Карвонсарой ва Хаммом колдиклари Объект тури: Археология ёдгорлиги Карвонсаройлар (XVIII-XIX-асрлар) ва Даммом (XVIII-XIX асрлар) цолдицлари. 2011-йилда Узбекистан Фанлар Академияси Археология Институти ходимлари томонидан цазишма давомида топилган. Давлат мухофазасига олинган. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фуцаролар иитини номи: «Ж. Икромий» МФЙ куча номи (ёки бошца аницлаштирувчи манзил): Хақиқат кучаси Даври: XIV—XVI асрлар 1
Тали Мурда Партау Объект тури: Археология ёдгорлиги Ёдгорлик Бухоро (аеропорт) яцинидаги шахарчада жойлашган. Аеропортдан Когон магистралигача булган асфалт йул Fарбга яцин жойлашган. Ёдгорлик замонавий ицтисодий фаолиятдан катта зарар курди, унинг конфигурацияси сезиларли даражада узгартирилди. Тепанинг шарций цисми цазиш ишлари натижасида жиддий зарар курган, куплаб тешиклар ва кесмалар мавжуд. Хозирги холатида ёдгорлик туртбурчаклар шаклида булиб, унинг шимолий- жанубий чиз^и буйлаб узунлиги 120 м га, кенглиги 70 м га, баландлиги 10 м га тулиц режалаштирилган еди ва цишлоц хужалиги ерларининг буш цисми. 30-йилларда тепада \"барбар Евтидем\" нинг кумуш танга хазинаси топилди. 1982 йилда археологик ишлар олиб борилди. Ёдгорлик 4-3 асрлардан бери яшаб келаётганлиги аницланди. VII-VIII асрларга цадар, камроц интенсив - XI-XII асрларга цадар. ^ушни ахоли пунктлари булган цалъалар тоифасига киради. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фуцаролар иитини номи: «Ширбуддин» МФЙ куча номи (ёки бошца аницлаштирувчи манзил): Б. Нақшбанд кучаси Даври: IV—XII асрлар 1
Хожа Курбон мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Бухоро шаҳар, «А.Навоий» МФЙ, И.Каримов кўчаси жойлашган. Мадраса Мир тахури девон мавзеси биноларига қарашли бўлган. Мадраса шаҳарнинг шимоли-шарқий қисмида жойлашган бўлиб, мазкур мавзе 120 та уйдан иборат бўлган.Унда асосан туркийзабон аҳоли яшаган, асосан, ҳунармандчилик билан шуғулланган. Мадраса Дарвозо мозоришарифдан унча узоқ бўлмаган шаҳар девори ёнида жойлашган эди. Мадрасага кириш эшиги тепасида арабча ёзувли мармар плита бор. Ёзувда хайр-еҳсон қилувчи, қабрқўрғонлик касби билан шуғулланувчи Хўжа Қурбоннинг исми, унинг маблағига мадраса қурилган ва қурилган йили кўрсатилган. - 1325 ҳижрий (1906 - 1907). Хожа Қурбон мадрасаси фойдасига археолог Б.Бободжонов томонидан араб тилидан рус тилига таржима қилинган вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фуцаролар йитини номиг«Абдухолиқ Ғиждувоний»МФЙ куча номи (ёки бошца аницлаштирувчи манзил): А. F иждувоний кучаси Даври: 1906-1907 йиллар 2
Иброхм Охунд мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Иброхим Охунд мадрасаси XIX асрда Амир Музаффар даврида (1884 йил) курилган булиб 32 хужрадан иборат. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фукаролар й^ини номи: «Кукалдош» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): М. Амбар кучаси Даври: XIX аср 2
Туркман мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Туркман мадрасаси 1905-йил жоржуйлик цоракул тери савдоси билан шугулланадиган бой томонидан курдирган. Бухоро вилояти Бухоро шахрида жойлашган ушбу Архитектура ёдгорлиги XX бошлари цурилган. Ушбу маданий мерос ёдгорлиги цурилишида пишган Fиштдан барпо цилинган. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фуцаролар йетини номи: «М. Улуғбек» МФЙ куча номи (ёки бошца аницлаштирувчи манзил): Кемухгарон кучаси Даври: 1905 йил 2
Истеза мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Истеза мадрасаси XIX асрда Деновлик бой курдирган. У ^иллари билан уришиб, кетиб колади ва пушаймон булиб кайтиб келади. Мадраса яна “Мадрасайи Мухаммад Наби” ёки “Мадрасайи пушаймон” деб аталади.. Бухоро вилояти Бухоро шахрида жойлашган ушбу Архитектура ёдгорлиги XIX асрда курилган. Ушбу маданий мерос ёдгорлиги курилишида пишган Fиштдан барпо килинган. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фукаролар иитини номи: «Кукалдош» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Хожа Порсо кучаси Даври: XIX аср 2
Мир Саид Камол мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Мир Саид Камол мадрасаси айтилишича шайх Мир Саид Камолнинг топширитига асосан 1906 йилда курилган. Мадраса курилиши учун 1873 йилда Бухоронинг катта савдогари Саид Камолнинг отаси Абдурасул Карвонбошига вакуф ёрлиги берилган бинонинг курувчи устани номи сакланмаган.Мадраса 22х22х3 см.ли пишик Fиштдан 20,74x18,10 метр улчамда т^-ри бурчаклар асосида курилган пойдевори нигма тош булаклардан йетилган деворининг калинлиги 52 см дан иборат , бинога кириш Fарб томондан булиб баланд гумбазли порталдан кирилади , кужраларнинг ички кисми ганчли шкатурка килинган. Мадраса кужраларининг куп кисми дарсхона сифатида фаолият курсатган , бинонинг иккинчи кавати кужралари кам булиб очик ковли ва айвон булган бинонинг курилиш майдони 472,5 м2 ни ташкил этади. вилоят (шакар): Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри макалла фукаролар питини номи: «М. УлуFбек» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Хакикат кучаси Даври: XIX аср 2
Мехтар Анбар мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Мехтар Анбар мадрасаси (Аттор мадрасаси) — Узбекистан Республикаси, Бухоро вилояти, Бухоро шахрининг тарихий марказида жойлашган 2 каватли Мадраса иншооти. Узбекистан моддий ва маданий меъросининг кучмас мулк обйектлари миллий руйхатига киритилган. Хозирда мадрасада Мехтар Анбар номли мехмонхона фаолият курсатмокда. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фукаролар йетини номи: «Кукалдош» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Б.Нацшбанд кучаси Даври: XIX аср 2
Мавлоно Ассири мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Мавлоно Ассири мадрасаси XVIII асрда курилган. Мавлоно шоир булганлар. У кишининг “Назми одоб” (1 варакли) ва “Девони асирий” (28 варакли) номли Fазаллари сакланган. Тулик исми Мирзо Жалол ибн Мирзо Мумин Исфахонийдир. Вафоти 1639 йил. Мадраса вафотидан кейин кайта таъмирланган. вилоят (шакар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фукаролар иитини номи: Абдурауф Фитрат МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Мирдустим кучаси. Даври: XVIII аср 2
Домулло \\асан мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Мадраса ^улобод жануби, Ойбинок махалласида, Ойбинок масжиди ёнида жойлашган.“сипо” хизмат курсатиш синфи. Бухоро мадрасасининг анъанавий булинмаси Л.И.Ремпел берган руйхатидан (йиллик вацф даромадига кура), “Шуро” журналидан (Оренбургда “Вацт” журналига илова сифатида нашр етилган, 1916 йил 12-сон) олинган, Домулло Хасон. Мадраса урта Авсатга тегишли.Парфенон-Фенин (1910) режасида ёдгорлик 482-позиция билан белгиланган.Мадрасада на археологик, на тарихий-библиографик тадкикотлар олиб борилган. Бинобарин, уни хозиргача факат йирик бухоролик маърифатпарвар Домулло Хдсаннинг хаётини амир Гайдар даврида - 1800 - 1825 йиллари билан тугри келади. вилоят (шахар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фуцаролар иитини номи: «Кукалдош» МФЙ куча номи (ёки бошца аницлаштирувчи манзил): М. Амбар кучаси Даври: XIX аср 2
Саид Камол мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Мадраса Саид Камол-бий (Абдурасул карвон боши). Фатхулло-кушбеги мауалласи (охирги амирлар даврида вазирлик лавозимини егаллаган улуF кишининг номи) ёки Саид Камол (тугри исм). 20-аср бошларига келиб, мауалланинг Фатхуллокушбеги номи, еутимол, 19-асрда курилган мадрасадан кейин Саид Камол номи билан алмаштирилган. Унинг фойдасига 1873—74 йиллардаги вакф устави тузилиб, унда Саид Камолнинг отаси (шубуасиз, мадраса курувчиси) Абдурасул-карвонбоши, яъни йирик бухоролик улгуржи савдогарларнинг бошлити еканлиги курсатилган. ^урилиш санаси 1864-1865-йиллар. вилоят (шауар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри мауалла фукаролар иитини номи: «Кукалдош» МФЙ куча номи (ёки бошца аницлаштирувчи манзил): Б. Нацшбанд кучаси Даври: XIX аср 2
Хотам Хинду мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Хотам Хинду мадрасаси XX асрда цурилган.Хужа калон масжиди орцасида жойлашган Мадраса икки цаватли пишиц Fиштдан цурилган икки табацали ёFOч эшикдан иборат. Ховлиси айлана. Биричи цаватли хужралар иккинчи цавати ётоцхона. вилоят (шах,ар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фуцаролар иитини номи: «X. Олимжон» МФЙ куча номи (ёки бошца аницлаштирувчи манзил): Сузангарон кучаси Даври: ХХ аср 2
Рашид мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Рашид мадрасаси. Мадраса катта улгуржи чой савдоси билан шугулланган ва узок вакт Бухорода яшаган бой афFOн савдогар Рашиднинг пулига курилган. ^урилиш санаси 19- аср. вилоят (шакар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри макалла фукаролар иитпнп номи: «X. Олимжон» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Б. Накшбанд кучаси Даври: XVIII- XIX асрлар 2
Чукурмадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Чуцурликда жойлашгани учун шундай аталган. Мадраса яна “Катта хожа” деб хам аталган. Ёнида бир цатор саFOналар жойлашган цабристон булган.Бухоро вилояти Бухоро шахрида жойлашган ушбу Архитектура ёдгорлиги XIX-аср бошларида цурилган. Ушбу маданий мерос ёдгорлиги цурилишида пишган Fиштдан барпо цилинган. вилоят (шахар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фуцаролар йетини номи: «М. УлуFбек» МФЙ куча номи (ёки бошца аницлаштирувчи манзил): Х. Ашуров кучаси Даври: XIX аср 2
Хусайни мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Бухоро вилояти Бухоро шахрида жойлашган ушбу Архитектура ёдгорлиги XVIII асрда курилган. Ушбу маданий мерос ёдгорлиги курилишида пишган Fиштдан барпо килинган. вилоят (шахар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фукаролар иитпнп номи: «Турки Жаидий» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Номозгох кучаси Даври: XVIII аср 2
Мирзо Хдмдам мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Мирзо Хдмдам мадрасаси.Мирзо Х,амдам мадрасаси Кукалтош махалласида жойлашган (Кукалтош — «сут OFайни», Бухорода у олий мартабалардан бирининг номига айланган, туFрироFи, саройдаги юкори мансабни билдирган). Унинг курилган вакти 1897 йил. Бухоро вилояти Бухоро шахрида жойлашган ушбу Архитектура ёдгорлиги XVIII асрда курилган. Ушбу маданий мерос ёдгорлиги курилишида пишган Fиштдан барпо килинган. вилоят (шахар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фукаролар иитини номи: «Турки Жандий» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Номозгох кучаси Даври: XVIII аср 2
Кунджак мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Кунжак мадрасаси. Хаммоми Кунзхак кварталидаги масжид (\"Бурчак хаммоми\") - Масжид тусинли шифтли еди. Квартал уйларидан бири унинг вакфи еди - ундан тушган даромад (ехтимол ижара хаки) масжидни таъмирлаш ва безашга кетган. Жума намози учун ахоли якин атрофдаги катта Мачити Калон масжидига боришди. ^урилиш санаси - XVIII аср. вилоят (шахар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фукаролар йетини номи: «И. Бухорий» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Амирий кучаси Даври: XIX аср 2
Хуржин мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Хуржин мадраса 1864-1865 йилларда курилган. Мадраса икки кисмдан иборат, иккита дарвоза ва иккита миёнсаройли. Бу мадрасанинг узига хос архитектураси кисобланади. Асл номи Саид Аминбой мадрасаси - Хуржин номи билан машкур булган. вилоят (шакар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри макалла фукаролар иитпнп номи: «Кукалдош» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Пойи Остона кучаси Даври: 1864-1865 йиллар 2
Салимбек мадрасаси колдиклари Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Салимбек мадрасаси XX асрнинг бошларида Бухоро шахрининг царама-царши тарафида баланд масжиди цаторида мозор даврозасига борадиган йул ёцасида пишиц Fиштда т^ри бурчаклар асосида цурилган Мадраса кичик Мадраса хисобланиб уцувчиларга бошлантич таълим уцитилган хамда ётоцхона сифатида фойдаланилган. Салимбек мадрасаси деб айтилиши уша вацтда ^ушбеги Салимбек Амир Олимхон подшолиги даврида вазир булиб ишлаган.Бино 12,20х8,3 метр улчамда цурилган булиб 101,26 м2 иборат, бир цаватдан иборат портал цисмининг баландлиги 4,35 метр булган , мадраса биноси ахоли пункти уртасида жойлашгани учун бинонинг бир цисми сацланиб цолинмаган. Хозирги кундаги цурилиш майдони 54,0 м2 дан иборат. вилоят (шахар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фуцаролар иитини номи: «X. Олимжон» МФЙ куча номи (ёки бошца аницлаштирувчи манзил): М. Ашрофий кучаси Даври: XIX аср 2
Улугбек мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Мирзо УлуFбек томонидан курилган учта мадрасаларнинг энг кадимийси кисобланган мазкур илм даргоки 1417 йилда барпо этилган. Мадраса уша даврнинг энг яхши бинокорлари ва кули гул усталари Нажмиддин Бухорий ва Исмоил бинни Токир бинни Макмуд Исфахонийлар санъат асарларидир. Мадраса тугрибурчакли икки каватли бино булиб ковли ва кириш дарвозасидан иборат. Икки каватли бинонинг уртаси кошинкор баланд пештокдан, канотлари эса «гулдаста» - буржлар билан тугаган. Мадраса пештокида “Билим олиш кар бир мусулмон эркак ва аёл учун фарздир”. Миёнсарой йулаги эса иккига булиниб бири дарсхонага, иккинчиси мачитга олиб келади. Миёнсарой йулаги билан кужралари равоклар билан уралган чорсудан ковлига чикиш мумкин. вилоят (шакар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри макалла фукаролар иитини номи: «М. УлуFбек» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Х. Нурабод кучаси Даври: 1417 йил 2
Абдулазизхон мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги 1561-1562 йилларда Жоний хукмдорларидан Абдулазизхон ибн Надрмухаммадхон ибн Жонибекхон буйруFига асосан меъмор Мимхокон ибн Хужа Мухаммадамин томонидан барпо этилган. Бино аслида укув юртини жойлаштириш учун курилган. Мадрасанинг майдони 50x67 м булиб, ховли майдони 28x35 метрни ташкил этади. Икки каватли мадрасада жами 64 та хужра укиш ва дам олишга мулжалланган булиб, хар бир каватда 32 тадан хужра урин олган. Иккинчи каватда ажойиб накшлар билан безатилган дарсхона мавжуд. Шунингдек, мадрасанинг гулдор гумбазлардан иборат булган кутубхонаси хам Fаройиб вилоят (шахар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фукаролар иитини номи: «М. УлуFбек» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Х. Нурабод кучаси Даври: 1651-1652 йиллар 1
Модарихон мадрасаси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Сомонийлар номидани вилоят маданият ва истирохат 6oFUHUHr кириш олдида куш услубда курилган Абдуллахон ва Модарихон мадрасалари Бухоро меъморчилигининг такрорланмас дугона типидаги обидаларидандир. Уша даврда «^уш» усулида курилган бинолар энг кучли таассурот колдирувчи анъанавий архитектура бинолари деб хисобланган. Абдуллахон уз онасига шарафига 1566-1567 йилларда курдирган Модарихон мадрасаси мана беш асрки мехр ва мухаббат рамзи, буюк зотга эхтиром обидаси булиб келмокда. Сарой тарихчиларидан бирининг йилномасида «унинг баланд пештоклари ва баланд гумбазлари юкори ва пастки бинолар ва пойдеворлари пастдан баландгача жуда мустахкам ишланган» - деб ёзилган. Мадраса чорсу тархли 67x45 м булиб, ховли турт томони икки каватли хужралардан ташкил топган. Бош тарзида улкан пешток ва унинг икки ёнидаги икки каватли, олди равокли уч киёмга ажратилган хоналар олди хандасий услубда кошинкори накшлар билан безатилган. Бурчакларида сиркор Fиштлар билан накшланган гулдасталар жойлашган. вилоят (шахар):Бухоро вилояти туман: Бухоро шахри махалла фукаролар йетини номиг«Хужа Гунжорий»МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Мирдустим кучаси Даври: XVI аср 1
2
Пойкент Қўрғони Объект тури: Археология ёдгорлиги Ўрта аср араб муаррихлари Наршахий, Табарий, Ибн-ал Хордадбех, Ибн ал-Фақиҳ ва бошқалар асарларида «Мадина ал Тужжор», - «Савдогарлар шахри” дея эътироф этилган, қадимда, Сўғднинг «Марварид монанд» шаҳри бўлган, Қадимги Пойкент шаҳри Бухородан 55 км жанубий – ғарбда, Қоракўл тумани ҳудудида жойлашган. Пойкентликлар тарихий манбааларда кўрсатилишича моҳир савдогарлар, бўлиб, улар Хитой ва Эрон ўртасидаги савдоларда воситачилик қилганлар .Жанубий денгизларда сузиб, савдо қилганлар ва жуда бой бўлганлар Кўплаб тадқиқотчиларнинг фикрларига кўра, Пойкент, VII аср ва VIII аср бошларида,«Ўрта Осиёда ягона, эркин шаҳар, савдогарлар республикаси»га айланган . Шаҳар милоддан аввлги IV асрдан шакллана бошлаган. VI асрдан минтақанинг йирик шаҳарларидан бирига айланади. Истахрий ва Ибн Хавқаллар Пойкент X асрда кучли мудофаа деворлари билан ўралганлигини, унда маҳорат билан қурилган жоме масжиди борлигини, масжид меҳробининг олтин ва қимматбахо тошлар билан безалгани боис Мовароуннаҳрда унга тенг кела оладигани йўқлигини ҳам ёзиб қолдиришган. Наршахий то 240 йилгача (854-855) Пойкентда олий иморатлар билан бирга, шаҳар дарвозалари олдида Бухоро қишлоқлари сонича яъни 1000 дан ортик роботлар қурилганини ёзади Қадимги фортификаторлар,шаҳарни барпо зтишда рельефдан усталик билан фойдаланишиб, мудофаа учун қулай ечим топишган. Шаҳарнинг ядроси энг баланд табиий тепаликда барпо этилиб, қарийиб 1га. майдондан иборат бўлган. Диний ва сиёсий марказ Арк, милоддан аввалги VI-III асрларда мавжуд бўлган. Атрофи кучли мудофаа девори билан ўраб олинган. Ҳар 12-14 метр масофада тўртбурчак ва ярим айлана шаклидаги соқчилик миноралари билан ўраб олинган.. Шаҳар маълум меъморчилик қонуниятлари асосида шаклланган бўлиб. Арк, 1 ва 2 шаҳристонлар,мудофаа деворларидан ташқарида жуда кўп сонли роботлар, кўшк ва қасрлардан иборат бўлган. Шаҳарда аҳоли мавзеларини тоза ичимлик суви билан таъминловчи сув оқава, чиқинди сувларни чиқариб юборувчи махсус канализация тармоқлари мавжуд бўлган. Кўчалар четларида махсус тош плиткалар билан қопланган тротуарлар ўрнатилган. вилоят (шаҳар): Бухоро вилояти туман: Қоракўл тумани маҳалла фуқаролар йиғини номи: Шўрабод МФЙ кўча номи (ёки бошқа аниқлаштирувчи манзил): Шўрабод қишлоғи уй рақами: Даври:э.ав VI-III- эрамизнинг XII асрлар 3
Пойкент шахристони Объект тури: Археология ёдгорлиги Ўрта аср араб муаррихлари Наршахий, Табарий, Ибн-ал Хордадбех, Ибн ал-Фақиҳ ва бошқалар асарларида «Мадина ал Тужжор», - «Савдогарлар шахри” дея эътироф этилган, қадимда, Сўғднинг «Марварид монанд» шаҳри бўлган, Қадимги Пойкент шаҳри Бухородан 55 км жанубий – ғарбда, Қоракўл тумани ҳудудида жойлашган. Пойкентликлар тарихий манбааларда кўрсатилишича моҳир савдогарлар, бўлиб, улар Хитой ва Эрон ўртасидаги савдоларда воситачилик қилганлар .Жанубий денгизларда сузиб, савдо қилганлар ва жуда бой бўлганлар Кўплаб тадқиқотчиларнинг фикрларига кўра, Пойкент, VII аср ва VIII аср бошларида,«Ўрта Осиёда ягона, эркин шаҳар, савдогарлар республикаси»га айланган . Шаҳар милоддан аввлги IV асрдан шакллана бошлаган. VI асрдан минтақанинг йирик шаҳарларидан бирига айланади. Истахрий ва Ибн Хавқаллар Пойкент X асрда кучли мудофаа деворлари билан ўралганлигини, унда маҳорат билан қурилган жоме масжиди борлигини, масжид меҳробининг олтин ва қимматбахо тошлар билан безалгани боис Мовароуннаҳрда унга тенг кела оладигани йўқлигини ҳам ёзиб қолдиришган. Наршахий то 240 йилгача (854-855) Пойкентда олий иморатлар билан бирга, шаҳар дарвозалари олдида Бухоро қишлоқлари сонича яъни 1000 дан ортик роботлар қурилганини ёзади Қадимги фортификаторлар,шаҳарни барпо зтишда рельефдан усталик билан фойдаланишиб, мудофаа учун қулай ечим топишган. Шаҳарнинг ядроси энг баланд табиий тепаликда барпо этилиб, қарийиб 1га. майдондан иборат бўлган. Диний ва сиёсий марказ Арк, милоддан аввалги VI-III асрларда мавжуд бўлган. Атрофи кучли мудофаа девори билан ўраб олинган. Ҳар 12-14 метр масофада тўртбурчак ва ярим айлана шаклидаги соқчилик миноралари билан ўраб олинган.. Шаҳар маълум меъморчилик қонуниятлари асосида шаклланган бўлиб. Арк, 1 ва 2 шаҳристонлар,мудофаа деворларидан ташқарида жуда кўп сонли роботлар, кўшк ва қасрлардан иборат бўлган. Шаҳарда аҳоли мавзеларини тоза ичимлик суви билан таъминловчи сув оқава, чиқинди сувларни чиқариб юборувчи махсус канализация тармоқлари мавжуд бўлган. Кўчалар четларида махсус тош плиткалар билан қопланган тротуарлар ўрнатилган. вилоят (шаҳар): Бухоро вилояти туман: Қоракўл тумани маҳалла фуқаролар йиғини номи: Шўрабод МФЙ 4
кўча номи (ёки бошқа аниқлаштирувчи манзил): Шўрабод қишлоғи уй рақами: Даври: VI- XII асрлар Бадосиё тепа Объект тури: Археология ёдгорлиги Ёдгорлик Пайкенд аҳоли пунктидан 2,5 км шимоли-шарқда жойлашган бўлиб, узоқдан яққол кўриниб туради. Бу эрта ўрта аср қалъаси харобалари ифодалайди. Қалъанинг яқин атрофи қум билан қопланган, қолган ҳудуд узумзорлар билан қопланган. Ёдгорлик икки қисмдан иборат: қалъанинг ўзи ва қалъадаги турар-жой. Қалъанинг қисми тўртбурчак (24х22,5 м) режада, 8 м баландликда кучли деворлар сақланиб қолган.Деворларнинг юзаси, айниқса, пойдеворида кучли эрозияга учраган, шимолий ва ғарбий бурчаклари эса йирик вайрон қилинган. жарликлар. Бинонинг ўзи баландлиги 5,20 м бўлган пахсов платформасида қурилган, иншоот тўлиқ қазилган, 7 хонада ярим доира ва трапезоидал шакллар безаклари кўринишидаги девор расмлари қолдиқлари, асосан кўк рангга қизил бўёқ билан бўялган. фони аниқланди. Қора кулранг ва яшил бўёқлар ҳам ишлатилган. Қалъадаги турар-жой бинонинг этагида жануби-ғарбий юзида жойлашган эди. Унинг арзимас қолдиқлари сақланиб қолган. Аҳоли пункти режадаги квадрат (17х17 м), атрофи айланма девор билан оʻралган, ичида бинолар борлигини аниқлаш мумкин эди. Қалъада феодал деҳқон хўжалик аъзолари билан, турар-жойда эса хизматкорлар ва қуллар яшаган. Қалъа, кўринишидан, илк ўрта асрларда (VII-VIII асрлар) қурилган. Ёнғин натижасида қалъа 9-10-асрларда вайрон бўлган. эпизодик тарзда жойлашди. 1954 ва 1956 йилларда Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг Тарих ва археология институти отряди томонидан олиб борилган археологик ишлар натижасида ёдгорлик тоʻлиқ оʻрганилди ва натижалар Шишкин Г.В.нинг нашрида оʻз аксини топди.109 ). вилоят (шаҳар): Бухоро вилояти туман: Қоракўл тумани маҳалла фуқаролар йиғини номи: Шўрабод МФЙ кўча номи (ёки бошқа аниқлаштирувчи манзил): Янги обод массиви уй рақами: Даври: VII-VIII асрлар 5
Дўсмат тепа Объект тури: Археология ёдгорлиги Ёдгорлик Пайкенд аҳоли пунктидан тахминан 10 км жанубда дашт зонасида, қаттиқ қум қопланган ва саксовул ўсган ҳудудда жойлашган. Ёдгорлик тўртбурчаклар шаклида, бурчаклари юмалоқ, майдони 100х65 м, шимоли- шарқдан жануби-ғарбга чўзилган. Ёдгорликнинг шимолий-шарқий қисми 65х65 м майдонга ега бўлган режа бўйича квадратчали бўлиб, у теварак-атроф сатҳидан тахминан 5,5 м баландликка кўтарилади.Қўшиннинг бу қисмининг юзаси аста-секин ўртага қараб кўтарилади. Жануби-ғарбий томондан енг баланд қисми 65х35 м майдонга ега бўлган текис платформа билан туташган.Бу посёлканинг баландлиги тахминан 3 м. Кўринишидан, ёдгорлик шимоли-шарқдан жануби-ғарбга қияликли ерларда жойлашган. Aҳоли пунктининг бутун ҳудуди ИХ-Х, ХИ-ХИИ ва ХВИ асрларга оид пишиқ ғишт, сирланган ва сирланмаган сопол буюмлар бўлаклари билан қопланган, аммо ёдгорликнинг пайдо бўлиши катта еҳтимол билан олдинги даврларга тўғри келади. вилоят (шаҳар): Бухоро вилояти туман: Қоракўл тумани маҳалла фуқаролар йиғини номи: Қулончи МФЙ кўча номи (ёки бошқа аниқлаштирувчи манзил): Қулончи қишлоғи уй рақами: Даври: ўрта асрлар 6
Қумсултон Объект тури: Археология ёдгорлиги Ёдгорлик дашт зонасида, Пайкенд шаҳридан 30 км жануби-шарқда, Қашқадарёнинг қадимий, қуриган туби соҳилида жойлашган. Aҳоли пункти шимолий-жанубий чизиқ бўйлаб шимоли-ғарбга бироз оғиш билан йўналтирилган. Уч қисмдан иборат. Енг баланд қалъа (баландлиги 9 м) майдони 120х100 м бўлган тўғри бурчакли контурга ега.Қалъанинг юзаси ғарбдан шарққа нишабликка ега. Қалъанинг четлари бўйлаб, баъзи жойларда тош деворларининг изларини кузатиш мумкин. Енг тик томони ғарбий ён бағир. Қалъанинг юзаси 7—8, 9—12-асрларга оид пишиқ ғишт бўлаклари ва сопол буюмлар парчалари билан кўп қопланган. Илгари сопол идишлар топилмаган. Aммо Г.В.Шишкина, A.Р.Мухамеджонов ва бошқалар томонидан топилган, Е.В.Зеймал томонидан нашр етилган милоддан аввалги ва милодий биринчи асрларга оид кўплаб тангалар аҳоли пунктидан келган. Кўтарилишда кўплаб шиша ва бронза буюмлар парчалари ҳам топилган. вилоят (шаҳар): Бухоро вилояти туман: Қоракўл тумани ҳозирда (Бухоро тумани ҳудуди) маҳалла фуқаролар йиғини номи: Бухоро тумани кўча номи (ёки бошқа аниқлаштирувчи манзил): Қумсултон массифи уй рақами: Даври: VII-VIII ва IX-XII асрлар 7
Шобурғон ота тепа Объект тури: Археология ёдгорлиги Ёдгорлик Қоракўлдан 5 км шимолда, Пайкенддан 12 км шимолий-ғарбда жойлашган. Бу меъморий мажмуа - мақбара бўлиб, унда афсонага кўра, мўғул босқинчиларига қарши курашга раҳбарлик қилган халқ қаҳрамони дафн этилган ва маҳаллий аҳоли учун ҳурмат ва зиёрат қилиш объекти ҳисобланади. Архитектура мажмуаси остида шимолдан жанубга чўзилган, кўринишидан, икки қисмдан иборат кичик турар-жой жойлашган. Қалъанинг ҳозирги ҳолатидаги қисми баландроқ бўлиб, меъморий ёдгорлик билан ўралган, ғишт девори ва темир панжара билан ўралган - у ёдгорликнинг шимолий қисмида жойлашган. Бу тепалик бўлиб, режаси тўғри бурчакли (100х60 м), баландлиги 7—8 м. Ўтган асрнинг 70-йиллари бошларида ташриф чоғида бу ердан оссуарий парчалари топилган. Аҳоли пунктига оид кўтарилган материаллар илк ўрта асрлар давридан 11—18-асрларга тўғри келади. Бу аҳоли пункти Амдиз қалъаси билан боғлиқ бўлиб, манбаларга кўра (Макдиси, Самани) савдо йўли бўйлаб Пайкенд ва Фороб ўртасидаги қумли дашт чегарасида жойлашган. Мавжуд бўлмаган ҳолатда ҳеч қандай зарар кузатилмайди. Сопол ва ғишт парчалари 10—13-асрларга оид. Юқори горизонтда 17-18-асрларга оид сирланмаган кулолчилик буюмлари - тағора, чирағов парчалари, 14-асрнинг мозаик нақшли меъморий безаклари ва кўк сирли сирлари қайд этилган. Архитектура мажмуаси ва қадимий манзилгоҳ ўрни АНРУз Археология ва тарих институти ходимлари томонидан бир неча бор ўрганилган. вилоят (шаҳар): Бухоро вилояти туман: Жондор тумани маҳалла фуқаролар йиғини номи: Кароли МФЙ кўча номи (ёки бошқа аниқлаштирувчи манзил Янгимозор қишлоғи чўл ҳудуди Даври: V-XVIII асрлар 8
Сардобаи Қоровулбозор Объект тури: Архитектура Ўрта Осиёнинг жазирама иқлим шароити ва йирик шаҳарларини сув билан таъминлаш шаҳарларда ҳам сардобалар барпо этилишига туртки беради. Абдуллахон II томонидан кўплаб сардобалар қурилган жумладан, Қоровулбозор ва Бўзачи сардобалари ҳам. Сардобалар асосан чорвачилик ва карвон йўллари билан боғлиқ равишда вужудга келган. Республикамизда сақланиб қолинган сардобаларнинг кўпчилиги ХIV-XVI асрлар орлиғида вужудга келган. Қоровулбозор Сардобаси шаҳар марказига яқин жойлашган бўлиб, сардобанинг 3 та дарвозаси бор, ҳовузининг кенглиги 15 метр. Айлана шаклидаги ҳовуз ва уни устини ёпиб турувчи гумбаз шаклида қурилган. Сардоба ҳовузидаги сувдан олиш учун мўлжаллаб қолдирилган махсус кириш жойи мавжуд. Қадимда Сардоба яқинида қудуқ бўлиб ундан чорва молларини суғориш мақсадида фойдаланилган Қоровулбозор сардобасидан 17 км узоқликда жойлашган Бўзачи сардобаси Қоровулбозор сардобасидан анча кичик бўлиб, унинг учта деразаси ва кириш жойи мавжуд. Диаметри 13 метрга тенг. Бу сардобага ҳам ернинг шўрлиги таъсир қилиб айрим жойлари нураб тушган. Айни вақтда ҳовузи кўмилган. Ушбу сардоба жуда оғир аҳволда қолган. Бугун у ер қўй-қўзиларга макон бўлгани эса ачинарли ҳолдир. вилоят (шаҳар): Бухоро вилояти шаҳар: Қоровулбозор тумани маҳалла фуқаролар йиғини номи: Чулқувар МФЙ кўча номи (ёки бошқа аниқлаштирувчи манзил): Бухоро-Карши темир йул ёкасида Даври: ХVI аср 9
Бўзачи сардобаси Объект тури: Архитектура Ўрта Осиёнинг жазирама иқлим шароити ва йирик шаҳарларини сув билан таъминлаш шаҳарларда ҳам сардобалар барпо этилишига туртки беради. Абдуллахон II томонидан кўплаб сардобалар қурилган жумладан, Қоровулбозор ва Бўзачи сардобалари ҳам. Сардобалар асосан чорвачилик ва карвон йўллари билан боғлиқ равишда вужудга келган. Республикамизда сақланиб қолинган сардобаларнинг кўпчилиги ХIV-XVI асрлар орлиғида вужудга келган. Қоровулбозор Сардобаси шаҳар марказига яқин жойлашган бўлиб, сардобанинг 3 та дарвозаси бор, ҳовузининг кенглиги 15 метр. Айлана шаклидаги ҳовуз ва уни устини ёпиб турувчи гумбаз шаклида қурилган. Сардоба ҳовузидаги сувдан олиш учун мўлжаллаб қолдирилган махсус кириш жойи мавжуд. Қадимда Сардоба яқинида қудуқ бўлиб ундан чорва молларини суғориш мақсадида фойдаланилган Қоровулбозор сардобасидан 17 км узоқликда жойлашган Бўзачи сардобаси Қоровулбозор сардобасидан анча кичик бўлиб, унинг учта деразаси ва кириш жойи мавжуд. Диаметри 13 метрга тенг. Бу сардобага ҳам ернинг шўрлиги таъсир қилиб айрим жойлари нураб тушган. Айни вақтда ҳовузи кўмилган. Ушбу сардоба жуда оғир аҳволда қолган. Бугун у ер қўй-қўзиларга макон бўлгани эса ачинарли ҳолдир. вилоят (шаҳар): Бухоро вилояти шаҳар: Қоровулбозор тумани маҳалла фуқаролар йиғини номи: «Бўзачи» МФЙ, кўча номи (ёки бошқа аниқлаштирувчи манзил): Бузачи қишлоғи Даври: XVI аср 10
Рометан қўрғони Объект тури: Археология ёдгорлиги 5. ОБъЕКТНИНГ КИСКАЧА ТАРИХИ Қўрғони Ромитан Бухоро вохасининг энг йирик археологик ёдгорликларидан бири булиб, у арк—кухандиз, иккита шахристон ва рабоддан иборат. У йирик ўртаасрлар даврида фаолият курсатган Ромитан шахрининг (кишлоФининг) бизнинг кунларгача етиб келган харобаларидир. Ўртаасрларга оид ёзма манбаларда шахар Фарбий СуФднинг энг йирик ахоли манзилларидан бири сифатида, айрим манбаларда шахар сифатида, бошка манбаларда эса кишлок сифатида тилга олинади. ИХ-ХИ асрлар оид араб ва форс тилида битилган манбаларда унигнг номи турлича талкин килинади, масалан ан- Наршахий ва ан- Нишабурий асарларида Рамтин , ал-Истахрийда Рамисана, ал-Мукаддасийда Арямисан, ас- Самъонийда Рамисан, Армисана, Ёкут ал- Хамавийда Замисан, Замисана ва х.(Камалиддинов, 1993, с.68). Мана шундай номлар билан шахар ёнидан окиб утган йирик кадимий арик хам аталган. Бу арик кейинги асрларда узининг номини Ромитанруд сифатида саклаб колган. Ромитанруд Вобкентдарёда чикарилган энг асосий сув манбаларидан бири сифатида Ромитан шахри ва унинг атрофларидаги кадимий кишлоклар ахолисининг боФ-роФлари ва экин майдонларини суФорган. Ромитан Бухоро вохасининг йирик шахарларидан бир булганлиги боис унинг пайдо булиши тарихи кадимдаёк тарихчиларни кизиктирган ва бу шахарнинг шаклланиши хусусида турлича ривоятлар сакланиб колган. Мухаммад Наршахийнинг “Бухоро Тарихи” (Хаср) асарида бу кадимги шахар туФрисида воханинг биринчи пойтахти ва Бухородан хам кадимийрок, деган иборалар келтирилган. Мухаммад Наршахийнинг маълумотига кура Ромитан шахри даставвал Бухоро номи билан хам юритилган ва бу шахар Бухоро хукмдорларининг бош кароргохларидан бири булган. Бу маълумот тарихчи ал-Мукаддасий асарларида хам келтирилади. Шахарнинг ахамияти тарихчи тарафидан бошка сузлар билан хам таърифланади. Масалан, КурФОн Ромитан кадимги даврларда Турон подшоси Афросиёбнинг кароргохи ва бу ерда Афросиёбнинг кизига Ромитаннинг ажойиб хавоси даво булиб бош ОФриФидан халос 11
булади. Ромитанга Бухоро подшоси Бухорхудотга Хитой маликаси келин булиб тушиши ва у узи билан Хитойдан бутхонани олиб келиб урнатиши хам ёзиб колдирилган. Ан-Нисабурий келтирган ривоятга кура, шахар Шери Кишвар номли шахзодадан кейин хукмронлик килган номи номаълум подшох томонидан барпо этилган. Шери Кишвар Бухорони биринчи марта бошкарган турк шахзодаси булиб, у ВИ аср охирларида махаллий золим хоким Абруйни тахтдан аФдарган. Ушбу муаллифнинг фикрлардан хулоса килинадиган булса, шахар тахминан ВИ-ВИИ асрлар даврида бино булган. Хумижкат (Бухоронинг кадимий номи) шахар ва воханинг пойтахти макомига эга булгандан сунг, пошохлар Ромитанга факат килшххшлаш учун ташриф буюришган, холос. Ислом хукмронлиги даврига келиб Ромитан шахар сифатидаги макомини тамоман юкотиб, бу даврга оид ёзма манбаларда у кишлок сифатида тилга олина бошлайди. Шунга карамасдан, 751-752 йилларда бу ерда СуФдни ишФОл килган Абу Муслим уз кароргохини бунёд эттирган. Тан сулоласи даврига оид (618-907 йиллар) Хитой йилномаларида Ромитан Аланами номи билан, Ансу вохаси хокимининг кароргохи сифатида тилга олинади, лекин махаллий халк уз мамлакатини Бухо (Бухоро) номи билан атайди. Бу маълумотлар 656-661 йилларга оид. Ёзма манбалардаги маълумотлар Ромитан ВИ-ВИИ асрлардан, ВИИ асрнинг 60- йиллари охиригача, тахминан 70 йил давомида Фарбий СуФднинг пойтахти, турк хукмдорларининг асосий кароргохи сифатида фаолият юритганлигини курсатади. ВИИ асрнинг 70-йилларида, Мовароуннахрни араблар истило этиши арафасида Бухоро вохасининг пойтахти тулалигича Нумижкатга утиб булганди. “Бухоро” номининг узи ВИ-ВИИ асрлардан олдин пайдо булмаганлигини барча ёзма манбалар, шу билан бирган Фарбий СуФдда зарб этилган тангалардаги ёзувлар хам тула тасдиклайдилар. Тангалар юзаларига битилган суФдча “пухар” (Бухоро) сузи ВИИ асрдан бошлаб пайдо була бошлайди. Куплаб мутахассилар Бухоро атамаси санскрит тилидаги “вихара”, яъни “буддавийлик ибодатхонаси, монастири” номидан пайдо булганлигини тасдиклашади. Мана шундай ибодатхона Ромитанда албатта мавжуд булган, Бухоро номи эса Ромитан шахрининг иккинчи номи сифатида хам тилга олинади ва кейинчалик бу ном билан бутун воха ва охир-окибат янги пойтахт шахар Нумижкат шахри хам атала бошлайди. Лекин пойтахтнинг Нумижкат номи Х асрда хам тула истеъмолдан чикиб кетмаган. Ал-Мукаддасийнинг маълумотига кура, ушбу саёхатчи келган даврда “Бухоро” номи билан бутун воха аталган ва воханинг пойтахти Нумижкат номи билан юритилган. Энди бевосита Ромитан номининг этимологияси туФрисида фикр юритсак, бу ном форсча “рох”, яъни юл, “мисан” , уй, бошпана”, дегшан маъноларни беради, яъни уларни умумлаштирсак, юл уститдаги уй, балки юл устидаги уйлар, ёки юл устидаги кишлок, деган маъноларни англатиши хам эхтимолдан холи эмас. Ромитан номининг мазмуни, унинг жойлашган урни хусусиятига хам тамоман мос келади, чунки шахар айнан Фарбий СуФднинг марказида, СуФддан Хоразмга караб кетадиган карвон юли устида жойлашган. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Ромитан тумани махалла фукаролар етини номи: «Азизон» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Работ кишлоФи Даври: Ўртаасрлар 12
Амиртепа Объект тури: Археология ёдгорлиги Ромитан туманидаги Амир тепа ўртаасрларда барпо этилган. Ушбу тепалик археология ёдгорлиги сифатида давлат руйхатига олинган. Хозирда мазкур тепалик устида эски сопол буюмлари колдиклари мавжуд булиб, кексаларнинг айтишича утмишда кабилалар яшаб утган. вилоят (шах,ар): Бухоро вилояти туман: Ромитан тумани махалла фукаролар йитини номи: «Челонгу» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Суспатта кишлоги: Даври: Ўрта асрлар 13
Талли испанитепа Объект тури: Археология ёдгорлиги Ёдгорлик Ромитан тумани, БоФитуркон МФЙ худудида жойлашган. Майдони 202х145 метрни ташкил этади. Ёдгорлик юзидаги материаллар ўртаасрларга эга эканлигини куриш мумкин. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Ромитан тумани махалла фусаролар йитини номи: «Богитуркон» МФЙ куча номи (ёки бошса анислаштирувчи манзил): Богитуркон кишлоги Даври: Аникланмаган 14
Тепа 8 (Нуфор тепа) Объект тури: Археология ёдгорлиги Ёдгорлик, Хазортут МФЙ, Новфач кишлоги худудида жойлашган арк ва шахристон кисмидан иборат. Арк кисмининг майдони 130х120 метрни ташкил этади. Шхристон кисмининг майдони 235х175 метрни ташкил этади. Ёдгорлик юза кисмидаги материаллар ўртаасрларга мансуб. вилоят (шах,ар): Бухоро вилояти туман: Ромитан тумани махалла фукаролар йитини номи: «Хазортут» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Новфач кишлоги Даври: Ўртаасрлар 15
Тепа 11 Объект тури: Археология ёдгорлиги Ёдгорлик 3 та тепадан иборат. Тарихий манбалар мавжуд эмас, илмий тадкикот ишлари олиб борилиши лозим. туман: Ромитан тумани махалла фукаролар йитини номи: «Богисайдан»МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Богисайдонкишлоги 2. ОБъЕКТНИНГ ТАЛЛУКЛИЛИК ДАВРИ ВА ТОИФАСИ Даври: Ўртаасрлар 16
Хужа Зафарон тепа 1 Объект тури: Археология ёдгорлиги В. Шишкиннинг “Варахша” номли 1963 йилда Москвада нашр этилган асарида “Минг шахар”, Кизилкир тепалиги, Хожа Уббон, Хожа Заъфарон авлиёлари ва шу ердаги жуда куплаб тепаликлар тугрисида бой илмий маълумотлар берилган булиб, бу худудлар кадимда ахоли гавжум яшаган маскан эканлиги далилий ашёлар билан тасдикланган вилоят (шах,ар): Бухоро вилояти туман: Ромитан тумани махалла фукаролар йитини номи: «Кокиштувон» МФЙ куча номи (ёки бошка аниклаштирувчи манзил): Кокиштувон кишлоги Даври: Ўртаасрлар 17
Буронтепа Объект тури: Археология ёдгорлиги В. Шишкиннинг “Варахша” номли 1963 йилда Москвада нашр этилган асарида “Минг шахар”, Кизилкир тепалиги, Хожа Уббон, Хожа Заъфарон авлиёлари ва шу ердаги жуда куплаб тепаликлар тугрисида бой илмий маълумотлар берилган булиб, бу худудлар кадимда ахоли гавжум яшаган маскан эканлиги далилий ашёлар билан тасдикланган. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Ромитан тумани махалла фусаролар йитини номи: Хужа Уббон МФЙ куча номи (ёки бошса анислаштирувчи манзил): Чул худуди Даври: Ўртаасрлар 18
Азизон масжиди Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Хужа Али Рометаний Хужа Махмуд Анжир Фахнавийнинг 2- шогирди. Халк тилида “Хожа Азизон ”деб юритлади. Хожаи Хурд тунгич фарзанди. Исми Махмуд. Бу киши хам олим, ориф ва комил инсонлардан эди. Хожа Иброхим эса кенжа угили. Бу киши хам олим, ориф ва комил инсондан булиган. Хужа Али Рометанийдан бой маънавий мерос сакланган. Улар: “Рисолаи Хазрати Азизон” асари, 16 рашха - хикматлар, 1 китъа ва 4 рубоий. Ромитаний Кургон кишлоги якинида дафн килинган. Кабри якинида макбара курилган. Макбара таъмирланган. Хозирги кунда зиёратгохда кайта ободонлаштириш ишлари олиб борилмокда. вилоят (шах,ар): Бухоро вилояти шахар: Ромитан тумани махалла фусаролар йитини номи: «Мугонча»МФЙ куча номи (ёки бошса анислаштирувчи манзил): Аламдоркишлоги Даври: ХИХ ас 19
Тош масжид Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Тош масжид архетектура ёдгорлиги 1872 йил Ромитан тумани Челонху 1\\Фй Тош масжид кишлогида курилган. Тарихий мерос объекти сифатида давлат руйхатига олинган. вилоят (шахар): Бухоро вилояти шахар: Ромитан тумани махалла фусаролар йитини номи: «Чандир» МФЙ куча номи (ёки бошса анислаштирувчи манзил): Тошмасжид кишлоги Даври: ХИХ аср 20
Мулломир хонакоси Объект тури: Архитектура ёдгорлиги \"Хокимулломир\" жомеъ масжиди 16-асрда курилган. Абдуллахонни хос Навкари Дустимбек АпФйҲ томонидан Мулломирни шарафларига курилган. Хонако 21,5 Х 17,5 , баландлиги - 20-22 метр. Бугунки кунда ободонлаштирилаётган, зиёратчиларнинг тинимсиз ташрифи аримайдиган мукаддас кадамжолардан бири. Ушбу зиёратгохнинг келажакда туризм ва саёхатни , ривожлантиришдаги хиссаси жуда каттадир. вилоят (шахар): Бухоро вилояти шахар: Ромитан тумани махалла фусаролар йитини номи: «Урганжиён» МФЙ куча номи (ёки бошса анислаштирувчи манзил): Хокимулломир кишлоги Даври: ХVI аср 21
Чорикулбой куприги Объект тури: Архитектура ёдгорлиги Ромитанлик сахий ва танти Чорикулбой Пирнафасбой угли томонидан курилган. Бу Зарафшон дарёси устида узунлиги 100 метр, эни 8 метрга якин булган машхур куприкдир. Машхур Чорикулбой купригининг курилиши 1911-1914 йилларга туФри келади. Бу куприк Чорикулбой куприги деб юритилади. Мазкур куприк машхур тарихий меъморий обида сифатида давлат мухофазасига олинган. Иншоот курилишига 100 йиллиги муносабати билан 2014 йилда кайта таъмирланган. \\уауа ён атрофлари ободонлаштирилган.. вилоят (шах,ар): Бухоро вилояти шахар: Ромитан тумани махалла фусаролар йитини номи: «Афросиёб» МФЙ куча номи (ёки бошса анислаштирувчи манзил): Амир Темур шох кучаси Даври: ХХ аср 22
Хужа Али Ромитаний «Азизон» зиёратгоҳи Объект тури: Диккатга сазовор жой Хужа Али Рометаний Хужа Махмуд Анжир Фахнавийнинг 2- шогирди. Халк тилида “Хожа Азизон ”деб юритлади. Хожаи Хурд тунзич фарзанди. Исми Махмуд. Бу киши хам олим, ориф ва комил инсонлардан эди. Хожа Иброхим эса кенжа узили. Бу киши хам олим, ориф ва комил инсондан булиган. Хужа Али Рометанийдан бой маънавий мерос сакланган. Улар: “Рисолаи Хазрати Азизон” асари, 16 рашха - хикматлар, 1 китъа ва 4 рубоий. Ромитаний Кургон кишлози якинида дафн килинган. Кабри якинида макбара курилган. Макбара таъмирланган. Хозирги кунда зиёратгохда кайта ободонлаштириш ишлари олиб борилмокда.. вилоят (шах,ар): Бухоро вилояти шахар: Ромитан тумани махалла фусаролар йитини номи: «Азизон» МФЙ, куча номи (ёки бошса анислаштирувчи манзил): Сабристон кишлоги Даври: ХVI аср 23
Хужа Мухаммад Бобойи Самосий зиёратгоҳи Объект тури: Диккатга сазовор жой Хожа Мухаммад Бобойи Самосий Бухоро вилояти, Ромитан тумани хозирги “Бобойи Самосий”МФЙ Самос (баъзи манбаларда Симос дебхам юритилади) кишлохиаа таваллуд топган ва 1354 йилда шу ерда вафот этган. Хозирги кунда \"Хожа Мухаммад Бобойи Самосий” га борадиган юл буйидаги бардёрлар кайта алмаштирилиб, юл эса кайта таъмирланди. Зиёратгох атрофидаги эски деворлар олиниб, зиёратгох худуди кенгайтирилди. \"Хужа Мухаммад Бобои Самосий” жомеъ масжиди бугунки кунда ободонлаштирилаётган, зиёратчиларнинг тинимсиз ташрифи аримайдиган мукаддас кадамжолардан бири. Ушбу зиёратгохнинг келажакда туризм ва саёхатни , ривожлантиришдаги хиссаси жуда каттадир. вилоят (шах,ар): Бухоро вилояти шахар: Ромитан тумани махалла фусаролар йитини номи: «Самос» МФЙ, куча номи (ёки бошса анислаштирувчи манзил): Косхур кишлоги Даври: ХVI аср 24
Хужа Убон кабри Объект тури: Диккатга сазовор жой Хожа Уббон зиёратгохи Бухоро шахрининг жрби-шимолида 40 километрча нарида ёки^Варахша тепалигидан 20 километрлар шимоли-8арбий томонда сум тепаликлар орасида жойлашган маскан саналади. Шу масофада жойлашган тепаликларнинг купчилигида садимги кулолчилик махсулотлари солдислари ва пишган гиштларнинг синислари уюмларини учратиш мумкин. Илмий урганишлар бу солдислар, асосан, мелодий ИХ - ХИ асрларга тааллусли эканидан далолат беради. Чандиртепа, Суббустепа оралисларида хам садимда вохани оби-хаёт билан таъминлаган, жанубдан шимоли^арбга томон оссан арисларнинг эски солдислари сасланиб солган. Зиёратгохнинг кириш дарвозасининг хар иккала томонига янги лойиха асосида пишис гиштдан миллий Хожа Уббон жасади ётган жойдаги сагана устига пишик гиштдан миллий меъморлик услубида макбара курилган. Тош кудук атрофи пишик гиштдан кайта тикланган ва кудук тозаланиб, фойдаланишга ярокли холга келтирилган. Авлиёнинг боши учиб кетиб, кумилган жойда 2008-2010 йилларда эски ёгочдан килинган макбара ва сагана кайтадан реставратсия килиниб, урнига пишик гиштдан махобатли макбара бунёд этилган, иморат ичида сагана курилиб, усти кимхоб мато билан ёпилган. Зиёратгохнинг атрофлари ободонлаштирилган. вилоят (шах,ар): Бухоро вилояти шахар: Ромитан тумани махалла фусаролар йитини номи: «Хужа Уббон» МФЙ, куча номи (ёки бошса анислаштирувчи манзил): Хужа Уббон кишлоги Даври: ХVI аср 25
Хужа Зафарон кабри Объект тури: Диккатга сазовор жой Хожа Заъфарон - Мухаммад Ибн Восеъ Ал-Бухорий вохада ислом дини уз мавкеини мустахкамлай бошлаган илк даепда,ВИИ-ВИИИ асрларда яшаган кароматпеша авлиё, хадис илми билимдони ва тар^ботчиси, тиб илмининг комусий олими, халк табобатининг амалий ва назарий , ривожига улкан хисса кушган кароматпеша табиб саналган. вилоят (шах,ар): Бухоро вилояти шахар: Ромитан тумани махалла фусаролар йитини номи: «Кокиштувон» МФЙ, куча номи (ёки бошса анислаштирувчи манзил): Кокиштувон сишлоги Даври: ХVI аср 26
Вардонзе KЎРFOHИ Объект тури: Археология ёдгорлиги Варданзе посёлкаси Бухоро вохасининг энг машхур тарихий ёдгорликларидан биридир. Бу кадимий шахар о‘рта аср ёзма манбаларида хам тез-тез тилга олинади. Колаверса, илк урта асрлар даврида у кичик, аммо бой ва кучли князликнинг пойтахти булиб, унинг хукмдорлари Бухоронинг узи подшолари - бухорхудотлар билан тенг ракобатлашган. Вобкент якинидаги Наршох кишлоFидан булган машхур урта аср тарихчиси Мухаммад Наршахий (Х аср) бу кадимий шахарни “Тарихи Бухоро” китоби муаллифи Вардана деб атаган. Худди шу ном остида 10-аср араб тарихчилари ва географларининг асарларида кайд этилган: ал-Истахрий (“Китоб ал-Ма-солик ва-л- Мамалик” - “йуллар ва мамлакатлар китоби”) ва ат. -Табарий («Тарихи ал-Мулк ва-л- Расулий — «Тарихи подшохлар ва паЙFамбарлар»).Х асрда яшаган бошка араб географ олими ал-Мукаддасий («Ахсан ат- тахсим фи маърифат ал-калим») буни шундай атаган. нукта Аварзана. Ва яна икки араб географи ас-Самани (“Китоб ал- Ансаб” - “Нисба китоби”, ХП аср) ва Ёкут ал-Х,амавий (“Му, Жам ал-Булдон” - “Шахарлар энциклопедияси”). \", ХШ аср) уз вариантларида куйидаги вариантларни келтиринг: Вардана ёки Варзан Охирги икки муаллифнинг фикрига кура, Бухоро вохаси худудида бир хил номдаги Вардана ёки Варзанзи икки кишлок булган. Урта аср муаллифлари асосан шахар хакида парча-парча маълумотларни колдирган. Шундай килиб, ал-Истахрий Варданни Сафар канали якинига жойлаштирди. Ал-Мукаддасий Аварзанани (Вардана) “шахарга ухшаш кишлок” деб атаган. Ал-Самъоний ва Ёкут ал- Хамавий хам бу нуктани кишлок деб хисоблаган. Бунинг ажабланарли жойи йук, чунки араблар истилосидан кейин Вардан Fарбий Сутднинг сиёсий марказларидан бири сифатидаги аввалги ахамиятини йукотиб, рустак кишлок округини иктисодий жихатдан бирлаштирган вилоят пунктларидан бирига айланган. Бундан ташкари, Варданда, афтидан, собор масжиди йук эди. Агар шундай булганида, муаллифлар бу хакикатни албатта кайд этган булар эди. Уша пайтларда собор масжидининг мавжудлиги шахарни кишлокдан ажратиб турувчи асосий хусусиятлардан бири эди. Вардан хакидаги энг батафсил маълумотлар Наршахий китобида сакланиб колган. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Шофиркон тумани махалла фукаролар иитини номи: БогиафзалМФЙ Даври:э.ав VI-XVIII асрлар 27
Ундари тепа Объект тури: Археология ёдгорлиги Ёдгорлик, Ундари кишлоFи якинидаги магистрал йулда жойлашган. Бу шимолий- жанубий йуналишда чузилган, ахоли пункти булган калъа. Калъа кисми туFри бурчакли режали булиб, жанубдан жойлашган булиб, пахса калъаси излари бор. Юкори кисмида триангуляция минораси жойлашган. Колъанинг улчамлари 58х30 м, баландлиги 8-10 м, уни мазор эгаллаган. Ёдгорлик тошнинг вертикал колдиклари билан. KурFOнсиз ахоли пункти шимолда жойлашган булиб, шимолий-жануб чизити буйлаб чузилган. Замонавий мазор эгаллаган, манзилгохнинг улчами 143х65 м. вилоят (шах,ар): Бухоро вилояти туман: Шофиркон тумани махалла фуцаролар й^ини номи: Гулистон МФЙ куча номи (ёки бошца аницлаштирувчи манзил): Юкори Ёбусхур кишлоFи Даври: Аникланмаган 28
Fуломте тепа Объект тури: Археология ёдгорлиги Ёдгорлик, Fуломте кишлоFи худудида, утувчи автомобил йули ёнида жойлашган. Икки шахристонли ахоли пунктидир. КУPFOн туртбурчак шаклда булиб, баланд киррали деворларга эга. Калъанинг улчамлари 86х82 м, баландлиги тахминан 13 м.Юкори платформа буйлаб триангуляция минораси мавжуд. Кутарувчи материал эрта урта асрларга туFри келади. Жанубда шимолий-жанубий йуналишда чузилган, улчами 219х168 м, баландлиги 4—6 м булган алохида шахаристон жойлашган. У тулик мозор эгаллаган иккита баланд кисмдан иборат. Юкоридаги юк кутарувчи материал муFуллардан олдинги даврга тегишли. Шаркда улчамлари булган иккинчи мустакил шахаристон жойлашган 217x165 м, баландлиги 3-4 м, мазор хам эгаллаган. вилоят (шахар): Бухоро вилояти туман: Шофиркон тумани махалла фукаролар йетини номи: Fуломте МФЙ куча номи (ёки бошка аницлаштирувчи манзил: Fуломте ҚИШЛОҒИ Даври: Аникланмаган 29
Search