แมลงมีพิษ

สถาบนั วิจยั วิทยาศาสตร์สาธารณสขุ National Institute of Health กรมวทิ ยาศาสตร์การแพทย์ DEPARTMENT OF MEDICAL SCIENCES

แมลงมพี ษิ Poisonous Insects

ชื่อหนังสือ : แมลงพิษ รหัส : DMScNIH-201602-A ทป่ี รึกษา : นายแพทยอ์ ภิชยั มงคล คณะผู้จดั ทา นายแพทยส์ มชาย แสงกิจพร จัดพมิ พ์โดย : ดร. อุรุญากร จนั ทร์แสง พมิ พ์คร้ังที่ ๑ นายเอกรัฐ เด่นชลชยั จานวน นางสาววรรณิศา สืบสะอาด พมิ พ์ที่ ดร. อุษาวดี ถาวระ : สถาบนั วจิ ยั วทิ ยาศาสตร์สาธารณสุข กรมวทิ ยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข : กมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๕๙ : ๕๐,๐๐๐ เล่ม :

แมลงพษิ มีแมลงหลายชนิดที่มีพิษโดยธรรมชาติในตวั ของมนั เอง มนุษย์ จะไดร้ ับพิษจากแมลงกลุ่มน้ี ท้งั จากโดยตรงเม่ือมากดั หรือดูดกินเลือดของเรา หรือโดยบงั เอิญเมื่อไปสัมผสั แตะตอ้ งแมลงเหล่าน้นั หรือเมื่อแมลงน้นั ป้ องกนั ตวั เมื่อถูกรบกวน รวมท้งั อาจเกิดจากความเขา้ ใจผดิ ของมนุษยเ์ องท่ีนา แมลงที่มีพษิ มาบริโภค ซ่ึงไมว่ า่ จะรับพษิ โดยวธิ ี ใดกต็ าม พิษของแมลงเหล่าน้ี เป็นส่ิงที่ตอ้ งระวงั และหลีกเลี่ยงเป็น อยา่ งยงิ่ เน่ืองจากสามารถทาใหเ้ กิดอนั ตรายกบั มนุษยไ์ ด้ ท้งั แบบมี อาการเพียงเลก็ นอ้ ย จนถึงข้นั ร้ายแรงที่ทาใหถ้ ึงกบั เสียชีวติ อยา่ งไรก็ตามอาการดงั กล่าวจะมากหรือนอ้ ยเพยี งใดข้ึนอยกู่ บั ภูมิ ตา้ นทานหรืออาการแพข้ องแตล่ ะคน อายุ และบริเวณที่ไดร้ ับสารพษิ รวมท้งั ปริมาณสารพิษที่ไดร้ ับ โดยสรุปแลว้ พิษจากแมลงสามารถทาใหเ้ กิดอนั ตรายไดด้ งั น้ี อาการพษิ ทเี่ กดิ จากแมลง 1. อาการทางร่างกายหรือผวิ หนงั  ผวิ หนงั มีอาการบวมแดง  เกิดความเจบ็ ปวด หรือปวดแสบปวดร้อน  เกิดผน่ื คนั ระคายเคือง  เป็นแผลพพุ อง  มีเลือดออกเล็กนอ้ ย  มีอาการลมพษิ  มีเลือดออกท่ีอวยั วะภายในของร่างกาย เช่นท่ีกระเพาะอาหาร เน่ืองจากไดร้ ับพษิ 2. อาการแพ้ อาการแพจ้ ะเกิดเน่ืองจากการตอบสนองต่อพิษของร่างกายเราเอง ซ่ึงจะเป็นอนั ตรายกวา่ อาการทาง ผวิ หนงั โดยการตอบสนองของร่างกายจะมีไดต้ ้งั แต่อาการนอ้ ยๆ จนถึงข้นั รุนแรงท่ีเกิดอาการช็อค และอาจทาใหเ้ สียชีวติ ไดใ้ นที่สุด อาการแพป้ ระเภทน้ีประกอบดว้ ย  เกิดอาการไอ  เกิดอาการชาหรืออาการบวมตามอวยั วะต่างๆ  สูญเสียความสามารถในการรับรสชาติอาหาร

 ลิ้น และหลอดอาหารบวม กลืนอาหารลาบาก  คล่ืนไส้ อาเจียน  กระวนกระวาย เป็นลม  ปวดทอ้ งเน่ืองจากกระเพาะอาหารหดเกร็ง  ทอ้ งเสีย  ความดนั โลหิตลดลงอยา่ งรวดเร็ว  หายใจไมส่ ะดวก จนถึงอาการช็อคแบบรุนแรง  เสียชีวติ ดงั น้นั เราจึงควรทาความรู้จกั กบั แมลงที่มีพษิ ต่างๆเหล่าน้ี และรู้จกั วธิ ีดูแลตวั เองเพ่ือเป็นการป้ องกนั ตวั เองและลดความรุนแรงจากการไดร้ ับพษิ เหล่าน้นั รวมท้งั เพ่อื ลดการเสียชีวติ ที่อาจเกิดข้ึนไดจ้ าก แมลงในกลุ่มน้ี

ด้วงก้นกระดก เป็นแมลงตวั เล็กๆ ยาวไม่ถึงหน่ึงเซนติเมตร แตม่ ีพิษร้ายอยใู่ น ลาตวั พบเห็นไดท้ ว่ั ไป โดยเฉพาะเวลากลางคืนจะชอบบินเขา้ มาเล่นไฟในบา้ น เวลาเป็นข่าวท่ีเป็นพษิ กบั คน มกั จะถูก เรียกวา่ แมลงเฟรชชี่เพราะนกั ศึกษาอ่านหนงั สือตอนกลางคืนแลว้ ถูกแมลงชนิดน้ีบินเขา้ มาเล่นไฟ แลว้ ถูกพษิ โดยพิษร้ายท่ีอยใู่ นลาตวั แมลงถา้ ถูกผวิ หนงั จะทาใหเ้ ป็นแผลพุพอง บวมแดงและปวด แสบปวดร้อนเป็นเวลานาน บางคนอาจมีไข้ ถา้ เขา้ ตากจ็ ะทาใหต้ าอกั เสบจนถึงตาบอดได้ ดงั น้นั ถา้ พบเห็นแมลงแบบน้ี โดยเฉพาะใหส้ งั เกตถา้ แมลงเกาะอยแู่ ลว้ ชอบงอทอ้ งข้ึนๆลง อนั เป็นที่มาของช่ือดว้ งกน้ กระดก ใหห้ ลีกเลี่ยง อยา่ ไปบ้ี หรือตบตี เพราะน้าพิษจะออกมาโดน ผวิ หนงั เราได้ สาหรับผทู้ ่ีถูกพษิ บริเวณผวิ หนงั ใหล้ า้ งใหส้ ะอาดดว้ ยน้าและสบูแ่ ลว้ ทาดว้ ยน้ายาคาลา ไมน์ ถา้ แผลติดเช้ือใหใ้ ชย้ าปฏิชีวนะประเภทครีมทาบริเวณที่ถูกพิษ แตถ่ า้ ไมห่ ายควรไปพบแพทย์

ด้วงนา้ มนั ดว้ งน้ามนั เป็นแมลงปี กแขง็ อีกชนิดหน่ึง ท่ีมีพษิ ทาใหค้ นท่ีกินมนั เขา้ ไปอาจตายได้ ใน ประเทศไทยพบได้ หลายชนิด โดยทุกชนิดมีพษิ แบบเดียวกนั เป็นดว้ งที่มีขนาดปานกลางลาตวั ยาว 1-2 เซนติเมตร ชนิดที่พบบอ่ ยและประชาชนเคยเสียชีวติ จากการกินมีอยู่ 2-3 ชนิด มีรูปร่างหนา้ ตา ตามรูปท่ีแสดงไว้ ดว้ งน้ามนั พบไดท้ ุกภาคของประเทศ มีชื่อ เรียกตาม ทอ้ งถิ่นแตกต่างกนั เช่นภาคกลาง จะ เรียกวา่ ดว้ งโสน แมงลายข้ีเมา ภาคใต้เรียก ดว้ งไฟเดือนหา้ ภาคเหนือเรียก แมลงฮ่ึมไฮ้ เป็นตน้ โดย จะพบบินเป็นกลุ่มมากินใบและดอกของพชื จาพวก ตระกลู ถว่ั ตน้ แค ตน้ โสน เป็นตน้ เม่ือคนไปเจอ คิดวา่ กินไดจ้ ึงจบั ไปเผาไฟแลว้ นามากินกจ็ ะไดร้ ับพิษ เขา้ สู่ร่างกาย ถึงแมด้ ว้ งจะถูกเผาไฟแลว้ ก็ตาม โดยกรมวทิ ยาศาสตร์การแพทยไ์ ดร้ ับตวั อยา่ งดว้ งน้ามนั ส่งมาตรวจวเิ คราะห์หลายคร้ัง จากปัญหาคน ไดร้ ับพิษซ่ึงพบวา่ ถา้ กินเกิน 3 ตวั แลว้ รักษาไมท่ นั จะทาใหถ้ ึงตายได้ อาการของผทู้ ่ีกินดว้ งน้ามนั เข้า ไปคือ ปวดทอ้ งอยา่ งรุนแรง คลื่นไส้ อาเจียนมีเลือดปน รวมท้งั ถ่ายอุจจาระและปัส สาวะมีเลือดปน เน่ืองจากสารพษิ ดงั กล่าวเขา้ ไปทาอนั ตรายอยา่ งรุนแรงตอ่ เยอ่ื เมือกในระบบตา่ งๆของร่างกาย และพษิ ถา้ ถูกผวิ หนงั จะทาใหร้ ะคายเคือง เกิดเป็นผนื่ พอง ปวดแสบปวด ร้อนอยา่ งรุนแรง ดงั น้นั เม่ือพบเห็น ดว้ งน้ามนั ที่มีสีสนั สวยงาม อยา่ จบั มากิน ถา้ ร่างกายถูกพษิ ใหร้ ีบลา้ งแผลใหส้ ะอาดดว้ ยสบแู่ ละน้า ถา้ มีอากาคนั หรือปวดแสบปวดร้อนใหท้ าดว้ ยน้ายาคาลาไมน์ อาจใชย้ าปฏิชีวนะประเภทครีมทาบริเวณ ท่ีถูกพิษ กรณีที่ตุม่ แผลแตกใหร้ ับประทานยาปฏิชีวนะและปิ ดแผลไว้ ถา้ อาการรุนแรงควรไปพบ แพทย์ แตถ่ า้ ไดร้ ับพษิ จากการกินใหร้ ีบไปพบแพทยท์ นั ที

ผ้งึ ผ้งึ เป็นแมลงที่มีเหล็กใน ทาอนั ตรายกบั คนโดยการต่อย ผ้งึ มีหลายชนิด ที่เรารู้จกั กนั ดี ไดแ้ ก่ ผ้งึ เล้ียง, ผ้งึ โพรง, ผ้งึ มิม้ และผ้งึ หลวง เป็นตน้ โดยจะพบทารังอยใู่ กลบ้ ริเวณตน้ ไมท้ ี่ผ้งึ ไปหาอาหาร บางคร้ังอาจพบเขา้ มาทารังในบริเวณบา้ นของเรา รวมท้งั อาจพบบิ นหาอาหารบริเวณที่มีขนมหรือ ของหวานตามที่เราเห็นกนั อยบู่ ่อยๆ ในร่างกายผ้งึ จะมีตอ่ มสร้างสารพษิ คนก็จะไดร้ ับพษิ ผา่ นทางเหลก็ ในเมื่อถูกผ้งึ ต่อย ซ่ึงถา้ ถูก ตอ่ ยแลว้ ไมค่ วรบีบหรือขย้บี ริเวณน้นั เพราะจะทาใหเ้ หล็กในยง่ิ ฝังลึกลงและน้าพษิ จะกระจายมากข้ึน ซ่ึงจะทาให้เรารู้สึกปวดมากข้ึนดว้ ย วธิ ีที่ถูกตอ้ งคือคอ่ ยๆดึงเหล็กในออกมา โดยใชแ้ หนบหรือใชล้ ูก กุญแจที่มีรูกดบริเวณแผลก็ จะเห็นเลก็ ในโผล่ออกมา ใหเ้ ราดึงออกได้ คนที่ไดร้ ับพิษนอกจาก อาการ ปวด บวม แดง ที่บริเวณผวิ หนงั แลว้ อาจมีอาการแพท้ ่ีรุนแรงคือ หลอดเลือดบวม หายใจขดั คล่ืนไส้ อาเจียน แน่นทอ้ ง ทอ้ งเดิน เป็นลม ช็อค จนอาจถึงเสียชีวติ ไดใ้ นผทู้ ี่มีแพพ้ ิษผ้งึ รุนแรงหรือไดร้ ับพิษ ในปริมาณมาก ดงั น้นั อยา่ ไปรบกวนรังผ้งึ แตถ่ า้ ถูกผ้งึ ตอ่ ย ใหค้ ่อยๆ ดึงเหล็กในออก แลว้ ใชน้ ้าแขง็ ประคบ บริเวณท่ีถูกต่อย ถา้ ปวดมากให้กินยาแก้ปวด ส่วนบางรายที่รู้สึกผดิ ปกติในการหายใจ ใหร้ ีบไปพบ แพทยท์ นั ที โดยเฉพาะผทู้ ่ีมีประวตั ิเป็นโรคภูมิแพ้ จะมีอาการรุนแรงมากกวา่ คนอื่น

ตวั ต่อ ตวั ตอ่ มีหลายชนิด ท่ีพบทาอนั ตรายเราบอ่ ยๆและเป็นขา่ ววา่ มีผเู้ สียชีวติ จากการถูกต่อตอ่ ย คือ ตอ่ หวั เสือ ซ่ึงสามารถพบไดท้ วั่ ไป โดยบางคร้ังจะ พบวา่ เขา้ มาทารังอยบู่ ริเวณ บา้ นของเรา ต่อทาร้าย คนดว้ ยการต่อยโดยใชเ้ หลก็ ในท่ีอยปู่ ลายทอ้ ง ที่อนั ตรายคือ ต่อสามารถตอ่ ยไดห้ ลายคร้ัง เพราะเม่ือ ต่อยแลว้ จะดึงเหล็กในกลบั ไป แลว้ ต่อยซ้าไดอ้ ีก ในขณะที่ผ้งึ ต่อย ได้เพยี ง คร้ังเดียว เพราะจะทิ้ง เหล็กในไวท้ ี่แผล ดงั น้นั อยา่ ไ ปรบกวนรังต่อ แต่ถา้ ถูกตวั ต่อตอ่ ย แลว้ มีอาการ ปวด บวม แดงร้อน เป็นผนื่ แพ้ ให้ใชน้ ้าแขง็ ประคบ และกินยาแก้ปวด สาหรับผทู้ ี่แพร้ ุนแรง จะมีอาการ หลอดเลือดบวม หายใจขดั คล่ืนไส้ อาเจียน เป็นลม ไตวาย ปัสสาวะเป็นเลือด รวมท้งั พษิ จะ มีผลตอ่ ระบบหวั ใจ และระบบ ประสาท และที่รุนแรงท่ีสุดคือทาใหเ้ กิดอาการ ช็อคจนอาจเสียชีวติ ตามท่ีเป็นขา่ วได้ ดงั น้นั ถา้ ถูกตอ่ ต่อยอยา่ นิ่งนอนใจ ถา้ เร่ิมมีอาการดงั กล่าวตอ้ งรีบไปพบแพทยท์ นั ทีแมจ้ ะถูกต่อต่อยเพียงแค่ตวั เดียว

มด ทา่ นทราบหรือไมว่ า่ มดซ่ึงเป็นแมลงตวั เลก็ ๆ มีพษิ ท่ีทาใหค้ นถึงตายไดเ้ ช่นกนั ดงั เช่นที่เป็น ข่าวท่ีอาเภอยา่ นตาขาว จ . ตรัง มีผโู้ ดนมดตะนอยต่อยแลว้ อาเจียน แน่นหนา้ อก หายใจไม่ออก เป็น ลม แลว้ ต่อมาเสียชีวติ อยใู่ นบา้ นโดยนึกไมถ่ ึงจึงไม่ไดไ้ ปหาหมอ การทาร้ายของมดน้นั อา จโดยการ กดั หรือต่อยหรือท้งั กดั และตอ่ ย ซ่ึงมดตวั เดิมจะต่อยไดห้ ลายคร้ังติดต่อกนั เหมือนกบั ตวั ตอ่ แลว้ ปล่อย น้าพิษเขา้ สู่ร่างกายเหยอื่ อาการทางผวิ หนงั จากน้าพษิ ของมดคือปวดบวมแดง และอาจเป็นตุม่ หนอง ไดถ้ า้ มีการติดเช้ือซ้า ดงั น้นั ควรรักษาความสะอาดบริเวณท่ีถูกกดั หรือตอ่ ย และอยา่ ไปแกะเกา แต่ที่ น่ากลวั คือผทู้ ่ีแพพ้ ษิ ซ่ึง อาจเสียชีวติ ได้ ดงั น้นั ผทู้ ี่โดนมดทาร้าย แลว้ เร่ิมมีอาการ หายใจขดั คลื่นไส้ อาเจียน ทอ้ งเดิน อยา่ น่ิงนอนใจ ใหร้ ีบไปพบแพทยท์ นั ที มดชนิดท่ีพบและทาอนั ตรายกบั เราอยู่เสมอ ไดแ้ ก่ มดคนั ไฟซ่ึงจะทารังอยใู่ ตด้ ินบริเวณดิน ทรายรอบๆบา้ น , มดแดง จะทารังอยตู่ ามตน้ ไม้ เช่น ตน้ มะม่วง ตน้ ชมพู่ , มดง่ามจะทารังอยตู่ าม พ้นื ดินบริเวณตน้ ไมท้ ่ีร่มช้ืน รวมท้งั มดตะนอยที่ชอบทารังอยตู่ ามตน้ ไมท้ ี่ตายแลว้ เป็นตน้ ดงั น้นั เรา ควรหลีกเลี่ยงไม่ไปรบกวนรังมดพวกน้ี

มวนเพชฌฆาต มวนเพชฌฆาตเป็นแมลงอีกตวั หน่ึงท่ีชอบเขา้ มาทา รังและหลบซ่อนตวั อยใู่ นบา้ นเรือน จากน้นั จะออกมาดูดกินเลือดเราในตอน กลางคืนเวลาที่เรานอนหลบั โดยใชป้ ากที่มีลกั ษณะเป็นแท่ง แทงเขา้ สู่ผวิ หนงั โดยเฉพาะบริเวณใบหนา้ แลว้ ทิ้งรอยผนื่ แดงไว้ ซ่ึงต่อมาจะเกิดเป็นผน่ื แพ้ รวมท้งั พษิ ของมวนเพชฌฆาตบางชนิดมีสารพษิ ทาใหเ้ กิดความเจบ็ ปวดและทาใหเ้ กิดแผล มวนเพชฌฆาตเป็นแมลงที่มีขนาดกลางจนถึงขนาดใหญ่ ลาตวั ยาวประมาณ 1-3 เซนติเมตร มีสีดา น้าตาล และจะมีสีอื่นๆ ปนอยดู่ ว้ ย เช่นสีเหลือง แดง หรือส้ม กลางวนั จะ หลบซ่อนตวั และ อาศยั อยตู่ ามบริเวณท่ีรกรุงรัง ตามกองวสั ดุที่วางทิง้ ไว้ เช่น ตามกองไม้ กองเชือก ตามรอยแตกของ ผนงั หอ้ ง เพดานหอ้ ง พ้ืนหอ้ ง รวมท้งั บริเวณพ้นื ดินและพมุ่ ไมร้ อบๆบา้ น ทาใหย้ ากท่ีจะมองเห็นตวั เคยมีการระบาดของ มวนเพชฌฆาต ท่ีหมบู่ า้ นหน่ึงในอาเภอยา่ นตาขาว จ . ตรัง และคณะจาก กรมวทิ ยาศาสตร์การแพทยไ์ ดไ้ ปทาการสารวจรวมท้งั ช่วยในการป้ องกนั และกาจดั จากน้นั ไดใ้ ห้ ความรู้กบั ประชาชนในพ้ืนที่น้นั ใหร้ ักษาความสะอาด ไมป่ ล่อยบา้ นใหส้ กปรกรกรุงรัง ซ่อมแซมผนงั หอ้ งเมื่อพบวา่ มีรอยแตก สารวจบริเวณรอบๆบา้ นไม่ใหม้ ีกองวสั ดุเหลือใช้ เก็บกวาดกองใบไมท้ ่ีรก รุงรัง ท้งั น้ีเพอื่ ไมใ่ หม้ ีท่ีอยอู่ าศยั และท่ีหลบซ่อนตวั และถา้ พบวา่ มีรอยผน่ื แพจ้ ากการดูดกินเลือดขอ ง มวนเพชฌฆาตใหร้ ีบลา้ งแผลใหส้ ะอาดดว้ ยสบู่และน้า แลว้ ใชย้ าปฏิชีวนะหรือครีมทาบริเวณที่ถูกพษิ

กรณีที่ตุ่มแผลแตกใหร้ ับประทานยาปฏิชีวนะ ถา้ อาการรุนแรงควรไปพบแพทยโ์ ดยเฉพาะถา้ ถูกดูด กินเลือดบริเวณลูกนยั นต์ า

แมลงวนั ตา ยงั มีแมลงวนั ตวั เลก็ ๆอีกตวั หน่ึง ตวั ยาวแค่ 2 มิลลิเมตร เรียกวา่ แมลงวนั ตา มีความร้ายกาจที่ ถึงแมจ้ ะไม่ไดท้ าร้ายเราโดยการกดั แตจ่ ะ ชอบมาเป็นฝงู แลว้ วนเวยี นดูดกินสารคดั หลง่ั ของร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณท่ีมีเน้ือเยอื่ ออ่ นๆ เช่นลูกนยั น์ตา จมกู แขนขา รวมท้งั อวยั วะสืบพนั ธุ์ ของคนและ สัตวเ์ ล้ียงขนาดใหญ่ เช่นพวกสุนขั แมว และววั แต่ที่ชอบมากเป็นพเิ ศษคือพวกเลือดและน้าเหลือง จากแผลตา่ งๆตามร่างกาย ซ่ึงจากการศึกษาของกรมวทิ ยาศาสตร์การแพทย์ พบวา่ แมลงวนั ตาทาให้ เกิดการปนเป้ื อนของแบคทีเรียไดม้ ากถึง 64 ชนิดโดยท้งั หมด เป็นแบคทีเรียในกลุ่ม ที่มีระดบั ความ เส่ียงในการก่อโรคในระดบั ท่ีสอง ตามประกา ศของกรมวทิ ยาศาสตร์การแพทยท์ ี่ได้ มีการแบ่งกลุ่ม ของเช้ือโรคไวโ้ ดยก่อใหเ้ กิดโรคในคนหรือสัตวใ์ นระดบั ปานกลาง ดงั น้นั จึงทาใหแ้ ผลน้นั รักษาไม่ หายขาด เกิดเป็นแผลเร้ือรัง และโดยท่ีชอบดูดกินน้าเล้ียงจากลูกนยั นต์ า อาจทาให้เกิดการระบาดของ โรคตาแดงได้

แมลงวนั ตาพบแพร่กระจาย อยทู่ วั่ ไป จาก ที่ได้ สารวจ ไว้พบวา่ แมลง จะบินจากแหล่ง เพาะพนั ธุ์เขา้ มาเกาะพกั เป็นกลุ่มบนสิ่งหอ้ ยแขวนตา่ งๆของบา้ น เช่นสายไฟ เชือก ไมแ้ ขวนเส้ือ เส้น ลวด หลงั คาจาก วสั ดุที่ใชต้ กแต่งบา้ น ดงั น้นั วธิ ีง่ายๆทีจะหลีกเลี่ยง อนั ตรายจากแมลงน้ีคือ การ ดูแล บา้ นเรือนไมใ่ หม้ ี วสั ดุเกาะพกั ของแมลง รวมท้งั ตอ้ งรู้จกั ป้ องกนั ตวั เองไม่ใหถ้ ูกตวั แมลงมาตอมตาม ร่างกายโดยเฉพาะบริเวณบาดแผลตา่ งๆ และถา้ พบมีแมลงวนั ตามาเกาะพกั ในบริเวณท่ีพกั อาศยั ของ เราใหท้ าลายโดยสามารถใชย้ าฉีดกนั ยงุ ท่ีใชต้ ามบา้ นฉีดพน่ โดยตรงไปที่แหล่งเกาะพกั ท่ีมีตวั แมลง เกาะอยจู่ ะสามารถฆ่าตวั แมลงได้

หมดั หมดั เป็นแมลงขนาดเล็กชนิดหน่ึงท่ีมีขนาดลาตวั ยาว 2-4 มิลลิเมตร เป็นปรสิตภายนอกของ สัตว์ และถึงแมค้ นจะไม่ไดเ้ ป็นเหยอ่ื โดยตรง แต่สามารถ เขา้ มาปนเป้ื อน แลว้ อาศยั ทารังอยภู่ ายใน บา้ นของเรา โดยจะติดมากบั สตั วเ์ ล้ียงเช่น สุนขั และแมว รวมท้งั หนูที่เขา้ มาหากินในบา้ นเรือน จึงทา ใหห้ มดั เขา้ กดั และดูดกินเลือดคนไดเ้ ช่นกนั หมดั ในกลุ่มน้ีไดแ้ ก่ หมดั สุนขั หมดั แมว และหมดั หนู โดยเฉพาะหมดั หนูเป็นพาหะนาโรคกาฬโรคไดด้ ว้ ยในพ้นื ท่ีที่ทีการระบาดของโรคน้ี เม่ือโดนหมดั กดั จะ เกิดอาการผน่ื คนั ผวิ หนงั บวมแดงเป็นป้ื น และจะเป็นอยหู่ ลายวนั โดยท่ี หมดั ตวั เล็กและกระโดดไดเ้ ร็วจึงข้ึนมาดูดกินเลือดบนร่างกายเราโดยเราไม่รู้ตวั และหมดั ขยายพนั ธุ์ ไดเ้ ร็ว จากการสารวจของกรมวทิ ยาศาสตร์การแพทย์ พบวา่ บางบา้ นมีหมดั ชุกชุมสูง กระโดดข้ึนมา ปนเป้ื อนอยบู่ นร่างกายคนในเวลาอนั รวดเร็ว ดงั น้นั ถา้ มีสัตวเ์ ล้ียงพวกสุนขั และแมว ตอ้ งดูแลรักษาความสะอาดไม่ไหม้ ีหมดั กาจดั เศษ อาหารไม่ใหห้ นูเขา้ มาอยอู่ าศยั ถา้ พบวา่ มีหมดั ในบา้ นเรือนใหส้ ารวจตามพ้ืนหรือผนงั ท่ีมีรอยแตก ตามใตพ้ รม ใตก้ องวสั ดุ หรือกรงสตั ว์ ซ่ึงหมดั มกั จะมาอาศยั ทารังใหก้ าจดั โดยทาลายรัง และใช้ สารเคมีท่ีระบุวา่ ใชส้ าหรับกาจดั แมลงชนิดน้ี

เห็บ เห็บ เป็นสตั วข์ าขอ้ ที่เป็นปรสิตภายนอกของสัตว์ โดยดูดกินเลือดเป็นอาหาร เห็บเขา้ มา ปนเป้ื อนแลว้ มาดูดกินเลือดคนโดยติดมากบั สัตวเ์ ล้ียง เห็บอาศยั ทารังอยตู่ ามพ้ืนดิน แลว้ ข้ึนมาอาศยั ดูดกินเลือดคน เห็บจะใชเ้ วลาดูดกินเลือดเป็นเวลานานโดยเฉพาะเวลาท่ีกาลงั สร้างไข่ จึงมีข่าวที่พบ เห็บหลบซ่อนแลว้ กินเลือดอยตู่ ามบริเวณใบหูของคน โดยเห็บจะฝังส่วนส่วนปากไวท้ ี่ผวิ หนงั ของ เหยอื่ ซ่ึงจะทาใหด้ ึงเห็บออกจากผวิ หนงั ไดย้ ากทาใหด้ ึงออกมาไดเ้ ฉพาะลาตวั โดยที่ปากของเห็บยงั ติด อยทู่ ี่ผวิ หนงั ซ่ึงทาใหเ้ กิดเป็นแผลอกั เสบได้ นอกจากน้นั เห็บยงั มีสารพิษซ่ึงทาใหเ้ หยอื่ เกิดเป็นอมั พาต ได้ โดยเฉพาะถา้ กดั บริเวณใบหนา้ หรือใบหู ดงั น้นั จึงตอ้ งป้ องกนั ตวั เองจากการถูกเห็บกดั ใชส้ ารไล่แมลงทาตามตวั และเส้ือผา้ ก่อนเขา้ ไปในบริเวณที่มีเห็บ ชุกชุม เม่ือถูกเห็บกดั ไม่ควรดึงเห็บออกทนั ทีเพราะจะทาใหส้ ่วนปากของเห็บ ยงั คงติดคา้ งอยู่ แตค่ วรดึงออกอยา่ งชา้ ๆ และระมดั ระวงั ถา้ พบมีอาการผดิ ปกติเจบ็ ปวดเร้ือรังท่ีหูหรือ ช่องหู ควรไปพบแพทย์

แมลงบุกบ้าน / แมลงกระเบอื้ ง แมลงชนิดน้ีเป็นแมลงท่ีพบเป็นขา่ วอยเู่ สมอ ท่ีวา่ มีแมลงนบั เป็นแสนๆตวั บุกเขา้ ไปอยใู่ นบา้ นเรือน แลว้ สร้างความเดือดร้อนใหก้ บั เจา้ ของบา้ นเป็นอนั มาก เช่นท่ีจงั หวดั นครราชสีมา , ราชบุรี , ตาก, ร้อยเอด็ รวมท้งั จงั หวดั เชียงใหม่ที่ไดม้ ีการส่งตวั อยา่ งแมลงน้ีมาใหก้ รมวทิ ยาศาสตร์การแพทยต์ รวจสอบ ซ่ึงพบวา่ เป็นดว้ งปี กแขง็ ชนิดหน่ึง มีขนาดลาตวั ยาว 6-8 มิลลิเมตร เป็นแมลงที่พบไดท้ ว่ั โลกโดยก่อใหเ้ กิดปัญหา เช่นเดียวกบั ในประเทศไทย แมลงชนิดน้ีชอบบินมาเล่นไฟในเวลากลางคืน โดยทว่ั ไปจะพบอาศยั อยตู่ ามกองป๋ ุย มลู สัตว์ และไม้ ผบุ างชนิด รวมท้งั บริเวณที่มีเลา้ เป็ดไก่ ดงั น้นั ถา้ บริเวณบา้ นหรือรอบๆบา้ น มีไมผ้ พุ งั และเป็นป่ า หรือมีเลา้ เป็ดเลา้ ไก่ ก็จะมีโอกาสพบแมลงตวั น้ีไดม้ าก แมลงบุกบา้ นไมม่ ีรายงานวา่ เป็นพาหะนาโรคมาสู่คน แตจ่ ะปล่อยสารมีกล่ินออกมาจากตวั ซ่ึงถา้ อยู่ รวมกนั มากๆจะทาใหม้ ีกล่ินเหมน็ รบกวน และเมื่อบุกบา้ นแลว้ จะ มาอาศยั และขยายพนั ธุ์ อยู่ต่อไป โดยมา ออกไข่อยตู่ ามร่องพ้ืน ขอบหนา้ ตา่ ง บนหลงั คาและรอบบริเวณบา้ น อีกท้งั ตามลาตวั และขาของแมลงจะมี หนามแหลม ซ่ึงอาจจะขีดข่วนผวิ หนงั ของคน ซ่ึงผทู้ ี่แพก้ ็จะมีอาการคนั บวมแดงหรือเป็นผน่ื แพไ้ ด้ ดงั น้นั ถา้ ถูกแมลงขีดข่วนใหร้ ีบลา้ งแผลใหส้ ะอาดดว้ ยสบแู่ ละน้า ถา้ มีอาการคนั พยายามอยา่ เกา อาจทาดว้ ยน้ายา คลาลาไมน์ หรือถา้ มีการอกั เสบใหท้ าดว้ ยยาปฏิชีวนะประเภทครีม ส่วนการกาจดั แมลง ทาไดโ้ ดยเตรียมน้า 15

ละลายผงซกั ฟอกใส่ภาชนะ นาไปวางไวใ้ ตด้ วงไฟนอกบา้ น เพือ่ ดกั แมลงท่ีมาเล่นไฟใหจ้ มน้าตาย รวมท้งั สามารถฉีดพน่ สารเคมีกาจดั แมลงตามบริเวณแหล่งเกาะพกั แหล่งเพาะพนั ธุ์นอกบา้ น เช่นบริเวณโพรงไมผ้ ุ ใตก้ องไมช้ ้ืนหรือกองซากพืชทบั ถม รวมท้งั บริเวณกองมลู สัตวห์ รือป๋ ุยคอก 16

ผเี สื้อกลางคนื แมลงในกลุ่มผเี ส้ือกลางคืน ซ่ึงท้งั ตวั ออ่ นที่เราเรียกวา่ หนอนบุง้ / หนอนร่าน และตวั ผเี ส้ือ จะมีขน หลายชนิดอยบู่ ริเวณลาตวั ที่สามารถทาใหเ้ กิดอาการแพไ้ ด้ เน่ืองจากมีสารพิษหลายประเภท โดยเมื่อเราไป สัมผสั ถูกขนพิษเหล่าน้ีจะทาใหเ้ กิดอาการแสบร้อนทนั ที รวมท้งั ทาใหเ้ กิดผน่ื แพข้ ้ึนที่ผวิ หนงั หลงั จากน้นั จะเกิดอาการ บวม ชา อีกท้งั พษิ จะสามารถแพร่ไปยงั บริเวณใกลเ้ คียงได้ ทาใหเ้ กิดอาการอกั เสบบวม เช่น ท่ี ตอ่ มน้าเหลือง ผมู้ ีอาการแพม้ ากอาจมีอาการปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ชา เป็นอมั พาต และเกิดการช็อคได้ ผเี ส้ือในกลุ่มน้ีจะพบไดท้ ว่ั ไป ตวั หนอนออกหากินในเวลากลางวนั โดยจะพบ อยตู่ ามพืชชนิดต่างๆ หลายชนิดเน่ืองจากตวั หนอนอาศยั กินพชื เหล่าน้ีเป็นอาหาร ส่วนตวั ผเี ส้ือจะออกหากินในเวลากลางคืน และ พบมาเล่นไฟทาใหม้ ีโอกาสเขา้ มาใกลช้ ิดกบั คนได้ ดงั น้นั ควรมีความระมดั ระวงั ไม่เขา้ ไปสมั ผสั ท้งั ตวั ออ่ น คือหนอนและตวั ผเี ส้ือในกลุ่มน้ี รวมท้งั ไม่เขา้ ไปใกลเ้ น่ืองจากขนพษิ อาจปลิวมาถูกผวิ หนงั ของเราได้ ส่วน การรักษาอาการพษิ ทาไดโ้ ดยการดึงเอาขนพษิ ออกจากผวิ หนงั ดว้ ย เทปกาว ใชน้ ้าแขง็ ประคบบริเวณท่ีถูก ขนพษิ รักษาความสะอาด ทาดว้ ยครีมประเภทรักษาอาการแสบร้อน ใหก้ ินยาแกแ้ พแ้ ละยาระงบั ปวด ในราย ท่ีมีอาการแพร้ ุนแรง หรือเกิดอาการช็อคใหร้ ีบไปพบแพทย์ 17

ตะขาบ ตะขาบเป็นสตั วข์ าขอ้ ที่พบไดท้ วั่ ไปในเขตร้อนช้ืน เป็นสัตวท์ ่ีมีพิษร้ายแรงตวั หน่ึง ทาอนั ตรายคน โดยการกดั ดว้ ยเข้ียวพิษ แลว้ ปล่อยน้าพิษเขา้ ไปในรอยที่กดั ตะขาบมีท้งั ขนาดเลก็ และขนาดใหญ่ ลาตวั มี จานวนปลอ้ งได้ต้งั แต่ 15 ปลอ้ งจนถึง 100 ปลอ้ ง โดยตะขาบยงิ่ มีขนาดใหญ่จะยงิ่ มีพิษมาก ตะขาบชอบอยู่ ตามที่ช้ืน เวลากลางวนั จะซ่ อนตวั อยใู่ นที่เยน็ ๆ เช่นตามกองไม้ กองหิน ออกล่าเหยอ่ื ในเวลากลางคืน บางคร้ังอาจพบหลงเขา้ มาอยใู่ นบา้ น โดยหลบซ่อนตวั อยตู่ ามหอ้ งน้า เม่ือถูกตะขาบกดั จะพบรอยเข้ียวสองรอย ลกั ษณะเป็นจุดเลือดออกบริเวณที่ถูกกดั พิษของตะขาบ จะทาใหม้ ีอาการปวดอยา่ งรุนแรงและปวดเป็นเวลานานหลายชว่ั โมง รวมท้งั จะมีไข้ บริเวณที่ถูกกดั จะบวม แดง ปวดแสบปวดร้อนหรือชา ในผทู้ ่ีแพพ้ ิษจะมีอาการกระวนกระวาย คลื่นไส้ อาเจียน มึนงง ปวดศีรษะ และหวั ใจเตน้ เร็ว ตะขาบพวกที่มีขนาดใหญ่และมีพษิ มากเมื่อกดั แลว้ สามารถทาใหค้ นและสัตวต์ ายได้ เมื่อถูกตะขาบกดั ใหล้ า้ งแผลใหส้ ะอาด และประคบแผลดว้ ยน้าแขง็ เพ่ือบรรเทาอาการปวด ทายาฆ่าเช้ือ บริเวณท่ีถูกกดั เพื่อป้ องกนั การติดเช้ือแบคทีเรียที่ทาใหเ้ กิดหนองแทรกซอ้ น ถา้ ปวดมากใหร้ ับประทานยา ระงบั อาการปวด ถา้ มีอาการรุนแรงโดยเกิดความผดิ ปกติกบั ระบบหายใจ ใหร้ ีบไปพบแพทย์ 18

แมงป่ อง แมงป่ อง เป็นสตั วข์ าขอ้ ท่ีทุกคนรู้จกั กนั ดี มีท้งั ขนาดเล็กและขนาดใหญ่ มีลาตวั ยาวต้งั แต่ 2 เซนติเมตรจนถึงมากกวา่ 10 เซนติเมตร บางชนิดมีพษิ รุนแรง บางชนิดพษิ ไมร่ ุนแรง ในประเทศไทยพบได้ หลายชนิด ทาร้ายเหยอื่ โดยการต่อยโดยใช้ หางปลอ้ งสุดทา้ ยซ่ึงมีอวยั วะสาหรับต่อยและมีต่อมพษิ เม่ือจะ ต่อยจะยกปลายหางข้ึน ดงั น้นั ใหส้ ังเกตและคอยระวงั เมื่อเห็นแมงป่ องยกหางข้ึนแสดงวา่ พร้อมท่ีจะตอ่ ย ส่วนปากที่มีลกั ษณะเป็นกา้ มขนาดใหญ่ น้นั ใช้สาหรับจบั เหยอื่ แมงป่ องออกหากินในเวลา กลางคืน ส่วน กลางวนั จะซ่อนตวั อยตู่ ามกองไม้ กองหิน และในดิน โดยชอบอยใู่ นบริเวณที่เยน็ ๆ บางคร้ังอาจพบหลงเขา้ มาหากินอยภู่ ายในบริเวณบา้ นได้ พิษของแมลงป่ องมีท้งั แบบ มีผลตอ่ ผวิ หนงั คือ ปวดบวมแดง ปวดแสบปวดร้อน เป็นรอยไหม้ คนั ชา และแบบออกฤทธ์ิต่อระบบประสาทและทาลายเมด็ เลือด โดยจะมีอาการไข้ คล่ืนไส้ อาเจียน ตอ่ มาจะ ง่วงซึม กลา้ มเน้ือเกร็ง น้าลายไหล ชกั หวั ใจเตน้ เร็ว และเสียชีวติ ในที่สุด ดงั น้นั เม่ือถูกแมงป่ องตอ่ ย เบ้ืองตน้ ให้ลา้ งแผลใหส้ ะอาด แลว้ ประคบดว้ ยน้าแขง็ รับประทานยาแกแ้ พแ้ กป้ วด รวมท้งั ใหส้ ังเกตอาการ ถา้ เร่ิมอาการแพด้ งั กล่าวใหร้ ีบไปพบแพทย์ 19

แมงมุม แมงมุมเป็นสตั วท์ ี่พบไดท้ วั่ ไป มีมากมายหลายชนิด มีสีและขนาดแตกตา่ งกนั ไป แมงมุมที่ทีพิษ ร้ายแรง เขน่ แมงมุม ทาแรนทลู ่า ท่ีนอกจากจะกดั ดว้ ยเข้ียวพิษแลว้ ขนที่อยบู่ นดา้ นบนของส่วนทอ้ ง ถา้ สมั ผสั ถูกจะทาให้ ผวิ หนงั เป็นผนื่ คนั เหมือนกบั การเป็นลมพิษ ส่วนแมงมุมที่เคยเป็นข่าวมาก่อนวา่ พบทา อนั ตรายคนท่ีสมุทรสาคร เป็นชนิด แมงมุมแม่มา่ ยน้าตาล ซ่ึงเป็นหน่ึงในแมงมุมตระกลู แมม่ า่ ย ที่เพง่ิ พบใน ประเทศไทย อีกชนิดที่มีพษิ รุนแรงคือ แมงมุมแมม่ ่ายดา ซ่ึงยงั ไมม่ ีรายงานวา่ พบในประเทศไทย แมงมุมจะหลบซ่อนตวั อยตู่ ามที่มืด ตามรูใตพ้ ้ืนดินหรือตามกอ้ นหิน เวลากลางวนั จะเคล่ือนตวั ได้ ชา้ และออกหากินในเวลากลางคืน แมงมุมทุกชนิดจะมีพิษใชส้ าหรับจบั เหยอื่ โดยจะปล่อยน้าพษิ ออกทาง เข้ียวพษิ เมื่อ ถูกแมงมุมกดั ผทู้ ี่ไดร้ ับพษิ ของแมงมุมจะมีอาก ารเจบ็ ปวด คล่ืนไส้ อาเจียน เหงื่อออก เป็น ตะคริว และหายใจลาบาก ผทู้ ี่แพม้ ากๆและไม่ไดร้ ับการรักษาอยา่ งทนั ทว่ งทีจะเสียชีวติ ได้ 20