ПУНЦОГЦОГЧЭНЛИН ХОТОЛ ЧУУЛГАНТ ДЭЭД НОМЫН ХИЙД ЦАХИМ СЭТГҮҮЛ 2022 он УВС ӨЛГИЙ СУМ
Нутаг хэзээ явах вэ гэж надаас битгий асуулдаа Нуурлаад хурчихсан нулимас асгарчих гээд хэцүү юм Нуугдаад бүгчихсэн гуниг задарчих гээд хэцүү юм Үүр шөнийн заагаар гүйгүүл адуу шиг л гэгэлзэх юм Үр ачаа орхиод нисэх нь холгүй л догдлох юм Хүний орчлонд төрсөн хүйн холбоотой нутаг Увс Өлгий сумын төв Хар-Ус
ПУНЦАГЦОГЧИНЛИН ХИЙД ЦАХИМ СЭТГҮҮЛ
Төрсөн нутаг усандаа хүндэтгэл үзүүлэн залбирч түмэн олны хандиваар бүтээн босгов Өмнөх үг Хүн болгонд унасан газар, угаасан ус, төрж өссөн хүйн холбоотой алтан нутаг гэж байдаг. Бид нар төрсөн нутагтаа ирж, очин амин нутгаа эргэж тойрон эрч хүч эерэг сайхан энергийг авч байдаг билээ. Ийм ч учраас бид аав ээж, өвөг дээдсийг минь онголсон газар шороо, уул усандаа хүн болж төрсөнийхээ хувьд мөрөө үлдээж, түүхээ үргэлжлүүлэн өөр өөрсдийн чин хүсэл, итгэл үнэмшил, сүсэг бишрэлээрээ төрсөн нутаг Увс аймгийн Өлгий сумандаа Пунцагцогчинлин шинэ хийдийн цогцолборыг барьж байгуулах төслийг хэрэгжүүлсэн юм. Энэхүү сэтгүүлээр дамжуулан шинэ хийд хэрхэн баригдсан тухай түүх болгон түмэн олондоо толилуулахийг хичээв. Олны хүч оломгүй далай гэж үнэн юм, бас их сайхан юм. Нутгаа гэсэн сайхан сэтгэлт олон түмнийхээ хүчээр энэхүү ажлыг богино хугацаанд бүтээн байгуулж чадлаа. Энэ төсөлд оролцсон бүх хүмүүс өөр өөрийн сэтгэл зүрхэндээ энэ үйлсэд оролцсоноороо, энд хийдэд хандив өргөсөнөөрөө хүний хорвоод бага ч гэсэн утга учиртай зүйл хийлээ хэмээн сэтгэлийн ханамж таашаалыг мэдэрч байгаа байх. Энэ л бидэнд хангалтай. Хандив өргөн бие хэл сэтгэлээрээ оролцсон нутгийнхаа уугуул суугуул бүх “Пунцагцогчинлин” хийдийн хүмүүст талархал илэрхийлье. Цогцолборын бүтээн байгуулалтанд Өлгийн цогцолбор Төслийн удирдагч, сумын ИТХ болон ЗДТГ маш идэвхтэй дэмжин зохион байгуулж оролцсонд төслийн багийн зүгээс талархаж байна. Шинэ хийд маань ч гэсэн сүсэгтэн Ерөнхий ивээн тэтгэгч С.Бат- олондоо сэтгэлийн амар амгаланг түгээж, зовлонгоос гэтлүүлэн бясалгахад нь Эрдэнэ тусалж, буяны үйлсээ улам сайн сайхан явуулна гэдэгт маш их итгэж байна. Шинэ цэцэрлэгт хүрээлэн маань жилээс жилд өргөжин тэлж, улам гоё болж Та (PhDoctor, Зөвлөх инженер) бидний тарьж суулгасан 500 гаруй мод бут сөөг маань, улам өтгөн ойн төгөл мэт болж нутгийн настан буурлууд, залуучууд, хүүхэд багачуудийн хуран Ораметалл ХХК-ийн ерөнхий цугладаг, цэнгэн баясдаг, амарч зугаалдаг хамгийн хайртай дуртай газар нь захирал болох байх гэж бид итгэж байна. Та бидний хамтран бүтээсэн энэ сайхан буянтай үйлсийг Алтан нутгийн минь уул ус, лус савдагууд, нутгийн зон олон Орхон аймаг дахь Өлгий сумын минь, тэнгэрийн оронд байгаа та бидний хайртай хүмүүс маань ч гэсэн харж нутгийн зөвлөлийн дарга байгаа, баясаж байгаа, баярлаж байгаа, бас талархаж байгаа гэдэгт сэтгэл зүрхэнээсээ итгэж байна. Та бүхэндээ эрүүл энх, саруул сайханыг хүсье. Буяны сайн үйлс бум түмээр арвижиж түмэн олон минь амар амгалан байх болтугай.
Бид их түүхээ үргэлжлүүлж байна 1990 оны цагаан морин жил баруун аймгуудаас хамгийн анх удаа манай Өлгий суманд Сүсэгтний холбоо болон Пунцагцогчинлин Увс аймгийн Өлгий сумын Засаг дарга хийд байгуулагдаж байсан түүхтэй юм. Хэдийгээр 1990 онд Жамьянжавын Очирбат нийгмийн шилжилт дөнгөж эхэлж байсан боловч тухайн үеийн Өлгий сумын ЗДТГазраас Зан үйлийн өргөө хэмээх сүм хэлбэртэй барилгыг хийдийн өмчлөлд шилжүүлэх, Энххөдөлмөр нэгдлийн бүх гишүүдийн хурлаас Цэцэн уул хийцийн 25 тэмээгээр үнэлэгдэж ирсэн цоохор гэрийг 17,000 төгрөгөөр өгөх зэргээр сумынхаа ард иргэд, сүсэгтэн олны хүсэл эрмэлзэлийг хүндэтгэн дэмжин ажиллаж байжээ. Шинэ үеийнхэн бид 30 гаруй жилийн дараа энэхүү түүхийг үргэлжлүүлэн Пунцагцогчинлин хийдийг шинээр сэргээн барих буяны үйлсэд нэгдэн нийлж, хамтран бүтээн байгуулсан нь өвөг дээдэс, ахмад үе, ард иргэд, сүсэгтэн олныхоо талархалыг хүлээсэн, сум орон нутагтаа өнгө зүс нэмсэн сайхан бүтээн байгуулалт боллоо. Энэхүү ажлыг санаачилсан, ивээн тэтгэсэн, хандив өргөсөн, барьж байгуулсан, удирдан зохион байгуулсан, бие хэл сэтгэлээрээ дэмжин оролцсон бүх хүмүүст Өлгий сумын удирдлага ард иргэдийн өмнөөс гүн талархаж байгаагаа илэрхийлье. Шинэ хийдэд сүншиглэн залсан бурхадууд, аравнайлан босгосон суваргануудыг хараад нутгийн минь уул ус савдагууд баясаж түмэн олны минь сэтгэл тэнийж ажил үйлс нь бүтэмжтэй эрүүл энх саруул сайхан бүхэн дэлгэрэх болтугай. Засаг дарга Ж.Очирбат
Нутгийн минь уул ус, савдагууд баясаж талархаж байгаа байх. Сүсэгтэн олон, нутгийнхаа уугуул суугуул ард иргэдийн сэтгэлийн өргөн дэмжлэг хандиваар маш сайхан шинэ хийдтэй болсондоо нийт нутгийн олон түмэн, лам нарынхаа өмнөөс маш их талархаж байгаагаа илэрхийлэн Та бүхний юу санасан есөн хүсэл биелж эрүүл энх саруул тунгалаг явахын өлзийтэй ерөөлийг өргөн дэвшүүлье. Нутгийн уул ус, савдагууд баясаж байгаа байх. Өлгий сумын Пунцагцогчинлин хийдийн хамба лам Загиржавын Моломжамц
Бадарч дэлгэрэх замтай баясан оргилох заяатай Бахархалт Өлгийн хаяандаа байнгын сэтгэл уяатай Нүүдлийн олон шувуу нутаг руугаа өнгөрөхдөө Нүдний нулимс унагаж номын үгсээ ингэж шившлээ Зовлон арилгадаг нь бурхны ном юм Замыг заадаг нь багшийн сургааль юм Бэрхшээл байдаггүй бол амьдрал хаанаас тогтох вэ Зовлон байдаггүй бол жаргал хаанаас ирэх вэ Увс аймгийн Өлгий суманд Анхны Сэтгэл ариусаагүй бол буян хийгээд ч яах вэ Сүсэгтний холбоо байгуулахыг Итгэл тодроогүй бол сургааль айлдаад ч яах вэ Бугийг дарж, бузрыг арилган буяныг дэлгэрүүлэх санаачлагч Пунцагцогчинлин хийдийн Бурхны шашин хүмүүжлийн өндөр нөлөөтэй, хөгжлийн арвин үүсгэн байгуулагч Баатарын Жамбал ундаргатай Залхуу хүнийг амьдруулах зам дэлхийд байхгүй Ажилсаг хүнийг алгуурлуулах арга хэнд ч байхгүй Завгүй бол таны амьдрал дээшилж байгаа нь тэр гэнэ Завтай байвал таны амьдрал доошилж байгаа нь тэр гэнэ Залхуу-хөдөлмөрч хоёрын дунд замбуулингийн амьдрал багтдаг гэнэ Нөхөж бүтээх залгамжлагчид, нэмж бичих үргэлжлэлүүд Нутгаа дэлгэрүүлэх ухаантай тэнхээтэй хүү охид олширчээ Сайн үйлс дэлгэрэх болтугай сайхан амьдрал цэцэглэх болтугай Өгөөж нинжин сэтгэл, үнэнч ариун амьдралаар Өлгий нутгийн өргөн олонд өлзий хутаг орших болтугай Баатарын Жамбал
4. Пунцагцогчинлин хийдийн анх байгуулагдсан түүх Энэхүү түүхийг Б.Жамбал гуайн “Өргөжин дэлгэрэх Өлгий нутаг(I)” номноос авав. 4.1 Анхны тахилга •1990 оноос өмнө шашны зан үйлийг нам төрөөс цаазлан хориглодог байсан. Гэхдээ хүчээр хориглосон бүхэн нууцаар амь бөхтэй сэтгэл санаанд оршиж хүмүүс шашнаар цангаж мухар сүсэг нь ихдэх болсон үед буюу 1990 оны 2 сарын 9-ний өдрийн Энххөдөлмөр нэгдлийн бүх гишүүдийн хурал дээр Б.Жамбал миний бие “Хоо-Овоот”-ыг тахья гэдэг саналыг анх гаргахад далаад жил сонсогдоогүй шинэ үг малчдын чихэнд нэг л бууж өгөхгүй алмайрч ангайсан, айдастай ч юм шиг, баярлууштай ч юм шиг чимээгүй болцгоож байсан юм. Дээхэн үед Хоо-Овоотыг Улаангомын хүрээний лам нар хөдөөлөлтөөр ирэхдээ тахидаг, Намирын хүрээнийхэн заншил болгон жил бүр тахидаг байсан бөгөөд Увс аймгийн урд талын сумдын болон Ховд аймгийн Дөргөн, Мянгад сумын дөрвөдүүд бүгд оролцон онцлон тахидаг, садар бумба дарагдсан хонины хишигтэй ноён тахилга гэгддэг уламжлалтай байжээ. Хоо-Овоотыг тахих шинэ ажил нь сумын наадмаас дутуугүй том ажил болохоор байгаа тул сумын дарга Ч.Пунцаг, нэгдлийн дарга Б.Цэвээн нарын удирдлагуудтайгаа хамтран удирдан зохион байгуулж, сумын төвийн сүсэгтэнүүдийн хүчийг голчлон ашиглан зохион байгуулахад дэмжихгүй хүн нэг ч байгаагүй бөгөөд бидний ажил нэг ч төгрөг мөнгө шаардагдахгүйгээр явагдаж байлаа. Овоо тахилгад унших ном судрууд ч амархан олдож бүрдүүлсэн бөгөөд Савдаг Дэвжидийн ном, Элдэв сангууд, Үхэр ууланд эш үзүүлсэн, Их үүлний судар, сэржимүүд өргөдөг байсаны дээр зүүн гар дөрвөдтийн сан гэдэгт Хоо-Овоот багтдагийг олж бэлдлээ. Хэрэгсэлд шүншиглэсэн садар бумба, байгалийн гаралтай цэвэр арц, агь мэтийн хүн үлээгээгүй, химийн урвалд ороогүй зүйл зайгаар хэрэглэгдхүүн болгон бэлдэж билээ. Нийтээр мөрдөх зарчмыг самбарчлан гаргаж сүсэгтнүүдийн замд байрлуулсан. Машин унааг уулын бэлд байрлуулах тэмдэг тэмдэглэлгээ хийж асар майхан, орон байр барьлаа. Өлгийчүүд маань бүгдээрээ байсан байсандаа залбирч тахилганд нийтээрээ оролцсон юм. Манай Өлгийн сумын уран гартан Аривжихын Хорхойн удирдсан Б.Тулга, М.Баяраа, Б.Дамдинхүү, Ц.Лхагва-Очир, Р.Жаргал, П.Црэндорж, Ш.Сосорбарам нарын олон хүмүүс нийлэн хүрдтэй зулын том суурь, сангийн суурь, 4 махаранз бурхны зурмал бүтээл, хүрд, гуулиар сангийн бойпор, овоонд босгох хус, улиас мод, овоонд зул барих битүү зулын сав, ширээ сандал, ширдэг дэвсгэр зэрэг хэрэгцээт зүйлсийг хийж бүрэн бэлдсэн билээ. Хоо-Овоотын тахихын урьд өдөр буюу зуны эхэн сарын 25(1990 оны 6 сарын 18)- ны лусын буулттай өдөр Өмнөговь сумаас өвгөн лам Доржийн Равсал, Наранбулаг сумаас өвгөн лам Гөлөгийн Дэчин, Жоошийн Чойнзон нарийн лам нар манай сумын төвд морилон ирцгээж уулзалдан баясан зөвлөлдөж, баярлан хуучилж тахилгын бэлтгэлээ хийж хоноод өглөө нар битүү эртлэн овоон дээрээ очиход сүсэгтнүүдийн түрүүч нь мориор ирж байсан. Ийнхүү зуны эхэн сарын 25-ны овоо тахилга нүсэр сүрлэгээр эхэлж машин мотоциклтэй олон түмэн зогсоолд тоймгүй олноор ирж сүсэгтнүүд хурдан морьдоо хөтөлж, хүүхдүүдээ дагуулсаар багшран цугларч байв. Хүмүүсийн яриагаар 500-аад морь байх шиг байна хэмээн хэлцэгдэж байсан юмдаг. Сум нэгдлийн захиргаа болон байгууллагууд зохион байгуулалттайгаар хүмүүсийг том ачааны машинаар ачиж хүргэх үйлчилгээ үзүүлсэн. Сүсэгтнүүд ийм юм үзэж байгаагүй тул ихээр сүсэглэн залбирч зохион байгуулалтанд маш уриалгаханаар оролцон дэмжиж бүхий л үйлдлийг хичээнгүйлэн гүйцэлдүүлж хийморио сэргээж хандивыг ч ихээр өргөж байлаа.
4.1 Анхны тахилга (үргэлжлэл 2-р хуудас) Малчид сүсгийнхээ дагуу сайн морио унаж сайхан хувцасаа өмсөн зулгаа өргөн сангаа тавьж маш дарууханаар оролцож байв. Сүсэгтнүүд овоонд зөвхөн сүү, цагаан идээ, цэвэр арцтай ирэх зарчимаа баримтласан бөгөөд уулын орой дээр тамхи татахгүй, бие засахгүй, муу үг хэлэхгүй гэсэн зарчмаар овоогоо сэргээж, мөргөх үйлдлээр оролцохдоо архи огт авч ирэхгүй гэсэн зааварчлагыг ч даган сахиж малгайгаа буулган эрхээ барьж маань мэгзимээ уншин мөргөн залбирч ган зудгүй, гачигдах зүйлгүй амгалан оршихыг хүсэн залбирч мөргөж байлаа. Гурван сумын гэлэнгүүд ингэж цугларан уулзалдан ном унших завшаантай явдал урд өмнө тохиолдож байгаагүй учраас тэд нар ихээхэн баясгалантай, тун эвсгээр үйл ажиллагаагаа явуулж сүсэгтнүүдийн томоохон баяр тахилга ийнхүү эхэлсэн. Лам нар зөвлөлдөн цогчин хурлын уншлага уншаад нийтээрээ овоогоо засаж модоо суурилуулж, эрдэнийн шүншигтэй саваа цай хадгийн хамт байрлуулан овоогоо дээр үеийнх нь төрх байдалд оруулж Алтайн 13 сангийн 13 овоог дагалдуулан босгож, ойр орчмоо цэвэрлэх зэрэг ажлуудыг сүсэгтэн олон асар хурдан хугацаанд үйлдэж овоо бүрт сүү өргөн сан тавьсаны дараагаар лам нар суудалдаа морилон ариутгалын сан, 1000 бурханы аравнай өргөв. Лам нар маань бурханы шашны зарчимд амьтны амь хөнөөх, махан гүнцэг өргөх, малын яс эрхтэн түлэхийг цээрлэн овоо тахих журамтайг сүсэгтнүүдэд анхааруулан тайлбарлан ойлгуулсан бөгөөд бөө мөргөлийн ёслолд л хилэнцэт махан шүүс овоонд хэрэглэдэг байсаныг Автай сайн хааны үеээс эхлэн хориглосоор ирсэн гэдгийг бид бас ойлгож авсан юм. Лам нар маань овоо бүрийг шүншиглэж, орой толгойг нь зуншиглаж, савдаг лусдыг баясгах, шажин майдарыг сэргээх номнууд голлон айлдаж Рааш чарва, Намдагийн сан тэргүүтэй бүх сангуудийг уншиж зүүн гар дөрвөдийн санг бүх лам нар давхардуулан айлдаж байв. Мөн Алтайн 13 сан, хийморийн сан, Дарь эх, Ширнэн, Мал буяны номуудыг сүсэгтнүүдэд зориулж дахин дахин айлдаж дэвжлийн сэржимийг тусгайлсан сүүгээр чамбайлан өргөж байлаа. Мөн сүсэгтнүүдээс даатгасан ганц нэг номыг нийтэд зориулан айлдаж, сүсэгтнүүд маань ч би гэсэн үзлээр бус бид гэсэн сэтгэхүйгээр их л эвсэг оролцон 13 сандаа арц сангаа уугиулж, том овоогоо тойрон хадгуудыг намируулан мөргөл үйлдэж лам нарын мандал өргөх ёслолд оролцож билээ. Сүсэгтнүүд лам нараас адис авч хурдан морьдоо сангаар ариутган овоогоо тойруулж байсан бол бөхчүүд нь зодог шуудгаа өмсөн овоогоо тойрсон юм. Улмаар сүсэгтнүүд овоогоо морьтойгоо гурвантай тойрч хурайлаад уулын бэл рүү чиглэлээ. Лам нар маань ч номын үйлээ гүйцээж босоод овоогоо тойрч мөргөн сүү өргөөд Хоо- Овоотын бэлд засаж бэлдсэн асарт морилон цай зооглон цагаан идээ хүртээд нийтээрээ Бурханы шашин гэдэг дуугаа дуулцгаасан юм. Овооноосоо бууж наадмын талбайдаа хүрэлцэн ирж Өвгөчүүл төв асарт морилон олон төрлийн сангууд болон сүсэгтнүүдэд зориулсан номнууд айлдаж наадамаа эхлүүлэн бөхөө барилдуулж морьны уралдаан эхэлсэн дээ. Бөхчүүд тугийн оронд бэлдсэн зул хүрд тойрч байв. Тахилгын барилдаанд нутгийн хүү Монгол улсын арслан Одвоогийн Балжинням түрүүлэв. Их насны морины уралдаанд Өлгий сумын уяач Өнөрийн Санжаагийн цуут хурдан хар морь түрүүлсэн. Хоо-Овоотын тахилга нь Увс аймагтай анхны овоон тахилга байсан ба улсын хэмжээнд ч үүнээс өмнө овоо тахисан сураг дуулдаагүй билээ. Гандуу байсаны улмаас наадмын үеэр салхилж үе үе хуй босож үүл багатай наадам өндөрлөсөний сүүлээр орой тийшээ тэнгэрийн хаяанаас бага зэрэг үүл гарч сүсэгтнүүд болон байгальд амьдрагч амьтан бүгд бороо орохыг ихээр хүсэж байв. Шөнө дунд өнгөрөөд зөөлөн хур орж шивэрсээр маргааш нь үд дунд дөхөж усархаг байдалд шилжин газар ханатал бороо ороод гийлээ. Энэ хур нь Хоо-Овоотод ил газруудад хангалттай орж ган тайлагдсаныг зуны эхэн сарын гунанд(3) цөөн хүмүүс бэлтгэл болгон урьдчилан тахихад ороогүй хур бороо гэнэт ингэж нийтээр тахисаны дараа орсон нь олон хүмүүс баяссан үед тэнгэр хураа хайрладаг бололтой гэсэн дүгнэлтэнд хүргэсэн юм. Үүнээс хойш ногоо сайхан гарч мал сайхан таргалж магнай тэнийсэн тэнгэр жил болж билээ.
4.2 Сүсэгтний холбоо байгуулагдсан болон дугантай болсон түүх • Овооны тахилгын үеэр нийтээр ярилцан сүсэгтний холбоо байгуулахаар шийдвэрлэж зуны дунд сарын гунаны(3) балжиннямтай өдөр Өлгий сумын сүсэгтний холбоо байгуулах анхны хурлаа хийхээр зарлачихсан байсан юм. Буурлаар эхэлдэг, буянтнаар бүрддэг, бурханаа сэргээж буянаа арвижуулдаг, сэтгэлээрээ нэгддэг сүсэгтний холбооны хурал маань зарласан ёсоороо зуны дунд сарын гунандаа сумынхаа улаан буланд хүрд зул байрлуулан Очирын Жамба, Раашийн Жамцаа хоёр гэлэн маань дээд ширээнд залран сан номоо айлдсанаар сүсэгтний холбооны анхдугаар хурал эхэллээ. Хуралд эрэгтэй эмэгтэй гэлтгүй сүсэгтнүүд олноор оролцсон юм. Хуралд Д.Бэлэг, А.Хорхой, О.Жамба, Б.Баажав нарын олон сүсэгтнүүд үг хэлж санал гаргасанаар Өлгий сумын сүсэгтний холбоог байгуулж дарга нягтлан бодох сонгохоор болоход намайг даргаар сонгох саналууд олон гарсан боловч нягтлан бодох хийхэд тохирох хүн нь би байсан тул нягтлангаар сонгогдож холбооны даргаар Риймэдийн Жаргалыг сонголоо. Хоёр гэлэн маань өндөр настай болсон тул гэрээсээ чадлынхаа хирээр удирдан туслана хэмээн өөрсдийн саналаа хэлж тус бүр хадаг торго барьж хандив өргөв. Гишүүд асуулт тавьж хариулт авсаны эцэст сүсэгтний холбоог улсын бүртгэлд оруулахыг санал болголоо. Хуралд оролцогсод сүсэгтний холбоонд элсэж татвар өгөх, лам нарын номын хэрэгцээг хангах арга хэмжээ авахыг биднээс дахин дахин хүсэж ярьцгааж байв. Энэ хүсэлтийг биелүүлэх ганцхан арга нь шинээр сурлага сайтай хүүхдийг шавь оруулан ном сургах явдал гэдгийг тал талдаа сайн ойлголцлоо. Үүний дараагаар УБ хотод Монголын сүсэгтний холбооны анхдугаар Их хурал болох урилга ирсэн тул уг хуралд төлөөлөгч сонгох асуудал яригдаж өвгөн лам нар маань бид явж чадахгүй тул залуу хүн явуульяа гэснээр Р.Жаргал бид хоёрыг төлөөлөгчөөр сонголоо. Сүсэгтнүүд холбоонд хандив өргөж холбоонд элсэх хүсэлтүүд ч олноор ирж байсан. Хуралд сонгогдсон бид хоёрыг холбоогоо бүртгүүлж тамга тэмдэгтэй болж ирэхийг санал болголоо. Бидний сүсэгтний холбооны ажлыг сумын удирдлагууд ихээхэн дэмжин оролцож маргааш нь уулзалдахыг санал болгов. Хурлын үеэр нийт 68 хүн хандив өргөсөн байв. Маргааш нь сумын засаг даргын тамгийн газар хуралдаж сүсэгтний холбоонд Сумын төвд зан үйлийн өргөө хэмээх сүм хэлбэртэй баригдсан боловч халаалтанд холбогдоогүйн улмаас ашиглагдахгүй байсан өргөөг өгөхөөр шийдвэрлэснээ мэдэгдсэнийг Р.Жаргал бид хоёр юун түрүүн хоёр гэлэндээ дуулгахад урьд өмнө баярлаж байгаагүйгээр баярласанаа сүсэгтнүүд, Өлгийчүүддээ инээмсэглэн ярьж байлаа. Өвгөчүүл сүсэгтнүүд маань тэр дугуй хэлбэрийн өргөөг сүмийн хэлбэртэй болгон тохижуулахаар болж туслаж эхэлсэн бөгөөд Энх хөдөлмөр нэгдлийн зөвлөлөөс гал тогооны хэрэглэл болон шаардлагатай зүйлүүд байвал үнэ тохиролцон манай холбоонд худалдахыг зөвшөөрч, харин үнэгүй авах хүсэлттэй зүйл байвал нэгдлийн бүх гишүүдийн хуралд оруулахыг санал болгох зэргээр сайхан дэмжиж байв. Ингэж Өлгий сумын сүсэгтний холбоо маань сүсэгтнүүдээ хүлээн авч ажлаа явуулж байх байртай болж ажил маш их бүтэмжтэй урагшилж эхэлсэн юмдаг. Уул байр маань голдоо том дугуй оройтой, хоёр талдаа жижиг дугуй оройтой, орой дээрээ тус бүр шилэн хүрээтэй дугуй гэгээвчин давхартай байсаныг сүмийн хэлбэрт оруулахаар болж өвгөн Юнгэржээний Дорж дотор талыг лавир чимэг, дөрвөлжин ба дугуй хэлбэртэйгээр хийдийг хүрээ цагийн хийж байрлуулаад гадна дотно талд 4-н туг шүхэр эмэгтэйчүүдээр зааж оёулан мод төмрөөр хийх зүйлийг нь сумын мужаан дархчууд нэмж хийн байрлууллаа. А.Хорхой, Б.Тулга, М.Баяраа тэргүүтэй мужаанууд их зүйл хийж байсаны дотор А.Хорхой зааварчлан хоёр арслан хийж, хоёр дуганыхаа хоёр хаалганы дээр байрлуулж оройнууд дээр нь гурван догон чимгийг төмрөөр хийж байрлуулав. А.Хорхой гуулин төмөр ширгээн гагнаж таглаатай сангийн бойпор хийж дотор талд байрлуулав. Төмрөөр хийх зүйлд М.Баяраа оролцон гагнуурыг хийж цахилгааны монтажийг хариуцаж байв.
4.2 Сүсэгтний холбоо байгуулагдсан болон дугантай болсон түүх( үргэлжлэл 2-р хуудас) Б.Тулга модоор хийх зүйлийг голчлон хийж байсан. Дуганыхаа дотор талын том өргөөг пансан даавуугаар доторлож хойд өргөөг Жамба багшийн зөвлөсөнөөр Лхам сахиусны өргөө болгон тохижуулж хамба хилэнгээр доторлож гурван өргөөндөө бурхны суурь, ширээ байрлуулан шар даавуу хулдаасаар чимэглэж А.Хорхой, Б.Тулга тэргүүтэй мужаанууд зурмал бурхадуудад гуу хийж байрлуулан цутгамал шармал бурхдад гүнгэрваа хийж байрлууллаа. Энэ үед бурхан тахилын хэрэглэгдхүүнээс яаж олох нь мэдэгдэхгүй зүйлүүд их л олон байсан юм. Сүсэгтнүүд ч нутагт амьдарч байсан өвгөчүүдийн судар ном, хуучны хэрэглэж байсан бурхны хэрэглэлүүдээс авч ирж хандивлаж байлаа. Сууж залбирах дугантай Сунаж мөргөх вандантай Цайгаа хувааж уух гэртээ Цагийн хурлаа хийх ламтай Цогчин хурлын уншлагатай Цоглог олон гэцэлтэй болов
4.3 Шинэ цагийн шавь нарын эхлэл № Анхны шавь гэцэлүүдийн овог нэрс Тухайн Тухайн үед үеийн нас сурдаг • Сүсэгтний холбооны анхны хурлаас Төвд ном сурах эрэгтэй 1 Жаргалын Нямжав хүүхэд байвал хүлээн авч ном зааж сурган гэж холбооноос олон нийтэд 2 Загиржавын Моломжамц 13 байсан анги зарласан байсаны дагуу Цагаан морин жилийнхээ намрын сүүл сарын 3 Мягмарын Тэгшжаргал 15 5 3-ны балжиннямтай өдөр 30-аад хүүхэд сургуулиас Алтанхүү 4 Хорлоогийн Тогмид 17 7 тэргүүтэй багш нар зохион байгуулалттайгаар авч ирж О.Жамба өвгөнд 5 Баатарын Бямбасамбуу 17 8 шавь оруулж надад хадаг барьж гэцэл болон төвд ном заалгахаар болж 6 Даваажавын Эрдэнэбилэг 16 8 билээ. Эдгээр гэцлүүдэд Жамба өвгөнөөр эхлүүлэн би дамжуулан 7 Дүгэржавын Лхагвасүрэн 14 8 дугандаа ирц бүртгэн хичээл зааж байлаа. Жамба, Жамцаа хоёр өвгөн 8 Сайханы Галсаннамжил 13 6 маань дүйцэн өдрүүдэд дуганд ирж гэцлүүдтэй ажиллаж байв. Б.Тогтох 9 Охидойн Энхболд 13 5 үе үе ирж хичээл заалцаж байлаа. Өвлийн эхэн сарын 16-нд 10 Тулгын Цэрэнням 13 5 балжиннямтай өдөр дахин 10-д эрэгтэй хүүхэд гэцэл болохоор нэгдсэн 11 Баянзулын Адьяа 15 5 журмаар сургуулиас эх эцэг нар нь хамт ирж Жамба өвгөн бил нарт 12 Нацагдоржийн Бодьгэрэл 12 8 шавь орж хадаг барин нэмж гэцэл болж ном заалгаж эхэлсэн. Хүйтрэх 13 Сономын Хүдэрбат 14 4 тусам өвгөн багш Жамба маань дуганд ирж чадахаа больж би дагнан 14 Халтарын Агваандугар 11 5 хичээл зааж явц үр дүнг нь тухай бүрд Жамба өвгөнд танилцуулж 15 Тулгын Гомбо 13 3 сурлагаар сайн гэцлүүд өвгөнд гэрээр нь очиж шалгуулж зөвлөгөө 16 Даваагийн Насан 13 5 авдаг байлаа. Тухайн жил Мягмарын Базарсад гадуур бие даан ном 17 Ачитын Рэнцэнсамбуу 15 5 сурч үе үе ирж даалгавар авдаг байлаа. Сурлагаар хоцорч яваа 18 Пэрэнлэйн Отгон-Эрдэнэ 14 6 хүүхдүүд оройн цагаар манай гэрт ирж давтлага хийж хичээлээ нөхөн 19 Сүрэнжавын Төрбат 13 6 заалгадаг заншилтай байсан. Дараа нь Р.Жамцаа өвгөнд гэцлүүд 20 Чулууны Нямсүрэн 13 4 бөөнөөрөө нэг өдөр шавь орсон юм. Харин сургалагаар сайн 21 Балдандоржийн Рэгдэндагва 13 5 гэцлүүдийг хоёр өвгөн дагуулан айлын номонд суулган ихээр 22 Сүрэнжавын Буянжаргал 9 5 боловсронгуй болгож байлаа. Эхэн үедээ бага хүүхдүүд номоо цээжлэн 23 Дашзэвэгийн Бямбасүрэн 10 1 төвд үсэг зэрэгцүүлж сурахад хүндрэлтэй байсан боловч сурлагаар 24 Балжиннямын Дагвасүрэн 13 2 сайн хүүхдүүд цоорхой тасарч идэвхи нь арвижиж уншлагуудаа хурдан 25 Сүхийн Нямжав 13 5 цээжилж байсан. Нийт гэцлүүд хэсэг хугацааны дараа зүгшрэн ном 26 Даваасамбуугийн Эрдэнэцог 9 5 сурахад хүндрэлгүй болж ирсэн. Гэцлүүдийн дээлийг өвгөн лам 27 Шархүүгийн Лутсайхан 14 1 Ю.Дорж, малгай орхимжийг нь М.Анжил тэргүүтэй эмэгтэй уран 13 5 оёдолчидтой хамтран оёж өгч бүх гэцлүүдийг жигдхэн лам хувцастай 5 болгоход тусалсан. Хожим 1992 оны бичин жилийн зун Өмнөговь сумаас Басанжавын Батдоржийг манай хийдэд аав нь авч ирж өгч шавь 1 Ганжуурын Насанжаргал 15 7 оруулж ном заалгасан юм. 2 Мишигийн Пунсанцогвоо 11 3 3 Дашнямын Шийрэнсамбуу 15 7 4 Баатарын Даваахүү 17 8 5 Шоолойн Нямаа 13 3 6 Жаргалын Алтангэрэл 12 3 7 Даваасамбуугийн Алтангэрэл 10 3 8 Басангийн Цэенойдов 15 7 9 Ганжуурын Цэнд-Аюуш 11 3 10 Нолсройн Балжинням 13 5
4.4 Анхны хийдтэй болсон тухай Хонин жилийн шинийн 8-аас эхлэх хурлын урд өдөр УБ хотоос төв хийдийн унзад өвгөн лам Гомбо, холбооны тэргүүн, орчуулагч багш С.Баянцагаан, холбооны бариач Цэдэхүү нар ирсэнийг сумын сүсэгтнүүд Улаанбуланд цуглан маш хүндэтгэлтэйгээр хүлээн авч уулзалт зохион байгуулагдсан. Энэ өдөр Аймгийн захиргааны дарга Цэвээн, Улаангомын сүсэгтний холбооны тэргүүн Бямбадорж нар Улаангомын хийдийн хамба Даржаа, өвгөн лам Замба нарыг өөрийн машинаараа залан ирэв. Өмнөговь сумаас хамба лам Доржийн Равсал, өвгөн лам Ийеэн Сугарав, Иргэлийн Ривсэл, Баточирын Ийшээн, Наранбулаг сумаас өвгөн лам Гөлөгийн Дэчин, Жоошийн Чойнзон, Хотоны Бадарч, Баглаан Балчиг нар морилан залран ирсэн. Тухайн шинийн 8 -ы хуралд урилгаар ирсэн лам нартай манай сумын Очирын Жамба, Раашийн Жамцаа, Баянбэлэгийн Тогтох нар өөрсдийн 40 гаруй гэцэлтэйгээр хурал эхэлж билээ. Энэ хуралд зөвхөн өвгөн 15, бүгд 60 гаруй лам нар лам дээлээ өмсөн орхимжоо тохон сууж хурлын дуганд маань ПУНЦОГЦОГЧИНЛИН ХИЙД гэдэг нэр хүртээж тус хийдийн анхны хурал маш сүрлэгээр эхэлсэн. Өнгөрсөн 70-аад жилд ийм олон ламтай сүрлэг хурал мэдээжээр үзэгдэж байгаагүй тул сүсэгтнүүдэд сүр нь нүдэнд тааламжтай ном нь чихэнд чимэгтэй сэтгэлд өмөгтэй шашны хурал хүнгэнэн үргэлжиллээ. Тус хуралд Улаангомын уугуул иргэдийг Ёндоны Басан толгойлон ах дүү нартайгаа Цагаан Дарь эхийн бурхныг чамин тансагаар босгуулж ирж мөнгөн хандивыг хүн нэг бүрээр бичүүлэн өглөө. Хартолгой сумын уугуул иргэдийг Бандийн Зулзагаа тэргүүлэн сүмийн үүдэнд байрладаг хоёр бодь гөрөөсийг хоролынх нь хамт хийж ирж дуганы үүдэнд байрлуулав. Хурлын үйл ажиллагаа хоёр өдөр явагдаж сүсэгтнүүдийн хүсэлт өгсөн номнууд ихэнх нь уншигдаж засал хийгдсэн байлаа. Ингэж Увс аймгийн Өлгий сумын “Пунцагцогчинлин хийд” аймагтай анхдагч үйл ажиллагаа эхэлсэн хурал номын дуган болсон юмаа. Хаврын дунд сарын 8-нд Бөхөн Шарын луугийн оройг тахилгатай болгож шүтээн болгон хамгаалах зарлал гаргасныг хөдөлмөрчид сүсэгтнүүд орон нутгаа хамгаалах онцлогтой энэ үйлсийг дуу нэгтэй дэмжин бэлтгэж хамжин оролцож Р.Жамцаа өвгөн бумба байрлуулан газраа аргадаж овоо босгуулан сүсэгтнүүд олноор тахиж эндээсээ хаврын дунд сарын 15-нд дахин тахиж дархлах шийдвэр гаргаснаа ёсоор нь үйлдэн сүсэгтэн олон тахилгад чармайн бэлтгэж ёс төртэйгээр оролцон их ёсны тахилга үйлдэн дархалсан юм. Зуны эхэн сарын 20-нд Гандан хийдийн хамба байсан Хархүүгийн Гаадан гуайг залж авч ирэн Хар-Ус нуурыг шинээр овоо босгон шүншиглэн тахиж сүсэгтнүүд Гаадан хамбадаа өргөнөөр залбирч нуурандаа сүсэглэн мөргөснөөр буяны хур буусны зэрэгцээ хурмастын хур хуйлран орж ган тайлагдаж зун тайван үргэлжилж хүмүүсийн сүсгийн үзэл бодол тэгширсэн билээ.Гаадан хамба манай хийдэд 500 төгрөгийн хандив өргөж том аравнай өргөн даатгал хийж Шавдангийн ном айлдаж газрын сан тавьж лам нарт сургааль айлдан адис хүртээгээд гэцлүүд бидэнд цогчин хурлын уншлага уншиж ван өглөө. Энэтхэг, Төвдөд эрдэм номоороо шалгаран хэлний эрхэт цолыг Монголоос хүртсэн лам Гаадан хамба маань Хар-Усны баруун хөвөөнд энэ явалтаараа сан тавьж сайн үйлсийг тэнд хийж байх арвин даатгал оршоосон юм. Мөн зуны эхэн сарын 30-нд сүсэгтний холбооны тэргүүн С.Баянцагаан гуай шашинтны намын дарга Баярсүрэний хамтаар ирж хийдийн хуралд оролцож цаашдын ажилд зөвлөгөө өгч сүсэгтнүүд өргөнөөр лам нарт мөргөн адис хүрсэн. Бид хийд байгуулах үйл ажиллагаа явуулж байгаа боловч тамга дутуу байсан тул Энххөдөлмөр нэгдлийн дарга Баатарын Цэвээн гуай Увс аймгийн захиргааны болон Цагдаагийн газрын зөвшөөрөл бичиг баримтыг бүрдүүлэн УБ хот орж зохих хууль ёсны дагуу Пунцагцогчинлин хийдийн тамгыг хийлгэж ирсэнээр улсад албан ёсны бүртгэлтэй хийд болж албажсан билээ. Тухайн үед зуны эхэн сарын 30-ны хурлаар хийдийн тамгыг Жамба өвгөн өөрийн биеэр хүлээн аваад надад албан ёсоор гардуулах ёслол үйлдсэн болно. Ингэснээр сүсэгтний холбооны үйл ажиллагаа багасаж Пунцагцогчинлин хийд бие даан үйл ажиллагаа явуулах бүрэн боломжтой болж байсан юм.
Пунцогцогчэнлин хийд 1990-2021
4.5 Эргэн дурсах ёстой түүхэнд үл мартагдах өвгөн буурлууд 1. Хөгөлбөөний Дагдан – 1937 оны хэлмэгдүүлэлтээс өмнө Их хүрээнд хувилгаан Цорж багш хэмээх Хөгөлбөөний Дагдан гэж Өлгий сумын уугуул эрдэм төгс 1000 гаруй шавьтай эрдэм төгс лам хүн байжээ.Энэ хүний тухай нөгөө 2 номноос аваад жаахан нэмж баяжуулах хэрэгтэй. 2. ЦэрэнОчир овогтой Зүгжэн зурхайч лам эрдэм ухаан, билэг чадлаараа 1976 оныг хүртэл Өлгийн өвгөн хэмээгдэн хүндлэгдэж нутаг усныхандаа нууцаар тусалж мал буянтай эрүүл энх байхад нь маш их үүрэг гүйцэтгэж байжээ. 3. Ноостын Ирэвсил гэх настай лам хэлмэгдүүлэлтийн үед амь мэнд хүрээнээс гарч ирэн Чаргат багийн Шинэ усанд амьдарч байсан. Энэ лам маш их эрдэмтэйгээс гадна сайн барилддаг бөх хүн байжээ. Дөрвөдийн бух ноцолдоонд бахлуур 10-д багтан барилдаж байжээ. 4. Нингэрийн Молом гэх мамба дацанд гүнзгий мэргэжсэн цогчин хурлын уншлагыг хойч үедээ үлдээлцсэн ухаан ихтэй, бас их ёгточ сайхан өвгөн бидэндээ Гэеэ гэж авгайлуулан дуудуулж амьдрах ухааны арвин сургааль айлдан 1980-аад оны сүүлч хүртэл Хулст багт амьдарч байсан. 5. Далай Намдаг гэж нэршсэн лам нь Аюуш гэдэг овогтой сум гүйлгэдэг, уртын дуу нэлээд мэддэг өвгөн буурал Хулст багт амьдарч байжээ. 6. Нингэрийн Пунцаг гэгч Намирын хүрээний өвгөн лам олон сумын иргэдэд мэргэ, ном эм тангаар үйлчилж хүндлэлийг олсон газар товчилдог гэж яригдан ихээр явган гйүдэг шавар сайн хийдэг өвгөн байжээ. 7.Баасгайн Сунгарав гэдэг лам Улаангомын хүрээнд онцгой сайн сурч хурлынхаа уншлагыг дүүргээд гадаад орон утаа Гүмбэнд явж ном сурах санал хийдийнхээ зөвлөлд тавихад зөвшөөрөхгүй болохоор нь өөрөө хийдээсээ гарч замдаа Самдаг гэгч ламтай нийлэн явганаар Өвөрмонгол, Төвдөд аялан ном үзэн мэдлэгээ аривжуулан буцаж ирэхэд лам нарын их хэлмэгдүүлэлтийн баривчилгаа болсон байсан тул алсуур явж аллагаас мултарч байжээ. Өлгий нуур багийн Б.Сунгарав гуай 19880-аад онд Цогтзандан судрыг төвдөөс орчуулж крилл үсгээр бичиж сүсэгтэн бидэнд нууцаар тарааж буян үйлдэж байсан 8. Зоригтын Мантаа гэж Улаангомын хүрээний гэвш цолтой лам байгаад 1937 онд баривчлагдан буудуулсан боловч сум нь хөндий гарсан тул шөнө нь явж дамжсаар нутгийн ард түмний асаргаанд орж шарх бие нь илааршиж нутагтаа Чаргат багт амьдарч олонд тусалж байгаад 1953 онд насан өөд болжээ. .
4.5 Эргэн дурсах ёстой түүхэнд үл мартагдах өвгөн буурлууд( үргэлжлэл 2-р хуудас) 9. Цагааны Дамба гэгч лам Улаангомын хийдэд доромч хийж байгаад авьяас нь амийг нь хэлтрүүлж хөдөө гарч харлан Чаргат багт мал маллан амьдардаг байжээ. Улаангомын хүрээнд элдэв дором цамын баг хийдэг байсан тул сумын сургуулийн ёлкны амьтдын баг хийлгэдэг байсан. Өлгийн өвгөн Зүгжин гуай Ц.Дамбыг ном сайн сурсан хүн гэж хүндэлдэг байв. 10. Баяжихын Түвдөн- 1903 оын усан гахай жил Чаргат багийн Баяжихын отгон хүү болон төрж 9 настайгаасаа Улаангомын хийдийн жүд дацанд сурч байгаад 1938 онд хүрээ тарахад хөдөө гарч гэр бүл зохион амьдарч байгаад 1964 онд өөд болжээ. Манай нутгийнхан энэ хүнийг Монгол Түвдөн гэдэг байсан байна. 11. Өсөхийн Гүнэгээ гэгч өвгөн лам малчдын дунд ном буян үйлдэж олон түмэнд тусалж айл гэрээр явдаг байсан боловч даруу чанар сүсэгтний хүрээлэл сайн тул нам засгийн хавчлаганд өртдөггүй тустай нэгэн байжээ. Гүнэгээ өвгөнийг ном нь тусгалтай, хүүхдэд нэн сайн гэж хүмүүс хүндэлдэг байжээ. 12. Занын Суранжид нь Улаангомын хүрээний доромч, гүрмийн чиглэлд сайн мэргэжсэн лам бөгөөд 1990 он хүртэл амьдарч ардчилал эхэлж сайн цагийг үзлээ хэмээн хэлж ярьж байсан их хувьтай өвгөн юм. Суранжид гуай мөн сайн уяач байсан тул бор морь нь суманд түрүүлдэг байсан. 13. Бомборын Риймэд нь Улаангомын хүрээний номонд гаргууд Намдаг гэлэг байсан. Дээр үеийн өвгөчүүл машин техник байхгүй тул мориор явж айлуудад залран тусыг үйлддэг байжээ. 14. Мөнгөний Галсан нь Улаангомын хүрээний эрдэмтэй ламаас гадна туршлагатай малчин байсан тул сумандаа хамгийн их үхэртэй айл байгаад нийгэмчлэгдсэн гэдэг.
4.6 1990 оны цагаан морин жилээс хойших Дөрвөн Жааяа-ийн тухай товч түүх 1990 он Хийдийн анхны үүсгэн байгуулагчид: Очирын Жамба, Раашийн Жамц, Риймэдийн Жаргал, Баатарын Жамбал
5. Пунцагцогчинлин шинэ хийдийг бүтээх болсон тухай 2021 оны 8 сард миний бие хүүгийнхээ хамтаар Өлгий нутагтаа ирж сумынхаа хийдээр орж ерөөл, ном уншуулж явахад хийдийн хамба З.Моломжамц, унзад лам Д.Эрдэнэбилэг, хурлын лам Ө.Банзрагч нар хийдийнхээ үүх түүхийг танилцуулан Өлгий нутгаас гаралтай лам нар шинэ хийд барих тухай 2-3 жил ярилцаж байгаа боловч тодорхой шийдэлд хүрч чадахгүй байгаа тухай анх танилцуулж билээ. Сүсэгтний холбооны Б.Жамбал гуайн бичсэн “Өргөжин дэлгэрэх Өлгий нутаг” номыг ч сайтар уншив. Ингэж л би ахмад үеийнхнийхээ, аав ээжийнхээ оролцон бүтээж явсан хуучин хийдийг сэргээх, үргэлжлүүлэх, бурхны оронд дэвшсэн өөрийн хайрт хань Д.Туяажаргалынхаа Өлгий нутагтаа нэг сайхан цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулах юмсан гэж мөрөөдөн ярьдаг байсан зэргийг санан дурсаж сумандаа шинэ хийд барьж байгуулах ажлын хэсгийг зохион байгуулан удирдах ажлыг өөртөө авсан юм. Эвлэвэл бүтдэг л юм байна. Нэгдвэл бүр ч хүчтэй юм байна гэдгийг бид бүгдээрээ харлаа. Хүн болж төрсөний хувьд үр хүүхэдтэй болж үр удмаа залгуулах, ном бичиж түүх үлдээх, байшин барилга барьж бүтээх, мод бут тарьж байгаль дэлхийгээ хайрлах, бусдад туслаж байх гэсэн наад захын буяны ажлыг хийж байх ёстой гэсэн энэ үүргээ л биелүүлцгээж өргөн олон сайхан дэмжин оролцлоо. Энэ төслийг эхнээс нь дуустал надтай цуг нэг баг болж манлайлан дэмжиж ажилласан ажлын хэсгийн бүх хүмүүст, тэдгээрийн дотроос Л.Давааням, Х.Тогмид, архитектор Н.Батзориг, Ж.Очирбат, Ө.Банзрагч, З.Моломжамц, Д.Лхагвасүрэн, М.Базарсад, Б.Бямбасамбуу, М.Тэгшжаргал, Д.Мөнхтулга, Б.Бат-Орших, Ц.Дашцовоо, Д.Отгонбаяр, Б.Мягмардаваа нарын олон олон хүмүүст гүн талархаж байна. Надад итгэж, дэмжиж хандиваа өргөсөн түмэн олонд болон үр хүүхэд, ахан дүүс, найз нөхөд, түншүүд, компанийхаа ажилчиддаа маш их баярлалаа. Би төрсөн нутаг усандаа хүндэтгэл үзүүлэн залбирч түүх бүтээлцэхэд оролцсондоо туйлын баяртай байна. Сүсэгтний холбоог анх санаачлагч Б.Жамбал гуайн “Нутгаа дэлгэрүүлбэл ухаантай тэнхээтэй хүү охид олширно” гэсэн сайхан ерөөл биелж бидний дараа дараагийн үеийнхэн улам ухаантай, тэнхээтэй байж нутаг усандаа улам ихийг хийж бүтээн түүхийг үргэлжлүүлэх болтугай. Төслийн ажлын хэсгийн ахлагч С.Бат-Эрдэнэ
АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 2021.09.09-ний өдөр Улаанбаатар хот 15-00 цагаас Их улс ресторанд эхлэв. • Хэлэлцсэн асуудал: Увс аймгийн Өлгий сумын “Пунцагцогчинлин” хийдэд шавилан сууж байсан, байгаа лам нарын гаргасан Төрөлх сумынхаа хийдийг шинээр барьж байгуулах санаачлагыг дэмжих, хэрэгжүүлэх тухай авч хэлэлцэв. • Уулзалтанд 14 хүн оролцов. Үүнээс биечлэн: 1. Загирийн Моломжамц- Өлгий сумын Пунцагцогчинлин хийдийн хамба лам, сумын орлогч дарга 2. Цэдэвийн Дашцовоо- УБ хотын нутгийн зөвлөлийн дарга 3. Сосорбарамын Бат-Эрдэнэ- Эрдэнэтийн нутгийн зөвлөлийн дарга 4. Хорлоогийн Тогмид- УБ хотын “Пунцагцогчинлин хийдийн хамба лам 5. Дамчаагийн Буужав- УБ хотын нутгийн зөвлөлийн тэргүүлэгч 6. Баянжаргалын Бат-Орших- Арина электроникс компанийн захирал 7. Норовын БатЗориг-Пума интернэшнл ХХК-ийн захирал, архитектор 8. Дагдангийн Отгонбаяр-Есөн толгой компанийн захирал 9. Мягмарын Тэгшжаргал-Гандантэгчилэн хийд Мамба дацангийн Их гэсгүй лам 10. Г.Насанжаргал- УБ хотын Галданпунцаглин хийдийн их голч лам 11. С.Галсаннамжил- УБ хотын Галданпунцаглин хийдийн их унзад лам 12. А.Рэнзэнсамбуу-УБ хотын Галданпунцаглин хийдийн хурлын лам • Цахимаар : 13. Лхагваагийн Давааням- АИХ-ын төлөөлөгч, Эрдэнэт нутгийн зөвлөлийн тэргүүлэгч 14. Дүгэржавын Лхагвасүрэн-Монголын их хүрээ Зурхай Дацангийн Их Ловон лам • Уулзалтыг нээж С.Бат-Эрдэнэ – Энэ зун сум орон нутгаар очихдоо Пунцагцогчинлин хийдийн байдал, Б.Жамбал гуайн бичсэн “Аривжин дэлгэрх Өлгий нутаг(1) номыг уншиж хийдийн түүхтэй танилцсан юм аа. Увс аймагт баригдсан хамгийн анхны хийдийн маань барилга их мууджээ. Сумын удирдлага, хийдийн лам нартай уулзаж ярилцахад Өлгийн хийдэд шавилан сууж байсан болон шавилан сууж байгаа лам нар хэдэн жилийн өмнөөс энэхүү хийдийг шинээр барьж байгуулах тухай ярилцдаг боловч нэгдсэн шийдэлд хүрч чадаагүй байгаа болон Ковидын улмаас тэр болгон уулзалдаж чадахгүй байгаагаа ярьцгаасан юм. Иймээс миний бие энэхүү санал санаачлагыг бодит ажил хэрэг болгоё. Бидний аав ээжүүд 30 жилийн өмнө энэхүү буяны ажилд бас оролцож явсан юм байна. Бид бас энэ түүхийг үргэлжлүүлэх ёстой юм байна. Сэргээн шинээр барих нь зөв юм байна хэмээн нутгийн зөвлөлийн тэргүүлэгчид болон лам хуврага та бүхэнд урьдчилан утсаар ярьж танилцуулахад бүгд уухайлан дэмжсэн тул өнөөдрийн уулзалтыг хийж нэгдсэн зохион байгуулалтанд орьё гэж бодсон юм. Эхний уулзалтаар бид дараах асуудлуудыг хэлэлцэнэ.
АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 (үргэлжлэл 2-р хуудас) 1. Үндсэн ажлын хэсгийг С.Бат-Эрдэнэ, Ж.Очирбат, Х.Тогмид, Ц.Дашцовоо, Л.Давааням гэсэн 5 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулна. Үндсэн төслийн ажлын хэсгийн ахлагчаар С.Бат-Эрдэнэ миний бие өөрөө ажиллая. Энэ ажлын хэсэг нь хандивын аян зохион байгуулах, хөрөнгө мөнгө босгох, газрын асуудал шийдэх, хийдийн архитекторийн даалгавар болон барилгын ажлын зураг хийлгэх, төсөвт өртөгийн тооцоо гаргах, материал түүхий эд худалдан авах, ханган нийлүүлэх болон барилгын ажил гүйцэтгэгч нартай гэрээ хэлцэл байгуулах, төлбөр тооцоо хийх, тайлагнах ажлуудыг хариуцна. 2. Барилгын ажлын хэсгийг Л.Давааням, Н.БатЗориг, Ц.Дашцовоо, З.Моломжамц, нярав, санхүү-кассчин нарын бүрэлдэхүүнтэй байгуулна. Барилгын ажлын хэсэг нь барилгын ажлыг гүйцэтгэгчид хяналт тавих, материал хүлээн авах, олгох, хадгалах, зарцуулалтын хяналт бүртгэл 3. Шашны ажлын хэсгийг Х.Тогмид, З.Моломжамц, Д.Лхагварсүрэн, М.Тэгшжаргал нарын бүрэлдэхүүнтэй байгуулна. Энэ ажлын хэсэг нь хийдийн доторхи зохион байгуулалт, тавилга эд хогшил, бурхан тахил ном судрын асуудлыг хариуцна. 4. Шинэ хийдийг хаана барих бэ? 5. Хийд ямар хэмжээтэй байх бэ? гэсэн 5 асуудал ярилцана. Ингээд саналаа хэлнэ үү. • З.Моломжамц – Хийдийг үүсгэн байгуулсан тухай болон өнөөгийн үйл ажиллагааны тухай товч мэдээлэл өгөв. Одоо ажиллаж байгаа хийдийн барилгыг 1990 онд хуучин хуримын ордон байсаныг засаж өөрчлөн ажиллаж байгаа. Байрлал нь сумын төвдөө, ХААН банк болон Ардчилсан намын байр хоёрын дунд байрладаг. Эзэмшил газрын хэмжээ нь 24мх40м юм аа. Нутгийн бидний санал бол энэ хашаандаа хуучин хийдээ буулгахгүйгээр түүний өмнө талд 12х10 харьцаатай шинэ хийдийг барих бодолтой байгаа. Гэхдээ та бүхний болон олон түмэн, ахмад лам нарын саналыг бас сонсоё. Ер нь манай хийдийг шинээр барьж байгуулах тухай санал санаачлага гаргаж байгаад сумын удирдлага болон хийдийн зүгээс талархаж байна. Бүх талаар дэмжиж манлайлан ажиллана. • Н.БатЗориг – Төслийн ахлагчийн захиалгаар 12мх12м хэмжээтэй орчин үеийн загвар хийц бүхий хийдийн архитекторын зургийг урьдчилсан байдлаар зурж 3 хувь авч ирлээ. Хол орон нутагт барих, тээврийн зардал өндөр гарах зэргийг тооцоод барилгын үндсэн хийцийг металл карказаар босгох, дүүргэлт, дулаалгыг орчин үеийн хөнгөн материалаар хийх ба гадна пасадыг металл хавтан байвал зүгээр гэж үзсэн. Дээвэр болон ганжируудыг тусгай зориулалтын черпец хавтангаар хийхээр, дотороо 4 буландаа Тахилын өрөө, Хамбын өрөө, бурхан тахил эд зүйл хадгалах өрөө, бурхан тахил бүтээх, балин бэлтгэх өрөө, шашны эд зүйл зарах-ажилчдын өрөө гэсэн 7,7м2 талбай бүхий 4 өрөө гаргасан бөгөөд хурлын заалны нийт талбай 100м2 байх юм. Хийдийн барилгын нийт талбай 144м2 болно. Урьдчилсан тооцоогоор 220,0 орчим сая төгрөгт хийдийн барилга баригдах байх. Гэхдээ сүүлийн үед бас барилгын материалын үнэ маш их өсөж байна. Та бүхэн танилцаад техникийн даалгаваруудаа тодорхой болгож эцсийн байдлаар өгвөл түүний дагуу архитекторын болон хийдийн барилгын ажлын зурагнууд, төсөв, материалын тооцоо зэргийг мэргэжлийн баг хийж гүйцэтгээд гаргаад ирнэ. Мэдээж архитекторын хувьд газраа сонгоод эцэслэн тохирсоны дараагаар хөрсны болон бусад хэмжилтүүдийг хийх, барилгын ажлыг эхлүүлэх, явцын болон гүйцэтгэлийн хяналтуудыг хийж нутгийнхаа хийдийн ажилд оролцохдоо баяртай байх болно. Зургийн ажлыг 50%-ийн хөнгөлөлттэй хийж өгнө.
АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 (Үргэлжлэл 3-р хуудас) • Х.Тогмид – Энэ сумын хийдэд шавилан сууж байсан бидний хэдэн лам нар нутгийнхаа хийдийг баруун аймгуудад жишиг болохуйцаар шинээр барих, байгуулахсан гэж ярилцаж явсан маань өнөөдөр албан ёсны ажил хэргийн уулзалтын хэмжээнд ирсэнд баяртай байна. Бидний санаачлагыг дэмжин хэрэгжүүлэхээр зохион байгуулалтанд оруулж байгаа та бүхэнд их баярлалаа. Ер нь хийд барих нь энгийн барилгаас өвөрмөц, дотор засал, дээвэр, үүд хаалганы хийц зэргийг зөвхөн мэргэжлийн 2-3 компани л хийдэг. Тэд нар нь ажил, захиалга ихтэй тул олддоггүй хэцүүхэн байдаг. Архитектор Н.БатЗориг-т өөрийн хийдийг барьсан талаар болон бусад өртөг тооцоо, нарийн мэдээллүүдийг урьдчилсан байдлаар өгсөн. Одоо нэмэлт шаардлагатай зүйлсийг ярилцаад хийдийн зургийн техникийн даалгавар боловсруулахад зааж зөвлөн оролцоно. Газрын хувьд алс ирээдүйгээ төлөвлөж тооцоод ахиухан том зайтай шинэ газар барьсан нь дээр гэж үзэж байна. Хийдийн барилга 12мх12м хэмжээтэй байхыг дэмжиж байна. Энэхүү шинэ хийдийн доторхи бурхан тахил, шашны талын бүх зүйлсийг бидний хэдэн лам нар дааж аван санхүүжүүлж, иж бүрдэл болгох, нээлтийн хурал номын ажиллагааг зохион байгуулах болно. Бид бүр цаашид ямар боломж байна, тэр бүгдийг хөөцөлдөн манлайлан дэмжиж ажиллана. • Д.Буужав – Энэ сайхан санал санаачлагыг дэмжиж оролцоно. Нэгэнт бид нэгдэн нийлж шинэ хийд барих гэж байгаа тул газар том байх хэрэгтэй. Эмнэлгийн хойно нэг хоосон том газар байгаа байх тэнд байвал ямар бэ судлаарай. Хамгийн багадаа газрын хэмжээ 40мх40м байх хэрэгтэй. Хийдийг томруулан 15мх15м хэмжээтэй барих нь зүйтэй гэж үзэж байна. Мөн хийдийн дотор хуучин хамба лам, ахмад лам нарын зураг хөргийг байрлуулж түүх үүсгэх хэрэгтэй. • М.Төгшжаргал – Энэ сайхан ажилд сэтгэл зүрхээрээ оролцоно. Баруун хөвөөнд барих уу. Наадмын талбайн дээд хэсэгт үү гэдгийг судлана уу. Ер нь харууцтай шинэ газар шинээр барих нь зөв гэж үзэж байна. • Б.Бат-Орших –Бүх талаар дэмжин оролцоно. Ховд аймаг Улаангомыг холбосон шинэ хар замын трасс манай сумын төвийн хаагуур нь өнгөрөхөөр байгааг сайн судлаад түүний дагуу томхон 1га хэмжээтэй газар аваад Шинэ хийдээ барих хэрэгтэй. Хашаан дотор нь мод тарих хэрэгтэй. • Ц.Дашцовоо – Энэ сайхан санаачлагыг УБ нутгийн зөвлөл талархан дэмжиж өнөөдрийн уулзалтыг хариуцан зохион байгуулж байна. Өөрийн биеэр болон тэргүүлэгчдийн хамтаар хандав цуглуулах, барилгын материал олох, тээвэрлэлтийг зохион байгуулах ажлуудыг хийхэд бэлэн байна. Томхон газар шинээр аваад ирээдүйд мод тарих, суварга босгох талбайтай, гадна дотны хүмүүс очдог, байнгын үйл ажиллагаатай, сүүдрэвч сандалуудтай байхаар эртнээс тооцох зөв. Ер нь хийдийн лам нарыг ээлжээр ажиллуулан байнгын үйл ажиллагаатай болгож шинэ хийддээ менежментийг нь сайжруулах хэрэгтэй шүү. Наранхутагт УБ хотод байхгүй хөдөө яваа тул ирж чадсангүй. Тэр хүнтэй Хийдийн хамба биечлэн уулзаж зорилгоо албан ёсоор танилцуулсан нь дээр шүү. Д.Лхагвасүрэн Амарбаясгаланд яваа бөгөөд цахимаар мэдээлэл авч дэмжиж ажиллахаа илэрхийлсэн. С.Бат-Эрдэнэ ахийг төслийн удирдагч-ерөнхий санхүүчээр ажиллуулах саналтай байна.
АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 (Үргэлжлэл 4-р хуудас) • Г.Насанжаргал – 1990 онд байгуулагдсан Увсын анхны хийд билээ. Энэ хийдийн түүх их сайхан бүртгэл данстай явж ирсэн юм байна лээ. Харин сүүлийн үеийн зардлууд тодорхой бус буцаад олон нийтэд танилцуулагдахгүй байгаа сурагтай. • С.Галсан намжил – Баруун хөвөөд хуучин, лагерийн тэр хавьд барих зөв байх. Санал хэлэлцүүлгийн эцэст олонхийн саналаар дараах шийдвэрүүдийг гаргав. Үүнд: 1. Шинэ хийд барих газрын асуудлыг нутгийн ахмад лам нар, олон нийт, иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаар ойрын хугацаанд хэлэлцүүлэн эцсийн сонголт хийж, тодорхой болгох, газрын зөвшөөрөл авах асуудлыг сумын ИТХ болон сумын засаг даргад тавьж шийдүүлэхийг сумын орлогч дарга З.Моломжамц-д даалгав. Хугацаа: 2021.10.01-ээс өмнө 2. Төслийн удирдагч С.Бат-Эрдэнэ-д хандивын данс нээж олон нийтэд зарлах, хандив цуглуулах аяныг зохион байгуулах, хандивын орлого зарлагыг бүрэн хянаж олон нийтэд ил тод тайлагнаж явахыг үүрэг болгов. Эхлүүлэх Хугацаа: 2021.09.15-аас 3. Архитектор Н.БатЗоригт – Хийдийн барилгын ханыг энгийн улаан тоосго, гадна пасадыг Росторгийн өнгөлгөөний улаан тоосго болгох санал олонхоор дэмжигдсэн тул архитекторын зурагт өөрчлөлт оруулан тооцох, бусад дээвэр гонх, ганжирын хийцийг мэргэжлийн гүйцэтгэгч байгуулагуудтай холбогдон материалын нөөц нийлүүлэлтийг тооцон эцсийн зураг гаргах, дээврийн гүйцэтгэгчийг санал болгохыг үүрэг болгов. Хугацаа: 2021.11.01 дотор 4. Л.Даваанямд – Газар шорооны ажлын техник, барилгын суурь, ханын өрлөгийн ажил гүйцэтгэх бригад гаргаж, барилгын ерөнхий гүйцэгчээр ажиллахыг даалгав. (Ерөнхий гүйцэтгэгчээр Ээлт-Өлгий ХХК-тай гэрээ байгуулж ажиллана) 5. Л.Даваанямд - Барилгын материал хадгалах агуулах болон материалын орлого зарлагын бүртгэл хийх нярав, харуул хамгаалалтын асуудлыг шийдвэрлэхийг даалгав. 6. Ц.Дашцовоод – Барилгын материалын орц, хэмжээ тооцоо гарсаны дараагаар тухайн материалуудыг худалдан авах, нийлүүлэх үнийн санал авах, тээвэрлэх асуудлаар судалгаа гаргаж танилцуулах, хандивын аяныг өндөр түвшинд зохион байгуулахыг даалгав. 7. Х.Тогмид, З.Моломжамц нарт: хуучин хийдээд байгаа бурхад шашны эд зүйлсээс ашиглаж болох, солих, засаж сайжруулан ашиглаж болох зүйлсийн жагсаалт гаргах болон шинэ хийдэд байрлуулах, бүтээх бурхад, шашны эд зүйлсийн нэр товьёог болон тоо хэмжээ, тавилга зэргийн жагсаалт гаргаж танилцуулахыг даалгав. Хугацаа: 2021.11.01 гэхэд 8. Хийдийн барилгын ажлыг 2022 оны 4-р сард эхлүүлж 8-р сард ашиглалтанд оруулахаар урьдчилан төлөвлөж ажиллахаар санал нэгдэв.
АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 (Үргэлжлэл 5-р хуудас ) 9. Дараагийн ажлын хэсгийн хурлыг газрын асуудал шийдэгдсэний дараагаар 10-р сард зарлах ба ажлын хэсгийн сонгогдсон гишүүд оролцон шаардлагатай шийдвэрүүдийг гаргаж олон нийтэд ил тод мэдээлэн ажиллана. Жич: Шинэ хийдийн хандивыг “Эрдэнэт хот дахь Өлгий сумын нутгийн зөвлөл”-ийн ХААН банкны 5217274346 тоот дансанд төвлөрүүлэн авахаар болсон тул Өлгий сумын ард иргэд, нутгийн зөвлөлүүд, уугуул суугуулуудад олон нийтийн сүлжээ болон уулзалт хурал цуглаанаар тайлбарлан суртачлаж ажиллахыг хүсье. Протокол хөтлөсөн: Tөслийн ахлагч С.Бат-Эрдэнэ (утас 99101433) Уулзалт 19:50-д дуусав. Пунцагцогчинлин хийдийн цогцолбор төслийн ажлын хэсгийн Зүүн гар талаас: УБ хотын Гандантэгчилэн анхны уулзалт хийд Мамба дацангийн Их гэсгүй лам М.Тэгшжаргал, Есөн толгой ХХК-ийн 2021.09.09 УБ хот Их улс ресторанд захирал Д.Отгонбаяр, Арина электроникс ХХК-ийн захирал Б.Бат-Орших, УБ хот дэх НЗ-ийн тэргүүлэгч Д.Буужав, Өлгий сумын Засаг даргын орлогч, Пунцагцогчинлин хийдийн хамба З.Моломжамц,Эрдэнэтийн НЗ-ийн дарга С.Бат-Эрдэнэ, УБ хотын Пунцагцогчинлин хийдийн хамба Х.Тогмид, Пума интернэшнл ХХК-ийн захирал, архитектор Н.Батзориг, (арын эгнээ зүүн гар талаас) Галданпунцаглин хийдийн лам Г.Насанжаргал, Н.Бодьгэрэл, С.Галсаннамжил, УБ хот дахь Өлгий сумын НЗ-ийн дарга Ц.Дашцовоо нар нутагтаа нэгэн шинэ түүх бүтээхээр хуран цуглаад байгаа нь.
*1990 онд Пунцагцогчинлин хийдийг Очирын Жамба, Раашийн Жамц, Риймэдийн Жаргал, Баатарын Жамбал болон тухайн үеийн сум нэгдлийн удирдлага, сүсэгтэн олны дэмжлэгээр анх байгуулж байжээ. *2022 онд Пунцагцогчинлин хийдийг шинэчлэн барих санаачлагыг тус хийдийн анхны шавь нар нь болох Х.Тогмид, Д.Лхагвасүрэн, З.Моломжамц, М.Тэгшжаргал , Б.Бямбасүрэн, Д.Эрдэнэбилэг, Д.Самбуу нарын лам нар анх санаачилсан юм. Пунцагцогчинлин шинэ хийдийн санаачлагчидын төлөөлөл: Зүүн гар талаас Өлгий сумын Пунцагцогчинлин хийдийн унзад лам Д.Эрдэнэбилэг, УБ хотын Пунцагцогчинлин хийдийн хамба Х.Тогмид, гэвш лам Д.Самбуу, УБ хотын Монголын Их хүрээ Зурхай Дацангийн Их ловон лам Д.Лхагвасүрэн, Өлгий сумын Пунцагцогчинлин хийдийн хамба З.Моломжамц нар. Энэтхэг улс 2018 он
ПУНЦАГЦОГЧИНЛИН ХИЙДИЙН ЦОГЦОЛБОР ТӨСЛИЙН АЖЛЫН ХЭСГИЙН АХЛАГЧИД Төслийн ажлын хэсгийн ахлагч Төслийн ажлын хэсгийн Шашны ажлын хэсгийн (ТАХА) С.Бат-Эрдэнэ орлогч (ТАХО) Л.Давааням ахлагч (ШАХА) Х.Тогмид Ерөнхий архитектор Өлгий сумын Засаг дарга Пунцагцогчинлин хийдийн хамба Н.Батзориг Ж.Очирбат З.Моломжамц
2022 оны 4-р сарын 8-ны билэгт сайн өдөр Шинэ хийдийн барилгын шав тавих ёслол хийв.
2022 оны 5-р сарын 1 буюу Зуны эхэн сарын шинийн нэгний өдөр Пунцагцогчинлин хийдийн барилгын ажил ийм л хоосон газар дээрээс эхэлсэн юм. Хийдийн барилгын Ерөнхий гүйцэтгэгчээр Д.Мөнхтулга захиралтай “Капитал блюм” ХХК ажиллав.
2022 оны 5-р сарын 18-ны өдөр Өлгий сумын Төр захиргааны байгууллагууд, сургууль эмнэлэг, цэцэрлэг, банкны ажилчид, лам нар болон ард иргэд Шинэ цэцэрлэгт хүрээлэнгийн анхны 500ш мод, бутны үрслэгээ суулгав.
2022 оны 6-р сарын 8-ны билэгт сайн өдөр Боржин чулуун хийцтэй Бодь болон Номын хүдэн суварганууд бүтээгдэн босож сүншиглэгдэв.
2022 оны 7-р сарын 10 Пунцагцогчинлин хийдийн нээлт, ёслолын үйл ажиллагаа
Та бүгдийн өргөсөн хандив нь: Пунцагцогчинлин хийдийн төсөл маань нийт Далайд бумба өргөсөнтэй тэнцэнэ 600 сая төгрөгийн төсөвт өртөгөөр бүтээн Даяанд бясалгал хийсэнтэй дүйцнэ байгуулагдлаа. Орхон аймаг дахь Өлгий сумын НЗ-н дансаар нийт 150 хүнээс 305,0 сая төгрөгийн хандив Дияанд ном оршоохтой адилтгана өргөгдсөнийг албан ёсоор хүлээн авч Даянд мандал өргөсөнд тооцогдоно зарцуулалтын тайланг ил тодоор гаргав. Баатарын Жамбал Пунцагцогчинлин хийдийг шинээр барьж байгуулах ажилд Төслийн удирдагч, Ораметалл ХХК-ийн Ерөнхий захирал С.Бат-Эрдэнэ нь 108,0 сая төгрөгийг, түүний бизнесийн түнш Саммер индастри компаниас Д.Туяажаргалын гэгээн дурсгалд зориулж 108,0 сая төгрөгийг, Ораметалл ХХК-ийн үүсгэн байгуулагчдийн нэг УБ БҮК ХХК-ийн ТУЗ-ын дарга Д.Нямхүү гэр бүлийн хамт 22,3 сая төгрөгийг, ахан дүүс найз нөхөд нь нийт 20,0 орчим сая төгрөгийг тус тус хандивлаж, Ораметалл ХХК нь 65,0 сая төгрөгөөр хийдийн хашаа барьж өгөх, Оракс ХХК нь 4,0 сая төгрөгийн сандалнуудийг, охин Б.Уянга нь гэр бүлийн хамтаар 6,0 сая төгрөгөөр хийдийн үүдэнд Боржин чулуун хос арсланг, хүү Б.Лхагважавхлан нь гэр бүлийн хамтаар 4,5 сая төгрөгөөр Боржин чулуун Сангийн бойпор хийлгэж өгөх, барилгын материал нийлүүлэх, 500ш модны үрслэгээ хандивлах зэргээр үр хүүхэд, ахан дүүс, найз нөхдүүдийн хамтаар ерөнхий ивээн тэтгэгчээр ажиллаж тэнгэрт дэвшсэн хайртай хүмүүсдээ зориулан буяны сайхан үйлс бүтээлээ.
Пунцагцогчинлийн хийд төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 1-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар 1 С.Бат-Эрдэнэ - Эрдэнэт хот дэх С.Бат-Эрдэнэ нь Пунцагцогчинлин хийдийн ажлын хэсгийн ахлагч, ерөнхий Өлгий сумын НЗ-ийн дарга 108,000,000 ивээн тэтгэгчээр ажиллан энэхүү том хийдийн цогцолбор бүтээн байгуулалтыг удирдан зохион байгуулсан ажлын хэсгийн ахлагч хүн юм. 2 Саммер индистри компани 108,000,000 Д.Туяажаргал багшийн гэгээн дурсгалд зориулж хандивласан. 3 Ораметалл ХХК 65,000,000 Б.Төгсбаяр захиралтай Ораметалл компанийн хамт олон 60х100м хэмжээтэй, 320м урт, 2м өндөр төмөр хашаа барьж өгөв 4 Мягмарын Базарсад - Их Наран 25,000,000 Сэнтийтэй Майдар бурхан, Ногоон дарь эх бурхан, Цагаан дарь эх гэсэн 3 хутагт бурханыг 24 сая төгрөгөөр бүтээлгэн залж, 1 сая ₮ хандивласан буянтан юм 5 Даваагийн Нямхүү- УБ БҮК 22,300,000 Д.Нямхүү дарга 21,0 сая төгрөг, Эхнэр Ч.Тогоохүү 1,0 сая төгрөг, Охин компанийн ТУЗ-ийн дарга Н.Хунцэнгэл 300,0 мянган төгрөгийн хандив тус тус өргөсөн. Аав Су.Лхагва гуай гэр бүлийн хамт 500,000₮-ийн, Л.Давааням нь өөрөө 5,108,000₮-ийн хандив өргөхийн зэрэгцээ Л.Мэндсайхан агсны гэр бүл үр Лхагваагийн Давааням- Аав ээж, хүүхэдтэй хамтран 10,0 сая төгрөгийн өртөг бүхий Номын хүрдэн суварга гэр бүл ахан дүүсийн хамт, Төслийн ажлын хэсгийн орлогч, ЭТ-ийн НЗ- бүтээсэн, дүү Л.Энхбаяр нь 500,000₮, дүү Л.Батдэлгэр нь 500,000₮, дүү 6 ийн дэд дарга, АИХ-ийн төлөөлөгч, Өлгий сумын уячдын холбооны Л.Батбаяр нь 108,000₮, Хөвсгөл, Төв аймгаас Л.Даваанямын худ ураг, найз тэргүүн, Ээлт Өлгий ХХК-ийн захирал нөхөд болох П.Баянжаргал 500,000₮, Гомбын Балжинням 100,000₮, С.Содов 20,000,000 100,000₮, Э.Балдангомбо 108,000₮, Ү.Алдар 100,000₮, Наранбулаг сумаас найз Баатархүү нь 500,000₮, Ээлт-Өлгий ХХК-ийн менежер Ц.Саруул 100,000₮ зэргээр нийт 20,0 гаруй сая төгрөгийн хандивыг энэхүү буяны үйлст өргөсөн. Түүнчлэн Л.Давааням нь Эрдэнэт, Дархан Сэлэнгэ, Улаангом, Ховд аймгуудад хандивын уулзалтуудыг өөрийн зардлаар зохион байгуулж нутгийн уугуул суугуулуудыг учруулан золгуулж төслөө танилцуулж, хандив өргүүлэх боломжийг бүрдүүлсэн шилдэг менежер хүн юм. Мягмарын Тэгшжаргал- Богдзонхова Бурханыг 2 шавьтай нь хамт Оовоолойн үр хүүхэд ахан дүүс, 7 Гандантэгчинлин хийд Мамба 15,000,000 Д.Чинзоригийн хамт бүтээн залав. Та бүхэнд маш их баярлалаа. Энэ хорвоогийн Дацангийн Их гэсгүй лам хамгийн сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе. Н.Норов багш эхнэр Сосорбарамын Цэцэгмаа болон хүү Н.Батдэлгэр(хурандаа) Н.Батзориг(архитектор), Н.Батбаяр(бизнесмен), Н.Батбаатар(бизнесмен), Н.Батгалсан(эмч) нарын 5 хүү тэдгээрийн гэр бүл, ач нарынхаа хамтаар 5,8 сая Нэрэнгийн Норов багш гэр бүл, үр төгрөгөөр Хийдийн оройд залсан Алтан ганжир, Хорол, Хос бодь гөрөөсийг хүүхэд, ач нарынхаа хамтаар 8 14,800,000 бүтээлгэж Н.Норов багш 500,000₮, С.Цэцэгмаа багш 500,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөсөн бол хүү Пума интернэшнл ХХК-ийн захирал Н.Батзориг нь 8,0 сая төгрөгийн хандив өргөж, манай хийдийн барилгын иж бүрэн зургийг зурсан автор-архитектор нь билээ. Та бүхэнд их баярлалаа. Өлгий нутагт таны зурсан
Пунцагцогчинлийн хийд төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 2-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар 9 Дүгэржавын Лхагвасүрэн, Монголын Их 12,000,000 Гэр бүлийн хамтаар Лхам бурханыг бүтээн залж, хийдийн сахиусны өрөөг тохижуулж, шашны эд хүрээ Зурхай дацангийн Их ловон лам хэрэгсэл өргөсөн. Танаа гэр бүлд эрүүл энхийг хүсье. 19302аад оны үед Улаангомын хүрээнд 10 суух Гэлэн мяндагтай Засаг ноёны 9 10,216,000 Боржин чулуун 3,6 м өндөр Бодь Суварга бүтээсэн зурхайчийн нэг болох авга ахынхаа буянтанууд юм. Түүнчлэн Д.Бадам ах гэр бүлийн дэргэд шавилан сууж номын гэцэл хамт 108,000₮, охин Б.Минжмаа нь 108,000₮-ийн сахил хүртэж байсан аав Нянгарын хандив өргөсөн. Даржаа гуайн үр хүүхдүүд болох Даржаа нь нутаг усандаа нэр хүндтэй, Д.Жавзан, Д.Бадам, Д.Орлогорт нарын үр хүүхдийн ном эрдэмтэй гэцэл хүн байсан бөгөөд хамт ирсэн байгаа. Та бүхэнд хамгийн сайн сайхан аавынхаа номыг сахиусыг хүндэтгэж үр бүхнийг хүсье. хүүхдүүд, ач зээ нар нь энэхүү суваргыг бүтээв. 11 Баянжаргалын Бат-Орших, Арина 10,000,000 Өлгий сумын Энххөдөлмөр нэгдлийн даргаар олон электроникс ХХК-ийн захирал жил ажилласан Аав М.Баянжаргал, ээж Ш.Нямаа нарынхаа гэгээн дурсгалд зориулан ах дүүсийн хамтаар 2,7 сая төгрөгийн үнэ бүхий 3 хос хүрд бүтээлгэн өргөсөн. Танд их баярлалаа Өвөг аав Овоолойн Цэнд, эмэг эх Боржин чулуун 3,6м өндөртэй Бодь Суварга Баянзулын Мөнх нарынхаа гэгээн бүтээлгэсэн буянтанууд юм.Өнөөдөрийн энэ үйл 12 дурсгалд зориулж хүү Ц.Цэзнээ, охин 10,000,000 ажиллагаанд үр хүүхдийн төлөөлөл охин Ц.Хорлоо Ц.Хорлоо, Ц.Лхагвасүрэн нар хань гуай үр хүүхэд ахан дүүсийн хамт ирсэн байна. Та ижил үр хүүхдүүдийн хамтаар бүтээв. бүхэнд сайн сайханыг хүсье. Яргай овогт Б.Лхамсүрэн, Ж.Жачин, Боржин чулуун 3,6 м өндөр Номын хүрдэн Суварга 13 Л.Лхагважав, Л.Мэндсайхан нарынхаа 10,000,000 бүтээлгэсэн буянтанууд юм. Өнөөдөр энд тэдний гэгээн дурсгалд зориулан гэр бүл үр төлөөлөл болох Д.Болормаа нарын хүмүүс ирсэн хүүхэд, ахан дүүс ач зээ нараас нь байна. Та бүхэнд эрүүл энх саруул сайханыг хүсье.
Пунцагцогчинлийн хийд төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 3-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар Доржийн Батхүү, Жаргалын 6,100,000 Ганжуурын 108 ботийг Ариун бурханы орон Балба улсад Даваажав нар агсаны хань, үр бүтээлгэн залж, Гэвш лам Б.Самбуу 100,0 мянган төгрөг 14 хүүхдүүд ач зээ нарыг төлөөлөн хандивласан. Таны бурхан ном, буяны ажилд улам их арвижих Гэвш лам Д.Самбуугаас болтугай. Нутгийн уул ус түшиж явах болтугай. 15 Бат-Эрдэний Уянга гэр бүл үр 1,5тн жинтэй 1,3м өндөртэй Боржин чулуун Хос арслан хүүхдийн хамтаар 6,000,000 бүтээлгэн хийдийн үүдэнд залав УБ хотын Нутгийн зөвлөлийн дарга Ц.Дашцовоо өөрөө гэр УБ-ын НЗ-ийн дарга Цэдэвийн бүлийн хамт 5,0 сая төгрөг, дүү Ц.Дашнаран 500,0 мянган ₮, 16 Дашцовоо ээж, гэр бүл ах дүүсийн 5,700,000 ээж Цогцолмаа нь 200,0 мянган төгрөгийг тус хандивласан хамт дэмжлээ. Өлгий сумтай холбоотой бүхий л ажилд манлайлан оролцож дэмжиж байдаг Цовоо даргадаа их баярлалаа. Танай гэр бүлд эрүүл энх саруул сайханыг хүсье. Тогмид хамба лам маань язгуурын 10 бурханы нэг Очирваань бурханыг гэр бүлийн хамтаар бүлээлгэн өргөсөн бөгөөд УБ хотын Пунцагцогчинлин хийдийн Манай хийдийн шашны ажлын хэсгийн ахлагчаар ажиллаж 17 хамба Х.Тогмид гэр бүлийн хамт 5,000,000 бурхан шашны холбогдолтой бүх зан үйлийн удирдан зохион байгуулж чиглүүлж өгсөн буянтан юм. Их баярлалаа. Том буян үйлдсэн Та бүхэн. Өлгий сумын Сүсэгтний холбооны анхны дарга, Пунцагцогчинлин хийдийн үүсгэн байгуулагчдийн нэг Р.Жаргал 18 Риймэдийн Жаргал багшийн үр 5,000,000 багшийн үр хүүхдүүд , Р.Коля эгч нар хамтран 70см өндөртэй хүүхэд ахан дүүсээс Манзушир бурханыг 4,5 сая төгрөгөөр бүтээн залсан бөгөөд Өлгий сумын лам Ж.Алтангэрэл 500,000₮-ийн хандив өргөж том буян үйлдсэн юм. УБ хотоос \"Есөн толгой\" ХХК-ийн захирал Д.Отгонбаяр гэр бүлийн хамт 2,022,108₮, Д.Нямжав(паарж) гэр бүлийн хамт 500,000₮, Д.Отгонжаргал 500,000₮, Эрдэнэт хотоос хүргэн Өлгий сумын Хэсгийн төлөөлөгчөөр Б.Баатархүү эхнэр Д.Төгсжаргалын хамт 500,000₮, 19 олон жил ажилласан А.Дагдан гуайн 4,522,108 Д.Цасанжаргал нөхөр үр хүүхдийн хамт 500,000₮-ийн үр хүүхдүүдээс хандивыг өргөж Аав А.Дагдан, ээж О.Үрчээн нарынхаа гэгээн дурсгалд зориулж 2,7 сая төгрөгийн үнэ бүхий 3 хос хүрдийг хийдэд босгож өглөө. Та бүхэндээ хамгийн сайн сайхан
Пунцагцогчинлийн хийд төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 4-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар 20 Бат-Эрдэний Лхагважавхлан гэр 4,500,000 Боржин чулуун 750кг жинтэй 1,4м өндөр сангийн бойпор бүлийн хамт бүтээлгэн өргөсөн бна. Буж лам маань 2 сая₮-ийн хандив өргөж, Өвгөн лам багш УБ хотын Галданпунцаглин хийдийн нарынхаа 5ш тосон будган хөргийг 2,5 сая төгрөгөөр хамба Баатарын Бямбасамбуу 21 4,500,000 бүтээлгэх, мөн өөрийн хийдийн лам нарын хамтаар 8,0 сая төгрөгөөр Бурхан багшийг бүтээлгэн залж байгаа буятан юм. Таны буяны ажилд улам их амжилт хүсье. Х.Норонпил өөрөө 1,0 сая ₮-ийн, эхнэр Сосорбарамын Цэндсүрэн 500,000₮-ийн, хүү Н.Тодсайхан 108,000₮-ийн, охин Эрдэнэт хот, Эрдэнэт үйлдвэрийн Н.Энхмаа 108,000₮-ийн, охин Н.Баярмаа 108,000₮-ийн 22 экскаваторчин Хорхойн Норонпил 4,324,000 хандивыг тус тус өргөсөн бөгөөд Х.Норимпил нь дүү нарынхаа гэр бүл үр хүүхдийн хамт хамтаар Аав А.Хорхой, ээж Е.Бадам нарын гэгээн дурсгалд Орхон аймгийн Оракс ХХК, захирал 23 нь Б.Амгалан зориулж 3 хос хүрдийг 2,5 сая төгрөгөөр бүтээлгэн хийдэд 24 Балжиннямын Буяннэмэх өргөсөн юм. 4,000,000 1ш нь 200,000₮-ийн өртөг бүхий 20 ширхэг сандалыг хийж өгсөн. Жолооч Егнэнгийн Балжиннямын гэгээн дурсгалд зориулж 3,500,000 хань, үр хүүхдүүдээс нь 3 хос хүрдийг 2,5 сая төгрөгөөр, мөн Б.Буяннэмэх 500,000₮, эхнэр Сосорбарамын Дэлгэрхишиг 500,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөсөн . 25 Баастын Алагаа үр хүүхдийн хамт 3,108,000 УБ хот НЗ-ийн тэргүүлэгч, бизнесмен. Алагаа маань хамгийн түрүүнд хандиваа өргөн дэмжсэн хүн юм. 26 Ачитын Рэнцэнсамбуу-УБ хотын 3,000,000 Будан лам маань Галданпунцаглин хийдийн бусад лам Галданпунцаглин хийдийн лам нарынхаа хамтаар 1м өндөртэй Бурхан багшийг 8 сая төгрөгөөр бүтээлцэн сүншиглэн өргөсөн буянтан юм 27 Загиржавын Моломжамц- Өлгий сумын хийдийн лам нарын хамтаар язгуурийн 10 2,000,000 бурханы нэг Жанрайсаг бурханыг 4,5 сая төгрөгөөр
Пунцагцогчинлийн хийд төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 5-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар Ганжуурийн Насанжаргал- УБ 2,000,000 Насаа лам маань өөрийн хийдийн лам нарын хамтаар 8,0 сая 28 хотын Галданпунцаглин хийдийн 2,100,000 төгрөгийн өртөг бүхий 1м өндөртэй Бурхан багшийг бүтээлцэн залж байгаа буянтан унзад лам 1,216,000 Галсаа лам маань 2,0 сая төгрөг, дүү С.Анхтуяа 100,000₮-ийн 1,108,000 хандив өргөж хийдийнхээ лам нарын хамтаар 8,0 сая төгрөгийн Сайханы Галсаннамжил- УБ хотын 1,108,000 өртөг бүхий 1м өндөртэй Бурхан багшийг бүтээлцэн залж 29 Галданпунцаглин хийдийн унзад байгаа буянтан 1,000,008 УБ хотоос Р.Пүрэвдорж(Ормаадай)гэр бүлийн хамт 1,108,000₮, лам Өлгий сумаас Р.Төмөрбаатар(Баншаа) шэр бүлийн өмнөөс 1,000,000 108,000₮-ийн хандивыг тус тус маань энэ хийдийн төсөлд 30 Раднаагийн үр хүүхдүүдээс 1,000,000 хамгийн түрүүнд манлайлан дэмжиж хандив өргөсөн сайхан 1,000,000 сэтгэлтэй хүмүүс юм Даваажавын Эрдэнэбилэг-Өлгийн 31 Пунцагцогчинлин хийдийн унзад Өлгий сумын сумын лам нарын хамт язгуурийн 10 бурханы нэг Жанрайсаг бурханыг 4,5 сая төгрөгөөр бүтээлцсэн буянтан юм лам гэр бүлийн хамт Эрдэнэт Хас банкны эдийн засагч Баярлах 500,000₮, эхнэр 32 Мягмарын Баярлах гэр бүл үр Сосорбарамын Дэлгэрнасан 500,000₮, хүүхдүүд Мэндбилэг, хүүхдийн хамт Мэндтүшиг нар нь 108,000₮-ийн хандив өргөсөн Б.Жамбал гуай 1990 онд Сүсэгтний холбоо байгуулахыг анх Баатарын Жамбал-Өлгий сумын санаачлаж байсан хүн бөгөөд, Пунцагцогчинлин хийдийн үүсгэн байгуулагч, өнөөдрийн энэ олон лам шавь нарт бага багш гэж 33 сүсэгтний холбоог санаачлагч, хүндлэгдэж ирсэн буурал юм. Пунцагцогчинлин хийдийг анх Пунцагцогчинлийн хийдийн үүсгэн байгуулан өдий зэрэгт хүргэсэн 4 Жааяа-ийн нэг Өлгий нутагтаа буянтай үйлс ихийг бүтээж ирсэн бидний үлгэрлэн байгуулагч дууриах буянтан юм. Мөн Өлгийн лам нарынхаа хамтаар Жанрайсаг бурханыг бүлээлцэн өргөж байгаа.Танд эрүүл энх 34 Данзангийн Лүндээжанцан урт удаан наслахыг ерөөж бна. 35 Намжилын Чинбат УИХ-ын дарга асан, төрийн дархан түшээ хүн хандив өргөсөн 36 Бяруузаны Жамбал бна УБ, Үндсэн Хуулийн Цэций дарга хүн хийдэд маань хандив өргөсөн УБ хотын Гандандэгчинлин хийдийн дэргэдэх Бурхан шашны
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 6-р хуудас № Хандивлагчийн овог Хандив, ₮- Тайлбар нэр өөр 37 Батаагийн Мөнхтогоо 1,000,000 Эрдэнэт хотын Жалданжанчүвлин хийдийн хамба лам 38 Равдандорж Чулуут 1,000,000 Эрдэнэт хотын Очир сүм хийдийн тэргүүн хамба лам 39 Доржцэрэнгийн Жодов 1,000,000 БНХАУ ӨМӨЗО, Хөх хот, Бизнесмен хүн 40 Бавуугийн Баяраа 1,000,000 Өмнөговь аймаг, бизнесмэн 41 Олег Лебедев 1,000,000 ОХУ Москва хотоос бизнесмен 42 Батхишигийн Баасанжав 1,000,000 Өлгий сум, багш 43 Дамчаагийн Сугарсүрэн 1,000,000 Өлгий сум Бизнес эрхлэгч 44 Жамьяанжавын Очирбат 1,000,000 Өлгий сум, Засаг дарга 45 Ө.Банзрагч 1,000,000 Өлгий сумын ИТХ-ын дарга, лам нарынхаа хамтаар 4,5 сая төгрөгөөр Жансрайсаг бурхан бүтээлцсэн залсан 46 Батхишигийн Батбаяр- 1,000,000 Өлгий сумын Батлаа лам маань лам нарынхаа хамтаар Жанрайсаг Өлгийн хийд лам бурханыг 4,5 сая төгрөгөөр бүтээлцэн залж байгаа буянтан юм. 47 С.Дашнямын хань үр 1,000,000 Увс Улаангомоос хүү Батдорж-Батка хүүхдээс 48 Дашзэвэг Даваасүрэн 1,000,000 Өлгий сум Сайнжаргалын Пүрэвжав- УБ хотын Пүрэвээ лам маань Галданпунцаглин хийдийн лам нарынхаа УБ хотын 1,000,000 хамт 1м өндөр Бурхан багшийг бүтээлцсэн буянтан юм. 49 Галданпунцаглин хийдийн хурлын лам 50 Бадрахын Цэрэнбалжид 1,000,000 Өлгий сум, бизнесмен залуу 1,000,000 Өлгий сумын уугуул Халтар даргын хүү Бүрэгхангайгаас 51 Халтарын Агваандугар
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 7-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар 53 Түмэндэлгэр 1,000,000 Дархан уул аймгаас 99401100 1,000,000 54 Цэвээнжавын Ууганбаяр 1,000,000 Дархан уул аймаг дэх Өлгий сумын НЗ-ийн дарга, Дарханы Дулааны станцын санхүү эрхэлсэн орлогч 55 Хулст багийн Намдагийн үр 800,000 захирал хүүхдүүдээс Улаангомын НЗ-ийн дарга Н.Намсрай 300,000₮, 679,700 Н.Баярхүү 500,000₮, Н.Насанжаргал 200,000₮-ийн 56 Киномеханикч Ш.Сосорбарамын үр 500,000 хандивын тус өргөсөн өглөгийн эзэд юм. хүүхэд ач зээ нараас Эрдэнэ хотоос С.Баттогтох 500,000₮-ийн, түүний охин Б.Буянтогтох нь 100,000₮-ийн, хүү Б.Маньбазар 57 Өлгийн Хүүхдийн цэцэрлэг 100,000₮, хүү Б.Сэр-Од 100,000₮-ийн хандивыг тус тус 58 Нямжавын Бямбацогтын гэр бүлээс өргөсөн. Мөн том охин С.Цэцэгмаа багш гэр бүл үр хүүхдийн хамт 14,8 сая төгрөгийн, Охин С.Цэндсүрэн 500,000₮, С.Дэлгэрхишиг 500,000₮, С.Дэлгэрнасан 500,000₮-ийн хандивыг өргөсөн бол хүү С.Бат-Эрдэнэ нь 108,0 сая төгрөгийн, түүний охин Б.Уянга нь 6,0 сая ₮- ийн, хүү Б.Лхагважавхлан нь 4.5 сая төгрөгийн хандивыг тус тус өргөсөн юм. Ш.Сосорбарам ах, Г.Нямаа эгчийн үр хүүхдүүд манай шинэ хийдийн ерөнхий ивээн тэтгэгчээр ажиллан нутагтаа үе дамжин үлдэх түүх бүтээлцлээ. Та бүхэнд их баярлалаа Өлгий сумын цэцэрлэгийн ажилчид 1 өдрийн цалингаа хандивласан Эрдэнэт ГОК-ын ажилтан 59 Rich gold LLC 500,000 Өлгий суманд хайгуул хийж байгаа компани 60 Дамдиндоржийн гэр бүлээс 500,000 Дархан 99391890 61 Дамчаагийн Жамсран 500,000 Бүрэгхангай 99976014 62 Өлзий Цолмон 500,000 Өлгий сум Хулст баг 91452346
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 7-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар 53 Түмэндэлгэр 1,000,000 Дархан уул аймгаас 99401100 1,000,000 54 Цэвээнжавын Ууганбаяр 1,000,000 Дархан уул аймаг дэх Өлгий сумын НЗ-ийн дарга, Дарханы Дулааны станцын санхүү эрхэлсэн орлогч 55 Хулст багийн Намдагийн үр 800,000 захирал хүүхдүүдээс Улаангомын НЗ-ийн дарга Н.Намсрай 300,000₮, 679,700 Н.Баярхүү 500,000₮, Н.Насанжаргал 200,000₮-ийн 56 Киномеханикч Ш.Сосорбарамын үр 500,000 хандивын тус өргөсөн өглөгийн эзэд юм. хүүхэд ач зээ нараас Эрдэнэ хотоос С.Баттогтох 500,000₮-ийн, түүний охин Б.Буянтогтох нь 100,000₮-ийн, хүү Б.Маньбазар 57 Өлгийн Хүүхдийн цэцэрлэг 100,000₮, хүү Б.Сэр-Од 100,000₮-ийн хандивыг тус тус 58 Нямжавын Бямбацогтын гэр бүлээс өргөсөн. Мөн том охин С.Цэцэгмаа багш гэр бүл үр хүүхдийн хамт 14,8 сая төгрөгийн, Охин С.Цэндсүрэн 500,000₮, С.Дэлгэрхишиг 500,000₮, С.Дэлгэрнасан 500,000₮-ийн хандивыг өргөсөн бол хүү С.Бат-Эрдэнэ нь 108,0 сая төгрөгийн, түүний охин Б.Уянга нь 6,0 сая ₮- ийн, хүү Б.Лхагважавхлан нь 4.5 сая төгрөгийн хандивыг тус тус өргөсөн юм. Ш.Сосорбарам ах, Г.Нямаа эгчийн үр хүүхдүүд манай шинэ хийдийн ерөнхий ивээн тэтгэгчээр ажиллан нутагтаа үе дамжин үлдэх түүх бүтээлцлээ. Та бүхэнд их баярлалаа Өлгий сумын цэцэрлэгийн ажилчид 1 өдрийн цалингаа хандивласан Эрдэнэт ГОК-ын ажилтан 59 Rich gold LLC 500,000 Өлгий суманд хайгуул хийж байгаа компани 60 Дамдиндоржийн гэр бүлээс 500,000 Дархан 99391890 61 Дамчаагийн Жамсран 500,000 Бүрэгхангай 99976014 62 Өлзий Цолмон 500,000 Өлгий сум Хулст баг 91452346
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 8-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар 64 Насанбаатарын Цэдэнсодном 500,000 Эрдэнэт 99177224 65 Будхүүгийн Санчир 300,000 Өлгий нуур баг, Өмнөд Судан улсаас 66 Р.Рэгзэн лам 300,000 Өлгий сум лам 300,000 67 Шархүү Дүүрэнбилэг 300,000 Өлгий сум ЗДТГ-ын дарга 300,000 68 Гэмгүйн Гэрэлмаа 300,000 Дархан уул Амарбаясгалан 69 Цэдэндамба лам 216,000 Өлгий сумын лам 70 М.Мягмар, Г.Чимэд багш нараас 200,000 Өлгийн сургуулийн захирал багш байсан Ховд сумын 200,000 харьяат 71 Аюушийн Амарсанаагийн гэр 200,000 Эрдэнэтийн Ораметалл компанийн ажилтан бүлийн хамт А.Амарсанаа 108,000₮, эхнэр Ганжуурийн Пүрэвхүү нь 108,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөсөн 72 Дамдин Өрнөхбилэг Өлгий сум 73 Лхагвасүрэн 91108485 74 Бямбажавын Балжинням Эрдэнэт 88333866 75 Нацагийн Магсаржав 150,000 Өмнөговь сум О.Туул, Цэндсүрэн, Дэмбэрэл, 150,000 Өлгий сумын уугуулууд Бүрэгхангай сумаас 76 Дэлэг нараас 150,000 Орхон туул сумаас 77 Жанчивын Дүгэржав 121,000 Ховд аймгаас Жамьян Хүлэг ХХК Ж.Ганбат, 78 Ч.Доржийн ач Ховд 1-р сургууль 4-р анги
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 9-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар 79 Г.Пүрэвсүрэн гэр бүлээс 108,000 Өлгий сум 8а анги 80 Ж.Отгонбаяр гэр бүлийн өмнөөс 108,000 Өлгий сум багш, эхнэр Байгалмаа 81 Ж.Мягмаржав 108,000 Өлгий сум 82 Ж.Одвог Тариалан сумын харьяат 108,000 Бүрэгхангай сумаас 83 Балжиннямын Дашцэрэн 108,000 Өлгий сум 84 Балжиннямын Дуламсүрэн 108,000 Эрдэнэт хотоос 85 Егнэнгийн Цэвэгмэд 108,000 Эрдэнэт хотоос, өндөр настан 86 Д.Тэгшжаргал 108,000 Орхонтуулаас 87 Батхишиг 108,000 Дархан уул аймгаас 88 Батхишигийн үр хүүхдүүдээс 108,000 Дархан уул аймгаас 89 Н.Цагаанаа 108,000 Сэлэнгийн Номгон сумаас 90 Түвдэн Баянбилэг 108,000 85656130 91 Лхамсүрэнгийн Отгонбаярын гэр 108,000 Эрдэнэт 89121217 бүлээс 92 Мөнхийн Пагма 100,000 Өлгий сум 1 эр ямаа 93 Мягмаржавын Авирмэд 100,000 ХӨХ ХОТ, докторант 94 Жу.Нямаагийн гэр бүлээс 100,000 Өлгий сум
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 10-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар 95 Магнайгийн Мөнх-Эрдэнэ 100,000 Лам, Улаангом 96 Пүрэвжавийн Баянмөнх 100,000 Лам, Улаангом 97 О.Бямбасамбуу 100,000 Өлгий сум 98 Баатарын Билэгсайхан 99 Балдангийн Мэндбаяр 100,000 Эрдэнэт 86629991 100 Н.Өлзийтэгш гэр бүлээс 100,000 101 Цэзэний охин 102 Баярхүү Цэцэгмаа 50,000 Эрдэнэт бизнесмен 103 М.Нэргүй гэр бүлийн хамт 104 Өсөхжаргал жолооч 50,000 Эрдэнэт , Өлгий сумын уугуул 105 Хүрэлбаатар Нямжав 50,000 Өлгий сум 106 Хорхой Сайнхүү 50,000 Өлгий сум 107 Хүрэлбаатар Мягмар 108 Дүгэр Сайнбаяр 50,000 Өмнөговь сумаас 109 Хүрэлбаатар Даваа 110 Хандсүрэн 50,000 Өлгий нуур баг, 98144401 50,000 Өлгий нуур баг, 80599777 50,000 Өлгий нуур баг, 88628460 50,000 Өмнөговь сму 88287896 Батхишиг даргын 50,000 Өлгий нуур баг, 98134401 40,000 Өлгий
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 11-р хуудас № Хандивлагчийн овог нэр Хандив, ₮-өөр Тайлбар 111 Ядмаа Дондов 30,000 Өлгий нуур баг 112 Сүрэнжав гэр бүлээс 20,000 Өлгий сум 113 Мандалын Баянмөнх 20,000 Өлгий сум Өлгий 114 Л.Намсрайжав 20,000 Өлгий сум Чаргат баг 89520059 115 Жалцан Галсанжав 20,000 Өлгий сум 116 Самбуу Алтанхүү 20,000 Ерөнхий ивээн тэтгэгч өөрөөсөө гаргсан 117 Цогтийн Мөнхжаргал 10,000 Нийт дүн, ₮ 533,152,816 Нийт хөрөнгө оруулалтын дүн , ₮ 600,000,000 Төслийн дуусгахаддутшсаанарздалрадгаалт,ай₮-66,847,184 Тайлан гаргасан: Төслийн ажлын хэсгийн ахлагч С.Бат-Эрдэнэ Төсоийн ажлын хэсгийн орлогч Л.Давааням
Шинэ хийдэд язгуурийн 10 бурхан болон Лхам сахиус гэсэн 11 бурханыг нийт 60,0 сая төгрөгөөр бүтээлгэн дараах хүмүүс залсан болно. № Бурхадын нэрс Хэмжээ, үнэ өртөг Бурхад бүтээсэн жандагуудын нэрс 1 Бурхан багш 100см өндөртэй шармал Гуулин УБ хотын Галданпунцаглин хийдийн хамба Б.Бямбасүрэн, унзад лам 2 Сэнтийтэй Майдар бурхан бурханыг 8,0 сая төгрөгийн өртөгтэй Н.Бодьгэрэл, С.Галсаннамжил болон хурлын лам С.Пүрэвжав, 3 Цагаан дарь эх бурхан Г.Насанжаргал, А.Рэнцэнсамбуу нар хамтран бүтээж залав. 4 Ногоон дарь эх бурхан 5 Богд зонхова бурхан 84 см өндөртэй Алтан жаргал Наран хутагт Мягмарын Базарсад лам бүтээлгэн залав 6 Жалсуживу түрхэцтэй 8,0 сая төгрөгөөр 7 Хайдив живу бүтээгдсэн Наран хутагт Мягмарын Базарсад лам бүтээлгэн залав 8 Манзушир бурхан 65см өндөртэй алтан шармал Наран хутагт Мягмарын Базарсад лам бүтээлгэн залав 9 Жанрайсаг бурхан түрхэцтэй 8,0 сая төгрөгөөр бүтээгдсэн Гандантэгчилэн хийд Мамба дацангийн Их гэсгүй лам М.Тэгшжаргал 10 Очирваань бурхан болон Өлгий сумын уугуул Оовойлон үр хүүхэд ахан дүүс, Д.Чинзориг 11 Лхам бурхан 70см өндөртэй алтан шармал түрхэцтэй 8,0 сая төгрөгөөр нарын хамтаар энэхүү 3 бурханыг бүтээлгэн залав. бүтээгдсэн 70см өндөртэй шармал гуулин хийцтэй 55см өндөртэй шармал гуулин хийцтэй 55см өндөртэй шармал гуулин хийцтэй 70см өндөртэй шармал гуулин Р.Жаргал багшийн үр хүүхдүүд, Р.Коля нар хамтран бүтээн залав хийцтэй, 5,0 сая төгрөгөөр бүтээгдсэн 70см өндөртэй шармал гуулин Сүсэгтний холбооны Б.Жамбал гуай, хамба лам З.Моломжамц, унзад лам хийцтэй, 4,5 сая төгрөгөөр бүтээгдсэн Д.Эрдэнэбилэг, хурлын лам Ө.Банзрагч, Батбаяр(Батлаа) нарын Өлгий сумын лам нар бүтээлгэн зална. 70см өндөртэй шармал гуулин УБ хотын Пунцагцогчинлин хийдийн хамба Х.Тогмид лам гэр бүл үр хийцтэй 5,0 сая төгрөгөөр бүтээгдсэн хүүхдийн хамтаар бүтээн залав. 70см өндөртэй шармал гуулин Монголын их хүрээ Зурхай Дацангийн Их ловон лам Д.Лхагвасүрэн гэр хийцтэй, 5,0 сая төгрөгөөр бүтээгдсэн бүлийн хамтаар бүтээн залав.
УБ хотын Пунцагцогчинлин хийдийн хамба лам Х.Тогмид гэр бүл үр хүүхдийн хамтаар 70см өндөртэй шармал гуулин хийцтэй ОЧИРВААНЬ бурханыг 5,0 сая төгрөгөөр бүтээлгэн заллаа. Хорлоо овогтой Тогмид нь 1990 онд Өлгий сумын хийдэд шавилан сууж лам болсон түүхтэй. 1994 онд УБ хотод Ламрин хийдэд шавилан сууж, Цадьмэд, Дашзэвэг багш нарынхаа зааснаар номонд гүнзгийрүүлэн суралцсан. 1996-2000 онд Занабазарын нэрэмжит Монголын Бурхан шашинтны Их сургуульд суралцаж Зурхайч-Зан үйл судлаач чиглэлээр төгсөөд Мамба Дацан хийдэд зурхайч ламаар ажилласан. Тэрээр УБ хотын Чингэлтэй дүүрэгт 2004 онд Пунцагцогчинлин хийдийн анхны сүмийг барьж ашиглалтанд оруулан ХЗДХЯ-нд бүртгүүлэн тамга тэмдэгээ авч сүсэгтэн олны төлөө албан ёсоор үйл ажиллагаа явуулж эхэлж байсан бөгөөд 2005 онд Бурхан багшийн бодь суварга, 2006 онд өргөжүүлэн гэр дуган, 2021 онд 3 давхар орчин үеийн шинэ хийдийн барилгыг ашиглалтанд оруулж хурал номоо үргэлжлүүлэн сүсэгтэн олонд шашны олон төрлийн үйлчилгээг үзүүлэн өсөн дэвжиж өргөжин тэлсэн байна. Тус хийд нь цагаан сараар өндөр настануудыг хүлээн авч идээ цай, гарын бэлэг өгдөг, эх үрсийн баяраар хүүхэд нялхасыг хүлээн авч бэлэг тараадаг, Өлгий сумынхаа цагаан сарын барилдааныг ивээн тэтгэж медаль шагналыг нь гаргадаг сайхан уламжлал тогтоон хот хөдөө, хороо дүүрэгтэй сүсэгтэн олны талархалыг хүлээж буяны үйлсийг түгээн дэлгэрүүлж шашны үйл ажиллагаагаа амжилттай явуулж байна. Увс аймгийн Өлгий сумын Пунцагцогчинлин хийдийг сэргээн засаж, шинээр байгуулах санал санаачлага гарган өнгөрсөн хугацаанд Шашны ажлын хэсгийг хариуцан ажиллаа. Сүсэгтэн олон энэхүү саналыг талархан дэмжиж, хандив буянаа өргөж, ивээн тэтгэж богино хугацаанд шинэ хийд маань бүтээн байгуулагдлаа. Энэхүү хийдийн бүтээн байгуулалтанд хандив өргөн бие хэл сэтгэлээрээ дэмжин оролцсон бүх хүмүүст талархал илэрхийлж эрүүл энх сайн сайханыг хүсье. Ижил нэртэй хот хөдөөгийн хоёр хийдийн хамтын ажиллагаа өргөжин тэлж түмний төлөөх буяны үйлс нь үргэлж дэлгэрч байх болтугай. Пунцагцогчинлин хийдийн хамба лам Х.Тогмид
Монголын их хүрээ Зурхай Дацангийн Их ловон лам Дүгэржавын Лхагвасүрэн гэр бүлийн хамтаар 70см өндөртэй шармал гуулин хийцтэй Лхам бурханыг 5,0 сая төгрөгөөр бүтээн залж ДүгэржавыснахиЛухсангвыасөүррөэнөг тноьхижӨулуглийсан сумын Пунцагцогчинлин хийдийн анхны шавь гэцэлүүдийн нэг юм. 1999 онд УБ хотод дэвшин суралцахаар явж Монголын бурхан шашинтны шинэ төв Их хүрээ хийдэд шалгуулж тэнцэн орж хурлын ламаар шавилан сууж мэдлэг чадвараа арвижуулах чиглэлийг сонгосон. Лхагвасүрэн нь Өлгий сумынхаа Пунцагцогчинлин хийдэд цоорхой сурч уншлага цээжийн ном орчуулгад ихээхэн сайжирсан лам тул цаашдын зам мөр нь цагаан Дүгэржавын ЛхагвасүрэнбанйьлаӨал. гий сумын Пунцагцогчинлин хийдийн Их хүрээ хийдийнхээ лам нарийн дунд хүмүүжил мэдлэгээрээ манлайлан суралцаж мэдлэг боловсролоо дээшлүүлсээр 2003 онд бага унзад, 2006 онд их унзад, 2012 онд Их гэсгүй лам болж байсан бол 2020 оноос уг Монголын Их хүрээ зурхай дацангийн Их ловон ламаар дэвшин ажиллаж байна. Тэрээр Гандантэгчинлин хийдийн харьяа Өндөр гэгээн Занабазарын нэрэмжит Монголын бурхан шашинтний Их сургуулийн эм, зурхайн ангийг баклаврын зэрэгтэй төгссөн. Монгол улсаас Энэтхэг улсад явах лам нарын бүрэлдэхүүнд олон удаа сонгогдон Дарам салаа хотын Шашин номин газраар явж 14-р далай лам Данзанжамцад Монголоос мандал өргөх үйл ажиллагаанд тогтмол оролцдог бөгөөд Чойжоо Цэвээний ван авч ламын чодвийн тид хөтлүүлсэн байна. Түүнчлэн Өмнөд Энэтхэгийн Гомон дацанд Далай
УБ хотын Галданпунцаглин хийдийн хамба Баатарын Бямбасүрэн манай хийдэд 2,0 сая төгрөг хандивлан, Өвгөн багш нарын тосон зургийг 2,5 сая төгрөгөөр бүтээлгэх, өөрийн хийдийн лам нарын хамтаар 1м өндөртэй Бурхан багшийг 8,0 сая төгрөгөөр бүтээлгэсэн Баатарын Бямбасүрэн(Буж лам) Өлгий сумын Пунцагцогчинлин хийдийн анхны шавь нарын нэг. 1999 онд УБ хотод ном үзэхээр явж Их хүрээ зурхайн дацанд шавилан сууж олон лам нартай мөр зэрэгцэн номд шамдан цоорхой суралцаж улмаар зурхай сүнс судлалын чиглэлээр дагнан мэргэшиж 2005 онд Монголын зурхай, сүнс судлалын хүндэт доктор болжээ. Б.Бямбасамбуу УБ хотын Хайлаастын Пунцагцогчинлин хийдийн Гэсгүй Да ламаар олон жил ажиллаж байгаад 2018 онд УБ хотод өөрийн Галданпунцаглин хийдийг байгуулсан бөгөөд тус хийдийн унзад ламаар Н.Бодьгэрэл, С.Галсаннамжил, хурлын ламаар С.Пүрэвжав, Г.Насанжаргал, А.Рэнцэнсамбуу нар хамтран үйл ажиллагаа явуулж байна. Манай Өлгий сумын Шинэ Пунцагцогчинлин хийдийн төсөлд тус Галданпунцаглин хийдийн хамба лам Зураг нэмж оруулах Б.Бямбасамбуу 2,0 сая₮, унзад лам С.Галсаннамжил 2,0 сая₮, хурлын лам А.Рэнцэнсамбуу 3,0 сая₮, Г.Насанжаргал 2,0 сая₮, С.Пүрэвжав 1,0 сая₮-ийн нийт 10,0 сая төгрөгийн хандив өргөж 1,0м өндөртэй шармал Гуулин бурханыг 8,0 сая төгрөгөөр хамтран бүтээлгэн сүншиглэж аравнайлан залсан буянтангууд юм.
Амгаланг үүсгэгч Майдарын гэгээний хийдийн хамба Их Наран Хутагт Мягмарын Базарсад лам Алтан шаргал түрхэцтэй 84 см өндөртэй Сэнтийтэй Майдар бурханыг 8,0 сая төгрөгөөр, 70см өндөртэй Ногоон дарь эх бурханыг 8,0 сая төгрөгөөр, 65см өндөртэй Цагаан дарь эх бурханыг 8,0 сая төгрөгөөр тус тус бүтээлгэн заллаа.
Амгаланг үүсгэгч Майдарын гэгээний хийдийн хамба лам Их Наран Хутагт Мягмарын Базарсад Их Наран Хутагт М.Базарсад нь Увс аймгийн Өлгий сумын Пунцагцогчинлин хийдийн анхны шавь нарын нэг бөгөөд 1993 онд Дөргөн сумын Агина Л.Мигжин өөрийн сумандаа гэцлүүдэд ном заалгах хүсэлт тавин аваачин сумынхаа төвд Амгаланг үүсгэгч Майдарын гэгээний хийд сүм байгуулах ажиллагааг эхлүүлж байжээ. Тэрээр Хятад, Энэтхэгийн нутгаар явж Утаа, Гүмбэн, Лхас, Лавранг хотуудын хийдээс бурхан түүний хэрэглэлүүдээр байнга сүмээ тохижуулан өргөжүүлсээр Монголдоо тэргүүн зэргийн хийд болтол хөгжүүлж ирсэн байна. Монгол, Өвөрмонгол, Төвдийн сүсэгтэн олны өргөн хүндлэл өглөг дэмжлэгийн хүчинд өнгөрсөн он жилүүдэд энэхүү Майдарын гэгээний сүмээс гадна Шижин сахигч Дөрвөн Махранз бурханыг 4 метр өндөртэй суумлаар нь бүтээж дунд нь 1,3 метр өндөртэй алтан шармал Майдар бурханыг байрлуулсан сүмийг УБ хотод барьж байгуулжээ. Мөн жуузтай ногоон морьтой Майдар бурхны гэр дуган, үзлэгийн болон бясалгалын гэр дуган гэх мэт давхар дээвэр ханатай олон дуганууд барьж идээний өргөө, буяны, бурханы олон өргөөтэй болжээ. Наран Хутагт маань жил бүр мод тарьсаар 3000 илүү мод ургуулан байгаль дэлхийгээ дэлгэнүүлсэн хүн юм. Үүнд нь олон улсын 22 төрлийн мод ургаж байгаагаас Америкийн саваа мод, Хятадын олон төрлийн моднуудыг хүртэл хослуулан ургуулсан байна. Энэхүү ойн төгөлдөө 50-55метрийн гүнээс 2 худаг гаргуулан усалгааны машин, мотор хэрэглэгдхүүний иж бүрдэлтэй болгож, давхар төмөр торон хашаатай барьж 108 суварга босгож байгаа юм байна. Энэхүү нүсэр бүтээн байгуулалтыг хийх хугацаандаа Энэтхэг, Төвдийн орноор 36 удаа явж шашны зан үйлийг судлан арвижуулж их гавьяатай үйлс хийсэнийг Монгол улсын ерөнхийлөгч Н.Багабанди сайшаан Балбын ванд улсаас алтан шармал Базарсад бурханыг М.Базарсадад авч ирж өргөсөнийг өөрийн сүмдээ байрлуулсан байна. Наран Хутагт М.Базарсад нь Агина Мигжинтэй хамтарч Дөргөн суманд тэрбум төгрөгний үнэ бүхий сүм байгуулсаны үүдний 2 арслан гэхэд л Сүхбаатарын талбайн арслангийн хэмжээтэй ажээ. Базарсад лам маань Монгол орондоо ихийг бүтээх зорилго тавин буяны үйлд шамдан, түмэн олондоо гэгээрлийг түгээж, өргөн олны хүндлэлийг олж Наран Хутагт хэмээн алдаршсан хүн бөгөөд төрсөн нутаг Өлгий сумынхаа хөгжил дэвшил бүтээн байгуулалт, ойн баяр наадмуудад буяны гараа харамгүй сунгадаг нутгаа гэсэн ариун сэтгэлтэн билээ. Тэрээр манай шинэ Пунцагцогчинлин хийдэд 1,0 сая төгрөгийг бэлнээр хандивлаж, 24 сая төгрөгийн өртөг бүхий Сэнтийтэй Майдар бурхан, Ногоон дарь эх бурхан, Цагаан дарь эх бурхдыг бүтээлгэн залсан өглөгийн эзэн буяны үйлстэн юм.
Search
