ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6 71ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13ΠΕΙΘΩ 20· Τρόποι και μέσα πειθούς 21Ασκήσεις 23Περαιτέρω εξάσκηση στο σπίτι 32· Τα είδη των συλλογισμών 34Ασκήσεις 35Περαιτέρω εξάσκηση στο σπίτι 37· Αξιολόγηση μέσων πειθούς 39Άσκηση 40Περαιτέρω εξάσκηση στο σπίτι 43· Αξιολόγηση επαγωγικού συλλογισμού 43ΆσκησηΠεραιτέρω εξάσκηση στο σπίτι 47· Σημασία και αξιολόγηση τεκμηρίων 47Άσκηση 47 502ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 50ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 56· Δομή της παραγράφου· Αντιστοιχία παραγράφου- κειμένου 63· Η θέση της θεματικής περιόδου· Δημιουργία πλαγιότιτλων 68· Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου 69· Άσκηση 723ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 74ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ ΉΚΕΙΜΕΝΟΥΑσκήσειςΠεραιτέρω εξάσκηση στο σπίτι4ο ΚΕΦΑΛΑΙΟΤΟ ΚΟΜΜΑ/ ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ –ν· Το κόμμα· Το τελικό –νΕπιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου 76 785ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 78Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 78· Σημεία στίξης 79· Χρήση ερωτήσεων 79· Τεχνική των ερωταπαντήσεων 80· Επιλογή ρηματικού προσώπου 81· Χρήση των ρηματικών εγκλίσεων 81· Ύφος του κειμένου 81· Ενεργητική- Παθητική σύνταξη 82· Παρατακτική και Υποτακτική σύνδεση 82· Ασύνδετο σχήμα· Μακροπερίοδος ή μη λόγος 85· Ευθύς λόγος 85· Ρηματικά σύνολα και Ονοματικά σύνολα 86 866ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 87ΠΕΡΙΛΗΨΗ 88· Περίληψη- ορισμός 89· Βήματα Περίληψης 91· Γενικές οδηγίες 92· Βασικές τεχνικές πύκνωσης του λόγου 93· Σύνταξη της περίληψης· Ρήματα που χρησιμοποιούμε στην Περίληψη 97· Στόχοι περίληψης 98· Γενική θεώρηση 99· Συμπληρωματικές διευκρινήσεις 101· Άσκηση 102 1027ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 104ΘΕΩΡΙΑ ΔΟΚΙΜΙΟΥ/ ΑΡΘΡΟ/ ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ· Τι είναι δοκίμιο;· Πομπός· Μήνυμα· Η πειθώ στο δοκίμιο· Συνοχή· Η γλώσσα του δοκιμίου· Η οργάνωση του δοκιμίουΕπιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου 111 111· Ομοιότητες δοκιμίου με άλλα κειμενικά είδη 114· Δημοσιογραφικό άρθρο 119· Επιφυλλίδα· Ασκήσεις 126ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΕπιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου 1Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΙΘΩ· Τρόποι- μέσα πειθούς· Είδη συλλογισμών· Αξιολόγηση μέσων πειθούς· Αξιολόγηση επαγωγικού συλλογισμού· Σημασία και αξιολόγηση τεκμηρίωνΕπιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου Η ΠαράγραφοςΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥΘεματική περίοδος- πρόταση: Είναι μια περίοδος. Περιέχει: - την κύρια ιδέα της παραγράφου - τη θέση του συγγρα- φέα Βρίσκεται στην αρχή της παραγράφου (σπανιότερα στη μέση ή στο τέλος)Λεπτομέρειες/ Σχόλια: Είναι το υλικό με το οποίο αναπτύσσεται (τεκμηριώνεται, διασαφηνίζεται) η κύρια ιδέα της παραγράφου.Πρόταση κατακλείδα: Συνοψίζει το περιεχόμενο των λεπτομερειών, είναι το λογικό συμπέρασμα της συλλογιστικής των λεπτομερειών. Πολλές φορές παραλείπεται.ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ- ΚΕΙΜΕΝΟΥΠαράγραφος ΈκθεσηΘεματική περίοδος ΠρόλογοςΛεπτομέρειες/ Σχόλια Κύριο ΜέροςΠρόταση κατακλείδα ΕπίλογοςΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ1. Στην αρχή της παραγράφου Η Θεματική περίοδος βρίσκεται συνήθως στην αρχή τηςπαραγράφου, στην πρώτη περίοδο. Στην περίπτωση αυτή η ανάπτυξητης παραγράφου γίνεται παραγωγικά, από το γενικό στις ειδικέςλεπτομέρειες και αναφορές.Παράδειγμα Αυτά σημαίνουν ότι, βαθμιαία, ολόκληρος οΕπιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος 47

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου πλανήτης γίνεται ένας ενιαίος χώρος. Ό, τι δηλαδή κάνει κάθε άνθρωπος, όπου γης μπορεί να επηρεάσει τη ζωή και το μέλλον των άλλων ανθρώπων στον υπόλοιπο πλανήτη. Λ.χ. η άφρων ληστρική εκμετάλλευση των δασών της Ινδονησίας και του Αμαζονίου στη Βραζιλία προκαλεί τεράστιες και ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, που επηρεάζουν τις κλιματολογικές συνθήκες σε όλη τη γη. Ή το ύψος των επιτοκίων στης ΗΠΑ ή τη Γερμανία έχει άμεσο αντίκτυπο στις υπόλοιπες οικονομίες, όπου γης, και συνεπώς και στην Ελλάδα, όπως άλλωστε η άνοδος ή η υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου, από το οποίο είναι πλήρης η ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας.Επισήμανση Μερικές φορές η πρώτη περίοδος της παραγράφου έχει το ρόλομιας εισαγωγής ή σύνδεσης με την προηγούμενη παράγραφο. Έτσι, ηθεματική περίοδος βρίσκεται στη δεύτερη ή και στην τρίτη περίοδοτης παραγράφου, όπως συμβαίνει στο επόμενο παράδειγμα, όπου ηπρώτη περίοδος είναι συνδετική/ μεταβατική.Παράδειγμα Ένα μεγάλο μέρος της εξέτασης και του συμπεράσματος εξαρτάται από τους ορισμούς που υιοθετούνται. Ας δεχτούμε ότι ο πολιτισμός ορίζεται ως το σύνολο των ιδεών, ενεργειών και επιτευγμάτων που μια κοινωνία έχει αναπτύξει και επιτύχει με σκοπό την ευημερία των μελών της. Η ανάπτυξη της ιατρικής και των φαρμάκων, η σύνθεση και δημοσίευση ενός ποιήματος, μια έκθεση ζωγραφικής, μια καλή συνταγή μαγειρικής και η παραγωγή ενός νέου κρασιού είναι παραδείγματα στοιχείων του πολιτισμού.2. Ενδιάμεσα στα σχόλια της παραγράφου Όταν η Θεματική περίοδος βρίσκεται στη μέση περίπου τηςπαραγράφου, λειτουργεί ως συμπέρασμα για το τμήμα της παραγράφουπου προηγείται και, ταυτόχρονα, ως απόδειξη για το τμήμα πουακολουθεί. Επίσης, όταν στην παράγραφο αναπτύσσονται αντίθετεςέννοιες, η θεματική περίοδος βρίσκεται στη μέση διαχωρίζοντάς τες.Επιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος 48

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου 4Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ·ΤΟ ΚΟΜΜΑ ·ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ -νΕπιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος 71

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου Το Κόμμα Το κόμμα είναι το πιο συχνό και το πιο δύσκολο στη χρήση τουσημείο στίξης. Βοηθά, όμως, σημαντικά στην κατανόηση ενός κειμένου.Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να ξέρουμε πότε και γιατί το χρησιμοποιούμε.Χωρίζουμε με κόμμα:1. Όμοιους μεταξύ τους όρους, όταν τους παραθέσουμε ασύνδετους. Οι όροι αυτοί μπορεί να είναι υποκείμενα, κατηγορούμενα, επιθετικοί προσδιορισμοί ή ό, τι άλλο. Επίσης, τις ισοδύναμες προτάσεις, κύριες ή δευτερεύουσες, όταν είναι ασύνδετες. π.χ. Φίλοι, συγγενείς, γείτονες, γνωστοί και άγνωστοι του συμπα- ραστάθηκαν. Έφαγαν, ήπιαν, χόρεψαν, διασκέδασαν με την ψυχή τους.2. Την παράθεση και την επεξήγηση. π.χ. Ο Όλυμπος, το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, ήταν κατοικία των θεών.3. Τη μετοχική πρόταση, όταν μπαίνει ως επεξήγηση ή όταν είναι μεγάλη. π.χ. Έτσι, δουλεύοντας ακούραστα, πέτυχε το σκοπό του. Εξετάζοντας προσεκτικά κάθε σημαντική και ασήμαντη λεπτομέρεια της περίεργης αυτής υπόθεσης, βρήκε την αλήθεια.4. Τις επιρρηματικές φράσεις. π.χ. Μετά το τέλος και αυτής της δουλειάς, θα φύγω λίγες μέρες για διακοπές.5. Την κλητική προσφώνηση. π.χ. Άκου, φίλε μου, πράγματα.6. Τις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις: αιτιολογικές, τελικές, υποθετικές, χρονικές, εναντιωματικές, συμπερασματικές και όσες εισάγονται με το χωρίς να. π.χ. Έκανες λάθος, γιατί δεν πρόσεξες. Θα έρθω, αν με πείσεις.7. Τις προσθετικές ή παραθετικές αναφορικές προτάσεις. Οι προτάσεις αυτές δεν είναι απαραίτητο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζουν π.χ. Ο Πλάτων, που ήταν φιλόσοφος, έγραψε και ποιήματα.Επιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος 72

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου8. Τις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (ειδικές, βουλητικές, ενδοιαστικές, πλάγιες ερωτηματικές), όταν έχουν τη θέση επεξήγησης. π.χ. Ο λόγος του, ότι θα μετανιώσω για τις πράξεις μου, ήταν προφητικός.9. Τις παρένθετες προτάσεις. π.χ. Εκλογές θα έχουμε, όπως φαίνεται, τον επόμενο χρόνο.10. Τις προτάσεις που συνδέονται αντιθετικά. π.χ. Ήθελε πολύ να γίνει γιατρός, αλλά δεν τα κατάφερε.11. Το σύνδεσμο και, όταν αυτός δε συνδέει όμοιους συντακτικά όρους και προτάσεις. π.χ. Το έμαθα, όταν άκουσα τις ειδήσεις, και δεν το πίστευα.Δε χωρίζουμε με κόμμα:1. Τις προτάσεις που συνδέονται με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους: και, ούτε, μήτε και τους διαχωριστικούς: ή, είτε. π.χ. Ούτε τον είδα ούτε τον ξέρω.2. Τις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (ειδικές, βουλητικές, ενδοιαστικές, πλάγιες ερωτηματικές), όταν είναι υποκείμενο, αντικείμενο ή κατηγορούμενο. π.χ. Είναι φανερό ότι οι περισσότεροι νέοι θέλουν να σπουδάσουν.3. Τις αναφορικές προσδιοριστικές προτάσεις, που αποτελούν αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζουν. π.χ. Το τρίγωνο που έχει μια ορθή γωνία λέγεται ορθογώνιο.4. Τη μετοχική πρόταση, όταν δεν είναι μεγάλη ή όταν δεν μπαίνει ως επεξήγηση. π.χ. Ξημερώνοντας αναχωρήσαμε για τον προορισμό μας.Επιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος 73

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου Το τελικό –ν Το τελικό –ν διατηρείται, όταν ακολουθεί λέξη που αρχίζει απόφωνήεν ή από στιγμιαίο σύμφωνο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ) ή διπλό(ξ, ψ), στο παρομοιαστικό σαν και στους αδύνατους τύπους τωναντωνυμιών τον και την.π.χ. τον αέρα, μην πιστεύεις, το δρόμο, τον ψαρά, τον θαυμάζει κτλ.Επιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος 74

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου 6ο ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΕΡΙΛΗΨΗ· Βήματα Περίληψης· Γενικές οδηγίες· Βασικές τεχνικές πύκνωσης του λόγου· Σύνταξη Περίληψης· Ρήματα που χρησιμοποιούμε στην Περίληψη· Στόχοι ΠερίληψηςΕπιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος 84

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείου Περίληψη- Ορισμός Η Περίληψη είναι η συνοπτική και περιεκτική απόδοση, σε συνεχήλόγο, ενός κειμένου. Είναι ένα νέο κείμενο, που, χωρίς να προδίδει τοαρχικό, περιλαμβάνει τα σημαντικότερα σημεία του, κατάλληλασυνδεδεμένα. Η έκταση της περίληψης: Συνήθως είναι το 1/3 περίπου τουαρχικού κειμένου. Στις εξετάσεις, ο αριθμός των λέξεων καθορίζεται.Δεν πρέπει να υπερβαίνουμε το όριο πάνω από 15-20 λέξεις.Βήματα Περίληψηςα) Διαβάζουμε προσεκτικά ολόκληρο το κείμενο τουλάχιστον δύο (2)φορές.β) Επισημαίνουμε το θεματικό κέντρο του κειμένου.γ) Χωρίζουμε το κείμενο σε ευρύτερες νοηματικές ενότητες.δ) Βάζουμε πλαγιότιτλους ανά παράγραφο.ε) Ενώνουμε τους πλαγιότιτλους σε ενιαίο κείμενο χρησιμοποιώνταςκατάλληλες συνδετικές λέξεις φράσεις.Ορισμένες συνηθισμένες διαρθρωτικές λέξεις ανάλογα με τη σημασίατους είναι οι ακόλουθες :α) αίτιο- αποτέλεσμα: επειδή, διότι, γιατί, με αποτέλεσμα, επομένως,άρα κ.ά.β) χρονική σχέση: ύστερα, προηγουμένως, εντωμεταξύ, στη συνέχειακ.ά.γ) όρος, προϋπόθεση: αν, εάν, εκτός κι αν, σε περίπτωση, με τηνπροϋπόθεση, με τον όρο κ.ά.δ) αντίθεση: αλλά, όμως, αντίθετα, ωστόσο, εξάλλου, από την άλληπλευρά, εντούτοις κ.ά.ε) επεξήγηση: δηλαδή, με άλλα λόγια, για να το πω απλά κ.ά.στ) έμφαση: είναι αξιοσημείωτο/ αξιοπρόσεκτο ότι…, θα ήθελα νατονίσω το εξής, να επιστήσω την προσοχή κ.ά.ζ) παράδειγμα: για παράδειγμα, π.χ., λ.χ. κ.ά.Επιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος 85

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείουη) απαρίθμηση επιχειρημάτων: πρώτο, δεύτερο, τρίτο…, καταρχάς,τελικά, στη συνέχεια κ.ά.θ) διάρθρωση του κειμένου: το άρθρο/ η μελέτη/ η εισήγηση/ η ομιλία/η επιφυλλίδα/ το κείμενο … κ.ά.ι) συμπέρασμα/ ανακεφαλαίωση: συμπεραίνοντας, ανακεφα-λαιώνοντας, συμπερασματικά θα λέγαμε, στο τέλος κ.ά.Γενικές οδηγίες1) Αποφεύγουμε την υπερβολική αφαίρεση και γενίκευση δίνοντας ταεπιχειρήματα και τις σκέψεις του συγγραφέα σε σωστή αναλογία.2) Δεν προσπαθούμε να μιμηθούμε το ύφος του κειμένου καιαποφεύγουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτούσιες τις λέξεις/ φράσεις τουκειμένου, παρά μόνο αν είναι εντελώς απαραίτητο. Σε αυτή τηνπερίπτωση χρησιμοποιούμε εισαγωγικά.3) Δε σχολιάζουμε τις απόψεις του συγγραφέα, ούτε επιδοκιμάζουμεή αποδοκιμάζουμε τις θέσεις του. Παρακολουθούμε και καταγράφουμετη συλλογιστική του πορεία με -όσο το δυνατό- αντικειμενικό τρόπο.4) Παραλείπουμε: τις επεξηγήσεις, όπου είναι δυνατό, τα παραδείγματα,τις καλολογικές εκφράσεις, τα σχήματα λόγου.5) Μετατρέπουμε τις μεταφορές σε κυριολεξίες ή απλά τιςπαραλείπουμε.6) Επιλέγουμε από την αρχή τη σύνταξη (ενεργητική ή παθητική) πουθα χρησιμοποιήσουμε και τη διατηρούμε ως το τέλος της περίληψης.7) Χρησιμοποιούμε κατά κανόνα το τρίτο πρόσωπο .8) Καταγράφουμε τα βασικά σημεία του κειμένου και δεν τασχολιάζουμε γιατί δεν κάνουμε διασκευή .Βασικές τεχνικές πύκνωσης του λόγουα) απαλοιφή ονοματικών ή άλλων προσδιορισμών (π.χ. η όμορφηπόλη = η πόλη)β) απόδοση εννοιών της ίδιας οικογένειας μ’ έναν περιεκτικό όρο (π.χ.οι εφημερίδες, τα περιοδικά, η τηλεόραση, το ραδιόφωνο= τα μέσαμαζικής ενημέρωσης)Επιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος 86

Έκφραση- Έκθεση Γ΄ Λυκείουγ) αντικατάσταση μιας σειρά ενεργειών από μια φράση πουσυνοψίζει την όλη πράξη (π.χ. ξύπνησε, σηκώθηκε από το κρεβάτι,ντύθηκε, πλύθηκε, έφαγε γρήγορα το πρωινό του, πήρε την τσάντα του κιέφυγε για το σχολείο = ετοιμάστηκε και πήγε στο σχολείο)δ) αντικατάσταση μιας περιόδου από τη λεκτική πράξη που δηλώνει(π.χ. Η μητέρα του Νίκου είπε στον καθηγητή της τάξης ότι στο γιο τηςέτυχε μια οικογενειακή υποχρέωση, κοιμήθηκε αργά και γι’ αυτό δενήρθε στο σχολείο την Τρίτη = Η μητέρα του Νίκου δικαιολόγησε τιςαπουσίες του γιου της )ε) η σύμπτυξη στην ίδια περίοδο των νοημάτων δύο ή περισσότερωνπαραγράφων, στις οποίες παρατηρείται συνάφεια ως προς τοπεριεχόμενο, μέσω δευτερευουσών προτάσεων.στ) αντικατάσταση δευτερευουσών προτάσεων από μετοχές (π.χ.Συχνά οι πολιτικοί συνδέονται με διαπλεκόμενα συμφέροντα, γεγονόςπου τροφοδοτεί αφορμή για ποικίλες αντιδράσεις = προκαλώνταςποικίλες αντιδράσεις)Σύνταξη της περίληψης1. Η πρώτη περίοδος:• αρχίζει με τη φράση: «ο συγγραφέας/ αρθρογράφος τον κειμένουαναφέρει/ ται, παρουσιάζει, προβάλλει, προβληματίζεται, τονίζει,επισημαίνει κτλ…»• ακολουθεί το θεματικό κέντρο του κειμένου, με το οποίο ολοκληρώ-νεται η περίοδος.2. Η δεύτερη περίοδος:• Αποτελεί την περιληπτική διατύπωση της πρώτης παραγράφου.Συνδέεται με την πρώτη περίοδο με τη χρήση μιας διαρθρωτικής λέξης ήφράσης π.χ. αρχικά κτλ.3. Ακολουθούμε την ίδια διαδικασία για όλες τις επόμενες παραγράφους,με βάση τον πλαγιότιτλο και τις σημειώσεις κάθε παραγράφου.4. Ο λόγος πρέπει να είναι συνεχής και να διασφαλίζεται η αλληλουχίακαι η συνοχή των νοημάτων με τις κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις ήΕπιμέλεια: Πολίτης Δημήτριος, Φιλόλογος 87