คู่มือศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝั่ง (หาดทราย)

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ฟองน้ำำ�� สีีน้ำ��ำ เงินิ ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ฟองน้ำ�ำ ทะเล: Sponges Common Name Blue sponge ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Neopetrosia sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ��ำ เคลือื บหนาตามวััตถุุ สีีฟ้า้ ผิิวฟองน้ำ��ำ เรีียบ ท่อ่ น้ำำ��ออกยกตัวั สููงขึ้น� เป็น็ ปม พบเกาะบนก้อ้ นหินิ หรือื ปะการังั ที่ม่� ีีชีีวิติ ตามหาดทรายและหาดหินิ ที่�่ ต่่อเนื่่�องด้้วยแนวปะการัังทั้้�งอ่่าวไทยและทะเล อันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ฟองน้ำำ�� หนาม Common Name Green spiny sponge ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Callyspongia sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ��ำ สีีเขีียวคืบื คลานตามพื้น�้ รููปทรงเป็น็ ท่อ่ น แตกแขนง ผิวิ ฟองน้ำ��ำ ขรุขุ ระเป็น็ หนาม พบเกาะ บนก้อ้ นหินิ ตามหาดทรายและหาดหินิ ที่ต�่ ่อ่ เนื่่อ� ง ด้้วยแนวปะการังั ทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั คมู่ ือศึกษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝั่ง : หาดทราย 45

ไนดาเรีีย (Phylum Cnidaria) เป็็นสััตว์์หลายเซลล์์ที่�่มีีหนวดเรีียงรายรอบปาก ร่่างกายสมมาตรในแนวรััศมีีประกอบด้้วยเนื้้�อเยื่�อสองชั้�น และมีีเนื้้อ� เยื่อ� เกี่ย�่ วพันั อยู่่�ระหว่า่ งกลางรวมเป็น็ 3 ชั้น� ท่อ่ ทางเดินิ อาหารมีีเพีียงช่อ่ งเดีียวคือื ปาก ไม่ม่ ีีทวารหนักั และมีีนีีมาโตซีีส (Nematocysts) รููปร่่างมีี 2 แบบคืือ โพลิิป (Polyp) รููปร่่างแบบโพลิิป มีีลัักษณะเป็็นทรง กระบอก มีีฐานสำำ�หรัับยึึดเกาะกัับวัตั ถุุใต้น้ ้ำำ�� ด้้านบนเป็็นปากที่�ม่ ีีหนวด มัักเกาะอยู่�่ กัับที่่� และเมดููซา (Medusa) มีีลักั ษณะคล้า้ ยร่ม่ และมีีหนวดอยู่�่ ตามขอบร่ม่ ก้า้ นร่ม่ จะเป็น็ ส่ว่ นที่เ�่ กี่ย�่ วข้อ้ งกับั การกินิ อาหาร ได้แ้ ก่่ หนวดที่่�จับั อาหาร ปากและกระเพาะอาหาร ว่า่ ยน้ำำ�� อย่า่ งอิสิ ระ ไนดาเรีียแบ่ง่ ออกเป็น็ 4 กลุ่�ม (Classes) คือื 1. กลุ่�ม Hydrozoa ได้้แก่่ พวกไฮดรอยด์์ ปะการังั ไฟ แว่่นตาพระอิินทร์์ 2. กลุ่�ม Scyphozoa ได้แ้ ก่่ พวกแมงกะพรุุนที่แ่� ท้้จริิง 3. กลุ่�ม Cubozoa ได้้แก่่ แมงกะพรุุนกล่่อง ที่่�มีีพิิษร้้ายแรง 4. กลุ่�ม Anthozoa ซึ่่�งแบ่่งออกได้้เป็็น 2 กลุ่�มย่่อย คือื - กลุ่�มย่่อย Zoantharia ได้้แก่่ ดอกไม้้ทะเล เซอริแิ อนทััส พรมทะเล ดอกไม้้ทะเลเห็็ดหููหนูู ปะการัังแข็ง็ และปะการังั ดำำ� เป็็นต้้น - กลุ่�มย่่อย Octocorallia หมายถึึงสััตว์์ที่ม่� ีีโฟลิิบมีีหนวด 8 เส้น้ ได้้แก่่ ปะการังั สีีน้ำ��ำ เงิิน ปะการัังอ่อ่ น กััลปัังหา แส้ท้ ะเล ปากกาทะเล เป็น็ ต้้น ดอกไม้ทะเลดินและปลาการ์ตูนอานม้า 46 คูม่ ือศกึ ษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย

กลุ่่�ม Hydrozoa ได้้แก่่ พวกไฮดรอยด์์ ปะการัังไฟ ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Hydrozoa แว่่นตาพระอิินทร์์ ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ขนนกทะเล Common Name Stinging hydroid ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Macrorhynchi philippina การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา รููปทรงเป็็นกิ่ �งก้้านแตกแขนงแต่่ละกิ่ �งแตกแขนง ซีีกซ้้ายขวาคล้า้ ยขนนก พบเกาะบนก้อ้ นหินิ ตาม หาดหินิ ที่ต่� ่อ่ เนื่่อ� งด้ว้ ยแนวปะการังั ทั้้ง� อ่า่ วไทยและ ทะเลอัันดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� แว่น่ ตาพระอิินทร์์ Common Name Blue button ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Porpita porpita การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เป็็นไฮโดรซััวที่่�สร้้างทุ่ �นลอยไปตามกระแสน้ำำ�� ทุ่�นลอยสีีเงิินกลมแบนและมีีหนวดสีีน้ำำ�� เงิิน รอบปาก พบลอยเข้า้ มาเกยหาดทรายทั้้ง� อ่า่ วไทย และทะเลอัันดามััน คูม่ ือศกึ ษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่งั : หาดทราย 47

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Scyphozoa กลุ่่�ม Scyphozoa ได้้แก่่ พวกแมงกระพรุุนที่่�แท้้จริิง ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ แมงกระพรุุนหัวั กลับั Common Name Upside down jellyfish ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Cassiopea andromedaa การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เป็็นแมงกระพรุุนแท้้ที่่�ไม่่ลอยไปตามกระแสน้ำ�ำ� ตััวจะกลัับหััว เอาส่่วนที่เ�่ ป็็นร่่มหงายขึ้น� เกาะอยู่�่ กับั พื้น้� หนวดและปากหงาย ขึ้�นด้้านบน แมงกระพรุุนชนิิดนี้้�มีีสาหร่่าย Zooxanthellae อาศัยั อยู่่�ร่ว่ มกันั คล้า้ ยปะการังั แข็ง็ และเกิดิ การฟอกขาวได้้ พบ อาศัยั อยู่่�ใต้เ้ ขตน้ำ��ำ ขึ้้น� น้ำ�ำ� ลงของหาดทรายฝั่ง่� อ่า่ วไทยและทะเล อันั ดามััน 48 คมู่ อื ศึกษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย

กลุ่่�ม Anthozoa กลุ่่�มย่่อย Octocorallia ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Octocorallia หมายถึึงสััตว์์ที่่�มีีโฟลิิบมีีหนวด 8 เส้้น ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ปะการังั อ่่อน Common Name Soft coral ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Sinularia sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ปะการัังอ่่อนไม่่มีีโครงสร้้างเป็็นหิินปููน สีีน้ำ��ำ ตาล โคโลนีีแตกแขนงเป็็นรููปพุ่่�มรููปนิ้้�วมือื พบเกาะบน ก้อ้ นหินิ ตามหาดทรายที่่�ต่อ่ เนื่่อ� งด้ว้ ยแนวปะการังั ฝั่่�งอ่า่ วไทยและทะเลอัันดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ปะการัังอ่อ่ น Common Name Leather Coral ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Lobophytum sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ปะการังั อ่อ่ นไม่ม่ ีีโครงสร้า้ งเป็น็ หินิ ปููน สีีน้ำ��ำ ตาล โคโลนีีมีีฐานเป็็นก้้านแล้้วแผ่่บานเป็็นทรงกลม คล้า้ ยดอกเห็ด็ และตั้ง� ขึ้น� เป็น็ รููปนิ้้ว� มือื พบเกาะบน ก้อ้ นหินิ ตามหาดทรายที่ต่� ่อ่ เนื่่อ� งด้ว้ ยแนวปะการังั ฝั่�่งอ่่าวไทยและทะเลอันั ดามััน คมู่ อื ศกึ ษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝงั่ : หาดทราย 49

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Octocorallia ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ปะการัังอ่อ่ น ปะการัังหนััง Common Name Leather Coral ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Sarcophyton sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ปะการัังอ่่อนไม่่มีีโครงสร้้างเป็็นหิินปููน สีีน้ำ�ำ� ตาล โคโลนีีมีีฐานเป็น็ ก้า้ นแล้ว้ แผ่บ่ านเป็น็ ทรงกลมคล้า้ ย ดอกเห็ด็ พบเกาะบนก้อ้ นหินิ ตามหาดทรายต่อ่ เนื่่อ� ง กับั แนวปะการัังฝั่�ง่ อ่่าวไทยและทะเลอันั ดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ กััลปัังหาดอกเหลือื ง Common Name Gorgonian ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Acanthogorgia sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา กััลปัังหามีีแกนกลางเป็็นสารพวกเขาสััตว์์ โคโลนีี มีีฐานเกาะแล้้วแตกแขนงเป็็นต้้นไม้้ แกนลำำ�ต้้น เป็น็ สีีแดง โพลิปิ เป็น็ สีีเหลือื ง พบเกาะบนก้อ้ นหินิ ตามหาดหินิ ที่ต่� ่อ่ เนื่่อ� งด้ว้ ยแนวปะการังั ฝั่ง�่ อ่า่ วไทย และทะเลอัันดามััน 50 คมู่ ือศกึ ษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝงั่ : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ปะการัังอ่อ่ นต้น้ วุ้�น ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Octocorallia Common Name Soft Coral ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Dendronephthya sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ปะการัังอ่่อนไม่่มีีโครงสร้้างเป็็นหิินปููน โคโลนีีมีี ฐานเป็น็ ก้า้ นสีีขาวฝัังตัวั อยู่ใ่� นทรายแตกกิ่ง� ก้า้ นเป็น็ พุ่�มคล้้ายต้้นไม้้ สีีม่่วง พบพื้�้นทรายที่่�ต่่อเนื่่�องกัับ แหล่่งหญ้้าทะเลฝั่่ง� อ่่าวไทยและทะเลอัันดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ข้า้ วโพดทะเล Common Name Sea corn ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Veretillum sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ปะการัังอ่่อนไม่่มีีโครงสร้้างเป็็นหิินปููน โคโลนีี เป็็นแท่่งทรงกระบอกสีีน้ำ�ำ�ตาลเจริิญขึ้้�นจาก พื้�้นทราย โพลิิปแตกออกมาจากแท่่ง พบตาม หาดทรายทั้้ง� ฝั่่�งอ่่าวไทยและทะเลอัันดามันั คู่มือศกึ ษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย 51

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Octocorallia ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ปากกาทะเลวุ้�น Common Name Sea pen ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Pteroeides sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา โคโลนีีเป็น็ แท่ง่ สีีน้ำ��ำ ตาลเจริญิ ขึ้้น� จากพื้น�้ ทราย แล้ว้ แตกกิ่่�งแขนงซีีกซ้้ายขวาเหมืือนปากกาขนนก สมััยโบราณ โพลิิปแตกออกมาจากกิ่ �งนี้้� พบตาม หาดทรายทั้้�งฝั่่�งอ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน ฝั่่�งอ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ปากกาทะเล Common Name Sea pen ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Pteroeides sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา โคโลนีีเป็็นแท่่งชมพูู เจริิญขึ้้�นจากพื้�้นทราย แล้้ว แตกกิ่ �งแขนงซีีกซ้้ายขวาเหมืือนปากกาขนนก สมััยโบราณ โพลิิปแตกออกมาจากกิ่�งนี้้� พบตาม หาดทรายทั้้ง� ฝั่ง�่ อ่า่ วไทยและทะเลอัันดามันั 52 คมู่ อื ศกึ ษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย

กลุ่่�ม Anthozoa กลุ่่�มย่่อย Zoantharia ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Zoantharia หมายถึึงสััตว์์ที่่�มีีโฟลิิบมีีหนวด 6 เส้้น หรืือทวีีคููณของ 6 ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ พรมทะเล Common Name Sea pet ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Zoanthus pacificus การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา พรมทะเลเป็็นพวกดอกไม้้ทะเลที่�่อยู่�่รวมกัันเป็็น โคโลนีี เจริิญขึ้้�นคลุุมวััตถุุเกาะติิด โพลิิปสีีน้ำ��ำ ตาล แยกออกเป็็นดอกเดีียว พบเกาะบนก้้อนหิินตาม หาดทรายที่่�ต่่อเนื่่�องกัับแนวปะการัังฝั่�่งอ่่าวไทย และทะเลอัันดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ดอกไม้้ทะเลปููเสฉวน Common Name Sea anemone ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Calliactis miriam การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ดอกไม้้ทะเลขนาดเล็็ก สีีน้ำ�ำ�ตาลม่่วง ฐานลำ�ำ ตัวั มีีจุดุ สีีขาวอยู่ร่� อบฐาน พบเกาะบนที่อ่� าศัยั อยู่บ�่ น เปลือื กหอยที่ป�่ ููเสฉวนอยู่�่ เขตน้ำ��ำ ขึ้้น� น้ำ��ำ ลงหาดทราย ทั้้�งฝั่่�งอ่า่ วไทยและทะเลอัันดามััน คู่มอื ศึกษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝั่ง : หาดทราย 53

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Zoantharia ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ดอกไม้ท้ ะเลดินิ Common Name Sea anemone ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Stichodactyla gigantea การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ดอกไม้ท้ ะเลขนาดใหญ่ส่ ีีน้ำ�ำ� ตาล หนวดเรีียวเล็ก็ เป็น็ เส้้นขน พบเกาะตามพื้�้นทะเลตามหาดทรายที่�่ ต่อ่ เนื่่อ� งด้ว้ ยแนวปะการังั หรือื หญ้า้ ทะเลฝั่ง่� อ่า่ วไทย และทะเลอันั ดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ดอกไม้ท้ ะเลดินิ เห็ด็ หลุบุ Common Name Sea anemone ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Stichodactyla tapatum การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ดอกไม้้ทะเลขนาดใหญ่่ หนวดสั้ �นปลายพองออก ติิดกัับตััว หนวดสีีน้ำ�ำ� ตาลเขีียว พบที่�พ่ ื้้น� ทรายตาม หาดทรายที่ต่� ่อ่ เนื่่อ� งด้ว้ ยหญ้า้ ทะเลหรือื แนวปะการังั ฝั่�ง่ อ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน 54 คูม่ อื ศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝงั่ : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ดอกไม้ท้ ะเลดิิน ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Zoantharia Common Name Sea anemone ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Anthopleura sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ดอกไม้ท้ ะเลขนาดเล็ก็ สีีน้ำำ�� ตาลลายม่ว่ งหนวดไม่ม่ ีี ลายสีีเข้้มสลัับจางตามขวาง ฝัังตััวลงในพื้�้นทราย ใต้้เขตน้ำ�ำ�ขึ้้น� น้ำ�ำ�ลงฝั่่�งอ่่าวไทยและทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ดอกไม้้ทะเลดินิ Common Name Sea anemone ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Edwardsia sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ดอกไม้ท้ ะเลขนาดเล็ก็ สีีน้ำำ�� ตาลหนวดมีีลายสีีเข้ม้ สลัับจางตามขวาง ฝัังตััวลงในพื้้�นทรายใต้้เขต น้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำำ��ลงฝั่�ง่ อ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน ค่มู ือศึกษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝัง่ : หาดทราย 55

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Zoantharia ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ดอกไม้ท้ ะเลดิิน Common Name Sea anemone ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Macrodactyla doreensis การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ดอกไม้้ทะเลขนาดใหญ่่ สีีน้ำำ�� ตาลมีีลายเส้้นสีีดำำ�ไป ตามแนวรัศั มีี ฝัังตัวั ลงในพื้น�้ ทรายใต้เ้ ขตน้ำำ�� ขึ้้น� น้ำ�ำ�ลง ฝั่�ง่ อ่่าวไทยและทะเลอันั ดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ดอกไม้้ทะเลดิิน หนวดกิ่ �งไม้้ Common Name Sea anemone ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Actinodendron arboreum การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เห็็ดทะเลจััดอยู่�่ในพวกปะการัังแต่่ไม่่มีีโครงสร้้าง เป็น็ หินิ ปููน โพลิปิ คล้า้ ยดอกไม้ท้ ะเลมีีหนวดขนาดเล็ก็ รอบปาก พบเกาะบนก้อ้ นหินิ ตามหาดหินิ ที่ต�่ ่อ่ เนื่่อ� ง กัับแนวปะการังั ฝั่ง่� อ่่าวไทยและทะเลอันั ดามััน 56 ค่มู อื ศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่ัง : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ปะการัังโขด ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Zoantharia Common Name Hump coral ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Porites lutea การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ปะการังั แข็ง็ โครงสร้า้ งเป็น็ หินิ ปููน รููปทรงเป็น็ ก้อ้ น ขนาดใหญ่่ พบตามหาดทรายที่่�ต่่อเนื่่�องกัับ แนวปะการังั ฝั่่ง� อ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ปะการังั วงแหวน Common Name Ring coral ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Favia favus การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ปะการัังแข็็งโครงสร้้างเป็็นหิินปููน รููปทรงเป็็น ก้อ้ น ฐานรองรับั โพลิปิ เป็น็ รููปวงแหวน พบตาม หาดหินิ ที่ต่� ่อ่ เนื่่อ� งกับั แนวปะการังั ฝั่ง่� อ่า่ วไทยและ ทะเลอันั ดามันั คู่มือศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝ่งั : หาดทราย 57

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Zoantharia ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ปะการัังลายดอกไม้้ Common Name Flower coral ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Pavona sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ปะการัังแข็็งโครงสร้้างเป็็นหิินปููน รููปทรงเป็็นแผ่่น ตั้ง� ซ้อ้ นกันั ฐานรองรับั โพลิปิ เป็น็ รููปลายดอกไม้้ พบ ตามหาดทรายกรวดที่่�ต่่อเนื่่�องกัับแนวปะการัังฝั่่�ง อ่า่ วไทยและทะเลอัันดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ปะการัังดอกกะหล่ำ�ำ� Common Name Cauliflower coral ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Pocillopora damicornis การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ปะการังั แข็ง็ โครงสร้า้ งเป็น็ หินิ ปููน สีีน้ำ��ำ ตาล โคโลนีี มีีรููปทรงแตกกิ่ง� พบเกาะบนก้อ้ นหินิ ตามหาดทราย ที่�่ต่่อเนื่่�องกัับแนวปะการัังฝั่�่งอ่่าวไทยและทะเล อัันดามันั 58 คู่มอื ศกึ ษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่ัง : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ปะการังั ดำ�ำ ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ไนดาเรีีย Anthozoa Zoantharia Common Name Black coral ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Antipathes dichotoma การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ปะการังั ดำ�ำ มีีแกนกลางเป็น็ สารพวกเขาสัตั ว์์ โคโลนีี มีีฐานเกาะแล้้วแตกแขนงเป็็นต้้นไม้้สีีเหลืือง แกนปะการังั สีีดำำ� พบเกาะบนก้อ้ นหินิ ตามหาดหินิ ที่่�ต่่อเนื่่�องกัับแนวปะการัังฝั่่�งอ่่าวไทยและทะเล อันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ดอกไม้้ทะเลปลอก Common Name Cerianthus ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Cerianthus sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ดอกไม้ท้ ะเลปลอก เป็น็ ดอกไม้ท้ ะเลที่ส�่ ร้า้ งปลอก หุ้�มตััวจากตะกอนในน้ำ��ำ ทะเล หนวดมีีสองวงคือื วงนอกเส้้นยาวและวงในเส้้นเล็็ก เจริิญขึ้้�นบน พื้�้นทรายใต้้เขตน้ำำ��ขึ้้�นน้ำำ��ลงของหาดทรายเป็็น เส้น้ ยาวเส้น้ เดีียว โพลิปิ สีีขาว แกนปะการังั สีีดำ�ำ พบเกาะบนก้้อนหิินตามหาดหิินที่�่ต่่อเนื่่�องกัับ แนวปะการังั ฝั่�่งอ่่าวไทยและทะเลอันั ดามััน คู่มอื ศึกษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝ่ัง : หาดทราย 59

หนอนตัวั แบน: Flatworms (Phylum Platyhelminthes) เป็น็ สัตั ว์์ที่ม่� ีีเนื้้อ� เยื่อ� 3 ชั้�นพวกแรกที่ไ่� ม่่มีีช่อ่ งลำ�ำ ตััว ร่่างกายแบนลง ไม่แ่ บ่่งเป็็น ข้้อปล้้องและมีีสมมาตรซีีกซ้้ายขวา บางชนิิดดำ�ำ รงชีีวิิตอย่่างอิิสระ แต่่ส่่วนมากแล้้ว จะเป็็นพาราสิติ หนอนตัวั แบนที่่�อาศัยั อยู่่�ในทะเล ส่ว่ นมากจะอยู่่�ในกลุ่�ม Turbellaria ลัักษณะร่่างกายแบน ส่่วนหััวมีีหนวดเทีียมหนึ่่�งคู่�่ กระเพาะอาหารแตกแขนงออกไป ตามแผ่่นตััว บางชนิดิ มีีสีีสันั สวยงามและว่า่ ยน้ำ��ำ ได้้ กินิ สาหร่่ายทะเล และอิินทรีีย์์วััตถุุ ตามพื้�้นเป็็นอาหาร มัักจะพบคืืบคลานอยู่�่ ตามก้้อนหิินหรืือใต้้ก้้อนหิิน หนอนตััวแบน ส่่วนมากจะมีีสีีสัันและลวดลายเลีียนแบบทากทะเล เพื่่�อหลอกศััตรููไม่่ให้้เข้้ามาทำ�ำ อันั ตราย ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หนอนตัวั แบนน้ำำ��ตาลแดง ลายขีีด Common Name Flat worm ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Pseudobiceros bedfordi การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ลำ�ำ ตััวแบนรููปรีี ส่่วนหััวมีีหนวดเทีียม 1 คู่�่ สีีตััวพื้�น้ น้ำ��ำ ตาลแดง สีีดำำ�และมีีจุุดสีีส้้มและสีีขาวเป็็นจุุด ประอยู่�่ทั่�วตััว พบคลานบนก้้อนหิินตามหาดหิิน ฝั่่ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั 60 คมู่ ือศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่ัง : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หนอนตััวแบนสีีขาว ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หนอนตัวั แบน: Flatworms ขอบน้ำำ��เงิิน Common Name Flat worm ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Pseudoceros sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ลำ�ำ ตัวั แบนรููปรีี ส่ว่ นหัวั มีีหนวดเทีียม 1 คู่�่ สีีตัวั เป็น็ สีีขาว ขอบและกลางลำ�ำ ตััวเป็็นสีีน้ำ��ำ เงิิน พบคลาน บนพื้น�้ ตามหาดทรายฝั่ง่� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หนอนตััวแบนสีีดำำ� จุุดเหลืือง Common Name Flat worm ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Pseudobiceros uniarborensis การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ลำ�ำ ตัวั แบนรููปรีี ส่ว่ นหััวมีีหนวดเทีียม 1 คู่�่ สีีตััว เป็็นสีีดำำ�มีีจุดุ เหลืืองประทั่่ว� ตัวั พบคลานบนพื้น�้ ตามหาดทรายฝั่่�งอ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามััน คู่มอื ศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝั่ง : หาดทราย 61

หนอนปล้อ้ ง : Annelids (Phylum Annelida) เป็็นสััตว์์ที่�่มีีช่่องว่่างในลำำ�ตััวที่�่แท้้จริิง ร่่างกายแบ่่งออกเป็็นปล้้อง แต่่ละปล้้องมีีลัักษณะคล้้าย กันั มากทั้้ง� โครงสร้า้ งภายในและภายนอก หายใจด้ว้ ยเหงือื ก บางชนิดิ มีีรยางค์อ์ ยู่ภ่� ายนอกข้า้ งลำ�ำ ตััว ที่�่ช่่วยในการเคลื่่�อนที่่�และมีีขนตามลำ�ำ ตััว มีีขนาดยาวตั้้�งแต่่ ไม่่ถึึง 1 เซนติิเมตรจนถึึงกว่่า 1 เมตร เช่่น ไส้้เดืือนทะเล บางชนิิดว่่ายน้ำ��ำ ได้้อย่่างอิิสระ เช่่น แม่่เพรีียง บางชนิิดสามารถสร้้างท่่อหิินปููน เจาะฝัังเข้า้ ไปในก้อ้ นปะการังั และยื่น� หนวดที่เ�่ ป็น็ ฉัตั รคล้า้ ยขนนก เช่น่ หนอนดอกไม้พ้ ู่�่ ฉัตั ร บางชนิดิ นำ�ำ เม็็ดทรายมา สร้้างเป็็นปลอกฝัังตััวในพื้�้นทราย เช่่น หนอนท่่อ บางชนิิดนำำ�ดิินตะกอนมาสร้้าง ปลอก เช่น่ หนอนดอกไม้ล้ ายหางนกยููง การกินิ อาหารของหนอนปล้อ้ งจะแตกต่า่ งกันั ไปตามลักั ษณะ การดำ�ำ รงชีีวิิต เช่่น พวกกิินซากพืืชซากสััตว์์ กรองกิินแพลงก์์ตอน รวมทั้้�งล่่าสััตว์์เล็็กๆเป็็นอาหาร เป็น็ ต้น้ สมาชิกิ ของหนอนปล้้อง มีีประมาณ 14,000 ชนิิด รวมไปถึึงไส้้เดือื นดิิน และปลิิงดููดเลือื ด ซึ่่�งอยู่่�ในแหล่ง่ น้ำ�ำ�จืดื และบนพื้�น้ ดินิ ด้ว้ ย ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ บุ้�งทะเล Common Name Fire worm ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Chloeia fusca การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ร่่างกายเป็็นข้้อปล้้องแต่่ละปล้้องมีีรยางค์์เป็็นขน ขนาดใหญ่่ เมื่่�อสััมผััสจะระคายเคีียง ปวดแสบ ปวดร้อ้ น ลำำ�ตััวรููปทรงกระบอกส่่วนหััวและท้้าย เรีียงลง พบพื้้�นทรายระหว่่างก้้อนหิินของหาดหิิน ที่ต่� ่อ่ เนื่อ� งแนวปะการังั ทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั 62 คมู่ อื ศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝั่ง : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หนอนท่อ่ ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หนอนปล้อ้ ง : Annelids Common Name Trumpet worm ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Lagis sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา หนอนปล้อ้ งสร้า้ งท่อ่ จากตะกอนทราย หนวดเป็น็ แท่่งสีีเหลืืองทอง พบพื้�้นทรายของหาดทรายทั้้�ง อ่า่ วไทยและทะเลอัันดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หนอนท่อ่ Common Name Spaghetti worm ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Amphitrite sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา หนอนปล้้องที่่�อาศััยอยู่่�ในท่่อที่่�สร้้างขึ้ �นเองจาก กรวดทราย ส่่วนหััวมีีหนวดยาวใช้้จัับตะกอน ตามพื้น�้ กินิ เป็น็ อาหาร พบใต้ก้ ้อ้ นหินิ ของหาดหินิ ทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามััน ค่มู อื ศกึ ษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝงั่ : หาดทราย 63

หนอนถั่่ว� : Peanut worms (Phylum Sipuncula) เป็น็ สัตั ว์ท์ ี่ม�่ ีีช่อ่ งว่า่ งในลำ�ำ ตัวั ที่แ�่ ท้จ้ ริงิ ร่า่ งกายมีีเป็น็ รููปทรงกระบอกที่ม�่ ีีส่ว่ นท้า้ ยของลำ�ำ ตัวั พองออก คล้้ายถุุง ร่่างกายไม่่เป็็นข้้อปล้้อง ส่่วนหััวมีีงวงหรืือวงหนวดรอบปากที่�่แตกกิ่ �งก้้านคล้้ายหััวผัักกาด งวงหรืือวงหนวดนี้้�สามารถหดเข้้าไปในลำ�ำ ตััว บางชนิิดมีีผิิวลำำ�ตััวเป็็นลายคล้้ายผิิวเปลืือกถั่�วลิิสงจึึง เรีียกหนอนพวกนี้้ว� ่า่ “หนอนถั่ว� ” พบอาศัยั อยู่�่ ตามพื้น�้ ทรายและโคลน ใต้ก้ ้อ้ นหินิ รวมทั้้ง� เจาะปะการังั อาศััยอยู่�่ภายใน หนอนถั่ �วในแนวปะการัังมีีบทบาทสำำ�คััญในการช่่วยให้้หิินปููนผุุพัังได้้เร็็วขึ้้�น มีีบางชนิดิ สามารถเจาะเข้้าไปในปะการัังที่ม่� ีีชีีวิิตส่่งผลให้้ปะการังั ผุุพัังลงได้้ ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หนอนถั่�ว Common Name Peanut worm ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Siphonosoma sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ร่า่ งกายทรงกระบอกส่ว่ นหัวั มีีงวง ส่ว่ นท้า้ ยพองออก คล้้ายถุุง ผิิวลำำ�ตััวเป็็นลายคล้้ายผิิวเปลืือกถั่ว� ลิิสง พบอยู่�่ ซอกหิินหรืือใต้้ก้้อนหิิน ตามหาดหิินที่�่ ต่อ่ เนื่่อ� งแนวปะการังั ทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั 64 ค่มู ือศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝั่ง : หาดทราย

หนอนช้้อน : Spoon worms (Phylum Echiura) เป็น็ สัตั ว์ท์ ี่ม่� ีีช่อ่ งว่า่ งในลำ�ำ ตัวั ที่แ�่ ท้จ้ ริงิ มีีลักั ษณะคล้า้ ยกับั หนอนถั่ว� ร่า่ งกายมีีลักั ษณะเป็น็ ถุงุ และ ส่่วนหััวมีีงวงยื่ �นยาวออกไปหรืือวงหนวดที่่�แตกกิ่ �งก้้านแต่่ไม่่สามารถหดเข้้าไปในลำำ�ตััวได้้เหมืือน หนอนถั่ว� งวงมีีลักั ษณะแบนและเป็น็ ร่อ่ งตามยาวเพื่่อ� ชักั นำ�ำ เอาอาหารเข้า้ สู่�่ ปาก บางชนิดิ มีีความยาว มาก พบอาศััยอยู่่�ในทะเลตามพื้�น้ ทรายและโคลน ทุุกระดับั ความลึึกและส่ว่ นใหญ่่จะพบในเขตร้้อน ชื่่�อสามััญ/ชื่่อ� ท้้องถิ่่�น หนอนช้้อน Common Name Spoon worm ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Bonellia sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ร่่างกายเป็็นถุุง ส่่วนหััวมีีงวงปลายแยกออกเป็็น ซีีกซ้า้ ยขวา ส่ว่ นลำ�ำ ตัวั พองออกเป็น็ ถุงุ พบอยู่�ซอกหินิ หรือื ใต้ก้ ้อ้ นหินิ ตามหาดหินิ ที่ต่� ่อ่ เนื่่อ� งแนวปะการังั ทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั คู่มือศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝัง่ : หาดทราย 65

ไบรโอซััว: Moss animals (Phylum Bryozoa) เป็น็ กลุ่�มสัตั ว์ท์ ี่ม�่ ีีช่อ่ งว่า่ งในลำำ�ตัวั ที่แ�่ ท้จ้ ริงิ และมีีอวัยั วะเฉพาะที่เ่� รีียกว่า่ โลโฟฟอร์์ (Lophophore) ลัักษณะเป็็นวงของหนวดที่ม่� ีีเส้้นขนสั้�นเรีียงตััวกัันเป็็นรููปเกืือกม้้าทางด้้านหน้้าของร่่างกาย ภายใน หนวดมีีโพรงที่ม�่ ีีช่อ่ งลำำ�ตัวั ยื่่น� เข้า้ มาด้ว้ ยแต่ท่ วารหนักั เปิดิ อยู่น�่ อกวงเป็น็ สัตั ว์ท์ ี่เ่� กาะติดิ กับั ที่�่ ส่ว่ นใหญ่่ อาศััยอยู่ร�่ วมกัันเป็็นโคโลนีี โดยเกาะติิดกัับวััตถุุแข็็งใต้้น้ำ��ำ เช่่น ก้้อนหิิน สาหร่่าย ฟองน้ำำ�� ปะการััง เป็น็ ต้น้ ไบรโอซััวอาศัยั อยู่�่ตั้�งแต่บ่ ริิเวณเขตน้ำ��ำ ขึ้้น� น้ำ�ำ�ลงชายฝั่่ง� ทะเลจนถึึงทะเลลึกึ ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ไบรโอซััวร่่ม Common Name Moss animal ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Caulibugula sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา โคโลนีีเป็็นก้้านปลายแตกแขนงในแนวรััศมีีคล้้าย ร่ม่ สีีน้ำำ��ตาล พบบนพื้น�้ ทรายทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเล อันั ดามันั 66 ค่มู อื ศึกษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ไบรโอซััวกิ่่ง� ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน ไบรโอซััว: Moss animals Common Name Moss animal ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Reteporella sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา โคโลนีีเป็็นต้้นแตกกิ่�งซ้้ายขวาในแนวนอน พบใต้้ ก้้อนหิินหรืือซากปะการัังทั้้�งอ่่าวไทยและทะเล อัันดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ไบรโอซััววุ้้�น Common Name Gelatinous bryozoa ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Amathia sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา โคโลนีีเป็็นเส้้นใสแตกแขนงรวมกัันเป็็นกระจุุก พบบนพื้น้� ทรายหรือื ซากปะการังั ทั้้ง� อ่า่ วไทยและ ทะเลอันั ดามััน คูม่ อื ศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝั่ง : หาดทราย 67

หนอนเกือื กม้า้ : Phoronids (Phylum Phoronida) หนอนเกืือกม้า้ เป็็นกลุ่�มสัตั ว์โ์ ลโฟฟอร์์เลตกลุ่�มเล็ก็ มีีจำ�ำ นวนสมาชิิกทั้้ง� หมด 17 ชนิดิ ร่่างกายมีี ลัักษณะคล้้ายหนอนอาศััยอยู่่�ในปลอก ส่่วนหััวจะเป็็นโลโฟฟอร์์ที่่�มีีลัักษณะเป็็นเส้้นขนเรีียงเป็็นวง จำำ�นวน 1 คู่�่ พบอาศััยอยู่่เ� ฉพาะในทะเลทั้้�งหมด และมัักจะอาศััยอยู่�่ ร่่วมกัับสััตว์์อื่�นๆ เช่่น ฟองน้ำำ�� หรืือดอกไม้ท้ ะเลปลอก ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หนอนเกืือกม้้า Common Name Horseshoe worm ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Phoronis australis การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ส่่วนลำำ�ตัวั ทรงกระบอกฝัังในพื้�น้ ทราย ยื่น� ส่่วนหััว ที่�่เป็็นก้้านตรงปลายมีีโลโฟฟอร์์ที่�่มีีลัักษณะเป็็น เส้้นขนเรีียงเป็็นวงจำ�ำ นวน 1 คู่่� พบบนพื้้�นทราย ร่่วมกัับ ดอกไม้้ทะเลปลอกทั้้�งอ่่าวไทยและทะเล อัันดามััน 68 คมู่ ือศึกษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย

หอยปากเป็็ด หอยราก: Lamp shell (Phylum Brachiopoda) หอยปากเป็็ดเป็็นกลุ่�มสััตว์์โลโฟฟอร์์เลตกลุ่�มเล็็กซึ่่�งไม่่ใช่่สััตว์์จำ�ำ พวกหอย (Mollusca) แต่่มีี เปลือื ก 2 ฝา ลักั ษณะคล้า้ ยคลึงึ กับั หอยกาบคู่่� เปลือื กมีีสีีเขีียวอมน้ำ�ำ�ตาลคล้า้ ยหอยแมลงภู่�่ พบอาศัยั ฝัังตัวั อยู่่ใ� นบริิเวณชายฝั่่ง� ทะเลที่�เ่ ป็น็ ทรายปนเลน โดยใช้้ส่่วนอวัยั วะที่�่เรีียกว่า่ รากเป็็นท่อ่ นเอ็น็ ยาว คล้า้ ยหางช่ว่ ยในการเคลื่่อ� นที่่�ฝัังตัวั ลงในพื้้�นทราย อาศัยั ตามพื้�น้ ท้อ้ งทะเลชายฝั่่ง� ตื้น� ๆ ที่�่เป็็นโคลน แข็ง็ หรือื โคลนเลน กินิ อาหารจำ�ำ พวกไดอะตอม, แพลงตอนพืชื และแพลงตอนสัตั ว์บ์ างชนิดิ สามารถ ใช้้ปรุุงเป็น็ อาหารได้้ ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยปากเป็็ด หอยราก Common Name Lamp shell ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Lingula anatina การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ร่่างกายมีีลัักษณะแบ่่งออกเป็น็ 2 ส่่วนคืือ ส่ว่ น ลำ�ำ ตััวคล้้ายหอยฝาคู่�่ สีีเขีียว ส่่วนท้้ายเปลืือก จะมีีรากไว้้สำ�ำ หรัับฝัังตััว โลโฟฟอร์์มีีลัักษณะ เรีียงเป็็นวงจำำ�นวน 1 คู่�่อยู่่�ในเปลืือก พบบน พื้้�นทรายทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั คมู่ ือศกึ ษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝัง่ : หาดทราย 69

หอยและหมึกึ (Phylum Mollusca) เป็็นสััตว์์ไม่่มีีกระดููกสัันหลัังกลุ่�มใหญ่่รองลงมาจากพวกอาร์์โทรพอด มีีสมาชิิกประมาณ 100,000 ชนิิดและมีีไม่น่ ้อ้ ยกว่่า 35,000 ชนิดิ ที่่เ� ป็น็ ซากดึึกดำ�ำ บรรพ์์ (Fossils) มีีลัักษณะสำ�ำ คััญคืือ ร่า่ งกายอ่อ่ นนิ่่ม� ไม่่แบ่่งเป็็นข้้อปล้้อง ส่่วนใหญ่่มีีการสร้้างเปลืือกจำำ�พวกหิินปููนห่่อหุ้�มลำำ�ตััวไว้้ พบอาศััยอยู่่�ทั้�งในทะเล แหล่ง่ น้ำ��ำ จืดื และบนบก ดำ�ำ รงชีีวิติ อย่า่ งอิสิ ระ มีีลักั ษณะการกินิ อาหารหลากหลายรููปแบบ เช่น่ ขููดอาหาร กินิ ตามพื้น้� ล่า่ สัตั ว์อ์ื่น� เป็น็ อาหาร กรองกินิ แพลงก์ต์ อนที่ล่� ่อ่ งลอยในน้ำ�ำ� เป็น็ ต้น้ หอยและหมึกึ นับั เป็น็ สัตั ว์์ ที่ม�่ ีีความสำ�ำ คัญั ทางเศรษฐกิจิ ที่น่� ำำ�มาบริโิ ภคเป็น็ อาหารทะเลจำำ�นวนมาก นอกจากนี้้ย� ังั นำำ�มาทำำ�เป็น็ เครื่่อ� ง ประดับั ของตกแต่ง่ เป็น็ ต้น้ หอยและหมึึก ถููกจััดจำ�ำ แนกออกได้้เป็็น 6 กลุ่�มใหญ่่ ด้้วยกัันคืือ กลุ่�มหอยฝาชีีโบราณ (Classs Monoplacophora) กลุ่�มลิ่น� ทะเล (Class Polyplacophora) กลุ่�มหอยงาช้้าง (Class Scaphopoda) กลุ่�มหอยฝาเดีียว (Class Gastropoda) กลุ่�มหอยฝาคู่่� (Class Bivalvia หรืือ Pelecypoda) และ กลุ่�มหมึึกและหอยงวงช้้าง (Cephalopoda) สำ�ำ หรับั หอยและหมึกึ ที่พ�่ บในระบบนิเิ วศหาดหินิ นั้้น� จะพบ พวกลิ่น� ทะเล หอยฝาเดีียว หอยฝาคู่�่ ดัังนี้้� กลุ่่�มหอยฝาเดีียว (Class Gastropoda, Phylum Mollusca) ร่า่ งกายมีีเปลือื กเวีียนเป็น็ เกลีียว ส่ว่ นหัวั เจริิญดีี มีีตาและหนวด กล้้ามเนื้้�อเท้้าแผ่่แบนขยายออกใช้้ในการเคลื่่�อนที่�่ บางชนิิดไม่่มีีเปลืือก เป็็นพวกที่�่มีีสีีสัันสดใส สะดุุดตา เช่่น กระต่่ายทะเล (Sea slug) และทากเปลืือย (Nudibranch) หอยฝาเดี่ย�่ วจัดั เป็น็ กลุ่�มที่ม�่ ีีสมาชิกิ ที่ม�่ ีีความหลากหลายทางชนิดิ มากที่ส�่ ุดุ และมีีความสำ�ำ คัญั ทางเศรษฐกิจิ มากที่่ส� ุุดด้ว้ ย ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยวงเวีียน Common Name Clear sundial ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Architectonic perspectiva การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกรููปจาน กลมแบน เปลืือกเป็็นท่่ออุุโมงค์์ เวีียนรอบจุดุ ศููนย์ก์ ลางสีีน้ำ��ำ ตาลลายประสีีแดง และ เส้น้ ทึบึ สีีดำ�ำ ขาว พบบนพื้น้� ทรายใต้เ้ ขตน้ำ�ำ� ขึ้้น� น้ำ��ำ ลง ทั้้�งฝั่่�งอ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน 70 คู่มือศึกษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝั่ง : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หอยปากมันั ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาเดียี ว Common Name Dog whelks, Black nassa ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Nassarius sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกเป็็นเกลีียวเวีียนสููง ทรงเจดีีย์์ฐานกว้้าง สีีน้ำ�ำ�ตาล เปลืือกเป็็นร่่องเรีียงตามยาวของเปลืือก แบน พบตามเขตน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำ��ำ ลงทั้้�งฝั่�่งอ่่าวไทยและ ทะเลอันั ดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยจุ๊�บแจง Common Name Torres cerith ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Cerithium obeliscus การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกเป็็นเกลีียวเวีียน ทรงกรวยสููงสีีน้ำ�ำ�ตาล เปลือื กมีีปุ่่�มใหญ่เ่ รีียงเป็น็ วงรอบเปลือื ก พบตาม เขตน้ำ��ำ ขึ้้น� น้ำำ��ลงทั้้ง� ฝั่ง�่ อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั คู่มือศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย 71

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาเดียี ว ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หอยเจดีีย์์ Common Name Auger snail ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Hastula sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกเป็็นเกลีียวเวีียนสููง ทรงเจดีีย์์ฐานกว้้าง สีีน้ำ�ำ� ตาล เปลืือกเป็็นร่่องเรีียงตามยาวของเปลืือก พบตามเขตน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำ��ำ ลงทั้้�งฝั่�่งอ่่าวไทยและทะเล อัันดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หอยกระต่่าย Common Name Grey bonnet ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Phalium glaucum การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกรููปไข่่สีีน้ำำ��ตาล เกลีียวเวีียนสั้�นรููปเจดีีย์์ ยอดเวีียนแหลม ขอบเปลืือกมีีหนาม 3 อััน เท้้าเจริิญดีี หอยผู้้�ล่่าเม่่นหััวใจเป็็นอาหาร พบใน เขตน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำำ�� ลงของหาดทรายถึึงทรายปนโคลน ฝั่ง�่ อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั 72 คู่มือศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝ่งั : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หอยกระดุุม ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาเดียี ว Common Name Olive shell ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Oliva oliva การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกรููปกระสวย เปลืือกหนา ผิิวเรีียบ เป็็นมััน สีีน้ำำ��ตาลอ่อ่ น ลวดลายสีีเข้้มสลับั จาง เกลีียวเวีียน ต่ำำ��ปลายเวีียนแหลม พบใต้เ้ ขตน้ำ�ำ� ขึ้้น� น้ำำ��ลงทั้้�งฝั่ง�่ อ่่าวไทยและทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยเจดีีย์์ลาย Common Name Needle pyram ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Longchaeus acus การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลือื กทรงเจดีีย์ส์ููง สีีขาว มีีรอยขีีดหนาสีีน้ำ��ำ ตาลเข้ม้ ไม่ต่ ่อ่ เนื่อ� งไปตามความยาวเปลือื ก พบค่อ่ นข้า้ งยาก ใต้้เขตน้ำำ��ขึ้้�นน้ำำ��ลงหาดทรายทั้้�งฝั่�่งอ่่าวไทยและ ทะเลอันั ดามันั คู่มอื ศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝัง่ : หาดทราย 73

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาเดียี ว ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยมวนพลูู Common Name Auger shell ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Terebra sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลือื กทรงเจดีีย์์สููง สีีขาวสลัับส้้ม มีีร่่องต่่อเนื่่�องไป ตามความยาวเปลือื ก พบค่อ่ นข้้างยากใต้เ้ ขตน้ำำ��ขึ้้�น น้ำำ�� ลงของหาดทรายทั้้ง� ฝั่ง�่ อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หอยสังั ข์จ์ ุกุ พราหมณ์์ Common Name Noble Volute ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Cymbiola nobilis การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลือื กรููปไข่่ หนา สีีน้ำำ��ตาลอ่อ่ น มีีลายเส้น้ สีีน้ำ�ำ�ตาล เข้ม้ รููปฟันั ปลาอยู่ร่� อบเปลือื ก ยอดเวีียนเป็น็ จุกุ กลม เท้า้ และท่อ่ น้ำำ�� มีีขนาดใหญ่ส่ ีีดำ�ำ ลายวงสีีเหลือื ง เป็น็ หอยผู้้�ล่าและแปรรููปเป็น็ อาหารได้้ พบใต้เ้ ขตน้ำ��ำ ขึ้้น� น้ำ��ำ ลงของหาดทรายทั้้ง� ฝั่ง�่ อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั 74 คู่มอื ศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่ัง : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยสังั ข์์ขวาน ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาเดียี ว Common Name Spiral melongina ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Pugilina cochlidium การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลือื กใหญ่่ หนา สีีน้ำ��ำ ตาลแดง เปลือื กทรงเหลี่ย่� ม มีตุ่�มโดยรอบ ล่า่ หอยฝาคู่เ�่ ป็น็ อาหารพบใต้เ้ ขตน้ำ��ำขึ้้น� น้ำำ��ลงหาดทรายทั้้�งฝั่ง�่ อ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยชักั ตีีน Common Name Dilate conch ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Strombus dilatatus การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลือื กรููปไข่่ หนา สีีน้ำ��ำ ตาล เปลือื กมีีปีกี แผ่ข่ ยาย ออกไป ยอดเวีียนเรีียวแหลม เป็็นหอยผู้้�ล่่าและ แปรรููปเป็น็ อาหารได้พ้ บใต้เ้ ขตน้ำ��ำขึ้้น� น้ำ��ำ ลงของ หาดทรายทั้้ง� ฝั่ง�่ อ่า่ วไทยและทะเลอัันดามันั คู่มอื ศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝ่ัง : หาดทราย 75

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาเดียี ว ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยถั่�วเขีียว Common Name Dubious nerite ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Clithon oulaniensis การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลือื กรููปไข่่ หนา ขนาดเล็ก็ สีีพื้น�้ เขีียว และมีีลวดลาย สีีสันั สวยงาม พบบนใบหญ้า้ ทะเลในเขตน้ำ��ำ ขึ้้น� น้ำำ��ลง ของหาดทรายต่อ่ เนื่่อ� งแหล่ง่ หญ้า้ ทะเลทั้้ง� ฝั่ง�่ อ่า่ วไทย และทะเลอัันดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยทัับทิิม Common Name Button top shell ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Umbonium vestiarium การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกกลมแบน รููปจานคว่ำ��ำ ยอดเวีียนสั้�นเตี้�ย เปลือื กหลากสีีและลวดลาย พบตามหาดทรายถึึง ทรายปนโคลนเขตน้ำำ��ขึ้้น� น้ำ�ำ� ลงของหาดทรายทั้้ง� ฝั่ง�่ อ่่าวไทยและทะเลอันั ดามันั 76 คูม่ อื ศึกษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝงั่ : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยม่ว่ ง ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาเดียี ว Common Name Glass bubble shell ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Janthina prolongata การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกทรงกลม สีีม่่วง ยอดเวีียนสั้�น เมื่่�อตััวเมีีย วางไข่จ่ ะสร้า้ งทุ่�นลอยให้ต้ ัวั ลอยขึ้น� ไปที่ผ่� ิิวน้ำ��ำ พบ เป็็นซากเกยหาดทรายทั้้�งฝั่่�งอ่่าวไทยและทะเล อัันดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หอยพระจัันทร์์ Common Name Moon snail ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Polinices mammilla การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลือื กรููปไข่่ สีีขาว ยอดเวีียนสั้�น เป็็นหอยผู้้�ล่า่ พบใต้้เขตน้ำำ�� ขึ้้�นน้ำ��ำ ลงหาดทรายทั้้�งฝั่�่งอ่่าวไทย และทะเลอัันดามััน ค่มู ือศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย 77

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาเดียี ว ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หอยตาไก่่ Common Name Moon snail ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Natica fasciata การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกรููปไข่่ สีีขาวสลัับน้ำำ��ตาล ยอดเวีียนสั้ �น เป็็นหอยผู้้�ล่่า พบใต้้เขตน้ำำ��ขึ้้�นน้ำ�ำ�ลงของหาดทราย ทั้้�งฝั่่ง� อ่า่ วไทยและทะเลอัันดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หอยตะกาย Common Name Tiger moon snail ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Natica tigrina การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกรููปไข่่ สีีขาวมีีจุุดน้ำ�ำ� ตาลลายประ เป็น็ หอย ผู้้�ล่า่ และแปรรููปเป็น็ อาหารได้้ พบเขตน้ำ��ำ ขึ้้น� น้ำ��ำ ลง ของหาดทรายทั้้ง� ฝั่่ง� อ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน 78 ค่มู ือศกึ ษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ กระต่่ายทะเลสีีเขีียว ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาเดียี ว Common Name Sea Hare ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Elysia ornata การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ทากทะเลเปลืือกบาง สีีเขีียว ลำ�ำ ตััวมีีจุุดวงกลม สีีดำ�ำ กระจายอยู่�่ทั่�วตััว กิินสาหร่่ายทะเลตามพื้้�น เป็น็ อาหาร พบตามพื้น�้ ทรายหรือื ก้อ้ นกรวดน้ำ�ำ�ขึ้้น� น้ำ��ำ ลงของหาดทรายฝั่ง�่ อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ทากทะเลสีีขาว จุุดน้ำ��ำ เงินิ เหลืือง Common Name Nudibranch ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Hypselodoris kanga การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ทากเปลืือยรููปร่่างก้้อนหนายาวรีี ลำ�ำ ตััวสีีขาวมีี จุุดสีีน้ำ��ำ เงิินและสีีเหลืืองกระจายอยู่่�ทั่�วตััว กิิน ฟองน้ำ��ำ ทะเลเป็็นอาหาร พบใต้้เขตน้ำำ�� ขึ้้�นน้ำ�ำ� ลง ของหาดทรายอ่า่ วไทยและทะเลอัันดามันั คู่มอื ศกึ ษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝัง่ : หาดทราย 79

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาเดียี ว ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ทากเปลือื ย Common Name Nudibranch ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Hypselodoris tryoni การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ทากเปลืือยรููปร่่างก้้อนหนายาวรีี สีีเหลืืองลายจุุด สีีม่่วงขอบสีีม่่วง ช่่อเหงืือกอยู่�่ ด้้านท้้ายตััว พบบน ก้อ้ นหินิ ใต้เ้ ขตน้ำ��ำ ขึ้้น� น้ำำ�� ลงของหาดหินิ และหาดทราย ฝั่�ง่ อ่่าวไทยและทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ทากเปลืือยลายเส้น้ Common Name Nudibranch ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Armina sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ทากเปลือื ยรููปร่า่ งยาวรีี สีีดำำ�มีีลายเส้น้ สีีเขีียวยาว ไปตลอดตัวั ด้า้ นหน้า้ มีีหนวด 1คู่�่ ช่อ่ เหงือื กลดรููป เห็็นไม่่ชััดเจน กิินปากกาทะเลและปะการัังอ่่อน เป็น็ อาหาร พบบนพื้น้� ใต้เ้ ขตน้ำำ��ขึ้้น� น้ำ�ำ�ลงหาดทราย ฝั่่�งอ่า่ วไทยและทะเลอัันดามันั 80 ค่มู ือศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย

กลุ่่�มหอยงาช้้าง (Tusk shell, Tooth shell, Class Scaphopoda) ) เปลือื กมีีลักั ษณะเป็็นหลอดกลม ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยงาช้้าง ยาว โคนใหญ่่ ปลายเล็ก็ โค้ง้ เล็ก็ น้อ้ ยคล้า้ ยงาช้า้ ง มีีช่อ่ งเปิดิ ที่ป�่ ลายทั้้ง� สองด้า้ น เปลือื กมีีหลายสีี เช่น่ สีีขาว ครีีม เขีียวอ่อ่ น ชมพููอ่อ่ นตามแต่่ชนิิด บางชนิิดมีีผิิวเปลือื กเรีียบเป็็นมันั ไม่่มีีลาย บางชนิิดมีีสัันบางๆ ตามความยาว ของเปลือื ก ตััวหอยยาวตามลักั ษณะเปลือื ก หััวเล็ก็ ไม่ม่ ีีตา มีีหนวดจำ�ำ นวนมากอยู่่�รอบช่อ่ งปาก ในช่อ่ งแมนเทิลิ ไม่่มีีเหงือื ก สมาชิกิ มีีประมาณ 1,000 ชนิดิ อาศััยตามพื้�้นท้อ้ งทะเลที่่�เป็็นกรวด ทราย ทรายปนโคลนและโคลน เหลว ตั้�งแต่เ่ ขตชายฝั่�่งไปจนถึึงท้้องทะเลลึกึ โดยฝัังตัวั อยู่�่ใต้้พื้น้� กินิ อาหารจำ�ำ พวกสิ่�งมีีชีีวิิตขนาดเล็็ก ที่อ่� ยู่�่ ตาม พื้้�น และสารอิินทรีีย์์ที่�อ่ ยู่�่ ตามโคลนและทราย ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หอยงาช้้างสีีขาว Common Name Tusk shell ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Dentalium aprinum การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลือื กเป็น็ หลอดกลมยาว เรีียวโค้ง้ เล็ก็ น้อ้ ย ปลาย เปิิดทั้้�งสองด้้านไม่่เท่่ากััน สีีขาว พบเป็็นซากเกย หาดทรายทางภาคใต้้ของประเทศไทยทั้้�งฝั่่�งอ่่าว ไทยและทะเลอันั ดามััน คูม่ ือศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่งั : หาดทราย 81

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาคู่่� กลุ่่�มหอยฝาคู่่� (Bivalvias หรืือ Pelecypoda) ร่า่ งกายมีีเปลือื กเป็็นฝา 2 ชิ้น� ประกบกันั ห่อ่ หุ้�มอวัยั วะ ภายในไว้้ ไม่่มีีหัวั ขากรรไกรและลิ้�นขููดอาหาร มักั จะพบเกาะอยู่่�กับั ที่ห�่ รืือฝัังตััวอยู่�่ ตามพื้�น้ ทะเล กินิ อาหารโดย การกรอง สมาชิกิ หอยฝาคู่�่ มีีประมาณ 30,000 ชนิดิ และส่ว่ นมากเป็น็ สัตั ว์น์ ้ำำ�� เศรษฐกิจิ นำำ�มาแปรรููปเป็น็ อาหาร และสัตั ว์์เลี้ย� งสวยงามได้้ ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยแครงพัดั Common Name Scallop ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Mimachlamys cloacata การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกรููปร่่างคล้้ายใบหููมนุุษย์์ สีีน้ำ�ำ� ตาล ฝาทั้้�ง สองข้้างเป็็นเปลืือกหนาแข็็ง ไม่่มีีฟัันที่�่บานพัับ ของเปลือื ก เปลือื กเป็น็ ร่อ่ งเล็ก็ เรีียงตามความยาว เปลือื ก นำำ�มาแปรรููปเป็น็ อาหารได้้ พบฝัังตัวั ใน พื้้�นทรายถึึงโคลนปนทราย เขตน้ำ�ำ� ขึ้้�นน้ำ��ำ ลง ของหาดทรายฝั่่�งอ่่าวไทยและทะเลอัันดามันั 82 คูม่ ือศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝ่งั : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� หอยหัวั ใจ ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาคู่่� Common Name Heart cockle ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Vepricardium sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ฝาทั้้�งสองข้้างเป็็นเปลืือกหนาแข็็ง สีีขาว ประกบ กันั เป็น็ รููปหัวั ใจ เปลือื กมีีร่อ่ งตามความยาวเปลือื ก และมีีหนามตามความยาวร่่อง พบฝัังตััวใน พื้�้นทรายถึึงโคลนปนทราย เขตน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำำ�� ลงของ หาดทรายฝั่�ง่ อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยขวาน Common Name White hammer oyster ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Malleus albus การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา จัดั อยู่ใ่� นพวกหอยนางรม ฝาทั้้ง� สองข้า้ งเป็น็ เปลือื ก หนาแข็็ง บานพัักมีีปีีกแตกออกไปคล้้ายขวาน ของนัักธรณีีวิิทยา ฝาด้้านในมีีชั้้�นมุุก พบฝัังตััว ในพื้้�นทรายถึึงโคลนปนทรายของหาดทราย ฝั่ง�่ อ่่าวไทยและทะเลอัันดามันั คู่มือศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝัง่ : หาดทราย 83

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหอยฝาคู่่� ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยจอบ Common Name Bicolor pen shell ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Pinna bicolor การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลือื กทรงกรวยแบน ปลายเรีียวเล็ก็ แล้ว้ บานออกมา หนาแต่แ่ ตกได้ง้ ่า่ ย ฝาด้า้ นในมีีชั้้น� มุกุ นำำ�มาแปรรููป เป็็นอาหารได้้แต่่ต้้องระวัังความเป็็นพิิษ พบปัักใน พื้�้นทรายถึึงโคลนปนทราย เขตน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำ�ำ� ลงของ หาดทรายฝั่่�งอ่า่ วไทยและทะเลอัันดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หอยหลอด Common Name Razor Clam ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Solen strictus การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ฝาทั้้�งสองข้้างเป็็นแท่่งยาวแบน สีีน้ำ��ำ ตาล นำำ�มา แปรรููปเป็น็ อาหารได้้ พบฝัังตัวั ในพื้น้� ทรายถึงึ โคลน ปนทราย เขตน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำ��ำ ลงของหาดทรายของ ฝั่่�งอ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน 84 คมู่ ือศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่งั : หาดทราย

กลุ่่�มหมึกึ และหอยงวงช้า้ ง (Class Cephalopoda, Phylum Mollusca) จัดั เป็น็ กลุ่�มที่ม�่ ีีการวิวิ ัฒั นาการ ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / หอยและหมึกึ / กลุ่่�มหมึกึ และหอยงวงช้้าง สููงที่่�สุุดมีีรููปร่่างแตกต่่างไปจากหอยในกลุ่�มอื่�นๆ มีีส่่วนหััวเจริิญดีี มีีตาขนาดใหญ่่ใช้้มองภาพได้้ กล้้ามเนื้้�อเท้้า พัฒั นาเป็น็ หนวดที่�่มีีปุ่่�มดููดเรีียงรายรอบปาก มีีถุงุ เก็บ็ หมึกึ ไว้ใ้ นลำำ�ตัวั เพื่่อ� ใช้พ้ ่น่ อำ�ำ พรางตัวั จากศัตั รูู มีีจะงอยปาก แข็ง็ แรงคล้า้ ยปากนกแก้ว้ มีีกล้า้ มเนื้้อ� แข็ง็ แรงช่ว่ ยในการว่า่ ยน้ำ��ำ ได้อ้ ย่า่ งรวดเร็ว็ โดยอาศัยั การดููดน้ำ�ำ� เข้า้ ไปภายใน ลำำ�ตััว แล้้วอาศัยั การหดตัวั ของกล้้ามเนื้้�อทำำ�ให้น้ ้ำำ��พุ่่�งออกมาทางท่่อน้ำ�ำ� ที่อ�่ ยู่ใ�่ ต้้ส่ว่ นหัวั หมึกึ ส่่วนใหญ่เ่ ป็็นสััตว์ท์ ี่�่ ล่า่ สัตั ว์อ์ื่น� เป็น็ อาหาร เช่น่ ลููกปลา หรือื ปลาขนาดเล็ก็ ๆ เป็น็ ต้น้ หมึกึ จัดั ว่า่ เป็น็ สัตั ว์ท์ ี่ม่� ีีความสำำ�คัญั ทางเศรษฐกิจิ มาก เนื่่อ� งจากเป็น็ อาหารทะเลที่ม่� ีีคุณุ ค่า่ ทางโปรตีีนสููงและเป็น็ ที่น่� ิยิ มบริโิ ภคของประชาชนโดยทั่่ว� ไป หมึกึ กล้ว้ ย และหมึึกกระดองสามารถว่่ายน้ำ�ำ�ได้้อย่่างอิิสระ บางชนิิดชอบคืืบคลานอยู่่�ตามพื้้�น เช่่น หมึึกสายหรืือหมึึกยัักษ์์ ส่่วนในพวกหอยงวงช้้าง จะมีีจำ�ำ นวนหนวดมากกว่า่ มีีเหงืือก 4 อััน ไม่่มีีถุุงเก็็บน้ำ�ำ� หมึกึ มีีเปลือื กที่่ม� ีีลักั ษณะขด เป็น็ วงคล้า้ ยงวงช้า้ ง ภายในมีีช่อ่ งที่ค�่ วบคุมุ น้ำ��ำ และก๊า๊ ซเพื่่อ� ช่ว่ ยในการทรงตัวั หอยงวงช้า้ งออกหากินิ ในเวลากลางคืนื ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ หมึึกยักั ษ์์ หมึึกสาย Common Name Octopus ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Octopus sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา หมึึกยัักษ์์สีีน้ำ�ำ�ตาลลาย มีีหนวดแปดเส้้นรอบปาก พบอาศัยั อยู่่�ตามโพรงรููพื้น�้ ท้อ้ งทะเล สีีตัวั สามารถ ปรัับเพื่่�อพรางตััวเข้้ากัับสภาพแวดล้้อมได้้ เป็็น ผู้้�ล่่า พบบนก้้อนหิินเขตน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำ��ำ ลงของหาดหิิน อ่่าวไทยและทะเลอันั ดามััน คู่มอื ศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย 85

อาร์์โทรพอด : Arthropods (Phylum Arthropoda) เป็น็ สัตั ว์ก์ ลุ่�มใหญ่ท่ ี่ส่� ุดุ ในอาณาจักั รสัตั ว์์ มีีสมาชิกิ รวมกันั ประมาณ 1 ล้า้ นชนิดิ หรือื 80 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ จากจำำ�นวนสััตว์ท์ ั้้�งหมด ร่่างกายแบ่่งออกเป็น็ ส่ว่ นหััว ทรวงอกและส่่วนท้้อง โดยบางกลุ่�มอาจมีีการ เชื่�อมรวมกันั ของส่่วนหััวและทรวงอกเข้้าด้้วยกััน (Cephalothorax) มีีเปลืือกแข็ง็ หุ้�มลำำ�ตัวั รยางค์์ ขาเป็น็ ข้อ้ ปล้อ้ ง มีีการเจริญิ เติบิ โตโดยการลอกคราบ เมื่ อ� ลอกคราบใหม่ๆ่ เปลือื กที่ห�ุ่้�มตัวั จะอ่อ่ นนุ่�ม และไม่ส่ ามารถป้อ้ งกันั ตัวั เองได้้ ดังั นั้้น� สัตั ว์ก์ ลุ่�มนี้้ใ� นช่ว่ งการลอกคราบจะต้อ้ งหาที่ป�่ ลอดภัยั เพื่่อ� ซ่อ่ น ตััวจากศัตั รููจะมาทำำ�ร้า้ ยหรือื กินิ เป็็นอาหาร อาร์โ์ ทรพอดส่ว่ นมากมีีขนาดเล็ก็ อีีกทั้้ง� ใช้ช้ ีีวิิตหลบซ่่อน ตามพื้น�้ และออกหากินิ ในเวลากลางคืนื อาร์โ์ ทรพอดที่เ�่ ราพบมากจะเป็น็ กลุ่�มครัสั เตเซีียน (Subphylum Crustacea) ส่ว่ นมากจะอยู่ใ�่ นพวกเดคาพอด (Decapods) หรือื สัตั ว์ท์ ี่ม�่ ีีขาสิบิ ขา ได้แ้ ก่่ กุ้�งชนิดิ ต่า่ ง ๆ กุ้�งมังั กร กั้ง� และปูู สัตั ว์เ์ หล่า่ นี้้ม� ักั จะหลบซ่อ่ นตัวั อยู่�่ ตามซอกหินิ ใต้ก้ ้อ้ นหินิ ในเวลากลางวันั ออกหากินิ ช่ว่ งเวลากลางคืืน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ แมงดาจาน แมงดาทะเลหางเหลี่ย�่ ม Common Name Horseshoe crab ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Tachypleus gigas การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา เปลืือกรููปเกืือกม้้า ส่่วนท้้องพัับงอได้้ หางเป็็น รููปสามเหลี่�่ยมยาว แมงดาทะเลสามารถนำำ�มา บริิโภคได้้ พบอยู่่�ในและใต้้เขตน้ำำ��ขึ้้�นน้ำ�ำ� ลงทั้้�ง อ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน 86 คมู่ ือศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝัง่ : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� กุ้�งเต้้น ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / อาร์์โทรพอด Common Name Amphipod ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Cymadusa sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา แอมฟิพิ อดเป็น็ ครัสั เตเซีียนที่ไ�่ ม่ม่ ีีกระดอง ร่า่ งกาย แบนข้้าง ส่่วนหลังั โค้ง้ ขาเดิินมีี 4 ขา ขาคู่่�สุดุ ท้า้ ย จะยาวที่ส�่ ุดุ เป็น็ ขากระโดด ตาเจริญิ ดีี กินิ สาหร่า่ ย เป็็นอาหาร พบอยู่�่ในเขตน้ำ�ำ�ขึ้้�นน้ำ��ำ ลงทั้้�งอ่่าวไทย และทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ กุ้�งตาบอด Common Name Blind shrimp ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Alpheus sp. การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา กุ้�งตาบอดกัับปลาบู่่�มัักจะอาศััยอยู่�่ ร่่วมกัันใน หาดทราย โดยกุ้�งจะทำำ�หน้้าที่�่ขุุดรููให้้ปลาบู่�่ อาศัยั อยู่�่ ปลาบู่จ�่ ะทำำ�หน้า้ ที่ค�่ อยระวังั ภัยั ให้้ พบ ตามพื้้�นทรายของชายหาดฝั่่�งอ่่าวไทยและทะเล อันั ดามััน คมู่ อื ศึกษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย 87

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / อาร์์โทรพอด ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� กุ้�งดีีดขััน Common Name Alpheus shrimp ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Alpheus sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา รููปร่า่ งแบนข้า้ ง ส่ว่ นหัวั รวมกับั ส่ว่ นอกและมีีกระดอง ปกคลุมุ ก้า้ มมีีขนาดไม่เ่ ท่า่ กันั พบตามซอกหินิ หรือื ใต้ก้ ้อ้ นหินิ ในเขตน้ำำ�� ขึ้้น� น้ำำ��ลงของหาดทรายอ่า่ วไทย และทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� กุ้�งพยาบาล Common Name Cleaner shrimp ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Urocaridella pulchella การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา กุ้ �งพยาบาลมีีสีีใสจะเห็็นเพีียงลวดลายสีีแดงและ ขาวบนหลัังตััว พบตามถ้ำ�ำ�โพรงใต้้ก้้อนหิินเขต น้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำ�ำ�ลงของชายหาดฝั่�่งอ่่าวไทยและทะเล อัันดามััน 88 คมู่ อื ศกึ ษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ปููเสฉวนบก ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / อาร์์โทรพอด Common Name Land hermit crab ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Coenobita sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ปููเสฉวนเป็น็ ปููพวกAnomura ที่่�ปล้อ้ งท้อ้ งยังั ไม่ไ่ ด้้ ลดรููปเป็็นจัับปิ้้�ง แต่่อ่่อนนุ่�มจึึงต้้องอาศััยเปลืือก หอยป้้องกัันตััว ปููเสฉวนชนิิดนี้้�มีีรููปร่่างใหญ่่ ก้้านตายาวและแข็็งแรง ช่่วงน้ำ�ำ�ขึ้้�นจะหลบซ่่อน ตามร่่มใบหญ้้าเหนืือเขตน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำ��ำ ลง เมื่่�อน้ำำ��ลง จึึงออกมาหาอาหาร พบตามชายหาดหินิ อ่า่ วไทย และทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ปููเสฉวนน้ำำ�� Common Name Hermit crab ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Dardanus pedunculatus การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ปููเสฉวนเป็็นปููพวก Anomura ที่ป่� ล้้องท้้องยััง ไม่่ได้้ลดรููปเป็็นจัับปิ้้�ง แต่่อ่่อนนุ่�มจึึงต้้องอาศััย เปลือื กหอยป้อ้ งกันั ตัวั ปููเสฉวนชนิดิ นี้ม� ีีรููปร่า่ งใหญ่่ ก้้านตายาวและแข็็งแรง ก้้ามและขาเดิินมีีขน ปกคลุุม พบตามซอกหิินใต้้เขตน้ำำ��ขึ้้�นน้ำ�ำ�ลงของ หาดทรายทะเลอัันดามันั คมู่ อื ศกึ ษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝ่ัง : หาดทราย 89

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / อาร์์โทรพอด ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ปููเสฉวนน้ำ�ำ� Common Name Hermit crab ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Dardanus sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ปููเสฉวนชนิิดนี้้ม� ีีรููปร่า่ งเล็ก็ ก้้านตายาวสีีขาวและมีี ลายคาดสีีเข้ม้ 3 เส้น้ ตามความยาวก้า้ นตา ก้า้ มและ ขาเดิินมีีขนปกคลุุม พบตามพื้้�นทรายใต้้เขตน้ำำ�� ขึ้้�น น้ำำ��ลงของหาดทรายทะเลฝั่�่งอ่่าวไทยและอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ปููตััวแบน Common Name Flatten crab ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Pachycheles sculptus การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ปููพวก Anomura ที่�่ปล้้องท้้องลดรููปเป็็นจัับปิ้้�ง กระดองค่่อนข้้างกลมแบน กระดองสีีน้ำ�ำ� ตาล มีีเส้้นสีีขาวพาดจากส่่วนหน้้าถึึงท้้ายกระดอง ก้้ามสีีน้ำ�ำ�ตาลเข้้มปลายก้้ามสีีขาว พบเขตน้ำ��ำ ขึ้้�น น้ำำ��ลงของหาดทรายอ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน 90 คมู่ อื ศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝงั่ : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ปููหนุุมาน ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / อาร์์โทรพอด Common Name Moon crab ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Ashtoret lunaris การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ปููแท้พ้ วก Brachyura ที่�่ปล้้องท้อ้ งลดรููปเป็น็ จัับปิ้้ง� กระดองกลมแบน สีีเหลืืองอ่่อน ขาเดิินแบนเป็็น ใบพายใช้ใ้ นการฝัังตัวั และว่า่ ยน้ำ��ำ พบตามชายหาดทราย ฝั่�ง่ อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ปููลม Common Name Horn-eyed ghost crab ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Ocypode ceratophthalmus การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ปููแท้้ กระดองรููปเหลี่ย�่ มโค้ง้ มน สีีน้ำ�ำ�ตาล ก้า้ นตา ยาว ตาส่ว่ นบนมีีก้า้ นคล้า้ ยหนวด ขาเดินิ เรีียวยาว วางตัวั เข้า้ กับั สิ่ง� แวดล้อ้ มได้ด้ ีี พบตามชายหาดทราย ฝั่�่งอ่่าวไทยและทะเลอัันดามันั คู่มอื ศกึ ษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่ัง : หาดทราย 91

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / อาร์์โทรพอด ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ จั๊�กจั่น� ทะเล Common Name Mole crab, Sand crab ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Emerita emeritus การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ปููพวก Anomura ที่่�ปล้้องท้้องลดรููปเป็็นจัับปิ้้�ง กระดองกลมรีี กระดองสีีน้ำ�ำ� ตาล ก้้านตายาว พบเขตน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำำ�� ลงของหาดทรายที่�่ปะทะคลื่่�นลม ค่อ่ นข้า้ งแรงฝั่ง่� ทะเลทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ จั๊ก� จั่น� ทะเล Common Name Mole crab, Sand crab ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Hippa adactyla การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ปููพวก Anomura ที่่�ปล้อ้ งท้อ้ งลดรููปเป็็นจัับปิ้้ง� กระดองกลมแบน กระดองสีีน้ำ��ำ ตาลลายประจุดุ ดำ�ำ ก้้านตาสั้�น พบเขตน้ำ�ำ�ขึ้้�นน้ำ�ำ� ลงของหาดทราย ที่่ป� ะทะคลื่่น� ลมค่อ่ นข้า้ งแรงฝั่ง่� ทะเลทั้้ง� อ่า่ วไทย และทะเลอัันดามันั 92 คูม่ ือศึกษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝ่ัง : หาดทราย

เอคไคโนเดิริ ์์ม : Echinoderms (Phylum Echinodermata) เอคไคโนเดิริ ์ม์ : Echinoderms, Phylum Echinodermata หมายถึงึ สััตว์์ที่ผ่� ิิวหนัังเป็็นหนามหรืือมีีแผ่น่ หินิ ปููน (ossicle) อยู่ใ�่ ต้ผ้ ิวิ หนังั แบ่ง่ ออกเป็น็ 5 กลุ่�ม ด้ว้ ยกันั คือื คือื ดาวขนนก (Class Crinoidea) ดาวทะเล (Class Asteroidea) ดาวเปราะ (Class Ophiuroidea) เม่่นทะเล เม่่นหััวใจ และเหรีียญทะเล (Class Echinoidea) และปลิงิ ทะเล (Class Holothurioidea) เอคไคโนเดิิร์ม์ เป็น็ สััตว์ท์ ี่เ่� ริ่�มเกิดิ ขึ้น� ในยุคุ Paleozoic เมื่อ� ประมาณ 570 ล้้านปีีมาแล้้ว มีีสมาชิิกประมาณ 8,000 ชนิิด มีีลัักษณะที่�่สำำ�คััญคืือ เป็็นสััตว์์ที่่�มีีช่่องว่่างภายในลำ�ำ ตััวที่�่ แท้จ้ ริงิ ร่า่ งกายสมมาตรในแนวรัศั มีี จำ�ำ นวน 5 แฉก (Pentameric radial symmetry) ในแนวรัศั มีีจะสมมาตร ซีีกซ้า้ ยขวา (bilateral symmetry) ร่า่ งกายไม่เ่ ป็น็ ข้อ้ ปล้อ้ ง ไม่ม่ ีีหัวั ไม่ม่ ีีสมอง มีีระบบท่อ่ น้ำ��ำ (Water-vascular system) ที่�่ใช้้ในการเคลื่่�อนที่�่และหาอาหาร มีีอวััยวะพิิเศษที่�่ใช้้จัับสััตว์์เล็็กๆหรืือทำำ�ความสะอาดร่่างกาย (Pedicellariae) ที่่�มีีลัักษณะแตกต่่างกัันและบางชนิิดมีีต่่อมน้ำ�ำ�พิิษอยู่่�ด้้วย เช่่น แบบเป็็นก้้านคล้้ายดอกบััว (globiferous) แบบคล้า้ ยหอยฝาคู่่� (bivalves) เป็น็ ต้้น เอคไคโนเดิิร์์มทุุกชนิิดอาศัยั อยู่่�ในทะเล และดำ�ำ รงชีีวิิต เป็็นสััตว์์หน้้าดิินทั้้�งหมด พบอาศััยอยู่�่ ตามความลึึกระดัับต่่างๆ ตั้�งแต่่เขตน้ำ��ำ ขึ้้�นน้ำำ��ลงจนถึึงพื้�้นมหาสมุุทรลึึก มีีนิิสััยการกิินอาหารที่่�แตกต่่างกััน ได้้แก่่ เป็็นผู้้�ล่่า (Predater) พวกขููดกิินอาหารจากพื้�้น (Grazing) พวกกิิน ซากอินิ ทรีีย์์ (Detritus feeder) พวกดักั จับั ตะกอน (Suspension feeder) เป็น็ ต้น้ เอคไคโนเดิริ ์ม์ เป็น็ สัตั ว์ท์ ะเล ที่�่มีีประโยชน์์ทั้้�งทางเศรษฐกิิจ และมีีบทบาทสำำ�คััญในระบบนิิเวศทางทะเล ดาวทะเลใช้้เป็็น feed additive ในอาหารสััตว์์และเป็็นปุ๋๋�ยจำ�ำ พวกไนโตรเจน ปลิิงทะเลและไข่่ของเม่่นทะเล เป็็นอาหารที่�่มีีราคาแพง ในระบบ นิเิ วศทางทะเล เอคไคโนเดิริ ์ม์ มีีบทบาทที่ค�่ ่อ่ นข้า้ งสำ�ำ คัญั ในการควบคุมุ ประชากรของสิ่ง� มีีชีีวิติ หลายชนิดิ มีีบทบาท ในการกำำ�จัดั สารอินิ ทรีีย์ท์ ี่ป�่ ะปนอยู่่�ตามพื้น�้ ทะเล นอกจากนี้้� เอคไคโนเดิริ ์ม์ ยังั มีีประโยชน์เ์ กี่ย�่ วกับั การศึกึ ษาวิจิ ัยั ทางด้า้ นผลิิตภัณั ฑ์์ธรรมชาติิ สิ่�งแวดล้อ้ ม คมู่ อื ศึกษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย 93

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / เอคไคโนเดิริ ์์ม ดาวทะเล ดาวทะเล : Starfishes (Class Asteroidea) เป็็นเอคไคโนเดิิร์์ม มีีรููปร่่างคล้้ายรููปดาว ร่่างกายประกอบด้้วยแผ่่นกลางลำ�ำ ตััวและมีี แขนยื่�นออกไปจากส่่วนกลางเป็็นรััศมีี ปกติิมีี 5 แฉก ดาวทะเลไม่่มีีหััว ตามผิิวลำ�ำ ตััวมัักมีี หนามขนาดเล็็กใหญ่่แตกต่่างกััน มีีปากอยู่�่ ตรงกลางทางด้้านล่่างของแผ่่นกลางลำ�ำ ตััว ด้้านใต้แ้ ขนมีีร่่องให้เ้ ท้้าท่อ่ ยื่น� ออกมาเป็น็ คู่�เ่ รีียงกัันเป็็นแถว ช่่วยในการเคลื่่อ� นที่�่จับั อาหาร ดาวทะเลสืบื พันั ธุ์�แบบอาศัยั เพศโดยมีีเพศแยกกันั เป็น็ ตัวั ผู้้�และตัวั เมีีย การปฏิสิ นธิจิ ะเกิดิ ขึ้น� ภายนอกตััวในน้ำำ�� ทะเล ไข่่และสเปิิร์์มเมื่่�อผสมพัันธุ์์�กัันจะกลายเป็็นตััวอ่่อนล่่องลอยอยู่�่ใน น้ำ��ำ ทะเลระยะหนึ่่�ง แล้้วจึึงพััฒนาเปลี่่�ยนแปลงรููปร่่างเป็็นดาวทะเลขนาดเล็็กๆลงเกาะ คืบื คลานตามพื้น�้ ทะเล ดาวทะเลเป็น็ สัตั ว์ท์ ี่ด�่ ำำ�รงชีีวิติ เป็น็ ผู้้�ล่า่ สัตั ว์อ์ื่น� ๆ กินิ เป็น็ อาหาร ได้แ้ ก่่ หอยสองฝา ฟองน้ำำ�� หรืือแม้้แต่่เอคไคโนเดิิร์์มด้้วยกัันเอง ดาวทะเลในระบบนิิเวศหาดหิิน พบไม่่ค่อ่ ยมากชนิิดเนื่่�องจากเป็็นสัตั ว์์ที่่ห� ลบซ่่อนและออกหากินิ ในเวลากลางคืนื 94 ค่มู อื ศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่งั : หาดทราย