tongging

-1- โดย..อาจารยส์ ุนทร พง่ึ กมล : โรงเรียนบา้ นเกาะ เขตมีนบรุ ี กรงุ เทพฯ การตอนกง่ิ การตอนกิ่ง คอื การทาใหส้ ่วนของพชื เกิดรากในขณะทย่ี ังติดอยู่กบั ต้นแม่ คือ ทาให้เกดิ รากพิเศษ (adventitious roots) เม่อื กง่ิ ออกรากดแี ลว้ ก็ตัดไปปลกู ตน้ พชื ท่ปี ลูกและตง้ั ตวั ได้ดแี ลว้ จะกลายเป็นต้นพืชต้นใหมต่ อ่ ไป สหารบั การตอนกง่ิ เป็นวธิ กี ารขยายพันธไ์ุ ม้ผลวิธกี ารหน่งึ ทน่ี ยิ มทากนั มาเกพราะสามารถกระทาไดโ้ ดยงา่ ย สะดวกและใช้อุปกรณ์นอ้ ย การตอนกงิ่ มะนาวดว้ ยกะปิ มนุษย์รจู้ ักขยายพนั ธ์ุด้วยวธิ ีการตอนกงิ่ มาชา้ นาน แตเ่ ดมิ นัน้ วัสดุท่ีนยิ มใชใ้ นการตอนกิง่ คอืฮอรโ์ มน ดิน กาบมะพรา้ ว ใบไมแ้ ห้งท่ีหาได้ง่าย ฯลฯ เพ่อื กระตุน้ การออกรากของก่ิงตอนซ่ึงวัสดเุ หล่านี้ตอ้ งเสยี เงนิ และเสียเวลาในการจัดเตรยี ม การตอนกิง่ มะนาว ด้วยกะปิ คือ การทาให้กงิ่ มะนาว นน้ั ออกรากในขณะทยี่ งั ติดอยกู่ ับตน้ เดิมโดยการ นากะปทิ าบาง ๆ บรเิ วณรอย คว่นั เพ่อื กระตุ้นการออกราก ของกิ่งตอน หลงั จากนั้นหุม้ กิ่งตอนด้วยขุยมะพรา้ ว ดแู ลรักษาเพ่ือใหส้ ่วนนนั้ ออกราก เมื่อกงิ่ ออกรากจานวนมากและแขง็ แรงดีแลว้ จึงตัดออกจากตน้ เดิมและนาไปปลูกเพอ่ื เป็นพืชตน้ ใหมต่ ่อไป กะปจิ ึงเป็นวสั ดทุ น่ี ามาใช้ในกระบวนการตอนท่หี างา่ ยสะดวก ประหยัดเวลา คา่ ใช้จ่ายและเป็นภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ

-2- แนวคดิ การตอนก่งิ มะนาวด้วยกะปิ  กะปิมสี ารอาหารที่จาเปน็ และเหมาะสมในการออกรากของพืชได้  การสะสมอาหารของกิ่งตอนหากได้รับสารอาหารท่มี อี ยู่ในกะปิ จะทาใหร้ ากงอกได้เร็วและแข็งแรง  รักษาสิ่งแวดลอ้ มเน่ืองจากกะปิปราศจากสารเคมี  ประหยัดเวลา ค่าใช้จา่ ยและลดต้นทุนการผลิต  ยึดหลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง ปจั จัยทีม่ ีอทิ ธพิ ล ตอ่ การตอนกิง่ มะนาวดว้ ยกะปิ การออกรากของกิ่งมะนาวที่ตอนดว้ ยกะปิน้นั จะสาเร็จมากหรือนอ้ ยขน้ึ อยกู่ บั ปัจจยั ต่าง ๆในการควบคมุ การออกราก ถา้ ปจั จยั ตา่ งๆ อยใู่ นสภาพที่ส่งเสรมิ การออกรากแลว้ ความสาเร็จในการตอนกิ่งกม็ มี ากในทางตรงกนั ข้ามหากปัจจัยต่าง ๆ อยู่ในสภาพทไี่ มเ่ ห มาะสมแลว้ ความสาเร็จในการตอนกิ่ง มะนาวด้วยกะปิกม็ นี ้อย ปัจจัยต่าง ๆ ท่เี ก่ียวข้อง ไดแ้ ก่

-3- 1. การทาใหก้ ่งิ เกดิ การสะสมอาหารและสารบางชนิดท่ีจาเป็นตอ่ การออกรากในบรเิ วณทีท่ ากตาอรนกง่ิการตอนกิ่งมะนาวดว้ ยกะจปะิ ออกรากได้ดแี ละเร็วจะตอ้ งทาใหง้กเกิ่ ดิ การสะสมอาหารและสารบางชนิดทจ่ี าเปน็ต่อการออกรากรอบ ๆ บรเิ วณทท่ี าการตอน โดยวธิ กี ารทาให้กิง่ เกิดแผลหรอื ควนั่ ก่งิ เพอื่ ตัดท่อลาเลียงอาหารทพี่ ชื ปรงุ ขึ้นมาได้จากใบที่จะส่งไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ท่อลาเลียงอาหารของพืช คือ ส่วนที่เปน็ เปลือกดงั นัน้ เมื่อควนั่ เปลือกหรอื ทาให้กิ่งเป็นแผล อาหารและสารบางอย่างทพ่ี ืชสง่ มาไม่สามารถผ่านไปได้จะเกดิการสะสมข้นึ เหนือบริเวณที่ทาแผลหรอื รอยควั่น เมอื่ มปี รมิ าณเพม่ิ มากขึ้นประกอบกับสภาพส่งิ แวดล้อมเหมาะสมพืชจะสรา้ งรากขนึ้ มาในบรเิ วณนัน้ 2. ธาตุอาหาร เนอื่ งจากกงิ่ ยังติดอยู่กับต้นแมท่ าให้ได้รบั น้าและธาตอุ าหารทางทอ่ นา้ ซง่ึ ปกติจะมีการตัดทอ่ ลาเลยี งอาหารโดยการควั่นกิ่ง การตดั แฉลบหรอื โน้มก่งิ ลงกบั ดนิ ทาใหม้ ีคาร์โบไฮเดรตมาสะสมอยู่ทีบ่ รเิ วณเหนือรอยควัน่ หรือรอยตดั การชักนาใหเ้ กดิ รากได้รบั อิทธพิ ลจาก ธาตอุ าหารใน กะปิและปจั จยัประกอบหลายประการ 3. การสร้างสภาพสิง่ แวดล้อมใหเ้ หมาะสมแกก่ ารออกราก การตอนกิง่ มะนาวดว้ ยกะปิใช้หลักการทางธรรมชาตเิ ช่นเดยี วกั บการขยายพนั ธ์ุพืชโดยการตอนกง่ิ คอื ตอ้ งมีความชื้น เพยี งพอและสม่าเสมออณุ หภมู ิพอเหมาะ และไมม่ ีแสงสวา่ งมากเกนิ ไป ดังน้นั การตอนกิง่ มะนาวดว้ ยกะปจิ ะตอ้ งทาให้ สภาพบรเิ วณรอบการตอนมีความมดื ทึบมีความชื้นและมอี ุณภูมทิ พ่ี อเหมาะแกก่ ารออกรากของกง่ิ มะนาว 4. การดแู ลรักษากง่ิ มะนาวทีต่ อนด้วยกะปิ ในระหวา่ งทที่ าการตอน กิ่งหรอื กิ่งตอนเร่มิ ออกรากจะตอ้ งหม่นั ดแู ลรักษาและควบคุมใหม้ คี วามชนื้ อยา่ งสมา่ เสมอ ควรตรวจสอบเรอ่ื งของมด แมลง และศตั รูอน่ื ๆ ทมี่ าทาลายกงิ่ ตอน 5. ฤดูกาล ควรตอนก่ิงในช่วงฤดฝู นซ่ึงเปน็ ช่วงทพ่ี ืชกาลังเจรญิ เตบิ โตเหมาะกับการขยายพันธพ์ุ ชืโดยการตอนก่ิง

-4- สารอาหารในกะปิ ที่ชว่ ยเรง่ รากในการตอนกงิ่ คณุ สมบัติของกะปิ กะปิ เครอ่ื งปรงุ รสท่ีมคี วามสาคัญในการประกอบอาหารของคนไทยทั่วทุกภาค เพราะคณุ สมบตั ิท่ชี ่วยเพิม่ ความกลมกล่อมใหก้ ับรสชาติอาหารไดห้ ลายชนิด กะปิเป็นเครื่องปรุงรสที่เกดิ จากการนาก้งุหรอื เคย มาผสมกบั เกลอื ในอตั ราส่ว นที่เหมาะสมท้ิงไวใ้ หส้ ะเดด็ น้าแล้ว นามาบด (บางทีอาจใชค้ รกตา )ให้แหลกแลว้ หมกั ต่ออกี ระยะหนง่ึ เพือ่ ให้ไดก้ ลิ่นและรสตามธรรมชาติ สารอาหารในกะปิ ทีช่ ่วยกระตุน้ การออกรากของกงิ่ ตอน  วิตามินบี 12  แคลเซียมสูงกว่านมวัว 15 เทา่  โซเดียม  โปรแตสเซียม  ไอโอดนีศึกษาขอ้ มลู เพิม่ เติมได้ที่http://healthnet.md.chula.ac.th/text/forum2/shrimp_paste/index.html, 6/10/2551http://www.citylifefm.com/cityboard/viewtopic.php?t=3167, 14/10/2551

-5- เคร่อื งมอื และอุปกรณ์ ในการตอนกง่ิ มะนาวดว้ ยกะปิเครอื่ งมอื และอปุ กรณ์ในการตอนกิ่งมะนาวด้วยกะปิ มีดงั น้ีมีดขยายพันธุ์ กรรไกรตดั กงิ่ ถงุ พลาสตกิกะปิ ขุยมะพร้าว เชือก 1. มีดขยายพันธ์ุ บางครัง้ อาจเรยี กวา่ มีดตอนหรอื มีดติดตา เป็นมดี ทีค่ ม แข็งและไมเ่ ป็นสนมิ ง่ายเคร่อื งมอื ชนิดนมี้ คี วามสาคัญมากใชก้ บั งานขยายพันธุ์พชื ทุกชนิด เช่น การตอนกง่ิ การทาบกิ่ง การติดตาการเปลย่ี นยอด เป็นต้น การใช้งานมดี ชนดิ นมี้ ีความสะดวก เน่ืองจากสามารถใช้งานดไห้ ลายอย่างพรอ้ มกันเช่น คมมดี ใช้เฉือนหรอื ปาดกิ่งพชื ปลายมีดใชก้ รีดเปลอื ก และอีกส่วนหนึ่งทาดว้ ยเขาสัตว์หรอื ทองเหลืองใช้สาหรับเผยอหรอื ลอกเปลือกและขดู เนื้อเยื่อเจริญสาหรับการตอนกงิ่ พชื อยา่ งไรกต็ ามมีดชนดิ นี้มรี าคาแพงเกษตรกรบางรายจงึ ใช้มดี ชนิดอนื่ แทนเช่น คตั เตอร์หรือบางคนทามีดขยายพนั ธ์ุจากการนาใบเลื่อยตดั เหล็กไปเจียให้คมแล้วทาเป็นมดี ขยายพันธ์พุ ชื ซึง่ กใ็ ช้ไดผ้ ลดีเช่นกนั

-6- 2. กรรไกรตดั แต่งกงิ่ เปน็ เคร่ืองมอื ท่มี คี วามจาเป็นสาหรบั การขยายพันธพ์ุ ืช มีหลายขนาดทั้งเล็กและใหญส่ าหรับเลอื กใชต้ ามความเหมาะสม กรรไกรตัดแต่งกิง่ โดยทั่วไปจะมอี ยู่ 2 แบบ คอื แบบใบมดี โค้งและใบมดี ตรง ในการใชง้ านสาหรับการขยายพันธพุ์ ืชท่ัวไปนยิ มใชแ้ บบใบมดี โค้งเพราะจะทาให้ตดั ก่ิงพืชไดด้ ีกวา่ และไมม่ รี อยชา้ หรอื มนี อ้ ย 3. วัสดหุ อ่ หมุ้ และป้องกนั ความชน้ื ปัจจุบนั นยิ มใช้ถงุ พลาสตกิ หรอื แผน่ พลาสตกิ ห่อหุม้ และปอ้ งกันความชนื้ ของกงิ่ ตอน ซง่ึ มคี ณุ สมบัติสามารถปอ้ งกันและรักษาความช้ืนไมใ่ หร้ ่วั ไหลได้ 4. กะปิ มสี ารอาหารทีช่ ่วยกระต้นุ การออกรากของก่ิง ซึ่งเปน็ กะปิทเ่ี รานยิ มใช้รับประทาน และเปน็ ส่วนประกอบในครวั เรือนของคนไทยทกุ ครัวเรอื น นยิ มใช้เป็นสว่ นประกอบของเคร่อื งแกงคู่ครัวคนไทยมาช้านาน 5. วสั ดทุ ใี่ ช้ในการตอนหรอื วัสดหุ มุ้ กงิ่ เพอ่ื ใหก้ งิ่ ได้รับความชนื้ พอเหมาะและสมา่ เสมอตลอดจนป้องกันแสงสวา่ ง วัตถุที่ใชใ้ นการหมุ้ ก่งิ ตอนจะตอ้ งมคี ุณสมบตั ิรักษาความชื้นได้ดีสะอาด ไมเ่ ป็นพิษแก่พืชได้แก่ กาบมะพร้าว ขุยมะพรา้ ว เป็นต้น 6. เชือกมัดวัสดุหุ้มกิง่ ตอน ต้องมีความแข็งแรงทนทานพอสมควร เชน่ เชือกฟาง ตอกหรือปา่ นเป็นตน้ 7. เครอื่ งมอื อ่ืน ๆ นอกจากมีดขยายพนั ธ์ุและกรรไกรตัดแตง่ กิง่ ซง่ึ เปน็ เครอ่ื งมือท่จี าเปน็ ทีส่ ุดสาหรับการขยายพันธุ์แล้ว ยังมเี ครื่องมอื อ่นื ๆ ที่มคี วามสาคญั ต่อการขยายพันธพ์ุ ชื อีก ไดแ้ ก่ มดี ขวานเล่อื ย จอบ เสยี ม คราด ชอ้ นปลกู ส้อมพรวนดิน ถงั ฉีดพ่นยา บวั รดน้า เปน็ ต้นเครอ่ื งมือเหลา่ น้มี ีความจาเปน็ต้องใชใ้ นการขยายพันธุ์พืชเฉพาะกรณี

-7- ขนั้ ตอนการตอนกงิ่ มะนาวดว้ ยกะปิการตอนกิง่ มะนาวดว้ ยกะปิมขี น้ั ตอนในการปฏิบตั ิ ดงั นี้ 1. การเลือกกง่ิ ตอน ควรเลอื กก่ิงทมี่ ีอายุไมม่ ากหรอื ไมแ่ กจ่ นเกนิ ไปเพราะจะทาใหอ้ อกรากได้เร็วขนึ้ซ่ึงสังเกตไดโ้ ดยกงิ่ จะมีสเี ขยี วปนนา้ ตาลเมอ่ื ควั่นกงิ่ จะลอกเปลอื กออกได้ง่าย และก่งิ มขี นาดไมโ่ ตจนเกินไปควรเลอื กกง่ิ ทไี่ ด้รบั แสงแดดเตม็ ที่ เจริญเตบิ โตในแนวตั้ง มคี วามสมบรู ณ์ ไม่อยู่ในระยะทก่ี าลงั ออกดอผกลตดิและเป็นกิ่งทีอ่ ยู่ในตาแหน่งท่ีสามารถปฏิบตั ิงานได้สะดวก เลือกกิ่งทสี่ มบูรณไ์ มอ่ อ่ นหรอื แก่จนเกินไปปราศจากโรค 2. การควัน่ กิ่ง เป็นวิธที นี่ ิยมปฏิบตั มิ ากทส่ี ดุ และเหมาะสมกับพืชทกุ ชนดิ โดยเฉพาะพชื ทีอ่ อกรากไดย้ าก การควัน่ กิง่ แลว้ ลอกเปลือกออก เปน็ การตัดท่อลาเลยี งอาหารของพืชทไ่ี ดจ้ ากการสงั เคราะห์ แสงใหเ้ กิ ดการสะสมอยู่เหนอื บรเิ วณรอยควัน่ เมื่อมกี ารสะสมอาหารมากขึน้ กจ็ ะทาใหพ้ ื ชงอกรากได้เชน่ เดยี วกับการทาแผล แตก่ ารออกรากจะเกดิ ขน้ึ ได้ดีกว่า

-8- วธิ กี ารควั่นกิง่ สามารถทาได้โดยเลอื กบริเวณท่จี ะควัน่ ใหอ้ ยู่ต่ากว่าข้อเลก็ นอ้ ยประมาณ 1-2เซนติเมตร หา่ งจากยอดประ มาณ 15-20 เซนตเิ มตร ข้ึนอย่กู บั ขนาดของก่ิงและชนดิ ของพืช ใชม้ ีดคม ๆกดลงไปทเ่ี ปลือกให้ถงึ เนอื้ ไม้ (ควรระวังอยา่ กดลึกเกนิ เข้าไปในเน้ือไมอ้ าจจะทาใหก้ ง่ิ หักหรือขาดได้ )แล้วหมนุ มดี ใหเ้ ป็นวงกลมรอบ ๆ ก่ิง ควนั่ กิง่ มะนาวใหเ้ ปน็ สองรอย โดยห่างกนั เท่ากับเส้นรอบวงของก่งิและใช้มีดกรีดเช่อื มระหว่างรอยควัน่ ทั้งสอง แลว้ ลอกเปลือกออกจากรอยคว่ันให้หมด หลังจากนน้ั ใช้สันมดี ขูดเนือ้ เยอ้ื เจรญิ ทผ่ี ิวเนอ้ื ไมบ้ รเิ วณ ท่ีลอกเปลือกออกให้หมด เพราะถ้าไม่ขดู ออกเนือ้ เจริญเหลา่ นี้จะเจริญกลายเป็นเปลอื กและเปน็ ทอ่ ลาเลียงอ าหารข้นึ ได้อีก จะมีผลทาให้ไมเ่ กดิ การสะสมอาหารนัน้หรืออาจจะไมอ่ อกรากถ้าหากพชื ทีท่ าการตอนเป็นพชื ทมี่ ีน้ายางหรอื เน้อื ไมแ้ ขง็ ออกรากยาก หลงั จากลอกเปลอื กขดู เนื้อเย่อื เจริญและเช็ดน้ายางบรเิ วณรอยควน่ั แล้ว อาจจะปล่อยทิ้งไว้ 5-17 วนั เพอ่ื ให้รอยควั่นแหง้ จึงทาการหุ้มก่ิงต่อไป ขั้นตอนการคว่ันกงิ่ 1) ควน่ั กง่ิ มะนาวให้อยตู่ ่ากว่าขอ้ เพยี งเลก็ นอ้ ย ประมาณ 1- 2 เซนตเิ มตร การควนั่ กงิ่ ให้อยูต่ า่ กวา่ ขอ้ ประมาณ 1-2 เซนตเิ มตร

-9- 2) ใช้มีดกดลงไปท่ีเปลอื กไมแ้ ละให้ถงึ เนอ้ื ไมแ้ ล้วหมุนมือให้เปน็ วงกลมลอกเปลอื กออก ลอกเปลอื กออก 3) ขดู เนือ้ เยือ่ บรเิ วณผิวไม้ใหห้ มดเพอ่ื ปอ้ งกันการเกดิ เนือ้ เย่ือใหม่ ขดู เนื้อเย่อื บริเวณผวิ ไมใ้ หห้ มดเพ่ือไม่ให้เกดิ เนือ้ เยอื่ ใหม่

-10- 3. การใชก้ ะปเิ รง่ การออกรากของก่ิงตอน เพอ่ื กระต้นุ ใหก้ ่ิงออกรากได้เร็วและมากข้ึน ใชก้ ะปทิ าบรเิ วณรอบ ๆเหนอื รอยคว่นั ด้านบน ปรมิ าณกะปทิ ท่ี าไม่มากหรือนอ้ ยจนเกนิ ไปขนึ้ อยกู่ บั ขนาดของก่งิ ตอน(ไม่ตอ้ งพอกกะปิที่รอยคว่นั ) ทาใหท้ ่วั แล้วจงึ คอ่ ยหุ้มกง่ิ ตอน กะปทิ ี่มจี าหน่ายในท้องตลาดสว่ นใหญ่อยู่ในรูปของการบดและหมกั เน้ือกะปเิ หนียว ฉะนั้นจะตอ้ งนามาผสมน้า เพ่อื ไม่ให้เนื้อกะปิ เข้มขน้ หรือเหนียวจนเกนิ ไป กะปทิ ีน่ ยิ มรับประทานที่มอี ยู่ในครัวเรือน ทากะปิบริเวณรอยคว่ันของกงิ่ ตอนให้ทวั่ ไมต่ อ้ งพอก

-11- 4. การหมุ้ กง่ิ ตอน คอื การนาวัสดบุ างชนิดทมี่ ีคณุ สมบัติในการช่วยทาให้ก่ิงออกรากไปห้มุ รอบ ๆแผลหรือบริเวณรอยควนั่ เพื่อทาใหส้ ิ่งแวดล้อมบริเวณนน้ั เหมาะสมแกก่ ารออกรา กของก่ิง วสั ดุดังกลา่ วอาจจะเป็นดนิ รว่ น กาบมะพร้าว ขยุ มะพรา้ ว ถ่านแกลบ ผา้ กระสอบปา่ นหรือวตั ถอุ นื่ ๆ กไ็ ด้ แต่การใช้กาบมะพรา้ วและขุยมะพรา้ วจะเป็นวธิ ีการตอนท่ีทาไดง้ า่ ยและสะดวกท่ีสดุ ซ่ึงมีขน้ั ตอนดงั น้ี 4.1 การเตรียมวัตถุหุม้ กง่ิ ในกรณที ี่ ใช้กาบมะพรา้ ว จะตอ้ งนากาบมะพร้าวมาลอกเอาสว่ นของเปลอื กที่เปน็ มนั ออก แลว้ นาไปแชน่ ้าประม าณครงึ่ ชว่ั โมงหรือหน่ึงชว่ั โมง ทบุ ด้วยไมห้ รือคอ้ นให้อ่อนยยุ่ และแผเ่ ป็นแผ่นแบน ๆ ตัดเป็นชิ้น ๆ ใหไ้ ดข้ นาดพอเหมาะกับก่งิ ตอน ถ้าเป็นขยุ มะพร้าวจะต้องนาขุ ยมะพร้าวมาแชน่ า้ เพื่อใหอ้ ่ิมตัวแล้วบีบนา้ ออกพอหมาด ๆ นาไปใสถ่ ุงพลาสตกิ ขนาดเลก็ท่พี อเหมาะกับกง่ิ ตอนให้เตม็ และอัดใหแ้ นน่ พอประมาณ มัดปากถุงให้แน่น 4.2 ตาแหนง่ ทจ่ี ะหุ้ม การออกรากของก่ิงตอนจะออกบริเวณดา้ นบนของแผลหรือดา้ นบนเหนือรอยควั่น ซงึ่ เป็นบริเวณทีม่ ีการสะสมอาหารไวม้ าก เพราะฉะนนั้ ในการหมุ้ กิ่งจะต้องหมุ้ บริเวณแผลหรอื บรเิ วณเหนอื รอยควน่ั ดา้ นบน ให้มากกว่าบริเวณรอยคว่นั ดา้ นลา่ งและจะตอ้ งรักษาสภาพส่งิ แวดลอ้ มเชน่ ความชนื้ และอณุ หภูมใิ ห้เหมาะสม สมา่ เสมอ เพียงพอแกก่ ารออกรากของก่งิ 4.3 วิธีการหมุ้ กิง่ 1) การหมุ้ กิง่ ด้วยกาบมะพรา้ ว จะต้องตัดกาบมะพรา้ วท่ที บุ จนเปน็ แผ่นแบน ๆ ให้ได้ขนาดพอเหมาะและนาไปแชน่ ้าจนอ่มิ ตวั บบี นา้ ออกเพยี งเบา ๆ หุม้ ใหร้ อบบริเวณรอยคว่ันและเหนอืบรเิ วณรอ ยควั่นของกิง่ ตอนให้หนาพอสมควร มดั ดว้ ยเชอื กให้แนน่ ทัง้ บริเวณเหนอื รอยควนั่ ระหวา่ งรอยควน่ั และดา้ นลา่ งรอยควั่นเพอ่ื ปอ้ งกนั การโยกคลอน ตัดแตง่ ขอบกระเปาะตอนใหเ้ รยี บร้อยสม่าเสมอเพอ่ื สะดวกในการหุ้มหอ่ ตอ่ ไป 2) การหุ้มกง่ิ ด้วยขยุ มะพร้าวที่บรรจุในถุงพลาสติก นาขยุ มะพรา้ วท่แี ชน่ า้ จนอมิ่ ตวับรรจลุ งในถงุ พลาสติกขนาดเล็ก อดั ให้แนน่ และมัดปากถงุ ให้สนทิ ใชม้ ดี กรีดด้านขา้ งของถงุ เปน็ แนวยาวจากปากถงุ ลงมาจนถงึ กน้ ถงุ นาไปหมุ้ บรเิ วณรอยควั่นโดยเฉพาะใหเ้ หนือบรเิ วณรอยคว่นั ดา้ นบน พยายามดันก่ิงตอนให้เขา้ ไปอยกู่ ลางถงุ ให้มากทีส่ ุด ดงึ ชายถุงพลาสติกที่ผ่าให้ซ้อนทบั กันแลว้ มัดให้แน่นดว้ ยเชอื กเชน่ เดียวกบั วิธอี ื่น การตอนโดยวิธีนเี้ ปน็ วิธีการตอนที่ไดร้ ับการหุม้ ปอ้ งกนั รักษาความชื้นไปพร้อมกนัให้สามารถประหยดั เวลาในการทางานไปได้มาก 3) ในการตอนก่ิงมะนาวดว้ ยกะปิ นิยมใชก้ ารห้มุ กิง่ ด้วยขยุ มะพร้าวทบี่ รรจใุ นถุงพลาสตกิ เนอ่ื งจากง่าย สะดวก ประหยัดเวลา มขี น้ั ตอนในการปฏิบตั ิดังน้ี

-12- 3.1) การห้มุ กิ่งตอน (ขยุ มะพรา้ วท่แี ชน่ ้าแลว้ บบี หมาด ๆ อดั ลงในถงุ พลาสติก ผูกปากถงุใหแ้ น่น) นามาผา่ ตามความยาวจากปากถุงจนถงึ กน้ ถงุ นาขุยมะพร้าวแช่น้าแลว้ บบี หมาด ๆ อดั ลงในถงุ พลาสตกิ ผูกปากถุงให้แนน่ ผา่ ตามยาว 3.2) เม่ือผ่าตามยาวแล้วแยกรอยผา่ ตรงกลางใหม้ ีลกั ษณะกวา้ งสามารถหุ้มกิง่ ตอนได้ แยกรอยผา่ ของถุงให้มลี ักษณะกว้างเพือ่ นาไปใชห้ ้มุ กิ่งตอน

-13- 3.3) ดงึ ชายถงุ พลาสตกิ ท่ีผ่าใหซ้ อ้ นทบั กัน พยายามดันกิ่งตอนให้เขา้ ไปอย่กู ลางถงุ ใหม้ ากทส่ี ุด ดึงชายถุงพลาสตกิ ท่ีผา่ ให้ซอ้ นทับกัน ดันกง่ิ ตอนให้อยู่กลางถุงมากท่สี ดุ

-14- 3.4) มัดใหแ้ น่นด้วยเชอื กทัง้ ด้านบนและดา้ นลา่ งของกง่ิ ตอน มดั ให้แน่นด้วยเชือกทง้ั ดา้ นบนและด้านล่างของกิ่งตอน 5. เม่ือกิ่งตอนมรี ากงอกแทงผา่ นวัสดแุ ละเรม่ิ แก่เปน็ สเี หลอื ง สีน้าตาลปลายรากมีสขี าวและมีจานวนมากพอจงึ ตัดกง่ิ ตอนได้ สงั เกตรากของก่ิงตอนจะมีสเี หลือง สนี า้ ตาล ปลายรากสขี าว งอกแทงผา่ นวสั ดุ

-15-6. การตดั กิง่ ตอน ใหใ้ ช้กรรไกรตัดกงิ่ ตัดให้กง่ิ เฉียงกับคมมีด ทามุม 45 - 60 องศา การตัดก่ิงตอน7. นากงิ่ ตอนไปชา ในภาชนะกระถางหรือถงุ พลาสติก เพอื่ รอการปลกู ตอ่ ไป นากง่ิ ตอนไปชาในกระถาง

-16- การปอ้ งกันรักษาความชน้ื ภายในกระเปาะตอน กิ่งตอนจะออกรากไดด้ ีมากนอ้ ยเพยี งใดขึ้นอยกู่ บั สภาพความช้ืนภายในกระเปาะตอนใหพ้ อเพยี งและสม่าเสมอ ซงึ่ สามารถทาไดโ้ ดยการนาวัสดปุ ้องกันความชื้นไปหอ่ หุม้ กระเปาะตอนมใิ หส้ ูญเสียไปไดง้า่ ยและทาใหส้ ะดวกแกก่ ารดูแลรักษา ไมต่ ้องรดน้าให้แกก่ ระเปาะตอนบอ่ ย ๆ นอกจากน้ียังชว่ ยทาให้กงิ่ ตอนออกรากได้เรว็ ขึน้ โดยใชแ้ ผ่นพลาสตกิ ท่ีไมม่ ีร่องรอยฉีกขาด ตัดใหม้ ีขนาดโตกว่ากระเปาะตอนพอสมควรและห้มุ ใหร้ อบทุกส่ วนของกระเปาะตอน แล้วคอ่ ยพับรมิ ทงั้ สองมว้ นเขา้ หากันและมดั ใหแ้ นน่ จะทาให้ความชน้ื ท่อี ยู่ในกระเปาะตอนคงทอี่ ยู่ตลอดเวลา จนกระทัง่ กิ่งออกรากไม่ตอ้ งเสียเวลาให้น้าและดแู ลรกั ษาเพิ่มเติม การดแู ลรกั ษากิง่ ตอน การดแู ลรกั ษากิง่ ตอน การออกรากของกิง่ ตอนต้องอ าศัยอาหารทส่ี ะสมอยู่ภายในกง่ิ ซึ่งไดจ้ ากการปรุงอาหารที่ใบ ฉะนนั้ การดูแลรักษาให้ก่ิงอยู่ในสภาพสมบูรณ์ มใี บพอเพียงและได้รับแสงแดดสม่าเสมอได้รับน้าและแรธ่ าตุอาหารสมบูรณจ์ ะทาใหก้ ิง่ ออกรากไดเ้ ร็วขนึ้ รวมท้ังต้องหมัน่ ดูแลกระเปาะตอนใหม้ คี วามชื้นเพยี งพออยเสู่ มอ โดยสังเกตจากไอน้าทอี่ ย่ภู ายในแผน่ พลาสติกท่ีหุม้ กระเปาะตอนถ้ายังมไี อนา้เกาะอยู่ แสดงว่าความชน้ื ยงั เพียงพอแตถ่ ้าไมม่ ไี อนา้ เกาะจะตอ้ งให้นา้ เพิม่ เติมนอกจากนั้นจะตอ้ งคอยตรวจดูอย่าใหม้ แี มลง มด หรอื สิ่งมชี ีวติ อ่ืน ๆ เขา้ ไปอาศยั อยู่ในกระเปาะตอ น เพราะอาจจะทาใหเ้ กิดการกระทบกระเทอื นต่อการออกรากของกิ่งได้ และระวังอยา่ ให้กระเปาะตอนโยกคลอนไปมา การตัดกิง่ ตอน การตดั กิ่งตอน พชื โดยทั่ว ๆ ไปก่ิงตอนจะออกรากในระยะเวลา 1-2 เดือน แล้วแต่ชนดิ ของ พืชบางชนิดทีอ่ อกรากยากอาจใช้เวลา 3-4 เดอื น การตัดก่ิงตอนจากต้นไปปลกู ใหพ้ จิ ารณา ดงั นี้ 1) รากเจริญเตบิ โตพอสมควร มจี านวนมาก เริ่มมีสนี ้าตาลและมรี ากฝอยเกิดขน้ึ บา้ ง 2) ถา้ เปน็ กิง่ ตอนที่มขี นาดโตและใบจานวนมาก จะตอ้ งตดั แตง่ กง่ิ ให้มีปรมิ าณใบลดลงเพก่ือารลเสดียน้าจากการคายน้าของใบ และให้รากทมี่ ีอยสู่ ามารถดูน้าไปเล้ียงกิ่งตอนได้เพยี งพอ มฉิ ะนนั้ก่งิ ตอนอาจจะเหย่ี วเฉาได้ภายหลังจากการตัด 3) พชื บางชนิดมีความออ่ นแอ จะต้องดูแลเป็นพิเศษหรือกิ่งตอนมีขนาดใหญ่ อาจจะตอ้ งควนั่ หรือบากก่ิงบริเวณใต้กระเปาะตอนออกคร้งั ละนอ้ ย ๆ เพอื่ ให้ก่ิงตอนปรบั ตัวและกระตุ้นใหร้ ากทางานก่อนการตัดก่ิงตอนออกจากตน้ เดมิ

-17- การปลกู มะนาวทีไ่ ด้จากการตอนกงิ่ ด้วยกะปิ มะนาวหรอื พชื ทไี่ ด้จากการตัดกงิ่ ตอน ออกจากตน้ เดิมแลว้ ไม่ควร นาไปปลกู ทันที เพราะก่งิ ตอนอาจปรับตัวให้เขา้ กับสภาพแวดล้อมใหมไ่ มไ่ ด้ อาจจะทาใหช้ ะงกั การเจริญเติบโตและตายได้ ควรนาเไกปบ็ ไว้ในกระบะปกั ชาหรอื กระบะทราย รดน้าใหช้ ุ่มอยู่เสมอ เพอ่ื ให้รากของก่งิ ตอนแขง็ แรงและมจี านวนมากขึน้จนสามารถดูดนา้ และอาหารมาเลยี้ งต้นใหม่ได้ จงึ นาไปปลกู ลงในแปลงหรือภาชนะปลกู ต่อไป มะนาว เปน็ พืชทสี่ ามารถปลกู ไดด้ ีในดินเกือบทุกชนิดไมว่ ่าจะเป็นดนิ เหนียวดินทราย แตถ่ ้าต้องการจะปลกู มะนาวใหเ้ จริญงอกงามดี มผี ลดกและคณุ ภาพดีก็ควรปลกู ในพน้ื ท่ที เี่ ปน็ ดินร่วนซยุ มกี ารระบายน้าดีมอี ินทรยี วัตถผุ สมอยูม่ ากและควรเลอื กพ้นื ท่ที ่อี ยู่ใกล้แหลง่ น้า การเตรียมพน้ื ทีป่ ลูก 1. พน้ื ทลี่ ่มุ เตรียมพืน้ ที่โดยการทาคนั ดินใหม้ คี วามกวา้ งประมาณ 6-8 เมตร สว่ นสูงให้สงั เกตจากปรมิ าณน้าที่เคยท่วมสูง โดยให้อยสู่ ูงกว่าแนวระดับน้าทว่ ม 50 เซนติเมตร แทงร่องหรือซอยรอ่ งทาประตูนา้เพือ่ ระบายน้าเขา้ ออกขนาดรอ่ งนา้ กว้าง 1.5 เมตร ลกึ 1 เมตร พนื้ ท่ีรอ่ งกวา้ ง 0.5-0.7 เมตร ใช้ระยะปลูก5 x 5 เมตร 2. พ้นื ทีด่ อน ควรไถพรวนเพือ่ กาจดั วชั พืช และทาให้ดนิ ร่วนซุย ใช้ระยะปลูก 4x4 เมตร หรือ6x6 เมตร ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความอดุ มสมบรู ณข์ องดนิ พันธุม์ ะนาว พันธท์ุ ี่นยิ มปลูก มี 3 สายพันธุ์ 1. มะนาวหนัง ผลออ่ นมีลกั ษณะกลมยาวหัวทา้ ยแหลมเมอ่ื โตเตม็ ท่ีผลจะมลี ักษณะกลมคอ่ นขา้ งยาวมีกลมมนบา้ งเลก็ น้อย ด้านหัวมีจกุ เลก็ ๆ มเี ปลอื กค่อนขา้ งหนา จงึ เก็บรักษาผลไว้ไดน้ าน 2. มะนาวไขม่ ีขนาดและลกั ษณะคลา้ ยมะนาวหนงั เกือบทกุ อย่าง ผลอ่อนมลี ักษณะกลมยาวหัวท้ายแหลม เมอื่ โตเตม็ ทีผ่ ลจะมลี กั ษณะกลมมนเป็นสว่ นมาก เปลือกบางผลโตกว่ามะนาวหนงั 3. มะนาวแป้น เป็นมะนาวทสี่ ามาร ถใหด้ อกออกผลตลอดปี ผลมขี นาดกลาง รูปทรงของผล มีลกั ษณะแป้น เปลอื กบาง มหี ลายพันธ์ุ เชน่ พนั ธ์ุแป้นราไพ แป้นทราย เปน็ ต้น

-18- การดูแลรักษา ให้ปริมาณนา้ ทีเ่ พียงพอกับความต้องการขอ งพืช รดนา้ เชา้ - เยน็ หลังจากปลกู มะนาวได้ 1 เดอื นควรใส่ปุย๋ การป้องกนั และกาจดั ศัตรูพชื โรคท่มี กั พบในมะนาว ได้แก่ โรคแคงเกอร์ โรครากและโคนเน่า โรคยางไหล โรคใบแก้วโรคทรสิ เทซา่ และโรคราดา สว่ นแมลงไดแ้ ก่ หนอนชอนใบ เพลี้ยไฟ ไรแดง การปอ้ งกนั และกาจัดศตั รูพืชดแู ลไม่ใหม้ ีวชั พชื ขึน้ และใช้สารเคมีฉีดพ่น การเกบ็ เกี่ยว หลังจากมะนาวออกดอก ตดิ ผลได้ 4 - 5 เดือน ก็สามารถเก็บเกยี่ วผลผลิตสตู่ ลาดได้

-19- ประโยชน์ของการตอนกิ่งมะนาวดว้ ยกะปิ1. มีหลกั และเทคนิคในการขยายพนั ธ์ุพืชเพมิ่ ขึ้น การขยายพนั ธพุ์ ชื ในปัจจบุ ันนิยมใช้ มี 2 วธิ ี คือ  การขยายพนั ธ์พุ ชื โดยใช้เมลด็ คอื การนาเมล็ดพชื ไปปลูกในดินหรอื วสั ดเุ พาะชา เพ่ือให้เมลด็ งอกเปน็ ตน้ พชื โดยปกตกิ ารขยายพันธุโ์ ดยวิธนี ี้จะ เกดิ ขึ้นเองอยู่แลว้ ตามธรรมชาติ แตเ่ ราอาจจะเพาะเมลด็ ข้นึ เองได้  การขยายพนั ธุ์พืชโดยใชส้ ว่ นต่าง ๆ นอกเหนือจากการใชเ้ มลด็ หรือเรียกอีกอยา่ งหนงึ่ วา่การขยายพนั ธ์ุพชื โดยไม่ใช้เพศ เปน็ วธิ ีการเพม่ิ จานวนตน้ พืชให้มากขน้ึ มลี กั ษณะเหมือนต้นเดมิ การที่ พชืสามารถขยายพันธโ์ุ ดยวิธนี ไี้ ด้เพราะมลี ักษณะพิเศษ คอื สามารถสรา้ งสว่ นท่ี ขาดหายไปขน้ึ มาทดแทนได้เชน่ ราก ใบ กิ่ง ก้าน ลาตน้ เหงา้ หวั ไหล และหน่อ เป็นต้น ซง่ึ สามารถทาได้หลายวธิ ีได้แก่ การปกั ชาการตอน การเสียบยอด การติดตา การทาบกง่ิ การแบง่ การแยก และการเพาะเล้ียงเนือ้ เยื่อ ซึ่งมที ัง้ ขอ้ ดีและข้อเสยี เช่น การตดิ ตาการทาบกิง่ การตอนจะไดต้ น้ เหมอื นเดมิ แตก่ ารขยายพันธช์ุ ้า การเพาะเมลด็ จะได้ต้นพนั ธทุ์ ีไ่ มเ่ หมือนเดมิ อาจจะได้ลกั ษณะท่ีดหี รอื เลวไปกว่าตน้ พันธ์ุเดมิ ก็ได้ การขยายพนั ธ์พุ ชื โดยวิธี การตอนกิ่งดว้ ยกะปิ สามารถลดข้นั ตอนในการดูแลรกั ษาและลดระยะเวลาในการออการกของก่ิงตอนไดร้ วดเรว็กว่าการตอนขยายพนั ธพ์ุ ชื แบบเดมิ2. รากและกงิ่ ตอนมีความแขง็ แรง เนือ่ งจากการตอน คอื การควั่นกิ่งเพอ่ื ตดั ท่อลาเลยี งอาหารทจ่ี ะส่งไปเลีย้ งส่วนต่าง ๆ เมื่อควน่ั กง่ิ หรือทาให้เป็นแผล สารอาหารและสารบางอย่างทพี่ ชื ส่งมาเล้ียงไมส่ ามารถผ่านไปได้จะเกิดการสะสมของสารอาหาร การทากะปเิ ป็นการเพิ่มสารอาหารทสี่ ะสมเหนอื แผลให้กับกิ่งตอน ทาให้กง่ิ ตอนได้รับสารอาหารไดเ้ ตม็ ที่ รากมีความคงทนแขง็ แรง3. ประหยัดคา่ ใชจ้ ่ายนอกจากคณุ คา่ ทงาอาหารทไี่ ดร้ ับจากกะปิแล้ว กะปิยังใชใ้ นกขายรายพนั ธพ์ุ ืชโดยการตอนกิ่งจนสามารถลดคา่ ใชจ้ ่ายลดต้นทนุ ในการตอนกิง่ มะนาวเนื่องจากกะปิหางา่ ยราคาถูก(กะปิ 1 กระปกุ ราคา10บาทสามารถขยายพันธ์พุ ืชโดยการตอนกงิ่ ได้ประมาณ 100 กิ่ง)4. รกั ษาส่ิงแวดลอ้ ม เนื่องจากไม่ตอ้ งใชส้ ารเคมีในการขยายพันธพ์ุ ชื โดยวิธกี ารตอน5. ประหยัดเวลาในการดูแลรักษากิง่ พนั ธ์หุ ลงั การตอน เนือ่ งจากการขยายพนั ธพ์ุ ชื โดยวิธนี ไี้ ม่ต้องรดอนกี้าเลยหลังจากการตอน เพราะขุยมะพรา้ วแช่นา้ สามารถอุ้มน้าและรกั ษาระดับความชน้ื ได้จนกวา่ พชื จะออกรากโดยใช้เวลาในการออกราก 25- 40 วัน

-20- บรรณานุกรมชนะ วันหมุน. หนงั สือเรยี นสาระการเรยี นรพู้ น้ื ฐาน กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชพี และเทคโนโลยี งานเกษตร (พชื ) ม.1-ม.3 ชว่ งชน้ั ที่ 3. พิมพ์คร้ังท่ี 4. กรุงเทพฯ : อักษรเจรญิ ทศั น์, 2548.นันทยิ า วรรธนะภตู ิ. การขยายพนั ธ์ุพชื . กรงุ เทพฯ : โอเดียนสโตร์, 2548.พฒั นา ประเสริฐสขุ และศศกิ าญจน์ ริบรวมทรัพย์. งานเกษตร. พมิ พ์ครั้งที่ 2. กรงุ เทพฯ : วฒั นาพานชิ , 2547.ยวุ ดี จอมพทิ ักษ์. อาหารธรรมชาตผิ กั พืน้ เมืองโภชนาการสูงเหลือเชอื่ . กรงุ เทพฯ : โอเดยี นสโตร์, 2545.ส่งเสรมิ การเกษตร, กรม. การปลูกมะนาว. กรงุ เทพฯ : กองเกษตรสมั พนั ธ์, 2543.สมศกั ดิ์ วรรณศริ ิ. มะนาว. กรงุ เทพฯ : ฐานเกษตรกรรม, 2539.สวณี ฉา่ เฉลยี ว. 6 คณุ สมบัตขิ องกะปิดี. ฉลาดซอ้ื . 11 (สงิ หาคม-กนั ยายน) 2547.สุนิสา อธิวงศ์ธนวฒั น์. ผักพน้ื บา้ น. กรุงเทพฯ : มปพ, มปป.สุภาณี ปยิ สนุ ทรา. พชื สมุนไพร. กรุงเทพฯ : สขุ ใจ, 2540.สมุ าลี เหลืองสกลุ . การปลูกมะกรดู เพือ่ การค้า. กรงุ เทพฯ : มปพ, 2549.http://www.citylifefm.com/cityboard/viewtopic.php?t=3167, 14/10/2551http://www.healthnet.md.chula.ac.th/text/forum2/shrimp_paste/index.html, 6/10/2551