ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΙΚΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ1. Βασικές οικονομικές έννοιες2. Η ζήτηση των αγαθών3. Η παραγωγή της επιχείρησης και το κόστος4. Η προσφορά των αγαθών5. Ο προσδιορισμός των τιμώνΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ7. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν9. Οικονομικές διακυμάνσεις - Πληθωρισμός- Ανεργία Επαναληπτικές ασκήσεις Απαντήσεις - Υποδείξεις -1-

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η ΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝΑ. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ1. Νόμος ζήτησης. Όταν η τιμή (Ρ) ενός αγαθού αυξάνεται, η ζητούμενη ποσότητα ( QD ) τουμειώνεται, και, όταν η τιμή του μειώνεται, η ζητούμενη ποσότητα από το αγαθό αυτόαυξάνεται, όταν όλοι οι υπόλοιποι προσδιοριστικοί παράγοντες της ζήτησηςπαραμένουν σταθεροί (ceteris paribus).2. Εύρεση της αγοραίας καμπύλης ζήτησης.Για να σχηματίσουμε την αγοραία καμπύλη ζήτησης, αθροίζουμε σε κάθε τιμή πουείναι δοσμένη στην αγορά τις ζητούμενες ποσότητες από κάθε καταναλωτή (οριζόντιοάθροισμα).3. Κλίση της καμπύλης ζήτησης.Η κλίση της καμπύλης ζήτησης είναι αρνητική, λόγω της ισχύος του νόμου τηςζήτησης, δηλαδή της αρνητικής σχέσης τιμής και ζητούμενης ποσότητας.4. Μορφές της συνάρτησης ζήτησης.α) Γραμμική συνάρτηση ζήτησης. Ο τύπος της είναι QD = a + bR (a > 0 , b £ 0) ( R ³ 0 , QD ³ 0 ) Η καμπύλη ζήτησης θα είναι ευθεία. Όταν δεν δίνεται ο τύπος της συνάρτησης ζήτησης, αλλά πίνακας τιμώνκαι ποσοτήτων και δεν διευκρινίζεται αν η συνάρτηση είναι γραμμική, για ναχρησιμοποιήσω τον τύπο QD = a + bR πρέπει ο λόγος DQ από σημείο σε DRσημείο να είναι σταθερός. Αν είναι σταθερός μπορούμε να προσδιορίσουμε τηνγραμμική συνάρτηση είτε λύνοντας ένα σύστημα της μορφής QD = a + bR (αφούέχουμε πάρει από τον πίνακα τιμών δυο τιμές και τις αντίστοιχες ζητούμενεςποσότητες), είτε χρησιμοποιώντας τη σχέση QD - Q1 = Q2 - Q1 (εφόσον δίνονται R - R1 R2 - R1δυο σημεία της ευθείας με τις συντεταγμένες τους ).Π.χ. Δίνεται ο εξής πίνακας τιμών και ζητούμενων ποσοτήτων:Ρ QD2 204 1688Να προσδιοριστεί η συνάρτηση. - 34 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η ΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝΗ συνάρτηση ζήτησης είναι γραμμική, γιατί ο λόγος DQ από σημείο σε σημείο είναι DRσταθερός και ίσος με 2.Οπότε: QD = a + bR20=α+β216=α+β4Λύνοντας το σύστημα βρίσκουμε α=24 και β=-2.Άρα QD = 24 - 2Rβ) Ισοσκελής υπερβολή.Ο τύπος της είναι A QD = RΌταν δεν δίνεται ο τύπος της συνάρτησης ζήτησης, αλλά πίνακας τιμώνκαι ποσοτήτων, προσέχουμε αν ισχύει η βασική ιδιότητα της ισοσκελούςυπερβολής: R ×QD = A =σταθερό, δηλαδή αν η συνολική δαπάνη τωνκαταναλωτών για το προϊόν είναι σταθερή.Π.χ. Δίνεται ο εξής πίνακας τιμών και ζητούμενων ποσοτήτων: Ρ QDΑ 10 100Β 20 50Γ 40 25Δ 50 20Ε 100 10Ζ 125 8Να προσδιοριστεί η συνάρτηση.Η συνάρτηση ζήτησης δεν είναι γραμμική, γιατί ο λόγος DQ από σημείο σε σημείο DRδεν είναι σταθερός. Η συνάρτηση ζήτησης, όμως είναι ισοσκελής υπερβολή διότι σεκάθε σημείο ισχύει RQD = 1000 , δηλαδή η συνολική δαπάνη των καταναλωτών είναισταθερή. Άρα QD = 1000 . RΓια να βρούμε συναρτήσεις ζήτησης πρέπει να μεταβάλλεται η τιμή του αγαθούκαι όλοι οι υπόλοιποι προσδιοριστικοί παράγοντες της ζήτησης να είναισταθεροί.5. Μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα και μεταβολή στη ζήτηση.α) Μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα.Όταν μεταβάλλεται μόνο η τιμή του αγαθού και όλοι οι υπόλοιποιπροσδιοριστικοί παράγοντες της ζήτησης παραμένουν σταθεροί, τότε - 35 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η ΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝμεταβάλλεται η ζητούμενη ποσότητα, δηλαδή έχουμε μετακίνηση σημείουπάνω στην ίδια καμπύλη ζήτησης.β) Μεταβολή στη ζήτηση.Όταν μεταβάλλεται ένας από τους προσδιοριστικούς παράγοντες τηςζήτησης, ενώ η τιμή του αγαθού παραμένει σταθερή, τότε μεταβάλλεται ηζήτηση, δηλαδή έχουμε μετατόπιση ολόκληρης της καμπύλης ζήτησης. · Αν η ζήτηση αυξηθεί, τότε η καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται προς τα δεξιά. · Αν η ζήτηση μειωθεί , τότε η καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται προς τα αριστερά.Μεταβολή της ζήτησης σημαίνει μεταβολή του τύπου της συνάρτησης. - 36 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η ΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝΔ. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ-ΛΑΘΟΥΣ.2.48 Επιδίωξη του καταναλωτή είναι να μεγιστοποιεί τη χρησιμότητα πουαπολαμβάνει από την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών.2.49 Την επιδίωξη της μέγιστης χρησιμότητας περιορίζουν μόνο δυο παράγοντεςπου είναι το χρηματικό εισόδημα και οι τιμές των αγαθών.2.50 Σύμφωνα με το νόμο της ζητήσεις όταν η τιμή ενός αγαθού μειώνεται, αυξάνεταιη ζήτηση του.2.51 Η καμπύλη ζήτησης ενός αγαθού έχει πάντα θετική κλίση.2.52 Στη γραμμική συνάρτηση ζήτησης η σταθερά α είναι πάντα θετικός αριθμός.2.53 Στη γραμμική συνάρτηση ζήτησης ο συντελεστής β είναι πάντα θετικόςαριθμός.2.54 Χαρακτηριστικό της ισοσκελούς υπερβολής είναι ότι η συνολική δαπάνη τωνκαταναλωτών για το προϊόν είναι σταθερή.2.55 Αν αυξηθεί το εισόδημα των καταναλωτών και το αγαθό είναι κατώτερο, τότεθα αυξηθεί η ζήτηση για αυτό.2.56 Αν αυξηθεί η τιμή ενός αγαθού, τότε η καμπύλη ζήτησης του υποκατάστατου θαμετατοπιστεί προς τα αριστερά.2.57 Συμπληρωματικά είναι δυο (ή περισσότερα) αγαθά, όταν το ένα μπορεί ναχρησιμοποιηθεί αντί του άλλου (ή άλλων), για να ικανοποιήσουν την ίδια ανάγκη.2.58 Αν οι καταναλωτές προβλέπουν αύξηση στην τιμή ενός αγαθού, μπορεί νααυξήσουν τις τρέχουσες αγορές τους στο αγαθό αυτό, ώστε να επωφεληθούν από τηχαμηλότερη τιμή που επικρατεί τώρα.2.59 Ο αριθμός των καταναλωτών αφορά μόνον την ατομική καμπύλη ζήτησης.2.60 Εάν μεταβληθεί η τιμή ενός αγαθού και οι υπόλοιποι προσδιοριστικοίπαράγοντες της ζήτησης είναι σταθεροί, τότε έχουμε μετακίνηση σημείου πάνω στηνίδια καμπύλη ζήτησης.2.61 Εάν η τιμή του αγαθού είναι σταθερή και μεταβληθεί ένας από τουςπροσδιοριστικούς παράγοντες της ζήτησης, τότε έχουμε μετατόπιση της καμπύληςζήτησης.2.62 Η αριθμητική τιμή της ελαστικότητας ζήτησης είναι θετική.2.63 Η ποσοστιαία μεταβολή της τιμής προς την ποσοστιαία μεταβολή τηςζητούμενης ποσότητας, ονομάζεται ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή. - 68 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝΑ. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ.1. Ορισμός της καμπύλης προσφοράς της επιχείρησης. Η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς (στον πλήρη ανταγωνισμό)της επιχείρησης είναι το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακούκόστους που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητούκόστους.Στο διάγραμμα, η καμπύλη προσφοράς είναι το τμήμα ΑΒ τηςκαμπύλης MC. Το σημείο Α στο οποίο η καμπύλη του MC τέμνει τηνκαμπύλη του AVC είναι το πρώτο σημείο της καμπύλης προσφοράς τηςεπιχείρησης.Η καμπύλη προσφοράς S φαίνεται στο δεύτερο διάγραμμα.2. Η συνθήκη ισορροπίας. Η επιχείρηση συμφέρει να παράγει εκείνη την ποσότητα στην οποία τοκέρδος της μεγιστοποιείται. Η εύρεση αυτής της ποσότητας προϊόντος για μιαεπιχείρηση προσδιορίζεται από τη συνθήκη ισορροπίας: Ρ=MC anercόmeno - 103 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝΑΠΟΔΕΙΞΗΚαι αυτό γιατί τα κέρδη μεγιστοποιούνται όταν η παράγωγος των κερδώνείναι ίση με το 0.Πράγματι (Kerdh)¢ = 0 Û (RQ - TC)¢ = 0 Û (RQ)¢ - (TC)¢ = 0 Û R - MC = 0 Û R = MCΒασικές υποθέσεις για ότι εξετάζουμε είναι οι εξής:α) η τιμή πώλησης του προϊόντος είναι σταθερή.β) η επιχείρηση μπορεί να πουλά όποια ποσότητα θελήσει να παράγει.Η συνθήκη εξαγωγής της καμπύλης προσφοράς είναι:Ρ=ΜC anercomeno ³ ΑVC minΤο σημείο απαρχής της λειτουργίας της επιχείρησης βρίσκεται εκεί όπου:Ρ=ΜC anercomeno =AVC min . Αυτό συμβαίνει γιατί, προκειμένου να παράγει ηεπιχείρηση θα πρέπει να καλύπτει οπωσδήποτε το μεταβλητό της κόστος.Η επιχείρηση δεν προσφέρει για τιμές που είναι μικρότερες από τοελάχιστο μέσο μεταβλητό κόστος. Δηλαδή όταν Ρ<ΑVC min δεν συμφέρειτην επιχείρηση να συνεχίσει να παράγει στην τιμή αυτή, γιατί τότε με τηνπαραγωγή της δεν καλύπτει πλήρως το μεταβλητό κόστος. Στην περίπτωσηαυτή είναι προτιμότερο για την επιχείρηση να μην παράγει καθόλου, ώστε ναπεριορίζει τη ζημία της μόνο στο σταθερό κόστος.3. Ο νόμος της προσφοράς. Όταν αυξάνεται η τιμή (Ρ) ενός αγαθού, αυξάνεται και η προσφερόμενηποσότητα του (Q S ), και, όταν μειώνεται η τιμή του, μειώνεται και ηπροσφερόμενη ποσότητα του, όταν όλοι οι υπόλοιποι προσδιοριστικοίπαράγοντες της προσφοράς παραμένουν σταθεροί (ceteris paribus).4. Η αγοραία καμπύλη προσφοράς. Η αγοραία καμπύλη προσφοράς είναι το άθροισμα των ποσοτήτων πουαντιστοιχούν στις καμπύλες προσφοράς όλων των επιχειρήσεων πουπροσφέρουν το προϊόν και δείχνει τη συνολικά προσφερόμενη ποσότητα σεκάθε τιμή. Διαγραμματικά προκύπτει από το οριζόντιο άθροισμα τωνατομικών καμπυλών προσφοράς.5. Κλίση της καμπύλης προσφοράς. Η κλίση της καμπύλης προσφοράς είναι θετική, λόγω της ισχύος τουνόμου της προσφοράς, δηλαδή της θετικής σχέσης τιμής και προσφερόμενηςποσότητας.6. Γραμμική συνάρτηση προσφοράς.Ο τύπος της είναι Q S =γ+δΡ. .(γ>0 ή γ<0 ή γ=0 και δ ³ 0) Ρ ³ 0 και Q s ³ 0.Η καμπύλη προσφοράς θα είναι ευθεία. - 104 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Όταν δεν δίνεται ο τύπος της συνάρτησης προσφοράς, αλλάπίνακας τιμών και ποσοτήτων και δεν διευκρινίζεται αν η συνάρτησηείναι γραμμική, για να χρησιμοποιήσουμε τον τύπο Q S =γ+δΡ πρέπει ολόγος DQ από σημείο σε σημείο να είναι σταθερός. Αν είναι σταθερός DRμπορούμε να προσδιορίσουμε την γραμμική συνάρτηση είτε λύνοντας ένασύστημα της μορφής Q S = γ+δΡ (αφού έχουμε πάρει από τον πίνακα τιμώνδυο τιμές και τις αντίστοιχες προσφερόμενες ποσότητες) είτεχρησιμοποιώντας τη σχέση QS - Q1 = Q2 - Q1 (εφόσον δίνονται δυο σημεία της R - R1 R2 - R1ευθείας με τις συντεταγμένες τους).Π.χ. Δίνεται ο εξής πίνακας τιμών και προσφερομένων ποσοτήτων: Ρ QS 2 10 4 12 8 16Να προσδιοριστεί η συνάρτηση.Η συνάρτηση προσφοράς είναι γραμμική, γατί ο λόγος DQ από σημείο σε DRσημείο είναι σταθερός και ίσος με 2.Οπότε:Q S =γ+δΡ 10=γ+δ2 12=γ+δ4Λύνοντας το σύστημα βρίσκουμε γ=8 και δ=1. Άρα Q S =8+Ρ. Για να βρούμε συναρτήσεις προσφοράς πρέπει να μεταβάλλεταιη τιμή του αγαθού και όλοι οι υπόλοιποι προσδιοριστικοί παράγοντεςτης προσφοράς να είναι σταθεροί.7. Μεταβολή της προσφερόμενης ποσότητας και μεταβολή τηςπροσφοράς.α) Μεταβολή της προσφερόμενης ποσότητας. Όταν μεταβάλλεται μόνο η τιμή του αγαθού και όλοι οι υπόλοιποιπροσδιοριστικοί παράγοντες της προσφοράς παραμένουν σταθεροί, τότεμεταβάλλεται η προσφερόμενη ποσότητα, δηλαδή έχουμε μετακίνηση σημείουπάνω στην ίδια καμπύλη προσφοράς. - 105 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ.4.59 Η ποσότητα που μεγιστοποιεί τα κέρδη μιας επιχείρησης είναι αυτή πουπροσδιορίζεται από την ισότητα:α) τιμής και μέσου κόστους.β) τιμής και οριακού κόστους.γ) τιμής και συνολικού εσόδου.δ) τιμής και συνολικού κόστους.4.60 Η καμπύλη προσφοράς μιας επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο,συμπίπτει:α) με το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του μέσου συνολικού κόστους.β) με το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του μέσου μεταβλητού κόστους.γ) με την καμπύλη του συνολικού κόστους.δ) με το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους, πουβρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους.4.61 Η επιχείρηση δεν προσφέρει για τιμές που είναια) μικρότερες από το μέσο μεταβλητό κόστος.β) μεγαλύτερες από το μέσο μεταβλητό κόστος.γ) μικρότερες από το μέσο σταθερό κόστος.δ) μεγαλύτερες από το μέσο σταθερό κόστος.4.62 Σύμφωνα με το νόμο της προσφοράςα) όταν αυξάνεται η τιμή ενός αγαθού μειώνεται η προσφερόμενη ποσότητατου.β) όταν μειώνεται η τιμή ενός αγαθού αυξάνεται η προσφερόμενη ποσότητατου.γ) η προσφερόμενη ποσότητα μεταβάλλεται προς την ίδια κατεύθυνση με τημεταβολή της τιμής.δ) η προσφερόμενη ποσότητα μεταβάλλεται προς την αντίθετη κατεύθυνσημε τη μεταβολή της τιμής.4.63 Στη γραμμική συνάρτηση προσφοράς η σταθερά γ είναι αριθμός:α) πάντα θετικός.β) πάντα αρνητικός.γ) πάντα μηδέν.δ) θετικός, αρνητικός ή μηδέν.4.64 Στη γραμμική συνάρτηση προσφοράς ο συντελεστής δ είναι αριθμός:α) πάντα θετικός.β) πάντα αρνητικός.γ) πάντα μηδέν.δ) θετικός ή μηδέν.4.65 Μείωση των τιμών των παραγωγικών συντελεστών σημαίνει για τηνεπιχείρηση:α) μείωση του οριακού κόστους.β) μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα κάτω και δεξιά.γ) το (α) και το (β) μαζί. - 135 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝΑ. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ.1. Διάκριση Μικροοικονομικής και Μακροοικονομικής Θεωρίας. Η μικροοικονομική θεωρία ή θεωρία των τιμών αναφέρεται στονπροσδιορισμό της τιμής ενός αγαθού. Η μακροοικονομική θεωρία ή θεωρία του Εθνικού Εισοδήματος και τηςΑπασχόλησης εξετάζει τα οικονομικά προβλήματα ως ένα σύνολοαλληλοεξαρτώμενων μεγεθών. Η διαφορά ως προς την μέθοδο μεταξύ της μικροοικονομικής και τηςμακροοικονομικής ανάλυσης οφείλεται στο ότι η μικροοικονομία εξετάζει τησυμπεριφορά του οικονομούντος ατόμου, ενώ η μακροοικονομία εξετάζει τησυμπεριφορά της συνολικής οικονομίας. Ο σπουδαιότερος λόγος που επιβάλλει τη διάκριση της οικονομικήςανάλυσης σε μικροοικονομικό και μακροοικονομικό επίπεδο είναι το σφάλμασύνθεσης. Το σφάλμα σύνθεσης συμβαίνει, όταν δεχόμαστε ότι αυτό πουισχύει για ένα άτομο ή για ορισμένα άτομα ισχύει αναγκαστικά και για τοσύνολο της οικονομίας.2. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν.Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (Α.Ε.Π.) είναι η συνολική αξία σε χρηματικέςμονάδες των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται στηνεπικράτεια μιας χώρας σε ένα συγκεκριμένο έτος, ασχέτως αν ο παραγωγόςμπορεί να είναι μόνιμος κάτοικος μιας άλλης χώρας.3. Η Έννοια της Προστιθέμενης Αξίας. Τα αγαθά διακρίνονται και σε τελικά και ενδιάμεσα. Τελικά αγαθά είναιαυτά που αγοράζονται για τελική χρήση και όχι για παραπέραμετασχηματισμό. Ενδιάμεσα είναι τα αγαθά που αγοράζονται για περαιτέρωεπεξεργασία και όχι για τελική χρήση. Προστιθέμενη αξία είναι η αξία που προστίθεται σε κάθε στάδιοπαραγωγής ενός προϊόντος (η προστιθέμενη αξία μετρά αμοιβέςπαραγωγικών συντελεστών). Το άθροισμα των προστιθέμενων αξιών κάθεσταδίου αποτελεί την τελική αξία του προϊόντος.ΜΕΘΟΔΟΙ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΟΥ Α.Ε.Π. ΣΕ ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΤΙΜΕΣ.1) ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ. Για τον υπολογισμό του Α.Ε.Π. συμπεριλαμβάνεται μόνο η αξία τωντελικών προϊόντων και υπηρεσιών, και όχι η αξία των ενδιάμεσων προϊόντων.2) ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ. Για τον υπολογισμό του Α.Ε.Π., αθροίζονται οι προστιθέμενες αξίεςόλων των παραγωγικών κλάδων, μέχρι να φθάσουμε στην αξία των τελικώνπροϊόντων. - 172 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ Για την οικονομία, το άθροισμα της προστιθέμενης αξίας όλης τηςπαραγωγής πρέπει ως σύνολο να είναι ίσο με την αξία αγοράς όλωντων τελικών αγαθών και υπηρεσιών.4. Η επίδραση της μεταβολής των τιμών στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Το Α.Ε.Π. σε τρέχουσες τιμές ή ονομαστικό Α.Ε.Π. μετρά τη χρηματικήαξία της παραγωγής μιας οικονομίας σε τρέχουσες τιμές. · Τρέχουσες τιμές είναι οι τιμές των προϊόντων που ισχύουν στο έτος που παράγονται τα προϊόντα αυτά. · Έτος βάσης είναι το έτος εκείνο που οι τιμές των αγαθών του επιλέγονται από το κράτος, ώστε μέσω αυτών να εκφραστεί η αξία της παραγωγής των αντίστοιχων αγαθών διαφορετικών ετών.Μία οικονομία που παράγει ν αγαθά ( Q1,Q2,...,Qn ) θα έχει:A.E.P.t se trέcouseV timέV = R1 ×Q1 + R2 ×Q2 + ...+ Rn ×Qn Το ονομαστικό Α.Ε.Π., επειδή επηρεάζεται από τις μεταβολές τωντιμών των αγαθών και υπηρεσιών, δεν είναι καλό μέτρο εκτίμησης τηςπορείας μιας οικονομίας. Για τον λόγο αυτό πρέπει να μετατραπεί σεσταθερές τιμές ενός έτους βάσης, δηλαδή ενός έτους σύγκρισης. Αυτό γίνεταιμε τον δείκτη τιμών. Ο δείκτης τιμών ή αποπληθωριστής τιμών εκφράζει τις μεταβολές στογενικό επίπεδο τιμών σε σχέση με το επίπεδο τιμών του έτους βάσης.Για μία οικονομία που παράγει ένα μόνο αγαθό:Δείκτης τιμών έτους t = R έtouVt ×100 R έtouV bάshVΓια μία οικονομία που παράγει δύο αγαθά, Χ και Υ:Δείκτης τιμών έτους t = A.E.P.έtouVt se trέcouseV timέV ×100 A.E.P.έtouVt se staqerέV timέVΓια μία οικονομία που παράγει χιλιάδες αγαθά:Δείκτης τιμών έτους t = Genikόepίpedotimώn έtouVt ×100 Genikόepίpedotimώn έtouV bάshVΣτο έτος βάσης: Δείκτης τιμών=100%. Το Α.Ε.Π. σε σταθερές τιμές ή πραγματικό Α.Ε.Π. είναι αυτό που μετράτην αξία της συνολικής παραγωγής σε τιμές του έτους βάσης, δηλαδή μετράτις πραγματικές μεταβολές του προϊόντος από έτος σε έτος. Το πραγματικόΑ.Ε.Π. διαφέρει από έτος σε έτος μόνον αν μεταβάλλονται οι παραγόμενεςποσότητες και είναι καλύτερο μέτρο σύγκρισης της ευημερίας μιας οικονομίας - 173 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝσε σχέση με το ονομαστικό Α.Ε.Π., διότι είναι απαλλαγμένο από τηνεπίδραση των μεταβολών των τιμών.A.E.P.έtouVt se staqerέV timέV έtouV bάshV = A.E.P.έtouVt se trέcouseV timέV ×100 DeίkthV timώn έtouVt(1)ή Α.Ε.Π. έτους t σε σταθερές τιμές έτους bάshV =Ρ έτους bάshV × Q έτους t Στο έτος βάσης, το Α.Ε.Π. σε τρέχουσες τιμές είναι ίσο με το Α.Ε.Π. σεσταθερές τιμές. Από τη σχέση (1) προκύπτει: A.E.P.έtouVt se trέcouseV timέV =A.E.P. έtouV t se staqerέV timέV × DeίkthV timώn έtouV t 100καιDeίkthV timώn έtouVt = A.E.P.έtouV t se trέcouseV timέV ×100 A.E.P.έtouVt se staqerέV timέV Η διαφορά των ονομαστικών Α.Ε.Π. ονομάζεται ονομαστικήμεταβολή και οφείλεται στις μεταβολές και του επιπέδου τιμών και τωνποσοτήτων των παραγόμενων αγαθών. Η διαφορά των πραγματικών Α.Ε.Π., που ονομάζεται πραγματικήμεταβολή, οφείλεται μόνον στη μεταβολή της ποσότητας των αγαθών.Υπάρχει και η περίπτωση το πραγματικό Α.Ε.Π. να μειώνεται (ακόμη κι ανπαρουσιάζεται ονομαστική αύξηση). Τότε η πραγματική μεταβολή θα είναιαρνητική. Οι μεταβολές του πραγματικού Α.Ε.Π. μας δίνουν καλύτερηεκτίμηση της πορείας μιας οικονομίας.Πραγματική ποσοστιαία μεταβολή του Α.Ε.Π. μεταξύ δύο ετών=Telikό Pragmatikό A.E.P.- Arcikό PragmatikόA.E.P. ×100 Arcikό Pragmatikό A.E.P. Η πραγματική ποσοστιαία μεταβολή του Α.Ε.Π. μεταξύ δύο ετώνπαραμένει η ίδια, ανεξάρτητα από το έτος που χρησιμοποιείται, κάθε φορά,ως έτος βάσης, ενώ η πραγματική μεταβολή του Α.Ε.Π. μεταξύ δύο ετώνδιαφέρει ανάλογα με το έτος βάσης. Όταν θέλουμε να υπολογίσουμε την ποσοστιαία μεταβολή τουπραγματικού Α.Ε.Π., μεταξύ δύο ετών σε σταθερές τιμές ενός νέου έτουςβάσης , τότε θα πρέπει να κάνουμε αλλαγή του έτους βάσης. Θα πρέπει,δηλαδή, να υπολογίσουμε τους δείκτες τιμών και το Α.Ε.Π. κάθε έτους σεσταθερές τιμές του νέου έτους βάσης. Η αλλαγή του έτους βάσης γίνεται μετον ακόλουθο τύπο: DeίkthV timώn έtouVt ArcikόV DeίkthV timώn έtouVt ×100 (se staqerέV timέV = n έou έtouV b άshV ) ArcikόV DeίkthV timώn n έou έtouV bάshV - 174 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ5.Το κατά κεφαλήν πραγματικό Α.Ε.Π. Το κατά κεφαλήν πραγματικό Α.Ε.Π. δίνει το εισόδημα που θααντιστοιχούσε σε κάθε κάτοικο μιας οικονομίας, κατά μέσο όρο, αν η διανομήτου ήταν ίση. Kat ά Kefalήn Pragmatikό A.E.P. = Pragmatikό A.E.P. PlhqusmόV Χρησιμοποιείται για να μετρά τις επιδόσεις των οικονομιών διαχρονικά,αλλά και μεταξύ των χωρών για διεθνείς συγκρίσεις.6. Το Α.Ε.Π. ως δείκτης οικονομικής ευημερίας και οι αδυναμίες του.Οι αδυναμίες του Α.Ε.Π. ως δείκτη οικονομικής ευημερίας είναι οι ακόλουθες:α) Δεν περιλαμβάνει την αξία της παραγωγής που αφορά στηνιδιοκατανάλωση, γιατί αυτή δεν γίνεται αντικείμενο αγοραπωλησίας.β) Είναι ποσοτικός και όχι ποιοτικός δείκτης.γ) Αγνοεί τη σύνθεση και την κατανομή της παραγωγής.δ) Δεν συμπεριλαμβάνει την αξία των αγαθών και υπηρεσιών τηςπαραοικονομίας. Οι παραπάνω ατέλειες και αδυναμίες του Α.Ε.Π. κάνουν προβληματικήκαι τη σύγκριση του βιοτικού επιπέδου μεταξύ διαφόρων χωρών. - 175 -

ΒΙΚΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝΓ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ7.7 Αν το Α.Ε.Π. μιας χώρας το τρέχον έτος είναι 30 εκ. ευρώ και είναι 30%μεγαλύτερο σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ενώ οι τιμές μεταξύ των δύοαυτών ετών αυξήθηκαν κατά 20%, να βρείτε την πραγματική ποσοστιαίαμεταβολή του Α.Ε.Π. μεταξύ των δύο αυτών ετών, εάν ως έτος βάσηςθεωρήσετε το προηγούμενο έτος.7.8 Δίνεται ο παρακάτω πίνακας: Α.Ε.Π. σε ΔΤ Α.Ε.Π. σεΈτος τρέχουσες (%) σταθερές2000 τιμές τιμές2001 (εκ. €) (εκ. €) 200 100 110 130α) Να συμπληρωθεί ο πίνακας.β) Να δείξετε ότι το Α.Ε.Π. του 2000 ήταν 169,23 εκ. € σε σταθερές τιμές του2001.7.9 Έστω τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα:Έτος Α.Ε.Π. σε Α.Ε.Π. σε τρέχουσες σταθερές20002001 τιμές τιμές2002 (εκ. €) (εκ. €) 100 100 160 115 200 125Να βρεθεί το ποσοστό αύξησης των τιμών μεταξύ 2000 και 2002.7.10 Δίνονται τα παρακάτω υποθετικά δεδομένα:Έτος Α.Ε.Π. σε ΔΤ τρέχουσες τιμές (%)20022003 (εκ. €) 1002004 30 120 34 135 38Να υπολογισθούν:α) Το Α.Ε.Π. του 2003 σε σταθερές τιμές του 2002 και το Α.Ε.Π. του 2004 σεσταθερές τιμές του 2002.β) Η πραγματική ποσοστιαία μεταβολή του Α.Ε.Π. μεταξύ των ετών 2003 και2004 σε σταθερές τιμές του 2002.γ) Το Α.Ε.Π. του 2004 σε σταθερές τιμές του 2003.δ) Η πραγματική ποσοστιαία μεταβολή του Α.Ε.Π. μεταξύ των ετών 2003 και2004 σε σταθερές τιμές του 2003. Τι παρατηρείτε; - 185 -