ໇ ຂ ແຖະ ຌາ໋ ໃຆ໇ ຆຍັ ຑະງາກບຌ຋໋າຓະຆາຈດໆ າຄຎະດຈັ , ນຈຏໆ ບຌ ກາຌຘາ໇ ຄຓຌົ ຖະຑຈິ ແຖະ ຘໆ ຄິ ເຘຈເນບຉໆ າຄ໅. 4.ໃ຅຃ທາຓ ຍຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓເຎຌັ ຍຌັ ນາໃນງໆ ຋ໆ ຓີ ະຌຈ ແຖະ ຋ກຘໆ ຄິ ຋ໆ ຓີ ຆີ ທີ ຈິ ກາ໋ ຖຄັ ຎະເຆຌີ ນຌາ໇ໃຌ຋ໆ ທົ ໂຖກ . ຎະຆາກບຌຌຍັ ຓຌ໇ ຍັ ຓກີ າຌຂະນງາງຉທົ ດໆ າຄໄທທາ ເກຌີ ຃ທາຓບາຈຘາຓາຈປບຄປຍັ ໄຈຂ໇ ບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ຋໋າຓະ ຆາຈເປຈັ ໃນຓ໇ ະຌຈຑຍົ ຃ທາຓ຋ກງາກຂາຈເຂຌີ ເຆໆ ຄິ ໄຈກ໇ າງເຎຌັ ຉທົ ກາຌຉຌົ໇ ຉໆ ໋ໃຌກາຌຍກຖກ ແຖະ ຋໋າຖາງ ຃ທາຓບຈຓົ ຘຓົ ຍຌຂບຄ຋໋າ ຓະຆາຈ. ຘະຑາຍ຃ທາຓ ເຘບຓໂຆຓຂບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ແຓໆ ຌຓ຃ີ ທາຓປຌແປຄດໆ ໃຌ ຂຌັ ຖະທຄັ ໄຑ. ກາຌຌາ໋ ໃຆຆ໇ ຍັ ຑະງາກບຌດໆ າຄຒຓເຒບງ , ກາຌຎໆ ບງຘໆ ຄິ ເຘຈເນບຓຌົ ຖະຑຈິ ຅າກໂປຄຄາຌບຈຘານະ ກາ໋ , ກາຌເຏາົ ຏາຌ ຑະຖຄັ ຄາຌເຆບ໇ ເຑຄີ ຂບຄງາຌຑະນະຌະ ແຖະ ເ຃ໆ ບຄໃຆຘ໇ ບງຉໆ າຄ໅ ໄຈກ໇ ໆ ໃ໋ ນເ໇ ກຈີ ຏຌົ ກະ຋ຍົ ຉໆ ໋ຖະ ຍຍົ ຌເິ ທຈທ຋ິ ະງາຂບຄ຋າ໋ ຓະຆາຈ ໄຈຓ໇ ກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄໄຎ຋າຄຖຍົ ບຌັ ຓຏີ ຌົ ເປຈັ ໃນເ໇ ກຈີ ໄຑຑຍິ ຈັ ຋າ໋ ຓະຆາຈບຌັ ປາ໇ ງ 111 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ແປຄ ເຆໆ ຌັ ໄຑຌ໋າ໇ ຊທ໇ ຓ, ໄຑແນຄ໇ ແຖຄ໇ ... ຘະຌຌັ໇ ຓຌັ ປຽກປບ໇ ຄໃນຍ໇ ຌັ ຈາບຄົ ກາຌ຅ຈັ ຉັ໇ ຄຉໆ າຄ໅຋ຄັ ຑາກຖຈັ ແຖະ ເບກະຆຌົ ຖທຓໄຎເຊຄິ ຍກ຃ຌົ ໃຌຘຄັ ຃ຓົ ຅ະຉບ໇ ຄຎະກບຍຘໆ ທຌ ດໆ າຄຉຄັ໇ ນຌາ໇ ໃຌກາຌຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຆທງກຌັ . 5. ທຽກຓບຍນຓາງ 1. ຍຌັ ນາຂບຄຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຓ຅ີ ກັ ຎະເຑຈ? ຃ຎະເຑຈໃຈແຈໆ ? (ບະ຋ຍິ າງ ແຖະ ງກົ ຉທົ ດໆ າຄໃຌ ແຉໆ ຖະຎະເຑຈ). 2. ຋ຈິ ຋າຄໃຌກາຌແກໄ໇ ຂຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓຓແີ ຌທໃຈແຈໆ ? 6. ທຽກເຑໆ ຓີ ຘກຶ ຘາ, ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ເຑໆ ຓີ ຉາຓເຌບ໇ ໃຌ ຋ໆ ໃີ ນຓ໇ າດໆ າຄຖະບຽຈ ແຖະ ຅ະແ຅ຄ໇ ຉາຓທາຖະຘາຌ , ນຌຄັ ຘຑຓິ ແຖະ ແນໆ ຄຂຓ໋໇ ຌບໆ ຌ໅຋ໆ ຓີ ໃີ ຌນບ໇ ຄຘະນຓຈ. 112 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຎະຓທຌ຃໋າຘຍັ ຃ທາຓຈ,ີ ຘໆ ຄິ ຋ໆ ຆີ ຄົ ໄທເ໇ ຆໆ ຄິ ຃ທາຓຈ.ີ ກາຌກໆ ຘ໋ າ໇ ຄ, ກາຌຘາ໇ ຄຘາ. ຃ຌະ຋໋າ ຘະຊາຎຈັ ຉະງະກາ໋ ຃ທາຓຓຘີ ະຉ,ິ ຃ທາຓປຘ໇ ກຶ ຉທົ . 2 ເຑໆ ບ ຘາ໋ ຎະຆຌັ ງະ ກາຌຎະຆຓເຑໆ ບຎະໂນງຈຘໆ ທຌນຌໆ ຄຶ ໂຈງ຅າ໋ ເຑາະ, ຋ໆ ຎີ ະຆຓ. ຘະຓຈັ ຆາ ທໃິ ຌຂບຄຑະຘຄົ ດໆ ໃຌຍຈົ ຂບຄຘຄັ ຃າ຋ເິ ຘຈຓຂີ ໋ນ໇ າ໇ ຓດໆ 3 ຂ໋.໇ ຘຄັ ຃າ຋ເິ ຘຈ ບຄົ ກາຌຖະນໆ ທາຄຎະເ຋ຈ຋ໆ ຊີ ກຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ຂຌຶ໇ ຑາງນຄັ ຘຄົ ຃າຓໂຖກ຃ຄັ໇ ຋ີ ຘະນະຎະຆາຆາຈ ປໆ ທຓກຌັ ແກໄ໇ ຂຍຌັ ນານງຄ໇ ງາກ຋າຄເຘຈຊະກຈິ , ຘຄັ ຃ຓົ - ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຉຈັ ຘະປ໇ ຋ຈົ ຘະທຈັ ແຖະ ຓະຌຈຘະ຋າ໋ . ແຊຌ ຌເິ ທຈທ຋ິ ະງາ ເນຌັ ແ຅ຄ໇ ໃຌ຋າ໋ (ຍຌັ ຖ຋໋າຓະ). ຎະຉຓິ ະກາ໋ ຘຍິ ຎ.ີ ຎຆະຌງິ ະຘະຊາຌ ຆໆ ຂບຄເ຋ຍຑະເ຅າົ໇ ຎະ຅າູ຋໋ ບ໇ ຄຒາ໇ ຉາຓ຃ທາຓເຆໆ ບຊຂບຄຆາທຍປາຌ. ຎະຆຓຆຈງບຈ ທຆິ າ຋ໆ ຘີ ກຶ ຘາກໆ ຽທກຍັ ຃ທາຓຘ໋ າຑຌັ ຖະນທໆ າຄຘໆ ຄິ ຋ໆ ຓີ ຆີ ທີ ຈິ ກຍັ ຊໆ ຌິ ດໆ ແຖະ ຎະຘຈ ແທຈຖບ໇ ຓ. ຎະຖຌິ ຑິ າຌ ກາຌຎຌັ໇ , ກາຌນໆ .໋ ຑ຋ິ ກີ າ໋ ຘະຊາຌ຋ໆ ຘີ ກັ ກະຖະຍຆາເກໆ າົ ແກໆ ເຆໆ ຌັ ຋າຈນທຄ, ທຈັ ຑ ແຖະ ບໆ ຌ໅. ຑ຋ິ ກີ າຌ ກາຌຎະຆຓຖະນທໆ າຄຎະເ຋ຈຂບຄເ຅າົ໇ ນຌາ໇ ຋ໆ ີ ຐໆ າງຍຖ໋ ນິ າຌຖະຈຍັ ຘຄຂບຄ ຌະທຈັ ຉະກາ໋ ຑະຑຈ຋ະບຄົ ຖຈັ ຊະຍາຌ, ກບຄຎະຆຓຖະນໆ ທາຎາຓກຖຈັ . ຑະບຖ໋ ະນຌັ ກາຌເກຈີ . ຖຂິ ະຘຈິ ຉາງ (ໃຆຘ໇ າ໋ ຖຍັ ຑະຑຈ຋ະເ຅າົ໇ ເ຋ໆ າົ ຌຌັ໇ ). ຖຈັ ຊະຑ຋ິ ີ ກາຌຍຆາ, ກາຌ຋າ໋ ຍຌຉາຓຖຈັ ຋ຘິ າຘະໜາ. ທ຅ິ ຈິ ຉະກາ໋ ທຊິ ຆີ ທີ ຈິ ທຽກຄາຌກໆ ຽທກຍັ ຑ຋ິ ີ ແຖະ ແຍຍນຌຄັ ຘ຋າຄກາຌ຋ຈ. ເຉກັ ຌກິ ນ ທ຋ິ ໃີ ນຓໆ ໅. ຑະຑຈ຋ະເ຅າົ໇ ໃຌຘາຘະນຌາຑຈ. ຆໆ ນ ຌາຓຓະງຈົ ຂບຄຑະ ຋ໆໄີ ຈຍ໇ ທຈຌາ໋ ຑະຑຈ຋ະເ຅າົ໇ ແຖະ ເຎຌັ ຏ຋໇ ໆ ໄີ ຈ໇ ຎະຉຍິ ຈັ ຋າ໋ ຓະ. ຘຈິ ຋຋ິ າຄທຌັ ຌະກ໋ າ ແຖະ ຘຖິ ະຎະກາ໋ ເຆໆ ຄິ ຏເ໇ ຎຌັ ເ຅າົ໇ ຂບຄຏຌົ ຄາຌ ນ ຍຈົ ຎະຑຌັ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌ຃ຓ໇ ຃ບຄຉາຓກຈົ ນຓາງ ; ເ຅າົ໇ ຂບຄຏຌົ ຄາຌ຋ໆ ໄີ ຈຎ໇ ະຈຈິ ຘາ໇ ຄ ຂຌຶ໇ . ຑ຋ິ ຋ີ າຄກາຌ. ແຉຓ໇ , ຃ທຈັ ຖາງ. ເຘຌັ໇ ຋າຄເຈຌີ ແນໆ ຄຆທີ ຈິ . 113 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ບຖິ ງິ ະຍຈົ ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທ (ດຌ, ເຈຌີ , ຌໆ ຄັ , ຌບຌ). ຉຄັ໇ ແຉໆ ເກຈີ . ບະຖງິ ະ຋໋າ ບຎະຌໄິ ຘ ຓ຃ີ ທາຓ຅ະເຖຌີ ປໆ ຄເປບຄ ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ. ຓະໂຌຑາຍ ຃ທາຓຎະຑຈຶ ຋ໆ ເີ ຃ງີ ຆຌິ ເຎຌັ ຑຌ໇ ຊາຌດໆ ຄັ ເຖກິ ຓາໃຌຘຌັ ຈາຌ ນຑ໋ ຑິ ຈິ ຋ະຑຌັ ຃ທາຓຘາ໋ ຌກຶ ຖທຓ. ຍໆ ບຌເກຍັ ຓຽ໇ ຌທຈັ ຊ຋ໆ ຓີ ຃ີ ໆ າຉໆ າຄ໅. 114 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ເບກະຘາຌບາ໇ ຄບຄີ 1. ຘບຌ຋ະທີ ແຘຄຈາຖາຘຌິ , ຍຌເຑຄ ເຌຈຉະທຄົ . ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ- ບາຆຽຌ ຘາງຘາ໇ ຄ຃ ຓຈັ ຋ະງຓົ ກຓົ ຘາ໇ ຄ຃ ກະຆທຄຘກຶ ຘາ຋ກິ າຌ ແຖະ ກຖິ າ ຎີ 2009. 2. ຎະນທຈັ ແຖະ ຃ທາຓເຎຌັ ຓາຂບຄບາຆຽຌ , ກະຆທຄກາຌຉໆ າຄຎະເ຋ຈແນໆ ຄ ຘ.ຎ.ຎ.ຖາທ, ໄຏໆ ໜາຓກ ກາຌຑຓິ , ທຽຄ຅ຌັ , 1997, 3. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ, ກະຆທຄຘກຶ ຘາ຋ກິ າຌ, ໂປຄຑຓິ ແນໆ ຄຖຈັ , ທຽຄ຅ຌັ , 1998. 4. Form of courtesy among ASEAN member countries; Research report rū9 104-105. 5. Introducing Asia 2 Editon by N. Regendra and Team work; C. Longman Australiapty limited 1986. 6. ຏຌົ ຄາຌ 25 ຎີ (1975 -2000 ແຖະ ງຈ຋ະຘາຈກາຌຘກຶ ຘາ 20 ຎີ 2001 - 2020) ຂບຄຘ.ຎ.ຎ. ຖາທ. 7. ASEAN Statistical pocketbook; printed in Indonesia; 2003. 8.຃ທາຓປຑ໇ ຌ໇ ຊາຌກໆ ຽທກຍັ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ , ຘຌເຐກິ ບຍົ ປຓົ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ , ຅າ໋ ຎາກາຌ ຑຓິ ທຽຄ຅ຌັ , 2002. 9. ເບກະຘາຌກໆ ຽທກຍັ ບາຆຽຌ຅າກບຌິ ເຉເີ ຌຈັ (enwikipidia.org/wiki/wltwre). 10. ເບກະຘາຌກໆ ຽທກຍັ ບາຆຽຌ຅າກບຌິ ເຉເີ ຌຈັ (Asean Suminit). 115 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ພາກຮຽນ/ປີ ໂຄງຮ່ າງຫກຼັ ສູດລາຍວຊິ າ ຊ່ ວົ ໂມງ ຊ່ ວື ຊິ າ: ວດັ ທະນະທາໍ ສງັ ຄມົ ລາວ-ອາຊຽນ ຄ່ າໜ່ ວຍກດິ ອະທບິ າຍຄ່ າໜ່ ຫຼກັ ສູດສາ້ ງຄູມດັ ທະຍມົ ລະບບົ 11+3+2 ຕ່ ເໍ ນ່ ອື ງ ປະລນີ ຍາຕີ ວຍກດິ ລະຫດັ ວຊິ າ:......................... ຈດຸ ປະສງົ ພາກຮຽນທີ 2 ຂອງປທີ ີ 1 ເນອື້ ໃນຫຍໍ້ 32 ຊ່ ວົ ໂມງ ດາໍ ເນນີ ການສອນ 2(1-2) ວຊິ ານມີ້ ີ 2 ໜ່ ວຍກດິ , ມີ 2 ຊ່ ວົ ໂມງຕ່ ໍອາທດິ ໃນ 16 ອາທດິ . ລວມຊ່ ວົ ໂມງຮຽນທງັ ໝດົ ອຸປະກອນປະ 32 ຊ່ ວົ ໂມງ. ກອບການສອນ ເມ່ ອື ຮຽນວຊິ ານແີ້ ລວ້ ນກັ ສກຶ ສາຄສູ າມາດ: ອາທດິ 1  ຮຽນຮູ ້ ແລະ ເຂາົ້ ໃຈກ່ ຽວກບັ ຄວາມໝາຍຄວາມສໍາຄນັ ຂອງວດັ ທະນະທໍາສງັ ຄມົ ອາທດິ ທີ 2 ລາວ-ອາຊຽນ.  ອະທບິ າຍປະຫວດັ ແລະ ຄວາມເປນັ ມາຂອງອາຊຽນ.  ຈາໍ ແນກ, ສ່ ງົ ເສມີ ແລະ ແລກປ່ ຽນຄວາມຮູທ້ າງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ຮດິ ຄອງ ປະເພນທີ ່ ມີ ຫີ ຼາກຫາຼ ຍສສີ ນັ ຂອງອາຊຽນ.  ຮຽນຮູ ້ ແລະ ເຂາົ້ ໃຈໄດກ້ ່ ຽວກບັ ການຮ່ ວມມພື າຍໃນອາຊຽນ ແລະ ອາຊຽນກບັ ສາກນົ . ວຊິ ານນີ້ ກັ ສກຶ ສາຄູຈະໄດຮ້ ຽນຮູກ້ ່ ຽວກັບ: ຄວາມຮູທ້ ່ ວົ ໄປກ່ ຽວກັບອາຊຽນ, ປະຫວັດ ຄວາມເປນັ ມາຂອງອາຊຽນ, ວດັ ທະນະທໍາບນັ ດາກ່ ຸມສະມາຊກິ ອາຊຽນ, ການຮ່ ວມມພື າຍ ໃນອາຊຽນ ແລະ ອາຊຽນກບັ ສາກນົ , ການປົກປັກຮກັ ສາສະພາບແວດລອ້ ມຂອງອາຊຽ, ການປ່ ຽນແປງທາງດາ້ ນຕ່ າງໆຂອງສງັ ຄົມລາວທາງວັດທະນະທໍາ ແລະ ການພັດທະນາ ວດັ ທະນະທາໍ ປະເພນ.ີ ວຊິ ານດີ ໍາເນນີ ການຮຽນ-ການສອນຢ່ ູໃນພາກຮຽນທີ 2 ປີທີ 1 ພາຍໃນ 16 ອາທດິ ມີ 2 ຊ່ ວົ ໂມງຕ່ ອໍ າທດິ ລວມ 32 ຊ່ ວົ ໂມງ ແລະ ມທີ ງັ ຫມດົ 10 ບດົ , ການສດິ ສອນຈະສມົ ທບົ ກບັ ຫຼາຍໆວທິ ີການ ແລະ ຕດິ ພັນກບັ ພາກປະຕບິ ດັ ຕວົ ຈງິ ໂດຍນໍາໃຊຫ້ ຼາຍວທິ ີປະສົມ ປະສານກນັ ເຊ່ ນັ : ການອະທບິ າຍ, ການສນົ ທະນາ (ຫມດົ ຫອ້ ງ, ບຸກຄນົ , ຈບັ ຄ່ ູ, ຈດັ ກ່ ຸມ), ການລະດມົ ສະຫມອງ ແລະ ວຽກມອບຫມາຍເພ່ ອື ລາຍງານ ວຊິ ານຈີ້ ະໄດນ້ າໍ ໃຊອ້ ຸປະກອນເຊ່ ນັ : ແຜນທ່ ,ີ ຮູບພາບ, ຫນງັ ສພື ມິ , ວາລະສານ, ສ່ ງິ ພມິ , CD, Computer, LCD ແລະ ແຫ່ ຼງຂມໍ້ ູນຕ່ າງໆທ່ ກີ ່ ຽວພນັ ກບັ ບດົ ຮຽນ. ບດົ ທີ 1. ຄວາມຮູທ້ ່ ວົ ໄປ ກ່ ຽວກບັ ອາຊຽນ 1. ຄາຂວນັ ຂອງອາຊຽນ 2. ສນັ ຍາລກັ ຂອງອາຊຽນ 3. ສານກັ ງານໃຫຍ່ ຂອງອາຊຽນ 4. ເລຂາທກິ ານໃຫຍ່ ອາຊຽນ 5. ທຸງຊາດຂອງ 10 ປະເທດອາຊຽນ 6. ຄາໍ ທກັ ທາຍໃນພາສາ 10 ອາຊຽນ ບດົ ທີ 1. ຄວາມຮູທ້ ່ ວົ ໄປ ກ່ ຽວກບັ ອາຊຽນ(ຕ່ ໍ)

ອາທດິ ທີ 3 7. ດອກໄມປ້ ະຈາໍ ຊາດຂອງ 10 ປະເທດອາຊຽນ ອາທດິ ທີ 4 8. ຫກຼັ ການປະຕບິ ດັ ສດິ ທຂິ ອງກ່ ຸມອາຊຽນ ອາທດິ ທີ 5 9. ເປາົ້ ໝາຍສາໍ ຄນັ ຂອງປະຊາຄມົ ເສດຖະກດິ ອາຊຽນ 10. ກອບຄວາມຮ່ ວມມື ອາທດິ ທີ 6 11. ການລວມກ່ ຸມສນິ ຄາ້ ແລະ ບລໍ ກິ ານ 11 ສາຂານາໍ ຮ່ ອງ 12. ເນອື້ ທ່ ີ ແລະ ປະຊາກອນຂອງ 10 ປະເທດອາຊຽນ ບດົ ທີ 2. ປະຫວດັ ແລະ ຄວາມເປນັ ມາຂອງອາຊຽນ 1. ປະຫວດັ ຄວາມເປນັ ມາຂອງອາຊຽນ 2.ໂຄງຮ່ າງການຈດັ ຕງັ້ ຂອງອາຊ 3. ຖະແຫຼງການ-ສນັ ຍາ 4. ບນັ ດາປະເທດສະມາຊກິ ອາຊຽນ ບດົ ທີ 3. ມະໂນພາບກ່ ຽວກບັ ວດັ ທະນະທາໍ ລາວ ແລະ ອາຊຽນ 1. ຄວາມສໍານກຶ ກ່ ຽວກບັ ວດັ ທະນະທໍາລາວ 2. ປະເພດວດັ ທະນະທາທ່ ຄີ ງົ ຕວົ ໃນສງັ ຄມົ ລາວ ແລະ ອາຊຽນ 3. ໂຄງສາ້ ງທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາສງັ ຄມົ ລາວ ແລະ ອາຊຽນ 4. ປະເພນລີ າວບູຮານ ແລະ ອາຊຽນ 4.1. ຄວາມເປນັ ມາຂອງຮດີ ຄອງປະເພນລີ າວ 4.2. ຮດີ ຄອງປະເພນລີ າວ 4.3. ຄວາມເປນັ ມາຂອງປະເພນອີ າຊຽນ ບດົ ທີ 4 ມາລະຍາດໃນສງັ ຄມົ ຂອງລາວ 1. ຄວາມໝາຍຂອງມາລະຍາດ 2. ມາລະຍາດໃນການທກັ ທາຍ 2.1. ມາລະຍາດທາງດາ້ ນວາຈາ 2.2. ມາລະຍາດທາງດາ້ ນຈດິ ໃຈ 3. ມາລະຍາດທາງດາ້ ນການປະພດຶ 3.1. ມາລະຍາດທາງດາ້ ນອລິ ຍິ ະບດົ 3.2. ມາລະຍາດ ແລະ ທ່ າທາງໃນອລິ ຍິ ະບດົ ຕ່ າງໆ 3.3. ມາລະຍາດໃນການຕອ້ ນຮບັ ແຂກ 3.4. ມາລະຍາດໃນການສາຜດັ ມ,ື ຈາມ, ໄອ, ຫາວ 3.5. ມາລະຍາດໃນຫອ້ ງການ ແລະ ຄອບຄວົ 4. ມາລະຍາດທາງຄຸນສມົ ບດັ 4.1. ຄວາມໝາຍຂອງຄຸນສມົ ບດັ ບດົ ທີ 5. ການແຕ່ ງກາຍຂອງລາວ ແລະ ອາຊຽນ 1. ການແຕ່ ງກາຍຂອງລາວ 1.1. ການນ່ ຸງຫ່ ມົ ຢ່ ູໃນເຮອື ນ 1.2. ການນ່ ຸງຫ່ ມົ ໃນງານປະເພນີ 1.3. ການແຕ່ ງກາຍໃນພທິ ທີ າງການ

ອາທດິ ທີ 7 1.4. ການແຕ່ ງກາຍໃນງານແຕ່ ງດອງ 1.5. ການແຕ່ ງກາຍຂອງນກັ ຮຽນ-ນກັ ສກຶ ສາ ອາທດິ ທີ 8 ອາທດິ ທີ 9 ບດົ ທີ 5. ການແຕ່ ງກາຍຂອງລາວ ແລະ ອາຊຽນ(ຕ່ ໍ) ອາທດິ ທີ 10 2. ການແຕ່ ງກາຍຂອງຊາດຕ່ າງໆໃນອາຊຽນ 3.1. ການແຕ່ ງກາຍຂອງຄນົ ອນິ ໂດເນເຊຍ 3.2.ການແຕ່ ງກາຍຂອງຄນົ ພລິ ບິ ປນິ 3.3. ການແຕ່ ງກາຍຂອງໄທ 3.4. ການແຕ່ ງກາຍຂອງມຽນມາ 3.5. ການແຕ່ ງກາຍຂອງກາໍ ປູເຈຍ 3.6. ການແຕ່ ງກາຍຂອງບຣູນາຍ 3.7. ການແຕ່ ງກາຍຂອງມາເລເຊຍ 3.8. ການແຕ່ ງກາຍຂອງຫວຽດນາມ 3.9. ການແຕ່ ງກາຍຂອງສງິ ກະໂປ ບດົ ທີ 6. ໜາ້ ທ່ ຂີ ອງພນົ ລະເມອື ງລາວຕ່ ໍກບັ ວດັ ທະນະທາໍ 1. ໜາ້ ທ່ ກີ ານປກົ ປກັ ຮກັ ສາວດັ ທະນະທາໍ ຮດີ ຄອງປະເພນີ 2. ໜາ້ ທ່ ກີ ານເສມີ ຂະຫຍາຍວດັ ທະນະທໍາຮດີ ຄອງປະເພນີ 3. ໜາ້ ທ່ ໃີ ນການພດັ ທະນາວດັ ທະນະທາ ບດົ ທີ 7. ວດັ ທະນະທໍາຂອງລາວ ແລະ ອາຊຽນໃນປດັ ຈບຸ ນັ 1. ລກັ ສະນະຂອງວດັ ທະນະທາໍ ລາວ 1.1. ວດັ ທະນະທາການທກັ ທາຍ 1.2. ວດັ ທະນະທາການນ່ ງຸ ຖື 1.3 .ປະເພນກີ ານເຮດັ ບຸນ 1.4. ວດັ ທະນະທໍາການກນິ 1.5. ພທິ ກີ ານສ່ ູຂວນັ 2. ວດັ ທະນະທາຂອງຊາດອາຊຽນ 2.1 ດາ້ ນເສດຖະກດິ 2.2 ດາ້ ນສງັ ຄມົ ບດົ ທີ 7. ວດັ ທະນະທໍາຂອງລາວ ແລະ ອາຊຽນໃນປດັ ຈບຸ ນັ (ຕ່ ໍ) 3. ວດັ ທະນະທໍາຕ່ າງໆຂອງຊາດອາຊຽນ 3.1 ວດັ ທະນະທາອນິ ໂດເນເຊຍ 3.2. ວດັ ທະນະທາບຣູນາຍ 3.3. ວດັ ທະນະທາຟລີ ບິ ປນິ 3.4. ວດັ ທະນະທາສງິ ກາໂປ 3.5 ວດັ ທະນະທໍາມາເລເຊຍ 3.6. ວດັ ທະນະທໍາມຽນມາ 3.7. ວດັ ທະນະທໍາໄທ 3.8. ວດັ ທະນະທາໍ ຫວຽດນາມ 3.9. ວດັ ທະນະທາໍ ກໍາປູເຈຍ

ອາທດິ ທີ 11 4. ວດັ ທະນະທາແບບປະສມົ ປະສານໃນອາຊຽນ ອາທດິ ທີ 12 ອາທດິ ທີ 13 ບດົ ທີ 8. ການສກຶ ສາຂອງລາວ ແລະ ອາຊຽນ ອາທດິ ທີ 14 1. ການສກຶ ສາກບັ ການພດັ ທະນາຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ ອາທດິ ທີ 15 2. ການສກຶ ສາກບັ ການພດັ ທະນາເສດຖະກດິ -ສງັ ຄມົ 3. ການສກຶ ສາກບັ ຂ່ າວສານ 4. ການຮວມມທື າງດາ້ ນການສກຶ ສາສາລບັ ຊາດອາຊຽນ ບດົ ທີ 9. ການປ່ ຽນແປງດາ້ ນຕ່ າງໆຂອງສງັ ຄມົ ລາວທາງວດັ ທະນະທາ 1. ການປ່ ຽນແປງດາ້ ນການສກຶ ສາ 2. ການປ່ ຽນແປງດາ້ ນສງັ ຄມົ 2.1. ດາ້ ນສາທາລະນະສຸກ 2.2. ດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ 3. ການປ່ ຽນແປງທາງດາ້ ນເສດຖະກດິ 4. ອດິ ທພິ ນົ ທ່ ສີ ່ ງົ ຜນົ ກະທບົ ຈາກພາຍນອກ 4.1. ອດິ ທພິ ນົ ພາຍນອກຕ່ ໍກບັ ການສກຶ ສາ 4.2. ອດິ ທພິ ນົ ພາຍນອກຕ່ ກໍ ບັ ສງັ ຄມົ 5. ຄ່ ານຍິ ມົ ບດົ ທີ 10.ການຮ່ ວມມພື າຍໃນອາຊຽນ ແລະ ອາຊຽນກບັ ສາກນົ 1. ການຮ່ ວມມຂື ອງບນັ ດາປະເທດອາຊຽນ 1.1. ການຮ່ ວມມດື າ້ ນເມອື ງ ແລະ ຄວາມໝນັ້ ຄງົ 1.2. ການຮ່ ວມມດື າ້ ນເສດຖະກດິ 1.3. ການຮ່ ວມມທື າງດາ້ ນວຊິ າການ 2. ການແລກປ່ ຽນວດັ ທະນະທາໍ ຂອງອາຊຽນ 3. ການຮ່ ວມມກື ບັ ບນັ ດາປະເທດອາຊຕີ າເວນັ ອອກ 4. ການພວົ ພນັ ກບັ ບນັ ດາປະເທດອ່ ນື ໆ 4.1. ການພວົ ພນັ ອາຊຽນ - ອດົ ສະຕາລີ 4.2. ການພວົ ພນັ ອາຊຽນ - ການາດາ 4.3. ການພວົ ພນັ ອາຊຽນ - ສະຫະພາບເອຣີ ບົ 4.4. ການພວົ ພນັ ອາຊຽນ - ນວິ ຊແີ ລນ 4.5. ການພວົ ພນັ ອາຊຽນ - ສະຫະລດັ ອາເມລກິ າ 4.6. ການພວົ ພນັ ອາຊຽນ - ອນິ ເດຍ ບດົ ທີ 10.ການຮ່ ວມມພື າຍໃນອາຊຽນ ແລະ ອາຊຽນກບັ ສາກນົ (ຕ່ ໍ) 5. ການເຈລະຈາໃນຂງົ ເຂດເສດຖະກດິ ກບັ ສາກນົ 6. ການຮ່ ວມມກື ບັ ອງົ ການສະຫະປະຊາຊາດ ບດົ ທີ 11. ການພດັ ທະນາກບັ ວດັ ທະນະທາໍ ປະເພນີ 1. ວທິ ະຍາສາດເຕກັ ໂນໂລຊີ 2. ການພດັ ທະນາສງັ ຄມົ 3. ວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຂ່ າວສານ ບດົ ທີ 12. ອາຊຽນກບັ ການປກົ ປກັ ຮກັ ສາສະພາບແວດລອ້ ມ

ອາທດິ ທີ 16 1. ຄວາມຫມາຍຂອງສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ 2. ປະເພດຂອງບນັ ຫາສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ 2.1. ບນັ ຫາການປ່ ຽນແປງຂອງດນິ ຟາ້ ອາກາດ 2.2. ການເສ່ ອື ມໂຊມຂອງສ່ ງິ ແວດລອ້ ມທາງທໍາມະຊາດ 2.3. ປະກດົ ການເຮອື ນແກວ້ 2.4. ການເສ່ ອື ມໂຊມຂອງຊນັ້ ໂອໂຊນ 2.5. ມນົ ລະພດິ 2.6. ສ່ ງິ ເສດເຫຼອື ບດົ ທີ 12. ອາຊຽນກບັ ການປກົ ປກັ ຮກັ ສາສະພາບແວດລອ້ ມ(ຕ່ ໍ) 3. ທດິ ທາງໃນການແກໄ້ ຂສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ 3.1. ການແກໄ້ ຂບນັ ຫາສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ ທ່ ຕີ ດິ ພນັ ກບັ ການແກໄ້ ຂຄວາມທຸກຍາກ ໂດຍຜ່ ານຂະບວນການພດັ ທະນາ ທ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະແບບຍນື ຍງົ 3.2. ການແກໄ້ ຂບນັ ຫາ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມຕດິ ພນັ ກບັ ການສາ້ ງໂຄງລ່ າງ ແລະ ປບັ ປຸງ 3.3. ການແກໄ້ ຂບັນຫາສ່ ິງແວດລອ້ ມ ທ່ ີຕດິ ພນັ ກບັ ການສາ້ ງຂະບວນການ ສ່ ງົ ເສມີ ການປະເມນີ  ຮ່ ວມຮຽນ 10% ເອກະສານອາ້ ງອງີ  ວຽກບູກຄນົ 15%  ວຽກກ່ ຸມ 10%  ກວດກາກາງພາກ 25%  ກວດກາທາ້ ຍພາກ 40% 1. ສອນທະວີ ແສງດາລາສນິ , ບຸນເພງ ເນດຕະວງົ . ວດັ ທະນະທາສງັ ຄມົ ລາວ-ອາຊຽນ ສາຍ ສາ້ ງຄູມດັ ທະຍມົ ກມົ ສາ້ ງຄູ ກະຊວງສກຶ ສາທກິ ານ ແລະ ກລິ າ ປີ 2009. 2. ປະຫວດັ ແລະ ຄວາມເປັນມາຂອງອາຊຽນ, ກະຊວງການຕ່ າງປະເທດແຫ່ ງ ສ.ປ.ປ. ລາວ, ໄຜ່ ໜາມກການພມິ , ວຽງຈນັ , 1997, 3. ວດັ ທະນະທໍາສງັ ຄມົ ລາວ, ກະຊວງສກຶ ສາທກິ ານ, ໂຮງພມິ ແຫ່ ງລດັ , ວຽງຈນັ , 1998. 4 . Form of courtesy among ASEAN member countries; Research report rū9 104-105. 5 . Introducing Asia 2 Editon by N. Regendra and Team work; C. Longman Australiapty limited 1986. 6. ຜນົ ງານ 25 ປີ (1975 -2000 ແລະ ຍຸດທະສາດການສກຶ ສາ 20 ປີ 2001 - 2020) ຂອງສ.ປ.ປ.ລາວ. 7. ASEAN Statistical pocketbook; printed in Indonesia; 2003. 8.ຄວາມຮູພ້ ນື້ ຖານກ່ ຽວກບັ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ, ສູນເຝກິ ອບົ ຮມົ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ, ຈາໍ ປາການພມິ ວຽງຈນັ , 2002. 9. ເອກະສານກ່ ຽວກບັ ອາຊຽນຈາກອນິ ເຕເີ ນດັ (enwikipidia.org/wiki/wltwre). 10. ເອກະສານກ່ ຽວກບັ ອາຊຽນຈາກອນິ ເຕເີ ນດັ (Asean Suminit).