SÁCH GIÁO KHOA TIẾNG VIỆT LỚP 4 - Tập 1

4

BÈ gi∏o dÙc vµ Ƶo tπo nguy‘n minh thuy’t (ChÒ bi™n) nguy‘n thfi hπnh - ÆÁ vi÷t hÔng - bÔi minh to∏n - nguy‘n trπi Ti’ng Vi÷t 4 tÀp mÈt (T∏i b∂n l«n th¯ ch›n) Nhµ xu†t b∂n gi∏o dÙc Vi÷t nam

K› hi÷u dÔng trong s∏ch : ChÛ th›ch vµ gi∂i ngh‹a ? C©u h·i vµ bµi tÀp M : M…u vµ v› dÙ (2), (3) Bµi tÀp l˘a ch‰n Ch˚u tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ t˚ch Héi ®ång Thµnh viªn kiªm Tæng Gi¸m ®èc NG√T NG« TRÇN ¸I Phã Tæng Gi¸m ®èc kiªm Tæng biªn tËp GS.TS vò v¨n hïng Biªn tËp lÇn ®Çu : nguyÔn th˚ ngäc b¶o - tr˚nh ®˘nh dùng Biªn tËp t¸i b¶n : cao tuyÕt minh Biªn tËp mÜ thuËt : ph◊m ngäc tíi - ®Æng minh hiÒn ThiÕt kÕ s¸ch : nguyÔn kim dung Tr˘nh bµy vµ minh ho◊ : ®Æng minh hiÒn - tr∂¬ng hiÕu - tó ©n lª ph∂¬ng - trÇn tiÓu l©m - ph◊m ngäc tíi - lª quèc anh lª t©m - m◊nh hïng - tiÕn v∂îng Söa b¶n in : cao tuyÕt minh ChÕ b¶n : C«ng ty cæ phÇn mÜ thuËt vµ truyÒn th«ng B∂n quy“n thuÈc Nhµ xu†t b∂n Gi∏o dÙc Vi÷t Nam - BÈ Gi∏o dÙc vµ ßµo tπo S∏ch gi∏o khoa Ti’ng Vi÷t 4, tÀp mÈt c„ sˆ dÙng ∂nh cÒa tπp ch› X≠a vµ Nay, hoπ s‹ BÔi Xu©n Ph∏i. Tr©n tr‰ng c∂m ¨n. tiÕng viÖt 4 - tËp mét M· sè : 1H401T4 In ............. cuèn, khæ 17 x 24 cm. In t◊i C«ng ti cæ phÇn in ................... Sè in : ............. Sè XB : 01-2014/CXB/84-1062/GD. In xong vµ nép l∂u chiÓu th¸ng ... n¨m 2014.

th≠¨ng ng≠Íi nh≠ th” th≠¨ng th©n 3

Tr.4 1Tu«n TÜP ßñC D’ MÃn b™nh v˘c kŒ y’u MÈt h´m, qua mÈt vÔng c· x≠Ìc xanh dµi, t´i chÓt nghe ti’ng kh„c tÿ t™. ßi vµi b≠Ìc n˜a, t´i g∆p chfi Nhµ Trfl ngÂi gÙc Æ«u b™n t∂ng Æ∏ cuÈi. Chfi Nhµ Trfl Æ∑ bä nh· lπi g«y y’u qu∏, ng≠Íi b˘ nh˜ng ph†n, nh≠ mÌi lÈt. Chfi m∆c ∏o th©m dµi, Æ´i chÁ ch†m Æi”m vµng, hai c∏nh m·ng nh≠ c∏nh b≠Ìm non, lπi ngæn chÔn chÔn. H◊nh nh≠ c∏nh y’u qu∏, ch≠a quen mÎ, mµ cho dÔ c„ khoŒ cÚng chºng bay Æ≠Óc xa. T´i Æ’n g«n, chfi Nhµ Trfl v…n kh„c. N¯c nÎ m∑i, chfi mÌi k” : - N®m tr≠Ìc, g∆p khi trÍi lµm Æ„i käm, mã em ph∂i vay l≠¨ng ®n cÒa b‰n nh÷n. Sau Ɔy, kh´ng may mã em m†t Æi, cfln lπi thui thÒi c„ m◊nh em. Mµ em Ëm y’u, ki’m b˜a cÚng chºng ÆÒ. Bao n®m nghÃo tÛng v…n hoµn nghÃo tÛng. M†y bÀn b‰n nh÷n Æ∑ Æ∏nh em. H´m nay b‰n chÛng ch®ng t¨ ngang Æ≠Íng Æe bæt em, v∆t ch©n, v∆t c∏nh ®n thfit em. 4

T´i xoà c∂ hai cµng ra, b∂o Nhµ Trfl : - Em Æıng sÓ. H∑y trÎ v“ cÔng vÌi t´i Æ©y. ߯a ÆÈc ∏c kh´ng th” cÀy khoŒ ®n hi’p kŒ y’u. RÂi t´i dæt Nhµ Trfl Æi. ß≠Óc mÈt qu∑ng th◊ tÌi chÁ mai phÙc cÒa b‰n nh÷n. (Cfln n˜a) Theo T´ Hoµi : - C· x≠Ìc : loµi c· c„ qu∂ nh‰n nh≠ gai, hay b∏m vµo qu«n ∏o. - Nhµ trfl : loµi c´n trÔng nh· h‰ b≠Ìm, th≠Íng sËng Î bÙi rÀm. - B˘ : to, dµy qu∏ m¯c. - Éo th©m : ∏o mµu Æen ho∆c mµu ng∂ v“ Æen. - L≠¨ng ®n : nh˜ng th¯ dÔng lµm th¯c ®n. - °n hi’p : ˚ vµo s¯c mπnh hay quy“n th’ Æ” chÃn äp, bæt nπt kŒ kh∏c. - Mai phÙc : n†p sΩn Î n¨i k›n Æ∏o Æ” Æ∏nh b†t ngÍ. ? 1. T◊m nh˜ng chi ti’t cho th†y chfi Nhµ Trfl r†t y’u Ìt. 2. Nhµ Trfl bfi b‰n nh÷n ¯c hi’p, Æe doπ nh≠ th’ nµo ? 3. Nh˜ng lÍi n„i vµ cˆ chÿ nµo n„i l™n t†m lflng ngh‹a hi÷p cÒa D’ MÃn ? 4. N™u mÈt h◊nh ∂nh nh©n ho∏ mµ em th›ch. Cho bi’t v◊ sao em th›ch. CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : D’ MÃn b™nh v˘c kŒ y’u (tı MÈt h´m... Æ’n v…n kh„c.) (2). ßi“n vµo chÁ trËng : a) l hay n ? Kh´ng th” ...…n chfi Ch†m vÌi b†t c¯ ng≠Íi nµo kh∏c. Chfi c„ mÈt th©n h◊nh ...Î nang r†t c©n ÆËi. Hai c∏nh tay bäo ...ºn, chæc ...fich. ß´i ...´ng mµy kh´ng tÿa bao giÍ, m‰c ...oµ xoµ t˘ nhi™n, ...µm cho Æ´i mæt sæc s∂o cÒa chfi dfiu dµng Æi. Theo ßµo VÚ 5

b) an hay ang ? - M†y chÛ ng... con d... hµng ng... lπch bπch Æi ki’m mÂi. - L∏ bµng Æang Æ· ng‰n c©y, S’u gi... m... lπnh Æang bay ng... trÍi. TË H˜u (3). Gi∂i c∏c c©u ÆË sau : a) T™n mÈt vÀt ch¯a ti’ng bæt Æ«u bªng l ho∆c n : MuËn t◊m nam, bæc, Æ´ng, t©y Nh◊n m∆t t´i, sœ bi’t ngay h≠Ìng nµo. (Lµ c∏ig◊?) b) T™n mÈt loµi hoa ch¯a ti’ng c„ v«n an ho∆c ang : Hoa g◊ træng xo∏ nÛi ÆÂi B∂n lµng th™m Æãp khi trÍi vµo xu©n ? (Lµ hoa g◊ ?) LUYåN T\\ VÄ C¢U C†u tπo cÒa ti’ng I - NhÀn xät 1. C©u tÙc ng˜ d≠Ìi Æ©y c„ bao nhi™u ti’ng ? B«u ¨i th≠¨ng l†y b› cÔng Tuy rªng kh∏c giËng nh≠ng chung mÈt giµn. 2. ß∏nh v«n ti’ng b«u. Ghi lπi c∏ch Æ∏nh v«n Æ„. 3. Ti’ng b«u do nh˜ng bÈ phÀn nµo tπo thµnh ? 6

4. Ph©n t›ch c∏c bÈ phÀn tπo thµnh nh˜ng ti’ng kh∏c trong c©u tÙc ng˜ tr™n. RÛt ra nhÀn xät : a) Ti’ng nµo c„ ÆÒ c∏c bÈ phÀn nh≠ ti’ng b«u ? b) Ti’ng nµo kh´ng c„ ÆÒ c∏c bÈ phÀn nh≠ ti’ng b«u ? II - Ghi nhÌ 1. MÁi ti’ng th≠Íng c„ ba bÈ phÀn sau : Thanh ¢m Æ«u V«n 2. Ti’ng nµo cÚng ph∂i c„ v«n vµ thanh. C„ ti’ng kh´ng c„ ©m Æ«u. III - Luy÷n tÀp 1. Ph©n t›ch c∏c bÈ phÀn c†u tπo cÒa tıng ti’ng trong c©u tÙc ng˜ d≠Ìi Æ©y. Ghi k’t qu∂ ph©n t›ch vµo b∂ng theo m…u sau : Nhi‘u Æi“u phÒ l†y gi∏ g≠¨ng Ng≠Íi trong mÈt n≠Ìc ph∂i th≠¨ng nhau cÔng. M: Ti’ng ¢m Æ«u V«n Thanh nhi‘u nh i™u ng∑ 2. Gi∂i c©u ÆË sau : ß” nguy™n, l†p l∏nh tr™n trÍi BÌt Æ«u, thµnh chÁ c∏ b¨i hªng ngµy. (Lµ ch˜ g◊ ?) 7

KÕ CHUYåN S˘ t›ch h Ba B” Truy÷n d©n gian vi÷t nam 1. D˘a vµo tranh vœ vµ c∏c c©u h·i d≠Ìi Æ©y, k” lπi tıng Æoπn c©u chuy÷n em Æ∑ Æ≠Óc nghe c´ gi∏o (th«y gi∏o) k” : 12 Bµ cÙ ®n xin xu†t hi÷n nh≠ th’ nµo ? Ai cho bµ cÙ ®n vµ nghÿ ? 3 4 Chuy÷n g◊ x∂y ra trong Æ™m l‘ hÈi ? H Ba B” h◊nh thµnh nh≠ th’ nµo ? 2. K” lπi toµn bÈ c©u chuy÷n. 3. Theo em, ngoµi mÙc Æ›ch gi∂i th›ch s˘ h◊nh thµnh h Ba B”, c©u chuy÷n cfln n„i vÌi ta Æi“u g◊ ? 8

TÜP ßñC Mã Ëm M‰i h´m mã th›ch vui ch¨i H´m nay mã chºng n„i c≠Íi Æ≠Óc Æ©u L∏ tr«u kh´ gi˜a c¨i tr«u Truy÷n Ki“u g†p lπi tr™n Æ«u b†y nay. C∏nh mµn khäp l·ng c∂ ngµy RuÈng v≠Ín væng mã cuËc cµy sÌm tr≠a Næng m≠a tı nh˜ng ngµy x≠a L∆n trong ÆÍi mã Æ’n giÍ ch≠a tan. Khæp ng≠Íi Æau buËt, n„ng ran Mã ¨i ! C´ b∏c x„m lµng Æ’n th®m Ng≠Íi cho tr¯ng, ng≠Íi cho cam Vµ anh y s‹ Æ∑ mang thuËc vµo. S∏ng nay trÍi ÆÊ m≠a rµo Næng trong tr∏i ch›n ng‰t ngµo bay h≠¨ng C∂ ÆÍi Æi gi„ Æi s≠¨ng B©y giÍ mã lπi l«n gi≠Íng tÀp Æi. Mã vui, con c„ qu∂n g◊ Ng©m th¨, k” chuy÷n, rÂi th◊ mÛa ca RÂi con di‘n kfich gi˜a nhµ MÈt m◊nh con sæm c∂ ba vai chÃo. 9

V◊ con, mã khÊ ÆÒ Æi“u Quanh Æ´i mæt mã Æ∑ nhi“u n’p nh®n Con mong mã khoŒ d«n d«n Ngµy ®n ngon mi÷ng, Æ™m nªm ngÒ say. RÂi ra Ɖc s∏ch, c†y cµy Mã lµ Ɔt n≠Ìc, th∏ng ngµy cÒa con... Tr«n ß®ng Khoa : - C¨i tr«u : Æ dÔng Æ” Æ˘ng tr«u cau, Æ∏y n´ng, th≠Íng bªng gÁ. - Y s‹ : ng≠Íi th«y thuËc c„ tr◊nh ÆÈ trung c†p. ? 1. Em hi”u nh˜ng c©u th¨ sau muËn n„i Æi“u g◊ ? L∏ tr«u kh´ gi˜a c¨i tr«u Truy÷n Ki“u g†p lπi tr™n Æ«u b†y nay C∏nh mµn khäp l·ng c∂ ngµy RuÈng v≠Ín væng mã cuËc cµy sÌm tr≠a 2. S˘ quan t©m ch®m s„c cÒa x„m lµng ÆËi vÌi mã cÒa bπn nh· Æ≠Óc th” hi÷n qua nh˜ng c©u th¨ nµo ? 3. Nh˜ng chi ti’t nµo trong bµi th¨ bÈc lÈ t◊nh y™u th≠¨ng s©u sæc cÒa bπn nh· ÆËi vÌi mã ? 4. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. TÜP LÄM V°N Th’ nµo lµ k” chuy÷n ? I - NhÀn xät 1. K” lπi c©u chuy÷n S˘ t›ch h Ba B” vµ cho bi’t : a) C©u chuy÷n c„ nh˜ng nh©n vÀt nµo ? b) C∏c s˘ vi÷c x∂y ra vµ k’t qu∂ cÒa c∏c s˘ vi÷c †y. M : - S˘ vi÷c 1 : Bµ cÙ Æ’n l‘ hÈi xin ®n kh´ng ai cho. c) ≥ ngh‹a cÒa c©u chuy÷n. 10

2. Bµi v®n sau c„ ph∂i lµ bµi v®n k” chuy÷n kh´ng ? V ◊ sao ? H Ba B” H Ba B” nªm gi˜a bËn b“ v∏ch Æ∏, tr™n ÆÈ cao 1200 mät so vÌi m˘c n≠Ìc bi”n. Chi“u dµi cÒa h bªng mÈt buÊi chÃo thuy“n ÆÈc mÈc. Hai b™n h lµ nh˜ng ng‰n nÛi cao chia h thµnh ba ph«n li“n nhau : B” L«m, B” LÃng, B” LÔ. MÁi hfln Æ∏, gËc c©y, mÁi loµi thÛ, loµi chim, cho Æ’n tıng loµi thu˚ tÈc n¨i Æ©y Æ“u gæn vÌi mÈt s˘ t›ch li k◊. Sæc n≠Ìc, h≠¨ng trÍi Î Æ©y cÚng mang mµu sæc huy“n thoπi. C∏c c´ g∏i ngÂi b™n khung cˆi d÷t thÊ c»m soi b„ng xuËng hÂ. Ng≠Íi Vi÷t Bæc n„i rªng : \"Ai ch≠a bi’t h∏t bao giÍ Æ’n Ba B” sœ bi’t h∏t. Ai ch≠a bi’t lµm th¨ Æ’n Ba B” sœ lµm Æ≠Óc th¨.\" Ai ch≠a tin Æi“u Æ„ xin h∑y Æ’n Ba B” mÈt l«n. Theo D≠¨ng Thu†n : - Thuy“n ÆÈc mÈc : thuy“n dµi vµ hãp, lµm bªng mÈt c©y gÁ to khoät trÚng. - Thu˚ tÈc : c∏c loµi vÀt sËng d≠Ìi n≠Ìc. - Huy“n thoπi : c©u chuy÷n lπ k◊, hoµn toµn do t≠Îng t≠Óng. - ThÊ c»m : v∂i d÷t bªng sÓi nhi“u mµu s∆c sÏ, tπo thµnh nh˜ng h◊nh Æa dπng. 3. Theo em, th’ nµo lµ k” chuy÷n ? II - Ghi nhÌ K” chuy÷n lµ k” lπi mÈt chuÁi s˘ vi÷c c„ Æ«u c„ cuËi, li™n quan Æ’n mÈt hay mÈt sË nh©n vÀt. MÁi c©u chuy÷n c«n n„i l™n Æ≠Óc mÈt Æi“u c„ ˝ ngh‹a. III - Luy÷n tÀp 1. Tr™n Æ≠Íng Æi h‰c v“, em g∆p mÈt phÙ n˜ vıa b’ con vıa mang nhi“u Æ Æπc. Em Æ∑ giÛp c´ †y x∏ch Æ Æi mÈt qu∑ng Æ≠Íng. H∑y k” lπi c©u chuy÷n Æ„. 2. C©u chuy÷n em vıa k” c„ nh˜ng nh©n vÀt nµo ? N™u ˝ ngh‹a cÒa c©u chuy÷n. 11

LUYåN T\\ VÄ C¢U Luy÷n tÀp v“ c†u tπo cÒa ti’ng 1. Ph©n t›ch c†u tπo cÒa tıng ti’ng trong c©u tÙc ng˜ d≠Ìi Æ©y. Ghi k’t qu∂ ph©n t›ch vµo b∂ng theo m…u sau : Kh´n ngoan ÆËi Æ∏p ng≠Íi ngoµi Gµ cÔng mÈt mã chÌ hoµi Æ∏ nhau. M: Ti’ng ¢m Æ«u V«n Thanh hoµi h oai huy“n 2. T◊m nh˜ng ti’ng bæt v«n vÌi nhau trong c©u tÙc ng˜ tr™n. 3. Ghi lπi tıng c∆p ti’ng bæt v«n vÌi nhau trong khÊ th¨ sau. So s∏nh c∏c c∆p ti’ng †y xem c∆p nµo c„ v«n giËng nhau hoµn toµn, c∆p nµo c„ v«n giËng nhau kh´ng hoµn toµn : ChÛ bä loæt choæt C∏i xæc xinh xinh C∏i ch©n tho®n thoæt C∏i Æ«u ngh™nh ngh™nh TË H˜u 4. Qua c∏c bµi tÀp tr™n, em hi”u th’ nµo lµ hai ti’ng bæt v«n vÌi nhau ? 5. Gi∂i c©u ÆË sau : BÌt Æ«u th◊ bä nh†t nhµ ß«u Æu´i b· h’t ho∏ ra bäo trfln ß” nguy™n, m◊nh lπi thon thon CÔng cÀu trfl nh· lon ton tÌi tr≠Íng. (Lµ ch˜ g◊ ?) 12

TÜP LÄM V°N Nh©n vÀt trong truy÷n I - NhÀn xät 1. Ghi t™n c∏c nh©n vÀt trong nh˜ng truy÷n em mÌi h‰c vµo nh„m th›ch hÓp : a) Nh©n vÀt lµ ng≠Íi. b) Nh©n vÀt lµ vÀt (con vÀt, Æ vÀt, c©y cËi,...). 2. N™u nhÀn xät v“ t›nh c∏ch cÒa c∏c nh©n vÀt : a) D’ MÃn (trong truy÷n D’ MÃn b™nh v˘c kŒ y’u). b) Mã con bµ n´ng d©n (trong truy÷n S˘ t›ch h Ba B” ). C®n c¯ vµo Æ©u mµ em c„ nhÀn xät nh≠ vÀy ? II - Ghi nhÌ 1. Nh©n vÀt trong truy÷n c„ th” lµ ng≠Íi, lµ con vÀt, Æ vÀt, c©y cËi,... Æ≠Óc nh©n ho∏. 2. Hµnh ÆÈng, lÍi n„i, suy ngh‹,... cÒa nh©n vÀt n„i l™n t›nh c∏ch cÒa nh©n vÀt †y. III - Luy÷n tÀp 1. Nh©n vÀt trong c©u chuy÷n sau Æ©y lµ nh˜ng ai ? Em c„ ÆÂng ˝ vÌi nhÀn xät cÒa bµ v“ t›nh c∏ch cÒa tıng ch∏u kh´ng ? V ◊ sao bµ c„ nhÀn xät nh≠ vÀy ? Ba anh em Nghÿ hÃ, Ni-ki-ta, G´-sa vµ Chi-´m-ca v“ th®m bµ ngoπi. °n c¨m xong, Ni-ki-ta chπy vÈi ra ng‚, hoµ vµo Æ∏m trŒ l∏ng gi“ng Æang n´ ÆÔa. G´-sa th†y nhi“u m»u b∏nh m◊ vÙn r¨i tr™n bµn, li’c nh◊n bµ rÂi nhanh tay phÒi xuËng Ɔt, hËi h∂ chπy theo anh. Cfln Chi-´m-ca Î lπi giÛp bµ lau bµn, nh∆t h’t m»u b∏nh vÙn Æem cho b«y chim Æang gÔ b™n cˆa sÊ. 13

BuÊi tËi, ba anh em qu©y qu«n b™n bµ. Bµ n„i : - Ba ch∏u lµ anh em ruÈt mµ chºng giËng nhau. Ni-ki-ta thæc mæc : - Bµ ¨i, ai cÚng b∂o anh em ch∏u giËng nhau nh≠ nh˜ng gi‰t n≠Ìc c¨ mµ ? Bµ mÿm c≠Íi : - Bµ n„i v“ t›nh n’t c∏c ch∏u c¨. Ni-ki-ta th◊ chÿ ngh‹ Æ’n ham th›ch ri™ng cÒa m◊nh, ®n xong lµ chπy t„t Æi ch¨i. G´-sa h¨i l∏u, län hæt nh˜ng m»u b∏nh vÙn xuËng Ɔt. Chi-´m-ca bä nh†t lπi bi’t giÛp bµ. Em n„ cfln bi’t ngh‹ Æ’n c∂ nh˜ng con chim b c©u n˜a. Nh˜ng con b c©u cÚng c«n ®n ch¯ nhÿ ? Theo Giät-xtäp : GÔ : (ti’ng chim) k™u tr«m vµ nhã. 2. Cho t◊nh huËng sau : MÈt bπn nh· m∂i vui ÆÔa, chπy nh∂y, lÏ lµm ng∑ mÈt em bä. Em bä kh„c. Em h∑y h◊nh dung s˘ vi÷c vµ k” ti’p c©u chuy÷n theo mÈt trong hai h≠Ìng sau Æ©y : a) Bπn nh· n„i tr™n bi’t quan t©m Æ’n ng≠Íi kh∏c. b) Bπn nh· n„i tr™n kh´ng bi’t quan t©m Æ’n ng≠Íi kh∏c. 14

Tr. 2Tu«n TÜP ßñC D’ MÃn b™nh v˘c kŒ y’u (Ti’p theo) B‰n nh÷n ch®ng tı b™n n‰ sang b™n kia Æ≠Íng bi’t bao t¨ nh÷n. Lπi th™m sıng s˜ng gi˜a lËi Æi mÈt anh nh÷n gÈc. Nh◊n vµo c∏c khe Æ∏ chung quanh, t´i th†y lÒng cÒng nh˜ng nh÷n lµ nh÷n. ChÛng Ưng im nh≠ Æ∏ mµ coi vŒ hung d˜. T´i c†t ti’ng h·i lÌn : - Ai Ưng ch„p bu b‰n nµy ? Ra Æ©y ta n„i chuy÷n. Tı trong hËc Æ∏, mÈt mÙ nh÷n c∏i cong ch©n nh∂y ra, hai b™n c„ hai nh÷n v∏ch nh∂y kÃm. D∏ng Æ©y lµ vfi chÛa trÔm nhµ nh÷n. Nom cÚng Æanh Æ∏, n∆c n´ læm. T´i quay phæt l≠ng, ph„ng cµng Æπp phanh ph∏ch ra oai. MÙ nh÷n co rÛm lπi rÂi c¯ rÀp Æ«u xuËng Ɔt nh≠ c∏i chµy gi∑ gπo. T´i thät : - C∏c ng≠Íi c„ cÒa ®n cÒa Æ”, bäo mÛp bäo m›p mµ c¯ Æfli m∑i mÈt t› tão nÓ Æ∑ m†y ÆÍi rÂi. Lπi cfln käo bà käo c∏nh Æ∏nh ÆÀp mÈt c´ g∏i y’u Ìt th’ nµy. ThÀt Æ∏ng x†u hÊ ! C„ ph∏ h’t c∏c vflng v©y Æi kh´ng ? B‰n nh÷n sÓ h∑i, cÔng dπ ran. C∂ b‰n cuËng cuÂng chπy d‰c chπy ngang, ph∏ h’t c∏c d©y t¨ ch®ng lËi. Con Æ≠Íng v“ tÊ Nhµ Trfl quang hºn. Theo T´ Hoµi 15

: - Ch„p bu : Ưng Æ«u, c«m Æ«u (˝ nhπo b∏ng). - N∆c n´ : (Ƶn bµ) hung d˜, t∏o tÓn. ? 1. TrÀn Æfia mai phÙc cÒa b‰n nh÷n Æ∏ng sÓ nh≠ th’ nµo ? 2. D’ MÃn Æ∑ lµm c∏ch nµo Æ” b‰n nh÷n ph∂i sÓ ? 3. D’ MÃn Æ∑ n„i th’ nµo Æ” b‰n nh÷n nhÀn ra lœ ph∂i ? 4. Em th†y c„ th” t∆ng cho D’ MÃn danh hi÷u nµo trong sË c∏c danh hi÷u sau Æ©y : v‚ s‹, tr∏ng s‹, chi’n s‹, hi÷p s‹, dÚng s‹, anh hÔng ? CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : M≠Íi n®m c‚ng bπn Æi h‰c ô x∑ Vinh Quang, huy÷n Chi™m Ho∏, tÿnh Tuy™n Quang, ai cÚng bi’t c©u chuy÷n c∂m ÆÈng v“ em ßoµn Tr≠Íng Sinh 10 n®m c‚ng bπn Æ’n tr≠Íng. Qu∑ng Æ≠Íng tı nhµ Sinh tÌi tr≠Íng dµi h¨n 4 ki-l´-mät, qua ÆÃo, v≠Ót suËi, khÛc khu˚u, gÀp gh“nh. Th’ mµ Sinh kh´ng qu∂n kh„ kh®n, ngµy ngµy c‚ng bπn Hanh bfi li÷t c∂ hai ch©n Æi v“. NhÍ bπn giÛp ÆÏ, lπi c„ ch› h‰c hµnh, nhi“u n®m li“n, Hanh lµ h‰c sinh ti™n ti’n, c„ n®m cfln tham gia ÆÈi tuy”n h‰c sinh gi·i c†p huy÷n. Theo b∏o Æπi Æoµn k’t 2. Ch‰n c∏ch vi’t ÆÛng tı Æ∑ cho trong ngo∆c ƨn : T◊m chÁ ngÂi Rπp Æang chi’u phim th◊ mÈt bµ Ưng dÀy len qua hµng gh’ ra ngoµi. L∏t (sau / xau), bµ trÎ lπi vµ h·i ´ng ngÂi Æ«u hµng gh’ (rªng / rªn) : - Th≠a ´ng ! Ph∂i (ch®ng / ch®n) lÛc ra ngoµi t´i v´ ˝ gi…m vµo ch©n ´ng ? - V©ng, nh≠ng (sin / xin) bµ Æıng (b®ng kho®ng / b®n kho®n), t´i kh´ng (sao / xao) ! - Dπ kh´ng ! T´i chÿ muËn h·i Æ” (sem / xem) t´i c„ t◊m ÆÛng hµng gh’ cÒa m◊nh kh´ng. truy÷n vui n≠Ìc ngoµi 16

(3). Gi∂i c∏c c©u ÆË sau : a) ß” nguy™n - t™n mÈt loµi chim B· sæc - th≠Íng th†y ban Æ™m tr™n trÍi. (Lµ ch˜ g◊ ?) b) ß” nguy™n - vªng v∆c trÍi Æ™m Th™m sæc - mµu ph†n cÔng em tÌi tr≠Íng. (Lµ ch˜ g◊ ?) LUYåN T\\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : Nh©n hÀu - ßoµn k’t 1. T◊m c∏c tı ng˜ : a) Th” hi÷n lflng nh©n hÀu, t◊nh c∂m y™u th≠¨ng ÆÂng loπi. M : lflng th≠¨ng ng≠Íi b) Tr∏i ngh‹a vÌi nh©n hÀu ho∆c y™u th≠¨ng. M : ÆÈc ∏c c) Th” hi÷n tinh th«n ÆÔm b‰c, giÛp ÆÏ ÆÂng loπi. M : c≠u mang d) Tr∏i ngh‹a vÌi ÆÔm b‰c ho∆c giÛp ÆÏ. M : ¯c hi’p 2. Cho c∏c tı sau : nh©n d©n, nh©n hÀu, nh©n ∏i, c´ng nh©n, nh©n loπi, nh©n Ưc, nh©n tı, nh©n tµi. H∑y cho bi’t : a) Trong nh˜ng tı nµo, ti’ng nh©n c„ ngh‹a lµ \"ng≠Íi\" ? b) Trong nh˜ng tı nµo, ti’ng nh©n c„ ngh‹a lµ \"lflng th≠¨ng ng≠Íi\" ? 3. ß∆t c©u vÌi mÈt tı Î bµi tÀp 2. 4. C∏c tÙc ng˜ d≠Ìi Æ©y khuy™n ta Æi“u g◊, ch™ Æi“u g◊ ? a) ô hi“n g∆p lµnh. b) Tr©u buÈc ghät tr©u ®n. c) MÈt c©y lµm chºng n™n non Ba c©y chÙm lπi n™n hfln nÛi cao. 17

KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ∑ nghe, Æ∑ Ɖc ߉c bµi th¨ d≠Ìi Æ©y rÂi k” lπi bªng lÍi cÒa em : Nµng ti™n ˇc (Tr›ch) X≠a c„ bµ giµ nghÃo Chuy™n mfl cua bæt Ëc MÈt h´m bµ bæt Æ≠Óc MÈt con Ëc xinh xinh V· n„ bi™ng bi’c xanh Kh´ng giËng nh≠ Ëc kh∏c Bµ th≠¨ng kh´ng muËn b∏n BÃn th∂ vµo trong chum. RÂi bµ lπi Æi lµm ß’n khi v“ th†y lπ : S©n nhµ sao sπch qu∏ ßµn lÓn Æ∑ Æ≠Óc ®n C¨m n≠Ìc n†u tinh t≠¨m V≠Ín rau t≠¨i sπch c·. Bµ giµ th†y chuy÷n lπ BÃn cË ˝ r◊nh xem Th◊ th†y mÈt nµng ti™n B≠Ìc ra tı chum n≠Ìc Bµ giµ li“n b› mÀt ßÀp vÏ v· Ëc xanh RÂi ´m l†y nµng ti™n Kh´ng cho chui vµo n˜a Hai mã con tı Æ„ R†t lµ th≠¨ng y™u nhau... Phan Thfi Thanh Nhµn 18

TÜP ßñC Truy÷n cÊ n≠Ìc m◊nh (Tr›ch) T´i y™u truy÷n cÊ n≠Ìc t´i Vıa nh©n hÀu lπi tuy÷t vÍi s©u xa Th≠¨ng ng≠Íi rÂi mÌi th≠¨ng ta Y™u nhau dÔ m†y c∏ch xa cÚng t◊m Î hi“n th◊ lπi g∆p hi“n Ng≠Íi ngay th◊ Æ≠Óc phÀt, ti™n ÆÈ tr◊. Mang theo truy÷n cÊ t´i Æi Nghe trong cuÈc sËng th«m th◊ ti’ng x≠a Vµng c¨n næng, træng c¨n m≠a Con s´ng ch∂y c„ r∆ng dıa nghi™ng soi. ßÍi cha ´ng vÌi ÆÍi t´i Nh≠ con s´ng vÌi ch©n trÍi Æ∑ xa Chÿ cfln truy÷n cÊ thi’t tha Cho t´i nhÀn m∆t ´ng cha cÒa m◊nh. R†t c´ng bªng, r†t th´ng minh Vıa ÆÈ l≠Óng lπi Æa t◊nh, Æa mang 19

Thfi th¨m thfi gi†u ng≠Íi th¨m Ch®m lµm th◊ Æ≠Óc ∏o c¨m cˆa nhµ ßœo cµy theo ˝ ng≠Íi ta Sœ thµnh khÛc gÁ, chºng ra vi÷c g◊ T´i nghe truy÷n cÊ th«m th◊ LÍi ´ng cha dπy cÚng v◊ ÆÍi sau. Theo L©m Thfi M¸ Dπ : - ßÈ tr◊ : (phÀt, ti™n,...) c¯u giÛp vµ che chÎ cho ng≠Íi. - ßÈ l≠Óng : rÈng r∑i, d‘ tha th¯ cho ng≠Íi kh∏c. - ßa t◊nh : giµu t◊nh c∂m (ngh‹a trong bµi). - ßa mang : lo læng, quan t©m Æ’n nhi“u ng≠Íi, nhi“u vi÷c (ngh‹a trong bµi). ? 1. V ◊ sao t∏c gi∂ y™u truy÷n cÊ n≠Ìc nhµ ? 2. Bµi th¨ gÓi cho em nhÌ Æ’n nh˜ng truy÷n cÊ nµo ? 3. T◊m th™m nh˜ng truy÷n cÊ kh∏c th” hi÷n lflng nh©n hÀu cÒa ng≠Íi V i÷t Nam ta. 4. Em hi”u ˝ hai dflng th¨ cuËi bµi nh≠ th’ nµo ? 5. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. TÜP LÄM V°N K” lπi hµnh ÆÈng cÒa nh©n vÀt I - NhÀn xät 1. ߉c truy÷n sau : Bµi v®n bfi Æi”m kh´ng - Ba Æ∑ bao giÍ th†y mÈt bµi v®n bfi Æi”m kh´ng ch≠a, ba ? T´i ngπc nhi™n : - ß“ bµi kh„ læm sao ? - Kh´ng. C´ chÿ y™u c«u \"T∂ bË em Æang Ɖc b∏o.\" C„ Ưa bπn con b∂o ba n„ kh´ng Ɖc b∏o, nh≠ng rÂi n„ bfia ra, cÚng Æ≠Óc 6 Æi”m. T´i thÎ dµi : - Cfln Ưa bfi Æi”m kh´ng, n„ t∂ th’ nµo ? 20

- N„ kh´ng t∂, kh´ng vi’t g◊ h’t. N„ nÈp gi†y træng cho c´. H´m tr∂ bµi, c´ giÀn læm. C´ h·i : \"Sao trfl kh´ng chfiu lµm bµi ?\" N„ c¯ lµm thinh. M∑i sau n„ mÌi b∂o : \"Th≠a c´, con kh´ng c„ ba.\" Nghe n„ n„i, c´ con s˜ng ng≠Íi. Tä ra ba n„ hi sinh tı khi n„ mÌi sanh. C´ mÌi nhÀn lÌp n™n kh´ng bi’t, ba π. C∂ lÌp con ai cÚng th†y buÂn. LÛc ra v“, c„ Ưa h·i : \"Sao mµy kh´ng t∂ ba cÒa Ưa kh∏c ?\" N„ chÿ cÛi Æ«u, hai gi‰t n≠Ìc mæt ch∂y dµi xuËng m∏. Chuy÷n v“ cÀu h‰c trfl c„ bµi v®n bfi Æi”m kh´ng Æ∑ Æ” lπi trong t´i mÈt nÁi Æau, nh≠ng cÚng Æ” lπi mÈt bµi h‰c v“ lflng trung th˘c. Theo Nguy‘n Quang S∏ng : Sanh (ti’ng Nam BÈ) : sinh. 2. Ghi lπi væn tæt nh˜ng hµnh ÆÈng cÒa cÀu bä bfi Æi”m kh´ng trong truy÷n. Theo em, mÁi hµnh ÆÈng cÒa cÀu bä n„i l™n Æi“u g◊ ? 3. C∏c hµnh ÆÈng n„i tr™n Æ≠Óc k” theo th¯ t˘ nh≠ th’ nµo ? II - Ghi nhÌ Khi k” chuy÷n, c«n chÛ ˝ : 1. Ch‰n k” nh˜ng hµnh ÆÈng ti™u bi”u cÒa nh©n vÀt. 2. Th´ng th≠Íng, n’u hµnh ÆÈng x∂y ra tr≠Ìc th◊ k” tr≠Ìc, x∂y ra sau th◊ k” sau. III - Luy÷n tÀp Chim SŒ vµ Chim Ch›ch lµ Æ´i bπn th©n, nh≠ng t›nh t◊nh kh∏c nhau. Ch›ch xÎi lÎi, hay giÛp bπn. Cfln SŒ th◊ Æ´i khi bÙng dπ hãp hfli. D≠Ìi Æ©y lµ mÈt sË hµnh ÆÈng cÒa hai nh©n vÀt †y trong c©u chuy÷n Bµi h‰c qu˝. Em h∑y Æi“n t™n nh©n vÀt (Ch›ch ho∆c SŒ) vµo tr≠Ìc hµnh ÆÈng th›ch hÓp vµ sæp x’p c∏c hµnh ÆÈng †y thµnh mÈt c©u chuy÷n : 1. MÈt h´m, ... Æ≠Óc bµ gˆi cho mÈt hÈp hπt k™. 2. Th’ lµ hªng ngµy ... nªm trong tÊ ®n hπt k™ mÈt m◊nh. 3. ... Æi ki’m mÂi, t◊m Æ≠Óc nh˜ng hπt k™ ngon lµnh †y. 4. Khi ®n h’t, ... bÃn quºng chi’c hÈp Æi. 5. ... kh´ng muËn chia cho ... cÔng ®n. 21

6. ... bÃn g„i c»n thÀn nh˜ng hπt k™ cfln s„t lπi vµo mÈt chi’c l∏, rÂi Æi t◊m ng≠Íi bπn th©n cÒa m◊nh. 7. Gi„ Æ≠a nh˜ng hπt k™ cfln s„t trong hÈp bay xa. 8. ... vui vŒ Æ≠a cho ... mÈt nˆa. 9. ... ng≠Óng nghfiu nhÀn quµ cÒa ... vµ t˘ nhÒ : \"... Æ∑ cho m◊nh mÈt bµi h‰c qu˝ v“ t◊nh bπn.\" LUYåN T\\ VÄ C¢U D†u hai ch†m I - NhÀn xät Trong c∏c c©u v®n, c©u th¨ sau Æ©y, d†u hai ch†m c„ t∏c dÙng g◊ ? a) ChÒ tfich H Ch› Minh n„i : \"T´i chÿ c„ mÈt s˘ ham muËn, ham muËn tÈt bÀc, lµ lµm sao cho n≠Ìc ta hoµn toµn ÆÈc lÀp, d©n ta Æ≠Óc hoµn toµn t˘ do, ÆÂng bµo ai cÚng c„ c¨m ®n, ∏o m∆c, ai cÚng Æ≠Óc h‰c hµnh.\" Nguy÷n v‰ng Æ„ chi phËi m‰i ˝ ngh‹ vµ hµnh ÆÈng trong suËt cuÈc ÆÍi cÒa Ng≠Íi. Theo Tr≠Íng Chinh b) T´i xoà c∂ hai cµng ra, b∂o Nhµ Trfl : - Em Æıng sÓ. H∑y trÎ v“ cÔng vÌi t´i Æ©y. T´ Hoµi c) Bµ th≠¨ng kh´ng muËn b∏n 22 BÃn th∂ vµo trong chum. RÂi bµ lπi Æi lµm ß’n khi v“ th†y lπ : S©n nhµ sao sπch qu∏ ßµn lÓn Æ∑ Æ≠Óc ®n C¨m n≠Ìc n†u tinh t≠¨m V≠Ín rau t≠¨i sπch c·. Phan Thfi Thanh Nhµn

II - Ghi nhÌ 1. D†u hai ch†m b∏o hi÷u bÈ phÀn c©u Ưng sau n„ lµ lÍi n„i cÒa mÈt nh©n vÀt ho∆c lµ lÍi gi∂i th›ch cho bÈ phÀn Ưng tr≠Ìc. 2. Khi b∏o hi÷u lÍi n„i cÒa nh©n vÀt, d†u hai ch†m Æ≠Óc dÔng phËi hÓp vÌi d†u ngo∆c käp hay d†u gπch Æ«u dflng. III - Luy÷n tÀp 1. Trong c∏c c©u sau, mÁi d†u hai ch†m c„ t∏c dÙng g◊ ? a) T´i thÎ dµi : - Cfln Ưa bfi Æi”m kh´ng, n„ t∂ th’ nµo ? - N„ kh´ng t∂, kh´ng vi’t g◊ h’t. N„ nÈp gi†y træng cho c´. H´m tr∂ bµi, c´ giÀn læm. C´ h·i : \"Sao trfl kh´ng chfiu lµm bµi ?\" Theo Nguy‘n Quang S∏ng b) D≠Ìi t«m c∏nh chÛ chuÂn chuÂn b©y giÍ lµ lu¸ tre xanh r◊ rµo trong gi„, lµ bÍ ao vÌi nh˜ng kh„m khoai n≠Ìc rung rinh. RÂi nh˜ng c∂nh tuy÷t Æãp cÒa Ɔt n≠Ìc hi÷n ra : c∏nh ÆÂng vÌi nh˜ng Ƶn tr©u thung th®ng g∆m c· ; dflng s´ng vÌi nh˜ng Æoµn thuy“n ng≠Óc xu´i. Theo Nguy‘n Th’ HÈi 2. V i’t mÈt Æoπn v®n theo truy÷n Nµng ti™n ˇc, trong Æ„ c„ ›t nh†t hai l«n dÔng d†u hai ch†m : - MÈt l«n, d†u hai ch†m dÔng Æ” gi∂i th›ch. - MÈt l«n, d†u hai ch†m dÔng Æ” d…n lÍi nh©n vÀt. TÜP LÄM V°N T∂ ngoπi h◊nh cÒa nh©n vÀt trong bµi v®n k” chuy÷n I - NhÀn xät ߉c Æoπn v®n sau vµ tr∂ lÍi c©u h·i : Chfi Nhµ Trfl Æ∑ bä nh· lπi g«y y’u qu∏, ng≠Íi b˘ nh˜ng ph†n, nh≠ mÌi lÈt. Chfi m∆c ∏o th©m dµi, Æ´i chÁ ch†m Æi”m vµng, hai c∏nh m·ng nh≠ c∏nh b≠Ìm non, lπi ngæn chÔn chÔn. H◊nh nh≠ c∏nh y’u qu∏, ch≠a quen mÎ, mµ cho dÔ c„ khoŒ cÚng chºng bay Æ≠Óc xa. T´i Æ’n g«n, chfi Nhµ Trfl v…n kh„c. Theo T´ Hoµi 23

1. Ghi væn tæt vµo vÎ Æ∆c Æi”m ngoπi h◊nh cÒa chfi Nhµ Trfl : - S¯c v„c : ... - C∏nh : ... - \"Trang phÙc\" : ... 2. Ngoπi h◊nh cÒa chfi Nhµ Trfl n„i l™n Æi“u g◊ v“ t›nh c∏ch vµ th©n phÀn cÒa nh©n vÀt nµy ? II - Ghi nhÌ Trong bµi v®n k” chuy÷n, nhi“u khi c«n mi™u t∂ ngoπi h◊nh cÒa nh©n vÀt. Nh˜ng Æ∆c Æi”m ngoπi h◊nh ti™u bi”u c„ th” g„p ph«n n„i l™n t›nh c∏ch ho∆c th©n phÀn cÒa nh©n vÀt vµ lµm cho c©u chuy÷n th™m sinh ÆÈng, h†p d…n. III - Luy÷n tÀp 1. ßoπn v®n sau mi™u t∂ ngoπi h◊nh cÒa mÈt chÛ bä li™n lπc cho bÈ ÆÈi trong kh∏ng chi’n. T∏c gi∂ Æ∑ chÛ ˝ mi™u t∂ nh˜ng chi ti’t nµo ? C∏c chi ti’t †y n„i l™n Æi“u g◊ v“ chÛ bä ? T´i nh◊n em. MÈt em bä g«y, t„c hÛi ngæn, hai tÛi cÒa chi’c ∏o c∏nh n©u tr‘ xuËng Æ’n tÀn ÆÔi nh≠ Æ∑ tıng ph∂i Æ˘ng nhi“u th¯ qu∏ n∆ng. Qu«n cÒa em ngæn chÿ tÌi g«n Æ«u gËi Æ” lÈ Æ´i bæp ch©n nh· lu´n lu´n ÆÈng ÆÀy. T´i Æ∆c bi÷t chÛ ˝ Æ’n Æ´i mæt cÒa em, Æ´i mæt s∏ng vµ x’ch l™n khi’n ng≠Íi ta c„ ngay c∂m gi∏c lµ mÈt em bä vıa th´ng minh vıa gan dπ. Theo VÚ Cao 2. K” lπi c©u chuy÷n Nµng ti™n ˇc, k’t hÓp t∂ ngoπi h◊nh cÒa c∏c nh©n vÀt. 24

Tr. TÜP ßñC 3Tu«n Th≠ th®m bπn Hoµ B◊nh, ngµy 5 th∏ng 8 n®m 2000 Bπn HÂng th©n m’n, M◊nh lµ Qu∏ch Tu†n L≠¨ng, h‰c sinh lÌp 4B Tr≠Íng Ti”u h‰c CÔ Ch›nh Lan, thfi x∑ Hoµ B◊nh. H´m nay, Ɖc b∏o Thi’u ni™n Ti“n phong, m◊nh r†t xÛc ÆÈng Æ≠Óc bi’t ba cÒa HÂng Æ∑ hi sinh trong trÀn lÚ lÙt vıa rÂi. M◊nh gˆi b¯c th≠ nµy chia buÂn vÌi bπn. HÂng ¨i ! M◊nh hi”u HÂng Æau ÆÌn vµ thi÷t thfli nh≠ th’ nµo khi ba HÂng Æ∑ ra Æi m∑i m∑i. Nh≠ng chæc lµ HÂng cÚng t˘ hµo v“ t†m g≠¨ng dÚng c∂m cÒa ba 25

x∂ th©n c¯u ng≠Íi gi˜a dflng n≠Ìc lÚ. M◊nh tin rªng theo g≠¨ng ba, HÂng sœ v≠Ót qua nÁi Æau nµy. B™n cπnh HÂng cfln c„ m∏, c„ c´ b∏c vµ c„ c∂ nh˜ng ng≠Íi bπn mÌi nh≠ m◊nh. M†y ngµy nay, Î ph≠Íng m◊nh vµ khæp thfi x∑ Æang c„ phong trµo quy™n g„p Òng hÈ ÆÂng bµo khæc phÙc thi™n tai. Tr≠Íng m◊nh cÚng vıa tÊ ch¯c ÆÓt g„p Æ dÔng h‰c tÀp giÛp c∏c bπn vÔng lÚ lÙt. Ri™ng m◊nh gˆi giÛp HÂng toµn bÈ sË ti“n m◊nh b· Ëng tı m†y n®m nay. HÂng nhÀn cho m◊nh nhä ! ChÛc HÂng khoŒ. Mong nhÀn Æ≠Óc th≠ bπn. Bπn mÌi cÒa HÂng Qu∏ch Tu†n L≠¨ng : - X∂ th©n : kh´ng ti’c th©n m◊nh v◊ vi÷c ngh‹a. - Quy™n g„p : vÀn ÆÈng m‰i ng≠Íi g„p ti“n cÒa Æ” lµm vi÷c ngh‹a hay vi÷c ›ch lÓi chung. - Khæc phÙc : v≠Ót qua (kh„ kh®n, trÎ ngπi). ? 1. Bπn L≠¨ng vi’t th≠ cho bπn HÂng Æ” lµm g◊ ? 2. T◊m nh˜ng c©u cho th†y bπn L≠¨ng r†t th´ng c∂m vÌi bπn HÂng. 3. T◊m nh˜ng c©u cho th†y bπn L≠¨ng bi’t c∏ch an Òi bπn HÂng. 4. N™u t∏c dÙng cÒa nh˜ng dflng mÎ Æ«u vµ k’t thÛc b¯c th≠. CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : Ch∏u nghe c©u chuy÷n cÒa bµ Chi“u rÂi bµ mÌi v“ nhµ C∏i gÀy Æi tr≠Ìc, ch©n bµ theo sau. M‰i ngµy bµ c„ th’ Æ©u Th◊ ra c∏i m·i lµm Æau l≠ng bµ ! Bµ rªng : G∆p mÈt cÙ giµ Lπc Æ≠Íng, n™n ph∂i nhÍ bµ d…n Æi MÈt ÆÍi mÈt lËi Æi v“ BÁng nhi™n lπc gi˜a Æ≠Íng qu™, ch∏u µ ! 26

Ch∏u nghe c©u chuy÷n cÒa bµ Hai hµng n≠Ìc mæt c¯ nhoµ r≠ng r≠ng Bµ ¨i, th≠¨ng m†y lµ th≠¨ng Mong Æıng ai lπc gi˜a Æ≠Íng v“ qu™ ! Theo nguy‘n v®n thæng (2). a) ßi“n vµo chÁ trËng tr hay ch ? Nh≠ ...e m‰c thºng, con ng≠Íi kh´ng ...fiu khu†t. Ng≠Íi x≠a c„ c©u : \"...Ûc d…u ...∏y, ÆËt ngay v…n thºng\". ...e lµ thºng thæn, b†t khu†t ! Ta kh∏ng chi’n, ...e lπi lµ ÆÂng ...› ...i’n Ɔu cÒa ta. ...e vËn cÔng ta lµm ®n, lπi v◊ ta mµ cÔng ta Æ∏nh gi∆c. Theo Thäp mÌi b) ß∆t tr™n ch˜ in ÆÀm d†u h·i hay d†u ng∑ ? B◊nh minh hay hoµng h´n ? Trong phflng tri™n lam tranh, hai ng≠Íi xem n„i chuy÷n vÌi nhau. MÈt ng≠Íi bao : - §ng th≠ Æo∏n xem b¯c tranh nµy ve canh b◊nh minh hay canh hoµng h´n. - T†t nhi™n lµ tranh ve canh hoµng h´n. - V◊ sao ´ng lπi kh®ng Æfinh ch›nh x∏c nh≠ vÀy ? - Lµ b¨i v◊ t´i bi’t hoπ si ve tranh nµy. Nhµ ´ng ta ¨ cπnh nhµ t´i. §ng ta ch®ng bao giÍ th¯c dÀy tr≠Ìc lÛc b◊nh minh. Theo ÆÁ xu©n lan LUYåN T\\ VÄ C¢U Tı ƨn vµ tı ph¯c I - NhÀn xät C©u sau Æ©y c„ 14 tı, mÁi tı Æ≠Óc ph©n c∏ch bªng mÈt d†u gπch chäo : NhÍ / bπn / giÛp ÆÏ /, lπi / c„ / ch› / h‰c hµnh /, nhi“u / n®m / li“n /, Hanh / lµ / h‰c sinh / ti™n ti’n /. Theo M≠Íi n®m c‚ng bπn Æi h‰c 27

1. H∑y chia c∏c tı tr™n thµnh hai loπi : - Tı chÿ gÂm mÈt ti’ng (tı ƨn). M : nhÍ - Tı gÂm nhi“u ti’ng (tı ph¯c). M : giÛp ÆÏ 2. Theo em : - Ti’ng dÔng Æ” lµm g◊ ? - Tı dÔng Æ” lµm g◊ ? II - Ghi nhÌ 1. Ti’ng c†u tπo n™n tı. Tı chÿ gÂm mÈt ti’ng g‰i lµ tı ƨn. Tı gÂm hai hay nhi“u ti’ng g‰i lµ tı ph¯c. 2. Tı nµo cÚng c„ ngh‹a vµ dÔng Æ” tπo n™n c©u. III - Luy÷n tÀp 1. Chäp vµo vÎ Æoπn th¨ vµ dÔng d†u gπch chäo Æ” ph©n c∏ch c∏c tı trong hai c©u th¨ cuËi Æoπn. Ghi lπi c∏c tı ƨn vµ tı ph¯c trong Æoπn th¨ : Chÿ / cfln / truy÷n cÊ / thi’t tha / Cho / t´i / nhÀn m∆t / ´ng cha / cÒa / m◊nh / R†t c´ng bªng, r†t th´ng minh Vıa ÆÈ l≠Óng lπi Æa t◊nh, Æa mang. L©m thfi m¸ dπ 2. H∑y t◊m trong tı Æi”n vµ ghi lπi : - 3 tı ƨn - 3 tı ph¯c 3. ß∆t c©u vÌi mÈt tı ƨn ho∆c vÌi mÈt tı ph¯c vıa t◊m Æ≠Óc Î bµi tÀp 2. M : (ß∆t c©u vÌi tı Æoµn k’t) ßoµn k’t lµ truy“n thËng qu˝ b∏u cÒa nh©n d©n ta. 28

KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ∑ nghe, Æ∑ Ɖc ß“ bµi K” mÈt c©u chuy÷n mµ em Æ∑ Æ≠Óc nghe, Æ≠Óc Ɖc v“ lflng nh©n hÀu. GÓi ˝ 1. N™u mÈt sË bi”u hi÷n cÒa lflng nh©n hÀu : - Th≠¨ng y™u, qu˝ tr‰ng, quan t©m Æ’n m‰i ng≠Íi (nh≠ bπn nh· trong bµi th¨ Mã Ëm em vıa h‰c). - C∂m th´ng, sΩn sµng chia sŒ vÌi nh˜ng ng≠Íi c„ hoµn c∂nh kh„ kh®n (nh≠ c∏c bπn nh· trong truy÷n C∏c em nh· vµ cÙ giµ Î s∏ch Ti’ng Vi÷t 3, tÀp mÈt hay D’ MÃn trong truy÷n D’ MÃn b™nh v˘c kŒ y’u em vıa h‰c). - Y™u thi™n nhi™n, ch®m chÛt, n©ng niu tıng m«m nh· cÒa s˘ sËng (nh≠ truy÷n Chi’c r‘ Æa trfln trong s∏ch Ti’ng Vi÷t 2, tÀp hai ). - T›nh t◊nh hi“n hÀu, kh´ng nghfich ∏c, kh´ng xÛc phπm ho∆c lµm Æau lflng ng≠Íi kh∏c (nh≠ chÛ bä C´-rät-ti trong truy÷n Ai c„ lÁi ? Î s∏ch Ti’ng Vi÷t 3, tÀp mÈt). 2. T◊m truy÷n v“ lflng nh©n hÀu Î Æ©u ? - Truy÷n cÊ, truy÷n ngÙ ng´n Vi÷t Nam vµ n≠Ìc ngoµi. - Truy÷n v“ g≠¨ng ng≠Íi tËt. - S∏ch Truy÷n Ɖc lÌp 4. - Truy÷n Nh˜ng t†m lflng cao c∂ cÒa A-mi-xi. 3. K” chuy÷n - GiÌi thi÷u c©u chuy÷n : + N™u t™n c©u chuy÷n. + Cho bi’t em Æ∑ Ɖc ho∆c Æ∑ nghe c©u chuy÷n nµy Î Æ©u vµ vµo dfip nµo. - K” thµnh lÍi : + MÎ Æ«u c©u chuy÷n. + Di‘n bi’n cÒa c©u chuy÷n. + K’t thÛc c©u chuy÷n. 29

M : Em xin k” c©u chuy÷n c„ t™n lµ Chi’c ∏o r∏ch. ß©y lµ mÈt c©u chuy÷n r†t c∂m ÆÈng em Ɖc Æ≠Óc tr™n b∏o Thi’u ni™n Ti“n phong sË T’t Trung thu vıa qua. Sau Æ©y lµ toµn bÈ c©u chuy÷n : Chi’c ∏o r∏ch MÈt buÊi h‰c, bπn Lan Æ’n lÌp m∆c chi’c ∏o r∏ch. M†y bπn xÛm Æ’n tr™u ch‰c. Lan Æ· m∆t rÂi ngÂi kh„c. H´m sau, Lan kh´ng Æ’n lÌp. BuÊi chi“u, c∂ tÊ Æ’n th®m Lan. Mã Lan Æi chÓ xa b∏n b∏nh v…n ch≠a v“. Lan Æang ngÂi cæt nh˜ng tµu l∏ chuËi Æ” tËi mã v“ g„i b∏nh. C∏c bπn hi”u hoµn c∂nh gia Æ◊nh Lan, hËi hÀn v“ s˘ tr™u ÆÔa v´ ˝ h´m tr≠Ìc. C´ gi∏o vµ c∂ lÌp mua mÈt t†m ∏o mÌi t∆ng Lan. C´ Æ’n th®m, ngÂi g„i b∏nh vµ trfl chuy÷n cÔng mã Lan, rÂi gi∂ng bµi cho Lan. Lan c∂m ÆÈng v“ t◊nh c∂m cÒa c´ gi∏o vµ c∏c bπn ÆËi vÌi m◊nh. S∏ng h´m sau, Lan lπi cÔng c∏c bπn tÌi tr≠Íng. 4. Trao ÆÊi vÌi c∏c bπn v“ ˝ ngh‹a cÒa c©u chuy÷n. TÜP ßñC Ng≠Íi ®n xin LÛc †y, t´i Æang Æi tr™n phË. MÈt ng≠Íi ®n xin giµ l‰m kh‰m Ưng ngay tr≠Ìc m∆t t´i. ß´i mæt ´ng l∑o Æ· Ɖc vµ giµn giÙa n≠Ìc mæt. ß´i m´i t∏i nhÓt, ∏o qu«n t∂ t¨i th∂m hπi... Chao ´i ! C∂nh nghÃo Æ„i Æ∑ g∆m n∏t con ng≠Íi Æau khÊ kia thµnh x†u x› bi’t nh≠Íng nµo ! §ng giµ ch◊a tr≠Ìc m∆t t´i bµn tay s≠ng hÛp, b»n thÿu. §ng r™n rÿ c«u xin c¯u giÛp. T´i lÙc t◊m h’t tÛi n‰ tÛi kia, kh´ng c„ ti“n, kh´ng c„ ÆÂng hÂ, kh´ng c„ c∂ mÈt chi’c kh®n tay. Tr™n ng≠Íi t´i chºng c„ tµi s∂n g◊. Ng≠Íi ®n xin v…n ÆÓi t´i. Tay v…n ch◊a ra, run l»y b»y. T´i chºng bi’t lµm c∏ch nµo. T´i næm ch∆t l†y bµn tay run r»y kia : - §ng Æıng giÀn ch∏u, ch∏u kh´ng c„ g◊ Æ” cho ´ng c∂. 30

Ng≠Íi ®n xin nh◊n t´i chªm chªm bªng Æ´i mæt ≠Ìt Æ…m. ß´i m´i t∏i nhÓt nÎ nÙ c≠Íi vµ tay ´ng cÚng xi’t l†y tay t´i : - Ch∏u ¨i, c∂m ¨n ch∏u ! Nh≠ vÀy lµ ch∏u Æ∑ cho l∑o rÂi. - ´ng l∑o n„i bªng gi‰ng kh∂n Æ∆c. Khi †y, t´i chÓt hi”u rªng : c∂ t´i n˜a, t´i cÚng vıa nhÀn Æ≠Óc chÛt g◊ cÒa ´ng l∑o. Theo TuËc-gh™-nhäp : - L‰m kh‰m : (d∏ng vŒ) giµ y’u, l≠ng cflng, chÀm chπp. - ß· Ɖc : r†t Æ·, nh≠ c„ pha sæc m∏u. - Giµn giÙa : (n≠Ìc mæt) trµn ra nhi“u, kh´ng k◊m gi˜ Æ≠Óc. - Th∂m hπi : (d∏ng vŒ) khÊ sÎ, Æ∏ng th≠¨ng. - Chªm chªm : (nh◊n) ch®m chÛ, l©u kh´ng chÌp mæt vµ c„ ˝ dfl h·i. ? 1. H◊nh ∂nh ´ng l∑o ®n xin Æ∏ng th≠¨ng nh≠ th’ nµo ? 2. Hµnh ÆÈng vµ lÍi n„i ©n c«n cÒa cÀu bä ch¯ng t· t◊nh c∂m cÒa cÀu ÆËi vÌi ´ng l∑o ®n xin nh≠ th’ nµo ? 3. CÀu bä kh´ng c„ g◊ cho ´ng l∑o, nh≠ng ´ng l∑o lπi n„i : \"Nh≠ vÀy lµ ch∏u Æ∑ cho l∑o rÂi.\" Em hi”u cÀu bä Æ∑ cho ´ng l∑o c∏i g◊ ? 4. Theo em, cÀu bä Æ∑ nhÀn Æ≠Óc g◊ Î ´ng l∑o ®n xin ? 31

TÜP LÄM V°N K” lπi lÍi n„i, ˝ ngh‹ cÒa nh©n vÀt I - NhÀn xät 1. T◊m nh˜ng c©u ghi lπi lÍi n„i vµ ˝ ngh‹ cÒa cÀu bä trong truy÷n Ng≠Íi ®n xin. 2. LÍi n„i vµ ˝ ngh‹ cÒa cÀu bä n„i l™n Æi“u g◊ v“ cÀu ? 3. LÍi n„i, ˝ ngh‹ cÒa ´ng l∑o ®n xin trong hai c∏ch k” sau Æ©y c„ g◊ kh∏c nhau ? a) - Ch∏u ¨i, c∂m ¨n ch∏u ! Nh≠ vÀy lµ ch∏u Æ∑ cho l∑o rÂi. - §ng l∑o n„i bªng gi‰ng kh∂n Æ∆c. b) Bªng gi‰ng kh∂n Æ∆c, ´ng l∑o c∂m ¨n t´i vµ n„i rªng nh≠ vÀy lµ t´i Æ∑ cho ´ng rÂi. II - Ghi nhÌ 1. Trong bµi v®n k” chuy÷n, nhi“u khi ta ph∂i k” lπi lÍi n„i vµ ˝ ngh‹ cÒa nh©n vÀt. LÍi n„i vµ ˝ ngh‹ cÚng n„i l™n t›nh c∏ch nh©n vÀt vµ ˝ ngh‹a c©u chuy÷n. 2. C„ hai c∏ch k” lπi lÍi n„i vµ ˝ ngh‹ cÒa nh©n vÀt : - K” nguy™n v®n (lÍi d…n tr˘c ti’p). - K” bªng lÍi cÒa ng≠Íi k” chuy÷n (lÍi d…n gi∏n ti’p). III - Luy÷n tÀp 1. T◊m lÍi d…n tr˘c ti’p vµ lÍi d…n gi∏n ti’p trong Æoπn v®n sau : Ba cÀu bä rÒ nhau vµo rıng. V◊ m∂i ch¨i n™n c∏c cÀu v“ kh∏ muÈn. Ba cÀu bµn nhau xem n™n n„i th’ nµo Æ” bË mã kh·i mæng. CÀu bä th¯ nh†t Æfinh n„i dËi lµ bfi ch„ s„i ÆuÊi. CÀu th¯ hai b∂o : - Cfln tÌ, tÌ sœ n„i lµ Æang Æi th◊ g∆p ´ng ngoπi. - Theo tÌ, tËt nh†t lµ chÛng m◊nh nhÀn lÁi vÌi bË mã. - CÀu th¯ ba bµn. ti’ng vi÷t 2 (1988) 2. Chuy”n lÍi d…n gi∏n ti’p trong Æoπn v®n sau thµnh lÍi d…n tr˘c ti’p : Vua nh◊n th†y nh˜ng mi’ng tr«u t™m r†t khäo bÃn h·i bµ hµng n≠Ìc xem tr«u Æ„ ai t™m. Bµ l∑o b∂o ch›nh tay bµ t™m. Vua g∆ng h·i m∑i, bµ l∑o Ƶnh n„i thÀt lµ con g∏i bµ t™m. Truy÷n t†m c∏m 32

3. Chuy”n lÍi d…n tr˘c ti’p trong Æoπn v®n sau thµnh lÍi d…n gi∏n ti’p : B∏c thÓ h·i Hoà : - Ch∏u c„ th›ch lµm thÓ x©y kh´ng ? Hoà Æ∏p : - Ch∏u th›ch læm ! ti’ng vi÷t 2 (1988) LUYåN T\\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : Nh©n hÀu - ßoµn k’t 1. T◊m c∏c tı : M : dfiu hi“n, hi“n lµnh a) Ch¯a ti’ng hi“n. M : hung ∏c, ∏c nghi÷t b) Ch¯a ti’ng ∏c. 2. X’p c∏c tı sau vµo ´ th›ch hÓp trong b∂ng : nh©n ∏i, tµn ∏c, b†t hoµ, lÙc ÆÙc, hi“n hÀu, chia rœ, c≠u mang, che chÎ, phÛc hÀu, hung ∏c, ÆÈc ∏c, Æ´n hÀu, ÆÔm b‰c, trung hÀu, nh©n tı, tµn bπo. (CÈt c„ d†u + Æ” ghi c∏c tı th” hi÷n lflng nh©n hÀu ho∆c tinh th«n Æoµn k’t. CÈt c„ d†u -- Æ” ghi c∏c tı c„ ngh‹a tr∏i vÌi nh©n hÀu, Æoµn k’t.) Nh©n hÀu + -- ßoµn k’t M : nh©n tı, ... M : ÆÈc ∏c, ... M : ÆÔm b‰c, ... M : chia rœ, ... 3. Em ch‰n tı ng˜ nµo trong ngo∆c ƨn (Ɔt, c‰p, bÙt, chfi em g∏i) Æi“n vµo ´ trËng Æ” hoµn chÿnh c∏c thµnh ng˜ d≠Ìi Æ©y ? a) Hi“n nh≠ b) Lµnh nh≠ c) D˜ nh≠ d) Th≠¨ng nhau nh≠ 33

4. Em hi”u ngh‹a cÒa c∏c thµnh ng˜, tÙc ng˜ d≠Ìi Æ©y nh≠ th’ nµo ? a) M´i hÎ r®ng lπnh. b) M∏u ch∂y ruÈt m“m. c) Nh≠Íng c¨m sŒ ∏o. d) L∏ lµnh ÆÔm l∏ r∏ch. TÜP LÄM V°N Vi’t th≠ I - NhÀn xät D˘a vµo bµi tÀp Ɖc Th≠ th®m bπn, tr∂ lÍi c∏c c©u h·i sau : 1. Ng≠Íi ta vi’t th≠ Æ” lµm g◊ ? 2. ß” th˘c hi÷n mÙc Æ›ch tr™n, mÈt b¯c th≠ c«n c„ nh˜ng nÈi dung g◊ ? 3. MÈt b¯c th≠ th≠Íng mÎ Æ«u vµ k’t thÛc nh≠ th’ nµo ? II - Ghi nhÌ MÈt b¯c th≠ th≠Íng gÂm nh˜ng nÈi dung sau : 1. Ph«n Æ«u th≠ : - ßfia Æi”m vµ thÍi gian vi’t th≠. - LÍi th≠a gˆi. 2. Ph«n ch›nh : - N™u mÙc Æ›ch, l› do vi’t th≠. - Th®m h·i t◊nh h◊nh cÒa ng≠Íi nhÀn th≠. - Th´ng b∏o t◊nh h◊nh cÒa ng≠Íi vi’t th≠. - N™u ˝ ki’n trao ÆÊi ho∆c bµy t· t◊nh c∂m vÌi ng≠Íi nhÀn th≠. 3. Ph«n cuËi th≠ : - LÍi chÛc, lÍi c∂m ¨n, h¯a hãn. - Ch˜ k› vµ t™n ho∆c h‰, t™n. III - Luy÷n tÀp Vi’t th≠ gˆi mÈt bπn Î tr≠Íng kh∏c Æ” th®m h·i vµ k” cho bπn nghe t◊nh h◊nh lÌp vµ tr≠Íng em hi÷n nay. 34

M®ng m‰c thºng 35

4Tu«n TÜP ßñC MÈt ng≠Íi ch›nh tr˘c T´ Hi’n Thµnh lµm quan tri“u L˝, nÊi ti’ng lµ ng≠Íi ch›nh tr˘c. N®m 1175, vua L˝ Anh T´ng m†t, di chi’u cho T´ Hi’n Thµnh phfl th∏i tˆ Long C∏n, con bµ th∏i hÀu h‰ ßÁ, l™n ng´i. Nh≠ng bµ Chi™u Linh th∏i hÀu lπi muËn lÀp con m◊nh lµ Long X≠Îng. Bµ cho ng≠Íi Æem vµng bπc ÆÛt l„t vÓ T´ Hi’n Thµnh Æ” nhÍ ´ng giÛp ÆÏ. T´ Hi’n Thµnh nh†t Æfinh kh´ng nghe, c¯ theo di chi’u lÀp Long C∏n lµm vua. ß„ lµ vua L˝ Cao T´ng. Phfl t∏ Cao T´ng Æ≠Óc 4 n®m, T´ Hi’n Thµnh l©m b÷nh n∆ng. Quan tham tri ch›nh s˘ lµ VÚ T∏n ß≠Íng ngµy Æ™m h«u hπ b™n gi≠Íng b÷nh. Cfln gi∏n nghfi Æπi phu Tr«n Trung T∏ do bÀn nhi“u c´ng vi÷c n™n kh´ng m†y khi tÌi th®m T´ Hi’n Thµnh Æ≠Óc. 36

MÈt h´m, ßÁ th∏i hÀu vµ vua tÌi th®m ´ng, h·i : - N’u chºng may ´ng m†t th◊ ai lµ ng≠Íi sœ thay ´ng ? T´ Hi’n Thµnh kh´ng do d˘, Æ∏p : - C„ gi∏n nghfi Æπi phu Tr«n Trung T∏. Th∏i hÀu ngπc nhi™n n„i : - VÚ T∏n ß≠Íng h’t lflng v◊ ´ng, sao kh´ng ti’n cˆ ? T´ Hi’n Thµnh t©u : - N’u Th∏i hÀu h·i ng≠Íi h«u hπ gi·i th◊ th«n xin cˆ VÚ T∏n ß≠Íng, cfln h·i ng≠Íi tµi ba giÛp n≠Ìc, th«n xin cˆ Tr«n Trung T∏. Theo Qu˙nh C≠, ßÁ ߯c HÔng : - Ch›nh tr˘c : ngay thºng. - Di chi’u : l÷nh (vi’t) cÒa vua truy“n lπi tr≠Ìc khi m†t. - Th∏i tˆ : con trai cÒa vua Æ≠Óc ch‰n Æ” nËi ng´i cha. - Th∏i hÀu : mã vua. - Phfl t∏ : theo b™n cπnh Æ” giÛp ÆÏ. - Tham tri ch›nh s˘ : ch¯c quan d≠Ìi t” t≠Ìng, cÔng bµn c´ng vi÷c tri“u Æ◊nh vÌi t” t≠Ìng. - Gi∏n nghfi Æπi phu : ch¯c quan gi˜ vi÷c can ng®n vua Æ” vua kh´ng lµm Æi“u tr∏i. - Ti’n cˆ : giÌi thi÷u ng≠Íi c„ tµi c„ Ưc Æ” c†p tr™n ch‰n l˘a. ? 1. Trong vi÷c lÀp ng´i vua, s˘ ch›nh tr˘c cÒa ´ng T´ Hi’n Thµnh th” hi÷n nh≠ th’ nµo ? 2. Trong vi÷c t◊m ng≠Íi giÛp n≠Ìc, s˘ ch›nh tr˘c cÒa ´ng T´ Hi’n Thµnh th” hi÷n nh≠ th’ nµo ? 3. V ◊ sao nh©n d©n ca ngÓi nh˜ng ng≠Íi ch›nh tr˘c nh≠ ´ng T´ Hi’n Thµnh ? CHêNH TÅ 1. NhÌ - vi’t : Truy÷n cÊ n≠Ìc m◊nh (tı Æ«u... Æ’n nhÀn m∆t ´ng cha cÒa m◊nh. ) 37

(2). a) ßi“n vµo ´ trËng ti’ng c„ ©m Æ«u lµ r, d hay gi ? - Nhπc cÒa trÛc, nhπc cÒa tre lµ khÛc nhπc cÒa ÆÂng qu™. NhÌ mÈt buÊi tr≠a nµo, nÂm nam c¨n thÊi, kh„m tre lµng rung l™n man m∏c khÛc nhπc ÆÂng qu™. - Di“u bay, di“u l∏ tre bay l≠ng trÍi. S∏o tre, s∏o trÛc bay l≠ng trÍi. Æ≠a ti’ng s∏o, n©ng c∏nh . Thäp mÌi b) ßi“n vµo chÁ trËng ©n hay ©ng ? - Vua HÔng mÈt s∏ng Æi s®n Tr≠a trfln b„ng næng nghÿ ch... chËn nµy D... d... mÈt qu∂ x´i Æ«y B∏nh ch≠ng m†y c∆p, b∏nh gi«y m†y Æ´i. Nguy‘n BÔi VÓi - N¨i †y ng´i sao khuya Soi vµo trong gi†c ngÒ Ng‰n ÆÃn khuya b„ng mã S∏ng mÈt v... tr™n s... N¨i c∂ nhµ ti‘n ch... Anh t´i Æi bÈ ÆÈi Bao ni“m vui nÁi ÆÓi Næng nˆa th“m nghi™ng nghi™ng. VÚ Qu«n Ph≠¨ng LUYåN T\\ VÄ C¢U Tı ghäp vµ tı l∏y I - NhÀn xät C†u tπo cÒa nh˜ng tı ph¯c Æ≠Óc in ÆÀm trong c∏c c©u th¨ sau c„ g◊ kh∏c nhau ? T´i nghe truy÷n cÊ th«m th◊ LÍi ´ng cha dπy cÚng v◊ ÆÍi sau. L©m Thfi M¸ Dπ 38

Thuy“n ta ch«m chÀm vµo Ba B” NÛi d˘ng cheo leo, h l∆ng im L∏ rıng vÌi gi„ ng©n se sœ Hoπ ti’ng lflng ta vÌi ti’ng chim. Hoµng Trung Th´ng GÓi ˝ - Tı ph¯c nµo do nh˜ng ti’ng c„ ngh‹a tπo thµnh ? - Tı ph¯c nµo do nh˜ng ti’ng c„ ©m Æ«u ho∆c v«n l∆p lπi nhau tπo thµnh ? II - Ghi nhÌ C„ hai c∏ch ch›nh Æ” tπo tı ph¯c lµ : 1. Ghäp nh˜ng ti’ng c„ ngh‹a lπi vÌi nhau. ß„ lµ c∏c tı ghäp. M : t◊nh th≠¨ng, th≠¨ng m’n,... 2. PhËi hÓp nh˜ng ti’ng c„ ©m Æ«u hay v«n (ho∆c c∂ ©m Æ«u vµ v«n) giËng nhau. ß„ lµ c∏c tı l∏y. M : s®n s„c, khäo läo, lu´n lu´n,... III - Luy÷n tÀp 1. H∑y x’p nh˜ng tı ph¯c Æ≠Óc in nghi™ng trong c∏c c©u d≠Ìi Æ©y thµnh hai loπi : tı ghäp vµ tı l∏y. Bi’t rªng nh˜ng ti’ng in ÆÀm lµ ti’ng c„ ngh‹a : a) Nh©n d©n ghi nhÌ c´ng ¨n Chˆ ßÂng Tˆ, lÀp Æ“n thÍ Î nhi“u n¨i b™n s´ng HÂng. CÚng tı Æ„ hªng n®m, suËt m†y th∏ng mÔa xu©n, c∂ mÈt vÔng bÍ b∑i s´ng HÂng lπi n´ n¯c lµm l‘, mÎ hÈi Æ” t≠Îng nhÌ ´ng. Theo Hoµng l™ b) D∏ng tre v≠¨n mÈc mπc, mµu tre t≠¨i nhÚn nh∆n. RÂi tre lÌn l™n, c¯ng c∏p, dŒo dai, v˜ng chæc. Tre tr´ng thanh cao, gi∂n dfi, ch› kh› nh≠ ng≠Íi. Thäp mÌi 39

2. T◊m tı ghäp, tı l∏y ch¯a tıng ti’ng sau Æ©y : a) Ngay b) Thºng c) ThÀt KÕ CHUYåN MÈt nhµ th¨ ch©n ch›nh Truy÷n d©n gian Nga 1. D˘a vµo c©u chuy÷n Æ∑ Æ≠Óc nghe c´ gi∏o (th«y gi∏o) k”, tr∂ lÍi c©u h·i : a) Tr≠Ìc s˘ bπo ng≠Óc cÒa nhµ vua, d©n chÛng ph∂n ¯ng bªng c∏ch nµo ? b) Nhµ vua lµm g◊ khi bi’t d©n chÛng truy“n tÙng bµi ca l™n ∏n m◊nh ? c) Tr≠Ìc s˘ Æe doπ cÒa nhµ vua, th∏i ÆÈ cÒa m‰i ng≠Íi th’ nµo ? d) V◊ sao nhµ vua ph∂i thay ÆÊi th∏i ÆÈ ? 2. K” lπi toµn bÈ c©u chuy÷n. 3. Trao ÆÊi vÌi c∏c bπn v“ ˝ ngh‹a cÒa c©u chuy÷n. 40

TÜP ßñC Tre Vi÷t Nam Tre xanh, Xanh t˘ bao giÍ ? Chuy÷n ngµy x≠a ... Æ∑ c„ bÍ tre xanh. Th©n g«y guÈc, l∏ mong manh Mµ sao n™n lu¸ n™n thµnh tre ¨i ? ô Æ©u tre cÚng xanh t≠¨i Cho dÔ Æ†t s·i Ɔt v´i bπc mµu ? C„ g◊ Æ©u, c„ g◊ Æ©u MÏ mµu ›t, chæt dÂn l©u ho∏ nhi“u R‘ si™ng kh´ng ngπi Ɔt nghÃo Tre bao nhi™u r‘ b†y nhi™u c«n cÔ. V≠¨n m◊nh trong gi„ tre Æu C©y kham khÊ v…n h∏t ru l∏ cµnh. Y™u nhi“u næng n· trÍi xanh Tre xanh kh´ng Ưng khu†t m◊nh b„ng r©m. B∑o bÔng th©n b‰c l†y th©n Tay ´m, tay n›u tre g«n nhau th™m. Th≠¨ng nhau, tre chºng Î ri™ng Lu¸ thµnh tı Æ„ mµ n™n hÏi ng≠Íi. Chºng may th©n g∑y cµnh r¨i V…n nguy™n c∏i gËc truy“n ÆÍi cho m®ng. Nfli tre Æ©u chfiu m‰c cong Ch≠a l™n Æ∑ nh‰n nh≠ ch´ng lπ th≠Íng. L≠ng tr«n ph¨i næng ph¨i s≠¨ng C„ manh ∏o cÈc, tre nh≠Íng cho con. M®ng non lµ bÛp m®ng non ß∑ mang d∏ng thºng th©n trfln cÒa tre. N®m qua Æi, th∏ng qua Æi Tre giµ m®ng m‰c c„ g◊ lπ Æ©u. Mai sau, Mai sau, Mai sau, ߆t xanh tre m∑i xanh mµu tre xanh. Nguy‘n Duy 41

: Lu¸ thµnh : bÍ cao, th≠Íng Ææp bªng Ɔt ho∆c x©y bªng gπch Æ∏ Æ” b∂o v÷ khu v˘c b™n trong (lu¸ tre : hµng tre trÂng r†t dµy lµm thµnh rµo b∂o v÷). ? 1. Nh˜ng h◊nh ∂nh nµo cÒa tre gÓi l™n nh˜ng ph»m ch†t tËt Æãp cÒa ng≠Íi V i÷t Nam : a) C«n cÔ b) ßoµn k’t c) Ngay thºng 2. Em th›ch nh˜ng h◊nh ∂nh nµo v“ c©y tre vµ bÛp m®ng non ? V ◊ sao ? 3. H‰c thuÈc lflng nh˜ng c©u th¨ em th›ch. TÜP LÄM V°N CËt truy÷n I - NhÀn xät 1. Ghi lπi nh˜ng s˘ vi÷c ch›nh trong truy÷n D’ MÃn b™nh v˘c kŒ y’u. 2. ChuÁi s˘ vi÷c tr™n Æ≠Óc g‰i lµ cËt truy÷n. V Ày theo em, cËt truy÷n lµ g◊ ? 3. CËt truy÷n gÂm nh˜ng ph«n nµo ? N™u t∏c dÙng cÒa tıng ph«n. II - Ghi nhÌ 1. CËt truy÷n lµ mÈt chuÁi s˘ vi÷c lµm nflng cËt cho di‘n bi’n cÒa truy÷n. 2. CËt truy÷n th≠Íng c„ ba ph«n : - MÎ Æ«u - Di‘n bi’n - K’t thÛc 42

III - Luy÷n tÀp 1. Truy÷n cÊ t›ch C©y kh’ bao gÂm c∏c s˘ vi÷c ch›nh sau Æ©y : a) Chim chÎ ng≠Íi em bay ra Æ∂o l†y vµng, nhÍ th’ ng≠Íi em trÎ n™n giµu c„. b) Cha mã ch’t, ng≠Íi anh chia gia tµi, ng≠Íi em chÿ Æ≠Óc c©y kh’. c) Ng≠Íi anh bi’t chuy÷n, ÆÊi gia tµi cÒa m◊nh l†y c©y kh’, ng≠Íi em bªng lflng. d) C©y kh’ c„ qu∂, chim Æ’n ®n, ng≠Íi em phµn nµn vµ chim hãn tr∂ ¨n bªng vµng. e) Chim lπi Æ’n ®n, m‰i chuy÷n di‘n ra nh≠ cÚ, nh≠ng ng≠Íi anh may tÛi qu∏ to vµ l†y qu∏ nhi“u vµng. g) Ng≠Íi anh bfi r¨i xuËng bi”n vµ ch’t. H∑y sæp x’p c∏c s˘ vi÷c tr™n thµnh cËt truy÷n. 2. D˘a vµo cËt truy÷n tr™n, k” lπi truy÷n C©y kh’. LUYåN T\\ VÄ C¢U Luy÷n tÀp v“ tı ghäp vµ tı l∏y 1. So s∏nh hai tı ghäp sau Æ©y : B∏nh tr∏i (chÿ chung c∏c loπi b∏nh). B∏nh r∏n (chÿ loπi b∏nh n∆n bªng bÈt gπo n’p, th≠Íng c„ nh©n, r∏n ch›n gifln). a) Tı ghäp nµo c„ ngh‹a tÊng hÓp (bao qu∏t chung) ? b) Tı ghäp nµo c„ ngh‹a ph©n loπi (chÿ mÈt loπi nh· thuÈc phπm vi ngh‹a cÒa ti’ng th¯ nh†t) ? 43

2. V i’t c∏c tı ghäp (Æ≠Óc in ÆÀm) trong nh˜ng c©u d≠Ìi Æ©y vµo ´ th›ch hÓp trong b∂ng ph©n loπi tı ghäp : a) Tı ngoµi v‰ng vµo ti’ng chu´ng xe Æi÷n l…n ti’ng chu´ng xe Æπp lanh canh kh´ng ngÌt, ti’ng cfli tµu ho∂ thät l™n, ti’ng b∏nh xe ÆÀp tr™n Æ≠Íng ray vµ ti’ng m∏y bay g«m r›t tr™n b«u trÍi. Theo T´ Ng‰c Hi’n b) D≠Ìi ´ cˆa m∏y bay hi÷n ra ruÈng ÆÂng, lµng x„m, nÛi non. Nh˜ng gfl ÆËng, b∑i bÍ vÌi nh˜ng m∂ng mµu xanh, n©u, vµng, træng vµ nhi“u h◊nh dπng kh∏c nhau gÓi nh˜ng b¯c tranh giµu mµu sæc. Theo Tr«n L™ V®n Tı ghäp c„ ngh‹a tÊng hÓp M : ruÈng ÆÂng Tı ghäp c„ ngh‹a ph©n loπi M : Æ≠Íng ray 3. X’p c∏c tı l∏y trong Æoπn v®n sau vµo nh„m th›ch hÓp : C©y nhÛt nh∏t Gi„ rµo rµo nÊi l™n. C„ mÈt ti’ng ÆÈng g◊ lπ læm. Nh˜ng chi’c l∏ kh´ lπt xπt l≠Ìt tr™n c·. C©y x†u hÊ co rÛm m◊nh lπi. N„ bÁng th†y xung quanh lao xao. He hä mæt nh◊n : kh´ng c„ g◊ lπ c∂. LÛc b†y giÍ n„ mÌi mÎ bıng nh˜ng con mæt l∏ vµ qu∂ nhi™n kh´ng c„ g◊ lπ thÀt. Theo Tr«n Hoµi D≠¨ng a) Tı l∏y c„ hai ti’ng giËng nhau Î ©m Æ«u. b) Tı l∏y c„ hai ti’ng giËng nhau Î v«n. c) Tı l∏y c„ hai ti’ng giËng nhau Î c∂ ©m Æ«u vµ v«n. 44

TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp x©y d˘ng cËt truy÷n ß“ bµi H∑y t≠Îng t≠Óng vµ k” lπi væn tæt mÈt c©u chuy÷n c„ ba nh©n vÀt : bµ mã Ëm, ng≠Íi con bªng tuÊi em vµ mÈt bµ ti™n. GÓi ˝ 1. C©u chuy÷n vÌi ba nh©n vÀt nh≠ tr™n c„ th” lµ mÈt c©u chuy÷n v“ s˘ hi’u th∂o. MuËn k” v“ ng≠Íi con hi’u th∂o, em c«n t≠Îng t≠Óng : - Bµ mã Ëm nh≠ th’ nµo ? - Ng≠Íi con ch®m s„c mã nh≠ th’ nµo ? - ß” ch˜a kh·i b÷nh cho mã, ng≠Íi con g∆p kh„ kh®n g◊ ? M : Ph∂i t◊m mÈt loπi thuËc r†t hi’m. - Bµ ti™n giÛp hai mã con nh≠ th’ nµo ? M: + C∏ch 1 : C∂m ÆÈng v“ t◊nh mã con, bµ ti™n bÁng hi÷n ra giÛp. + C∏ch 2 : Ng≠Íi con v≠Ót qua r†t nhi“u kh„ kh®n Æi t◊m bµ ti™n. 2. C©u chuy÷n vÌi ba nh©n vÀt nh≠ tr™n cÚng c„ th” lµ mÈt c©u chuy÷n v“ t›nh trung th˘c. Nh˜ng Æi“u em c«n t≠Îng t≠Óng lµ : - Bµ mã Ëm nh≠ th’ nµo ? - Ng≠Íi con ch®m s„c mã nh≠ th’ nµo ? - ß” ch˜a kh·i b÷nh cho mã, ng≠Íi con g∆p kh„ kh®n g◊ ? M : Nhµ r†t nghÃo, kh´ng c„ ti“n mua thuËc. - Bµ ti™n lµm c∏ch nµo Æ” bi’t ng≠Íi con lµ ng≠Íi trung th˘c ? - Bµ ti™n giÛp ÆÏ ng≠Íi con trung th˘c nh≠ th’ nµo ? 45

Tr.46 5Tu«n TÜP ßñC Nh˜ng hπt th„c giËng Ngµy x≠a c„ mÈt ´ng vua cao tuÊi muËn t◊m ng≠Íi nËi ng´i. Vua ra l÷nh ph∏t cho mÁi ng≠Íi d©n mÈt thÛng th„c v“ gieo trÂng vµ giao hãn : ai thu Æ≠Óc nhi“u th„c nh†t sœ Æ≠Óc truy“n ng´i, ai kh´ng c„ th„c nÈp sœ bfi trıng phπt. C„ chÛ bä m c´i t™n lµ Ch´m nhÀn th„c v“, dËc c´ng ch®m s„c mµ th„c v…n chºng n∂y m«m. ß’n vÙ thu hoπch, m‰i ng≠Íi n´ n¯c chÎ th„c v“ kinh thµnh nÈp cho nhµ vua. Ch´m lo læng Æ’n tr≠Ìc vua, qu˙ t©u : - T©u B÷ hπ ! Con kh´ng lµm sao cho th„c n∂y m«m Æ≠Óc. 46

M‰i ng≠Íi Æ“u s˜ng sÍ v◊ lÍi thÛ tÈi cÒa Ch´m. Nh≠ng nhµ vua Æ∑ ÆÏ chÛ bä Ưng dÀy. Ngµi h·i cfln ai Æ” ch’t th„c giËng kh´ng. Kh´ng ai tr∂ lÍi. LÛc †y, nhµ vua mÌi ´n tÂn n„i : - Tr≠Ìc khi ph∏t th„c giËng, ta Æ∑ cho luÈc k‹ rÂi. Lœ nµo th„c †y cfln m‰c Æ≠Óc ? Nh˜ng xe th„c Æ«y æp kia Æ©u ph∂i thu Æ≠Óc tı th„c giËng cÒa ta ! RÂi vua d‚ng dπc n„i ti’p : - Trung th˘c lµ Ưc t›nh qu˝ nh†t cÒa con ng≠Íi. Ta sœ truy“n ng´i cho chÛ bä trung th˘c vµ dÚng c∂m nµy. Ch´m Æ≠Óc truy“n ng´i vµ trÎ thµnh ´ng vua hi“n minh. Truy÷n d©n gian Khmer : - B÷ hπ : tı g‰i vua vÌi ˝ t´n k›nh. - S˜ng sÍ : l∆ng ng≠Íi Æi v◊ kinh ngπc ho∆c qu∏ xÛc ÆÈng. - D‚ng dπc : (n„i) to, r‚ rµng, d¯t kho∏t. - Hi“n minh : c„ Ưc ÆÈ vµ s∏ng suËt. ? 1. Nhµ vua ch‰n ng≠Íi nh≠ th’ nµo Æ” truy“n ng´i ? 2. Nhµ vua lµm c∏ch nµo Æ” t◊m Æ≠Óc ng≠Íi nh≠ th’ ? 3. Hµnh ÆÈng cÒa chÛ bä Ch´m c„ g◊ kh∏c m‰i ng≠Íi ? 4. Theo em, v◊ sao ng≠Íi trung th˘c lµ ng≠Íi Æ∏ng qu˝ ? CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : Nh˜ng hπt th„c giËng (tı LÛc †y... Æ’n ´ng vua hi“n minh.) (2). T◊m nh˜ng ch˜ bfi b· trËng Æ” hoµn chÿnh c∏c Æoπn v®n d≠Ìi Æ©y. Bi’t rªng : a) Nh˜ng ch˜ bfi b· trËng bæt Æ«u bªng l ho∆c n. H≠ng v…n h› ho∏y t˘ t◊m gi∂i cho bµi to∏n m∆c dÔ em c„ th” nh◊n bµi cÒa bπn DÚng ngÂi ngay b™n cπnh. Ba ti’ng trËng b∏o hi÷u h’t giÍ, H≠ng bµi cho c´ gi∏o. Em buÂn, v◊ bµi ki”m tra l«n c„ th” em m†t danh hi÷u h‰c sinh ti™n ti’n mµ nay em v…n gi˜ v˜ng. Nh≠ng em th†y thanh th∂n v◊ Æ∑ trung th˘c, t˘ tr‰ng khi bµi. 47

b) Nh˜ng ch˜ bfi b· trËng c„ v«n en ho∆c eng. Ngµy hÈi, ng≠Íi ng≠Íi ch©n. Lan qua Æ∏m Æ´ng Æ” v“ nhµ. Ti’ng xe Æi÷n keng. Lan l™n xe, th†y ngay mÈt chi’c v› nh· mµu n©u r¨i ra tı chi’c tÛi cÒa mÈt bµ cÙ m∆c ∏o †m, choµng kh®n nhung mµu . CÙ giµ kh´ng h“ hay bi’t. Lan nh∆t v› Æ≠a cho cÙ. CÙ mıng rÏ c«m v›, em ngoan. (3). Gi∂i nh˜ng c©u ÆË sau : a) T™n con vÀt ch¯a ti’ng bæt Æ«u bªng l hay n. Mã th◊ sËng Î tr™n bÍ Con sinh ra lπi sËng nhÍ d≠Ìi ao. C„ Æu´i b¨i lÈi lao xao M†t Æu´i t¯c khæc nh∂y nhao l™n bÍ. (Lµ con g◊ ?) b) T™n con vÀt ch¯a ti’ng c„ v«n en ho∆c eng. Chim g◊ li÷ng t˘a con thoi B∏o mÔa xu©n Æãp gi˜a trÍi say s≠a. (Lµ con g◊ ?) LUYåN T\\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : Trung th˘c - T˘ tr‰ng 1. T ◊m nh˜ng tı cÔng ngh‹a vµ nh˜ng tı tr∏i ngh‹a vÌi trung th˘c. M : - Tı cÔng ngh‹a : thÀt thµ. - Tı tr∏i ngh‹a : gian dËi. 2. ß∆t c©u vÌi mÈt tı cÔng ngh‹a vÌi trung th˘c ho∆c mÈt tı tr∏i ngh‹a vÌi trung th˘c. 48

3. Dflng nµo d≠Ìi Æ©y n™u ÆÛng ngh‹a cÒa tı t˘ tr‰ng ? a) Tin vµo b∂n th©n m◊nh. b) Quy’t Æfinh l†y c´ng vi÷c cÒa m◊nh. c) Coi tr‰ng vµ gi˜ g◊n ph»m gi∏ cÒa m◊nh. d) ß∏nh gi∏ m◊nh qu∏ cao vµ coi th≠Íng ng≠Íi kh∏c. 4. C„ th” dÔng nh˜ng thµnh ng˜, tÙc ng˜ nµo d≠Ìi Æ©y Æ” n„i v“ t›nh trung th˘c ho∆c v“ lflng t˘ tr‰ng ? a) Thºng nh≠ ruÈt ng˘a. b) Gi†y r∏ch ph∂i gi˜ l†y l“. c) ThuËc Ææng d∑ tÀt. d) C©y ngay kh´ng sÓ ch’t Ưng. e) ß„i cho sπch, r∏ch cho th¨m. KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ∑ nghe, Æ∑ Ɖc ß“ bµi K” mÈt c©u chuy÷n mµ em Æ∑ Æ≠Óc nghe, Æ≠Óc Ɖc v“ t›nh trung th˘c. GÓi ˝ 1. N™u mÈt sË bi”u hi÷n cÒa t›nh trung th˘c : - Kh´ng v◊ cÒa c∂i hay t◊nh c∂m ri™ng t≠ mµ lµm tr∏i lœ c´ng bªng (nh≠ ´ng T´ Hi’n Thµnh trong truy÷n MÈt ng≠Íi ch›nh tr˘c - Ti’ng Vi÷t 4, tÀp mÈt, trang 36). - D∏m n„i ra s˘ thÀt, d∏m nhÀn lÁi (nh≠ chÛ bä Ch´m trong truy÷n Nh˜ng hπt th„c giËng - Ti’ng Vi÷t 4, tÀp mÈt, trang 46). - Kh´ng lµm nh˜ng vi÷c gian dËi (nh≠ hai chfi em trong truy÷n Chfi em t´i - Ti’ng Vi÷t 4, tÀp mÈt, trang 59). - Kh´ng tham cÒa ng≠Íi kh∏c (nh≠ chµng ti“u phu trong truy÷n Ba chi’c r◊u - Ti’ng Vi÷t 4, tÀp mÈt, trang 64). 49