ວັດທະນາທຳລາວ-ອາຊຽນ

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຂ. ຆຌັ໇ ຓຈັ ຋ະງຓົ ຘຓົ ຍຌ  ເຑຈຆາງ ຌໆ ຄໂຘຄ໇ ຂາງາທຘຈິ າ໋ , ຘຒີ າ໇ , ເຘບຂາທແຂຌຘຌັ໇ ນ ແຂຌງາທຉຈິ ຎາ໇ ງໂປຄປຽຌໃຘໆ ຎາກຊຄົ ເຘບ໇ ເຍບ໇ ຄຆາ໇ ງ, ໃຘໆ ເກຍີ ຘຍ, ເກຍີ ແຏໆ ຌຏາ໇ , ເກຍີ ຆຄັ ຈາຌ ນ ໂບຆກິ ຘຈີ າ໋ , ຖບຄເ຋າົ໇ ຘຂີ າທ, ຉຈັ ຏຓົ ເຎຈີ ນ ຅ບຌຍາຄ.  ເຑຈງຄິ ຌໆ ຄຘຌີ໇ ຘຈີ ໋າ, ຘຒີ າ໇ ຉໆ ໋ຉຌີ ຉ໋າແຌະ, ຉຈັ ຘາ໋ ເຖຈັ , ຍໆ ໋ເຂຌີ ນ ຖໆ າຓໂຑຈ, ຌໆ ຄເຘບຂາທເຂຌຘຌັ໇ ນ ແຂຌງາທ, ຓີ ດໆ ທຄຍໆ າ (ຏຓົ ) ເກາົ໇ , ເຎງ ນ ຓຈັ ຖຄົ ຋າຄນຄັ , ໃຘໆ ເກຍີ ຘຍ ນ ແຏໆ ຌ, ຖບຄເ຋າົ໇ ຘຂີ າທ. ກາຌຌໆ ຄນໆ ຓົ ຂບຄຌກັ ປຽຌຆຌັ ຓຈັ ຋ະງຓົ ຃. ໂປຄປຽຌທຆິ າຆຍີ , ຘາ໇ ຄ຃ ແຖະ ຓະນາທ຋ິ ະງາໄຖ  ເຑຈຆາງ ຌໆ ຄໂຘຄ໇ ຂາງາທຘຈີ ໋າ, ຘຒີ າ໇ , ເຘບ໇ ຂາທຓດີ ໆ ທຄຍໆ າແຂຌຘຌັ໇ ນ ແຂຌງາທ, ຉຈິ ຎາ໇ ງຆໆ ໂປຄປຽຌໃຘໆ ກກົ ແຂຌເຘບ໇ ເຍບຄຆາ໇ ງ, ຎາ໇ ງຆໆ ຉຈິ ໃຘໆ ຎາກຊຄົ ເຘບເຍບ໇ ຄຆາ໇ ງ, ຉຈັ ຏຓົ ຅ບຌຍາຄ.  ເຑຈງຄິ ຌໆ ຄຘຌີ໇ ຘຈີ ໋າ, ຘຒີ າ໇ , ເຘບຂາທແຂຌຘຌັ໇ ນ ແຂຌງາທ ຓດີ ໆ ທຄຍໆ າ, ໃຘໆ ເກຍີ ຘຍ, ໃຘໆ ຖບຄເ຋າົ໇ ຘຂີ າທ, ເກາົ໇ ຏຓົ , ເຎງ ນ ຓຈັ ຖະຖຄົ ຋າຄນຄັ , ຉຈິ ຎາ໇ ງຆໆ ປຄປຽຌ ໃຘໆ ກກົ ແຂຌເຘບເຍບ໇ ຄຆາ໇ ງ, ຉຈິ ຎາ໇ ງຆໆ ໃຘໆ ຎາກຊຄົ ເຘບ຋ໆ ໜີ າ໇ ເບກິ ເຍບ໇ ຄຆາ໇ ງ, ໃຘໆ ເກຍີ ຘຍ, ໃຘໆ ຊຄົ ຉຌີ . ທຈັ ຋ະຌະ ຋໋າປຈີ ຃ບຄ ຎະເຑຌແີ ຓໆ ຌຓຖ໋ ະຈກົ ບຌັ ຖ໋າ໇ ຃ໆ າ຋ໆ ຎີ ໆ ງໆ າ ຉາງາງຂບຄ຃ຌົ ຖາທເປາົ ໄຈຘ໇ າ໇ ຄເບາົ ໄທ຃໇ ໆ ກຍັ ຆາຈຖາທ, ຃ຌົ ຖາທ. ໃຌຌຌັ໇ , ຓາຖະງາຈໃຌຈາ໇ ຌກາຌແຉໆ ຄກາງ (ຌໆ ຄນໆ ຓົ ) ຂບຄ຃ຌົ ຖາທກແ໋ ຓໆ ຌເບກະຖກັ ບກີ ບຌັ ໜໆ ຄຶ ຋ໆ ີ ຍໆ ຄົ ຍບກເຊຄິ ຃ທາຓຖະບຽຈບໆ ບຌ, ຎາຌຈີ , ຃ທາຓຘທງຘຈົ ຄຈົ ຄາຓ, ເຎຌັ ເບກະຖກັ ຘະເຑາະຉທົ ຂບຄ຃ຌົ ຖາທ, ຆາຈ ຖາທ. 46 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 2. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຆາຈຉໆ າຄ໅ໃຌບາຆຽຌ ຎະເຑຌກີ າຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຎະຆາຆາຈບາຆຽຌແຓໆ ຌຓ຃ີ ທາຓແຉກຉໆ າຄກຌັ ນາງ ແຖະ ຓຌັ ກໄ໋ ຈກ໇ າງເຎຌັ ຘຘີ ຌັ ບຌັ ຘທງຄາຓແນໆ ຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າບາຆຽຌ. ໃຌຍຈົ ຌ຅ີ໇ ະຌາ໋ ຘະເໜຎີ ະເຑຌກີ າຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຍາຄຎະເ຋ຈບາ ຆຽຌຈໆ ຄັ ຌ:ີ໇ 2.1. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄ຃ຌົ ບຌິ ໂຈເຌເຆງ ກ. ເຑຈຆາງ ຏຆ໇ າງ ຌໆ ຄໂຘຄ໇ ຂາງາທຘຈີ ໋າ ນ ຘຉີ ໆ າຄ໅, ເຘບ໇ ຃ເ໋ ຆຈີ ຘຉີ ໆ າຄ໅ . ໃຌຑ຋ິ ຋ີ າຄກາຌເຑຈຆາງ ຅ະຌໆ ຄຏາ໇ ຘະໂນໆ ຄ , ນ ຆຈເ຃ຌຍາຉກິ ແຖະ ເຘບ໇ ແ຅ກັ ເກຈັ ເ຃ຍາດາ ຉາຓຈທ໇ ງຏາ໇ ຑຌັ ຃໋ ເຆເຖຌັ ຈຄັ , ແຉໆ ຘາ໋ ຖຍັ ຃ຌົ ໜໆ ຓ ຘໆ ທຌນາງ຅ະຍໆ ໋ ຌງິ ຓົ ກຌັ ຌໆ ຄກາຌແຉໆ ຄກາງແຍຍຌໃີ໇ ຌ ຑ຋ິ ີ ຋າຄກາຌ຋ໆ ຘີ ໋າ຃ຌັ ຉໆ າຄ໅ ເຆໆ ຌັ ຑ຋ິ ແີ ຉໆ ຄຈບຄ, ຑ຋ິ ກີ າຌຍຌທຌັ ຆາຈ . ກາຌ ແຉໆ ຄກາງໃຌຑິ ຋ກີ າຌແຉໆ ຄຄາຌເ຅າົ໇ ຍໆ າທໃຘໆ ຆຈຖຌິ ໂຉຍາໂຕ ຃ໆ ູກຍັ ໂຘຄ໇ ຂາງາທຘຈີ ໋າຉກົ ແຉໆ ຄໃນເ໇ ຂໆ າົ໇ ກຍັ ຏາ໇ ຓຈັ ແບທ ເກຌຆບຄເກຈັ , ໝທກຘຈີ ໋າ, ໃຘໆ ເກຍີ ຘຍຘຈີ າ໋ . ຆຈເຉຖກ ເຍຘ຃າຍ ບຌິ ໂຈເຌເຆງ ຂ. ເຑຈງຄິ ຌໆ ຄກະໂຎໆ ຄເ຃ເດາ, ໃຘໆ ເຘບເຆຈີ ແຂຌຘຌັ໇ ນ ແຂຌງາທ, ຘຂີ າທ, ຘຖີ າງຖຽຍ໅, ໃຘໆ ຏາ໇ ຎະ຃ຈັ ແບທ ຉາຓ ຈທ໇ ງຏາ໇ ຘະຍໆ ຽຄ (ຘະໄຍ) ນ ຏາ໇ ຑຌັ ຃໋ເຆເຖຌັ ຈຄັ , ໃຘໆ ຎະນກັ ແຂຌ, ຘບ໇ ງ຃໋, ຉຓ໇ ນ, ແນທຌຓ, ໃຘໆ ເກຍີ ຘຍ຋໋າຓະ ຈາ. ຘ໋າຖຍັ ຎະເຑຌແີ ຉໆ ຄຄາຌເ຅າົ໇ ຘາທໃຘໆ ຆຈຈ໋າ ໂຕຍາໂຕ ຋ໆ ຓີ ກີ າຌຉກົ ແຉໆ ຄໃນເ໇ ຂາົ໇ ກຌັ ກຍັ ຆຈຍາ຅,ີ ໂຘຄ໇ ຂາງາທຘຈີ ໋າ , ຘາງແບທ, ຅າຎຄັ ແຖະ ເ຃ໆ ບຄແຉໆ ຄກາງບໆ ຌ໅ເຆໆ ຌັ : ຓຄກຈຎໆ າຉາຓຈບງ ແຖະ ຘາງ຃໋ຆະຌຈິ ບໆ ຌ໅ຎະຎຌົ ກຌັ ໄຎ. 47 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຆຈເກຍາງໆ າບຌິ ໂຈເຌເຆງ 2.2. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຒຖິ ຍິ ຎຌິ ກ. ເຑຈຆາງ - ຌໆ ຄໂຘຄ໇ ຐາ໇ ງຂາງາທ , ເຘບ໇ ຃໋ເຆຈີ ແຂຌງາທ , ເຘບ໇ ນຓົ ໅ຘຂີ າທ , ຘຖີ າງຂຈີ ງາທ໅ ນ ຘີ ບໆ ຌ໅, ໃຘໆ ເກຍີ ຘຍ ນ ເກຍີ ໂບຆກິ (ກາຌຌໆ ຄຊຂບຄຏຆ໇ າງ຋າຄຑເຂາົ ). - ຋າຄຑາກໃຉ໇ ຌໆ ຄຏາ໇ ຘະໂນໆ ຄ ນ ຍຕຄົ ຉາກະຖບັ ກ ແຖະ ເຘບ໇ ແ຅ກັ ເກຈັ ແຂຌງາທ ເຆໆ ຄິ ເຎຌັ ຋ໆ ຌີ ງິ ຓົ ຂບຄຏ໇ ຆາງ ແຖະ ແຓໆ ງຄິ . ຆຈຍາຕບຄ ຉາກາຖບ່ກ ຂ. ເຑຈງຄິ ຆຈຎາຉາຈບີ ຄົ ຎະກບຍຈທ໇ ງກະໂຎໆ ຄ ແຖະ ເຘບ໇ ແຂຌຘຌັ໇ , ໃຘໆ ຏາ໇ ຑຌັ ຑາຈຍໆ າ . ແຓໆ ງຄິ ດໆ ເກາະຖຆບຌ , ຋າຄຑາກເໜບຌໆ ຄຘະເກຈິ ນ ກະໂຎໆ ຄ, ຌໆ ຄເຘບ໇ ແ຅ກັ ເກຈັ ຉາຓ ຈທ໇ ງຘາງຎະ຃ຈັ ແບທ ແຖະ ແຑຑຌັ ນທົ ໃຌຌຌັ໇ , ຏ໇ ຆາງ ແຖະ ແຓໆ ງຄິ ຒຖິ ຍິ ຎຌິ ງຄັ ຌງິ ຓົ ກາຌແຉໆ ຄກາງແຍຍຉາເທຌັ ຉກົ . 48 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຆຈຍາຖຌິ ຉາທກັ 2.3. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄໄ຋ ກ. ເຑຈຆາງ - ຌໆ ຄໂຘຄ໇ ຂາງາທຘຈີ າ໋ , ເຘບ໇ ຃໋ເຆຈີ ນຓົ ໅ , ຘຉີ ໆ າຄ໅, ໃຘໆ ໝທກໃຌເທຖາບບກແປຄຄາຌ , ຌໆ ຄ ຏາ໇ ຘະໂນໆ ຄໃຌ ເທຖາຍໆ ເ໋ ປຈັ ທຽກ. - ຆຌົ ເຏໆ າົ ເຂຈຑເຂາົ ຂບຄໄ຋ ຓຎີ ະເຑຌກີ າຌແຉໆ ຄກາງ຋ໆ ແີ ຉກຉໆ າຄກຌັ ຃ ຌໆ ຄໂຘຄ໇ ຂາງາທ , ເຘບ໇ ແຂຌຘຌັ໇ ນ ແຂຌງາທຘຈີ ໋າ, ຘຉີ ໆ າຄ໅, ໃຘໆ ຘາງແບທ ຉາຓຈທ໇ ງຆຈຎະເຑຌຆີ າທໄ຋ ຑເຂາົ ຓກັ ໃຘໆ ແນທຌຘບ໇ ງ຃,໋ ຉໆ ບຄໂຘ໇ ແຖະ ຘາງແບທເຄຌິ , ໃຘໆ ເກຍີ ໂບຆກິ ນ ເກຍີ ຆຄັ ຈາຌ. ຂ.ເຑຈງຄິ - ຌໆ ຄຘຌິ໇ ຐາ໇ ງ ນ ຘຌິ໇ ໄໝ, ເຘບ໇ ແຂຌຘຌັ໇ ນ ແຂຌງາທ, ໃຘໆ ແຑຘະໄຍ, ໃຘໆ ແນທຌ, ຘບ໇ ງ຃໋, ຉຓ໇ ນ, ໃຘໆ ເກຍີ ຘຍ຋໋າຓະຈາ. - ກາຌແຉໆ ຄຉທົ ຂບຄໄ຋ ແຓໆ ຌແຉກຉໆ າຄກຌັ ໄຎຉາຓຑາກຉໆ າຄ໅ຂບຄໄ຋ ເຆໆ ຌັ ຑາກເໜບ, ຑາກກາຄ , ຑາກ ຉາເທຌັ ບບກ , ຑາກຉາເທຌັ ບບກຘຽຄເໜບ ນ ຉໆ າຄກຌັ ໄຎຉາຓ ແຂທຄ ເຆໆ ຌັ ຆຽຄໃໝໆ , ບຘີ າຌ.....ຂບຄໄ຋ ຓຎີ ະເຑຌີ ກາຌແຉໆ ຄກາງຉໆ າຄກຌັ . 49 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ກາຌແຉໆ ຄກາງ຋າຄຑາກເໜບຂບຄໄ຋ ຆຈໄ຋ຑະຖາຆາຌງິ ຓົ ແຖະ ເຘບ໇ ຑະຖາຆາ຋າຌ 2.4. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຓໆ ຽຌຓາ ເ຃ໆ ບຄຌໆ ຄຑຌ໇ ຍາ໇ ຌຂບຄຓຽຌຓາເບຌີ໇ ທໆ າ: ຖບຄງໆ ີ (Longgi) ຏາ໇ ຘະໂນໆ ຄເຎຌັ ເ຃ໆ ບຄຌໆ ຄຘາ໋ ຖຍັ ຆາງ ແຖະ ງຄິ . ຉາຓຎະເຑຌີແຖທ໇ ເຑຈຆາງຌໆ ຄເຘບແ຅ກັ ເກຈັ ຍໆ ໋ຓ຃ີ ໋ ຎກົ ຃ຓຈທ໇ ງເຘບເຆຈີ ແຂຌຘຌັ໇ ຘຂີ າທ, ເຑຈງຄິ ຌໆ ຄຏາ໇ ຃ຓຍໆ າ ແຖະ ເຘບ໇ ຏງ໇ ຄິ ຋໋າຓະຈາ. ຆຈຖບຄງໆ ີ 2.5. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຓາເຖເຆງ ຘາ໋ ຖຍັ ຆຈຎະ຅າ໋ ຆາຈຓາເຖເຆງຂບຄຏຆ໇ າງເບຌີ໇ ທໆ າ: ຆຈຍາ຅ຓາຖາງ (Baju Melayu) ຎະກບຍຈທ໇ ງເຘບ໇ ເຂຌງາທ ແຖະ ໂຘຄ໇ ຂາງາທ ນ ໂຑຘເິ ບາເຉີ ຋ໆ ຓີ ຘີ ໆ ທຌຎະຘຓົ ຂບຄຏາ໇ ຐາ໇ ງ , ຘໆ ທຌຆຈຂບຄຏງ໇ ຄິ ເບຌີ໇ ທໆ າ : ຍາ຅ກຕຄ (Baju Kurung) ຎະກບຍຈທ໇ ງເຘບ໇ ຃ຓແຂຌງາທ ແຖະ ກະໂຎຄງາທ. 50 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຆຈຍາ຅ຓາຖາງ ຍາ຅ກຕຄ 2.6. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຘຄິ ກາໂຎ ຘຄິ ກາໂຎຍໆ ໋ຓຆີ ຈຎະ຅າ໋ ຆາຈເຎຌັ ຂບຄຉຌົ ເບຄ ເຌໆ ບຄ຅າກຎະເ຋ຈຘຄິ ກາໂຎແຍໆ ຄບບກເຎຌັ 4 ເຆບ໇ ຆາຈນກັ ໄຈແ໇ ກໆ : ຅ຌີ , ຓາເຖ, ບຌີ ເຈງ ແຖະ ຆາທເບຕີ ຍົ . ເຆໆ ຄິ ແຉໆ ຆາຈກຓ໋ ຆີ ຈຎະ຅າ໋ ຆາຈຂບຄຉຌົ ເບຄເຆໆ ຌັ : ຏງ໇ ຄິ ຓາຖາດໃຌ ຘຄິ ກາໂຎ຅ະໃຘໆ ຆຈເກຍາງໆ າ (Kebaya) ຉທົ ເຘບ໇ ຅ະຓຘີ ຘີ ຌັ ຘຈົ ໃຘ , ຎກັ ຖາງຈບກໄຓ ໇ ນາກເຎັ ຌຆາທ຅ຌີ ກ຅໋ ະໃຘໆ ເຘບ໇ ແຂຌງາທ, ຃ງ໋ ຌີ , ເຘບ໇ ຏາ໇ ໜາ໇ ຉຈິ ກະຈຓ ໃຘໆ ໂຘຄ໇ ຂາງາທ ໂຈງເຘບ໇ ຅ະໃຆຏ໇ າ໇ ຘຖີ ຽຍ ນ ຏາ໇ ແຑ຅ຌີ ກໄ໋ ຈ.໇ ຆຈເກຍາງໆ າ 51 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 2.7. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຍຕຌາງ ຆຈຎະ຅າ໋ ຆາຈຂບຄຍຕຌາງ຃າ໇ ງ຃ກຍັ ຆຈຎະ຅າ໋ ຆາຈຂບຄຓາເຖເຆງ. ຆຈຍາ຅ຓາຖາງ ຍາ຅ກຕ 2.8. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄນທຽຈຌາຓ ບໆ າທໃນງໆ (Ao dai) ເຎຌັ ຆຈຎະ຅າ໋ ຆາຈຂບຄນທຽຈຌາຓ ຋ໆ ຎີ ະກບຍໄຎຈທ໇ ງຆຈຏາ໇ ໄໝ຋ໆ ຑີ ຈ໋ ຉີ ທົ ຘທຓ ຋ຍັ ໂຘຄ໇ ຂາງາທ ເຆໆ ຄິ ເຎຌັ ຆຈ຋ໆ ຓີ ກັ ຘທຓໃຘໆ ໃຌຄາຌແຉໆ ຄຄາຌ ແຖະ ຑ຋ິ ຘີ ໋າ຃ຌັ ຂບຄຎະເ຋ຈ ຓຖີ ກັ ຘະຌະ ຄ້ າຍຆຈກໆ ີ ເຑາົ໇ ຂບຄ຅ຌີ . ໃຌຎຈັ ຅ຍຌັ ເຎຌັ ຆຈ຋ໆໄີ ຈປ໇ ຍັ ຃ທາຓຌງິ ຓົ ຅າກຏງ໇ ຄິ ນທຽຈຌາຓ, ຘໆ ທຌຏຆ໇ າງນທຽຈຌາຓ຅ະຘທຓໃຘໆ ຆຈບໆ າທໃນງໆ ໃຌຑ຋ິ ແີ ຉໆ ຄຄາຌ ນ ຑ຋ິ ຘີ ຍົ . ຆຈບໆ າທໃນງໆ 52 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 2.9. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄກາ໋ ຎເ຅ງ ຆຈຎະ຅າ໋ ຆາຈຂບຄກາ໋ ຎເ຅ງ຃: ຆ໋າຑບຈ (Sampot) ນ ຏາ໇ ຌໆ ຄກາ໋ ຎເ຅ງແຓໆ ຌ ຋ໆ ໋ຈທ໇ ງຓ ຓ຋ີ ຄັ ແຍຍນທຓ ແຖະ ແຍຍຑ໋ຈ຃ີ າຈ຋ຍັ ເຘບ໇ ຍຖ໋ ເິ ທຌແບທ , ຏາ໇ ຋ໆ ໃີ ຆຓ໇ ກັ ຅ະເປຈັ ຅າກຓໝ ນ ຐາ໇ ງ ນ ຋ຄັ ຘບຄດໆ າຄຖທຓກຌັ .ຆ໋າ ຑບຈຘາ໋ ຖຍັ ຏງ໇ ຄິ ຓ຃ີ ທາຓ຃າ໇ ງ຃ກຍັ ຏາ໇ ຌໆ ຄຂບຄຎະເ຋ຈຖາທ ແຖະ ໄ຋ ຋ຄັ ຌຆີ໇ າ໋ ຑບຈຓນີ າງແຍຍເຆໆ ຄິ ຅ະແຉກຉໆ າຄ ກຌັ ໄຎຉາຓຆຌົ ຆຌັ໇ ຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ຆາທກາ໋ ຎເ຅ງ. ຊາ໇ ໃຆໃ໇ ຌຆທີ ຈິ ຎະ຅າ໋ ທຌັ ຅ະໃຆທ໇ ຈັ ຘະຈຖາ຃າຍໆ ຘ໋ ຄເຆໆ ຄິ ຅ະຘໆ ຄົ ຓາ຅າກ ຎະເ຋ຈດໆ ຎີ ໆ ຌຌງິ ຓົ ເປຈັ ຖທຈຖາງຉາຓຂທາຄ ຊາ໇ ເຎຌັ ຆະຌຈິ ນນາ຅ະ຋ໆ ໋ຈທ໇ ງເຄຌີ ແຖະ ຈາ໇ ງ຋ບຄ. ຆຈຆາ໋ ຑບຈ 3. ໃ຅຃ທາຓ ເຑໆ ບເຎຌັ ກາຌຘໆ ຄົ ເຘຓີ ແຖະ ຑຈັ ຋ະຌາກາຌປຽຌປຈ຃ທາຓແຉກຉໆ າຄຂບຄທຈັ ຋ ແຖະ ຃ທາຓເຂາົ໇ ໃ຅ບຌັ ຈີ ຌຌັ໇ , ຓຌັ ຓ຃ີ ທາຓ຅າ໋ ເຎຌັ ແຖະ ປຽກປບ໇ ຄໃນຑ໇ ທກເປາົ ຉບ໇ ຄໄຈ໇ ທຈັ ຋ະຌະ຋າູ໋ຂບຄແຉໆ ຖະຆາຈ ເຑໆ ບເຎຈີ ໂບກາຈ ໃນແ໇ ກໆ ຆາທນຌໆ ຓຖາທ ແຖະ ບາຆຽຌ ໄຈແ໇ ຖກ ຍຈົ ປຽຌ, ຃ທາຓ຃ຈິ ຃ທາຓເນຌັ , ຋ຈັ ຘະຌະ຃ຌຘຓົ ຍຈັ ແຖະ ຃ທາຓຘາຓກັ ຃ໃີ ຌຂຄົ ເຂຈໃນຓ໇ ຃ີ ທາຓນຓຌັ໇ ຃ຄົ ແຖະ ນຌກັ ແນຌຌ໇ ຂຌຶ໇ ເຖບ໇ ງ໅. ບາຆຽຌ ແຓໆ ຌຂຄົ ເຂຈນຌໆ ຄຶ ຋ໆ ຓີ ຃ີ ທ າຓແຉກຉໆ າຄກຌັ ຋າຄຈາ໇ ຌຆຍັ ຑະງາກບຌ຋໋າ ຓະຆາຈ , ຃ຌົ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຌາ໋ ບກີ . ຎະຆາຆາຈບາຆຽຌໄຈປ໇ ຽຌປ໇ ຑຈັ ຋ະຌາທຊຆທຈ , ຑາຘາ, ຍກ ຃ະຖກິ ະຑາຍ ແຖະ ກຈິ ຅ະກ ກາ໋ າ຋າຄຘຄັ ຃ຓົ ຂບຄເຂາົ ເ຅າົ໇ ໂຈງຏໆ າຌຈຌົ ຉ,ີ ຘຽຄເຑຄ ແຖະ ກາຌຒບ໇ ຌຖາ໋ ເຆໆ ຄິ ກໄ໋ ຈກ໇ າງຓາເຎຌັ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄ ແຉໆ ຖະຆາຈ, ແຉໆ ຃ທາຓບຈຓົ ປໆ ຄັ ຓ຋ີ າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ ຋໋າຂບຄແຉໆ ຖະຆາຈຌຌັ໇ ງຄັ ຊກເຆໆ ບຄຆບ໇ ຌດໆ ໃຌແຉໆ ຖະຆາຈ . ຘະຌຌັ໇ , ໃຌຍຈົ ຌ຅ີ໇ ໆ ຄຶ ໄຈຌ໇ າ໋ ຘະເນຌຎີ ະເຑຌກີ າຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຍຌັ ຈາຆາຈບາຆຽຌ ເຑໆ ບເຎຌັ ກາຌແຖກຎໆ ຽຌ ແຖະ ກຍັ ບາຆຽຌໃຌກາຌຘກຶ ຘາຂຌັ໇ ຉໆ າຄ໅. 4. ທຽກຓບຍນຓາງ ຃ໃນ຃໇ ໋າຊາຓແກໆ ຌກັ ປຽຌ ແຖທ໇ ແຍໆ ຄບບກເຎຌັ ກໆ ຓຌບ໇ ງ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ຎກຶ ຘານາຖກຌັ ແຖທ໇ ຖາງຄາຌ. 53 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 5. ທຽກເຑໆ ຓີ 1. ຓາຖະງາຈໃຌກາຌແຉໆ ຄກາງແຓໆ ຌນງຄັ ? 2. ກາຌແຉໆ ຄຉທົ ໃຌໂບກາຈຉໆ າຄ໅ຂບຄຖາທຘະແຈຄບບກ຃ແຌທໃຈ? 3. ກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຒຖີ ຍິ ຎຌິ , ຓາເຖເຆງ, ບຌິ ໂຈເຌເຆງ, ຍຕຌາງເຎຌັ ແຌທໃຈ ? ຓບີ ຌັ ໃຈ຋ໆ ຍີ ຌັ ຈາ ຆາຈບາຆຽຌຓຎີ ະເຑຌກີ າຌແຉໆ ຄຉທົ ຃ກຌັ ? 4. ຎະເຑຌກີ າຌແຉໆ ຄກາງຂບຄໄ຋ຓຖີ ກັ ຘະຌະແຌທໃຈ? ແຉກຉໆ າຄ຅າກກາຌແຉໆ ຄກາງຂບຄຖາທ 54 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຍຈົ ຋ີ 6 ໜາ໇ ຋ໆ ຂີ ບຄຑຌົ ຖະເຓບຄຖາທຉໆ ໋ກຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ຅ຈຎະຘຄົ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌຘາຓາຈ: - ບະ຋ຍິ າງທ຋ິ ກີ າຌເຑໆ ບຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບຌັ ຈຄີ າຓຂບຄຆາຈໄທ.໇ - ບະ຋ຍິ າງເຘຓີ ຂະນງາງ ແຖະ ຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋໋າໃນຈ໇ ຂີ ຌຶ໇ ເຖບ໇ ງ໅. ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌແີ ຓໆ ຌຓຌຓຖ໋ ະຈກົ ບຌັ ຖາ໋໇ ຃ໆ າ຋ໆ ຎີ ໆ ງໆ າຉາງາງຂບຄຖາທເປາົ ໄຈຘ໇ າ໇ ຄຘຓົ ເບາົ ໄທ຃໇ ໆ ກຍັ ຃ຌົ ຖາທຆາຈຖາທ, ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ປຈີ ຃ບຄ ຎະເຑຌຈີ ໆ ຄັ ກໆ າທ ແຓໆ ຌຓຘີ ໆ ທຌຏກຑຌັ ຘະໜຈິ ແໜຌ໇ ດໆ ກຌັ ກາຌຈ໋າຖຄົ ຆທີ ຈິ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ. ຓາເຊຄິ ຎຈັ ຅ຍຌັ ຌເີ໇ ນຌັ ທໆ າຓຌຓຖ໋ ະຈກົ ບຌັ ຎະເຘຈີ ເຖຈີ ຖາ໋໇ ຓ຅ີ າ໋ ຌທຌຍໆ ໋ໜບ໇ ງ຋ໆ ໄີ ຈຊ໇ ກນຄົ ຖຓ ແຖະ ຘຌນາງໄຎຉາຓກາຖະເທຖາດໆ າຄໜາ໇ ເຘງຈາງ. ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ຑຌົ ຖະເຓບຄຖາທ຋ກ຃ຌົ ຃ທຌປໜ໇ າ໇ ຋ໆ ຂີ ບຄຉຌົ ເບຄຉໆ ກ໋ ຍັ ກາຌຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາ, ເຘຓີ ຂະນງາງ ແຖະ ຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌບີ ຌັ ຈຄີ າຓໃນ຃໇ ຄົ ດໆ ຃ໆ ກຍັ ຃ຌົ ຖາທຉະນບຈໄຎ. 1. ໜາ໇ ຋ໆ ກີ າຌຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາທຈັ ຋ະຌະ຋໋າປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌີ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ປຈີ ຃ບຄ ຎະເຑຌກີ ຍັ ຎະ ເ຋ຈຆາຈເຎຌັ ຘໆ ຄິ ຋ໆ ແີ ງກບບກ຅າກກຌັ ຍໆ ໋ໄຈ,໇ ເຓໆ ບໃຈຆາຈຖຓົ໇ ຅ຓົ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ກ໋ເຘາົ໇ ໝບຄເຘງ ຘຘີ ຌັ ແຖະ ໄຎຘໆ ຃ທາຓ ຘຌຘະນາງ , ເຓໆ ບໃຈຆາຈ ຊກ຋າ໋ ຖາງ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ກ໋ ຘຌນາງ ແຖະ ເຓໆ ບໃຈທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບຌັ ຊກກຌກຌິ ຆາຈຂບຄຉຌົ ຆາຈຌຌັ໇ ກຘ໋ ຌນາງເບກະຖກັ ໄຎດໆ າຄຍໆ ຉ໋ ບ໇ ຄຘຄົ ໄຘ. ນາກທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຖາທ ຊກທຈັ ຋ະຌະ຋໋າບໆ ຌແຆກຆໆ ຓ, ຈຈກຌິ ແຖະ ກຈີ ກຌັ໇ ດໆ າຄເຖບຈເດຌັ ນ ຊກ ປກ ປາຌດໆ າຄປາ໇ ງແປຄ ເຎຈີ ແຎຌແຖທ໇ ຍໆ ໋ເນຄິ ຎາຌໃຈ຃ຌົ ເປາົ ກ຅໋ ະຎໆ ບງຎະຖະຊຓີ໇ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ບໆ ຌເຂາົ໇ ຓາແ຋ຌ ຍໆ ບຌ຋ຌັ ຋ີ. ເທຖາທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບໆ ຌດໆ ຄັ ປາກຖຄົ ເຖກິ ແຖະ ເຆໆ ບຓຆໆ ຓເຂາົ໇ ຘໆ ຅ຈິ ທຌິ ງາຌ ແຖະ ຅ຌິ ຉະຌາກາຌ ຂບຄ ຃ຌົ ຖາທເປາົ ແຖທ໇ ແຌໆ ຌບຌຓຌັ ຅ະຘໆ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌໃນຆ໇ າຈ ຖາທເປາົ ຋ໆ ເີ ຃ງີ ປໆ ຄເປບຄ ຘທີ ິໄຖ, ຓບີ ະຖງິ ະ ຋໋າ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບຌັ ຖຆໆ າຎາກຈົ ໃຌຎະນທຈັ ຘາຈ ບຌັ ງາທ ຌາຌ ຓາຌຌັ໇ ຉບ໇ ຄ ເຘງເບກະຖກັ ຂບຄຉຌົ ໄຎດໆ າຄໜາ໇ ເຘາົ໇ ຘະນຈົ ໃ຅. ຋ໆ າຌບະຈຈີ ຎະ຋າຌຑກັ ຎະຆາຆຌົ ຎະຉທິ ຈັ ຖາທໄຈເ໇ ຉບຌໄທດ໇ ໆ າຄແນຓເຖກິ ຋ຄັ ຓຖີ ກັ ຘະຌະຉຈັ ຘຌິ ທໆ າ: ‘’ ກາຌຊກປກປາຌ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ກ໋຅ະຑາໃນຆ໇ າຈເຘງໄຈ’໇ ’ ເຓໆ ບເຍໆ ຄິ ຃ຌຍາຄທຽກຄາຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າປຈີ ຃ບຄ ຎະເຑຌຂີ ບຄຖາທເປາົ ຓຍີ າຄໄຖງະຊກຎະຎໆ ບງໃນເ໇ ຎຌັ ໄຎຉາຓຓຉີ າຓເກຈີ , ຓຍີ າຄໄຖງະກ໋ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຋າຄຌະໂງຍາງ ແຖະ ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌ຅ຈັ ຉຄັ໇ ໂຈງຘະເຑາະແຓໆ ຌຑາງນຄັ ຎະເ຋ຈຆາຈໄຈປ໇ ຍັ ກາຌຎຈົ ຎໆ ບງ, ທຽກຄາຌ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌ,ີ ຘຖິ ະຎະທຌັ ຌະ຃ະຈີໄຈຓ໇ ກີ າຌຂະນງາງຉທົ ດໆ າຄໄທທາ ແຖະ ຓີ຃ທາຓຒຈົ ຒຌ໇ ດໆ າຄ ກທາ໇ ຄຂທາຄ . ແຉໆ ເຊຄິ ດໆ າຄ ໃຈກ໋ຉາຓ ໃຌຑາກ ຎະຉຍິ ນຈຉທົ ຅ຄິ ແຖທ໇ ຂະ ຍທຌກາຌ ຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌງີ ຄັ ຓຖີ ກັ ຘະຌະຂາຈກາຌເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ດໆ າຄຉຄັ໇ ໜາ໇ , ຓກີ າຌປຍັ ເບາົ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຉໆ າຄຆາຈເຂາົ໇ ຓາດໆ າຄຍໆ ໋ 55 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ເຎຌັ ຖະຍຽຍ, ຍໆ ໋ຓກີ າຌເຖບກເຒຌັ໇ ເຎຌັ ຉຌົ໇ ແຓໆ ຌໃຌຈາ໇ ຌຑາຘາ, ແຍຍແຏຌກາຌຈ໋າຖຄົ ຆທີ ຈິ , ຂະຌຍົ ຋າ໋ ຌຽຓປຈີ ຃ບຄ ຎະເຑຌ,ີ ຘຖິ ະຎະທຌັ ຌະ຃ະຈີ ແຖະ ບໆ ຌ໅ເຆໆ ຌັ : ຓກີ າຌຘທງໃຆກ໇ າຌ຅ຈັ ຉຄັ໇ ແຖະ ຂະນງາງປາ໇ ຌຍ໋ຖກິ າຌກຌິ ຈໆ ຓ, ໂປຄແປຓ, ຘະຊາຌ຋ໆ ຍີ ຌັ ເ຋ຄິ ຉໆ າຄ໅ເຎຌັ ຍໆ ບຌຌຈັ ຑຍົ , ຃າ໇ ຂາງຎະເທຌ,ີ ເຎຌັ ຍໆ ບຌເຏງີ ແຏໆ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄຉໆ າຄຎະ ເ຋ຈ຋ໆ ຖີ າຓກົ ບະຌາ຅າຌ ແຖະ ເຘໆ ບຓຆາຓ. ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ຑທກເປາົ ຏເ໇ ຎຌັ ຑຌົ ຖະເຓບຄຖາທ, ຏ຋໇ ໆ ປີ ກັ ແຖະ ນທໆ ຄແນຌຆາຈຖາທຉບ໇ ຄ຃໋າຌຄຶ ເຊຄິ ຑາຖະໜາ໇ ຋ໆ ີ ໃຌກາຌຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາຂະຌຍົ ຋໋າຌຽຓປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌບີ ຌັ ຈຄີ າຓຂບຄຖາທເບາົ ໄທເ໇ ຆໆ ຌັ : - ຓ຃ີ ທາຓປຘ໇ ກຶ ຉໆ ຌຉທົ ເນຌັ ໄຈ຃໇ ທາຓຘາ໋ ຃ຌັ ແຖະ ຃ທາຓ ຅າ໋ ເຎຌັ ໃຌກາຌຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາຂະຌຍົ ຋າ໋ ຌຽຓ, ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌບີ ຌັ ຈຄີ າຓຂບຄຖາທເປາົ . - ຘະກຈັ ກຌັ໇ ແຖະ ຉຊີ ບງ຋ກຎາກຈົ ກາຌຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຋ໆ ເີ ຘໆ ບຓຆາຓໃນໝ໇ ຈົ ໄຎ຅າກຎະເ຋ຈຖາທ. - ຆໆ ທງກຌັ ຋ະຌຍາ໋ ຖຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ, ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌ,ີ ແຍຍແຏຌກາຌຈ໋າຖຄົ ຆທີ ຈິ ບຌັ ຅ຍົ ຄາຓໃນຓ໇ ຃ີ ທາຓ ຘທີ ໄິ ຖ. 2. ໜາ໇ ຋ໆ ກີ າຌເຘຓີ ຂະນງາງທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌີ ຃ຌົ ຖາທເຎຌັ ຃ຌົ ຋ໆ ງີ ຈໝຌັ໇ ໜກັ ແໜຌ໇ ໃຌກາຌຎະຉຍິ ຈັ ຉາຓປຈີ ຃ບຄດໆ າຄຓເີ ນຈຓຏີ ຌົ , ເຎຌັ ຃ຌົ ຋ໆ ຌີ ຓິ໇ ຌທຌ ບໆ ບຌ ນທາຌ , ຊະໜບຓ ຊໆ ບຓຉທົ , ຍໆ ໋ແຂຄ ກະຈາ໇ ຄ , ຓ຃ີ ທາຓ ຘາຓກັ ຃ີ ປກັ ແຑຄ ຆໆ ທງ ເນບ ເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ . ຌບກ຅າກຌ,ີ໇ ຃ຌົ ຖາທງຄັ ປເ໇ ຃າົ ຖຍົ ໃນກ໇ ຽຈ ແຖະ ຆໆ ທງເນບຏ຋໇ ໆ ບີ ໆ ບຌແບກທໆ າ, ປຌ໇ ຍັ ຊຏເ໇ ຊາົ໇ ຏບ໇ າທຈ຋ໆ ີຓຍີ ຌ຃ຌຉໆ ໋ ຆາຈ ແຖະ ຉຌົ ເບຄ. ເຌໆ ບຄໃຌທຌັ ຍຌຎະເຑຌຉີ ໆ າຄ໅ເຆໆ ຌັ : ກາຌແຉໆ ຄຈບຄ, ກາຌບບກກາ໋ , ກໆ ບຌເຈຌີ ຋າຄໄຎເປຈັ ທຽກ ຋າຄໄກ, ຑໆ ຌີ ບ໇ ຄ຋າຄໄກຓາດຽ໇ ຓດາຓ, ກາຌຑຌົ໇ ໂ຋ຈໂຑງໄຑບຌັ ຉະຖາງຉໆ າຄ໅ ແຖະ ຆທີ ຈິ ບຌັ ຘ໋າ຃ຌັ ບໆ ຌ໅ກ໋຅ະຓີ ກາຌ຅ຈັ ຑ຋ິ ຏີ ກແຂຌຘໆ ຂທຌັ ບທງຑບຌໄຆບຌັ ຎະເຘຈີ ໃນແ໇ ກໆ ກຌັ ແຖະ ກຌັ ບຌັ ເຎຌັ ຋ໆ ແີ ຎກຎະນາຈຘ໋າຖຍັ ຆາທຉໆ າຄ ຆາຈ ແຖະ ເຎຌັ ຋ໆ ຌີ ງິ ຓົ ຆຓົ ຆບຍຂບຄຆາທຉໆ າຄຎະເ຋ຈ. ຌບກ຅າກ ຌ,ີ໇ ງຄັ ເຎຌັ ຘຌັ ງາຖກັ ຎະ຅າ໋ ຆາຈ຃: ຑຽຄນຽທ ເນຌັ ຐາ໇ ງຏກແຂຌ, ເກາົ໇ ຏຓົ ຌໆ ຄຘຌີ໇ ໄໝ ກ໋ເຂາົ໇ ໃ຅ໂຖຈທໆ າຌຌັ໇ ແຓໆ ຌ຃ຌົ ຖາທ ຆາຈ ຖາທ ແຖະ ຍໆ ໋ຓໃີ ຏ, ຆາຈໃຈ ຓີ຃ ແຍຍຌ.ີ໇ ເຑໆ ບຎຍັ ຎຄຘໆ ຄົ ເຘຓີ ໃນກ໇ າ໇ ທໜາ໇ ໄຎຘໆ ຃ທາຓ຅ະເຖຌີ ປໆ ຄເປບຄເໝບຌຈໆ ຄັ ເ຃ງີ ເຎຌັ ຓາໃຌຘະໄໝຎະນທຈັ ຘາຈ ຌຌັ໇ , ຎຈັ ໄ຅ຉຌົ໇ ຉ໋ກ໋ແຓໆ ຌ຃ຌົ ຖາທ, ຓຘີ າງຉາ ເຍໆ ຄິ ກທາ໇ ຄເນຌັ ໄກ, ຓ຃ີ ທາຓຘະຈຄ໇ ໄທ, ຓ຃ີ ທາຓປ-໇ ຃ທາຓຘາຓາຈ ແຖະ ຓີບຈຓົ ຃ະຉປິ ກັ ຆາຈບຌັ ຈຈຈໆ ຓ, ເຎຌັ ຏຉ໇ ຄັ໇ ໜາ໇ ຒຌ໇ ຒ຃ຌ, ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແນໆ ຄຆາຈ຋ໆ ຓີ ດີ ໆ ແຖທ໇ ແຖະ ຘາຓກັ ຃ີກຌັ ຎະຈຈິ ຘາ໇ ຄຘໆ ຄົ ເຘຓີ ໃໝໆ ຍຌົ ປາກຊາຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບຌັ ເກໆ າົ ແກໆ ຂບຄຆາຈຉຌົ ແຖະ ຉຈັ ຊຓິ໇ ປຈີ ຃ບຄຎະ ເຑຌບີ ຌັ ເກໆ າົ ແກໆ ນາ໇ ນຄັ . ຍາຄຘໆ ຄິ ຍາຄດໆ າຄ຋ໆ ເີ ນຌັ ທໆ າຍໆ ໋ຘບຈ຃ໆ ບຄກຍັ ຘະຑາະທະກາຌຎໆ ຽຌແຎຄໃໝໆ ແຖະ ງກຘະໃໝ. ຑບ໇ ຓຈຽທກຌັ ຌຌັ໇ ກ໋ ຉບ໇ ຄຓກີ າຌໂ຃ຘະຌາ ເຏງີ ແຏໆ ໃນ຋໇ ກ຃ຌົ ປຍັ ປຂ໇ ະຌຍົ ຋໋າຌຽຓປຈີ ຃ບຄ ຎະເຑຌີບກັ ຌຈຄີ າຓ ຉະນບຈເຊຄິ ເບກະຖກັ ຋ໆ ຘີ ະແຈຄເຊຄິ ຃ທາຓເຎຌັ ຖາທ. 3. ໜາ໇ ຋ໆ ໃີ ຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຑຌົ ຖະເຓບຄຖາທຌບກ຅າກ຅ະຓໜີ າ໇ ຋ໆ ໃີ ຌກາຌເຘຓີ ຂະນງາງທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌແີ ຖທ໇ ງຄັ ຅ະ ຉບ໇ ຄຓໜີ າ໇ ຋ໆ ໃີ ຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບກີ . ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຉບ໇ ຄບຄີ ໃຘໆ ຌະໂງຍາງຂບຄຑກັ -ຖຈັ ຉໆ ໋ກຍັ ກາຌຑຈັ 56 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ .  ນຌັ ເບາົ ແຌທ຋າຄຌະໂຍາງທໆ າຈທ໇ ງທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄຑກັ ແຖະ ຖຈັ ໃນ຋ໆ ທົ ຎທຄຆຌົ ເຂາົ໇ ປໆ ທຓ ແຖະ ເຎຌັ ເ຅າົ໇ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ດໆ າຄຑບ໇ ຓຑຽຄ.  ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ເຎຌັ ກາ໋ ຖຄັ ແປຄ ແຖະ ເ຃ໆ ບຄຓບຌັ ຘ໋າ຃ຌັ ຘາ໋ ຖຍັ ງຈ໇ ຌັ ໃນແ໇ ກໆ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ ຘຄັ ຃ຓົ ແຖະ ກາຌເຓບຄ. ຉາຓ຃ທາຓເຎຌັ ຅ຄິ ແຖທ໇ ຎະເ຋ຈຆາຈໃຈໜໆ ຄຶ ຅ະຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ , ຘຄັ ຃ຓົ ກຉ໋ ບ໇ ຄຑຈັ ຋ະຌາ຃ຌົ ໃນຓ໇ ຃ີ ທາຓປ-໇ ຃ທາຓຘາຓາຈ ແຖະ ຉບ໇ ຄໄຈຑ໇ ຈັ ຈ຋ະຌາຈາ໇ ຌ຃ຌຘຓົ ຍຈັ ຂບຄ຃ຌົ ເປາົ ໃນເ໇ ຎຌັ ຃ຌົ ຋ໆ ຓີ ີ ຃ຌ ຌະ຋າ໋ ບຌັ ຈແີ ຖທ໇ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋໋າໃຌຉທົ ຓຌັ ເບຄກ຃໋ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆາຈ.  ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຉບ໇ ຄເຌຌັ໇ ໜກັ ແຖະ ໃນ຃໇ ທາຓຘ໋າ຃ຌັ ຉໆ ໋ແຌທ຃ຈິ ນ ບຈຓົ ຃ະຉ຋ິ ໆ ທີ ໆ າ: ຉບ໇ ຄຑຈັ ຋ະຌາ຅າກຑຌ໇ ຊາຌຎະຆາຆຌົ ນ ຅າກ຅ຖຄັ ຉຌົ໇ ຉຂ໋ ບຄຘຄັ ຃ຓົ ບຌັ ໄຈແ໇ ກໆ ຃ບຍ຃ທົ ຖາທແຉໆ ຖະ ຃ບຍ຃ທົ , ງາຈທຄົ ຑຄົ ຑຌັ ຂບຄ຃ບຍ຃ທົ , ຆາທຍາ໇ ຌ ແຖະ ຆຓຆຌົ ໂຈງແຓໆ ຌເ຅າົ໇ ຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ນ ຎະຆາຆຌົ ຖາທເບຄ ເຎັ ຌຏຓ໇ ຍີ ຈົ ຍາຈຘ໋າ຃ຌັ ໃຌກາຌຑ຅ິ າຖະຌາທເິ ຃າະຘໆ ຄິ ຉໆ າຄ໅ ແຖະ ຉຈັ ຘຌິ ໃ຅ເບາົ ເບຄ . ຘໆ ທຌຑກັ - ຖຈັ ນ ບຄົ ກາຌກໆ ຽທຂບ໇ ຄຌຌັ໇ ຓຍີ ຈົ ຍາຈໃຌກາຌຆຌີ໇ າ໋ ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ແຖະ ໃນກ໇ າຌຘະໜຍັ ຘະໜຌ.  ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຉບ໇ ຄຑຈັ ຋ະຌາ຋າຄຘບຄຈາ໇ ຌໄຎຑບ໇ ຓ໅ກຌັ ຃: - ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຋ໆ ເີ ຍໆ ຄິ ເນຌັ ແຖະ ຘາ໋ ຏຈັ ໄຈ໇ ໄຈແ໇ ກໆ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຊ. - ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ຋ໆ ເີ ຍໆ ຄິ ຍໆ ໋ເນຌັ ຈທ໇ ງຉາ ແຖະ ຅ຍັ ຉບ໇ ຄຍໆ ໄ໋ ຈ໇ ໄຈແ໇ ກໆ : ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຋ໆ ເີ ຎຌັ ຃ຌ຃ໆ າ຋າຄ຅ຈິ ໃ຅ ຉບ໇ ຄຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ຋ຄັ ຘບຄຘໆ ທຌຌໄີ໇ ຎຑບ໇ ຓ໅ກຌັ , ຍໆ ໋຅າ໋ ແຌກແ຅ກແຍໆ ຄທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບບກເຎຌັ ຘໆ ທຌງໆ ບງ ນ ຉໆ ບຌຌບ໇ ງຉໆ ບຌໃນງໆ ຃ຈໆ ຄັ ໄຈແ໇ ງກປໆ າຄກາງບບກ຅າກ຅ຈິ ໃ຅ ນ ແງກທຈັ ຊຘໆ ິ ຄຂບຄບບກ຅າກ຃ຌ຃ໆ າ຋ໆ ີ ຆາທຍາ໇ ຌຓຉີ ໆ ຘ໋ ໆ ຄິ ຌຌັ໇ .  ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຅ະຉບ໇ ຄຈາ໋ ເຌຌີ ຍຌົ ຅ຈິ ໃ຅ຂະຍທຌກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ຉຖີ າ຃າທຈັ ຋ະຌະ຋໋າບຌັ ຈຄີ າຓ຋ໆ ງີ ຄັ ຃ຄົ ຉທົ ດໆ ໃຌຆທີ ຈິ ຂບຄ຃ຌົ ຖາທເປາົ ໂຈງຌາ໋ ໃຆຓ໇ າຈຊາຌຑາງໃຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຌຌັ໇ ເບຄເຎຌັ ຉທົ ທຈັ ແ຋ກ ຃ທາຓຈີ ແຖະ ຆຘີ໇ ະແຈຄໃນເ໇ ນຌັ ຘໆ ຄິ ຍໆ ໋ຈ,ີ ຍໆ ໋ແຓໆ ຌເບາົ ຓາຈຊາຌຑາງຌບກ ນ ຂບຄຉໆ າຄຎະເ຋ຈຓາທຈັ ແ຋ກ. ຅າກຌຌັ໇ ແຖທ໇ , ຅ໆ ຄິ ຒຌ໇ ຒຘໆ ຄິ ຋ໆ ຈີ ຋ີ ໆ ໄີ ຈຊ໇ ກນຄົ ຖຓຊຓິ໇ ຎະຌຌັ໇ ຓາໃໝໆ ນ ຌາ໋ ຓາຎະງກໂຈງກາຌຉຖີ າ຃າ ນ ໂຈງບຄີ ໃຘໆ ປາກຊາຌເຈຓີ ຋ໆ ຓີ ດີ ໆ ແຖທ໇ ນ ຎະຘຓົ ຎະຘາຌເຂາົ໇ ກຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າບຌັ ເຎຌັ ຘໆ ຄິ ງບຈງໆ ຄິ ຅າກທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄຓະຌຈ຋ໆໄີ ຈຏ໇ ໆ າຌກາຌກໆ ຌັ ຉບຄ ນ ເຖບກເຒຌັ໇ ຓາແຖທ໇ . ໃຌກຖ໋ ະຌຌີ ບີ໇ າຈໃຘໆ ປຍແຍຍຑາງຌບກ຋ໆ ເີ ຎຌັ ປຍແຍຍທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘາກຌົ ແຉໆ ເບາົ ຃ຌ຃ໆ າ຅າກ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄຆາຈເຂາົ໇ ໃຘໆ ຉາຓ຃ະຉ຋ິ ໆ ທີ ໆ າ: ‘’ຌາ໋໇ ເເຏຄິ໇ ເກໆ າົ ໃຘໆ ໃຌແກທ໇ ໃໝໆ ’’. ຍກ຃ຌົ ຋ໆ ຅ີ ະຉບ໇ ຄເຂາົ໇ ປໆ ທຓໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຓຈີ ໆ ຄັ ຌ:ີ໇ 1). ຆາທຍາ໇ ຌ ນ ຎະຆາຆຌົ ຋ໆ ີເຎຌັ ເ຅າົ໇ ຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແຖະ ເຂາົ໇ ໃ຅ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ເຆໆ ຌັ : ຏເ໇ ຊາົ໇ , ຏແ໇ ກໆ , ຋ຈິ ຅າຌ, ໝ໋ຖ໋າ, ຌກັ ປບ໇ ຄ, ຌກັ ແຉໆ ຄກບຌຖ໋າ, ຆາທຍາ໇ ຌຏ຋໇ ໆ ຆີ ຄົ ຃ຌທຈ຋,ິ ບາທຈໂຘ ແຖະ ຘຌິ ຖະຎຌິ ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌີ . 2). ຑະຘຄົ ຓ຃ີ ທາຓຘ໋າ຃ຌັ ດໆ າຄນທຄນາງ ໃຌກາຌຘໆ ຄົ ເຘຓີ ແຖະ ເຏງີ ແຑໆ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າເຑາະເຑໆ ຌິ ເຎຌັ ຏຌ໇ າ໋ ຋າຄ຃ທາຓເຆໆ ບຊ ແຖະ ຑ຋ິ ກີ າ໋ ຉໆ າຄ໅ 3). ຖຈັ ຊະຍາຌ ບຄົ ກາຌຂບຄຖຈັ ຋ະຍາຌ຅ະຉບ໇ ຄຖຄົ ຋ຌໃຘໆ ໂ຃ຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຈທ໇ ງກາຌ ຅ຈັ ຄຍົ ຎະຓາຌເຎຌັ ນກັ ເຑໆ ບໃນໂ໇ ຃ຄກາຌໄຈປ໇ ຍັ ກາຌຈາ໋ ເຌຌີ ໄຎດໆ າຄຘະຈທກ຃ຽຄ຃ໆ ກຍັ ທຽກຄາຌ຃ຓ໇ ຃ບຄຘໆ ຄົ ເຘຓີ 57 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ແຖະ ຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຌຌັ໇ ຖຈັ ຃ທຌເ຃າົ ຖຍົ ຃ທາຓເຎຌັ ເ຅າົ໇ ຉຌົ ເບຄ ຂບຄຎະຆາຆຌົ ຉບ໇ ຄກະຉກຆກງເ໇ ຂາົ ເ຅າົ໇ ໄຈຘ໇ ະແຈຄບບກເຊຄິ ຎະຆາ຋ຎິ ະໄຉດໆ າຄເຖກິ ເຆໆ ຄິ ແຖະ ແ຋຅໇ ຄິ . 4). ຎຌັ ງາ ຆຌົ ຋ບ໇ ຄ ຊໆ ີຌ, ຎຌັ ງາ ຆຌົ , ຌກັ ປຽຌ ປ,໇ ຏຆ໇ ຄົ ຃ຌ ທຈ ຋຋ິ ໆ ີ ຓີ຃ທາຓ ເຂາົ໇ ໃ຅ ຓີ ຃ທາຓ ປ໇ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘາກຌົ , ປຎ໇ ະຘຓົ ຎະຘາຌ, ປຒ໇ ຌ໇ ຒທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄຉຌົ , ປຎ໇ ະຈຈິ ຃ຈິ ຃ຌົ໇ ຘໆ ຄິ ໃໝໆ ໅ບບກຓາ ເຑໆ ບ຅ະ ຆໆ ທງໃນຖ໇ ະຈຍັ ຆທີ ຈິ ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄ຃ບຍ຃ທົ ໃນຓ໇ ໂີ ຘຓໜາ໇ ໃໝໆ ຈຂີ ຌຶ໇ ກທໆ າເກໆ າົ . 5). ຌກັ ທຆິ າກາຌ, ຃ຘບຌ, ບາ຅າຌ, ຌກັ ຎະຑຌັ , ຌກັ ກະທ,ີ ຘະຓາ຃ຓົ ຌກັ ຎະຑຌັ , ຘະຓາ຃ຓົ ຌກັ ຘຌິ ຖະ ຎຌິ , ຌກັ ຎາຈ ແຖະ ຏບ໇ ໆ ຌ໅ ເຎຌັ ຏຓ໇ ໜີ າ໇ ຋ໆ ໂີ ຃ຘະຌາ, ເຏງີ ແຏໆ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບຌັ ຈຄີ າຓຂບຄຆາຈໃນງ໇ ຌງຄົ ຃ຄົ ຉທົ ຘຍ ຉໆ ໋ໄຎ. 6). ຌກັ ຑຈັ ຋ະຌາ຋ຄັ ນາງຉບ໇ ຄຓໄີ ນທຑຍິ , ຘະນາຈຘະນຽທແນຓ຃ຓົ ໃຌກາຌ຋ໆ ຅ີ ະ຃ຌົ໇ ເບາົ ຓຖ໋ ະຈກົ ຋າຄ ຑຓຎຌັ ງາຂບຄຆາທຍາ໇ ຌ ນ ຎະຆາຆຌົ ບບກກຓາ ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ໂຈງກາຌປໆ ທຓເ຃ໆ ບຌໄນທ, ປໆ ທຓຓ, ປໆ ທຓ຃ຈິ , ປໆ ທຓ ຎະຉຍິ ຈັ ໂ຃ຄກາຌ. ຃຃ຽຄ຃ໆ ກຌັ ຌຌັ໇ ກ຃໋ ທຌປ຅໇ ກັ ງບ໇ ຄງ໋ຘຌັ ຖະເຘຌີ ເ຃າົ ຖຍົ ຌຍັ ຊ ແຖະ ໃນກ໇ ຽຈແກໆ ເຂາົ ເ຅າົ໇ ໂຈງງຈ ເບາົ ນກັ ໝຌັ໇ ຋ໆ ທີ ໆ າ: ‘’ຐຄັ ປາກຊາຌຎະຘາຌຄາຌ, ຎະຘາຌທຽກ, ຎະຘາຌແຌທ຃ຈິ ຅ຈິ ໃ຅ໃນເ໇ ຖກິ ເຆໆ ຄິ ແໜຌ໇ ແຒຌ໇ ແຖະ ເຎຌັ ບຌັ ໜໆ ຄຶ ບຌັ ຈຽທກຌັ ກຍັ ຎະຆາຆຌົ ’’. 4.ໃ຅຃ທາຓ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌີ ແຓໆ ຌຓຌຓຖ໋ ະຈກົ ບຌັ ຖ຃ໆ າ຋ໆ ຎີ ໆ ງໆ າຉາງາງໄຈຘ໇ າ໇ ຄຘາເບາົ ໄທ຃໇ ໆ ຃ຌົ ຖາທ ຉະນບຈຓາ. ຘະຌຌັ໇ , ຑທກເປາົ ເຎຌັ ຃ຌົ ຖາທຉບ໇ ຄໄຈ຋໇ ະຌຍາຖຄປກັ ຘາຓຌເຆບ໇ ບຌັ ຈີ ຄາຓ, ໂ຃ຘະຌາເຏງີ ໃນຆ໇ າຈ ບໆ ຌປ.໇ ຌບກຌຌັ໇ ງຄັ ຅ະຉບ໇ ຄຑບ໇ ຓຑາກຌັ ຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋ ູາ໋ ຋ຄັ ຘບຄຈາ໇ ຌ ຃ ຈາ໇ ຌທຈັ ຊ ແຖະ ຅ຈິ ໃ຅ ໄຎຑບ໇ ຓ໅ກຌັ . 5. ທຽກຓບຍນຓາງ ຌກັ ປຽຌຂຌຶ໇ ຃ໄຈຉ໇ ຄັ໇ ຃໋າຊາຓກໆ ຽທກຍັ ຍຈົ ປຽຌ຋ໆໄີ ຈປ໇ ຽຌຓາແຖທ໇ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌໄຈ຃໇ ຌົ໇ ຃ຈິ ນຄັ ຅າກຌຌັ໇ ໃນ໇ ຖາງຄາຌແຖທ໇ ຃ກຘ໋ ະນຍ຃ຌ. 6. ທຽກເຑໆ ຓີ 1. ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌຆບກປເ໇ ບກະຖກັ ຂບຄຆາຈ ແຖະ ຘາຓາຈ຅າ໋ ແຌກໄຈທ໇ ຈັ ຋ະຌະ຋໋ າຑາງໃຌຆາຈ ແຖະ ຉໆ າຄ ຆາຈ. 2. ຆບກປກໆ ຽທກຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄຆາຈ຋ໆ ຅ີ ະຉບ໇ ຄເຘຓີ ຂະນງາງ ແຖະ ຑຈັ ຋ະຌາໃນຈ໇ ຂີ ຌຶ໇ ເຖບ໇ ງ໅. 58 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຍຈົ ຋ີ 7 ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄຖາທ ແຖະ ບາຆຽຌໃຌຎຈັ ຅ຍຌັ ຅ຈຎະຘຄົ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌຘາຓາຈ: - ບະ຋ຍິ າງທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ - ຘຄັ ຃ຓົ ຂບຄຖາທ ແຖະ ບາຆຽຌໃຌຎຈັ ຅ຍຌັ . - ບະ຋ຍິ າງ, ທເິ ຃າະ ແຖະ ຘຓົ ຋ຽຍທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄຖາທກຍັ ບາຆຽຌໄຈ.໇ ຖາທ ເຎຌັ ຆາຈນຌໆ ຄຶ ຋ໆ ຓີ ຎີ ະນທຈັ ຘາຈ຃ທາຓເຎຌັ ຓາບຌັ ງາທຌາຌ ຉຄັ໇ ແຉໆ ງກນຌີ ເກໆ າົ ຅ຌົ ປບຈຎະ຅ຍຌັ ເຆໆ ຄິ ຎະກບຍຓນີ າງເຏໆ າົ ຆຌົ ຋ໆ ຓີ ປີ ຈີ ຃ບຄ຃ະຌຍົ ຋າ໋ ຌຽຓຎະເຑຌ຋ີ ໆ ຓີ ເີ ບກະຖກັ ຘະເຑາະ . ຑຌ໇ ຊາຌຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ ເຎຌັ ຘຄັ ຃ຓົ ກາຌກະຘກິ າ໋ ແຖະ ໄຈປ໇ ຍັ ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຅າກບະຖງິ ະ຋າ໋ ຑຈ຋ະຘາ ຘະນຌາດໆ າຄເຖກິ ເຆໆ ຄິ ຅ຌົ ຘາຓາຈເທົ໇ າໄຈ໇ ທໆ າ ຑຈ຋ະຘາຘະນຌາເຎຌັ ນທົ ໃ຅ຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ຎະເຑຌຖີ າທ. ຅າກຑຌ໇ ຊາຌຈໆ ຄັ ກໆ າທຌີ໇ ຓຌັ ຅ໆ ຄຶ ຓຘີ ໆ ທຌນໆ ໋ ນບຓໃນ຃໇ ຌົ ຖາທເຎຌັ ຃ຌົ ຋ໆ ຓີ ເີ ຓຈຉາ຋າ໋ , ຓ຅ີ ຈິ ໃ຅ເບບ໇ ເຒບ໇ ເຑໆ ບແຏໆ . ເຊຄິ ແຓໆ ຌທໆ າຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ຅ະຓກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄ ໄຎຉາຓຘະຑາຍຂບຄກາ ຖະເທຖາ ແຉໆ ຃ຌົ ຖາທກງ໋ ຄັ ຃ຄົ ປກັ ຘາໄທເ໇ ຆໆ ຄິ ຃ທາຓຌບ ຍຌບ໇ ຓ, ຊະນຌບຓຊໆ ບຓຉທົ , ຃ທາຓຓເີ ຓຈ ຉາ຅ຈິ , ຃ທາຓຓຌີ ໃ຅ກທ໇ າຄຂທາຄຉໆ ແ໋ ຂກ຃ຌົ ຋ໆ ຓີ າດາຓ ແຖະ ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌບີ ຌັ ຈຄີ າຓຂບຄ ຆາຈໄທ໇ ດໆ າຄນຓຌັ໇ ຃ຄົ . ໃຌ຋ໆ ຌີ ີ໇ ກໆ ບຌ຅ະກາ໇ ທເຊຄິ ຍາຄປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌທີ ຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘະເຑາະຂບຄເຏໆ າົ ຖາທ ຌຌັ໇ ກໆ ບຌບໆ ຌ຅ະຉບ໇ ຄ ໄຈເ໇ ຂາົ໇ ໃ຅ກໆ ຽທກຍັ ຃ທາຓເຎຌັ ຓາຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຖາທໂຈງຘຄັ ເຂຍ. 1. ຖກັ ຘະຌະຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຖາທ ຖກັ ຘະຌະຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຖາທ ຓ຃ີ ທາຓ຃າ໇ ງ຃ກຌັ ກຍັ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈໃຌແຊຍເບເຆງ ຉາເທຌັ ບບກຘຽຄ ໃຉ,໇ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຖາທເຎຌັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋ າ຋ໆ ຓີ ກີ າຌຎະຘຓົ ຎະຘາຌຖະນໆ ທາຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄກຓຆຌົ ຈຄັ໇ ເຈຓີ ໃຌ ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌິ ປໆ ທຓກຌັ ກຍັ ບາຖງິ ະ຋າ໋ ຑາງຌບກ ຋ໆ ແີ ຏໆ ກະ຅າງເຂາົ໇ ຓາໃຌແຉໆ ຖະຆໆ ທຄເທຖາ ແຖະ ເຎຌັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ຋ໆ ປີ ຽຍຄໆາງ, ຍໆ ຆ໋ ຍັ ຆບ໇ ຌ, ຓ຅ີ ຈຓໆ ຄນຓາງເຑໆ ບຏຌົ ຎະໂນງຈໃຌກາຌດໆ ປໆ ທຓກຌັ ດໆ າຄຓ຃ີ ທາຓຘກ ໃຌຆຓຆຌົ ເຎຌັ ຘ໋າ຃ຌັ , ເຎຌັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ຋ໆ ກີ ໆ ຽທຑຌັ ກຍັ ກາຌ຋໋າຓານາກຌິ ຃ ກາຌຎກຐຄັ ແຖະ ຃ະຉ຃ິ ທາຓເຆໆ ບ຋າຄຎະເຑຌີ ຋ໆ ີ ຎະຘຓົ ຎະຘາຌກຍັ ຑຈ຋ະຘາຘະນຌາ. ໂຈງ຋ໆ ທົ ໄຎແຖທ໇ ໂ຃ຄຘາ໇ ຄ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄຖາທໃຌຎຈັ ຅ຍຌັ ງຄັ ຃ຄົ ປກັ ຘາຉາຓປຍເຈຓີ ແຖະ ຓີ ກາຌຎະຘຓົ ຎະຘາຌໄຎກຍັ ຃ໆ າຌງິ ຓົ ຂບຄກາຌງບຓປຍັ ເບາົ ຘໆ ຄິ ໃໝໆ ຋ໆ ເີ ບຌີ໇ ທໆ າ “຋ຌັ ຘະໄໝ”. 1.1. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າກາຌ຋ກັ ຋າງ ກາຌຘະແຈຄ຃ທາຓເ຃າົ ຖຍົ ໃຌເທຖາຑຍົ ຑ໋໇ ແຖະ ຋ກັ ຋າງກຌັ ໃຌຎຈັ ຅ຍຌັ ຓຖີ ກັ ຘະຌະຎະຘຓົ ຎະຘາຌກຌັ ຖະນໆ ທາຄກາຌຌຍົ ໄນທ໇ ກຍັ ກາຌ຅ຍັ ຓໃຌຎະເຑຌຘີ າກຌົ ຌງິ ຓົ . ແຉໆ ເຊຄິ ດໆ າຄໃຈກຉ໋ າຓກາຌຌຍົ ໄນທແ໇ ຍຍຎະຌຓົ ຓ ກ໋ ງຄັ ຌງິ ຓົ ໃຆກ໇ ຌັ ໃຌຖກັ ຘະຌະກທາຄຂທາຄ. ຑບ໇ ຓຌຌັ໇ ກງ໋ ຄັ ໃຆເ໇ ຎຌັ ຓາຈຉະກາຌຘກຶ ຘາເງາົ ທະຆຌົ ໃຌແຉໆ ຖະຈຍັ ກາຌ 59 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຘກຶ ຘາໃນຎ໇ ະຑຈຶ ຎະຉຍິ ຈັ . ຅າກກາຌຎະຑຈຶ ຎະຉຍິ ຈັ ຌີ໇ ຓຌັ ຍໆ ຄົ ຍບກເຊຄິ ຃ຌຖກັ ຘະຌະບຎະຌໄິ ຘ ຋ໆ ເີ ຎຌັ ຑຌ໇ ຊາຌຂບຄ ຃ຌົ ຖາທ ເຆໆ ຌັ ຃ຌົ ຖາທເຎຌັ ຃ຌົ ໃ຅ຈ,ີ ຘຑາຍປຽຍປບ໇ ງ, ຊະນຌບຓຊໆ ບຓຉທົ , ຓ຅ີ ຈິ ໃ຅ກທ໇ າຄຂທາຄ , ເບບ໇ ເຒບ໇ ເຑໆ ບແຏໆ ຆໆ ທງເນບ ເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະກຌັ , ປກັ ແຂກແຑຄ຃ຌົ , ຆໆ ຘຈັ ຘຈ຅ະຖຈິ , ຓຘີ ຌິ ຋າ໋ ແຖະ ຓຌີ າ໋໇ ໃ຅ປກັ ເຆບ໇ ແຑຄຆາຈ຃ຌົ ຖາທ ຅ໆ ຄຶ ເຎຌັ ຓຈິ ກຍັ ຋ກ຃ຌົ ແຖະ ເຎຌັ ຋ໆ ເີ ຑໆ ຄິ ຑໃ໋ ຅ຂບຄແຂກຍາ໇ ຌ ແຂກເຓບຄ຋ໆ ຓີ າດຽ໇ ຓດາຓ ແຖະ ຑຍົ ເນຌັ . ກາຌຌຍົ ໄນທໃ໇ ຌຖາທ 1.2. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າກາຌຌໆ ຄຊ ຃ຌົ ຖາທຓທີ ຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ກາຌຌໆ ຄຊ຋ໆ ເີ ຎຌັ ເບກະຖກັ ຘະເຑາະຉຌົ ຓາແຉໆ ຍປາຌຌະກາຌ ແຖະ ກຓ໋ ນີ າງປຍ ນາງຘແີ ຉກຉໆ າຄກຌັ ເຑາະທໆ າໃຌແຉໆ ຖະເຏໆ າົ ຆຌົ ກຓ໋ ເີ ບກະຖກັ ຘະເຑາະ຋າຄຈາ໇ ຌ ກາຌຌໆ ຄຊຂບຄໃຏຖາທ. ກາຌຌໆ ຄນໆ ຓົ ຂບຄ຃ຌົ ຖາທ ຓກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄຎຍັ ຎຄໃນຘ໇ ບຈ຃ໆ ບຄກຍັ ງກຘະ ໄນຓ, ຎກົ ກະຉໃິ ຌຆທີ ຈິ ຎະ຅າ໋ ທຌັ ຃ຌົ ຖາທຘໆ ທຌ ໃນງໆ ໃຌຎະ຅ຍຌັ ຓກີ າຌຌໆ ຄຊ຃າ໇ ງ໅ກຍັ ຆາທຉໆ າຄ ຎະເ຋ຈງກົ ເທຌັ໇ ແຉໆ ແຓໆ ງຄິ ຋ໆ ງີ ັ ຄ຃ຄົ ປກັ ຘາກາຌຌໆ ຄຊ ຋ໆ ເີ ຎຌັ ເບກະຖກັ ຂບຄຉຌົ ຓາດໆ ຘະເນຓ.ີ ຉທົ ດໆ າຄ: ກາຌຌໆ ຄນໆ ຓົ ຂບຄເຏໆ າົ ຖາທ ກ. ກາຌຌໆ ຄນໆ ຓົ ແຍຍຏຆ໇ າງຖາທ  ຉາຓປຈີ ຃ບຄເຈຓີ ກາຌຌໆ ຄນໆ ຓົ ຂບຄຏຆ໇ າງຖາທຓນີ າງຖກັ ຘະຌະຂຌຶ໇ ດໆ ກຍັ ກາຖະເ຋ຘະ.  ເທຖາເປຈັ ທຽກ ຏຆ໇ າງຌໆ ຄໂຘຄ໇ - ເຘບ໇ ຘຈີ າ໋ ຅ະເຎຌັ ແຂຌງາທ ນ ແຂຌຘຌັ໇ ກຘ໋ ຈແຖທ໇ ແຉໆ ຏຓ໇ ກັ .  ເທຖາຑກັ ຏໆ ບຌໃຌເປບຌ ຏຆ໇ າງຘໆ ທຌນາງຓກັ ຌໆ ຄ ຏາ໇ ຘະໂນໆ ຄ ຅ະແຓໆ ຌແຑໄນຓ ນ ແຑຐາ໇ ງຂຌຶ໇ ດໆ ກຍັ ຊາຌະ຋າຄ ເຘຈຊະກຈິ ຂບຄ ຃ບຍ຃ທົ . ຘໆ ທຌເຘບ໇ ແຓໆ ຌຍໆ ຅໋ າ໋ ກຈັ ຘ.ີ 60 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ  ໃຌຑ຋ິ ກີ າຌຄາຌຍຌຉໆ າຄ໅ ຏຂ໇ າງ຅ະຉບ໇ ຄຌໆ ຄຏາ໇ ໄນຓງາທເຌຍັ ຉໆ ຽທ . ຌໆ ຄເຘບ໇ ຘຂີ າທ຃໋ຓຌົ ແຂຌງາທ , ຃າຈຏາ໇ ຍໆ ຽຄໄນຓ ຆໆ ທຂະຌຉໆ າຄ໅ ດໆ າຄ ຅ຍົ ຄາຓ, ປຈັ ຘາງແບທນຌຄັ ແຖະ ໃຘໆ ເກຍີ ນຌຄັ ຘຈີ າ໋ , ຊາ໇ ຏໃ໇ ຈນາກຍໆ ຌ໋ ໆ ຄນໆ ຓົ ແຍຍຌກີ໇ ຅໋ ະຊກຘຄັ ຃ຓົ ກໆ າທຂທຌັ ຌຌິ ຋າທໆ າຍໆ ປ໋ ຅໇ ກັ ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌ.ີ  ງກຘະໄໝໃໝໆ ງບ໇ ຌຘຄັ ຃ຓົ ຖາທຓກີ າຌປຍັ ເບາົ ຘໆ ຄິ ໃໝໆ ເຂາົ໇ ຓາປຍັ ໃຆຈ໇ ທ໇ ງ຃ໆ າຌງິ ຓົ “຋ຌັ ຘະໄນຓ ” ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ກາຌຌໆ ຄຊຂບຄຏ໇ ຆາງຖາທ ຅ໆ ຄິ ຓກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄນາງ ) ແຖະ ໄທກໆ ທາແຓໆ ງຄິ ຃ ກາຌຌງິ ຓົ ຌໆ ຄ ແຍຍຘາກຌົ ເຆໆ ຌັ ໃຌຑ຋ິ ກີ າຌຉໆ າຄ໅ຏ໇ ຆາງ຅ະໃຘໆ ຆຈຘາກຌົ , ຓຈັ ກາຖາທຈັ . ຂ. ກາຌຌໆ ຄນໆ ຓົ ຂບຄແຓໆ ງຄິ ຖາທ  ຉາຓປຈີ ຃ບຄເຈຓີ ຉາຓປຈີ ຃ບຄຈໆ ຄັ ເຈຓີ ແຖທ໇ ແຓໆ ງຄິ ຖາທ຋ກ຃ຌົ ຅ະຉບ໇ ຄຌໆ ຄຘຌິ໇ ຓນີ ທົ ແຖະ ຓຉີ ຌົ໇ , ກາຌຌໆ າ .ຍໆ ເ໋ ຂຌີ ແຖະ ຍໆ ໋ ຖາຓເກຌີ ໄຎ ຃ ຋າຄຈາ໇ ຌເ຋ຄິ ໃນດ໇ ໆ ຑຽຄຘະຍີ ແຖະ ຈາ໇ ຌຖໆ ຓ ໃນດ໇ ໆ ເ຃ໆ ຄິ ກາຄທໆ າ , ຘໆ ທຌເຘບ໇ ຌຌັ໇ ຅ະເຎຌັ ເຘບ໇ ຘໃີ ຈກໄ໋ ຈ໇ , ຅ະ ເຎຌັ ແຑໄນຓ ນ ທໆ າ ແຑຐາ໇ ງກຍ໋ ໆ ໋຅າ໋ ກຈັ .  ເທຖາເປຈັ ທຽກ ແຓໆ ງຄິ ຅ະຌໆ ຄຘຌິ໇ ແຖະ ໃຘໆ ເຘບຐໆ າງຘຈິ ແຂຌງາທ.  ເທຖາຑກັ ຏໆ ບຌໃຌເປບຌ ແຓໆ ງຄິ ຅ະຌໆ ຄຘຌິ໇ ຐາ໇ ງຓນີ າງຘຘີ ຌັ ນາງຘະຌຈິ ແຖະ ໃຘໆ ເຘບ໇ ຘໃີ ຈກໄ໋ ຈ,໇ ຅ະເຎຌັ ແຑໄນຓ ນ ແຑຐາ໇ ງ ຂຌຶ໇ ດໆ ກຍັ ຊາຌະ຋າຄເຘຈຊະກຈິ ຃ບຍ຃ທົ .  ໃຌຑ຋ິ ຄີ າຌຍຌຉໆ າຄ໅ ຄາຌຍຌ ນ ຑ຋ິ ກີ າຌ຋າຄຘຄັ ຃ຓົ ແຓໆ ງຄິ ຖາທ຅ະຉບ໇ ຄຌໆ ຄຘຌິ໇ ໄນຓ ນ ຘຌິ໇ ຐາ໇ ງຓຈັ ນຓ຋ີ ໆ ຓີ ຘີ ີ ຘຌັ ຖທຈຖາງ ດໆ າຄ຅ຍົ ຄາຓ ຘຈແຖທ໇ ແຉໆ ຃ທາຓຌງິ ຓົ ຂບຄແຉໆ ຖະ຃ຌົ ແຉໆ ຖະ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌິ , ຓກີ າຌ຃າຈ ຏາ໇ ຍໆ ຽຄໄນຓ ແຖະ ປຈັ ຘາງແບທ ເຄຌິ ນ ຋ບຄຌາກ, ຘໆ ທຌເຘບ໇ ຌຌັ໇ ຅ະເຎຌັ ແຑໄນຓ ນ ຐາ໇ ງ, ຅ະເຎຌັ ແຂຌງາທ , ແຂຌຘຌັ໇ ນ ແຆຌຘາຓຘໆ ທຌກຘ໋ ຈ ແຖທ໇ ແຉໆ ຉບ໇ ຄໃນຓ໇ ກີ າຌກຓົ ກຽທກຌັ ກຍັ ຆທຈຆຄົ ຂບຄຘຌິ໇ . 61 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ  ງກຘະໄນຓໃໝໆ ນຄັ ຅າກ຋ໆ ຘີ ຄັ ຃ຓົ ຓກີ າຌງບຓປຍັ ເບາົ ຘໆ ຄິ ໃນຓໆ ເຂາົ໇ ຓາປຍັ ໃຆຈ໇ ທ໇ ງ຃ໆ າຌງິ ຓົ “຋ຌັ ຘະ ໄນຓ” ກາຌຌໆ ຄຊຂບຄ ແຓໆ ງຄິ ກຓ໋ ກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄໂຈງຘະເຑາະ ໃຌກໆ ຓໄທນຌໆ ຓ ຅ະແຓໆ ຌເທຖາຑກັ ຏໆ ບຌໃຌ ເປບຌ ນ ໄຎ຋ໆ ຽທຉາຓ ຘະຊາຌ຋ໆ ຉີ ໆ າຄ໅຅ະຑຍົ ເນຌັ ທໆ າຓກີ າຌຌໆ ຄໂຘຄ໇ , ຘະເກຈິ ແຖະ ຘຌິ໇ ຎະຘຓົ ຎະຘາຌກຌັ ໄຎ. ເຊຄິ ດໆ າຄໃຈກຉ໋ າຓກາຌ ຌໆ ຄນໆ ຓົ ຂບຄແຓໆ ງຄິ ກງ໋ ຄັ ຃ຄົ ປກັ ຘາໄທ໇ ເຆໆ ຄິ ຂະຌຍົ ຋໋າຌຽຓ ຎະເຑຌກີ າຌຌໆ ຄນໆ ຓົ ແຍຍແຓໆ ງຄິ ຖາທ ຘະ ແຈຄບບກໃຌ ເທຖາຓຄີ າຌຍຌຎະຑຌ,ີ ຄາຌກຌິ ຈບຄ ແຖະ ຑ຋ິ ກີ າຌຉໆ າຄ໅. ກາຌຌໆ ຄຊຂບຄຖາທຉາຓງກຘະໄໝ ຃. ກາຌເກາົ໇ ຏຓົ ແຖະ ເບງ໇ ບ໇ ຄ ໂຈງ຋ໆ ທົ ໄຎແຖທ໇ ແຓໆ ງຄິ ຖາທຌງິ ຓົ ກຌັ ຅ໆ ຄົ ຏຓົ ງາທເຑໆ ບເບາົ ໄທເ໇ ກາົ໇ .. ກາຌເກາົ໇ ຏຓົ ເຎຌັ ເບກະຖກັ ຂບຄ ແຓໆ ງຄິ ຖາທຓາແຉໆ ຍປາຌຌະກາຌ . ຌຍັ ແຉໆ ຎີ ຃.ຘ 1962 ເຎຌັ ຉຌົ໇ ຓາ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ກາຌເກາົ໇ ຏຓົ ຂບຄແຓໆ ງຄິ ຖາທ ຊກຎໆ ຽຌແຎຄໄຎ ແຉໆ ກງ໋ ຄັ ປກັ ຘາໄທ຋໇ ໆ ຂີ າຈຍໆໄ໋ ຈກ໇ ຃໋ ຑ຋ິ ຄີ າຌຍຌຎະ ເຑຌີ ແຖະ ກາຌແຉໆ ຄຄາຌ, ໄຎ຃ຽຄ຃ໆ ກຍັ ກາຌ ເກາົ໇ ຏຓົ ຌຌັ໇ ແຓໆ ງຄິ ຖາທກງ໋ ຄັ ຌງິ ຓົ ເບງ໇ ບ໇ ຄ ຎະຈຍັ ຎະ ຈາຉກົ ແຉໆ ຄກາງ ໃນຓ໇ ຃ີ ທາຓຘທງຄາຓຈທ໇ ງກາຌຎະຈຍັ ເ຃ໆ ບຄ ເບ຋໇ ໆ ເີ ປຈັ ຈທ໇ ງເຄຌິ ແຖະ ຃໋າ ເຆໆ ຌັ ຘາງຘບ໇ ງ, ຉຓ໇ ນ, ຘາງແຂຌ, ແນທຌ ແຖະ ຘາງແບທເຄຌິ ນ ຋ບຄຌາກ. 1.3.ຎະເຑຌກີ າຌເປຈັ ຍຌ ຖາທເປາົ ເຎຌັ ຆາຈນຌໆ ຄຶ ຎະກບຍຈທ໇ ງນາງຆຌົ ເຏໆ າົ ແຉໆ ຖະຆຌົ ເຏໆ າົ ກຓ໋ ຎີ ະເຑຌີ . ຘະເຑາະຂບຄໃຏຖາທ ຘະເຑາະຎະເຑຌກີ າຌເປຈັ ຍຌຂບຄເຏໆ າົ ຖາທຖໆ ຓ຋ໆ ຌີ ງິ ຓົ ຎະຉະິ . ຎະເຑຌຍີ ຌຉາຓປຈີ ຘຍິ ຘບຄ ເຑາະເຎຌັ ທຌັ ຍຌ຋ໆ ີ ກໆ ຽທຂບ໇ ຄກຍັ ຃ທາຓເຆໆ ບໃຌບຽີ .. ຑຈ຋ະຘາຘະນຌາ ໃຌປບຍຎຂີ ບຄຆາທຖາທໃຌຎຈັ ຅ຍຌັ ໃຌແຉໆ ຖະເຂຈ ແຉໆ ຖະ ຋ບ໇ ຄ. ຉໆ ຎ໋ ະຉຍິ ຈັ ກຌັ ຓາຍໆ ໋ໄຈຂ໇ າຈ . ຉໆ າຄແຉໆ ທໆ າຑ຋ິ ກີ າ ໃຌກາຌຎະຉຍິ ຈັ ບາຈຓກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄເຑໆ ບໃນເ໇ ຂາົ໇ ກຍັ ຘະຑາຍກາຌຂະນງາງຉທົ ຂບຄງກຘະໄນຓໄຎ຃ຽຄ຃ກຌັ ຌຌັ໇ ຆາທຖາທເປາົ ຅າ໋ ຌທຌໜໆ ຄຶ ກປ໋ ຍັ ເບາົ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄ ຆາຈບໆ ຌເຂາົ໇ ຓາ ເຆໆ ຌັ ທຌັ ເກຈີ , ຍຌ຃ຕຈິ ຘະຓາຈ, ທຌັ ຍຌແນໆ ຄ຃ທາຓປກັ ແຖະ ບໆ ຌ໅ ເຆໆ ຄິ ໃຌຘັຄ຃ຓົ ຂບຄໄທນຌໆ ຓ ກາ໋ ຖຄັ ຌງິ ຓົ ກຌັ . 62 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 1.4.ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າກາຌກຌິ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າກາຌກຌິ ຂບຄຖາທເຎຍັ ແຍຍປຽຍຄໆາງ , ບານາຌກາຌກຌິ ຋ໆ ເີ ຎຌັ ຑຌ໇ ຊາຌໃຌ ທຈິ ຎະ຅າ໋ ທຌັ ແຓໆ ຌເຂາົ໇ ນຌຽທ, ຎາ, ຆຌີ໇ ແຖະ ຏກັ . ບານາຌຖາທຓນີ າງຆະຌຈິ , ເກບຍ຋ກຆະຌຈິ ຓຎີ າແຈກເຎຌັ ຘໆ ທຌ຋ໆ ຘີ ໋າ ຃ຌັ ໃຌກາຌຎຄແຉໆ ຄ. ບານາຌຑຌ໇ ເຓບຄ຋ໆ ຆີ າທຖາທ຋ໆ ທົ ໄຎໃຌກາຌຍຖ໋ ໂິ ຑກ ຍໆ ໋ທໆ າຄາຌຎກົ ກະຉິ ນ ຄາຌຍຌຉໆ າຄ໅, ຄາຌ ຖຽ໇ ຄຘາ໇ ຄຘຌັ ນ ຉບ໇ ຌປຍັ ແຂກ຋ໆ ຓີ າດຽ໇ ຓດາຓແຓໆ ຌຖາຍ, ຉຓົ໇ ແກຄ, ກບ໇ ງ, ຎຄີ໇ ແຖະບໆ ຌ໅ ຌບກ຅າກຌີ໇ ຘໆ ຄິ ຋ໆ ຂີ າຈຍໆ ໋ ໄຈໃ໇ ຌ຃າຍເຂາົ໇ ກ຃໋ ຏກັ ແຖະ ເ຃ໆ ບຄຈໆ ຓ ຃ ເນາົ໇ ຂາທ. ແຉໆ ໃຌຎຈັ ຅ຍຌັ ຌທີ໇ ຈັ ຋ະຌະ຋໋າກາຌກຌິ ຂບຄຖາທ ກຓ໋ ກີ າຌຎຍັ ຎຄຎະຘຓົ ຎະຘາຌໄຎກຍັ ງກຘະໄນຓ ຍໆ ທ໋ ໆ າ ຎະເຑຈບານາຌ ແຖະ ຘະຊາຌ຋ໆ ໃີ ຌກາຌກຌິ ບານາຌ ໂຈງຘະເຑາະ຃ໆ າຌງິ ຓົ ໃຌກາຌຍຖ໋ ໂິ ຑກບານາຌຂບຄ຃ຌົ ໃຌຉທົ ເຓບຄຘໆ ທຌໃນງໆ ຅ະໄຎປຍັ ຎະ຋າຌກຌັ ດໆ ຉາຓປາ໇ ຌບານາຌ , ຑຈັ ຉະ຃າຌຉໆ າຄ໅ , ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌຎຄແຉໆ ຄບານາຌຑາງ ໃຌເປບຌ ກຓ໋ ຖີ ກັ ຘະຌະນຈຖຄົ ນຌັ ໄຎຆ໇ ບານາຌ຋ໆ ຓີ ກີ າຌຎຄແຉໆ ຄຂາງຉາຓປາ໇ ຌບານາຌຉໆ າຄ໅ ແຉໆ ເຊຄິ ດໆ າຄໃຈກຉ໋ າຓ ຖກັ ຘະຌະທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ກາຌກຌິ ແຖະ ກາຌຎຄແຉໆ ຄບານາຌແຍຍຖາທ ກງ໋ ຄັ ຃ຄົ ປກັ ຘາໄທເ໇ ນຓບຌເຈຓີ . ບານາຌ຋ໆ ຌີ ງິ ຓົ ກຌິ ໃຌຖາທ 1.5. ຑ຋ິ ກີ າຌຘໆ ຂທຌັ ຑ຋ິ ກີ າຌຘໆ ຂທຌັ ເຎຌັ ຎະເຑຌ຃ີ ທາຓເຆໆ ບໃຌເຖໆ ບຄຂທຌັ ຋ໆ ຉີ ຈິ ຑຌັ ກຍັ ທຊິ ຆີ ທີ ຈິ ຂບຄ຃ຌົ ຖາທ ຓາແຉໆ ຍປາຌ ຌະກາຌ ຅ຌົ ກາງເຎຌັ ຘໆ ຄິ ຋ໆ ຃ີ ຌົ ຖາທຉບ໇ ຄໄຈຎ໇ ະຉຍິ ຈັ ດໆ າຄເຎຌັ ຎະ຅າ໋ ໃຌຆທີ ຈິ ຂບຄ ຃ຌົ ຏນ໇ ຌໆ ຄຶ . ຅ຈຎະຘຄົ ໃຌກາຌຘໆ ຂທຌັ ແຓໆ ຌເຑໆ ບເຎຌັ ກາຌຎບຍໃ຅ໃນກ໇ າ໋ ຖຄັ ໃ຅ ນ ງກົ ງບ໇ ຄ຃ຌົ ນ ຘຈັ ແຖະ ຘໆ ຄິ ຂບຄ , ເຑໆ ບຂ໋ໃນຓ໇ ີ ຃ທາຓດໆ ເດຌັ ເຎຌັ ຘກ ແຖະ ຎະຘຍົ ຏຌົ ຘ໋າເຖຈັ ໃຌຆທີ ຈິ ກາຌຄາຌ ຋ຄັ ເຎຌັ ກາຌຘະແຈຄເຊຄິ ຃ທາຓ ຘາຓກັ ຃,ີ ຃ທາຓເ຃າົ ຖຍົ ຌຍັ ຊ ແຖະ ກາຌໃນກ໇ ຽຈແຂກຍາ໇ ຌແຂກເຓບຄ຋ໆ ຓີ າດາຓ. ກາຌຘໆ ຂທຌັ ຓນີ າງຎະເຑຈ ຃ ກາຌຘໆ ຂທຌັ ຃ຌົ , ກາຌຘໆ ຂທຌັ ຘຈັ ແຖະ ຘໆ ຂທຌັ ທຈັ ຊຘໆ ຄິ ຂບຄຘາ໋ ຖຍັ ທ຋ິ ກີ າຌ ຘໆ ຂທຌັ ຂບຄຖາທຓີ 2 ທ຋ິ ີ ຃ ທ຋ິ ກີ າຌເປຈັ ຍຌແຍຍຑຈ຋ະຘາຘະນຌາ ແຖະ ແຍຍຑາຓ. ໃຌຂຌັ໇ ຉບຌກາຌຈ໋ າເຌຌີ ກຘ໋ ຈແຖທ໇ ແຉໆ ຅ະໃຆທ໇ ຋ິ ກີ າຌໃຈ , ຍາຄ຃ຄັ໇ ກຓ໋ ກີ າຌໃຆແ໇ ຍຍຎະຘຓົ ຎະຘາຌໄຎ຋ຄັ ແຍຍ ຒາຓ ແຖະ ຑຈໄຎຑບ໇ ຓກຌັ ໃຌຄາຌຈຽທກຌັ . 63 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ທ຋ິ ແີ ຍຍຑາຓ ເຆໆ ຄິ ຃ຌົ ຋ໆ ທົ ໄຎປ຅໇ ກັ ກຌັ ຈແີ ຓໆ ຌ “ນຓຑ໋ ບຌ” ເຎຌັ ຏຈ໇ າ໋ ເຌຌີ ຑ຋ິ ກີ າ໋ ໃຌກາຌຘໆ ຂທຌັ ແຖະ ໃນ໇ ຑບຌແກໆ ຃ຌົ ຋ໆ ຓີ າປໆ ທຓ . ຘາ໋ ຖຍັ ທ຋ິ ກີ າຌແຍຍຑຈ຋ະຘາຘະນຌາຌຌັ໇ ຅ະຓກີ າຌຌຓິ ຌົ ຑະຘຄົ ດໆ າຄໜບ໇ ງ 5 ບຄົ ຓາ ຅ະເຖຌີ ຑບຌຑະຑຈ຋ະຓຌົ , ຉກັ ຍາຈຌາ໋໇ ຓຌົ ແຖະ ຘຈໄຆງະຓຄ຃ຌ ນ ຉກັ ຍາຈຘຄັ ຃ະ຋າຌບານາຌ. ຑ຋ິ ຍີ າຘຘີ ໆ ຂທຌັ ໃຌຖາທ ຘະນຍແຖທ໇ ປຈີ ຃ບຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຖາທເຎຌັ ປຈີ ຃ບຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ຋ໆ ງີ ຈຶ ນຓຌັ໇ ໃຌນກັ ຃໋າ ຂບຄຑຈ຋ະ ຘາຘະນຌາຎະຘຓົ ຎະຘາຌກຌັ ຃ະຉ຃ິ ທາຓເຆໆ ບແຍຍຓເີ ນຈຓຏີ ຌົ ຂບຄ຅າປຈີ ຎະເຑຌເີ ຆໆ ຄິ ກາງເຎຌັ ຑຌ໇ ຊາຌ ເປຈັ ໃນ໇ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທຓ຃ີ ທາຓເຎຌັ ເບກະຑາຍ, ຍໆ ຓ໋ ກີ າຌຂຈັ ແງໆ ຄຂບຄກໆ ຓ຃ຌົ . ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຖາທເຎຌັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ຋ໆ ຓີ ກີ າຌ ຎຍັ ຎຄຑຈັ ຋ະຌາໃນຘ໇ ບຈ຃ໆ ບຄກຍັ ຘະຑາຍຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ໃຌງກແນໆ ຄກາຌເຎຈີ ກທາ໇ ຄ ແຖະ ຋ຌັ ຘະໄນຓແຉໆ ກ຃໋ ຄົ ຉທົ ໄທ໇ ເຆໆ ຄິ ຃ທາຓເຎຌັ ເບກະຖກັ ຂບຄຆາຈຉຌົ . 2. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄຆາຈບາຆຽຌ ຃ຌ຃ໆ າ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະ ຌະ຋າ໋ ແຓໆ ຌຆຍັ ຑະງາກບຌບຌັ ກທາ໇ ຄໃນງໆ ແຖະ ເ ຎັຌຓຖ໋ ະຈກົ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋ າບຌັ ບຈຓົ ປໆ ຄັ ຓີ ເຆໆ ຄິ ແຉໆ ຖະຎະເ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຽຌ ແນໆ ຄຆາຈກຖ໋ ທ໇ ຌແຖທ໇ ແຉໆ ຓທີ ຈັ ຋ະຌະ຋໋ າຂບຄຆາຈຉຌົ . ຓຖ໋ ະຈກົ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າແນໆ ຄຆາຈ ຘະຓາຆກິ ຌຌັ໇ ຎະກບຍເຎຌັ ຓຖ໋ ະຈກົ ບາຆຉີ າເທຌັ ບບກຘຽຄໃຉ ໇ , ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ແຖະ ກາຌ ຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາ ກແ໋ ຓໆ ຌນຌາ໇ ຋ໆ ຂີ ບຄບາຆຽຌ຋ຄັ ນຓຈົ ຋ໆ ຅ີ ະປໆ ທຓຓກຌັ . 2.1 ຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈ ຘະຓາຆກິ ບາຆຽຌໄຈບ໇ ບກແປຄເ຃ໆ ບຌໄນທປໆ ທຓຓກຌັ ເຑໆ ບຘາ໇ ຄເຘຈຊະກຈິ ຑຌ໇ ບາຆຽຌໃນ໇ ຓຘີ ະຊຽຌຖະຑາຍ, ຘຓົ ຍຌຑຌຘກ ແຖະ ຓ຃ີ ທາຓຘາຓາຈໃຌກາຌແຂໆ ຄຂຌັ ຘຄ ຃: ກາຌ຅ຖ໋ ະ຅ບຌຘຌິ ຃າ໇ , ກາຌຍຖ໋ ກິ າຌ ແຖະ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ ດໆ າຄເຘຖີ, ຓກີ າຌນໆ ຄັ ໄນຂບຄ຋ຌຶ ດໆ າຄເຘຖຑິ າຍ ກທໆ າເກໆ າົ , ກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ ເຎຌັ ຋ໆ ນີ ຓຌັ໇ ໃ຅ໄຈ໇ ແຖະ ນຈຏໆ ບຌ຃ທາຓ຋ກງາກ ແຖະ ຃ທາຓແຉກຉໆ າຄ຋າຄ ຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ , ປກັ ຘາຘະຊຽຌຖະຑາຍຂບຄເຘຈຊະກຈິ ຓະນາຑາກ ແຖະ ກາຌເຄຌິ ໃຌຑາກຑຌ໇ , ເຖໆ ຄັ 64 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ໃຘໆ ໃນຓ໇ ກີ າຌເຆໆ ບຓເຂາົ໇ ກຌັ ແຖະ ປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ໂຈງກາຌຎະຉຍິ ຈັ ງຈ຋ະຘາຈຖທຓຈໆ ຄັ ຌ:ີ໇ - ຎະຉຍິ ຈັ ເຂຈກາຌ຃າ໇ ເຘຖດີ ໆ າຄເຉຓັ ຘໆ ທຌ ແຖະ ເຖໆ ຄັ ກາຌເຎຈີ ກທາ໇ ຄກາຌ຃າ໇ ຈາ໇ ຌກາຌ ຍ໋ຖກິ າຌເປຈັ ໃນ໇ ບາຆຽຌ ກາງເຎຌັ ເຂຈຖຄົ ຋ຌຶ ດໆ າຄເຘຖີ , ຂະນງາງກາຌປໆ ທຓຓບະຌ ຑາກຑຌ໇ ໃຌເຂຈຑຈັ ຋ະຌາ຋ໆ ຓີ ດີ ໆ ແຖທ໇ ແຖະ ເຂຈຑຈັ ຋ະຌາໃນຓໆ . - ຘຍຉໆ ໋ປຈັ ແນຌຌ໇ ແຖະ ຂະນງາງກາຌເຆໆ ບຓຉໆ ກ໋ ຍັ ຑາກຑຌ໇ ຋ໆ ດີ ໆ ຌບກບາຆຽຌ຋ໆ ຉີ ໆ າຄຐໆ າງ ຉໆ າຄໄຈປ໇ ຍັ ຏຌົ ຎະໂນງຈ, ປໆ ທຓຓເຑໆ ບເປຈັ ໃນຖ໇ ະຍຍົ ກາຌ຃າ໇ ນາງຐໆ າງເຂຓັ໇ ແຂຄ. - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ບຈຘານະກາ໋ ຂະນຌາຈຌບ໇ ງ ແຖະ ຂະນຌາຈກາຄໃຌບາຆຽຌໃນ຋໇ ຌັ ຘະໄນຓ ແຖະ ຓ຃ີ ທາຓ ຘາຓາຈໃຌກາຌແຂໆ ຄຂຌັ ເຆໆ ຄິ ຎະກບຍຘໆ ທຌເຂາົ໇ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາບຈຘະນະກາ໋ ແຖະ ຓຎີ ະຘຈິ ຋ຏິ ຌົ ຂບຄຑາກຑຌ໇ . - ເຖໆ ຄັ ເຎຈີ ເຘຖຈີ າ໇ ຌ຃ທາຓຆາ໋ ຌຆິ ໋າຌາຌ ແຖະ ກາຌຍ໋ຖກິ າຌດໆ ໃຌຑາກຑຌ໇ , ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌເຎຈີ ກທາ໇ ຄຈາ໇ ຌກາຌ ເຄຌິ ແຖະ ກາຌປໆ ທຓຓ຋ໆ ໃີ ກຘ໇ ຈິ ງໆ ຄິ ຂຌຶ໇ . - ເຖໆ ຄັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຈາ໇ ຌທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆ,ີ ຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ກຌົ ໄກຘ໋າຖຍັ ກາຌເຆໆ ບຓຉໆ ໃ໋ ຌຂະແນຌຄ ຑະຖຄັ ຄາຌ ແຖະ ກາຌຌາ໋ ໃຆໄ໇ ຒຒາ໇ , ບາງແກຈັ ຋໋າຓະຆາຈ ແຖະ ຌາ໋໇ ຑາງໃຌບາຆຽຌ. - ເຘຓີ ຂະນງາງກາຌປຍັ ຎະກຌັ ຈາ໇ ຌຘະຍຽຄບານາຌ ແຖະ ຃ທາຓຘາຓາຈໃຌກາຌແຂໆ ຄຂຌັ ໃຌຖະຈຍັ ຘາກຌົ ຂບຄກາຌຏະຖຈິ ຘະຍຽຄບານາຌ, ກະຘກິ າ໋ ແຖະ ຎໆ າໄຓເ໇ ປຈັ ໃນບ໇ າຆຽຌ ກາງເຎຌັ ຏຏ໇ ະຖຈິ ຋ໆ ຌີ ໋ ານຌາ໇ ໃຌ ຏະຖຈິ ຉະຑຌັ ເນໆ າົ ຌີ໇ ເຑໆ ບຉບຍຘະນຌບຄ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌ຋ໆ ີ ຌຍັ ຓຌ໇ ຍັ ເຑໆ ຓີ ຂຌຶ໇ . - ຘາ໇ ຄໃນຓ໇ ໂີ ຃ຄຖໆ າຄ ແຖະ ກາຌ຃ຓົ ຓະຌາ຃ຓົ ຋ໆ ຈີ ຂີ ຌຶ໇ ໂຈງກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ແຖະ ເຆໆ ບຓຉໆ ໋ ແຖະ ກຓົ ກຽທ ກຌັ ໃຌຉານຌໆ າຄກາຌຂຌົ ຘໆ ຄົ ຑາງໃຌບາຆຽຌ ແຖະ ຌ໋າໃຆເ໇ ຉກັ ໂຌໂຖຆ຋ີ ໆ ຋ີ ຌັ ຘະໄນຓ ໃຌຈາ໇ ຌໂ຋ຖະ຃ຓົ ຓະຌາ຃ຓົ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆີ ຂໆ າທຘາຌ, ຑເິ ຘຈແຓໆ ຌໃຌກາຌ ເຆໆ ບຓຉໆ ຖ໋ ະຍຍົ ຃ບຓຑທິ ເຉຂີ ໋ຓ໇ ຌຂໆ າທຘາຌໃຌບາຆຽຌ , ໂຈງ ຑຈັ ຋ະຌານາງປຍແຍຍຂບຄກາຌຂຌົ ຘໆ ຄົ ເຑໆ ບຘາ໇ ຄ຃ທາຓຘະຈທກໃນແ໇ ກໆ ກາຌຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຘຌິ ຃າ໇ ຏໆ າຌແຈຌ. 2.2. ຈາ໇ ຌຘຄັ ຃ຓົ ບາຆຽຌຈາ໋ ເຌຌີ ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ ໂຈງຏໆ າຌ຃ະຌະກາ໋ ຓະກາຌຈາ໇ ຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ຘຄັ ຃ຓົ ເຆໆ ຄິ ໄຈຘ໇ າ໇ ຄຉຄັ໇ ຂຌຶ໇ ຓາ ຎີ 1978 ໂຈງໄຈປ໇ ຍັ ເບາົ ຋ຈິ ຋າຄຆຌີ໇ າ໋ ຅າກກບຄຎະ ຆຓຘຈງບຈ຃ຄັ໇ ຉໆ າຄ໅ , ຃ະຌະ ກາ໋ ຓະກາຌຈາ໇ ຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ ໄຈກ໇ ໋ າຌຈົ ຂຄົ ເຂຈຍຖຓິ ະຘຈິ ຘ໋ າຖຍັ ກາຌປໆ ທຓຓຉາຓຍຌັ ຈາບະຌກາ໋ ຓະກາຌຉໆ າຄ໅ ຂບຄບາຆຽຌ ຃ ບະຌກາ໋ ຓະກາຌຈາ໇ ຌກາຌຘກຶ ຘາ, ແຏຌກາຌບາຆຽຌຈາ໇ ຌຎະຆາກບຌ , ບະຌກ໋າຓະກາຌບາຆຽຌ ຈາ໇ ຌຘຂະຑາຍ ແຖະ ບານາຌ, ບະຌກາ໋ ຌບາຆຽຌຈາ໇ ຌຆາທນຌໆ ຓ , ແຏຌກາຌບາຆຽຌຈາ໇ ຌແຓໆ ງຄິ , ບະຌກາ໋ ຓະກາຌ ບາຆຽຌຈາ໇ ຌກາຌ຃ທຍ຃ຓໄຑຑຍິ ຈັ . ກບຄຎະຆຓຆຈງບຈບາຆຽຌ ຃ຄັ໇ ຋ີ 4 ໄຈດ໇ ຌດຌັ ເຊຄິ ຃ທາຓຉຈັ ຘຌິ ໃ຅ຂບຄບາຆຽຌ຋ໆ ຅ີ ະ ປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌກາຌ ຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ ໂຈງຘະເຑາະໃຌຈໆ ຄັ ຉໆ ໋ໄຎຌ:ີ໇ - ຂະນງາງກາຌຘກຶ ຘາກໆ ຽທກຍັ ບາຆຽຌໃນເ໇ ຎຌັ ຑາກຘໆ ທຌນຌໆ ຄຶ ຂບຄທຆິ າຘກຶ ຘາກໆ ຽທກຍັ ບ າຆບີ າ຃ະເຌໃຌ ນກັ ຘຈກາຌປຽຌຂບຄໂປຄປຽຌ ແຖະ ຓະນາທ຋ິ ະງາໄຖ. - ຌ໋າເບາົ ແຏຌກາຌແຖກຎໆ ຽຌຌກັ ຘກຶ ຘາຓາໃຆ໇ ເຑໆ ບຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຃ທາຓປກ໇ ໆ ຽທກຍັ ບາຆຽຌໃຌກາຌຘກຶ ຘາຆຌັ໇ ຓຈັ ຋ະງຓົ ແຖະ ຆຌັ໇ ຘຄ. - ເຑໆ ຓີ ຋ະທຂີ ຌຶ໇ ຉໆ ຓເ຃ບຂໆ າງ ຋ໆ ຓີ ດີ ໆ ຂບຄກາຌປໆ ທຓຓຖະນໆ ທາຄຓະນາທ຋ິ ະງາໄຖ຋ຌັ າ໋ ນຌາ໇ ແຌໃຘໆ ໃນໄ໇ ຈ໇ 65 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ຓະນາທ຋ິ ະງາໄຖບາຆຽຌໃຌ຋ໆ ຘີ ຈ. ເຑໆ ບໃນເ໇ ຂາົ໇ ເ຅າົ໇ ໄຈຘ໇ ະແຈຄນຓຈົ ຃ທາຓ - ເຖໆ ຄັ ຖຈັ ໃນຓ໇ ກີ າຌປໆ ທຓຓໃຌແຏຌກາຌກໆ ຽທກຍັ ແຓໆ ງຄິ . - ເຎຈີ ກທາ໇ ຄກາຌປໆ ທຓຓໃຌແຏຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຈກັ ຌບ໇ ງ ຘາຓາຈຂບຄຉຌົ . - ຆກງກ໇ າຌແຖກຎໆ ຽຌຂໆ າທຘາຌຖະນທໆ າຄບຄົ ກາຌ຅ຈັ ຉຄັ໇ ຋ໆ ຍີ ໆ ແ໋ ຓໆ ຌຂບຄຖຈັ ຊະຍາຌໃຌຑາກຑຌ໇ ເຑໆ ບຆໆ ທງ ໃນເ໇ ຂາົ ເ຅າົ໇ ຂະນງາງກາຌຎະກບຍຘໆ ທຌຂບຄຉຌົ ເຂາົ໇ ໃຌກາຌປໆ ທຓຓຑາງໃຌບາຆຽຌ. - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຃ທາຓຑະງາງາຓປໆ ທຓກຌັ ເຑໆ ບຘະກຈັ ກຌັ໇ ກາຌແຏຂະນງາງຂບຄຑະງາຈຉໆ າຄ໅. 3. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຉໆ າຄ໅ຂບຄຆາຈບາຆຽຌ 3.1 ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າບຌິ ໂຈເຌເຆງ ບຌິ ໂຈເຌເຆງເຎຌັ ຘຌກາຄໃຌຑາກຑຌ໇ ບາຆຽຌເຘຌັ໇ ຋າຄກາຌ຃າ໇ ຍປາຌຖະນທໆ າຄຉາເທຌັ ບບກໄກ ແຖະ ຉາ ເທຌັ ບບກກາຄ ເປຈັ ໃນທ໇ ຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ໄຈປ໇ ຍັ ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ດໆ າຄແຂຄແປຄ຅າກນາງຘາຘະໜາ ( ປຌິ ຈ, ຑຈ, ບຈິ ຘະຖາຓ ...), ແຓໆ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າແຍຍ຃ຍົ ຆຈຎະຘຓົ ຅າກນາງເ຃າົ໇ ຆາທຍານີ 93% ຌຍັ ຊປຌິ ຈ. ປຍແຍຍຘຖິ ະຎະໄຈຘ໇ ະແຈຄເຊຄິ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ແຍຍຎະຘຓົ ທາດຄັ ເຆໆ ຄິ ເຎຌັ ຉທົ ຖະ຃ບຌຉກຉາຑຌ໇ ຍາ໇ ຌ, ເຊຄິ ແຓໆ ຌທໆ າໄຈປ໇ ຍັ ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຅າກຉາເທຌັ ຉກົ ແຖະ ຆາຈບໆ ຌ໅ ແຉໆ ຆາທບຌິ ໂຈເຌເຆງ຋ໆ ດີ ໆ ນໆ າຄໄກຘບກນກີ ງຄັ ປກັ ຘາ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຈຄັ໇ ເຈຓີ . ກາຌຒບ໇ ຌຍາຕບຄ (Barong Dance) 66 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 3.2. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຍຕຌາງ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຍຕຌາງ ຃າ໇ ງ຃ກຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບຌິ ໂຈເຌເຆງ ເຆໆ ຄິ ໄຈປ໇ ຍັ ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຅າກຘາຘະໜາ ປຌິ ຈ ແຖະ ບຈິ ຘະ ຖາຓ ແຖະ ຘາຘະໜາ ບຈິ ຘະ ຖາຓເຎຌັ ຘາຘະໜາ ຋າຄກາຌຂບຄຍຕຌາງ . ຌບກ຅າກຌຆີ໇ າທຍຕຌາງ ຅າ໋ ຌທຌໜໆ ຄຶ ງຄັ ຊຘາຘະໜາຑຈ(ຆາທ຅ຌີ ) ແຖະ ຘາຘະໜາ຃ຕຈິ . ກາຌແຉໆ ຄກາງ 3.3. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຒຖີ ຍິ ຎຌິ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄຒຖີ ຍິ ຎຌິ ໄຈຘ໇ ະແຈຄເຊຄິ ຃ທາຓ຃ຍົ ຆຈຂບຄຎະນທຈັ ຘາຈ , ຒຖີ ຍິ ຎຌິ ຏໆ າຌກາຌຎະຘຓົ ຎຌົ ກຌັ ຖະນທໆ າຄ຃ທາຓຘທີ ໄິ ຖຂບຄກໆ ບຌນຘິ ະຎາຌກິ ບຈົ ຘະໂກເຌຆຽຌ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຘະເຎຌໃຌໄຖງະ຋ໆ ີ ເຎຌັ ເຓບຄຂຌຶ໇ ຂບຄຘະເຎຌ 377 ຎີ. ກາຌເຎຌັ ນທົ ເຓບຄຂຌຶ໇ ຂບຄຘະເຎຌ ເປຈັ ໃນທ໇ ຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄຘະເຎຌ-ເຓກັ ຆິ ໂກ ຓບີ ຈິ ຋ຑິ ຌົ ຉໆ ໋ທຈັ ຋ະຌະ຋ຒຖີ ຍິ ຎຌິ ນາງຈາ໇ ຌ . ນຘ໋ ະຎາຌກິ ຓບີ ຈິ ຋ຑິ ຌົ ບຌັ ຑຌົ໇ ເຈໆ ຌັ ໃຌຈາ໇ ຌທຌັ ຌະ຃ະຈີ , ຈຌົ ຉີ ຑຌ໇ ຍາ໇ ຌ, ຒບ໇ ຌຑຌ໇ ຍາ໇ ຌ, ຑາຘາ, ບານາຌ, ຘຖິ ະຎະ ແຖະ ຘາຘະນຌາ. ຄາຌຍຌຎະເຑຌໄີ ຈຘ໇ ະນບຄໂຈງຓຑີ ຋ິ ດີ ໆ ໂຍຈ , ແນໆ ຉາຓຊະນຌຌົ , ຈບກໄຓໄ໇ ຒ, ຎະກທຈຌາຄຄາຓ, ຒບ໇ ຌຄາຓ ແຖະ ຉໄີ ກໆ . ຍາຄຈາ໇ ຌກໄ໋ ຈປ໇ ຍັ ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຅າກບະ ເຓ ຖກິ າ ເຆໆ ຄິ ຓຑີ າຘາບຄັ ກຈິ ເຆໆ ຌັ ບານາຌໄທ (Fast food, ຘໆ ຄັ ໄທໄຈໄ໇ ທ, ຊເບາົ ໄຎກຌິ ຌາ໋ ຋າຄກໄ໋ ຈ໇), ຈຌົ ຉ,ີ ປຍເຄາົ ແຖະ ຍາຌຍທ໇ ຄ. ຘໆ ທຌທໆ າ຃ຌົ ຅ຌີ - ຒຖິ ຍິ ຎຌິ ຋ໆ ດີ ໆ ຉາຓຆຌົ ຌະຍຈົ ຌຌັ໇ ຎະຉິ ຍຈັ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ເຂາົ ເບຄ. ເ຋ຈຘະກາຌບາຉ-ິ ບາຉນິ າຌ 67 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 3.4. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຘຄິ ກາໂຎ ເຌໆ ບຄ຅າກທໆ າຘຄິ ກະໂຎເຎຌັ ຎະເ຋ຈຌບ໇ ງ ແຖະ ຋ຌັ ຘະໄນຓ ຎະກບຍຈທ໇ ງຆາທ຅ຌີ , ຓາເຖ, ບຌີ ເຈງ ແຖະ ຆາທຉໆ າຄຈາ໇ ທ຅າກດໂຕຍ , ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄິ ກະໂຎ຅ໆ ຄຶ ຘະແຈຄບບກເຊຄິ ຃ທາຓ ນາກນາງຂບຄຎະຆາກບຌ ກ຃໋ ກໆ ຓເຏໆ າົ ຘໆ ທຌຌບ໇ ງ ເຆໆ ຄິ ງຄັ ຘຍຉໆ ໋ຘະນບຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄເຂາົ ເບຄ . ຌະໂງຍ າງຂບຄຘະຑາຑຈັ ຋ະຌາເ຃ນະ (Housing Development Board) ນ HDB ໄຈຑ໇ ະງາງາຓເປຈັ ໃນບ໇ າ຃າຌເປບຌຓທຌຆຌົ ຓນີ າກນາງເຆບ໇ ຆາຈ ຎຌົ ກຌັ ເຊຄິ ດໆ າຄໃຈກຉ໋ າຓຘິຄກະໂຎໄຈຓ໇ ຏີ ຌົ ຘ໋າເຖຈັ ໃຌຖະຈຍັ ບຌັ ຘ໋າ຃ຌັ ຂບຄກາຌເຆໆ ບຓທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ , ເຎຌັ ກາຌ ຎະຘຓົ ຍຌັ ຈາກໆ ຓ ຆຌົ ເຏໆ າົ ໃນເ໇ ຎຌັ ນຌໆ ຄຶ ຈຽທເຎຌັ ຘຄິ ກະໂຎ຋ໆ ບີ ຈຓົ ປໆ ຄັ ຓີ ແຖະ ນາກນາງ. ກໆ ຓຆຌົ ເຏໆ າົ , ເຆບ໇ ຆາຈ ຓ຃ີ ທາຓເຎຌັ ເ຅າົ໇ ຂບຄເຆບ໇ ຆາຈເຂາົ ເບຄ ເຆໆ ຄິ ຓ຃ີ ທາຓຎາຊະນຌາດາກກຌິ , ດາກຆ໇ ຘໆ ຄິ ໃຈນຌໆ ຄຶ ຘະເຑາະທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄເຂາົ ເບຄ ຌະໂງຍາງຂບຄຘະຑາຑຈັ ຋ະຌາ ເ຃ນະຘະຊາຌໄຈບ໇ ບກແຍຍ ເຑໆ ບ ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ໃນຓ໇ ນີ າງເຆບ໇ ຆາຈດໆ ໃຌແຉໆ ຖະບາ຃າຌເ຃ນະ , ຌະໂງຍາງຈໆ ຄັ ກໆ າທຘາຓາຈຘຄັ ເກຈໄຈ໇ ເຆໆ ຌັ ດໆ ແຎະປາ໇ ຌ ບານາຌກໆ ຓເຆບ໇ ຆາຈນຌໆ ຄຶ ຅ະຓບີ ານາຌຘ໋າ ຖຍັ ບກີ ເຆບ໇ ຆາຈນຌໆ ຄຶ ຅ຈຎະຘຄົ ຂບຄຌະໂງຍາງກໆ ເ໋ ຑໆ ບຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌ ເຆໆ ບຓຉທົ ຓາເຎຌັ ຘຄັ ຃ຓົ ເຆໆ ຄິ ແຓໆ ຌ ຖກີ ທຌດ (Lee Kuan You) ເຎຌັ ຏຘ໇ ະນຌຍັ ຘະນຌຌ. ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແຖະ ຄາຌຎະຉຓິ ະກາ໋ ຂບຄຘຄິ ກະໂຎ 3.5. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຓາເຖເຆງ ແຓໆ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າແຍຍຎະຘຓົ ຂບຄຓາເຖເຆງ , ຅ຌີ , ບຌິ ເຈງ ແຖະ ຆຌົ ເຏໆ າົ ຈຄັ໇ ເຈຓີ ຉໆ າຄ໅ ຋ໆ ຓີ ຌີ າຌກທໆ າ 1500 ຎີ ຅າກບາຌາ຅ກັ ຃ຍີ າ (Kedkbas), ແຖຓຍາ - ຍດັຄ (Lembah Bujang) ກຍັ ຑໆ ໋຃າ໇ ຅ຌີ ແຖະ ບຌິ ເຈງ ຍຌັ ຈາທຈັ ຋ະຌະ຋໋ າບໆ ຌ໅ໃຌໄຖງະຏໆ າຌຓາ ເຆໆ ຌັ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າເຎຆີ ຽຌ, ບາຕຍັ ແຖະ ດໂຕຍ ໄຈຓ໇ ບີ ຈິ ຋ຑິ ຌົ ຉໆ ໋ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຓາເຖເຆງ. ຓາເຖເຆງໄຈຓ໇ ຌີ ະໂງຍາງ \"ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າແນໆ ຄຆາຈ 1971” ໂຈງກາ໋ ຌຈົ 3 ນກັ ກາຌເຎຌັ ຘໆ ຄິ ແຌະຌາ໋ ຘ໋າຖຍັ “ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແນໆ ຄຆາຈ“ ຓຈີ ໆ ຄັ ຌີ໇ : 68 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ - ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າແນໆ ຄຆາຈ ຉໆ ຍ໋ ຌົ ຑຌ໇ ຊາຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຓາເຖເຆງຈໆ ຄັ ເຈຓີ . - ບຄົ ຎະກບຍ຋ໆ ເີ ນຓາະຘຓົ ຅າກທຈັ ຋ະຌະ຋໋າບໆ ຌ ຘາຓາຈປຍັ ເບາົ ໄຈຓ໇ າເຎຌັ ຑາກຘໆ ທຌ ຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ແນໆ ຄຆາຈ. - ຘາຘະນຌາບຈິ ຘະຖາຓເຎຌັ ຘໆ ທຌຎະກບຍ຋ໆ ຘີ າ໋ ຃ຌັ ນຌໆ ຄຶ ໃຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າແນໆ ຄຆາຈ, ກາຌຒບ໇ ຌຆາຍຌິ 3.6. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຓຽຌຓາ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄຓຽຌຓາໄຈປ໇ ຍັ ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຅າກຘາຘະນຌາຑຈ ແຖະ ຓບຌ ຋ໆ ດີ ໆ ໃກ຃໇ ຽຄ ໂຈງຘະເຑາະບຌິ ເຈງ, ຅ຌີ ແຖະ ໄ຋ ໄຈຎ໇ ະກບຌຘໆ ທຌຘາ໋ ຃ຌັ ໃຌກາຌນໆ ໋ນບຓທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຓຽຌ ຓາ) ໃຌຍໆ ໋ຌາຌຓາຌີ໇ ກາຌເຎຌັ ເຓບຄຂຌຶ໇ ຂບຄບຄັ ກຈິ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ຉາເທຌັ ຉກົ ໄຈຘ໇ ໆ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌ ຉໆ ທ໋ ຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຓຽຌຓາຌຍັ ຋ຄັ ຑາຘາເທາົ໇ ແຖະ ກາຌຘກຶ ຘາ. ຘຖິ ະຎະຓຽຌຓາໄຈກ໇ າ໋ ເຌຈີ ຂຌຶ໇ ຍຌົ ຑຌ໇ ຊາຌຘາຘະນຌາຑຈ ແຖະ ປຌິ ຈ, ບານາຌຓຽຌຓາ ໄຈປ໇ ຍັ ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຅າກບານາຌບຌິ ເຈງ, ຅ຌີ , ໄ຋ ແຖະ ບານາຌຆຌົ ເຏໆ າົ ຑຌ໇ ເຓບຄ. ຍຌຎະເຑຌຓີ ຽຌຓາ ຘໆ ທຌໃນງໆ ກໆ ຽທຑຌັ ກຍັ ຘາຘະນຌາຑຈ ແຖະ ກຓ໋ ີ 12 ຃ຄັ໇ ກຄົ ກຍັ 12 ເຈບຌຉາຓ ຎະຉ຋ິ ຌິ . 69 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ກາຌຒບ໇ ຌ຋ຽຌ 3.7. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າໄ຋ ແຓໆ ຌໄຈປ໇ ຍັ ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຅າກຓບຌຂບຓ, ບຌິ ເຈງ, ຅ຌີ ແຖະ ຆາຈຉາເທຌັ ຉກົ ແຉໆ ຓເີ ບກະຖກັ ໃຌຈາ໇ ຌ຃ທາຓ ຄຈົ ຄາຓ , ຎາຌຈີ , ແຖະ ຏກຑຌັ ດໆ ກຌັ ຘາຘະໜາເຎຌັ ຉຌົ໇ ເຓໆ ຌ : ກາຌໄນທ໇ ເຎຌັ ຎະເຑຌກີ າຌ຋ກັ ຋າງ຋ໆ ຊີ ເຎຌັ ເບກະຖກັ ໂຈຈເຈໆ ຌັ ຂບຄໄ຋ ; ໂຂຌ ເຎຌັ ຌາຈຉະຘຌິ ຋ໆ ເີ ກໆ າົ ແກໆ ຂບຄໄ຋ຓຖີ ກັ ຘະຌະຘາ໋ ຃ຌັ ຋ໆ ຏີ ຘ໇ ະແຈຄຉບ໇ ຄຘທຓນທົ ໂຂຌ຋ຄັ ໝຈົ ງກົ ເທຌັ໇ ຉທົ ຌາຄຑະ ແຖະ ເ຋ທະຈາ. ກາຌຘະແຈຄໂຂຌ 70 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 3.8. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋ານທຽຈຌາຓ ຘໆ ທຌໃນງໆ ຂບຄນທຽຈຌາຓໄຈປ໇ ຍັ ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຅າກ຅ຌີ ແຖະ ຐຕໆ ຄັ ເຘຈ ນທຽຈຌາຓຓເີ ຋ຈຘະກາຌ຋ໆ ຘີ ໋າ຃ຌັ ໄຈແ໇ ກໆ : ເ຋ຈຘະກາຌເຉຈ (Tet) ນ ເຉຈນທຽຈຌາຓ (Tet Nguyen Dan) ໝາງເຊຄິ ເ຋ຈຘະກາຌແນໆ ຄບາ ຖຌທຌັ ໃໝໆ ຋໋າບຈິ ຂບຄຎຊີ ເຎຌັ ເ຋ຈຘະກາຌ຋າຄຘາຘະໜາ຋ໆ ຘີ າ໋ ຃ຌັ ຋ໆ ຘີ ຈຂຌຶ໇ ຆໆ ທຄຎາງເຈບຌຓຄັ ກບຌເຊຄິ ຉຌົ໇ ເຈບຌ ກຓຑາເຎັ ຌກາຌຘະເນຓີ ຘະນບຄ຃ທາຓເຆໆ ບໃຌເ຋ຍຑະເ຅າົ໇ ຖຈັ ຋ເິ ຉໆ າົ ຂຄົ ຅ ໇ ແຖະ ຘາຘະໜາຑຈ ຖທຓ຋ຄັ ເຎຌັ ກາຌຘະແຈຄ຃ທາຓເ຃າົ ຖຍົ ຉໆ ຍ໋ ຌັ ຑະຍຖຈຈທ໇ ງ . ຑບ໇ ຓຌີ,໇ ງຄັ ຓເີ ຋ຈຘະກາຌກາຄຖະຈໃຍໄຓໆ ນໆ ຌົ ຅ຈັ ຂຌຶ໇ ໃຌທຌັ ຂຌຶ໇ 15 ຃ໆ າ໋ ເຈບຌ 8 ຂບຄ຋ກ໅ຎ.ີ ເ຋ຈຘະກາຌກຈນທຽຈຌາຓ (ເຉຈ) 3.9. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າກາ໋ ຎເ຅ງ ເຎຌັ ຎະເ຋ຈ຋ໆ ຓີ ຎີ ະນທຈັ ຘາຈບຌັ ງາທຌາຌ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ຅ໆ ຄຶ ຓ຃ີ ຃ທາຓກໆ ຽທຂບ໇ ຄ ກຍັ ຎະນທຈັ ຘາຈ , ຃ທາຓເຆໆ ບ ແຖະ ທຊິ ຆີ ທີ ຈິ ຂບຄ຃ຌົ ໃຌຎະເ຋ຈ . ຘຖິ ະຎະທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຋ໆ ເີ ຎຌັ ເບກະຖກັ ໄຈແ໇ ກໆ : ຖະຍ໋າບຍັ ຘະຕາ (Apsara Dance) ເຎຌັ ກາຌຘະແຈຄຌາກຉະຘຌິ ຋ໆ ໂີ ຈຈເຈໆ ຌັ ຂບຄກາ໋ ຎເ຅ງ ເຆໆ ຄິ ຊບຈແຍຍກາຌແຉໆ ຄກາງ ແຖະ ຋ໆ າຒບ໇ ຌຖ໋າຓາ຅າກຑາຍ຅າ໋ ນກັ ຌາຄບຍັ ຘະຕາ຋ໆ ຎີ ະຘາຈຌະ຃ບຌທຈັ . ຌບກຌີ໇, ງຄັ ຓເີ ຋ຈຘະກາຌຌາ໋໇ (Water festival) ນ (ຍບຌບຓົ ຉກ) ເ຋ຈຘະກາຌ຋ໆ ງີ ໆ ຄິ ໃນງໆ ຂບຄກາ໋ ຎເ຅ງ ຅ຈັ ຂຌຶ໇ ໃຌເຈບຌຑະ຅ກິ . 71 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ກາຌຒບ໇ ຌບຍັ ຘະຕາ 4. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າແຍຍຎະຘຓົ ຎະຘາຌໃຌບາຆຽຌ ຎະເຑຌໃີ ຌກາຌຎະກບຍຑ຋ິ ຋ີ າຄຘາຘະໜາ , ຎະເຑຌໃີ ຌກາຌແຉໆ ຄຄາຌ ເທາົ໇ ຖທຓແຖທ໇ ຎະເ຋ຈຉໆ າຄ໅ໃຌ ຑຓຑີ າກບາຆຉີ າເທຌັ ບບກຘໆ ຽຄໃຉ໇ ເຎຌັ ຑຓຑີ າກ຋ໆ ຓີ ທີ ຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ , ປຈີ ຃ບຄ, ຎະເຑຌຘີ ະເຑາະຂບຄຉຌົ ເບຄຉຄັ໇ ແຉໆ ຘະໄໝກໆ ບຌຎະນທຈັ ຘາຈ ແຖະ ຘະໄໝຎະນທຈັ ເຓໆ ບກໆ ຉ໋ ຄັ໇ ເຎຌັ ຖຈັ ຋ໆ ຅ີ ະເຖຌີ ປໆ ຄເປໆ ບຄຂຌຶ໇ ໃຌແຍຍຘະຍຍັ ຂບຄຉຌົ ເບຄ ແຉໆ ເທຖາ຋ໆ ປີ ຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ , ປຈີ ຃ບຄ , ຎະເຑຌຉີ ໆ າຄຊໆ ຌີ ເຂາົ໇ ຓາແຖທ໇ ເປຈັ ໃນປ໇ ຈີ ຃ບຄຎະເຑຌຂີ ບຄຍຌັ ຈາ ຎະເ຋ຈໃຌຑຓຑີ າກຌຓີ໇ ຖີ ກັ ຘະຌະ຃າ໇ ງ຃ກຌັ ແຖະ ແຉກຉໆ າຄກຌັ ຈໆ ຄັ ຌ:ີ໇ ຘໆ ຄິ ຋ໆ ຃ີ າ໇ ງ຃ກຌັ ໄຈແ໇ ກໆ ຎະເຑຌ຋ີ ໆ ຎີ ະຉຍິ ຈັ ໃຌຖາຆະຘ໋າຌກັ ຉໆ າຄ໅ ຋ໆ ົ ທ຋ຄັ ຎະເ຋ຈ຋ໆ ເີ ຎຌັ ແຏໆ ຌ ຈຌີ ໃນງໆ ຓປີ ຍ ແຍຍຈຽທກຌັ ຅ຌົ ເໝບຌກຍັ ທໆ າເຎຌັ ຓຖ໋ ະຈກົ ຉກົ ຋ບຈປໆ ທຓກຌັ ຖທຓ຋ຄັ ຎະເຑຌກີ າຌເຆໆ ບຊຉໆ າຄ໅ເຆໆ ຌັ : ກາຌຌຍັ ຊ ຏ,ີ ຌຍັ ຊຍຌັ ຑະຍຖຈ ແຖະ ຎາກຈົ ກາຌຉາຓ຋໋າຓະຆາຈ຃: ຈຌີ , ຌາ໋໇ , ຖຓົ , ໄຒ. ໂ຃ຄຘາ໇ ຄຂບຄ຃ບຍ຃ທົ ໃຌຑຓຑີ າກຌ຃ີ໇ າ໇ ງ຃ກຌັ ຃: ຖະຍຍົ ຃ບຍ຃ທົ ຈໆ ຽທຓ:ີ ຑໆ ,໋ ແຓໆ , ຖກ. ຖະຍຍົ ຃ບຍ຃ທົ ຈໆ ຽທ ເປຈັ ໃນຍ໇ ຈົ ຍາຈຂບຄແຓໆ ງຄິ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌງກົ ຘຄຂຌຶ໇ . ຃ທາຓ຃າ໇ ງ຃ກຌັ ຋າຄຈາ໇ ຌ຃ທາຓເ ຎຌັ ຓາ຃ຓ຃ີ ທາຓ຅ະເຖຌີ , ຃ທາຓເຘໆ ບຓ ຘະນຍັ ກຌັ ໄຎນາງທາຖະ ... ຌບກ຅າກຌຌັ໇ , ຋ກຎະເ຋ຈໃຌຑຓຑີ າກຌເີ໇ ຃ງີ ຉກົ ເຎຌັ ເຓບຄຂຌຶ໇ ຂບຄຑທກຉາເທຌັ ຉກົ ຓາແຖທ໇ ຉໆ າຄແຉໆ ທໆ າກາຌຉກົ ເຎຌັ ເຓບຄຂຌຶ໇ ຂບຄຘະນະຖຈັ ບາເຓຖກິ າ , ບຄັ ກຈິ , ຐຕໆ ຄັ ນ ໂປຌຖຄັ ເ຋ໆ າົ ຌຌັ໇ . ແຉໆ ກາຌໄຈເ໇ ບກະຖາຈຓາກແ໋ ຉກຉໆ າຄ ກຌັ ຍາຄຎະເ຋ຈໄຈຓ໇ າດໆ າຄຄໆາງຈາງ, ແຉໆ ຍາຄຎະເ຋ຈໄຈຓ໇ າຈທ໇ ງກາຌຉໆ ຘ໋ ຋໇ ໆ ປີ ຌແປຄ. 72 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 5.ໃ຅຃ທາຓ ຖາທ ແຓໆ ຌນຌໆ ຄຶ ໃຌຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈຘະຓະຆກິ ກໆ ຓບາຆຽຌ ຋ໆ ຓີ ຃ີ ທາຓບຈຓົ ປໆ ຄັ ຓ຋ີ າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌາ຋໋າຓ຋ີ ຄັ ບຌັ ເຎຌັ ຓຌເຆບ໇ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ໃນຓໆ ກາ໇ ທນຌາ໇ ກເ໋ ຆໆ ຌັ ຈຽທກຌັ ກຍັ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈ ຘະຓາຆກິ ບໆ ຌ໅. ນຓາງ ຃ທາຓທໆ າບາຆຽຌ ກແ໋ ຓໆ ຌຑາກຘໆ ທຌນຌໆ ຄຶ ຂບຄໂຖກ຋ໆ ຓີ ຃ີ ທາຓບຈຓົ ຘຓົ ຍຌ ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋ າ ເຆໆ ຄິ ຓນີ າງປຍ ແຍຍ, ນາງຘຘີ ຌັ ແຖະ ນາງຖະຈຍັ ແຉກຉໆ າຄກຌັ ຂບຄເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ບາຆຽຌ. ເຑໆ ບເຑໆ ຓີ ຃ທາຓເຂຓັ໇ ແຂຄໃນແ໇ ກໆ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ, ບາຆຽຌໄຈຑ໇ ທົ ຑຌັ ປໆ ທຓຓກຍັ ນາງຎະເ຋ຈໃຌໂຖກ ແຖະ ບຄົ ກາຌ຅ຈັ ຉຄັ໇ ຘາກຌົ ເຑໆ ບເປຈັ ໃນບ໇ າຆຽຌເຆໆ ບຓຉໆ ໋ເຂາົ໇ ກຍັ ຖະຍຍົ ຂບຄຘາກຌົ ຌຍັ ຓຌ໇ ຍັ ກທາ໇ ຄຂທາຄ ແຖະ ຓຎີ ະ ຘຈິ ຋ຏິ ຌົ . 6. ທຽກຓບຍນຓາງ 1. ຖກັ ຘະຌະທຈັ ຋ະຌາ຋໋າຂບຄຖາທຓແີ ຌທໃຈ? 2. ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂບຄຎະເ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຽຌຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ເຎຌັ ແຌທໃຈ? 7. ທຽກເຑໆ ຓີ 1. ຅ໆ ຄົ ບະ຋ຍິ າງທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທໃຌຎະ຅ຍຌັ ແຖະ ຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ຋ຘີ ໆ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌ ຉໆ ໋ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຖາທ. 2. ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄບາຆຽຌຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ເຎຌັ ແຌທໃຈ 73 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຍຈົ ຋ີ 8 ກາຌຘກຶ ຘາຂບຄຖາທ ແຖະ ບາຆຽຌ ຅ຈຎະຘຄົ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌຘາຓາຈ: - ບະ຋ຍິ າງ ຍຈົ ຍາຈ຃ທາຓຘາ໋ ຃ຌັ ຂບຄກາຌຘກຶ ຘາ ຉໆ ກ໋ ຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາຈງາກບຌຓະຌຈ. - ບະ຋ຍິ າງໄຈກ໇ ໆ ຽທກຍັ ຍຈົ ຍາຈກາຌຘກຶ ຘາ ຉໆ ກ໋ ຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ ຘຄັ ຃ຓົ ແຖະ ຂໆ າທຘາຌຂ໋໇ ຓຌຉໆ າຄ໅. ກາຌຘກຶ ຘາ ເຎຌັ ກຈິ ຅ະກາ໋ ຑຌ໇ ຊາຌ ຂບຄຓະຌຈ ໃຌຘຄັ ຃ຓົ . ຘຄັ ຃ຓົ ຅ະຈາ໋ ຖຄົ ຃ຄົ ດໆ ໄຈກ໇ ໋ຉໆ ໋ເຓໆ ບຓກີ າຌຊໆ າງ ຋ບຈຘໆ ຄິ ຉໆ າຄ໅ ຅າກ຃ຌົ ປໆ ຌຌໄີ໇ ຎຘໆ ຃ຌົ ປໆ ຌໃໝໆ ຉະນບຈ ຅ຌົ ໃນຓ໇ ກີ າຌຎະຉຍິ ຈັ ຉາຓ຋ໆ ກີ ໆ ຓໄຈ຃໇ າຈນທຄັ ໄທແ໇ ຉໆ ຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ຅ໆ ຄຶ ຅າ໋ ຉບ໇ ຄຓກີ າຌບຍົ ປຓົ ຘໆ ຄັ ຘບຌຘະຓາຆກິ ຂບຄຉຌົ ໃນໄ໇ ຈປ໇ ຍັ ກາຌຘກຶ ຘາ. ຘ໋າຖຍັ ກາຌຘກຶ ຘາຂບຄຖາທໃຌໄຖງະຏໆ າຌຓາຌຑີ໇ ທກເປາົ ໄຈຘ໇ ຓໃຘໆ ຑຈັ ຋ະຌາຎຈັ ໄ຅ຑຌ໇ ຊາຌໃຌກາຌຉຈັ ຘຌີ ຃ຌະຑາຍຂບຄກາຌຘກຶ ຘາເຆໆ ຌັ : ໄຈຑ໇ ຈັ ຋ະຌາ຃ໃນຓ໇ ຃ີ ຌະຑາຍຈຂີ ຌຶ໇ , ໄຈຑ໇ ຈັ ຋ະຌານກັ ຘຈ, ຎຓຶ໇ ແຍຍປຽຌ, ຎຓຶ໇ ຃ໆ ຓ, ຘໆ ກາຌຘບຌ-ກາຌປຽຌໃຌ຋ກຆຌັ໇ , ຋ກຘາງໃນຓ໇ ຓີ າຈຊາຌ຃ທາຓປຘ໇ ຄຂຌຶ໇ ແຖະ ຘບຈ຃ໆ ບຄກຍັ ງກຘະໄໝ, ໄຈ໇ ເຑໆ ຓີ ຋ຌປບຌເຂາົ໇ ໃຘໆ ກາຌຘກຶ ຘາ, ໄຈຎ໇ ຍຎຄກາຌຍ໋ຖນິ າຌ ແຖະ ກາຌ຃ຓ໇ ຃ບຄກາຌຘກຶ ຘາແຉໆ ຖະຂຌັ໇ ເຆໆ ຄິ ໃຌຌຌັ໇ ໄຈ໇ ກາ໋ ຌຈົ ໂ຃ຄຎະກບຍກາຌ຅ຈັ ຉຄັ໇ ຘາ໇ ຄຖະຍຽຍກາຌຉໆ າຄ໅ ແຖະ ຍາ໋ ຖຄ ຑະຌກັ ຄາຌ ບຌັ ເປຈັ ໃນກ໇ າຌ຅ຈັ ຉຄັ໇ ເຎຌັ ເບກະ ຑາຍ ແຖະ ຓີຖະຍຽຍແຍຍແຏຌຈຂີ ຌຶ໇ ເ຋ໆ ບຖະກາ໇ ທ, ຘຄັ ຃ຓົ ກ໋ຓກີ າຌຉໆ ຌຉທົ ຎະກບຍຘໆ ທຌ ເຂາົ໇ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ກາຌຘກຶ ຘານາງຂຌຶ໇ . ຅າກຌຌັ໇ , ເປຈັ ໃນທ໇ ຽກຄາຌກາຌຘກຶ ຘາຓີກາຌຂະນງາ ງຉທົ ຋າຄຈາ໇ ຌຎະຖຓິ າຌ ແຖະ ຃ຌ ຌະຑາຍຈຂີ ຌຶ໇ ກທໆ າເກໆ າົ . 1. ກາຌຘກຶ ຘາກຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈ ກາຌຘກຶ ຘາແຓໆ ຌທ຋ິ ະງາຘາຈ ໜໆ ຄຶ ຋ໆ ໃີ ຆໃ໇ ຌກາຌຘກຶ ຘາ຃ຌົ ໃຌຘຄັ ຃ຓົ ຉໆ າຄ໅. ຍຌັ ຈາ຃ທາຓປຈ໇ າ໇ ຌທ຋ິ ະງາ ຘາຈ-ເຉກັ ຌກິ , ຃ຌຘຓົ ຍຈັ ແຖະ ຃ທາຓຆ໋າຌຆິ ໋າຌາຌ ໃຌກາຌບບກແປຄຄາຌຌຌັ໇ ຍໆ ເ໋ ກຈີ ຂຌຶ໇ ຉາຓເຘຌັ໇ ຋າຄຘຍເຆບເ຋ໆ າົ ຌຌັ໇ ແຉໆ ນາກກໆ ຉ໋ ທົ ຂຌຶ໇ ຉາຓເຘຌັ໇ ຋າຄຘຈິ ຘບຌ-ປໆ າ໋ ປຽຌ ແຖະ ຌາ໋ ໃຆບ໇ ຎະກບຌກາຌບບກແປຄຄາຌ. ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ກາຌຘກຶ ຘາ຅ໆ ຄຶ ເຎຌັ ຑາກຘໆ ທຌຘ໋າ຃ຌັ ຂັ ບຄໂ຃ຄຍຌົ ເຆໆ ຄິ ຓໜີ າ໇ ຋ໆ ຌີ າ໋ ເບາົ ຖະຈຍັ ກາຌຘກຶ ຘາຓາໃນ຋໇ ກ ຃ຌົ ໃຌຘຄັ ຃ຓົ ຌຍັ ຓຌ໇ ຍັ ຘຄຂຌຶ໇ . ຑບ໇ ຓກຌັ ຌຌັ໇ , ຓຌັ ກ໋ເຎຌັ ຑາກຘໆ ທຌຘາ໋ ຃ຌັ ບຌັ ໜໆ ຄຶ ໃຌກາຌກໆ ຘ໋ າ໇ ຄເຘຈຊະກຈິ ໂຈງຓີ ຑາຖະຍຈົ ຍາຈຏະຖຈິ ກາ໋ ຖຄັ ແປຄຂບຄຘຄັ ຃ຓົ . ໃຌຉທົ ຅ຄິ ຍໆ ໋ທໆ າຎະເ຋ຈໃຈກຉ໋ າຓ, ຊາ໇ ນາກຖະຈຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ , ຃ທາຓປ຃໇ ທາຓຘາຓາຈຂບຄ຃ຌົ ໂຈງ຋ໆ ທົ ໄຎງຄັ ຉໆ ໋າ ກ຅໋ ະຓ຃ີ ທາຓນງຄ໇ ງາກໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ , ຘຄັ ຃ຓົ ດໆ ໃຌຎະເ຋ຈຌຌັ໇ ໅. ຓແີ ຉໆ ທ຋ິ ກີ າຌຈຽທ຃ ໃນເ໇ ຂາົ ເ຅າົ໇ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌຘກຶ ຘາໃຌຖະຈຍັ ບຌັ ເໝາະຘຓົ ເ຋ໆ າົ ຌຌັ໇ ຅ໆ ຄຶ ຅ະຘາຓາຈຆໆ ທງໃນເ໇ ຂາົ ເ຅າົ໇ ຎຍັ ຉທົ ເຂາົ໇ ກຍັ ຘະຑາຍ 74 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ແທຈຖບ໇ ຓຉໆ າຄ໅ ແຖະ ປ຅໇ ກັ ແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາ຋ໆ ເີ ຂາົ ເ຅າົ໇ ໄຈຎ໇ ະຘຍົ ຑຍົ ຑຈ໋໇ ທ໇ ງຉຌົ ເບຄ. ເຊຄິ ແຓໆ ຌຎະເ຋ຈໜໆ ຄຶ ຅ະຓຆີ ຍັ ຑະງາກບຌ຋໋າຓະຆາຈບຈຓົ ປໆ ຄັ ຓຎີ າຌໃຈກຉ໋ າຓ ແຉໆ ຊາ໇ ນາກຂາຈ຃ຌົ ຋ໆ ຓີ ີ ຃ທາຓປ໇ , ຃ທາຓຘາຓາຈແຖທ໇ (ໝາງ຃ທາຓທໆ າຂາຈຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈ ) ກຍ໋ ໆ ບ໋ າຈຘາຓາຈຂຈ຃ຌົ໇ ເບາົ ຆຍັ ຑະງາກບຌ຋າ໋ ຓະຆາຈເນໆ າົ ຌຌັ໇ ຂຌຶ໇ ຓາໃຆດ໇ ໆ າ ຄຓຎີ ະຘຈິ ຋ຏິ ຌົ ໄຈ໇ . ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ກາຌຘກຶ ຘາ຅ໆ ຄຶ ຓຘີ ໆ ທຌຑທົ ຑຌັ ດໆ າຄຘະ ໜຈິ ແໜຌ໇ ກຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ຃ຌົ ໃນກ໇ າງເຎຌັ ຏ຋໇ ໆ ຓີ ຃ີ ທາຓປ-໇ ຃ທາຓຘາຓາຈ ແຖະ ຃ຌຘຓົ ຍຈັ ຋ໆ ຈີ ີ , ກາງເຎຌັ ຆຍັ ຑະງາກບຌບຌັ ຎະເຘຈີ ຂບຄຆາຈຌຌັ໇ ຃ຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈ ເຆໆ ຄິ ຍໆ ໋ທຌັ ຍກົ ແນຄ໇ ໄຎໄຈ຅໇ ກັ ເ຋ໆ ບ , ຊາ໇ ນາກຓກີ າຌ ເບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຑຈັ ຋ະຌາກາຌຘກຶ ຘາເຖບ໇ ງ໅ໄຎ. ໃຌຓະຉກິ ໆ ຽທກຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈດໆ ຘຎຎຖາທ ເປາົ , ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາກບຌ ຓະຌຈ ຓ຃ີ ທາຓໝາງ຃ທາຓຘ໋າ຃ຌັ ຋ໆ ຓີ ຖີ ກັ ຘະຌະກາຌຉຈັ ຘຌີ ກາຌ຃ຄົ ຉທົ ແຖະ ກາຌຘຍຉໆ ຂ໋ ະນງາງຉທົ ຂບຄ ຎະເ຋ຈຆາຈ. ຘະຌຌັ໇ , ຑກັ ເປາົ ກາ໋ ຌຈົ ຅ຈໝາງຖທຓຂບຄກາຌຘາ໇ ຄ຃ຌົ ຈໆ ຄັ ຌ:ີ໇ - ຘາ໇ ຄ຃ຌົ ໃນເ໇ ຎຌັ ຑຌົ ຖະເຓບຄຈີ ຓຌີ າ໋໇ ໃ຅ປກັ ຆາຈ, ປກັ ຖະຍບຍຎະຆາ຋ຎິ ະໄຉຎະຆາຆຌົ , ຓຖີ ະຍຽຍທິໃຌ ແຖະ ເ຃າົ ຖຍົ ກຈົ ໝາງ, ປປ໇ ຍັ ເບາົ ແຖະ ປຘ໇ ຓົ ຋ຍົ 3 ຏຌົ ຎະໂນງຈດໆ າຄ ກຓົ ກຽທກຌັ , ຋ຄັ ປຎ໇ ະຉຍິ ຈັ ຑຌັ ຋ະ , ຓີ ຃ທາຓປຍັ ຏຈິ ຆບຍຉໆ ໜ໋ າ໇ ຋ໆ ທີ ຽກຄາຌ. - ຘາ໇ ຄ຃ຌົ ໃນເ໇ ຎຌັ ຏຓ໇ ຃ີ ທາຓປ໇, ຓທີ ຆິ າບາຆຍີ ແຖະ ຓ຃ີ ທາຓຘາຓາຈ, ຈໝໆ ຌັ ຎະຈຈິ ຘາ໇ ຄ ແຖະ ປຎ໇ ະດຈັ ຓຈັ ຋ະງຈັ , ຓຘີ ຂະຑາຍຑະຖະຌາໄຓຘຓົ ຍຌ ແຖະ ຓ຃ີ ທາຓຘທີ ໄິ ຖ຋າຄ ຈາ໇ ຌ຅ຈິ ໃ຅ ຃ ຓຌີ າ໋໇ ໃ຅ຓະຌຈຘະ຋໋າ , ງຈຉ຋ິ າ໋ , ຘາຓກັ ຃ີ, ເບບ໇ ເຒບ໇ ເຑໆ ບແຏໆ ແຖະ ຓີ ຃ທາຓຓກັ , ຃ທາຓຌງິ ຓົ ບຌັ ຊກຉບ໇ ຄ ກາຌກາ໋ ຌຈົ ຅ຈໝາງຖທຓ຃ ແຌທຌີ໇ ແຓໆ ຌແຌໃຘໆ ປຍັ ຎະກຌັ ໃນແ໇ ກໆ ກາຌຎະຉຍິ ຈັ ແຌທ຋າຄງຈ຋ະຘາຈ ແນໆ ຄກາຌຘຍຉໆ ຘ໋ າ໇ ຄ ແຖະ ຂະນງາງ ຖະຍບຍຎະຆາ຋ຎິ ະໄຉຎະຆາຆຌົ , ຘາ໇ ຄຍຌັ ຈາຎະຊຓົ ຎຈັ ໄ຅ໃນແ໇ ກໆ ກາຌກາ໇ ທຂຌຶ໇ ຘໆ ຘຄັ ຃ຓົ ຌງິ ຓົ ເ຋ໆ ບຖະກາ໇ ທຌຌັ໇ ໃນ໇ ຎະກຈົ ຏຌົ ເຎຌັ ຅ຄິ . ຓຓໜໆ ຄຶ ໃຌຑ຋ິ ປີ ຍັ ໃຍຎະກາຘະຌງີ ະຍຈັ ຋ໆ ີ ຓະນາໄຖແນໆ ຄຆາຈຖາທ 75 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 2. ກາຌຘກຶ ຘາກຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ ຃ຓົ ກາຌຘກຶ ຘາຉຈິ ຑຌັ ກຍັ ຍຌັ ຈາ຅ຈໝາງເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ຌຌັ໇ ໝາງເຊຄິ ກາຌເຘຓີ ຂະນງາງຎະຘຈິ ຋ຏິ ຌົ ຂບຄກາຌຘກຶ ຘາຉໆ ໋ກຍັ ຅ຈໝາງເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ ຃ຓົ . ຑທກເປາົ ຃ທຌເຂາົ໇ ໃ຅ທໆ າ ຅ຈໝາງ ແຖະ ຃ຌົ ຋ໆ ຅ີ ະກໆ ຘ໋ າ໇ ຄໃນແ໇ ກໆ ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌ຋າຄຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຌຌັ໇ ແຓໆ ຌຉທົ ຅ຄິ . ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ໂປຄປຽຌຉຄັ໇ ດໆ ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌີ ໃຈ ຃ຉບ໇ ຄຌາ໋ ເບາົ ຍຌັ ຈາ຋ຈິ ຋າຄກາຌຏະຖຈິ ໃຌ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌີ ຌຌັ໇ ຓາ ຘບຌໃນຌ໇ ກັ ປຽຌເຆໆ ຌັ : ປທ໇ ຋ິ ຖີ ຽ໇ ຄຘຈັ , ທ຋ິ ຎີ ກຉຌົ໇ ໄຓ຋໇ ໆ ເີ ຃ງີ ຎະຉຍິ ຈັ ໃຌ຋ບ໇ ຄ ຊໆ ຌີ . ເປຈັ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌໃຌໂປຄປຽຌຘາຓຌັ ຓ຃ີ ທາຓຘາຓາຈ ແຖະ ຓ຅ີ ຈິ ໃ຅ກຽຓຑບ໇ ຓຖຄົ ຓຎະຉຍິ ຈັ ໜາ໇ ຋ໆ ເີ ຘຈຊະກຈິ , ຘຄັ ຃ຓົ ດໆ ໃຌ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌີ ຉຌົ ໃຌເຓໆ ບປຽຌ຅ຍົ ແຖທ໇ . ຌບກ຅າກຘໆ ຄິ ຋ໆ ກີ ໆ າທຓາຂາ໇ ຄເ຋ຄິ ແຖທ໇ , ຑທກເປາົ ງຄັ ເນຌັ ບກີ ທໆ າ ກາຌຘກຶ ຘາໄຈຓ໇ ກີ າຌຉຈິ ຑຌັ ກຍັ ທຽກຄາຌ ຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ ຉທົ ຅ຄິ ດໆ ຑາງໃຌຎະເ຋ຈດໆ າຄຘະໜຈິ ແໜຌ໇ ເຑາະທໆ າກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ ໃນຓ໇ ກີ າຌ ຂະນງາງຉທົ ແຖະ ທໆ ບຄໄທຌຌັ໇ ຓຌັ ປຽກປບ໇ ຄໃນຓ໇ ກີ າຌຑຈັ ຋ະຌາ຋າຄຈາ໇ ຌຑຌ໇ ຊາຌທຈັ ຊ , ເຉກັ ຌກິ , ປຍັ ໃຆກ໇ າຌ ຏະຖຈິ ໃນ຋໇ ຌັ ຘະໄໝ ແຖະ ຋າຄຈາ໇ ຌກາ໋ ຖຄັ ແປຄຄາຌ຋ໆ ຓີ ຃ີ ທາຓຘາຓາຈເຑໆ ບ຋າ໋ ກາຌຏະຖຈິ ແຖະ ຃ຓ໇ ຃ບຄກາຌ ຏະຖຈິ ຅ໆ ຄຶ ເນຌັ ໄຈທ໇ ໆ າທຽກຄາຌກາຌຘກຶ ຘາ ເຆໆ ຄິ ຓຑີ າຖະຍຈົ ຍາຈຏະຖິ ຈກາ໋ ຖຄັ ແປຄຄາຌຌຌັ໇ ຓຌັ ໄຈເ໇ ຎຌັ ຑຌ໇ ຊາຌບຌັ ຘ໋າ຃ຌັ ໃນແ໇ ກໆ ກາຌຂະນງາງຉທົ ຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຘຄັ ຃ຓົ ດໆ ໃຌຎະເ຋ຈເປາົ . ຎຈັ ຅ຍຌັ ຌ຋ີ໇ ໆ າບໆ ຽຄ຋າຄເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ນາງຎະກາຌເຆໆ ຌັ : ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄໂ຃ຄຘາ໇ ຄ຋າຄຈາ໇ ຌ ເຘຈຊະກຈິ ຂບຄຎະເ຋ຈເປາົ ຅ະ຃ໆ ບງ໅ນຌັ ຅າກກາຌກະຘກິ າ໋ ແຍຍຈຄັ໇ ເຈຓີ ໄຎຘໆ ກາຌຏະຖຈິ ເ຃ໆ ຄິ ກຌົ ຅ກັ ຎະກບ ຍຌາ໋ . ຑບ໇ ຓຈຽທກຌັ ຌຌັ໇ , ຂະແໜຄກາຌບຈຘານະກາ໋ ເຍາົ ແຖະ ຂະແໜຄກກາຌຍ໋ຖກິ າຌ຅ະຌຍັ ຓນາງຂຌຶ໇ . ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ຓຌັ ຅ໆ ຄຶ ຓ຃ີ ທາຓ຅າ໋ ເຎຌັ ດໆ າຄງໆ ຄິ ຋ໆ ຅ີ ະຉບ໇ ຄຑຈັ ຋ະຌາ຃ຌຘຓົ ຍຈັ ຂບຄຎະຆາກບຌໃນຓ໇ ຃ີ ທາຓປ໇ ແຖະ ຃ຌຘຓົ ຍຈັ ຋ໆ ເີ ໝາະຘຓົ ຘບຈ຃ໆ ບຄກຍັ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຈໆ ຄັ ກໆ າທ . ເຆໆ ຄິ ທຽກຄາຌກາຌຘກຶ ຘາ຅ະຉບ໇ ຄໄຈເ໇ ຂາົ໇ ຓາຓຍີ ົ ຈຍາຈດໆ ໃຌຂະຍທຌກາຌ ຉະນາຈແປຄຄາຌ. ຃ຑທກເປາົ ຅ໆ ຄຶ ຓ຃ີ ທາຓ຅າ໋ ເຎຌັ ຅ະຉບ໇ ຄຘໆ ຄົ ເຘຓີ ເຈກັ ຋ໆ ຓີ ຃ີ ທາຓຊະຌຈັ ໃຌຈາ໇ ຌຉໆ າຄ໅ໃນໄ໇ ຈປ໇ ຍັ ກາຌ ຑຈັ ຋ະຌາດໆ າຄເຉຓັ ຘໆ ທຌ ເຖໆ ຓີ ແຉໆ ຆຌັ໇ ຎະຊຓົ ຂຌຶ໇ ໄຎ. ຈາທ຋ຽຓ຋໋າບຈິ ຂບຄຖາທ຋ໆ ຎີ ໆ ບງຂຌຶ໇ ຘໆ ບາທະກາຈ 76 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 3. ກາຌຘກຶ ຘາກຍັ ຂໆ າທຘາຌ ທຽກຄາຌຊະແນໆ ຄຂໆ າທ ແຖະ ຘໆ ຓທຌຆຌົ ແຓໆ ຌຑານະຌະບຌັ ຘາ໋ ຃ຌັ ໃຌກາຌເຏງີ ແຏໆ ແຖະ ຎກົ ຎບ໇ ຄ ແຌທ຋າຄຌະໂງຍາງຂບຄຑກັ ແຖະ ຖຈັ ເປາົ ຉໆ ໋ຑາງໃຌ ແຖະ ຉໆ າຄຎະເ຋ຈ . ຑານະຌະຘໆ ຓທຌຆຌົ ຂບຄຑທກເປາົ ແຓໆ ຌ ເ຃ໆ ບຄຓ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌເຓບຄ- ແຌທ຃ຈິ ເຆໆ ຄິ ຎະກບຍຓໜີ ຄັ ຘຑຓິ , ທາຖະຘາຌ , ຂໆ າທຘາຌ , ຖາງກາຌກະ຅າງຘຽຄ , ຖາງກາຌໂ຋ຖະຑາຍ , ຖາງກາຌເຍໆ ຄິ ແຖະ ຒຄັ ຘະຊາຌະກາຌ ເຆໆ ຄິ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌຎະຉຍິ ຈັ ຈທ໇ ງຑານະຌະເຉກັ ຌກິ ຋ໆ ີ ແຉກຉໆ າຄກຌັ . ໃຌຑາຖະກຈິ ແນໆ ຄກາຌຘຍຉໆ ຘ໋ າ໇ ຄ ແຖະ ຂະນງາງຖະຍບຍຎະຆາ຋ິ ຎະໄຉຎະຆາຆຌົ ກ຃໋ ໃຌຑາຖະກຈິ ຎໆ ຽຌແຎຄ ໃໝໆ ປບຍຈາ໇ ຌດໆ າຄຓນີ ກັ ກາຌຂບຄຑກັ ເປາົ ຌຌັ໇ ຑານະຌະຘໆ ຓທຌຆຌົ ຓຍີ ຈົ ຍາຈຘາ໋ ຃ຌັ ໃຌກາຌເຘຓີ ຘາ໇ ຄ ຃ທາຓຘາຓກັ ຃ຎີ ບຄຈບຄຂບຄ຃ຌົ ຋ຄັ ຆາຈ, ກາຌໂ຃ຘະຌາ, ຎກຖະຈຓົ , ຆກງກ໇ າຌຑຈັ ຋ະຌາຘາ໇ ຄເຘຈຊະກຈິ ຘຄັ ຃ຓົ ຂບຄຎະເ຋ຈເປາົ , ນຌັ ຎໆ ຽຌເຘຈຊະກຈິ ຋໋າຓະຆາຈເຎຌັ ເຘຈຊະກຈິ ຘຌີ ຃າ໇ . ໃຌກາຌຘກຶ ຘາບຍົ ປຓົ ກາຌເຓບຄແຌທ ຃ຈິ , ຘາ໇ ຄ຋ຈັ ຘະຌະນກັ ໝຌັ໇ ແຖະ ຃ທາຓເຆໆ ບໝຌັ໇ ຉໆ ໋ບຈຓົ ຃ະຉິ ແຖະ ກາຌຌາ໋ ຑາຂບຄຑກັ ໃຌກາຌຆກງຎ໇ ກຖະຈຓົ ຋ໆ ທົ ຎທຄຆຌົ ເປຈັ ໜາ໇ ຋ໆ ຎີ ບ໇ ຄກຌັ ຆາຈ , ຎບ໇ ຄກຌັ ຃ ທາຓຘະນຄຍົ ໃຌກາຌໂ຃ຘະຌາຈຄຈຈເບາົ ກາຌປໆ ທຓຓ , ກາຌ ຆໆ ທງເນບ ແຖະ ກາຌຖຄົ ຋ຌ຅າກຉໆ າຄຎະເ຋ຈ ຉະນບຈ຅ຌົ ເຊຄິ ກາຌເຘຓີ ຂະນງາງຖະຍບຍຎະຆາ຋ຎິ ະໄຉ ແຖະ ຉໆ ຘ໋ ຉ໇ າ໇ ຌກຍັ ຎາກຈົ ກາຌນງ຋໋໇ ຉ໋໇ ໆ າຄ໅ ຋ໆ ເີ ກຈີ ຂຌຶ໇ ແຖະ ບໆ ຌ໅ບກີ . ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ເຑໆ ບເປຈັ ໃນທ໇ ຽກຄາຌຈໆ ຄັ ກໆ າທຌໄີ໇ ຈຈ໇ ີ ຑານະຌະຘໆ ຓທຌຆຌົ ຂບຄຑທກເປົ າຉບ໇ ຄຓຖີ ກັ ຘະຌະຉທົ ຅ຄິ ແຖະ ຅ະຉບ໇ ຄໄຈເ໇ ບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຎຍັ ຎຄ, ຂະນງາງຑານະຌະຂໆ າທຘາຌເຆໆ ຌັ : ໜຄັ ຘຑຓິ , ທ຋ິ ະງກະ຅າງຘຽຄ , ໂ຋ຖະຑາຍ ຈທ໇ ງກາຌຍຖະຌະຎທົ ແຎຄ ແຖະ ເຑໆ ຓີ ຑຌ໇ ຊາຌທຈັ ຊເຉກັ ຌກິ , ງກົ ຖະຈຍັ ຃ທາຓຘາຓາຈປຍັ ຏຈິ ຆບຍຂບຄ ຑະຌກັ ຄາຌ ແຖະ ຃ຌະຑາຍຂບຄທຽກຄາຌໃນຈ໇ ຂີ ຌຶ໇ . ຌາ໋ ເບາົ ຂໆ າທຘາຌ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ໄຎເຊຄິ ຎະຆາຆຌົ , ຌຍັ ຋ຄັ ຏ຋໇ ໆ ດີ ໆ ຑຈບງນໆ າຄໄກຘບກນກີ , ຍ໋ຖເິ ທຌຆາງແຈຌ, ໃນຎ໇ ະຆາຆຌົ ໄຈຎ໇ ະໂນງຈ຅າກກາຌຒຄັ , ກາຌເຍໆ ຄິ , ກາຌບໆ າຌ. ຓາເຊຄິ ຎຈັ ຅ຍຌັ ຌ,ີ໇ ກາຌຂະນງາງຉທົ ຋າຄຈາ໇ ຌເຉກັ ໂຌໂຖຆ,ີ ກາຌຊະແນໆ ຄຂໆ າທບຌັ ຑາໃນຓ໇ ຑີ ານະຌະ ແຖະ ຑຓຎຌັ ງາໃໝໆ ເກຈີ ຂຌຶ໇ ດໆ າຄໄທທາຊກຌາ໋ ໃຆເ໇ ຂາົ໇ ໃຌ຋ກຂຄົ ເຂຈທຽກຄາຌດໆ າຄກທາ໇ ຄຂທາຄ ຊາ໇ ນາກຍໆ ຓ໋ ຖີ ະຈຍັ ຃ທາຓປ-໇ ຃ທາຓຘາຓາຈ ນ ຌາ໋ ໃຆຍ໇ ໆ ໋ເຎຌັ ກ຅໋ ະນາ໇ ນຄັ ນ ຑຈັ ຋ະຌາຍໆ ໋຋ຌັ ໝໆ . ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ກາຌຘກຶ ຘາ຅ໆ ຄຶ ເຂາົ໇ ຓາຓຍີ ຈົ ຍຘ໋າ຃ຌັ ໃນ໇ ແກໆ ກາຌຂະນງາງຉທົ ຋າຄຈາ໇ ຌຂ໋ຓ໇ ຌຂໆ າທຘາຌຉໆ າຄ໅. ຘະຊາຌໂີ ຋ຖະຑາຍໃຌຖາທ 77 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 4.ກາຌປໆ ທຓຓ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌຘກຶ ຘາຘ໋າຖຍັ ຆາຈບາຆຽຌ ກບຄຎະຆຓຖຈັ ຊະຓຌົ ຉກີ ະຆທຄຘກຶ ຘາບາຆຽຌ ຃ຄັ໇ ຋ີ I ຅ຈັ ຂຌຶ໇ ຋ໆ ີ ຓະຌຖີ າ ຎະເ຋ຈ ຒຖິ ຍິ ຎຌິ ໃຌທຌັ ຋ີ 8-9/12/1977ເຆໆ ຄິ ຓຏີ ບ໇ າທໂຘ ຓະຌຖີ າ ເຎຌັ ຎະ຋າຌໃຌກບຄຎະຆຓຈໆ ຄັ ກໆ າທຓຎີ ະ຋າຌ ເຖຂາ຋ກິ າຌໃນງໆ ບາຆຽຌ ໃຌຘະໄນຓຌຌັ໇ ກໄ໋ ຈເ໇ ຂາົ໇ ປໆ ທຓ , ກບຄຎະຆຓໄຈຑ໇ ຅ິ າຖະຌາຍຌັ ຈາໂ຃ຄ ກາຌ ແຖະ ກຈິ ຅ະກາ໋ ກໆ ຽທກຍັ ກາຌຘກຶ ຘາ ຑາງໃຉຊ໇ ະແນຄກາຌປໆ ທຓບາຆຽຌ 1967 ບາຆຽຌ຃ບຌຂບຈ 1976 ຈໆ ຄັ ຌ:ີ໇ 1). ທຽກກາຌຘກຶ ຘາເຑໆ ບຆາທນຌໆ ຓ ກາຌຘກຶ ຘາຌບກໂປຄປຽຌ ແຖະ ໃຌໂປຄປຽຌ 2). ກາຌຎະຉປິ ຍກາຌກໆ ຘ໋ າ໇ ຄ຃ 3). ກາຌຑຈັ ຋ະຌາກາຌຘບຍເຘຄັ 4). ກາຌ຃ຓ໇ ຃ບຄຍຖ໋ ນິ າຌ ແຖະ ຖະຍຍົ ຂ໋ຓ໇ ຌຂໆ າທຘາຌ 5). ກາຌຘກຶ ຘາຑເິ ຘຈຘາ໋ ຖຍັ ຃ຌົ ເຘງບຄົ ຃ະ ບຄົ ກາຌ຋ໆ ເີ ປຈັ ທຽກຘ໋າ ຖຍັ ກາຌຘກຶ ຘາຆຌັ໇ ຘຄໂຈງກຄົ ແຓໆ ຌບຄົ ກາຌເ຃ບຂໆ າງຓະນາໄຖ ຆຽຌ (AUN) ຓີ 17 ຓະໄຖບາຆຽຌເຎຌັ ຘ ະຓາຆກິ . ຓະນາໄຖບາຆຽຌແນໆ ຄຆາຈຖາທເຂາົ໇ ເຎຌັ ຘະຓາຆກິ 1997, ບຄົ ກາຌຈໆ ຄັ ກໆ າທ ຎະກບຍຈທ໇ ງຏຆ໇ ຄົ ຃ຌທຈ຋.ິ ເຖຂາ຋ກິ າຌໃນງໆ ຂບຄ຋ະຍທຄຓະນາໄຖບາຆຽຌ຃ຌົ ຎຈັ ຅ຍຌັ ຈຕ. ກຈິ ຘະຌະຑຄົ ກຽຈຘກິ າຖະ ເ຋ຈໄ຋ ເຆໆ ຄິ ຓຘີ ະຓາຆກິ ຘະຑາບະ຋ກິ າຌຍ໋ຈຓີ ະໄຖເຎຌັ ຘະຓາຆກິ ໃຌຎນີ ຌໆ ຄຶ 2 ຃ຄັ໇ ເຆໆ ຄິ ຓະນາໄຖໄຈຎ໇ ໆ ຽຌກຌັ ເຎຌັ ເ຅າົ໇ ຑາຍ ຉາຓຖ໋າຈຍັ ຍຌົ ຑຌ໇ ຊາຌ຃ທາຓ ຑບ໇ ຓ ນ ເນຌັ ຈີ ຓະນາໄຖ຋ໆ ຅ີ ະເຎຌັ ເ຅າົ໇ ຑາຍ , ເ຃ບຂໆ າງຈໆ ຄັ ກໆ າທ຅ະໄຈຑ໇ ຅ິ າຖະຌາ ກາຌປໆ ທຓຓຈໆ ຄັ ຖໆ ຓຌ:ີ໇ - ຍຌັ ນາກາຌຘກຶ ຘາຆຌັ໇ ຘຄ - ປຍັ ຎະກຌັ ຃ຌຌະຑາຍກາຌຘກຶ ຘາ - ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ທ຋ິ ະງາຘາຈ, ຆບກນາແນໆ ຄ຋ຌຶ ກາຌຘກຶ ຘາ - ແຖກຎໆ ຽຌບາ຅າຌຘບຌຈທ໇ ງກຌັ ແຖະ ຌກັ ຘກຶ ຘາຈທ໇ ງກຌັ - ຈາ໋ ເຌຌີ ກຈິ ຅ະກາ໋ ແຖກຎໆ ຽຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຎະກທຈກາຌເທາົ໇ ເກໆ ຄັ ນຌໆ ຓຌບ໇ ງ ເຆໆ ຄິ ຓະນາໄຖແນໆ ຄຆາຈຖາທ ເຎຌັ ບຌັ ຈຍັ ຋ີ 3 ໃຌຎີ 2005. - ກຈິ ຅ະກາ໋ ບໆ ຌ໅ກໆ ຽທກຍັ ກາຌຘກຶ ຘາຆຌັ໇ ຘຄ ກບຄຎະຆຓຖຈັ ຊະຓຌົ ຉຘີ ກຶ ຘາ຃ຄັ໇ ຋ີ 2 ດໆ ເກາະ ຍານີ ປໆ ທຓ ກຍັ ກບຄຎະຆຓຘະຑາຘະຑາຆແີ ຓທ ຃ຄັ໇ ຋ີ 42 ຅ຈັ ຂຌຶ໇ ຋ີ 13 -16/03/2007. ກບຄຎະຆຓຓະນາໄຖຈໆ ຄັ ກໆ າທໄຈຎ໇ ກຶ ຘານາຖກໆ ຽທກຍັ ກາຌຎຍັ ຎຄ຃ຌຌະຑາຍ ແຖະ ເຂາົ໇ ຘໆ ກາຌຘກຶ ຘາ, ປຍັ ຎະກຌັ ຃ຌຌະຑາຍຂບຄກາຌຘກຶ ຘາ ນຈຏໆ ບຌກາຌ຋ກ຅ຌົ ແຖະ ຑາຖະກຈິ ຂບຄ ກາຌຘກຶ ຘາ ເຑໆ ບ຃ທາຓເຎຌັ ເບກະຖກັ ຂບຄບາຆຽຌ, ກາຌແຖກຎໆ ຽຌ ແຖະ ກາຌຌາູ໋ໃຆຂ໇ ຓ໋໇ ຌຂໆ າທ ຘາຌເ຋ກັ ໂຌໂຖຆີ (ICP) ເຂາົ໇ ໃຌກາຌຘກຶ ຘາ , ກບຄຎະຆຓໄຈຘ໇ ະເນຌບີ ຄົ ກາຌຏບ໇ າທໂຘຓ຃ີ ໋າ ເນຌັ ກໆ ຽທກຍັ ຍຈົ ຍາຈບາຆຽຌ , ຎກຶ ຘານາຖກໆ ຽທກຍັ ກາຌຘາ໇ ຄເ຃ບ ຂໆ າງ຃ະຌຈິ ຘາຈ ແຖະ ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຘາ໋ ຖຍັ ຓຈັ ຋ະງຓົ ເຑໆ ບກາຌປໆ ທຓຓກຍັ ບຄົ ກາຌຆແີ ຓທ ແຖະ ກຍັ ຍຌັ ຈາ ຎະເ຋ຈຑາ຃ີ ຎກຶ ຘານາຖ ຃ທາຓເຎຌັ ໄຎໄຈກ໇ າຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌຉໆ າຄ໅຃: - ເຐກິ ບຍົ ປຓົ ຃ 78 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ - ກາຌປຽຌ - ກາຌຘບຌ ຑາຘາບຄັ ກຈິ ກາຌຘກຶ ຘາ ແຖະ ຌາ໋ ໃຆ໇ICP ເຂາົ໇ ໃຌກາຌຘກຶ ຘາ 5. ໃ຅຃ທາຓ ກາຌຘກຶ ຘາແຓໆ ຌທຽກຄາຌນຌໆ ຄຶ ຋ໆ ຘີ າູ຃໋ ຌັ ເຆໆ ຄິ ຓຌັ ໄຈເ໇ ປຈັ ໃນຓ໇ ະຌຈກາງເຎຌັ ຃ຌົ ປບຍປ໇ , ຓີ ຘະຉຎິ ຌັ ງາ, ຓ຃ີ ທາຓປ໇ ຃ທາຓຘາຓາຈ ຊາ໇ ຓະຌຈຍໆໄ໋ ຈປ໇ ຍັ ກາຌຘກຶ ຘາ຋ໆ ຈີ ຓີ ະຌຈກ຅໋ ະນານຄັ . ຘະຌຌັ໇ , ຍໆ ໋ທໆ າຎະເ຋ຈໃຈໃຌໂຖກ ກເ໋ ບາົ ໃ຅ໃຘຂະນງາງຉານຌໆ າຄກາຌຘກຶ ຘາໃນກ໇ ທ໇ າຄຂທາຄ ຋ຌັ ຘະໄນຓ, ເທາົ໇ ຘະເຑາະໃຌ ຘ.ຎ.ຎ.ຖາທເປາົ ຑກັ ແຖະ ຖຈັ ຊະຍາຌກໄ໋ ຈເ໇ ບາົ ໃ຅ໃຘໆ ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌຘກຶ ຘາດໆ າຄຉຄັ໇ ນຌາ໇ ໂຈງ ຘະເຑາະ ແຓໆ ຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈກາຌ ຋າຄຈາ໇ ຌ ເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ແຖະ ຂໆ າທຘາຌຂຓ໋໇ ຌ ຉໆ າຄ໅ໃນຈ໇ ຂີ ຌຶ໇ ເ຋ໆ ບຖະກາ໇ ທ. 6. ທຽກຓບຍນຓາງ 1. ຅ຈນຓາງຖທຓຂບຄກາຌຘາ໇ ຄ຃ຌົ ຓແີ ຌທໃຈແຈໆ ? 2. ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌຘະນຍ຃ຌ ກໆ ຽທກຍັ ກາຌຘກຶ ຘາຓ຃ີ ທາຓຘາ໋ ຃ຌັ ຉໆ ກ໋ ຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ຑາງໃຌຎະເ຋ຈ ແຖະ ຑທກເປາົ ເຎຌັ ຌກັ ປຽຌປ໇ , ຌກັ ຘກຶ ຘາ຅ະຎະກບຍຘໆ ທຌ ແຌທໃຈໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ເຘຈຊະກຈິ ຘຄັ ຃ຓົ ? 7 .ທຽກເຑໆ ຓີ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌຘກຶ ຘາ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ໃນຖ໇ ະບຽຈ຅ະແ຅ຄ໇ ແຖະ ຆບກນາຉທົ ດໆ າຄຓາຎະກບຍເຑໆ ບ ໃນເ໇ ຂາົ໇ ໃ຅ແ຅ຄ໇ ຉໆ ຓກໆ ຽທກຍັ ກາຌຘກຶ ຘາຓ຃ີ ທາຓຘ໋າ຃ຌັ ນາງຉໆ ກ໋ າຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາກບຌຓະ ຌຈ, ກາຌຑຈັ ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ແຖະ ຂໆ າທຘາຌຂ໋ຓ໇ ຌ ຅າກແນໆ ຄ຃ທາຓປຉ໇ ໆ າຄ໅຋ໆ ຓີ ໃີ ຌ ນບ໇ ຄຘະຓຈ, ທ຋ິ ະງ, ໂ຋ຖະຑາຍ ແຖະ ຘໆ ຓທຌ ຆຌົ ບໆ ຌ໅ບກີ ຋ໆ ຓີ ຎີ ະໂນງຈ. 79 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຍຈົ ຋ີ 9 ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຈາ໇ ຌຉໆ າຄ໅ຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ຋າຄທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ຅ຈຎະຘຄົ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌຘາຓາຈ: - ຅າ໋ ແຌກ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄໃຌຈາ໇ ຌຉໆ າຄ໅ຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ຖາທໄຈ.໇ - ບະ຋ຍິ າງໄຈ໇ ກໆ ຽທກຍັ ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຑາງຌບກ຋ໆ ກີ ະ຋ຍົ ໃຘໆ ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌຘກຶ ຘາ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ຂບຄຖາທ. ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄງໆ ບຓເກຈີ ຂຌຶ໇ ຘະເໝໃີ ຌ຋ກຘຄັ ຃ຓົ ບາຈ຅ະໄທ ນ ຆາ໇ ກໄ໋ ຈ໇ ຍໆ ຓ໋ ຘີ ຄັ ຃ຓົ ໃຈດຈດໆ ກຍັ ຋ໆ ເີ ຑາະ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄເຎຌັ ຖກັ ຘະຌະ຋໋າຓະຈາຂບຄຓະຌຈ, ກາຌ຋ໆ ເີ ປາົ ເນຌັ ຃ຌົ ຌໆ ຄເ຃ໆ ບຄແຎກ໅ກຎ໋ ຽຍເໝບຌທໆ າເປາົ ກາ໋ ຖຄັ ເນຌັ ຎະເຑຌແີ ຍຍແຎກ໅ ເຆໆ ຄິ ຉທົ ຓຌັ ເບຄບາຈ຅ະຘຌີ໇ ຘຈໃຌເທຖາບຌັ ຘຌັ໇ ນ ໄຖງະບຌັ ງາທກໄ໋ ຈ໇ , ເຎຌັ ຉຌົ໇ ທໆ າບາຈ ຅ະໝຈົ ຘະໄໝ ຑາງໃຌ 2-3 ທຌັ ນ ບກີ ຍໆ ຑ໋ ໋ເ຋ໆ າົ ໃຈຎກີ ໄ໋ ຈ໇ . ຌ຃ີ໇ ຖກັ ຘະຌະ຋໋າຓະຈາຂບຄຘຄັ ຃ຓົ ຓະຌຈ຋ໆ ຓີ ກີ າຌ ຎໆ ຽຌແຎຄດໆ ຉະນບຈເທຖາດໆ າຄຍໆ ໋ຓຓີ ຘ໇ ຌີ໇ ຘຈ. 1. ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຈາ໇ ຌກາຌຘກຶ ຘາ ເຓໆ ບເທາົ໇ ເຊຄິ ກາຌຘກຶ ຘາໃຌເຓໆ ບກໆ ບຌແຓໆ ຌ຅າ໋ ກຈັ ປຈັ ແ຃ຍຍໆ ໋ເຎຈີ ກທາ໇ ຄເປຈັ ໃນຎ໇ ະຆາຆຌົ ຍຌັ ຈາເຏໆ າົ ໄຖງະ ຌຌັ໇ ຓ຃ີ ທາຓປຉ໇ ໆ ໋າ, ຎະຆາຆຌົ ຆາທຏບ໇ ບກແປຄຄາຌຘໆ ທຌນາງຍໆ ໋ປໜ໇ ຄັ ຘ. ຓາເຊຄິ ຎຈັ ຅ຍຌັ ຑກັ ເປາົ ໄຈຓ໇ ຋ີ ຈິ ຋າຄຎໆ ຽຌແຎຄ ແຖະ ຎຍັ ຎຄທຽກຄາຌກາຌຘກຶ ຘາໃໝໆ ໃນຘ໇ ບຈ຃ໆ ບຄ ແຖະ ແ຋ຈເໝາະກຍັ ຘະຑາຍຘຄັ ຃ຓົ ໃຌຎຈັ ຅ຍຌັ ຑບ໇ ຓຌຌັ໇ ຑກັ ເປາົ ກໄ໋ ຈຓ໇ ແີ ຏຌຌະໂງຍາງຌາ໋ ເບາົ ກາຌຘກຶ ຘາໄຎກໆ ບຌກາ໇ ທ ໜໆ ຄຶ . ເຊຄິ ດໆ າຄໃຈກຉ໋ າຓຑກັ ເປາົ ເນຌັ ທໆ າກາຌຘກຶ ຘາງຄັ ຓຂີ ໋ຂ໇ າຈຉກົ ຍກົ ຏໆ ບຄດໆ ເຆໆ ຌັ : ຃ຌຌະຑາຍກາຌຘກຶ ຘາງຄັ ຉໆ ໋າ ກາຌຂະນງາງກາຌຘກຶ ຘາໃຌເຂຈຑຈບງງຄັ ຍໆ ໋຋ຌັ ຋ໆ ທົ ເຊຄິ ຎະຆາຆຌົ ງຄັ ກກໜຄັ ຘເຎຌັ ຅າ໋ ຌທຌນທຄນາງເຌບ໇ ໃຌກາຌ ຘກຶ ຘາງຄັ ຍໆ ຋໋ ຌັ ແ຋ຈເໝາະກຍັ ຘະຑາຍຉທົ ຅ຄິ ເຓໆ ບຘຄັ ເກຈເນຌັ ຍຌັ ນາ຃ແຌທຌຌັ໇ , ໃຌຓະຉກິ ບຄຎະຆຓໃນງໆ ຂບຄ ຑກັ ຅ໆ ຄິ ໄຈຉ໇ ກົ ຖຄົ ຎໆ ຽຌແຎຄໃໝໆ ໃຌຂຄົ ເຂຈທຽກຄາຌກາຌຘກຶ ຘາເຆໆ ຌັ : ກາຌຎະຉຍິ ຈັ ກາຌຘກຶ ຘາຂຌັ໇ ຎະຊຓົ ແຍຍ ຍຄັ ຃ຍັ ກາຌຂະນງາງກາຌຘກຶ ຘາໃນແ໇ ຋ຈເໝາະກຍັ ຃ທາຓຘາຓາຈຉທົ ຅ຄິ ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌເຄຌີ ແຖະ ກາຌ຃ຓ໇ ຃ບຄກາຌ ກໆ ຘ໋ າ໇ ຄຑະຌກັ ຄາຌຍໆ ແ໋ ຓໆ ຌເຑໆ ບຘຄັ ກຈັ ຖຈັ ເ຋ໆ າົ ຌຌັ໇ ແຉໆ ເຑໆ ບຉບຍຘະໜບຄໃນ຋໇ ກຑາກຘໆ ທຌເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ງກົ ຘຄ ຃ຌຌະຑາຍກາຌຘກຶ ຘາແນໆ ຄຆາຈໃນນ໇ ງຍັ ຓໆ ກ໋ ຍັ ຘາກຌົ ຂະນງາງກາຌຘກຶ ຘາແຍຍປຍ຋າຈ , ຓກີ າຌຘບຍ຃ຈັ ເຖບກ ເຂາົ໇ ປຽຌຆກງກ໇ າຌຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ໂປຄປຽຌເບກະຆຌົ ຂຌຶ໇ ໃຌຉທົ ເຓບຄຉໆ າຄ໅຅ຈໝາງກາຌຘກຶ ຘາແຓໆ ຌຘາ໇ ຄ຃ຌົ ໃນຓ໇ ຃ີ ທາຓປ໇ , ຃ທາຓຘາຓາຈ຋າຄຈາ໇ ຌຘຓີ ແຖະ ແຌທ຃ຈິ ກາຌກະ຋າ໋ . 80 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ກາຌຎະກາຈ຅ຍົ ຅ຍົ ຆຌັ໇ ຎະຊຓົ ແຖະ ຓຈັ ຋ະງຓົ ຘກຶ ຘາຍາ໋ ຖຄ ໃຌ ຘຎຎ ຖາທ 2. ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຈາ໇ ຌຘຄັ ຃ຓົ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ຋າຄຈາ໇ ຌຘຄັ ຃ຓົ ນຓາງເຊຄິ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຍຌັ ຈາກາຌຑທົ ຑຌັ ຋າຄຘຄັ ຃ຓົ , ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ ຍຌັ ຈາປຍກາຌຑທົ ຑຌັ ຖະນທໆ າຄຓະຌຈຈທ໇ ງກຌັ . ເຎຌັ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ຋ໆ ເີ ນຌັ ຈທ໇ ງຘາງຉາໃຌຖກັ ຘະຌະຉໆ າຄ໅ຂບຄ ທ຋ິ ກີ າຌຈາ໋ ຖຄົ ຆທີ ຈິ . ຌບກ຅າກຌີ໇ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ຋າຄຘຄັ ຃ຓົ ຍໆ ໄ໋ ຈເ໇ ກຈີ ຅າກຘາເນຈຈຽທກຌັ ເຑາະຓນີ າງຎຈັ ໄ຅຋ໆ ີ ເກຈີ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ ເຆໆ ຌັ ບຈຓົ ຃ະຉ,ິ ເຉກັ ໂຌໂຖຆ,ີ ຘາຘະນຌາ, ເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ບໆ ຌ໅. ຓາປບຈຎະ຅ຍຌັ ຌີ໇ ກາຌແກໄ໇ ຂຌະໂງຍາງ຋າຄຈາ໇ ຌຘຄັ ຃ຓົ ເຎຌັ ຍຌັ ນາຑຌ໇ ຊາຌຂບຄຖະຍບຍຎະຆາ຋ຎິ ະໄຉ , ຑບ໇ ຓຌຌັ໇ ຑກັ ກໄ໋ ຈຓ໇ ຌີ ະໂງຍາງແ຅ຄ໇ ກໆ ຽທກຍັ ທຽກຄາຌຘຄັ ຃ຓົ ເຆໆ ຌັ : ກາຌຘກຶ ຘາ , ຘາ຋າຖະຌະຘກ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ. 2.1. ຈາ໇ ຌຘາ຋າຖະຌະຘກ ຃ຌົ ຖາທໃຌເຓໆ ບກໆ ບຌຍໆ ປ໋ ຅໇ ກັ ຃໋າ ທໆ າຘາ຋າຖະຌະຘກ , ຊາ໇ ເ຅ຍັ ໄຂໄ໇ ຈຎ໇ ໆ ທງກຓ໋ ແີ ຉໆ ໄຎນານຓ໋ ດາຑຌ໇ ເຓບຄ, ນາເກຍັ ດາຉາຓຎໆ າຓາຉຓົ໇ , ແຆໆ ກຌິ , ຐຌົ ດາຊຄົ ກຌິ ຉາຄຌ໋໇າ, ນານຓເ໋ ດາົ , ນຓຓ໋ ໋, ນຓທ໋ ຆິ າ ນ ນຓຏ໋ ຘີ າຈນຓຏ໋ ຘີ າຄ ຌາຄໄຓຉ໇ ໆ າຄ໅ເຎຌັ ຋ໆ ເີ ຑໆ ຄິ ກາຌຍຖ໋ ກິ າຌຘາ຋າຖະຌະຘກນາກເ໋ ຖໆ ຓີ ໃຌຘະໄນຓ ຃ບຄ ແຉໆ ກໆ ດ໋ ໆ ໃຌທຄົ ຅າກຈັ , ຍຖ໋ ກິ າຌ ຘະເຑາະ ໃຌທຄົ ກາຌຎກົ ຃ບຄນທົ ເຓບຄຂຌຶ໇ ເຎຌັ ຅ຈນຌກັ . ຓາເຊຄິ ຎະ຅ຍຌັ ຌີ,໇ ທຽກຄາຌຘາ຋າຖະຌະຘກໄຈຓ໇ ຍີ ຈົ ຍາຈຘ໋າ຃ຌັ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ກບຌຓະຌຈ ແຌ ໃຘໃນ຃໇ ຌົ ໃຌຆາຈຓກີ າຌຘກຶ ຘາຘຄ, ຓຘີ ຂະຑາຍຘຓົ ຍຌຈີ ເຑໆ ບເຎຌັ ກາ໋ ຖຄັ ແປຄຘາ໇ ຄຘາຎະເ຋ຈຆາຈ . ຈທ໇ ງກາຌປໆ ທຓ ຓຆໆ ທງເນບ຅າກຘາກຌົ , ຉກົ ຓາເຊຄິ ຎະ຅ຍຌັ ຎະເ຋ຈ ເປາົ ກໆ ຘ໋ າຓາຈຖຍົ ຖາ໇ ຄຑະງາຈປາ໇ ງແປຄໄຈນ໇ າງດໆ າຄ ເຆໆ ຌັ ຑະງາຈນຓາກຘກ , ຃ຉ໋ ຍີ , ໂຎຖໂິ ບ ແຖະ ກາ໋ ຖຄັ ຍກຍຌ຅໋າກຈັ ນາງຑະງາຈຉໆ ຓບກີ ເຆໆ ຌັ ຑະງາຈຂ຋ີ໇ ຈ ແຖະ ບໆ ຌ໅. ຎຈັ ຅ຍຌັ ຉານຌາຄຘາ຋າຖະຌະຘກ ໄຈຂ໇ ະນງາງຉທົ ດໆ າຄກທາ໇ ຄຂທາຄຖຄົ ຘໆ ເຂຈຆຌົ ຌະຍຈົ ຂບຄແຉໆ ຖະ ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌິ , ປຍັ ຎະກຌັ ຃ຌຌະຑາຍຂບຄຑະຌກັ ຄາຌ , ກາ໋ ຓະກບຌ ແຖະ ຎະຆາຆຌົ ຍຌັ ຈາເຏໆ າົ ໃນຓ໇ ກີ ໋ າຖຄັ ທຄັ ຆາ 81 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ເຂຓັ໇ ແຂຄ, ບກີ ຈາ໇ ຌນຌໆ ຄຶ ກແ໋ ຓໆ ຌແຌໃຘໆ ຖຍົ ຖາ໇ ຄກາຌເຆໆ ບຊຄຓົ ຄທາງ຋ໆ ີ ຐຌກຍັ ທ຋ິ ະງາຘາຈ ເຆໆ ຌັ ຓຘີ ກຘາຖາຎະ຅າ໋ ເຂຈຂບຄແຉໆ ຖະ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌິ ໃຌ຋ໆ ທົ ຎະເ຋ຈ, ຘາ໇ ຄຘຌຍໆ ຖ໋ ກິ າຌຘຂະຑາຍ ແຖະ ຘະນຌບຄຍ໋ຖກິ າຌ຋າຄຈາ໇ ຌຘຂະຑາຍ ໃນແ໇ ກໆ ຘຄັ ຃ຓົ . ຘໆ ຄິ ຋ໆ ເີ ກຈີ ຂຌຶ໇ ໃນຓໆ ໃຌໄຖງະຌີ໇ ແຓໆ ຌກາຌຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓເຎຌັ ເຎາົ໇ ນຓາງຘາ໋ ຃ຌັ ຋ໆ ຘີ ຈ຋ໆ ຋ີ ກ ຃ຌົ ຅ະຉບ໇ ຄເບາົ ໃ຅ໃຘໆ .. ຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓເຆໆ ບຓໂຆຓ ຓຌັ ໄຈຘ໇ ໆ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌບຌັ ຍໆ ຈ໋ ີ ຉໆ ໋ຘຂະຑາຍຂບຄ຃ຌົ ເປາົ ຃ ເກຈີ ຑະງາຈ຋າຄຖະຍຍົ ນາງໃ຅ , ກາຌໄຈປ໇ ຍັ ບກົ ຆແີ ຆຌຍໆໄ໋ ຈເ໇ ຉຓັ ເຓຈັ ເຉຓັ ນຌໆ ທງ , ເຎຌັ ຘາເນຈກໆ ໃ໋ ນເ໇ ກຈີ ກາຌ ເ຅ຍັ ເຎຌັ ແຖະ ຉາງ, ບກີ ບຌັ ນຌໆ ຄຶ ຘະຑາຍຂເີ໇ ນງບ໇ ນ ຘໆ ຄິ ເຘຈເນບດໆ ຉາຓບາ຃າຌຘະຊາຌ຋ໆ ຑີ ກັ ບາໄຘ , ປາ໇ ຌ຃າ໇ ແຖະ ແນໆ ຄຉໆ າຄ໅ໄຈເ໇ ກຈີ ຓເີ ຑໆ ຓີ ຂຌຶ໇ ດໆ າຄ ນທຄນາງ ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ຑທກເປາົ ຋ກ຃ຌົ ຉບ໇ ຄໄຈປ໇ ກັ ຘາບະຌາໄຓໃນຘ໇ ະບາຈຄາຓ ຉາ, ໃຌຌຌັ໇ ແຓໆ ງຄິ ກ໋ ແຓໆ ຌຘໆ ທຌນຌໆ ຄຶ ຋ໆ ຓີ ຍີ ຈົ ຍາຈ ໃຌກາຌແກຍ໇ ຌັ ນາຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ ຅ະຉບ໇ ຄໄຈຘ໇ າ໇ ຄຑາຍບຌັ ໂຈຈ ເຈໆ ຌັ ເຑໆ ບກະຉຌ໇ ໃນ຃໇ ຌົ ໃຌ຃ບຍ຃ທົ ຆຓຆຌົ ຉະນບຈ຅ຌົ ຘຄັ ຃ຓົ ໃນເ໇ ກຈີ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄຑຈຶ ຉກິ າ໋ ໃຌຊາຌະ ຏຍ໇ ໋ຖໂິ ຑກ ຋ໆ ຓີ ຘີ ໆ ທຌປໆ ທຓໃຌກາຌຎບ໇ ຄກຌັ ຍຌັ ນາ. ໂປຄໝຓ໋ ະໂນຘຈົ ໃຌຖາທ 2.2. ຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ນຓາງເຊຄິ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຊ ແຖະ ຅ຈິ ໃ຅ ຂບຄ ຏະຖຈິ ຉະຑຌັ ຋ຄັ ນຓຈົ ຋ໆ ຓີ ະຌຈຘາ໇ ຄຂຌຶ໇ ເຆໆ ຄິ ຎໆ ຽຌ຅າກ຃ຌຌະຑາຍຌໄີ໇ ຎຘໆ ຃ຌຌະຑາຍໃນຓໆ ຋ໆ ຓີ ີ ຖກັ ຘະຌະຘຄກທໆ າ. ຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ແຓໆ ຌ ຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາເຘຓີ ຂະນງາງຓຌເຆບ໇ ຖທຓຂບຄຆາຈ ແຖະ ຓຌ ເຆບ໇ ຂບຄຆຌົ ເຏໆ າົ ຉໆ າຄ໅ ຋ໆ ຓີ ຖີ ກັ ຘະຌະຆາຈ ແຖະ ກາ໇ ທນຌາ໇ . ຈາ໇ ຌກາ໋ ຖຄັ ແປຄຄາຌແຓໆ ຌຎະຉຍິ ຈັ ຘະເນຓຑີ າຍ຃ທາຓຎບຄຈບຄຆາຈ ຖະນໆ ທາຄຆຌົ ເຏໆ າົ ຉໆ າຄ໅, ຑບ໇ ຓຌຌັ໇ ກງ໋ ກົ ຖະຈຍັ ຃ທາຓປ໇ -຃ທາຓຘາຓາຈຂບຄຑະຌກັ ຄາຌຍຌັ ຈາເຏໆ າົ ແຖະ ຋ກຆຌັ໇ ຃ຌົ ໃນຘ໇ ຄຂຌຶ໇ ເ຋ໆ ບຖະກາ໇ ທ. ເຊຄິ ທໆ າຘຄັ ຃ຓົ ຅ະຓກີ າຌແກໄ໇ ຂໃນຈ໇ ຂີ ຌຶ໇ ຎາຌໃຈກຉ໋ າຓ ແຉໆ ກງ໋ ຄັ ຎາຘະ຅າກຍໆໄ໋ ຈປ໇ ໆ ບຄປບງ ຘຄັ ຃ຓົ ຋ໆ ເີ ຎໆ ບງ ເງໆ ບງ, ຋ໆ ຓີ ຏີ ຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌ຅າກຘຄັ ຃ຓົ ເກໆ າົ ແຖະ ຅າກຘຄັ ຃ຓົ ຑາງຌບກ, ໄຈແ໇ ຏໆ ຖາຓ ເຂາົ໇ ຓາເຍໆ ບເຓາົ ແຌທ຃ຈິ , ຂບຄ 82 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຆາທນຌໆ ຓ, ເປຈັ ໃນຆ໇ າທນຌໆ ຓ຅າຌທຌນຌໆ ຄຶ ຓແີ ຌທ຃ຈິ ເຘຖີ , ນຌິ໇ ກຌິ ຒຓເຒບງ ແຖະ ຘາ໇ ຄ຃ທາຓຎໆ ຌັ ຎໆ ທຌ຋າຄ ຘຄັ ຃ຓົ . ຆາທນຌໆ ຓ຅າ໋ ຌທຌນຌໆ ຄຶ ງຄັ ຂາຈຘະຉນິ ຄົ ຖຓຉທົ , ຌາ໋ ເບາົ ແຍຍທິຊຆີ ທີ ຈິ , ກາຌຎະຑຈຶ ຎະຉຍິ ຈັ , ກາຌຌໆ ຄນໆ ຓົ , ກາຌເທາົ໇ ຅າ ແຖະບໆ ຌ໅ ຓາຎະຑຈຶ ຎະ ຉຍິ ຈັ ຋ໆ ຍີ ໆ ຊ໋ ກຉບ໇ ຄດໆ ຑາງໃຌຎະເ຋ຈເປາົ , ເປຈັ ໃນຂ໇ ະຌຍົ ຋໋າຌຽຓປຈີ ຃ບຄ ຎະເຑຌຖີ າທເຘາົ໇ ນຓບຄຖຄົ . ປາ໇ ງແປຄໄຎກທໆ າຌຌັ໇ ຓຌັ ຅ງ ເປຈັ ໃນຑ໇ າງໃຌຘຄັ ຃ຓົ ຖາທເກຈີ ຓ຃ີ ທາຓແຍໆ ຄແງກ ຃ທາຓຘາຓກັ ຃ີ ຖະນທໆ າຄເຏໆ າົ ຉໆ າຄ໅, ງງຄົ ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ແຌທ຃ຈິ ເບາົ ເບກະຖາຈ ແຖະ ແຌທ຃ຈິ ເຘຖຌີ ງິ ຓົ ຎະຆາ຋ຎິ ະ ໄຉ ແຍຍຉາເທຌັ ຉກົ ເຂາົ໇ ຓາ ໃຌນຓໆ ຓະນາຆຌົ ແຖະ ຆາທນຌໆ ຓ. ເທາົ໇ ຖທຓແຖທ໇ ໃຌເຓໆ ບຘະຑາຍ຋າຄ ຘຄັ ຃ຓົ ຑາງໃຌ ຎະເ຋ຈງຄັ ຓ຃ີ ທາຓຘຍັ ຘຌົ ຃ແຌທຌີ໇ ຑທກເປາົ ເຎຌັ ຆາທນຌໆ ຓເຎຌັ ຌກັ ປຽຌ - ຌກັ ຘກຶ ຘາ຃ທຌຎະຉຍິ ຈັ ແຌທໃຈ ຅ໆ ຄຶ ຅ະຘຓົ ກຍັ ທໆ າຆາທນຌໆ ຓເຎຌັ ກະຈກຘຌັ ນຄັ ຂບຄຆາຈ , ຑບ໇ ຓຌຌັ໇ ຆາທ ນຌໆ ຓຖາທ຃ທຌຓນີ ຌາ໇ ຋ໆ ຎີ ກົ ຎກັ ປກັ ຘາ ແຖະ ເຘຓີ ຂະນງາງທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຂະຌຍົ ຋໋າຌຽຓ ແຖະ ປຈີ ຃ບຄຎະເຑຌຂີ ບຄຖາທໄທໃ໇ ນນ໇ ຓຌັ໇ ຃ຄົ ຘຍຉໆ ໋ໄຎ ແຖະ ຘະກຈັ ກຌັ ຋ກທ຋ິ ກິ າຌ຋ໆ ຅ີ ະຌາ໋ ເບາົ ທຈັ ຋ະຌະ ຋າູຂ໋ ບຄຉໆ າຄຆາຈເຂາົ໇ ຓາເຍໆ ບເຓາົ ຆາທນຌໆ ຓຖາທຂບຄຑທກເປາົ . ຘະຌຌັ໇ , ກາຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຘຄັ ຃ຓົ ແຓໆ ຌເຎຌັ ເຖໆ ບຄຖະບຽຈບໆ ບຌ ແຖະ ກເ໋ ຎຌັ ນຌາ໇ ຋ໆ ຂີ ບຄ຋ໆ ທົ ຎທຄຆຌົ , ຋ໆ ທົ ຘຄັ ຃ຓົ ຉບ໇ ຄໄຈ໇ ຆໆ ທງກຌັ ແກໄ໇ ຂໃນຈ໇ .ີ 3. ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ຋າຄຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ໃຌເຍບ໇ ຄຉຌົ໇ ເຊຄິ ທໆ າຘະຑາຍຘຄັ ຃ຓົ ຑາງໃຌຎະເ຋ຈໃຌເທຖາຌຌັ໇ ຓຍີ າຄບຌັ ງຄັ ຘຍັ ຘຌົ ດໆ ກຉ໋ າຓ , ແຉໆ ປຍກາຌ ຋າຄຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຆທີ ຈິ ກາຌເຎຌັ ດໆ ຂບຄຎະຆາຆຌົ ຑາງໃຌຎະເ຋ຈ ຓກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄໃນຓໆ , ໄຈນ໇ ຌັ ກາຌ ຏະຖຈິ ເບກະເ຋ຈ, ເບກະຆຌົ , ກະແ຅ກກະ຅າງໃຌເຓໆ ບກໆ ບຌນຌັ ຅າກເຎຌັ ເຘຈຊະກຈິ ແຍຍຖທຓນຓໆ ເ຋ໆ ບຖະກາ໇ ທ. ຉໆ ຓ໋ າກໄ໋ ຈແ໇ ຖກຎໆ ຽຌແປຄຄາຌ , ຅ຈັ ຉຄັ໇ ເຎຌັ ຘະນະ ກບຌກະເຘຈ ເຑໆ ບເຎຈີ ກທາ໇ ຄກາຌຏະຖຈິ ປຍັ ໃຆຆ໇ ທີ ຈິ ກາຌເຎຌັ ດໆ ໃນແ໇ ກໆ ຎະຆາຆຌົ ດໆ າຄກທາ໇ ຄຂທາຄ. ຓາເຊຄິ ຎະ຅ຍຌັ ຌີ໇ ຘະຑາຍ຋າຄຈາຌເຘຈຊະກຈິ , ກາຌເຓບຄ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ຑາງໃຌຎະເ຋ຈຓກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄ ໃນຓໆ ເຆໆ ຌັ ກາຌນຌັ ຅າກເຘຈຊະກຈິ ທຈັ ຊ ຑຌັ ຓາເຎຌັ ເຘຈຊະກຈິ ຘຌິ ຃າ໇ ນ ນຌັ ເຘຈຊະກຈິ ຋໋າຓະຆາຈກຓ໇ ຉຌົ ເບຄຑໃ໋ ຏຑຖ໋ າທໄຎເຎຌັ ເຘຈຊະກຈິ ຘຌິ ຃າ໇ ນຓາງ຃ທາຓທໆ າເປຈັ ກາຌຏະຖຈິ , ກາຌແຖກຎໆ ຽຌຏໆ າຌເຄຌິ , ຏໆ າຌ ຉະນາຈ, ເບາົ ກາຌຑທົ ຑຌັ ຘຌິ ຃າ໇ ເຄຌິ ຉາຆກງກ໇ າຌຂະນງາງຉທົ ແຖະ ເປຈັ ໃນເ໇ ກຈີ ຓກີ າຌແຍໆ ຄຄາຌຘຄັ ຃ຓົ , ຈຈັ ແຎຄ ເຉກັ ຌກິ ງກົ ຘະຓຈັ ຊະ ຑາຍຄາຌ. ຌບກ຅າກຌຌັ໇ ແຖທ໇ ຑກັ ກງ໋ ຄັ ໄຈຘ໇ າ໇ ຄໂ຃ຄຎະກບຍເຘຈຊະກິ ຈຘຌິ ຃າ໇ ຋ໆ ຓີ ນີ າງ ຖະຈຍັ ແຖະນາງຂະນຌາຈຉໆ າຄກຌັ , ງບ໇ ຌແຌທຌຌັ໇ ໃຌຑຌ໇ ຊາຌເຘຈຊະກຈິ ຂບຄຖະຍບຍຎະຆາ຋ຎິ ະໄຉ ຎະຆາຆຌົ ຅ໆ ຄຶ ຓນີ າງປຍກາຌກາ໋ ຓະຘຈິ ແຖະ ຓນີ າງຑາກຘໆ ທຌເຘຈຊະກຈິ ເຆໆ ຌັ ເຘຈຊະກຈິ ຂບຄ ຖຈັ , ເຘຈຊະກຈິ ເບກະເ຋ຈຂບຄ຃ບຍ຃ທົ , ເຘຈຊະກຈິ ປໆ ທຓຓຂບຄຎະຆາຆຌົ , ເຘຈຊະກຈິ ປໆ ທຓ຋ຖະກຈິ ກຍັ ຉໆ າຄຎະເ຋ຈ... ຍຌັ ຈາຑາກຘໆ ທຌເຘຈຊະກຈິ ເນໆ າົ ຌຘີ໇ ໋ າຑຌັ ກຌັ ກາງເຎຌັ ຖະຍຍົ ເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ຈທ໇ ງໂ຃ຄຎະກບຍ ກາ໋ ຓະຘຈິ ນາງປຍນາງແຍຍ ເຆໆ ຄິ ຑາກຘໆ ທຌເຘຈຊະກຈິ ຂບຄຖຈັ ເຎຌັ ນກັ ແນໆ ຄ ແຖະ ແຆກຆບ໇ ຌໃຌຂຄົ ເຂຈຉໆ າຄ໅. ຎຈັ ຅ຍຌັ ຑກັ ໄຈຓ໇ ແີ ຌທ຋າຄ ຌະໂງຍາງເຎຈີ ກທາ໇ ຄກາຌຑທົ ຑຌັ ເຘຈຊະກຈິ ກຍັ ຉໆ າຄຎະເ຋ຈ ເຂາົ໇ ຓາຖຄົ ຋ຌຶ ນາງຂຌຶ໇ ເຆໆ ຌັ ກາຌຂຈ຃ຌົ໇ ຍໆ ຃໋ ໋າ ແຖະ ຋ບຄ ດໆ ແຂທຄຘະນທຌັ ຌະເຂຈ , ໂປຄຄາຌຎຄແຉໆ ຄດາດໆ ແຂທຄ຅າ໋ ຎາຘກັ ແຖະ ແນໆ ຄບໆ ຌ໅. 83 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ ຂບຄຉໆ າຄຎະເ຋ຈກຌ໋ ຍັ ຓຌ໇ ຍັ ເຑໆ ຓີ ຂຌຶ໇ , ໃຌຎີ 1992 ຓີ 22 ຎະເ຋ຈເຂາົ໇ ຓາຖຄົ ຋ຌຶ ໃຌ 104ໂ຃ຄ ກາຌ ຓຓີ ຌ຃ໆ າ 176 ຖາ໇ ຌໂຈຖາ, ໃຌຎີ 2005 ຓີ 585 ໂ຃ຄກາຌ, ຅າ໋ ຌທຌ຋ຌຶ ຋ຄັ ນຓຈົ 2,8 ຉໂ໇ ຈຖາ, ຅າກກາຌ ຎໆ ຽຌແຎຄຈໆ ຄັ ກໆ າທໄຈເ໇ ປຈັ ໃນເ໇ ຘຈຊະກຈິ ເປາົ ຓກີ າຌຂະນງາງຉທົ , ຘຄັ ຃ຓົ ກໄ໋ ຈຓ໇ ກີ າຌຂະນງາງຉທົ ຃ກຌັ . 4.ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຋ໆ ຘີ ໆ ຄົ ຏຌົ ກະ຋ຍົ ຅າກຑາງຌບກ ຘະຑາຍຘຄັ ຃ຓົ ຖາທຎະ຅ຍຌັ ໄຈຓ໇ ກີ າຌຑຈັ ຋ະຌາຎໆ ຽຌແຎຄດໆ າຄໄທທາ ເຎຌັ ຉຌົ໇ ແຓໆ ຌເຖໆ ຓີ ແຉໆ ຎະເ຋ຈຂບຄ ເປາົ ຓຌີ ະໂງຍາງເຎຈີ ກທາ໇ ຄ຃ທາຓ຅ະເຖຌີ ກາ໇ ທນຌາ໇ ຋າຄຈາ໇ ຌເຉກັ ໂຌໂຖຆີ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຋າຄຉາເທຌັ ຉກົ ໄຈ຃໇ ໆ ບງ໅ນຄັ ໄນເຂາົ໇ ຓາດໆ າຄຉໆ ເ໋ ຌໆ ບຄ , ຘໆ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌໃນຘ໇ ຄັ ຃ຓົ ຖາທ ກາງເຎຌັ ຘຄັ ຃ຓົ ຋ໆ ຓີ ຖີ ກັ ຘະຌະ຃ທາຓ຅ະເຖຌີ ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຊ, ງຈຶ ຃ໆ າຌງິ ຓົ ຋ໆ ຍີ ໆ ໋ເຑໆ ຄິ ຎະຘຄົ ເຆໆ ຌັ ຓ຃ີ ຌົ ຅າ໋ ຌທຌນຌໆ ຄຶ ນຌິ໇ ກຌິ ຒຓເຒບງ , ບທຈ຃ທາຓປໆ ຄັ ຓີ, ທຈັ ຃ທາຓຈ,ີ ຃ທາຓຘາຓາຈ, ບທຈຊາຌະ ຋າຄເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຖາງໄຈ.໇ ຘະຑາຍຈໆ ຄັ ກໆ າທໄຈຘ໇ ໆ ຄົ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌໂຈງກຄົ ຉໆ ໋ ຆທີ ຈິ ຂບຄຍກ຃ະຖາກບຌ຋ກຖະຈຍັ ເປຈັ ໃນເ໇ ກຈີ ຓຍີ ຌັ ນານງ຋໋໇ ໋໇ ເຆໆ ຌັ : ຘຖ໋໇ າຈຍຄັ ນທຄ ແຖະ ບໆ ຌ໅ເກຈີ ຂຌຶ໇ . ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຑາງຌບກຉໆ ໋ກຍັ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ ຘຄັ ຖທຓແຖທ໇ ຘະແຈຄບບກ 2 ຈາ໇ ຌ ຃ ຈາ໇ ຌກາຌຘກຶ ຘາ ແຖະ ຈາ໇ ຌ ຘຄັ ຃ຓົ ເຆໆ ຄິ ຖທຓຓຖີ ກັ ຘະຌະຉຄັ໇ ນຌາ໇ ແຖະ ຖກັ ຘະຌະນງ຋໋໇ ໄ໋໇ ຎຑບ໇ ຓ໅ກຌັ . 4.1. ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຑາງຌບກຉໆ ໋ກຍັ ກາຌຘກຶ ຘາ ຎະຆາຆຌົ ຑຌົ ຖະເຓບຄຖາທແຉໆ ຈກຶ ຈ໋າຍຌັ ຓາ ຓຑີ າຘາ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າເຎຌັ ຂບຄຎະ຅າ໋ ຆາຈຖາທ. ກາຌ ຎາກເທາົ໇ , ກາຌຎະຑຈຶ , ກາຌກະ຋າ໋ ຂບຄ຃ຌົ ຖາທ ຖທ໇ ຌແຉໆ ຘະແຈຄເຊຄິ ເບກະຖກັ ຂບຄຆາຈຖາທ . ຓາໄຖງະນຌໆ ຄຶ ງບ໇ ຌບຈິ ຋ຑິ ຌົ ແຖະ ບ໋າຌາຈຂບຄຉໆ າຄຆາຈໄຈເ໇ ຂາົ໇ ຓາ຃ບຍຄາ໋ ເປຈັ ໃນຎ໇ ະຆາຆຌົ ຑຌົ ຖະເຓບຄຖາທ ຓແີ ຌທ຃ຈິ ຉຊີ ບງ ຉໆ ທ໋ ຈັ ຋ະຌະ຋໋າຖາທ , ນຌັ ໄຎຎະຑຈຶ ຎະຉິ ຍຈັ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄຉໆ າຄຆາຈ. ຑບ໇ ຓ຋ຄັ ຌາ໋ ເບາົ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄຉໆ າຄ ຆາຈ ຓາຆຓົ ໃຆດ໇ ໆ ຑາງໃຌຎະເ຋ຈເປາົ ເຆໆ ຌັ ຑາຘາຎາກເທາົ໇ , ຑາຘາຂຽຌ, ກາຌປບ໇ ຄຖາ໋ ຋າ໋ ເຑຄັ , ຒບ໇ ຌ ແຖະ ບໆ ຌ໅. ຌບກ ຅າກຌຌັ໇ ກາຌຎະຑຈຶ ກາຌກະ຋າ໋ ກໄ໋ ຈຌ໇ າ໋ ເບາົ ຂບຄຉໆ າຄຆາຈຓາໃຆ໇, ເປຈັ ໃນເ໇ ບກະຖກັ ຎະ຅າ໋ ຆາຈ ນຈນຌບ໇ ງ ຊບງຖຄົ , ຑາຘາຆບຈກະ຅າໄຈຖ໇ ະຍາຈຂຌຶ໇ ຑາງໃຌຎະເ຋ຈ ແຖະ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ. ໄຖງະຎະ຅ຍຌັ ຌີ໇ ຑກັ ໄຈຓ໇ ຋ີ ຈິ ຋າຄຌະໂງຍາງຎຍັ ຎຄ ແຖະ ເຘຓີ ຂະນງາງທຽກຄາຌກາຌ ຘກຶ ຘາແຉໆ ຉທົ ເຓບຄຖຄົ ຘໆ ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌິ ໃນຓ໇ ຃ີ ຌະຑາຍ ແຖະ ຓຎີ ະຘຈິ ຋ຏິ ຌົ ຘຄ, ຎະຆາຆຌົ ຖາທຉບ໇ ຄຆຓົ ໃຆຑ໇ າຘາຖາທເຎຌັ ຑາຘາຎະ຅າ໋ ຆາຈ, ຑບ໇ ຓກຌັ ຌຌັ໇ ດາກຑຈັ ຋ະຌາກາຌຘກຶ ຘາໃນຓ໇ ຃ີ ຌຌະຑາຍ ເ຋ໆ າົ ຋ຽຓກຍັ ຓາຉະຊາຌຘາກຌົ ຉບ໇ ຄບຄີ ໃຘໆ: - ຍຈົ ປຽຌ຅າກນາງຎະເ຋ຈ , ໃຌຎະ຅ຍຌັ ຖາທເປາົ ກໄ໋ ຈຓ໇ ຋ີ ຈິ ຋າຄໃນ຋໇ ບ໇ ຄຊໆ ຌິ ຓຍີ ຈົ ຍາຈຑຈັ ຋ະຌາ ນກັ ຘຈຂຌຶ໇ , ນກັ ຘຈປຍັ ໃຆຘ໇ ະເຑາະ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌິ ຌຌັ໇ ເຆໆ ຌັ ນກັ ຘຈກາຌຘກຶ ຘາຌບກຖະຍຍົ . - ກາຌຏະຖຈິ ບຎະກບຌກາຌປຽຌ - ກາຌຘບຌ ໃນແ໇ ຋ຈເນຓາະແຉໆ ຖະ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌິ ໂຈງຌາ໋ ໃຆ໇ ທຈັ ຘະຈ຋ໆ ີ ນາຓາໄຈຄ໇ ໆາງໃຌ຋ບ໇ ຄຊໆ ຌິ . - ຌະທຈັ ຉະກາ໋ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆ຋ີ າຄກາຌຘກຶ ຘາຍາຄຆະຌຈິ ເຆໆ ຌັ ຃ບຓຑທິ ເຉໄີ ຈ຃໇ ໆ ບງ໅ ເຖໆ ຓີ ຓຍີ ຈົ ຍາຈ ຉໆ ໋ກາຌປຽຌ - ກາຌຘບຌນາງຂຌຶ໇ ໂຈງຘະເຑາະໃຌຂະແນຌຄບາຆທີ ະຘກຶ ຘາ. 4.2. ບຈິ ຋ຑິ ຌົ ຑາງຌບກຉໆ ກ໋ ຍັ ຘຄັ ຃ຓົ - ຓກີ າຌປຍັ ເບາົ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຉໆ າຄຎະເ຋ຈນາງຂຌຶ໇ ເຆໆ ຌັ ກາຌ຋ກັ ຋າງ, ກາຌກຌິ ດໆ , ຌໆ ຄຊ, ຒບ໇ ຌ, ເຉຌັ໇ ຖາ໋ 84 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ແຖະ ບໆ ຌ໅. - ຃ຌົ ປໆ ຌໃນຓໆ ໂຈງຘະເຑາະແຓໆ ຌຆາທນຌໆ ຓຓຖີ ກັ ຘະຌະນຄົ ຖຓຉໆ ໋ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຖາທນາງຂຌຶ໇ . - ຋ໆ ດີ ໆ ບາໄຘ, ປາ໇ ຌ຃າ໇ , ຘະຊາຌ຋ໆ ຖີ ໆ ຌເຖຄິ ຉໆ າຄ໅ຓກີ າຌຑຈັ ຋ະຌາປຽຌແຍຍທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຑາງຌບກນາງຂຌຶ໇ , ເປບຌ຅ະຓຖີ ກັ ຘະຌະເຎຌັ ເປບຌຑກັ , ເປບຌແຊທ, ເຖໆ ຓີ ຓຘີ ຌກາຌ຃າ໇ ແຖະ ຘະຊາຌ຋ໆ ຖີ ໆ ຌເຖຄິ ງາຓຖາຉນີ າງຂຌຶ໇ . - ໃຌຉທົ ເຓບຄໃນໆ ງຓເີ ຃ໆ ບຄບ໋າຌທງ຃ທາຓຘະຈທກ ນ ບ໋າຌທງ຃ທາຓຘກນາງຂຌຶ໇ . ໂ຋ຖະ຋ຈັ , ໂ຋ຖະຘຍັ , ເ຃ໆ ບຄຎຍັ ບາກາຈ, ເ຃ໆ ບຄຎະຈຍັ , ແຒຆຌັ ແຉໆ ຄກາງຓກີ າຌຑຈັ ຋ະຌາ຋ຄັ ປຍແຍຍ ແຖະ ຎະຘຈິ ຋ຑິ າຍໃຌ ກາຌໃຆຘ໇ ບງ ຈຄຶ ຈຈກາຌຆ໇ - ຂາງນາງຂຌຶ໇ . - ເຘຌັ໇ ຋າຄ຃ຓົ ຓະຌາ຃ຓົ , ກາຌຉຈິ ຉໆ ຘ໋ ໆ ຘາຌ ຓ຃ີ ທາຓຘະຈທກນາງຂຌຶ໇ . - ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ຋າຄຈາ໇ ຌບາຆຍີ , ບາຆຍີ ບຈຘານະກາ໋ , ຑາຌຈິ ຆະກາຌ (ກາຌ຃າ໇ ) ແຖະ ຍ໋ຖກິ າຌ ຓນີ າງ ຂຌຶ໇ , ຘໆ ທຌບາຆຍີ ກະຘກິ າ໋ າ຋ໆ ກີ ທຓເບາົ ຘໆ ທຌໃນໆ ງໃຌກາຌຎະກບຍບາຆຍີ ກ໋ ຓກີ າຌຎໆ ຽຌແຎຄໃຌ 2 ຖກັ ຘະຌະ ຃ ກາຌຌາ໋ ໃຆເ໇ ຉກັ ໂຌໂຖຆຆີ ຌັ໇ ຘຄຓາໃຆໃ໇ ຌກາຌກະເຘຈ, ຓຒີ າຓຂະນຌາຈໃນໆ ງ຅າ໋ ຌທຌນຌໆ ຄຶ ເກຈີ ຂຌຶ໇ . - ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທຂບຄຎະຆາກບຌຓຎີ ະກຈົ ກາຌເ຃ໆ ບຌງາ໇ ງຂບຄຎະຆາຆຌົ ຅າກຆຌົ ຌະຍຈົ ເຂາົ໇ ຉທົ ເຓບຄ ເຑໆ ບຆບກນາທຽກເປຈັ ຄາຌ຋໋າ. - ຃ບຍ຃ທົ ແຖະ ຆຓຆຌົ ຖກັ ຘະຌະຂບຄ຃ບຍ຃ທົ ຅ະແງກເຎຌັ ຃ບຍ຃ທົ ຈຽທນາງຂຌຶ໇ ຑ໋, ແຓໆ , ຏຎ໇ ກົ ຃ບຄ ບບກໄຎເປຈັ ທຽກຂາ໇ ຄຌບກນາງຂຌຶ໇ . 5. ຃ໆ າຌງິ ຓົ ເຑໆ ບແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາຘຄັ ຃ຓົ ຋ໆ ຓີ ຖີ ກັ ຘະຌະນງ຋໋໇ ໋໇ ເຆໆ ຄິ ຑທຓເກຈີ ຂຌຶ໇ ໃຌຎະ຅ຍຌັ , ກາຌຘກຶ ຘາກຓ໋ ຍີ ຈົ ຍາຈຘຄ ຘຓົ ຃ທຌ ໃຌກາຌຎກຐຄັ ຃ຌຌະ຋າ໋ ໃນແ໇ ກໆ ຌກັ ປຽຌ ເຆໆ ຄິ ໄຈແ໇ ກໆ ປກັ ຘາຘຈັ ຅ະກາຌປ຅໇ ກັ ຍຄັ ຃ຍັ ຉຌົ ເບຄ, ກາຌບຈົ ຋ຌົ , ບຈົ ກຌັ໇ , ບຈົ ບບຓ ແຖະ ກາຌນກີ ເທຌັ໇ ກາຌ຋າ໋ ຃ທາຓຆໆ ທົ . ຉບ໇ ຄປ຅໇ ກັ ຎກຐຄັ ຃ໆ າຌງິ ຓົ ຑຌ໇ ຊາຌ ເຆໆ ຄິ ໄຈແ໇ ກໆ ກາຌເຑໆ ຄິ ຉຌົ ເບຄ, ຂະນງຌັ ນຓໆ ຌັ ຑຽຌ, ຃ທາຓປຍັ ຏຈິ ຆບຍ, ກາຌຎະດຈັ , ກາຌຓທີ ໃິ ຌ ແຖະ ເ຃າົ ຖຍົ ກຈົ ນຓາງ. ຌບກຌີ໇ ງຄັ ຓ຃ີ ໆ າຌງິ ຓົ ບໆ ຌ໅ ເຆໆ ຄິ ໄຈແ໇ ກໆ ກາຌປກັ ຃ທາຓເຎຌັ ຖາທ , ຃ທາຓຆໆ ຘຈັ ຘຈ຅ະຖຈິ ຃ທາຓຂະນງຌັ ຂຌັ ແຂຄ, ຓາຌະບຈົ ຋ຌົ , ກາຌງກົ ງບ໇ ຄຏ຋໇ າ໋ ຃ທາຓຈີ, ກາຌໃຆເ໇ ນຈຏຌົ ກາຌດຈນຓຌັ໇ ໃຌບຈຓົ ກາຌນາງກທໆ າ ຍກ຃ຌົ , ກາຌຌງິ ຓົ ຂບຄຖາທ, ຃ທາຓປກັ ຘໆ ທຌຖທຓ, ກາຌເບບ໇ ເຑໆ ບແຏໆ , ກາຌເ຃າົ ຖຍົ ຏບ໇ າທໂຘ, ຃ທາຓເຘງຘະນະ, ຃ທາຓຘຑາຍປຽຍປບ໇ ງ, ກາຌຆໆ ຉຄົ ຉໆ ໋ເທຖາ ແຖະ ກາຌເປຈັ ນາງກທໆ າເທາົ໇ . 6. ໃ຅຃ທາຓ ໃຌໄຖງະຎະ຅ຍຌັ ຑກັ ເປາົ ໄຈຓ໇ ຋ີ ຈິ ຋າຄຎໆ ຽຌແຎຄ ແຖະ ຎຍັ ຎຄກາຌຘກຶ ຘາ ໃໝໆ ໃນຘ໇ ບຈ ຃ໆ ບຄ ແຖະ ເນຓາະຘຓົ ກຍັ ຘະຑາຍຘຄັ ຃ຓົ ໃຌຎະ຅ຍຌັ . ຌບກ຅າກຌຌັ໇ ງຄັ ຆໃີ໇ ນເ໇ ນຌັ ຃ທາຓເຎຌັ ຆາຈ ຖາທ, ຃ຌົ ຖາທຌຌັ໇ ຉບ໇ ຄຓີ ຓຌເຆບ໇ ຘະເຑາະຂບຄຉຌົ ຌຌັ໇ ແຓໆ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ເປຈັ ໃນຏ໇ ປ໇ ຽຌປກັ ຆາຈ , ປກັ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ , ຉຄັ໇ ນຌາ໇ ເຘຓີ ຂະນງາງຓຌເຆບ໇ ຑຖິ ະບາຈນາຌ, ຘາຓກັ ຃,ີ ຈນຓຌັ ຎະຈຈິ ຘາ໇ ຄ ເຂາົ໇ ໃຌຆທີ ຈິ ຎະ຅າ໋ ທຌັ ຂບຄຉຌົ . ບກີ ຎະກາຌນຌໆ ຄຶ 85 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຋ຈິ ຋າຄຂບຄຑກັ - ຖຈັ ກໄ໋ ຈຆ໇ ກງ ໇ ໃນຎ໇ ະຆາຆ ຘາ໇ ຄເຘຈຊະກຈິ ຏະຖຈິ ໄຈນ໇ າງ຅ຌົ ກາງເຎຌັ ຘຌິ ຃າ໇ , ຌບກຌຌັ໇ ງຄັ ງກົ ໃນເ໇ ນຌັ ຏຌົ ຘະ຋ບ໇ ຌຂບຄຘຄັ ຃ຌົ ເກໆ າົ ແຖະ ຑາງຌບກ຋ໆ ເີ ຂາົ໇ ຓາເຍໆ ບເຓາົ ຆາທນຌໆ ຓເຑໆ ບຘາ໇ ຄ຃ທາຓຎໆ ຌັ ຎໆ ທຌ຋າຄຘຄັ ຃ຓົ . ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ ,ນຓຈົ ຋ກ຃ຌົ ຑາງໃຌຆາຈ ຉບ໇ ຄຉາ໇ ຌກາຌແຏໆ ຖາຓຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຑາງຌບກ ຋ໆ ເີ ຂາົ໇ ຓາ ເຍໆ ບ ເຓາົ ຆາທນຌໆ ຓຍໆ ໃ໋ ນນ໇ ຄົ ໄນໄຎຌາ໋ ຆາຈບໆ ຌ. 7. ທຽກຓບຍນຓາງ - ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋ າຎະເຑຌຘີ ະແຈຄບບກ຅ກັ ຈາ໇ ຌ຃ຈາ໇ ຌໃຈແຈໆ ? ຅ໆ ຄົ ບະ຋ຍິ າງ ແຖະ ງກົ ເນຈຏຌົ ເຊຄິ ກາຌຎໆ ຽຌແຎຄໃຌແຉໆ ຖະຈາ໇ ຌ ? - ໃຌກາຌຎໆ ຽຌແຎຄແຉໆ ຖະຈາ໇ ຌຌີ໇ ຑທກເປາົ ເຎຌັ ຌກັ ປຽຌປ,໇ ຌກັ ຘກຶ ຘາ຃ທຌຎະຉຍິ ຈັ ແຌທໃຈ? 8. ທຽກເຑໆ ຓີ ຘກຶ ຘາ, ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ເຑໆ ຓີ ຉາຓເບກະຘາຌຉໆ າຄ໅ ຋ໆ ກີ ໆ ຽທຂບ໇ ຄເຑໆ ບແຌໃນຖ໇ ະບຽຈ ແຖະ ຅ະ ແ຅ຄ໇ ຈ.ີ 86 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຍຈົ ຋ີ 10 ກາຌປໆ ທຓຓຑາງໃຌບາຆຽຌ ແຖະ ບາຆຽຌກຍັ ຘາກຌົ ຅ຈຎະຘຄົ ໃນຌ໇ ກັ ປຽຌຘາຓາຈ: - ຅າ໋ ແຌກໄຈກ໇ າຌປໆ ທຓຓ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌເຓບຄ, ເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຈາ໇ ຌທຆິ າກາຌຑາງໃຌບາຆຽຌຈທ໇ ງ ກຌັ . - ບະ຋ຍິ າງໄຈ຃໇ ທາຓຘ໋າ຃ຌັ ຂບຄກາຌແຖກຎໆ ຽຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າຑາງໃຌຆາຈບາຆຽຌ. - ຅າ໋ ແຌກໄຈເ໇ ຌບ໇ ໃຌກໆ ຽທກຍັ ກາຌຑທົ ຑຌັ ແຖະ ປໆ ທຓຓຘາກຌົ ຂບຄບາຆຽຌ. - ຍບກ ແຖະ ບະ຋ຍິ າງໄຈກ໇ ໆ ຽທກຍັ ຍຌັ ຈາ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າຂບຄບາຆຽຌ. 1. ກາຌປໆ ທຓຓຂບຄຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈບາຆຽຌ 1.1. ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌກາຌເຓບຄ ແຖະ ຃ທາຓໝຌັ໇ ຃ຄົ ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌກາຌເຓບຄ ແຖະ ຃ທາຓ ໝຌັ໇ ຃ຄົ ໄຈເ໇ ຖໆ ຓີ ຓາແຉໆ ຆຓຎ຋ີ າ໋ ບຈິ ນຄັ ຅າກກາຌຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ບາຆຽຌ . ເຆໆ ຄິ ຖທຓຓຍີ ຌັ ຈາຊະແນຄກາຌຉໆ າຄ໅຃: ຊະແນຄກາຌທໆ າຈທ໇ ງກາຌກາ໋ ຌຈົ ເບາົ ບາຆບີ າຆບີ າ຃ະເຌເຎຌັ ເຂຈຘຌັ ຉຑິ າຍ , ເຎຌັ ກາຄ ແຖະ ບຈິ ຘະຖະຑາຍ . ຎີ ຃ຘ 1971 ຘຌົ ຋ຘິ ຌັ ງາທໆ າຈທ໇ ງໄຓຉ຅ີ ຈິ ແຖະ ກາຌປໆ ທຓຓໃຌບາຆບີ າ຃ະເຌ ແຖະ ຊະແນຄກາຌທໆ າຈທ໇ ງ຃ທາຓຎບຄຈບຄບາຆຽຌ ໃຌຎີ 1976 , ຊະແນຄກາຌທໆ າຈທ໇ ງເຂຈຘຌັ ຉຑິ າຍ , ບຈິ ຘະນະຑາຍ ແຖະ ເຎຌັ ກາຄໄຈຎ໇ ະກາຈເຊຄິ ເ຅ຈ຅າ໋ ຌຄົ ຉໆ ໋ຘຌັ ຉຑິ າຍ ແຖະ ກາຌງຈໝຌັ໇ ຂບຄບາຆຽຌ ເຑໆ ບເຘຓີ ຘາ໇ ຄ ຃ທາຓເຂຓັ໇ ແຂຄຂບຄຑາກຑຌ໇ ໂຈງຎາຘະ຅າກ຋ກປຍ ກາຌ ນ ກາຌກະ຋໋າແຆກແຆຄຂບຄຓະນາບ໋າຌາຈຑາງຌບກ . ຘຌົ ຋ຘິ ຌັ ງາໄຓຉຕ຅ີ ຈິ ແຖະ ກາຌປໆ ທຓຓ ແຓໆ ຌຖະຍຽຍກາຌຘາກຌົ ເຑໆ ບ຃ຓ໇ ຃ບຄກາຌຑທົ ຑຌັ ໂຈງຘຌັ ຉຖິ ະນທໆ າຄ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈໃຌຑາກຑຌ໇ ໃນຘ໇ ບຈ຃ໆ ບຄກຍັ ກຈົ ຍຈັ ຂບຄ ຘະນະຎະຆາຆາຈ , ຘຌັ ງາຌຊີ໇ ກປຍັ ປບຄ຅າກກບຄຎະຆຓ ຘະຓຈັ ຆາໃນງໆ ຘະນະຎະຆາຆາຈ. ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທ ເຂາົ໇ ໄຎຓຍີ ົ ຈຍາຈ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌເຓບຄຂບຄບາຆຽຌ຃ຄັ໇ ໜໆ ຄຶ ໄຖງະຉຌົ໇ ໄຈແ໇ ກໆ ກາຌຆບກ ຘະແນທຄນາທ຋ິ ກີ າຌແກໄ໇ ຂຍຌັ ນາກາ໋ ຎເ຅ງ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌເຓບຄແຍຍ຃ຍົ ຆຈ. ກບຄຎະຆຓຘຈງບຈບາຆຽຌ ຃ຄັ໇ ຋ີ 4 ໃຌຎີ 1992 ໄຈຊ໇ ະແນຄທໆ າ (ບາຆຽຌ຅ະຆບກນາຆໆ ບຄ຋າຄໃຌ ກາຌຈຄເບາົ ຘະຓາຆກິ ເຂາົ໇ ໃຌຂຄົ ເຂຈໃໝໆ ແນໆ ຄກາຌປໆ ທຓຓກໆ ຽທກຍັ ຍຌັ ນາ຃ທາຓໝຌັ໇ ຃ົ ຄ). ຅າກຌຌັ໇ , ໃຌເຈບຌ ກຖ໋ ະກຈົ 1993 ບາຆຽຌໄຈຖ໇ ເິ ຖໆ ຓີ ກາຌຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ເທ຋ີ ຎກຶ ຘານາຖແຍຍນາງຐໆ າງ຋ໆ ແີ ຌໆ ໃຘໆ ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຋າຄຈາ໇ ຌກາຌ຋ຈ ເຑໆ ບກາຌຎບ໇ ຄກຌັ ແຖະ ກາຌຘາ໇ ຄຓາຈຉະກາຌແນໆ ຄ຃ທາຓໄທເ໇ ຌບ໇ ເຆໆ ບໃ຅ກຌັ ຖະນທໆ າຄຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈໃຌຑາກຑຌ໇ ບາຆ-ີ ຎາຆຒີ ກິ . ຎຈັ ຅ຍຌັ ເທ຋ຎີ ກຶ ຘານາຖຈໆ ຄັ ກໆ າທຎະກບຍຈທ໇ ງ 7 ຎະເ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຽຌ , 10 ຎະເ຋ຈ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າ ແຖະ 4 ຎະເ຋ຈຘຄັ ເກຈກາຌ . ກບຄຎະຆຓຍຌັ ຈາເ຅າົ໇ ໜາ໇ ຋ໆ ບີ າທຈໂຘຂບຄເທ຋ຎີ ກຶ ຘານາຖຑາກຑຌ໇ ບາຆຽຌໄຈຊ໇ ກຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ຂຌຶ໇ ເຑໆ ບຆໆ ທງຄາຌ ແຖະ ຏຌັ ຂະນງາງກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທຂບຄເທ຋ຎີ ກຶ ຘານາຖຈໆ ຄັ ກໆ າທ. ໃຌເຈບຌ ກຖ໋ ະກຈົ ຎີ 1994 ກບຄຎະຆຓຎກຶ ຘານາຖຑາກຑຌ໇ ບາຆຽຌຖະຈຍັ ຖຈັ ຊະຓຌົ ຉໄີ ຈຊ໇ ກ຅ຈັ ຂຌຶ໇ 87 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຋ໆ ຍີ າຄກບກ. ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທຈໆ ຄັ ກໆ າທໄຈຊ໇ ກປຍັ ປບຄໃຌກບຄຎະຆຓ຃ຄັ໇ ຋ີ 2 ໃຌເຈບຌ ຘຄິ ນາ 1995 ແຖະ ຉກົ ຖຄົ ກໆ ຽທກຍັ 3 ຂຌັ໇ ຉບຌຂບຄກາຌປໆ ທຓຓກຌັ ຃: 1). ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌຘາ໇ ຄ຃ທາຓໄທເ໇ ຌບ໇ ເຆໆ ບໃ຅ເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ 2). ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຂະນງາງກາຌ຋ຈເຑໆ ບກາຌຎບ໇ ຄກຌັ 3). ກາຌກາ໋ ຌຈົ ທ຋ິ ກີ າຌເຑໆ ບແກໄ໇ ຂ຃ທາຓຂຈັ ແງໆ ຄ ເຑໆ ບເປຈັ ໃນແ໇ ຏຌຊກຎະຉຍິ ຈັ ຍຌັ ຈາເ຅າົ໇ ໜາ໇ ຋ໆ ບີ າທຈໂຘຂບຄບາຆຽຌໄຈຑ໇ ຅ິ າຖະຌາ ແຖະ ຌາ໋ ຘະເໜ຃ີ ໋າ຃ຈິ ເນຌັ ຉໆ ໋ກບຄຎະຆຓຖະຈຍັ ຖຈັ ຊະຓຌົ ຉກີ ໆ ຽທກຍັ ກາຌຏຌັ ຂະນງາງກາຌປໆ ທຓຓກຌັ ໃຌຈາ໇ ຌຉໆ າຄ໅຋ໆ ີ ໄຈຓ໇ ກີ າຌຘະເໜີ ຂຌຶ໇ ຓາໃຌເຓໆ ບກໆ ບຌ. ຅າກຌຌັ໇ ຓາຍຌັ ຈາເ຅າົ໇ ໜາ໇ ຋ໆ ບີ າທຈໂຘກໄ໋ ຈໄ໇ ຂກບຄຎະຆຓຘະໄໝຑເິ ຘຈຂຌຶ໇ ເຆໆ ຄິ ຎະກບຍຈທ໇ ງເ຅າົ໇ ໜາ໇ ຋ໆ ີ ກະຆທຄກາຌຉໆ າຄຎະເ຋ຈຂບຄຍຌັ ຈາຘະຓາຆກິ .ກບຄຎະຆຓຍຌັ ຈາເ຅າົ໇ ໜາ໇ ຋ໆ ບີ າທຈໂຘຘະໄໝຑເິ ຘຈຌແີ໇ ຓໆ ຌເຑໆ ບ ຎກຶ ຘານາຖກຌັ ກໆ ຽທກຍັ ຍຌັ ນາຘຈົ ໅ປບ໇ ຌ໅ ແຖະ ກໆ ຽທກຍັ ຂຄົ ເຂຈກາຌປໆ ທຓຓບໆ ຌ໅ ຋ໆ ຓີ ຃ີ ທາຓຘາຓາຈເຎຌັ ໄຎໄຈ໇. ເຆໆ ຄິ ໃຌຌຌັ໇ ຖທຓ຋ຄັ ຓາຈຉະກາຌ຃ທາຓໄທເ໇ ຌບ໇ ເຆໆ ບໃ຅ເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ , ແຏຌກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌ຃ທາຓໝຌັ໇ ຃ຄົ . ກາຌຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຃ທາຓເຂາົ໇ ໃ຅ຉໆ ໋ຌະໂງຍາງກໆ ຽທກຍັ ຃ທາຓໝຌັ໇ ຃ຄົ ບາຆຽຌ , ກາຌປໆ ທຓຓກຌັ ຍຌັ ເ຋າົ ຋ກໃຌຑາທະຘກ ເຘຌີ ແຖະ ກາຌຎະຘາຌຘຓົ ຋ຍົ ຈາ໇ ຌ຅ຈດຌຂບຄບາຆຽຌ. ຉໆ ໋ຍຌັ ນາເບກະຘາຌ຋າຄຘາກຌົ ຋ໆ ກີ ໆ ຽທຑຌັ ເຊຄິ ຃ທາຓໝຌັ໇ ຃ຄົ , ໃຌເທຖາຈຽທກຌັ ຌຌັ໇ ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌ຃ທາຓໝຌັ໇ ຃ຄົ ແຖະ ຈາ໇ ຌກາຌເຓບຄແຍຍ 2 ຐໆ າງຖະນທໆ າຄຍຌັ ຈາ ຎະເ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຽຌຈທ໇ ງກຌັ ແຖະ ຖະນທໆ າຄແຉໆ ຖະຎະເ຋ຈ ຘະຓາຆກິ ບາຆຽຌກຍັ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈ຋ໆ ຍີ ໆ ໋ແຓໆ ຌ ຘະຓາຆກິ ບາຆຽຌ ໄຈຘ໇ ຍຉໆ ຑ໋ ທົ ຑຌັ ປໆ ທຓຓກຌັ ຈທ໇ ງນາງປຍກາຌ ແຖະ ໃຌນາງຖະຈຍັ ຋ໆ ແີ ຉກຉໆ າຄກຌັ . ຌບກ຅າກກາຌປໆ ທຓຓຂບຄຖຈັ ຊະຍາຌແຖທ໇ ເຑໆ ບເປຈັ ໃນຂ໇ ຄົ ເຂຈຌຓີ໇ ຘີ ະຊຽຌຖະຑາຍ , ຓຘີ ຌັ ຉຑິ າຍ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌະຊາທບຌ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈບາຆຽຌງຄັ ຓກີ າຌຑທົ ຑຌັ ກຍັ ຘະຊາຍຌັ ຉໆ າຄ໅ ຋ໆ ຍີ ໆ ໋ຂຌຶ໇ ກຍັ ຖຈັ ຊະຍາຌ ເຆໆ ຄິ ຓີ ຎະ຅າ໋ ດໆ ໃຌແຉໆ ຖະຎະເ຋ຈ. ບາຆຽຌງຄັ ໃນກ໇ າຌຘະໜຍັ ຘະໜຌຍຈົ ຍາຈເຎຌັ ໃ຅ກາຄຂບຄບຄົ ກາຌ ຘຎຆ ໃຌກາຌປກັ ຘາຘຌັ ຉຑິ າຍ ແຖະ ຃ທາຓໝຌັ໇ ຃ຄົ ຘາກຌົ . ກໆ ຽທກຍັ ຍຌັ ນາຌີ໇ ກບຄຎະຆຓຆຈງບຈບາຆຽຌ ຎີ 1992 ໄຈຉ໇ ກົ ຖຄົ ກຌັ ທໆ າ: 1). ກາຌຘະເໜ຅ີ ຈັ ກບຄຎະຆຓຘຈງບຈ ຂບຄຍຌັ ຈາຘະຓາຆກິ ຘະຑາ຃ທາຓໝຌັ໇ ຃ຄົ ຘະນະຎະຆາ ຆາຈ (ຘຎຆ) ຌຌັ໇ ຅ະຆໆ ທງງກົ ຍຈົ ຍາຈຂບຄຘະນະຎະຆາຆາຈຂຌຶ໇ ເຑໆ ບຘໆ ຄົ ເຘຓີ ໃນຖ໇ ະຍຽຍ ກາຌເຓບຄ ແຖະ ເຘຈຊະກຈິ ຘາກຌົ ຓ຃ີ ທາຓ຋ໆ ຽຄ຋໋າກໆ ທາເກໆ າົ ແຖະ ເຑໆ ບຎຍັ ຎຄໃນຖ໇ ະຍຍົ ກາຌຉຈັ ຘຌິ ຍຌັ ນາໃຌຘະນະຎະຆາຆາຈຓີ ຎະຆາ຋ຎິ ະໄຉບຌັ ຅ະເປຈັ ໃນບ໇ ຄົ ກາຌ ຘຎຆ ເຎຌັ ບຄົ ກາຌ຋ໆ ຓີ ຎີ ະຘຈິ ຋ຑິ າຍດໆ າຄແ຋຅໇ ຄິ ໃຌກາຌຎະຉຍິ ຈັ ຑຌັ ຋ະຂບຄ ຉຌົ . 2). ບາຆຽຌ຅ະຎະກບຍຘໆ ທຌດໆ າຄນາ໇ ທນຌັ ໃຌ຃ທາຓຑະງາງາຓ ເຑໆ ບປຍັ ຎະກຌັ ໃນ໇ ຘຎຆ ເຎຌັ ເ຃ໆ ບຄຓ຋ໆ ີ ເຎຌັ ຂ໋ກຌແ຅ ເຑໆ ບກາຌປກັ ຘາຘຌັ ຉຑິ າຍ ແຖະ ຃ທາຓໝຌັ໇ ຃ຄົ ຘາກຌົ . 3). ບາຆຽຌ຅ະຆກງ຋໇ ກ຃ທາຓຑະງາງາຓ ເຑໆ ບເປຈັ ໃນບ໇ ຄົ ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈຓ຃ີ ທາຓເຂຓັ໇ ແຂຄປທຓ຋ຄັ ຍຈົ ຍາຈ ແຖະ ຃ທາຓຘາຓາຈໃຌກາຌປກັ ຘາຘຌັ ຉຑິ າຍ ແຖະ ກາຌຘາ໇ ຄຘຌັ ຉິ ຑາຍໂຈງຘບຈ຃ໆ ບຄກຍັ ກຈົ ຍຈັ ຘະນະຎະຆາຆາຈ ບາຆຽຌເນຌັ ທໆ າ “ແຏຌກາຌເຑໆ ບຘຌັ ຉຑິ າຍ ” ຂບຄເຖຂາ຋ກິ າຌໃນໆ ງຂບຄຘະນະຎະຆາ 88 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຆາຈ ເຎຌັ ກາຌຖເິ ຖໆ ຓີ ຘາ໇ ຄຘຌັ ເຑໆ ບກາ໇ ທຘໆ ກາຌຎຍັ ຎຄ ຍຈົ ຍາຈຂບຄ ຘຎຆ ໃນໜ໇ ກັ ແໜຌ໇ ໃຌກາຌ຋ຈເຑໆ ບກາຌຎບ໇ ຄ ກຌັ ກາຌຘາ໇ ຄຘຌັ ຉຑິ າຍ, ກາຌ ປກັ ຘາຘຌັ ຉຑິ າຍ ແຖະ ກາຌເຘຓີ ຘາ໇ ຄຘຌັ ຉຑິ າຍ ຑາງນຄັ ໄຈເ໇ ກຈີ ກຖ໋ ະຌທີ ທິ າຈຉໆ ຘ໋ ກ໇ ຌັ . ຓາໃຌທຌັ ຋ີ 29 ຑະ຅ກິ ຃ຘ 2004 ຍຌັ ຈາຎະຓກຖຈັ ແຖະ ນທົ ໜາ໇ ຖຈັ ຊະຍາຌຂບຄຎຉໆ ຖະຎະເ຋ຈໃຌ ບາຆຽຌໄຈຓ໇ ກີ າຌຉກົ ຖຄົ ປຍັ ປບຄເບາົ ແຏຌຎະຉຍິ ຈັ ຄາຌທຽຄ຅ຌັ ໃຌກບຄຎະຆຓຘຈງບຈບາຆຽຌ຃ຄັ໇ ຋ີ 10. ກໆ ຽທກຍັ ແຏຌຎະຉຍິ ຈັ ຄາຌທຽຄ຅ຌັ ຌີ໇ ກບຄຎະຆຓໄຈປ໇ ຍັ ປບຄເບາົ ແຏຌຎະຉຍິ ຈັ ຄາຌຎະຆາຆຌົ ບາຆຽຌເຑໆ ບ ຃ທາຓໝຌັ໇ ຃ຄົ ຂບຄຎະຆາ຃ຓົ ບາຆຽຌ ຘຄັ ຃ຓົ - ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ເຑໆ ບຆໆ ທງເນບເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ ດໆ າຄໃກຆ໇ ຈິ ,ແຌໆ ໃຘໆ ປຍັ ຎະກຌັ ຘຌັ ຉຑິ າຍ,ຘະຊຽຌຖະຑາຍບຌັ ໝຌັ໇ ຃ຄົ , ແຍໆ ຄຘຌັ ຎຌັ ຘໆ ທຌ຃ທາຓບຈຓົ ຘຓົ ຍຌ ຑຌຘກໃຌຂຄົ ເຂຈ ແຖະ ຌບກຂຄົ ເຂຈ. ກໆ ຽທກຍັ ຍຌັ ນາຌີ໇ ກບຄຎະຆຓງຄັ ໃນ຃໇ າ໋ ໝຌັ໇ ຘຌັ ງາກຌັ ເຑໆ ບເປຈັ ໃນ຅໇ ຈຎະຘຄົ ຂບຄແຆາ຃ຓົ ບາຆຽຌ ຍຌັ ຖຏຌົ ຘ໋າເຖຈັ ໂຈງຏໆ າຌຂຖ໋໇ ເິ ຖໆ ຓີ ແຖະ ຓາຈຉະກາຌໃຌກາຌເຖໆ ຄັ ຖຈັ ກາຌເຆໆ ບຓໂງຄເຘຈຊະກຈິ . ກໆ ຽທກຍັ ກາຌປໆ ທຓຓໃຌກາຌຉໆ ຉ໋ າ໇ ຌບາຈຘະງາກາ໋ ຂາ໇ ຓຆາຈ, ກບຄຎະຆຓໄຈປ໇ ຍັ ປບຄເບາົ ຊະແນຄກາຌບາ ຆຽຌທໆ າຈທ໇ ງກາຌຉາ໇ ຌກາຌ຃າ໇ ຓະຌຈ ໂຈງຘະເຑາະແຓໆ ຌແຓໆ ງຄິ ແຖະ ເຈກັ ຌບ໇ ງ. ກບຄຎະຆຓ ໄຈຎ໇ ະເຓຌີ ຏຌົ ກໆ ຽທ ກຍັ ກາຌ ຎະຉຍິ ຈັ ແຏຌຄາຌ ປໆ າໂຌງ໇ ເຆໆ ຄິ ຓີ຃ທາຓ ໝາງ ຘາ໋ ຃ຌັ ໃຌກາຌ ຎະກບຍຘໆ ທຌ ຍຌັ ຖ ເຎາົ໇ ໝາງ ຘຈ຋າ໇ ງ ທິ ໄຘ຋ຈັ ຎີ ( ຂບຈ ຆຽຌ຃ບຌບາ ຄກາຌແນ ແຖະ ຊະ 2020 ASEAN Concord II or Bali Concord II) ເຆໆ ຄິ ຅ະເຎຌັ ກາຌຌາ໋ ໄຎຘໆ ກາຌຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ຎະຆາ຃ຓົ ບາຆຽຌ ໃຌຎີ .2020. 1.2. ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຅ຈຘຓຂບຄກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ໃຌຆຓຎີ 1990 ຖທຓຓ:ີ - ຑຈັ ຋ະຌາຑາກຑຌ໇ ໃນກ໇ າງເຎຌັ ຊາຌຖທຓແນໆ ຄໜໆ ຄຶ ຂບຄໂຖກ ຘ໋າຖຍັ ກາຌຏະຖຈິ ຘຌິ ຃າ໇ ຋ໆ ຓີ ຓີ ຌ຃ໆ າເຑໆ ຓີ ແຖະ ຈທ໇ ງເຉກັ ໂຌໂຖຆີ ບຌັ ຋ຌັ ຘະໄໝ ແຌໃຘໆ ຘະໜບຄແກໆ ຉະນາຈໃຌຑາກຑຌ໇ ແຖະ ຉະນາຈໂຖກ. - ເຑໆ ຓີ ຋ະທີຎະຘຈິ ຋ິຑາຍບຈຘານະກາ໋ ຂບຄຑາກຑຌ໇ ໂຈງຏໆ າຌກາຌ ຌ໋າໃຆ຃໇ ທາຓໄຈຎ໇ ຽຍ ຋າຄຈາ໇ ຌ຋ໆ ຉີ ຄັ໇ ເຑໆ ຓີ ເຘຓີ ໃນແ໇ ກກຌັ ໂຈງບຄີ ໃຘນກັ ກາຌຂບຄກາຌປໆ ທຓຉະນາຈກຌັ ແຖະ ກາຌຘຓົ ຋ຍົ ຆຍັ ຑະງາກບຌເຂາົ໇ ກຌັ . - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌຈຄຶ ຈຈເບາົ ກາຌຖຄົ ຋ຌ ແຖະ ກາຌ຋ໆ ບຄ຋ໆ ຽທເຂາົ໇ ໃຌຑາກຑຌ໇ . - ກາຌ ປໆ ທຓ ຓກຌັ ໃຌ ກາຌ ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌ ຑຈັ ຋ະຌາ ໂ຃ຄ ຖໆ າຄ ໃນ໇ຓຂີ ະໜາຈ ໃນງໆ ຂຌຶ໇ ບຌັ ຅ະ ເຎຌັ ກາຌ ຎະກບຍຘໆ ທຌ ຘາ໇ ຄຍຌັ ງາກາຈ຋ຖະກຈິ ຋ໆ ຓີ ຎີ ະຘຈິ ຋ຑິ າຍກໆ ທາເກໆ າົ . - ປຍັ ຎະກຌັ ໃນຆ໇ ຍັ ຑະງາກບຌບຌັ ບຈຓົ ປໆ ຄັ ຓເີ ຆໆ ຌັ ແປໆ ຋າຈ, ຑະຖຄັ ຄາຌ, ຎໆ າໄຓ ໇ ແຖະບໆ ຌຶ ໅ ຂບຄຑາກຑຌ໇ ຊກຌາ໋ ໃຆດ໇ ໆ າຄຓຎີ ະຘຈິ ຋ຑິ າຍ. ກບຄຎະຆຓຘຈງບຈບາຆຽຌ ຃ຄັ໇ ຋ີ 4 ຋ໆ ີ ຘຄິ ກາໂຎ ຎີ 1992 ໄຈດ໇ ໋າ໇ ທໆ າ ບາຆຽຌ ຅ະເຑໆ ຓີ ຋ະທກີ າຌປໆ ທຓຓ ຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຖະນທໆ າຄບາຆຽຌຈທ໇ ງກຌັ ບາຆຽ ແຖະ ຅ະປຍັ ປບຄເບາົ ຓາຈຉະກາຌເຘຈຊະກຈິ ໃໝໆ ບຌັ ເໝາະຘຓົ ຈໆ ຄັ ຋ໆ ໄີ ຈຖ໇ ະຍໄທໃ໇ ຌຘຌັ ງາທໆ າຈທ໇ ງກາຌເຑໆ ຓີ ຋ະທປີ ໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ບາຆຽຌ ແຌໆ ໃຘໆ ເປຈັ ໃນກ໇ າຌເຉຍີ ໂຉຈາ໇ ຌ ເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຂບຄບາຆຽຌຓ຃ີ ທາຓໝຌັ໇ ຃ຄົ ເຆໆ ຄິ ຓ຃ີ ທາຓໝາງຘ໋າ຃ຌັ ງໆ ຄິ ຘ໋າຖຍັ ຘະຊຽຌຖະຑາຍ ແຖະ ຃ທາຓທຈັ ຋ະຌະຊາທບຌຂບຄຑາກຑຌ໇ . ຖທຓງບຈຏະຖຈິ ຉະຑຌັ ຘະເຖໆ ງຉໆ ຃໋ ຌົ ຉໆ ໋ຎີ 2004 ຖາທຎະຓາຌ 500 $, ຒຖີ ຍິ ຎຌິ ຎະຓາຌ 1055 $, ຓາ ເຖເຆງຎະຓາຌ 4245 $, ໄ຋ຎະຓາຌ 2538 $, ນທຽຈຌາຓ 543 $, ບຌິ ໂຈເຌເຆງ 44,587 $ (2004), ຑະຓາ໇ 1,800 $ (2005). 89 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຌບກ຅າກກາຌປໆ ທຓຓ຋າຄຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຂບຄຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈບາຆຽຌຈທ໇ ງກຌັ ຌແີ໇ ຖທ໇ ໃຌຖະນທໆ າຄທຌັ ຋ີ 28/11/2004 ຌີ໇ ກຓ໋ ກີ ບຄຎະຆຓຘຈງບຈກາ໋ ຎເ຅ງ, ຖາທ, ຓຽຌຓາ ແຖະ ນທຽຈຌາຓ ຋ໆ ີໄຈ຅໇ ຈັ ຂຌຶ໇ ຋ໆ ຘີ ຌປໆ ທຓ ຓຘາກຌົ ຌະ຃ບຌນທຄທຽຄ຅ຌັ ໂຈງແຓໆ ຌຍຌັ ຈາຌາງກົ ຖຈັ ຊະຓຌົ ຉີ ຋ຄັ 4 ຎະເ຋ຈເຂາົ໇ ປໆ ທຓ. ໃຌກບຄຎະຆຓຍຌັ ຈາຏຌ໇ າ໋ 4 ຎະເ຋ຈໄຈຎ໇ ກຶ ຘານາຖປໆ ທຓກຌັ ແຖະ ຑບ໇ ຓ ກຌັ ດຄັ໇ ດຌ຃ຌກໆ ຽທກຍັ ກາຌ ຑທົ ຑຌັ ໃຌຊາຌເຑໆ ບຌຓຈິ ໃກ຃໇ ຽຄ຋ໆ ຈີ ຍີ ຌົ ນກັ ກາຌກາຌຑທົ ຑຌັ ຉໆ າຄຐໆ າງຉໆ າຄຓຏີ ຌົ , ຍໆ ໋ແຆກແຆຄກຈິ ຅ະກາຌຑາງໃຌ ຂບຄກາຌແຖະ ກຌັ ແຖະ ປໆ ທຓຓຘາ໇ ຄຂຄົ ເຂຈ ນ ຑາກຑຌ໇ ໃນເ໇ ຎຌັ ເຂຈຘຌັ ຉຑິ າຍ຋ໆ ຊີ າທບຌ, ກບຄຎະຆຓງຄັ ຉກົ ຖຄົ ເນຌັ ຈຌີ າ໋ ກຌັ ຃: - ເຑໆ ຓີ ຋ະທ຃ີ ທາຓເຂຓັ໇ ແຂຄໃຌກາຌຎະຘາຌຄາຌ ແຖະ ຆໆ ທງເນບເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ ຖະ ນໆ ທາຄຎະເ຋ຈ ກາ໋ ຎເ຅ງ, ຖາທ, ຓຽຌຓາ ແຖະ ນທຽຈຌາຓ. ໃຌເທ຋ບີ ະຌຑາກຑຌ໇ ແຖະ ຘາກຌົ ໂຈງປຈັ ແໜຌ໇ ກາຌຎະຘາຌຄາຌ ຈາ໇ ຌຌະໂງຍາງກາຌເຆໆ ບຓຉທົ ຋າຄເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ເຑໆ ຓີ ຋ະທກີ າຌເ຅ຖະ຅າກາຌຎກຶ ຘານາຖ ແຖະ ກາຌ ແຖກຎໆ ຽຌຂຓ໋໇ ຌຂໆ າທຘາຌໃຌ ຂະແໜຄກາຌ຋ໆ ຓີ ຏີ ຌົ ຎະໂນງຈປໆ ທຓກຌັ . - ເຘຓີ ຂະນງາງກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຖະນໆ ທາຄກາ໋ ຎເ຅ງ , ຖາທ, ຓຽຌຓາ ແຖະ ນທຽຈຌາຓ, ແຌໃຘໆ ເຑໆ ບຌາ໋ ໃຆ຋໇ ໆ າແປຄ ແຖະ ຂໄ໋໇ ຈຎ໇ ຽຍປໆ ທຓກຌັ ຂບຄ 4 ຎະເ຋ຈເຂາົ໇ ໃຌ ຂຄົ ເຂຈ ຋ໆ ເີ ຎຌັ ຍຖຓິ ະຘຈິ ເຆໆ ຌັ ກາຌ຃າ໇ ແຖະ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ , ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌກາຌຂຌົ ຘໆ ຄົ , ຈາ໇ ຌຑະຖຄັ ຄາຌ , ຈາ໇ ຌເຉກັ ໂຌໂຖຆຂີ ຓ໋໇ ຌຂໆ າທຘາຌ ແຖະ ຘໆ ຘາຌ. ຌບກ຅າກຌຌັ໇ ຍຌັ ຈາຏ໇ ຌາ໋ ງຄັ ດຄັ໇ ດຌທໆ າ ຅ະຑບ໇ ຓກຌັ ຉຄັ໇ ໜ໇າໃນນ໇ າງກໆ ທາເກໆ າົ ເຂາົ໇ ໃຌທຽກຄາຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ຖໆ ຓ ແຓໆ ຌາ໋໇ ຂບຄຂຌັ໇ ບະຌຑາກຑຌ໇ ໂຈງຏໆ າຌກາຌຎະຘາຌຄາຌ ຋ໆໄີ ຈປ໇ ຍັ ກາຌຘໆ ຄົ ເຘຓີ ໃຌ ກາຌກາ໋ ຌຈົ ແຖະ ຅ຈັ ຉຄັ໇ ຎະຉຍິ ຈັ ຍຌັ ຈາໂ຃ຄກາຌ຋ໆ ຅ີ າ໋ ເຎຌັ ແຖະ ບຌັ ເຎຌັ ຍຖຓິ ະຘຈິ ໂຈງກາຌຘຓົ ຋ຍົ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈກາ໋ ຎເ຅ງ, ຖາທ, ຓຽຌຓາ ແຖະ ນທຽຈຌາຓ ຂຌັ໇ ບະຌຑາກຑຌ໇ ຋ໆ ຑີ ທຓຎະຉຍິ ຈັ . ຍຌັ ຈາຏຌ໇ າ໋ ໄຈຖ໇ ຄົ ຌາຓໃຌຊະແນຄກາຌທຽຄ຅ຌັ ທໆ າຈທ໇ ງກາຌເຘຓີ ຂະນງາງກາຌປໆ ທຓຓ ແຖະ ກາຌເຆໆ ບຓ ໂງຄ຋າຄຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຂບຄ 4 ຎະເ຋ຈ. ຊະນຄກາຌຈໆ ຄັ ກໆ າທໄຈໃ໇ ຆເ໇ ຎຌັ ຋ຈິ ຆຌີ໇ າ໋ ໃຌກາຌເຑໆ ຓີ ຋ະທກີ າຌຎະຘາຌ ຄາຌ ແຖະ ກາຌຆໆ ທງເນບເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ ຖະນທໆ າຄຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈກາ໋ ຎເ຅ງ , ຖາທ, ຓຽຌຓາ ແຖະ ນທຽຈຌາຓ ແຖະ ຂະນງາງກາຌປໆ ທຓຓຖະນທໆ າຄຎະເ຋ຈໃຌຂຄົ ເຂຈ຋ໆ ຋ີ ກຐໆ າງ຅ະໄຈປ໇ ຍັ ຏຌົ ຎະໂນງຈ. ກບຄຎະຆຓຘຈງບຈກາ໋ ຎເ຅ງ, ຖາທ, ຓຽຌຓາ ແຖະ ນທຽຈຌາຓ 90 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ 1.3. ກາຌປໆ ທຓຓ຋າຄຈາ໇ ຌທຆິ າກາຌ ກາຌປໆ ທຓຓ຋຋າຄຈາ໇ ຌທຆິ າກາຌ ກທຓເບາົ ຂຄົ ເຂຈທ຋ິ ະງາຘາຈ-ເຉກັ ໂຌໂຖຆ,ີ ຘໆ ຄິ ແທຈຖບ໇ ຓ, ທຈັ ຋ະຌະ ຋໋າ-ຊະແນຄຂໆ າທ, ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຘຄັ ຃ຓົ , ກາຌ຃ທຍ຃ຓດາເຘຍຉຈິ , ດາເຍໆ ບເຓາົ , ຖຈັ ຊະກາຌຑຌົ ຖະເຓບຄ ທຌັ ຋ີ 8 ຘຄິ ນາ 1967 ຊະແນຄກາຌຍາຄກບກ ໄຈກ໇ າ໋ ຌຈົ ຍາຄດໆ າຄຈໆ ຄັ ຌ:ີ໇ - ເຖໆ ຄັ ຖຈັ ກາຌ຅ະ ເຖີຌເຉຍີ ໂຉ ຈາ໇ ຌ ເຘຈຊະກຈິ , ຃ທາຓ ກາ໇ ທໜາ໇ ຋າຄ ຘຄັ ຃ຓົ ແຖະ ກາຌ ຑຈັ ຋ະຌາ ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າໃຌຑາກຑຌ໇ . - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌຎະຘຓົ ຎະຘາຌຘຓົ ຋ຍົ ກຌັ ດໆ າຄນາ໇ ທນຌັ ແຖະ ກາຌຆໆ ທງເນບເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ ໃຌຍຌັ ນາ຋ໆ ີ ເຎຌັ ຏຌົ ຎະໂນງຈຖທຓໃນກ໇ າຌຆໆ ທງເນບໃຌປຍແຍຍກາຌເຐກິ ບຍົ ປຓົ ແຖະ ກາຌບ໋າຌທງ຃ທາຓຘະຈທກໃນແ໇ ກໆ ກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ໃຌຂຄົ ເຂຈກາຌຘກຶ ຘາ, ທຆິ າຆຍີ , ເຉກັ ຌກິ ແຖະ ກາຌຎກົ ຃ບຄ. - ໃນກ໇ າຌຆໆ ທງເນບເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ ຈທ໇ ງປຍກາຌເຐກິ ບຍົ ປຓົ ແຖະ ກາຌບາ໋ ຌທງ຃ທາຓຘະຈທກໃນ໇ ແກໆ ກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ໃຌຂຄົ ເຂຈກາຌຘກຶ ຘາ, ທຆິ າຆຍີ , ເຉກັ ຌກິ ແຖະ ກາຌຎກົ ຃ບຄ. - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ກໆ ຽທກຍັ ບາຆບີ າ຃ະເຌ. ກບຄຎະຆຓຘຈງບຈບາຆຽຌ຃ຄັ໇ ຎະຊຓົ ຓະຖກຶ ຋ໆ ຍີ ານີ ໃຌຎີ 1976 ໄຈກ໇ າ໋ ຌຈົ ບບກດໆ າຄຆຈັ ເ຅ຌ , ຍຌັ ຈາ ນກັ ກາຌຂບຄກາຌປໆ ທຓຓເຑໆ ບຍຌັ ຖຍຌັ ຈາເຎົ໇າໝາງຂບຄບາຆຽຌ ຖທຓ຋ຄັ ກາຌກາ໋ ຌຈົ ຅ຈດຌ ປໆ ທຓກຌັ ຂບຄບາຆຽຌ ໃຌເທ຋ຘີ າກຌົ ກໆ ຽທກຍັ ຍຌັ ນາ຋ໆ ຅ີ ະຓຏີ ຌົ ກະ຋ຍົ ຉໆ ຑ໋ າກຑຌ໇ . ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ກາຌຑທົ ຑຌັ ຓຈິ ຉະຑາຍ ແຖະ ກາຌປໆ ທຓຓກຍັ ຎະເ຋ຈບໆ ຌ໅ຍຌົ ຑຌ໇ ຊາຌກາຌເ຃າົ ຖຍົ ຌຍັ ຊເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ ແຖະ ຉໆ າຄຐໆ າງຉໆ າຄໄຈປ໇ ຍັ ຏຌົ ຎະໂນງຈ , ເຑໆ ຓີ ຋ະທີ ຃ທາຓຑະງາງາຓຂບຄບຄົ ກາຌ຅ຈັ ຉຄັ໇ ຂບຄຖຈັ ຊະຍາຌ ແຖະ ຋ໆ ຍີ ໆ ໋ຂຌຶ໇ ກຍັ ຖຈັ ຊະຍາຌເຂາົ໇ ໃຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ຃ທາຓ ເຎຌັ ເບກະຖກັ ຂບຄຑາກຑຌ໇ . ກບຄຎະຆຓຘຈງບຈ຃ຄັ໇ ຋ີ 2 ຋ໆ ກີ ທົ ຖາຖາ໋ ເຎີ ໃຌຎີ 1977 ໄຈຓ໇ ກີ າຌຘະເໜໃີ ນຓ໇ ກີ າຌຂະນງາງກາຌປໆ ທຓ ຓຈາ໇ ຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈ, ກາຌເບາົ ແຓໆ ງຄິ ແຖະ ຆາທໜໆ ຓເຂາົ໇ ປໆ ທຓໃຌຂະຍທຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາ , ກາຌຖຍົ ຖາ໇ ຄ຃ທາຓ຋ກງາກ , ຑະງາຈໂຖ຃າ ແຖະ ກາຌກກໜຄັ ຘ , ກາຌເບາົ ຎະຆາຆົ ຌເຂາົ໇ ປໆ ທຓກຍັ ຌະໂງຍາງ ຑຈັ ຋ະຌາຆຌົ ຌະຍຈົ . ກາຌຘະໜບຄໂບກາຈແກໆ ກໆ ຓ຃ຌົ ຏ຋໇ ໆ ຓີ ຖີ າງໄຈຉ໇ ໆ ໋າໃນຓ໇ ທີ ຽກເປຈັ ຄາຌ຋໋າເຂາົ໇ ໃຌກາຌຏະຖຈິ ໂຈງຘະເຑາະດໆ ໃຌເຂຈຆຌົ ຌະຍຈົ ແຖະ ກາຌຎະຘາຌຄາຌກັ ຌໃຌກາຌຎະຉຍິ ຈັ ຄາຌເຑໆ ບກາ໋ ຅ຈັ ກາຌເຘຍ ແຖະ ກາຌ ຃າ໇ ດາເຘຍຉຈິ . ກບຄຎະຆຓຘຈງບຈບາຆຽຌ຃ຄັ໇ ຋ີ 3 ຋ໆ ຓີ ະຌຖີ າ ໃຌຎີ 1987 ໄຈດ໇ ໋າ໇ ເຊຄິ ຃ທາຓຘ໋າ຃ຌັ ຂບຄກາຌປໆ ທຓຓ ຈາ໇ ຌທຆິ າກາຌ ເຑໆ ບຘໆ ຄົ ເຘຓີ ໃນຓ໇ ກີ າຌເຑໆ ຓີ ຋ະທຘີ ະຉແິ ນໆ ຄ຃ທາຓເຎຌັ ບາຆຽຌໃນຓ໇ ຑີ ຌັ ຋ະກທາ໇ ຄບບກ . ໃນຓ໇ ກີ າຌ ຎະກບຍຘໆ ທຌ ແຖະ ກາຌປໆ ທຓຓຖາງຂຌຶ໇ ໃຌໝໆ ຎະຆາຆຌົ ບາຆຽຌຈທ໇ ງກຌັ ແຖະ ໃນຓ໇ ກີ າຌຑຈັ ຋ະງຌາ ຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈຂບຄຉຌົ . ກບຄຎະຆຓຘຈງບຈງຄັ ໄຈດ໇ ຌດຌັ ຃ທາຓຉຈັ ຘຌີ ໃ຅ດໆ າຄແປຄກາ໇ ຂບຄບາຆຽຌ຋ໆ ຅ີ ະຖຍົ ຖາ໇ ຄກາຌເຘຍ ແຖະ ກາຌ຃າ໇ ດາເຘຍຉຈິ ຋ໆ ຏີ ຈິ ກຈົ ໝາງ ເຆໆ ຄິ ເຎຌັ ໄຑຂໆ ຓົ ຂໆ ຉໆ ໂ໋ ຃ຄຎະກບຍຈາ໇ ຌຘຄັ ຃ຓົ ບາຆຽຌ ແຖະ ເປຈັ ໃນຎ໇ ະຆາຆຌົ ຂບຄ ຉຌົ ບໆ ບຌເຑງເຎງ໇ ຖໆ ບງ. ກບຄຎະຆຓຘຈງບຈ຃ຄັ໇ ຋ີ 4 ຋ໆ ີ ຘຄິ ກາໂຎ 1992 ໄຈດ໇ ໋າ໇ ເຊຄິ ຍຌັ ຈາ຅ຈຎະຘຄົ ແຖະ ປຍແຍຍຉໆ າຄ໅ຂບຄ ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌທຆິ າກາຌ, ປໆ ທຓ຋ຄັ ຂະນງາງກາຌຘກຶ ຘາ, ຃ທາຓປກ໇ ໆ ຽທກຍັ ບາຆຽຌເຂາົ໇ ໃຌນກັ໇ ຘຈກາຌຘຈິ ຘບຌ 91 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ໃຌໂປຄປຽຌ ແຖະ ກາຌຌາ໋ ເບາົ ແຏຌກາຌແຖກຎໆ ຽຌຌກັ ຘກຶ ຘາເຂາົ໇ ຎະຉຍິ ຈັ , ກາຌເຑໆ ຓີ ຋ະທກີ າຌຎະກບຍຘໆ ທຌ ແຖະ ຍຈົ ຍາຈຂບຄບຄົ ກາຌ຋ໆ ຍີ ໆ ໋ຘຄັ ກຈັ ຖຈັ , ແຓໆ ງຄິ ແຖະ ເຈກັ ຌບ໇ ງ, ກາຌຘຍຉໆ ໋ ແຖະ ກາຌເຑໆ ຓີ ຓາຈຉະກາຌໃຌກາຌ ຉໆ ຉ໋ າ໇ ຌກາຌເຘຍ ແຖະ ກາຌ຃າ໇ ດາເຘຍຉຈິ ຋ໆ ຏີ ຈິ ກຈົ ໝາງໃຌຖະຈຍັ ຆາຈ, ຖະຈຍັ ຑາກຑຌ໇ ແຖະ ຖະຈຍັ ຘາກຌົ . ກາຌ ຎກົ ຎກັ ປກັ ຘາຘະຑາຍແທຈຖບ໇ ຓ ແຖະ ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ນກັ ກາຌແນໆ ຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາບຌັ ງຌງຄົ . ກບຄຎະຆຓໄຈຓ໇ ບຍໝາງ ໃນບ໇ າຆຽຌຘະກຈັ ກຌັ໇ ກາຌແຏໆ ຖາຓຂບຄຑະງາຈເບຈ ເຎຌັ ຉຌົ໇ ໂຈງຏໆ າຌກາຌແຖກຎໆ ຽຌຂ໋ຓ໇ ຌຂໆ າທຘາຌກໆ ຽທກຍັ ຑະງາຈຈໆ ຄັ ກໆ າທ. 2. ກາຌແຖກຎໆ ຽຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຂບຄບາຆຽຌ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຽຌ ປ຃໇ ທາຓນຓາງຂບຄ຃໋າທໆ າ “ທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ” ນຓາງເຊຄິ ຉບຍ຋ຄັ ນຓຈົ ຂບຄຍຌັ ຈາຖກັ ຘະຌະຘະເຑາະ຋າຄຈາ໇ ຌ຅ຈິ ໃ຅ , ຘະຉຎິ ຌັ ງາ, ຃ທາຓປຘ໇ ກຶ ຋າຄຈາ໇ ຌທຈັ ຊ຋ເີ ຎຌັ ເບກະຖກັ ໃນແ໇ ກໆ ຘຄັ ຃ຓົ ນ ກໆ ຓຘຄັ ຃ຓົ ໃຈນຌໆ ຄຶ ຓຌັ ຎະກບຍຈທ໇ ງຘຖິ ະບກັ ຘບຌຘາຈ , ທຌັ ຌະ຃ະຈີ, ແຍຍແຏຌກາຌຈ໋າຖຄົ ຆທີ ຈິ , ຖະຍຍົ ຃ຌ຃ໆ າ, ນທົ ຃ຈິ ຎະຈຈິ ຘາ໇ ຄ, ຖະຍຍົ ຑຓຎຌັ ງາ, ຎະເຑຌີ ແຖະ ຃ທາຓເຆໆ ບຊ. ຈໆ ຄັ ຌຌັ໇ , ບຄີ ຉາຓກາຌຉກົ ຖຄົ ຂບຄກບຄຎະຆຓຍຌັ ຈານທົ ນຌາ໇ ຖຈັ ຊະຍາຌບາຆຽຌ ຋ໆໄີ ຈ຅໇ ຈັ ຂຌຶ໇ ຋ໆ ກີ ທົ ຖາຖາ໋ ເຎີ ຎີ 1977 ໄຈຉ໇ ກົ ຖຄົ ເນຌັ ຈໃີ ນ຃໇ ະຌະກາ໋ ຓະກາຌຊາທບຌ ຈາ໇ ຌກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທ ຋າຄຘຄັ ຃ຓົ ແຖະ ທຈັ ຋ະຌາ຋໋າ ແຖະ ຃ະຌະກາ໋ ຓະກາຌຊາທບຌຈາ໇ ຌຘໆ ຓທຌຆຌົ ປໆ ທຓເຂາົ໇ ກຌັ ໃຌຎີ 1978 ເຎຌັ ບຌັ ນຌໆ ຄຶ ບຌັ ຈຽທ ເບຌີ໇ ທໆ າ ຃ະຌະ ກາ໋ ຓະກາຌຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ແຖະ ຊະແນຄຂໆ າທ. ເຑໆ ບຎະຉຍິ ຈັ ຑາຖະນຌາ໇ ຋ໆ ຂີ ບຄຉຌົ ຃ະຌະກາ໋ ຓະກາຌຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋໋າ ແຖະ ຊະແນຄຂໆ າທໄຈກ໇ ະກຽຓ ຍຌັ ຈາແຏຌກາຌຈາ໋ ເຌຌີ ຄາຌ ໂຈງກາ໋ ຌຈົ ຋ໆ າແປຄ, ທາຄງຈ຋ະຘາຈ ແຖະ ປທຍປທຓຍຌັ ຈາໂ຃ຄກາຌຉໆ າຄ໅ ກໆ ຽທກຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແຖະ ຊະແນຄຂໆ າທຍຌັ ຈາແຏຌກາຌຈາ໋ ເຌຌີ ຄາຌ ຈໆ ຄັ ກໆ າທແຓໆ ຌແຌໃຘໆ ຅ຈຎະຘຄົ ຈໆ ຄັ ຉໆໄ໋ ຎຌ:ີ໇ - ຘໆ ຄົ ເຘີຓກາຌປໆ ທຓຓ ໃນຓ໇ ຎີ ະຘຈິ ຋ຏິ ຌົ ໃຌຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແຖະ ຊະແນຄຂໆ າທ ເຑໆ ບຆກງໃ໇ ນເ໇ ກຈີ ຃ທາຓເຂາົ໇ ໃ຅ເຆໆ ຄິ ກຌັ ແຖະ ກຌັ , ຃ທາຓຘາຓກັ ຃ຖີ ະນໆ ທາຄຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈຘະຓະຆກິ ບາຆຽຌ ກ຃໋ ເຑໆ ບຆກງກ໇ າຌ ຑຈັ ຋ະຌາຂບຄຑາກຑຌ໇ . - ເຖໆ ຄັ ຖຈັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋໋ າ ໃຌຑາກຑຌ໇ ຏໆ າຌກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທປໆ ທຓກຌັ ເຑໆ ບຘາ໇ ຄຑຌ໇ ຊາຌບຌັ ນຌກັ ແນຌຌ໇ ໃນແ໇ ກໆ ທຄົ ຃ະຌະງາຈບາຆຽຌ ຋ໆ ຓີ ທີ ຈັ ຋ະຌາຊາທບຌ ແຖະ ຓຘີ ຌັ ຉຑິ າຍ. - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ໃນເ໇ ກຈີ ຃ທາຓເຂາົ໇ ໃ຅ ແຖະ ຃ທາຓຌງິ ຓົ ຆຓົ ຆບຍຈຂີ ຌຶ໇ ຉໆ ທ໋ ຈັ ຋ະຌະ຋໋າບາຆຽຌ, ຉໆ ໋ ຃ທາຓ຃າ໇ ງ຃ ກຌັ , ຃ທາຓນາກນາງ ແຖະ ຘາງຑທົ ຑຌັ ບຌັ ເກໆ າົ ແກໆ ກ຃໋ ໃຌຎະ຅ຍຌັ ຖະ ນທໆ າຄຎະຆາຆຌົ ບາຆຽຌ. - ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຑາຍຑຈົ ບຌັ ຈີ ແຖະ ບຌັ ຊກຉບ໇ ຄຂບຄບາຆຽຌຉໆ ຘ໋ າກຌົ . ຍຌັ ຈາແຏຌກາຌຂບຄກາ໋ ຓະກາຌຈາ໇ ຌ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແຖະ ຊະແນຄຂໆ າທໃນກ໇ າຌບຓ໇ ຆຈາ໇ ຌເຄຌິ ຅າກທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ບາຆຽຌ ແຖະ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌຏຌັ ຂະນງາງ ໂຈງ 4 ນຌໆ ທງຄາຌ ຃ ໜໆ ທງຄາຌຈາ໇ ຌທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ແຖະ ກາຌຘກຶ ຘາກໆ ຽທກຍັ ບາຆຽຌ , ນຌໆ ທງຄາຌຈາ໇ ຌຘິຖະຎະ ແຘຄຘີ ແຖະ ກາຌຘະແຈຄເ຋ຄິ ເທ຋ີ , ນຌໆ ທງຄາຌຈາ໇ ຌທ຋ິ ະງ , ໂ຋ຖະຑາຍ ແຖະ ປຍເຄາົ , ທຈີ ໂີ ບ, ນຌໆ ທງຄາຌຈາ໇ ຌ ກາຌຑຓິ ແຖະ ກາຌຘໆ ຘາຌຖະນທໆ າຄຍກ຃ຌົ . - ໂ຃ຄກາຌເຈໆ ຌັ ບຌັ ນຌໆ ຄຶ ໄຈແ໇ ກໆ ກາຌຑຓິ ເຏງີ ແຏໆ ຎຓຶ໇ ນາງນທົ ເຎຌັ ຆຈ ຑາງໃຉນ໇ ທົ ເຖໆ ບຄ “ຎະຓທຌຍຈົ ຂຽຌ 92 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຃ຈັ ເຖບກ຅າກທຌັ ຌະ຃ະຈຂີ ບຄບາຆຽຌ ” ເຆໆ ຄິ ແຓໆ ຌປທຍປທຓເບາົ ຍຌັ ຈາຏຌົ ຄາຌ຋າຄຈາ໇ ຌທຌັ ຌະ຃ະຈຂີ ບຄແຉໆ ຖະ ຎະເ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຽຌ . ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທ຋ໆ ີ ໄຈປ໇ ຍັ ຃ທາຓຌງິ ຓົ ຆຓົ ຆບຍ ແຖະ ໄຈປ໇ ຍັ ຏຌົ ຘ໋າເຖຈັ ແຓໆ ຌຄາຌ ຓະນາກາ໋ ເຑຄບາຆຽຌຎະ຅າ໋ ຎີ ເຆໆ ຄິ ໄຈ຅໇ ຈັ ຂຌຶ໇ ຋ໆ ຌີ ະ຃ບຌນທຄຂບຄຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈບາຆຽຌ ຉາຓກາຌຏຈັ ຎໆ ຽຌກຌັ ເຎຌັ ເ຅າົ໇ ຑາຍ, ກາຌເ຃ໆ ບຌໄນທ຋ໆ ປີ ຅໇ ກັ ກຌັ ຈ,ີ ບກີ ບຌັ ນຌໆ ຄຶ ແຓໆ ຌກາຌ຅ຈັ ຄາຌຓະນາກາ໋ ປຍເຄາົ ບາຆຽຌເຆໆ ຄິ ໄຈດ໇ ຈຉຖິ ຄົ ໃຌ ຎີ 1996 ແຖະ ໄຈຎ໇ ໆ ຽຌຓາເຎຌັ ຄາຌຎະ຅າ໋ ຎແີ ນໆ ຄຘຍັ ຎະຈາປຍເຄາົ . 3. ກາຌປໆ ທຓຓກຍັ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈບາຆຉີ າເທຌັ ບບກ ກາຌປໆ ທຓຓກຍັ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈບາຆຉີ າເທຌັ ບບກຂບຄບາຆຽຌ ໂຈງ຋ໆ ທົ ໄຎແຖທ໇ ແຓໆ ຌກາຌ ຑທົ ຑຌັ ປໆ ທຓຓ ກຍັ ຘາຓຎະເ຋ຈ ເຆໆ ຌັ ງໆ ຎີ ໆ ຌ, ຅ຌີ ແຖະ ເກາົ ນ,ີ ກາຌປໆ ທຓຓ຋ໆ ເີ ຎຌັ ຋າຄກາຌຂບຄ ບາຆຽຌກຍັ ຎະເ຋ຈຈໆ ຄັ ກໆ າທຌີ໇ ເຖໆ ຓີ ຉຌົ໇ ໃຌເຈບຌ ຋ຌັ ທາ ຃.ຘ 1997 ຋ໆ ກີ ທົ ຖາຖ໋າເຎີ ເຆໆ ຄິ ເບຌີ໇ ທໆ າ “ກາຌປໆ ທຓຓບາຆຽຌ ຍທກ 3”, ຅າກຌຌັ໇ ຓາ ໃຌ ຎີ 1999 ຋ໆ ຓີ າຌຖີ າ ຎະເ຋ຈຒຖິ ຍິ ຎຌີ ຍຌັ ຈາ ຏຌ໇ າ໋ ບາຆຽຌຍທກ 3 ໄຈປ໇ ຍັ ປບຄເບາົ ຊະແນຄກາຌປໆ ທຓ “ທໆ າຈທ໇ ງ ກາຌປໆ ທຓຓບາຆຉີ າເທຌັ ບບກ ແຌໃຘໆ ປຈັ ແນຌຌ໇ ກາຌປໆ ທຓຓໃຌຂຄົ ເຂຈຍຖຓິ ະຘຈິ ຉໆ າຄ໅ ຋ໆ ຘີ ບຄຐໆ າງຓຏີ ຌົ ຎະໂນງຈ ແຖະ ຓີ ຃ທາຓຘຌົ ໃ຅ປໆ ທຓກຌັ ” ຌຍັ ແຉໆ ຌຌັ໇ ຓາຂະຍທຌກາຌປໆ ທຓຓບາຆຽຌຍທກ 3 ໄຈເຉຍີ ໃນງໆ ຂະນງາງ ຉທົ ແຉກຈບກບບກຏຌົ ດໆ າຄໄທທາ ແຖະ ກທຓເບາົ ນາງຂະແນຌຄກາຌ , ດໆ ໃຌກບຄຎະຆຓຘຈງບຈ ບາຆຽຌຍທກ 3 ໃຌ ຎີ 2002 ຋ໆ ຑີ ະຌຓົ ເຎຌັ , ຏຌ໇ ບາຆຽຌ ແຖະ ຍທກ 3 ໄຈປ໇ ຍັ ປບຄເບາົ ແຏຌ ກາຌໄຖງະຘຌັ໇ ແຖະ ງາທ ຋ໆ ຘີ ະເນຌໂີ ຈງນຌໆ ທງຄາຌຘກຶ ຘາ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ ບາຆຉີ າເທຌັ ບບກ , ຅າກຌຌັ໇ ຓາກໄ໋ ຈ໇ ຓກີ າຌ຅ຈັ ຉຄັ໇ ຎະຉຍິ ຈັ ແຏຌກາຌເນໆ າົ ຌຌັ໇ ໃນຓ໇ ຃ີ ທາຓ຃ຍນຌາ໇ ດໆ າຄເຑໆ ຄິ ຑໃ໋ ຅. ຎີ ຃.ຘ 2004 ກບຄຎະຆຓເ຅າົ໇ ນຌາ໇ ຋ໆ ບີ າທໂຘບາຆຽຌ ຍທກ 3 ໄຈໄ໇ ຂຂຌຶ໇ ຋ໆ ຘີ ຌປໆ ທຓຓຘາ ກຌົ ແຖະ ເຐກິ ບຍົ ປຓົ ຌະ຃ບຌນທຄທຽຄ຅ຌັ . ກບຄຎະຆຓ຃ຄັ໇ ຌີ໇ ໄຈຓ໇ ກີ າຌຎກຶ ຘາຖກຌັ 4 ຍຌັ ນາ ໃນງໆ ເຆໆ ຌັ ກາຌປໆ ທຓຓ ຖະນໆ ທາຄ 10 ຎະເ຋ຈບາຆຽຌ ກຍັ 3 ຎະເ຋ຈ ຃ ຘຎຎ ຅ຌີ , ງໆ ຎີ ໆ ຌ ແຖະ ເກາົ ນ.ີ . ຏໆ າຌກາຌຎກຶ ຘານາຖ ແຓໆ ຌໄຈຉ໇ ີ ຖາ຃າຘຄຉໆ ໋ກາຌປໆ ທຓຓບາຆຽຌຍທກ 3 ເຆໆ ຄິ ໄຈຂ໇ ະ ນງາງຉທົ ດໆ າຄໄທທາ຋ຄັ ຋າຄກທ໇ າຄ ແຖະ ຋າຄເຖກິ . ບຌັ ຌແີ໇ ຓໆ ຌ ກາຌຉຖີ າ຃າຂບຄຍຌັ ຈາຘະຓາ ຆກິ ບາຆຽຌ ເຆໆ ຄິ ຊທໆ າເຎຌັ ຃ຌຌະຑາຍບຌັ ໃນຓໆ ຘາ໋ ຖຍັ ບາຆຽຌຍທກ 3. - ຍຌັ ນາກາຌຘະເນຌປີ ຍັ ເບາົ 3 ຎະເ຋ຈ ຃ ຅ຌີ , ງໆ ຎີ ໆ ຌ ແຖະ ເກາົ ນີ ເຂາົ໇ ເຎຌັ ຑາ຃ຂີ ບຄຘຌົ ຋ຘິ ຌັ ງາ ຓຈິ ຉະຑາຍ ແຖະ ກາຌປໆ ທຓຓ ຍຌັ ນາກາຌປໆ ທຓຓເຑໆ ບ຃ທາຓນຓຌັ໇ ຃ຄົ ໃຌກາຌຉໆ ຉ໋ າ໇ ຌກາຌກໆ ກ໋ າຌປາ໇ ງ ແຖະ ຍຌັ ນາກາຌ ຎບ໇ ຄກຌັ ຃ທາຓນຓຌັ໇ ຃ຄົ ຋າຄ຋ະເຖ (ກາຌຉໆ ຉ໋ າ໇ ຌໂ຅ຌຘະຖຈັ ). - ຍຌັ ນາກາຌປໆ ທຓຓ ຋າຄຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຖະນໆ ທາຄບາຆຽຌກຍັ 3 ຎະເ຋ຈ ເຆໆ ຄິ ຓີ ເຊຄິ 48 ກຌົ ໄກ. ຊ ທາກາຌປໆ ທຓຓ຋ໆ ຃ີ ຌຌະຑາຍຘຄ ແຖະ ກຌົ ໄກກາຌປໆ ທຓຓ 48 ກຌົ ໄກຌີ໇ ແຓໆ ຌ ໄຈຘ໇ ຓໃຘໆ ຂະນງາງກາຌປໆ ທຓຓ ຖະນໆ ທາຄບາຆຽຌກຍັ ຎະເ຋ຈ ຍທກ 3 ແຓໆ ຌກທຓເບາົ ຋ຄັ ຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ ຃ຓົ ແຖະບໆ ຌ໅຋ໆ ຘີ າ໋ ຃ຌັ . ຋ຄັ 3 ຎະເ຋ຈ຅ຌີ , ງໆ ຎີ ໆ ຌ ແຖະ ເກາົ ນງີ ຄັ ຘຍຉໆ ໋ໃນ຃໇ ທາຓຆໆ ທງເນບບາຆຽຌດໆ າຄນທຄນາງໃຌກາຌເຖໆ ຄັ ຖຈັ ກາຌເຆໆ ບຓໂງຄ ຖະນໆ ທາຄ 4 ຎະເ຋ຈຘະຓະຆກິ ໃນຓໆ ກຍັ 6 ຎະເ຋ຈຘະຓະຆກິ ເກໆ າົ ຂບຄບາຆຽຌ . ຘະຌຌັ໇ , ໃຌເຄໆບຌໄຂຌີ໇ ຊທໆ າ ບາຆຽຌໄຈຓ໇ ກີ ບ໇ ຌ຋ຌຶ ຓະນາຘາຌ຅າກ 3 ຎະເ຋ຈ຋ໆ ຅ີ ະຆໆ ທງເນບ ໂຈງຘະເຑາະ຅າກງໆ ຎີ ໆ ຌກຓ໋ ຋ີ ຌຶ ປບຌເຊຄິ 3000 ຖາ໇ ຌໂຈຖາ ຋ໆ ຅ີ ະກຽຓໃນກ໇ າຌຆໆ ທງເນບ ໂຈງແຍໆ ຄບບກເຎຌັ 2 ຑາກ ຃ ກາຌຆໆ ທງເນບຈາ໇ ຌຆຍັ ຑະງາກບຌຓະ 93 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຌຈ 1500 ຖາ໇ ຌໂຈຖາ ແຖະ ກາຌຆໆ ທງເນບ຋ີ 2 ແຌໃຘໆ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາບໆ າຄແຓໆ ຌຂບຄ 1500 ຖາ໇ ຌໂຈຖາ. ບາຆຽຌຍທກ ຅ຌີ , ເກາົ ນໃີ ຉ ໇ ແຖະ ດໆ ຎີ ໆ ຌ 4. ກາຌຑທົ ຑຌັ ກຍັ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈບໆ ຌ໅ ເຑໆ ບເປຈັ ໃນກ໇ າຌຑທົ ຑຌັ ຑາງຌບກ ຂບຄບາຆຽຌກທ໇ າຄຂທາຄບບກ , ຍຌັ ຈາຏຌ໇ າ໋ ຂບຄຂຽຌໄຈຉ໇ ກົ ຖຄົ ກຌັ ຂະນງາງກາຌປໆ ທຓຓ ກຍັ ຎະເ຋ຈບໆ ຌ໅ໃຌໂຖກ ແຍຍ຃ເ຅ຖະ຅າເຂາົ໇ ໄຈ໇ . ກາຈບບກໃຌກບຄຎະຆຓຂຈງບຈ ບາຆຽຌ ຃ຄັ໇ ຋ີ 1 ຃.ຘ 1976 ທໆ າ “ບາຆຽຌກຽຓຑບ໇ ຓ຋ໆ ຅ີ ະ ນງາງຘາງຑທົ ຑຌັ ຋ໆ ເີ ຎຌັ ຎະໂນງຈ ແຖະ ກາຌປໆ ທຓຓ ແຍຍຉໆ າຄຐໆ າງຉໆ າຄຓຏີ ຌົ ກຍັ ຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈ ຉໆ າຄ໅ໃຌຑາກຑຌ໇ ”, ຌະໂງຍາງຈໆ ຄັ ກໆ າທຌໄີ໇ ຈປ໇ ຍັ ກາຌຎະຉຍິ ຈັ ແຖະ ຆກງຂ໇ ຌຶ໇ ຉໆ ຓຉຄັ໇ ແຉໆ ກບາ, .. ຆຓຆຈງບຈບາຆຽຌ ຃ຄັ໇ ຋ີ 2 ຃.ຘ 1977 ຓາ. ກໆ ຓຎະເ຋ຈ຋າ໋ ບຈິ ຋ໆ ບີ າຆຽຌຘຓໃຘໆ ໃຌກາຌຑທົ ຑຌັ ຑາງຌບກຂບຄຉຌົ ແຓໆ ຌຍຌັ ຈາຎະເ຋ຈ ຃ໆ ກາຌ຃າ໇ ຋ໆ ີ ຘ໋າ຃ຌັ ຂບຄບາຆຽຌ . ບາຆຽຌໄຈຘ໇ າ໇ ຄຉຄັ໇ ຘາງຑທົ ຑຌັ ແຍຍ຃ໆ ເ຅ຖະ຅າກຍັ ບຈົ ຘະຉາຖີ , ງໆ ຎີ ໆ ຌ, ຌທິ ຆແີ ຖຌ ແຖະ ບຄົ ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ ເຑໆ ບກາຌຑຈັ ຋ະຌາໃຌຎີ 1976 ກຍັ ຘະນະຖຈັ ບາເຓຖກິ າ ໃຌຎີ 1977, ຘະນະຑາຍເບີ ຖຍົ ໃຌຎີ 1980, ກາຌາຈາ ໃຌຎີ 1981, ຖຈັ ເຆງ ແຖະ ບຌິ ເຈງ ໃຌຎີ 1996. 4.1. ກາຌຑທົ ຑຌັ ບາຆຽຌ - ບຈົ ຘະຉາຖີ ກາຌປໆ ທຓຓກຍັ ບຈົ ຘະຉາຖີ ແຓໆ ຌບຄີ ໃຘໆ ແຏຌກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຖະນໆ ທາຄບາ ຆຽຌ - ບຈົ ຘະຉາ ຖີ ເຆໆ ຄິ ໄຈເ໇ ຖໆ ຓີ ຉຌົ໇ ຎະຉຍິ ຈັ ຓາແຉໆ ຎີ 1974. ແຏຌກາຌຈໆ ຄັ ກໆ າທໄຈໃ໇ ນກ໇ າຌຘະ ນຌຍັ ຘະນຌຌບຌັ ຘາ໋ ຃ຌັ ໄຈແ໇ ກໆ ໂ຃ຄກາຌຉໆ າຄ໅ຈາ໇ ຌທ຋ິ ະງາຘາຈ ແຖະ ເຉກັ ໂຌໂຖຆຘີ ະຑາຍແທຈ ຖບ໇ ຓ, ຎະຆາກບຌ, ກາຌຘກຶ ຘາ ແຖະ ກາຌ ເຐກິ ບຍົ ປຓົ ໂຈງຘະເຑາະແຖທ໇ ແຓໆ ຌຈາ໇ ຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາທ຋ິ ະງາຘາຈ - ເຉກັ ໂຌໂຖຆີ ແຖະ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ຘຄັ ຃ຓົ . ຑາກເບກະຆຌົ ຂບຄບາຆຽຌ ແຖະ ບຈົ ຘະຉາຖີ ກໄ໋ ຈຑ໇ ບ໇ ຓກຌັ ຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ຘະຑາ຋ຖະກຈິ ບຌັ ນຌໆ ຄຶ ຂຌຶ໇ ເຑໆ ບ ຘໆ ຄົ ເຘຓີ ຘາງຑທົ ຑຌັ ຈາ໇ ຌ ກາຌ຃າ໇ ແຖະ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ ໃຌຘະຑາຎກຶ ຘານາຖ ບາຆຽຌ - ບຈົ ຘະຉາຖ.ີ ໃຌກບຄຎະຆຓທຄົ ແ຃ຍ ຖຈັ ຊະຓຌົ ຉເີ ຘຈຊະກຈິ ບາຆຽຌ ຃ຄັ໇ ຋ີ 10 ຋ໆ ຘີ ຄິ ກະໂຎ ໃຌເຈບຌ ເຓຘາ2004 ຍຌັ ຈາຖຈັ ຊະຓຌົ ຉເີ ຘຈຊະກຈິ ໄຈຘ໇ ະນຌຍັ ຘະນຌຌ ໃນ຅໇ ຈັ ກບຄຎະຆຓຆຈງບຈບາ ຆຽຌ - ບຈົ ຘະຉາຖີ ແຖະ ຌທິ 94 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇

ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໋ ຘຄັ ຃ຓົ ຖາທ -ບາຆຽຌ ຆແີ ຖຌໃຌໄຖງະຈຽທ຋ໆ ີ ຘຎຎຖາທ ຅ະເຎຌັ ເ຅າົ໇ ຑາຍ຅ຈັ ກບຄຎະຆຓ ຘຈງບຈບາຆຽຌ ຃ຄັ໇ ຋ີ 10 ໃຌເຈບຌ ຑະ຅ກິ 2004. ໃຌກບຄຎະຆຓຖຈັ ຊະຓຌົ ຉບີ າຆຽຌ ຃ຄັ໇ ຋ີ 37 ຋ໆ ີ ຅າກາຉາ ໄຈຉ໇ ກົ ຖຄົ ເນຌັ ຈໃີ ນ຅໇ ຈັ ກບຄ ຎະຆຓຘຈງບຈ ບາຆຽຌ - ບຈົ ຘະຉາຖີ ແຖະ ຌທິ ຆແີ ຖຌ ຋ໆ ທີ ຽຄ຅ຌັ ໃຌ຋າ໇ ງເຈບຌຑະ຅ກິ ແຖະ ໃນຊ໇ ໂບກາຈຘະເນຓີ ຘະນບຄ ຃ຍົ ປບຍ 30 ຎີ ແນໆ ຄກາຌຑທົ ຑຌັ ບາຆຽຌ - ບຈົ ຘະຉາຖີ . - ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌກາຌເຓບຄ. ຖະນໆ ທາຄບາຆຽຌກຍັ ບຈົ ຘະຉາຖີ ແຓໆ ຌຓ຃ີ ທາຓ຃ຍນຌາ໇ ເຎຌັ ກາ໇ ທ໅ ໂຈງ ຘະເຑາະກາຌປໆ ທຓຓໃຌເຖໆ ບຄ ກາຌປກັ ຘາ຃ທາຓຎບຈໄຑໃຌຑາກຑຌ໇ ແຖະ ກາຌປໆ ທຓຓຉໆ ໋ຉາ໇ ຌກາຌກໆ ກ໋ າຌປາ໇ ງ ຘາກຌົ . ຑເິ ຘຈໃຌກບຄຎະຆຓຖຈັ ຊະຓຌົ ຉີ ບາ ຆຽຌ ຃ຄັ໇ ຋ີ 37 ບາຆຽຌ ແຖະ ບຈົ ຘະຉາຖີ ທໆ າຈທ໇ ງກາຌປໆ ທຓຓ , ທໆ າຈທ໇ ງກາຌກໆ ກ໋ າຌ ປາ໇ ງຘາກຌົ ເຆໆ ຄິ ເຎຌັ ຎະເ຋ຈ ຋ໆ ີ 4 ຉາຓຖ໋າຈຍັ ນຄັ ຅າກຘະນະຖຈັ ບາເຓຖກິ າຘະນະຑາຍ ເບີ ຖຍົ ແຖະ ບຌິ ເຈງ ຋ໆໄີ ຈຖ໇ ຄົ ຌາຓໃຌຊະແນຄກາຌຈໆ ຄັ ກໆ າທ. - ກາຌປໆ ທຓຓຈາ໇ ຌເຘຈຊະກຈິ ຂບຄບາຆຽຌ ແຖະ ບຈົ ຘະຉາຖີ ໃຌຎະ຅ຍຌັ ແຓໆ ຌເນຌັ ຃ທາຓ ຘາ໋ ຃ຌັ ໃຌ ກາຌຑທົ ຑຌັ ຈາ໇ ຌກາຌ຃າ໇ ແຖະ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ ນາງເຎຌັ ຑເິ ຘຈ ເຆໆ ຄິ ຖຈັ ຊະຍາຌ ຋ຄັ 2 ຐໆ າງ ເນຌັ ຑບ໇ ຓ຋ໆ ຅ີ ະໃນ ຏຌ໇ າ໋ ຂບຄຉຌົ ຖຄົ ຌາຓໃຌເບກະຘາຌຘາ໋ ຃ຌັ ໃຌຈາ໇ ຌເຘຈ ຊະກຈິ ກ຃໋ ເບກະຘາຌ຋ໆ ຅ີ ະຌາ໋ ໄຎຘໆ ກາຌຖຄົ ຌາຓໃຌກາຌເຎຈີ ເຂຈກາຌ຃າ໇ ເຘຖຖີ ະນໆ ທາຄ ບາຆຽຌ ແຖະ ກໆ ຓຎະເ຋ຈບຈົ ຘະຉາຖີ ແຖະ ຌທິ ຆແີ ຖຌ ໃຌກບຄຎະຆຓຂຈງບຈ຋ໆ ທີ ຽຄ ຅ຌັ ໃຌຎີ 2004 ຌ.ີ໇ ຘ໋າຖຍັ ໂ຃ຄກາຌຑາງໃຉຂ໇ ບຍໂ຃ຄກາຌກາຌປໆ ທຓຓຑຈັ ຋ະຌາບາຆຽຌ - ບຈົ ຘະຉາຖຓີ ີ ຃:  ໂ຃ຄກາຌຘກຶ ຘາເຑໆ ບທາຄແຏຌຌະໂງຍາງເຘຈຊະກຈິ ໃຌຑາກຑຌ໇ ໂ຃ຄກາຌຌໄີ໇ ຈເ໇ ຖໆ ຓີ ຉຌົ໇ ຎະຉຍິ ຈັ ຓາຉຄັ໇ ແຉໆ ເຈບຌ ຓຌີ າ 2002 ແຖະ ຓາເຊຄິ ຎະ຅ຍຌັ ຓີ 23 ໂ຃ຄກາຌງໆ ບງ ໄຈປ໇ ຍັ ກາຌບະຌຓຈັ ໄຎແຖທ໇ .  ໂ຃ຄກາຌປໆ ທຓຓໃຌຑາກຑຌ໇ ໂ຃ຄກາຌຌໄີ໇ ຈເ໇ ຖໆ ຓີ ຉຌົ໇ ຎະຉຍິ ຈັ ຓາ ແຉໆ ເຈບຌ ກຌັ ງາ 2003 ເຆໆ ຄິ ຎະ຅ຍຌັ ຓີ 8 ໂ຃ຄກາຌງໆ ບງໄຈປ໇ ຍັ ກາຌ ບະຌຓຈັ ໄຎແຖທ໇ .  ໂ຃ຄກາຌແຍຍຉໆ ໋ເຌໆ ບຄ ໂ຃ຄກາຌຌນີ໇ າກເ໋ ຖໆ ຓີ ຉຌົ໇ ຎະຉຍິ ຈັ ຓາ ໃຌຎີ 2004 ເຆໆ ຄິ ໄຖງະ຋າູບ໋ ຈິ ຌຍັ ແຉໆ ເຈບຌກຓຑາ 2004 ໄຈປ໇ ຍັ ບະຌງາຈຎະຉຍິ ຈັ ໄຎແຖທ໇ 4 ໂ຃ຄກາຌງໆ ບງ ແຖະ ໃຌໄຖງະ຋ີ 2 ເຖໆ ຓີ ແຉໆ ເຈບຌ ເຓຘາ 2004 ໄຈປ໇ ຍັ ບະຌງາຈ ຎະຉຍິ ຈັ ຉໆ ຓບກີ 3 ໂ຃ຄກາຌງໆ ບງ. 4.2. ກາຌຑທົ ຑຌັ ບາຆຽຌ - ກາຌາຈາ ເຊຄິ ທາຘາງຑທົ ຑຌັ ແຍຍ຃ເ຅ຖະ຅າ ໄຈຈ໇ າູ໋ເຌຌີ ຓາແຉໆ ຎີ 1977, ແຉໆ ຘາງຑທົ ຑຌັ ບາຆຽຌ - ກາຌາຈາ ໄຈຓ໇ ີ ຂຌຶ໇ ແຍຍເຎຌັ ປຍເຎຌັ ປໆ າຄໃຌຎີ 1981 ຈທ໇ ງກາຌຘາ໇ ຄຉຄັ໇ ຃ະຌະກາ໋ ຓະກາຌປໆ ທຓ ຓບາຆຽຌ - ກາຌາຈາ ເຑໆ ບເປຈັ ໃນ໇ ແຏຌກາຌ ກາຌປໆ ທຓຓບາຆຽຌ - ກາຌາຈາ ຊກຎະຉຍິ ຈັ , ຃ະຌະກາ໋ ຓະກາຌປໆ ທຓຓ ຅ໆ ຄຶ ໄຈທ໇ າຄແຏຌກາຌ ແຖະ ຅ຈັ ຉຄັ໇ ຎະຉຍິ ຈັ ໃຌນາງໂ຃ຄກາຌ ເຆໆ ຌັ ໂ຃ຄກາຌຆໆ ທງເນບ຋າຄຈາ໇ ຌທ຋ິ ະງາຘາຈ - ເຉກັ ຌກິ , ໂ຃ຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຈ , ໂ຃ຄກາຌຊະແນຄຂໆ າທທຈັ ຋ະຌະ຋໋ າ ໂ຃ຄກາຌແຓໆ ງຄິ ກຍັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາແຖະ ໂ຃ຄກາຌ ຂະນງາງ ກາຌ຃າ໇ ແຖະ ກາຌຖຄົ ຋ຌຶ . 95 ປຽຍປຽຄໂຈງ ຎ ຋. ແບຄ຋ຖິ າຈ ນາ໇ ບໆ ຌແກທ໇