ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ "ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ" & " ΠΟΛΙΤΕΙΑ" Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ - ΝΤΕΝΤΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σελ.3Ερωτήσεις Εισαγωγής σελ.11 σελ.14ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ σελ.33Δομή Διαλόγου σελ.491η Ενότητα σελ.682η Ενότητα σελ.943η Ενότητα σελ.1124η Ενότητα σελ.1285η Ενότητα6η Ενότητα σελ.1417η Ενότητα σελ.145ΠΟΛΙΤΕΙΑ σελ.161Ερωτήσεις Εισαγωγής σελ.17511η Ενότητα12η Ενότητα13η Ενότητα2

Ερωτήσεις Εισαγωγής Ο Σωκράτης- ο Πλάτων Ι. Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ, κεφ. Δ2, Δ31. Με ποιον τρόπο ελέγχει ο Σωκράτης τον χρησμό που του δόθηκε από το μαντείο σύμφωνα με το απόσπασμα από την πλατωνική Απολογία; Σελίδα 34: Εγώ όταν άκουσα τον χρησμό…. και απόκτησα το μίσος και αυτού και άλλων πολλών.2. Ποια συναισθήματα ενέπνευσε ο Σωκράτης στους συγχρόνους του, αν κρίνουμε από τη στάση αμφισβήτησης που τήρησε έναντι του Απολλώνιου χρησμού; Σελίδα 34-35: Το απόσπασμα αυτό από την πλατωνική Ἀπολογία ….Δεν είναι αυτός ο άνθρωπος άθεος, όπως ισχυρίστηκαν οι κατήγοροι του;3. Πώς χρησιμοποίησε ο Σωκράτης την ειρωνεία και σε τι διαφέρει η αμφισβήτηση του Σωκράτη από αυτή των σοφιστών; Σελίδα 35: Ο Σωκράτης δεν ήταν άθεος….. που δεν εξαρτάται από τον άνθρωπο.4. Τι γνωρίζετε για τη διαλεκτική μέθοδο του Σωκράτη; Σελίδα 35: Τα όπλα του ήταν η διαλεκτική και η μαιευτική.. ……στην πρώτη αλήθεια των πραγμάτων.5. Τι γνωρίζετε για τη μαιευτική μέθοδο του Σωκράτη; 3

Σελίδα 35-36: Είναι χαρακτηριστικό πως ο Σωκράτης…..να την επαναφέρει στην μνήμη του.6. Ποιες καινοτομίες εισήγαγε ο Σωκράτης στη φιλοσοφία: με ποια θέματα ασχολήθηκε και ποια νέα προβληματική έφερε στη φιλοσοφική σκέψη; (ή Σε ποια θέματα επικέντρωσε το ενδιαφέρον του ο Σωκράτης και σε τι διαφέρει η προσέγγισή του στα θέματα αυτά από την προσέγγιση των προγενεστέρων φιλοσόφων και ιδίως των σοφιστών;) Σελίδα 36: Έχει λεχθεί για τον Σωκράτη ………..και όχι τα ηθικά φαινόμενα.7. Ποια ήταν η μέθοδος που χρησιμοποίησε ο Σωκράτης προκειμένου να αναζητήσει την απόλυτη ουσία των ηθικών εννοιών; / Τι γνωρίζετε για την επαγωγική μέθοδο του Σωκράτη; Σελίδα 36-37: Όπως λέει και πάλι ο Αριστοτέλης ……προς το καθολικό και το αιώνιο.8. Ποιοι οι μηνυτές του Σωκράτη και τι γνωρίζετε γι' αυτούς; Τι περιελάμβανε το κατηγορητήριο εναντίον του; Σελίδα 37: Η μήνυση κατά του Σωκράτη έγινε από τον Μέλητο…… Ο δεύτερος ήταν ρήτορας.9. Γιατί η κατηγορία περί αθεΐας κατά του Σωκράτη δεν ευσταθούσε και ποιοι ήταν οι πραγματικοί λόγοι της δίωξής του; Σελίδα 37: Γιατί μηνύθηκε ο Σωκράτης…… κρύβονταν οι πολιτικοί λόγοι της δίωξης.10. Ποια σχέση είχε η κατηγορία σε βάρος του Σωκράτη για διαφθορά των νέων με την πραγματική αιτία της δίωξης του; 4

3η ενότητα Συνέχεια μύθου• Η απρονοησία του Επιμηθέα.• Ο έλεγχος του Προμηθέα και η ανάληψη πρωτοβουλίας από τονίδιο υπέρ του ανθρώπου: Η κλοπή των πρακτικών γνώσεων και τηςφωτιάς από την Αθηνά και τον Ήφαιστο (όχι όμως και της πολιτικήςτέχνης από τον Δία).• Η τιμωρία του Προμηθέα για τη φιλανθρωπία του.4η ενότητα Συνέχεια και τέλος του μύθου• Η γένεση του πολιτισμού (θρησκεία, γλώσσα, κατοικία, ένδυση,τροφή).• Η προσπάθεια της κοινωνικής συνύπαρξης των ανθρώπων και οδιπλός κίνδυνος αφανισμού τους.• Τα «δώρα» της αιδούς και της δίκης από τον Δία και η εμφάνιση τηςπολιτικής κοινωνίας.• Η «καθολικότητα των δώρων». Τέλος του μύθου.• Συμπέρασμα: Η αναγκαιότητα της πολιτικής αρετής οδηγεί στηνκαθολικότητά της.5η ενότηταΑποδείξεις για την καθολικότητα και το διδακτό της πολιτικήςαρετής• Απόδειξη της καθολικότητας της πολιτικής αρετής: Η ειλικρίνειακάποιου για την ύπαρξη ή όχι καλλιτεχνικής ικανότητας θεωρείταιπλεονέκτημα. Το αντίθετο συμβαίνει στη δικαιοσύνη: όλοι είναι ήυποχρεώνονται να λένε ότι είναι δίκαιοι.• Απόδειξη ότι η αρετή είναι διδακτή: Τα έμφυτα μειονεκτήματα δενδιορθώνονται και προκαλούν τη λύπη για τους φορείς τους. Τα επίκτηταελαττώματα οφείλονται στην ελλιπή επιμέλεια, άσκηση και διδασκαλία.Αυτά διορθώνονται και γι’ αυτό θυμώνουμε, τιμωρούμε καισυμβουλεύουμε τους φορείς τους. Ειδικότερα θυμώνουμε, τιμωρούμε καισυμβουλεύουμε όποιον είναι άδικος. Άρα η αρετή διδάσκεται, αφού ηαδικία που είναι το αντίθετό της διορθώνεται με αυτούς τους τρόπουςαντιμετώπισης.6η ενότητα Η παιδευτική σημασία της ποινής ως απόδειξη τουδιδακτού της αρετής 12

• Η έλλογη τιμωρία αποβλέπει στον σωφρονισμό του άδικου και στονπαραδειγματισμό του κοινωνικού συνόλου.• Το αποτέλεσμα της έλλογης τιμωρίας προβάλλεται στο μέλλον,άρα η τιμωρία έχει αποτρεπτικό χαρακτήρα.• Με αυτή τη λογική χρησιμοποιούν την ποινή οι Αθηναίοι και οιάλλοι άνθρωποι.• Συμπέρασμα: Η αρετή έχει καθολικότητα και είναι διδακτή.7η ενότητα Γιατί οι άριστοι πολιτικοί [δεν] διδάσκουν την πολιτικήστα παιδιά τους.• Οι άριστοι διδάσκουν την πολιτική στα παιδιά τους, αλλιώς αυτάθα θανατώνονταν ή θα εκδιώκονταν.• Η δια βίου παίδευση των Αθηναίων (στάδια, φορείς, σκοποίπαίδευσης) συνιστά απόδειξη του διδακτού της αρετής. 13

Ενότητα 2η (320d-321b5) - Η αρχή της δημιουργίας του ανθρώπουΚείμενο ΜετάφρασηἮν γάρ ποτε χρόνος ὅτε Ήταν λοιπόν κάποτε καιρός που υπήρχαν θεοί, δεν υπήρχαν όμωςθεοὶ μὲν ἦσαν, θνητὰ δὲ γέν θνητά όντα. Και όταν ήρθε και γι’ αυτά ο καθορισμένος από τη μοίραοὐκ ἦν. ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτοις χρόνος για τη δημιουργία τους, οι θεοί τα πλάθουν στο εσωτερικό τηςχρόνος ἦλθεν εἱμαρμένος γης, αφού έκαναν μείγμα από χώμα και φωτιά και από όσαγενέσεως, στοιχεία αναμειγνύονται με φωτιά και με χώμα. Και, όταν επρόκειτοτυποῦσιν αὐτὰ θεοὶ να φέρουν αυτά στο φως, διέταξαν τον Προμηθέα και τον Επιμηθέαγῆς ἔνδον και να τα εφοδιάσουν και να μοιράσουν στο καθένα ιδιότητες,ἐκ γῆς καὶ πυρὸς μείξαντες καὶ όπως ταιριάζει. Ο Επιμηθέας όμως παρακαλεί τον Προμηθέα να κάνειτῶν ὅσα πυρὶ καὶ γῇ ο ίδιος τη μοιρασιά. «Και μόλις εγώ τελειώσω τη μοιρασιά», είπε, «κάνεκεράννυται. ἐπειδὴ δ’ εσύ τον έλεγχο (επιθεώρηση)». Και, αφού έτσι τον έπεισε, κάνει τηἄγειν αὐτὰ πρὸς φῶς ἔμελλον, μοιρασιά. Καθώς μοίραζε, λοιπόν, σε άλλα έδινε δύναμη χωρίςπροσέταξαν Προμηθεῖ καὶ ταχύτητα, τα πιο αδύναμα όμως τα εφοδίαζε με ταχύτητα˙ και σε άλλαἘπιμηθεῖ κοσμῆσαί τε έδινε όπλα και σε άλλα, επειδή έδινε φύση χωρίς όπλα, επινοούσενεῖμαι δυνάμεις ἑκάστοις ὡς γι’ αυτά κάποια άλλη ικανότητα για τη σωτηρία τους. Όσα δηλαδήπρέπει . Προμηθέα δὲ από αυτά τα έκανε μικρόσωμα, τους προίκιζε με φτερά για ναπαραιτεῖται Ἐπιμηθεὺς αὐτὸς πετούν ή με υπόγεια κατοικία˙ και όσα έκανε μεγαλόσωμα, με την ίδιανεῖμαι, «Νείμαντος δέ μου», ακριβώς ιδιότητα εξασφάλιζε τη σωτηρία τους˙ μοίραζε και τα άλλαἔφη, «ἐπίσκεψαι»· χαρακτηριστικά, κάνοντάς τα με αυτόν τον τρόπο ισοδύναμα. Καικαὶ οὕτωπείσας νέμει.νέμων δὲ τοῖς μὲνἰσχὺν ἄνευ τάχους προσῆπτεν,τοὺς δ’ ἀσθενεστέρουςτάχει ἐκόσμει· τοὺς δὲ ὥπλιζε,τοῖς δ’ ἄοπλον διδοὺς φύσινἄλλην τιν’ αὐτοῖςἐμηχανᾶτο δύναμινεἰς σωτηρίαν. ἃ μὲνγὰρ αὐτῶν σμικρότητιἤμπισχεν, πτηνὸν φυγὴν ἢκατάγειον οἴκησιν ἔνεμεν·ἃ δὲ ηὖξε μεγέθει,τῷδε αὐτῷαὐτὰ ἔσῳζεν·καὶ τἆλλα οὕτωςἐπανισῶν ἔνεμεν. 33

ταῦτα δὲ ἐμηχανᾶτο αυτά επινοούσε, γιατί πρόσεχεεὐλάβειαν ἔχων μήπως κάποιο γένος αφανιστεί˙ καιμή τι γένος ἀϊστωθείη· αφού τα εφοδίασε σε ικανοποιητικόἐπειδὴ δὲ αὐτοῖς βαθμό με τα μέσα αποφυγής τηςἀλληλοφθοριῶν αλληλοεξόντωσής τους, επινοούσεδιαφυγὰς ἐπήρκεσε, μέσα προστασίας για τις μεταβολέςπρὸς τὰς ἐκ Διὸς ὥρας του καιρού (που προέρχονται) απόεὐμάρειαν ἐμηχανᾶτο τον Δία, ντύνοντάς τα και με πυκνάἀμφιεννὺς αὐτὰ πυκναῖς τε θριξὶν τριχώματα και με γερά δέρματα,καὶ στερεοῖς δέρμασιν, ικανά να αντιμετωπίσουν τηνἱκανοῖς μὲν ἀμῦναι χειμῶνα, κακοκαιρία, αλλά κατάλληλα καιδυνατοῖς δὲ καὶ καύματα, για τις ζέστες, και για νακαὶ εἰς εὐνὰς χρησιμεύουν αυτά τα ίδια (ταἰοῦσιν ὅπως ὑπάρχοι τριχώματα και τα δέρματα) στοτὰ αὐτὰ ταῦτα καθένα, όταν πηγαίνουν στιςστρωμνὴ οἰκεία τε φωλιές τους, σαν στρώμα καικαὶ αὐτοφυὴς σκέπασμα και ταιριαστό καιἑκάστῳ· δοσμένο από τη φύση˙ και ακόμακαὶ ὑποδῶν βάζοντας για υποδήματα σε άλλατὰ μὲν ὁπλαῖς, τὰ οπλές και σε άλλα [τρίχωμα και]δὲ [θριξὶν καὶ] δέρμασιν δέρμα σκληρό και χωρίς αίμα.στερεοῖς καὶ ἀναίμοις. Ύστερα από αυτό εξασφάλιζετοὐντεῦθεν τροφὰς ἄλλοις τροφές διαφορετικές για το κάθεἄλλας ἐξεπόριζεν, είδος, δηλαδή για άλλα χορτάρι απότοῖς μὲν ἐκ γῆς βοτάνην, τη γη, για άλλα καρπούς δέντρωνἄλλοις δὲ δένδρων καρπούς, και για άλλα ρίζες˙ σε ορισμένατοῖς δὲ ῥίζας· ἔστι δ’ οἷς μάλιστα (από αυτά) επέτρεψε ναἔδωκεν εἶναι τροφὴν ζῴων είναι τροφή τους η σάρκα άλλωνἄλλων βοράν· καὶ τοῖς μὲν ζώων˙ και σ’ αυτά έδωσε μικρήὀλιγογονίαν προσῆψε, γονιμότητα, ενώ σ’ εκείνα πουτοῖς δ’ ἀναλισκομένοις ὑπὸ τρώγονταν από αυτά έδωσετούτων πολυγονίαν, μεγάλη γονιμότητα,σωτηρίαν τῷ γένει εξασφαλίζοντας σωτηρία για τοπορίζων. είδος τους.ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ(Εκτός από το λεξιλόγιο του σχολικού βιβλίου στις σελίδες 74-75)εἰς εὐνὰς ἰοῦσιν = όταν πηγαίνουν στις φωλιές τους (ἰοῦσιν < εἶμι)στρωμνὴ οἰκεία = στρώμα και σκέπασμα ταιριαστό 34

Διαγραμματική παρουσίαση του πρωταγορικού συλλογισμούΑποδεικτέα θέση: όλοι οι άνθρωποι πιστεύουν πως καθέναςσυμμετέχει στην πολιτική αρετή. («ἡγοῦνται πάντεςἄνθρωποι πάντα ἄνδρα μετέχειν δικαιοσύνης τε καὶ τῆςἄλλης πολιτικῆς ἀρετῆς»).Παραδείγματα:α) Στις τέχνες: έστω ότι κάποιος δεν είναι καλός αυλητής.Θεωρείται μυαλωμένος, αν πει την αλήθεια˙ αλλιώς, θεωρείται τρελός.β) Στην αρετή-δικαιοσύνη: έστω ότι κάποιος δεν είναι δίκαιος.Θεωρείται μυαλωμένος, αν προσποιηθεί ότι είναι δίκαιος, ακόμα κι αν δενείναι˙ αλλιώς, θεωρείται τρελός.Φράσεις-αιτιολογήσεις, που τεκμηριώνουν την αποδεικτέα θέση: α) επειδήόλοι πρέπει να ισχυρίζονται ότι είναι δίκαιοι(«καί φασιν πάντας δεῖν φάναι εἶναι δικαίους»)β) επειδή είναι αναγκαίο να έχει ο καθένας μερίδιο στην πολιτική αρετή(«ὡς ἀναγκαῖον οὐδένα ὅντιν’ οὐχὶ ἁμῶς γέ πως μετέχειν αὐτῆς»)Συμπέρασμα: όλοι οι άνθρωποι πιστεύουν πως καθένας συμμετέχει στηνπολιτική αρετή.(«ἡγοῦνται πάντες ἄνθρωποι πάντα ἄνδρα μετέχειν δικαιοσύνης τε καὶ τῆςἄλλης πολιτικῆς ἀρετῆς»).Κριτική του «τεκμηρίου» του ΠρωταγόραΤο «τεκμήριον» του Πρωταγόρα είναι μια υποδειγματική εφαρμογή τωντεχνικών και των κανόνων της ρητορικής. Αποτελεί επίκληση στηνεμπειρία και μάλιστα εμπειρία κοινή και αποδεκτή από όλους και γι’ αυτόείναι τυπικό τεκμήριο. Επιπλέον, το σχήμα της αντίθεσης, πουχρησιμοποιεί ο ρήτορας για να δείξει τι ισχύει στον χώρο της τεχνικήςγνώσης και τι στον χώρο της δικαιοσύνης, είναι ένα κλασικό, τυπικόστοιχείο ρητορικής που χρησιμοποιείται στους ρητορικούς λόγους.Ωστόσο, η αξιολόγηση του τεκμηρίου του Πρωταγόρα φανερώνει τα εξήςτρωτά σημεία του:α) η αποδεικτέα θέση έχει αποφαντική διατύπωση («ἡγοῦνται …μετέχειν»), ενώ στις δύο αιτιολογήσεις υπάρχει δεοντολογικήδιατύπωση («δεῖν φάναι - ἀναγκαῖον μετέχειν»), η οποία όμως δεν έχειαποδεικτική ισχύ. Δεν ευσταθεί ο συλλογισμός ότι «όλοι έχουν τηνπολιτική αρετή, επειδή όλοι πρέπει να λένε ότι είναι δίκαιοι και επειδήείναι αναγκαίο να έχουν όλοι μερίδιο σ’ αυτή». Αυτό που μας ενδιαφέρει 102

είναι τι πραγματικά συμβαίνει και όχι τι πρέπει να συμβαίνει. Οσυλλογισμός θα ήταν λογικά ορθός, αν είχε ως συμπέρασμα τη φράση:«ἡγοῦνται πάντες ἄνθρωποι πάντα ἄνδρα δεῖν μετέχειν δικαιοσύνης τεκαὶ τῆς ἄλλης πολιτικῆς ἀρετῆς».β) Στηρίζεται στην κοινή αντίληψη, στη γνώμη του κόσμου και δεφαίνεται να τεκμηριώνει λογικά την αποδεικτέα θέση. Ο Πρωταγόραςφαίνεται να διεισδύει στη νοοτροπία των ανθρώπων και να παρατηρεί ότιδεν τους ενδιαφέρει το τι πρέπει ή είναι σωστό να κάνουν, αλλά το τι τουςσυμφέρει να κάνουν. Επίσης, δεν τους ενδιαφέρει η πραγματική τουςεικόνα (το εἶναι), όσο η εικόνα που συνάδει με τα προβαλλόμενακοινωνικά πρότυπα και το κοινώς αποδεκτό σύστημα αξιών (τοφαίνεσθαι). Η κοινή αντίληψη ,όμως , δεν είναι πάντοτε ορθή, γιατίκαθορίζεται και από μη ηθικά, αλλά ωφελιμιστικά κριτήρια. (τοσυμφέρον, την κοινωνική θέση κλπ)γ) «ἐάντε ὦσιν ἐάντε μή»: η φράση έρχεται σε αντίφαση με τηνκαθολικότητα της αρετής, που υποστηρίχτηκε στην αποδεικτέαθέση, καθώς εδώ δηλώνεται ότι υπάρχουν και άδικοι άνθρωποι.δ) ο συλλογισμός έχει περιορισμένη αποδεικτική αξία, γιατί ως προς τημορφή είναι υποθετικός, στηρίζεται δηλαδή σε κρίσεις που ισχύουνυπό όρους και όχι απόλυτα.ε) οι προκείμενες δεν είναι λογικές κρίσεις, αλλά εμπειρικάπαραδείγματα και χαρακτηρίζονται από υποκειμενισμό.Β. Πρώτη απόδειξη ότι η πολιτική αρετή διδάσκεται 1. «ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι οὐδ’ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγίγνεσθαι ᾧ ἂν παραγίγνηται, τοῦτό σοι μετὰ τοῦτο πειράσομαι ἀποδεῖξαι.»Ο Πρωταγόρας με τη συγκριτική παρουσίαση των δύο παραδειγμάτωντου αυλητή και του άδικου επιβεβαίωσε τον σωκρατικό ισχυρισμό για τηνάνευ όρων συμμετοχή όλων των πολιτών στον πολιτικό διάλογο καιυποχρεώνεται τώρα να προχωρήσει στην ανατροπή της σωκρατικήςθέσης ότι η πολιτική αρετή δεν διδάσκεται. Το κύριο επιχείρημα, πουχρησιμοποιεί, έχει θέμα τη διαφοροποίηση της ανθρώπινης συμπεριφοράςκαι αντίδρασης στα έμφυτα και επίκτητα γνωρίσματα της ανθρώπινηςφύσης. Οργανώνει το επιχείρημα κατά το τυπικό του ρητορικού λόγου,δηλαδή με υποδειγματική «πρόθεσιν» (θεματική περίοδο) και «απόδειξιν»,και προσφεύγει και πάλι στην εμπειρία και τη ρητορική αντίθεση (φυσικά– επίκτητα, θετικά – αρνητικά χαρακτηριστικά και συμπονετική/ανεκτική– κριτική/«παρεμβατική» συμπεριφορά). 103

«ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ» (ΕΝΟΤΗΤΕΣ 11-13) 140

Ερωτήσεις Εισαγωγής –Πολιτεία1) Ο Πλάτωνας στα νεανικά του χρόνια φιλοδοξούσε να ασχοληθεί με την πολιτική. Ποια γεγονότα ή καταστάσεις που βίωσε στην πόλη των Αθηνών τον απογοήτευσαν; Απάντηση Σελ. 83 : Όπως ομολογεί ο ίδιος ……. διαπνεόταν από αντιδημοκρατικά φρονήματα.2) Σε ποια συμπεράσματα και πολιτικές απόψεις οδήγησαν τον Πλάτωνα οι απογοητεύσεις που βίωσε από την πολιτική της Αθήνας και τα ταξίδια του στην Κάτω Ιταλία και Σικελία; Απάντηση Σελίδα 83: Οι απογοητεύσεις που βίωσε….. τότε θα επικρατήσει το χάος.3) Ποιες γενικές πληροφορίες γνωρίζετε για τη συγγραφή της Πολιτείας (απόψεις που διατυπώνονται, χρόνος συγγραφής, διαίρεση σε βιβλία, δραματικός χρόνος διαλόγου); Απάντηση Σελίδα 83: Σις απόψεις για την ιδεώδη πολιτεία,……. διεξάγεται ο διάλογος, είναι το 421 π.Χ.4) Ποιος είναι ο τόπος, ο χρόνος και τα κύρια πρόσωπα του διαλόγου; Απάντηση Σελίδα 84: Ο Σωκράτης και ο Γλαύκων,…… μετὰ Γλαύκωνος τοῦ Ἀρίστωνος...5) Ποιο είναι το θέμα του διαλόγου και τι σημαίνουν στο κείμενο οι όροι πόλις και πολιτεία; Απάντηση Σελίδα 84: Θέμα του διαλόγου είναι…… στους θεσμούς της πόλης 141

Ενότητα 12η (519b-d) - Η αλληγορία του σπηλαίου. Η απροθυμία των φιλοσόφωνΚείμενο ΜετάφρασηΣωκράτης: Τί δέ; τόδε Σωκράτης: Τι λοιπόν; Αυτό δενοὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ, είναι φυσικό, είπα εγώ, και δενκαὶ ἀνάγκη απορρέει αναγκαστικά από ταἐκ τῶν προειρημένων, μήτε προηγούμενα, ότι δηλαδή ούτε οιτοὺς ἀπαιδεύτους καὶ απαίδευτοι και όσοι δεν έχουνἀληθείας ἀπείρους γνωρίσει την αλήθεια θαἱκανῶς ἄν ποτε μπορούσαν ποτέ να κυβερνήσουνπόλιν ἐπιτροπεῦσαι, ικανοποιητικά μια πόλη, ούτε αυτοίμήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ που αφήνονται να ασχολούνται ωςἐωμένους διατρίβειν το τέλος της ζωής τους με τηνδιὰ τέλους, παιδεία, οι πρώτοι, γιατί δεν έχουντοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ένα συγκεκριμένο στόχο στη ζωήἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, τους, τον οποίο κυνηγώντας πρέπειοὗ στοχαζομένους να κάνουν όλα ανεξαιρέτως όσαδεῖ ἅπαντα πράττειν ἃ ἂν τυχόν πράττουν και στην ιδιωτικήπράττωσιν ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ, και στη δημόσια ζωή, και οιτοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι δεύτεροι, επειδή με τη θέλησή τουςοὐ πράξουσιν, δεν θα αναμειχθούν στην πρακτικήἡγούμενοι ἐν μακάρων ζωή, γιατί νομίζουν ότι έχουννήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι; εγκατασταθεί στα νησιά των μακαρίων, ενώ είναι ακόμα ζωντανοί;Γλαύκων: Ἀληθῆ, ἔφη. Γλαύκων: Αλήθεια, είπε.Σωκράτης: Ἡμέτερον δὴ ἔργον, Σωκράτης: Δικό μας λοιπόν έργο,ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν είπα εγώ, των ιδρυτών τηςτάς τε βελτίστας πολιτείας, (είναι) να αναγκάσουμεφύσεις ἀναγκάσαι τις εξαιρετικές φύσεις (ή ταἀφικέσθαι πρὸς τὸ ξεχωριστά πνεύματα) να φτάσουνμάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν στο μάθημα που προηγουμένωςἔφαμεν εἶναι μέγιστον, είπαμε ότι είναι το ανώτερο, δηλαδήἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν και να δουν το αγαθό και νακαὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ανεβούν εκείνο τον ανηφορικόἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες δρόμο, και, αφού ανεβούν και δουνἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αρκετά (το αγαθό), να μην τους 161

αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται. επιτρέπουμε αυτό που τώρα τους επιτρέπεται.Γλαύκων: Τὸ ποῖον δή; Γλαύκων: Και ποιο είναι αυτό;Σωκράτης: Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, Σωκράτης: Το να μένουν συνεχώςκαταμένειν καὶ εκεί ψηλά, είπα εγώ, και να μημὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν θέλουν πάλι να κατεβαίνουν κοντάπαρ’ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ σ’ εκείνους τους δεσμώτες, ούτε ναμετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων παίρνουν μερίδιο από τους κόπουςτε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι και τις τιμές εκείνων, είτε είναιεἴτε σπουδαιότεραι. μικρότερης είτε μεγαλύτερης σημασίας.ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ(Εκτός από το λεξιλόγιο του σχολικού βιβλίου στη σελίδα 119)ἐκ τῶν προειρημένων = από όσα έχουν ειπωθεί προηγουμένως, από ταπροηγούμεναἂν ἐπιτροπεῦσαι = θα μπορούσαν να διοικήσουν (δυνητική ευκτική = θαμπορούσα να)τοὺς μὲν ὅτι … τοὺς δὲ ὅτι = οι πρώτοι επειδή … οι δεύτεροι επειδή (οσύνδεσμος «ὅτι» εισάγει εδώ δευτερεύουσα αιτιολογική πρότασηαντικειμενικής αιτιολογίας)ἅπαντα = όλα ανεξαιρέτωςἃ ἂν πράττωσιν = όσα τυχόν πράττουν (το «ἂν» είναι αοριστολογικό καιμεταφράζεται με το τυχόν)οὐ πράξουσιν = δεν θα αναμειχθούν στην πρακτική ζωή 162

«τὰς βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι»Με τον όρο «φύσις» αρχικά εννοείται αυτό που ο άνθρωπος δεν μπορεί νακατασκευάσει ο ίδιος, αλλά το βρίσκει να προϋπάρχει. Μπορεί βέβαια μετην τέχνη να το συμπληρώσει, αλλά δεν είναι σε θέση να το αλλάξειουσιωδώς. Φύσις επομένως σε σχέση με τον άνθρωπο είναι τα χαρίσματακαι τα ελαττώματα που έχει ως κτήμα του. Για τον Πλάτωνα η φύσηπαίζει καθοριστικό ρόλο στην εκλογή του άριστου βίου. Συγκεκριμένα, μετον όρο «βελτίστας φύσεις» ο Πλάτων εννοεί τους ανθρώπους με φυσικάχαρίσματα, όπως υψηλή ευφυΐα, οξύτητα πνεύματος, ψυχικές δυνάμειςκ.ά. Ο Πλάτων πιστεύει ότι δεν διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι από τη φύσητις ίδιες πνευματικές ικανότητες και ψυχικές δυνάμεις και συνεπώς τααποτελέσματα της παιδείας θα είναι ανάλογα των φυσικώνπροδιαθέσεων του ανθρώπου (όπως για παράδειγμα αυτοί που ανήκουνστην τάξη των δημιουργών, ο συνδυασμός φύσης και παιδείας τουςκατέταξε στην τάξη αυτή)). Συνεπώς, δεν μπορούν να δουν όλοι οιάνθρωποι το αγαθό. Επιπλέον η πορεία των βελτίστων φύσεων προς τηθέαση της Ιδέας του αγαθού επιβάλλεται ωςεξαναγκασμός(ἀναγκάσαι) στην ιδανική πολιτεία, συνιστά δηλαδήαπόλυτη αναγκαιότητα, αναγκαία συνθήκη του ιδεώδους πολιτεύματος.«μέγιστον μάθημα»: ο ορισμός του αγαθούΜε τον όρο «μέγιστον μάθημα» ο Πλάτων εννοεί τη θέαση της Ιδέας τουαγαθού, την ύψιστη γνώση, που τελικά συμπίπτει με το αγαθό, καθώς οΠλάτωνας υποστηρίζει μια νοησιαρχική ηθική, δηλαδή η γνώση τηςαλήθειας δεν μπορεί παρά να οδηγεί κατά αναγκαιότητα σε ηθική πράξη,στην πραγμάτωση του αγαθού. Σύμφωνα με το σχόλιο του σχολικούεγχειριδίου, ο Πλάτωνας δεν δίνει μια σαφή ερμηνεία για τον τον όρο«αγαθό», που είναι από τους βασικότερους στο φιλοσοφικό του σύστημα,παρά αρκείται σε ορισμένους υπαινιγμούς.«Ἀγαθὸν» πάντως είναι:α) το «εἶναι» και ό,τι διατηρεί το «εἶναι»,β) η τάξη, ο κόσμος και η ενότητα που διαπερνά και συνέχει τηνπολλαπλότητα, γ) ό,τι παρέχει την αλήθεια και την επιστήμη.Η έκφραση «αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν» φαίνεται να δηλώνει την ύψιστη αρχή καιτην πηγή του όντος και της γνώσης. Πάντως, ήδη στην αρχαιότητα το«Πλάτωνος ἀγαθὸν» ήταν παροιμιακή έκφραση για κάτι το ασαφές καισκοτεινό. 170