Physics II 2012

хүч хэмжигчийн заалтаа хар даа. Ямар дүгнэлт хиймээр байна вэ? Дээрх туршлагаас үзэхэд биеийг өргөх хүч нь түүний түрж гаргасан усны жинтэй тэнцүү байна. Түрэгдсэн усны жин нь түүний хүндийн хүчтэй тэнцүү учраас өргөх хүчийг дараах хэлбэртэй бичиж болно. ЭВРИКА, ЭВРИКА Үүний рш - усны нягт, Vш - түрэгдсэн усны эзэлхүүн юм. Энэ нь өргөх хүч шингэний нягт ба түрэгдсэн шингэний Эртний Грекийн Гиерон эзэлхүүнээс хамаарна гэсэн үг юм. Та нар өөрсдөө уснаас хаан (манай эриний өөр нягттай шингэн ашиглаж дээрх туршилтыг давтан хийж өмнөх 250 он) титэм үзээрэй. Мөн зөв биш хэлбэртэй хатуу биеийг Архимедийн хувингаас зүүж дээрх туршилтыг давтан хийж өргөх хүчхийлгэхээр дарханд алт биеийн хэлбэрээс хамаарах эсэхийг шалгаарай.өгчээ. Титмийг хийсний Хэрвээ бие шингэн дотор биш агаар дотор байвал мөн дараа хаан дархныг адил өргөх хүч үүснэ. Агаар дотор байгаа бие мөн өөрийн хардаж, титэмд шижир эзэлхүүнтэй тэнцүү хэмжээний агаарыг түрж гаргах бөгөөдалт бүрэн орсон эсэхийг биед түрэгдсэн агаарын жинтэй тэнцүү өргөх хүч үйлчилнэ. Харин биеийн түрж гаргасан агаарын нягт маш бага учраас шалгах даалгавар өргөх хүчний хэмжээ бага байдаг.Архимедэд өгчээ. Шалгахаргыг олон хоног бодоод Иймд биеийн хүндийн хүчтэй харьцуулахад агаарын өргөх хүчний хэмжээ олон дахин бага байвал түүнийг тооцохгүй олоогүй байв. Нэгэн байж болно. өдөр Архимед усанд орж байгаад \"Эврика, Шингэн (хий) дотор байгаа бивд үйлчлэх өргөх хүч нь түрж гаргасан эврика\" (Оллоо, оллоо) шингэний (хийн) жинтэй тэнцүү. Үүнийг Архимедийн хууль гэдэг. гэж хашгирсан гэдэг.Маргааш нь тэр хаанаас Архимедийн хуулийг шалгаятитэм ба түүнтэй ижил хэмжээний алт өгөхийг Хэрэглэгдэх зүйлс: Устай сав, хатуу бие, хүч хэмжигч, мензурк хүсчээ. Тэдгээрийг Гүйцэтгэх дараалап: Биеийн эзэлхүүнийг тооцоолж юмуу дэнсний тавгууд дээр хэмжиж олно. Өргөх хүчийг өмнөх туршилтын адилаар олно. тавихад тэнцэж байв. Хэмжилтийн үр дүнг хүснэгтэд бичиж, үр дүнг ярилцана уу? Дараа нь энэ бүгдийгээ устай саванд аажмаар Хүч хэмжигчийн заалт Түрэгдсэн усны Түрэгдсэн усны жин, Н оруулжээ. Тэгтэл алт усны гадна эзэлхүүн, см3 өргөх хүч хийсэн таваг дийлж доошилсон байна. усан дотор Эргэн тойронд байсан хүмүүс үүнийг хараад дэмийл алмайрангайхжээ. Гэтэл Архимед дархныг зааж \"зальт этгээд\" гэж түүнийг илчилсэн гэдэг. Агаарын зүгээс үйлчлэх өргөх хүчийг техник ба амьдралд өргөн хэмжээгээр ашигладаг. Ус цаг уурын шинжилгээнд хөнгөн хийгээр дүүргэсэн бөмбөлгүүдийг дээш хөөргөж тэнд байрлуулсан багажуудын тусламжтайгаар агаарын давхаргын янз бүрийн өндөрт агаарын температур даралт зэргийг хэмждэг. Ийм бөмбөлгүүд нь 40 км хүртэл өндөрт гарч чаддаг. Хөдөлгөөн ба хүч

Бие хэдийд хөөрч, хэдийд живэх вэ? Шингэн дотор янз бүрийн биеийг хийхэд зарим нь хөвж, зарим нь живдэг. Ямар тохиолдолд бие хөвж, ямар тохиолдолд живэх вэ? Архимедийн хүчийг ажиглая• 71. Биеийн хөвөх, живэх Ган, хөнгөн цагаан, мод, чулуу, шил, үйсэн бөглөө ... зэргийгнь Архимедийн хүч ба усанд хийж аль нь живж хөвж байгааг ажигла.хүндийн хүчний их багаасхамаарна Шингэн дотор хийсэн биед эгц доош чиглэх хүндийн хүч ба эгц дээш чиглэх өргөх хүч гэсэн хоёр үйлчилнэ. Шингэнд хийсэн биеийн хөөрөх, живэх нь эдгээр хүчний аль нь дийлэхээс хамаарна. Архимедийн хүч > хүндийн хүч бол бие хөөрнө. Архимедийн хүч < хүндийн хүч бол бие живнэ. Архимедийн хүч = хүндийн хүч бол бие хөвнө. Хэрэв бие шингэн ба хийд бүрэн дүрэгдсэн байвал биеийн эзэлхүүн түрэгдсэн хий юмуу шингэний эзэлхүүнтэй тэнцүү байх учир дээрх хүчний нөхцлийг нягтаар илэрхийлж болно. Шингэний нягт > биеийн нягт бол бие хөөрнө. Шингэний нягт < биеийн нягт бол бие живнэ. Шингэний нягт = биеийн нягт бол бие шингэн дотор хөвнө. Иймд биеийн хөвөх ба живэх нь бие ба шингэний нягтаас хамаарна. Энд биеийн нягт гэдэгт биеийн массыг түрэгдсэн шингэн юмуу хийн эзэлхүүнд харьцуулсан харьцааг ойлгож байна. Энэ нь тухайн нөхцөлд уг биеийг бүтээж байгаа бодисын нягттай адилхан биш байж болно. Жишээ нь усан дотор хийсэн хоосон төмөр лааз нь их хэмжээний ус түрэх учир лаазны массыг нь түрсэн усны эзэлхүүнд харьцуулсан харьцаа төмрийн нягтаас бага байна. Ус ба агаарт хөвөхүй Зураг дээр шумбадаг завь усны гадаргуу руу хөөрөх зарчмыг үзүүлжээ. Хөлгийн нягт усны нягттай адилхан нягттай бол усан дотор янз бүрийн гүнд хөвж явж чадна. Дээшлэх үедээ нөөц савнаасаа хажуугийн бункер рүү агаар шахаж оруулах замаар доторх усыг нь шахаж гаргадаг. Үүний дүнд хөлгийн хүндийн хүч Архимедийн хүчнээс давамгайлна. Шумбадаг завь бункер шиг үүргийг загасны нурууны дотор ханыг даган байрлах хийт цуух гүйцэтгэж байдаг. Агаар халахдаа тэлдэг учир халсан агаар хүйтэн агаараас нягт багатай болдог. Энэ чанарыг агаарын бөмбөлөгт ашигладаг. Агаарын бөмбөлгийн хөндийг галаар төөнөж халаах замаар сийрэгжүүлдэг. Үүний дүнд агаарын бөмбөлгийн нягт багасаж гаднах хүйтэн агаараас өргөх хүч үүснэ.Хөдөлгөөн ба хүч

Ухагдахууны сүлжээ Физик Юуг илэрхийпдэг Тэмдэглэгээ Нэгж Хэмжих аргахэмжигдэхүүн 1 Па БарометрДаралт Гадаргын нэгж талбайд перпендикуляраар үйлчлэх хүчний хэмжээг илэрхийлдэг Даралт Хатуу бие Шингэн Хий Гадны үйлчлэлийг Шингэн гадны Шахагдсан хий нь анхны чиглэлийн даралтыг зүг бүрт гадны даралтыг зүг дагуу дамжуулна жигд дамжуулна бүрт жигд дамжуулнаДэлхийд татагдсаны Дэлхийд татагдсаны Дэлхийд татагдсаныулмаас хатуу бие ч улмаас үүсэх усны улмаас үүсэх агаарын тулгууртаа даралт жингийн даралт 10 м жингийн даралт 12 м доошлох тутамд дээшлэх тутамд 1 мм учруулдаг, 1 атм-аар нэмэгддэг м.у.б-аар буурдаг, Архимедийн хүч Архимедийн хууль Шингэн (хийд) живсэн биед өргөх Шингэн (хий) дотор байгаа үйлчлэл үзүүлнэ биед үйлчлэх өргөх хүч ньШингэний (хийн) нягт ба түрсэн шингэн түрж гаргасан шингэний (хийн) эзэлхүүнээс хамаарна (хийн) жинтэй тэнцүү. Хөдөлгөөн ба хүч

Архимед дархны залилсныг яаж мэдсэн бэ? Архимедийн аргыг ашиглаж болохжишээ хэлнэ үү?Амьдралд тохиолддог ямар ямар үзэгдлийг шингэний түлхэх хүчээр тайлбарлахвэ?Хий дотор байгаа биед дээш өргөх хүч үйлчилдгийг туршлагаар яаж үзүүлэх вэ?Архимедийн хуулийн тодорхойлолтод шингэн ба хийн хүндийн хүч биш харин жингэсний учир юу вэ?0.1 дм3 эзэлхүүнтэй төмрийг усанд хийвэл ямар хэмжээний өргөх хүч үйлчлэх вэ?0.02 дм3 эзэлхүүнтэй зэс цилиндрийг хүч хэмжигчээс зүүгээд усанд хийжээ. Хүчхэмжигчийн заалт ямар хэмжээгээр өөрчлөгдөх вэ?Биеийн жин агаарт 2600 Н, усанд 1600 Н байсан бол уг биеийн эзэлхүүнийг ол.Хадаас усанд живдэг атал, хөлөг онгоц усан дээр хөвдөг. Үүний учрыг тайлбарла.Биеийг зүүсэн хүч хэмжигчийн заалт агаарт 19,6 Н байснаа, биеийг керосинд хийхэд18 Н болов. Биеийн эзэлхүүнийг ол.Далайд хөвж яваа мөсөн уулын 90 % нь усан доор, үлдсэн хэсэг нь усны гадаргадээр байдаг. Энэ өгөгдлийг ашиглаад мөсний нягтыг ол.Дараах хүснэгтийн дутууг гүйцээж бөглөнө үү.Шингэний гадарга дээр хөвөхийг (+)шингэн дотор хөвөхийг (0)ёроол руу живэхийг (-) гэж тэмдэглэв. Төмөр утас ?? ? + + Ган хайрцаг 0.4 ? ? ? ? давстай ус 1.03 Хенгөн цагаан 0.96 ? халбага 1 халуун ус (100 °С) 1.00 ?Хадаас хатгасан 1 хүйтэн ус (4 °С) үйсэн бөглөөХадаас хатгасан үйсэн бөглөөХөдөлгөөн ба хуч

II бүлэгТемператур баэнергиБид өдөр тутмын амьдралдаа үргэлж дулаан ба температуртай холбоотойасуудалтай учирч байдаг. Энэ бүлэгт бид дулаан гэж юу вэ, дулаан температурхоёр ямар холбоотой вэ, дулааны үзэгдлүүдийн учир шалтгаан зэрэг асуултадхариулт өгөхийн зэрэгцээ, дулааны үзэгдэл, процессын энергийн тооцоо хийхаргачлалтай танилцана. БҮЛГИЙН АГУУЛГА1. Халуун хүйтэн ба температур2. Температур, төлөв, энерги

1. Халуун хүйтэн ба температур Арьсаараа \"халуун хүйтэн\"-ийг хэмжиж чадах уу?• 1. Бид халуун хүйтнийг Монгол орон жилийн дөрвөн улиралтай. Өвөлдөө хүйтэн,хэрхэн мэдэрдэг вэ? зундаа халуун. Бидэнд юмсын халуун, хүйтнийг мэдэх шаардлага дандаа гардаг. Ихэнхдээ халуун хүйтнийг арьсныхаа тусламжтай мэдэрдэг. Бидний халуун хүйтний мэдрэмж Арьсны халуун хүйтнийг мэдрэх чадвар ямар онцлогтой болохыг туршилтаар шалгая (• Зур.1). Гүйцэтгэх дараапап: Баруун гараа сугандаа хавчуулж, зүүн гараараа анги доторх төмөр зүйлийг олж бариарай. Хэсэг хугацааны дараа хоёр гараа зэрэг авч хүзүүндээ хуүур?гэнэ үү. Хүзүү чинь халуун байна уу? хүйтэн байна Хэсэг хугацааны дараа юу мэдрэгдэж байна вэ?Хүн хүйтэн ба халууныг арьсан дорх хүлээн авагчаар мэдээ авч мэдрэлийнсистемд дамжуулдаг. Халууны хүлээн авагч 0,4-2 м/с, хүйтнийх 20 м/с хурдтаймэдээ дамжуулна.Бүлээн цустай амьтдын температур тогтмол байдаг. Амьтад хоол унд идэхэдтэдгээрийн дотор явагдах биохимийн урвалуудын үед дулаан үүсч эд эрхтнүүдэдшилждэг. Мөн биеийн температур нэмэгдэхэд илүүдэл энергиэ гадагш ньфизиологийн үйл ажиллагаагөөрчлөн алддаг. Үүнийгдулааны физикийн зохицуулгагэнэ. Энэ нь гадаад орчин ба бие махбодын дулааны солилцоонд оршино.Өрөө 20 °С байхад тайван байгаа хүн цагт 419 кЖ дулаан алддаг. Арьсныдамжууллаар 15%, цацралаар 66%, уушиг арьсаар ялгарах усны уураар 19%алдана. Температур ба энерги

Хоёр гарын нэг нь халууныг, нөгөө нь хүйтнийг мэдрэх бөгөөд тодорхой хугацаа өнгөрсний дараа хоёр гарт халуун хүйтний мэдрэмж ижил болно. Яагаад ингэж байна вэ? Халуун биеэс хүйтэн бие рүү энерги температур жигдрэх хүртэл зөөгддөг. Хүн арьсныхаа температурын өөрчлөлтийг мэдэрдэг. 1. Халаагуурт гараа хүргэхэд хэр хугацааны дараа мэдрэх вэ? 2. Халууцахаар хөлс гардаг нь ямар хэлбэрээр энергиэ алдаж байна вэ? 3. Хүснэгтийн дутууг гүйцээнэ үү. Дулаан Биеийн байдал Алдах = Ялгарах Даарна. Алдах...Ялгарах Алдах < Ялгарах 4. Нэмэлт мэдээллийг ашиглаад тайван байгаа хүнээр тооцоолж хүснэгтийг гүйцээнэ үү. Хоногт Алдах энерги 500 мл шингэн уушиг ба арьсаар 500 мл- 2,4 кЖ/мл = 419 кЖ/цаг • • 24 цаг = Арьсны дулаан дамжууллаар Хүний биеийнтемпературын Цацралаар зохицуулга Арьсаар 1 мл ус ууршихад 2,4 кЖ буюу 0.58 ккал алдана Биед 1 г өөх тос шатахад 9,3 ккал энерги үүснэ Биед 1 г нүүрс ус, уураг шатахад 4,1 ккал энерги үүснэ Хүний биеийн халуун хүйтний хүлээн авагчид өөр өөр газар байрлах боловч ижилхэн хариу үйлдэл учруулдаг. Хүмүүсийн температурын мэдрэхүйн босго ялгаатай байдаг.Түүнчлэн мэдрэхүйн босго нь улирлаас хамаарч ихсэж, багасаж байдаг. Сэрүүн бүсэд амьдардаг хүний дасан зохицох чадвар өндөр. Температурын мэдрэхүйн хязгаарыг давсан үед түлэгдэлт юм уу хөлдөлт болдог. Температур ба энерги

5. Өвөл гадаа -15 °С үед даараагүй хүүхэд хавар 15 °С яагаад даардаг вэ? 6. Зун голын усанд ороход даардгийн учир юу вэ? 7. Хангайн хүн говьд очиход их халуун санагдаж хэцүү байснаа cap болсны дараа говийн хүнтэй адил болдог. Хангайн хүнд ямар өөрчлөлт гарсан бэ? 8. Хүний амьсгалаар гарсан хий бүлээн байдгийн учрыг тайлбарлана уу? Амьд биеийн халуун хүйтний мэдрэмж нь хүлээн авах хариу үйлдэл үзүүлэх, зохицох үйл ажиллагаа зэрэгцэн явж байдаг. Бид байнга температурын өөрчлөлтийг мэдэрч, энергийн солилцоо хийж байдаг. Бид мэдрэмжээрээ халуун хүйтнийг бүрэн төгс хэмжиж илэрхийлж чадахгүй. Физикт тодорхой шинж чанарыг Хэмжигдэхүүнээр илэрхийлж Хэмжигдэхүүнээ багажаар хэмжиж Хэмжих тохирсон аргаар тодорхойлж Тодорхой нэгжээр илэрхийлдэг. Халуун хүйтнийг юугаар яаж хэмжиж хэрхэн тэмдэглэх вэ? Физикт халуун хүйтнийг хэрхэн илэрхийлдэг вэ? Биеийн хэр зэрэг халуун, хүйтэн байгааг илэрхийлдэг хэмжигдэхүүнийг физикт температур гэнэ. Температурыг термометрээр хэмждэг. 1. Хүний биеийн ердийн температур хэдэн кельвин вэ? 2. Агаарын температурыг 300 гэсэн тоон утгаар хэмжжээ. Энэ нь цельсийн хуваариар байх боломжтой юу?Температур ба энерги

Физикийн шинжлэх ухаанд температурыг ихэвчлэн Цельсийн юмуу Кельвинийхуваариар илэрхийлдэг. Байгаль дахь хамгийн бага температурт бөөмсийндулааны хөдөлгөөн бүрэн зогсох бөгөөд энэ температурын утгыг Кельвиний тэгградус гэж сонгодог. Кельвин ба Цельсийн хуваарийн хамаарал Т = t°+ 273,15томьёогоор илэрхийлэгддэг. Хэвийн даралтад 273,15 К температурт мөс хайлж,373,15 К температурт усбуцална. Термометрээр халуун хүйтнийг хэмжихэд юуг анхаарах вэ? • 3. Юм цохиж болохгүй • 5. Унагахаас болгоомжил• 2. Агаарын температурыг сүүдэрт • 4. Булцуунаас барьж болохгүй • 6. Газар ухаж болохгүйхэмжинэ.Термометрийн заалтыг унших• 7. Заалтыг эгц урдаас • 8. Өөртөө • 9.16.5-аас бага бол 16; 16.5-аас • 10. Налуунь харна параллель их бол 17; 16.0-г зааж байвал 16 гэнэ. үед 90° өнцгөөр байрлуулна харна. Температур ба энерги

Зурагт өгсөн термометрүүдийн заалтыг дараах хүснэгтэд тэмдэглэнэ үү (• 3yp.11). Термометр Заалт Нарийвчлал Термометр хийцгээеШингэнт термометрт: Аливаа хэмжигч багаж нь биеийн аль нэг• Хөдлөх шингэн Шинж чанарын өөрчлөлтөд тулгуурлан,• Булцуутай шил Тодорхой хязгаарт,• Хуваарь Өөрийн нарийвчлалтайгаар хэмждэг.Шингэн халахдаа тэлдэг Шингэнт термометрийг бие халахаараа тэлдэг шинж чанартшинжийг температур тулгуурлан бүтээсэн. Халууны шилний хэмжих хязгаар 35 °Схэмжихэд ашигладаг. -аас 42 °С хүртэл байдаг. Хуваарийн хоёр зураасны хооронд 0,1 °С ноогддог нь хуваарийн үнэ, нарийвчлал юм. Цельсийн хуваарь нь хайлж буй мөстэй усны температурыг 0 °С, буцалж буй усны температурыг 100 °С гэж үзээд эдгээр цэгүүдийн хоорондох зайг 100 тэнцүү хэсэгт хувааж нэг бүрийг нь нэг градус гэж нэрлэсэн. Энд мөсний хайлах ба ус буцлах үед температур тодорхой утгатай байдгийг ашигладаг. Бидний термометр ямар байх вэ? Шинж чанар Шингэн халахаараа тэлдэг Хэмжих хязгаар Тогтмол (бага) температуртай Хэмжилт хийх орчиндоо тохируулах цэг Мөстэй ус байж болно, бидний хийх Тогтмол (их) температуртай цэг термометрийн шингэн хэмжихэд хөлдөхгүй байх ёстой Нарийвчлал хүний биеийн халуун, энэ үед термометрийн шингэн буцлахгүй байх ёстой Ойролцоогоор 1 °С Багажаа туршилтад бэлтгэх Саванд өнгөтэй шингэн хийж, бөглөөнд нь нарийн гуурс суулгана (• Зур.12). Хэмжих үед заалт сайн анзаарагдахгүй бол гуурсаа нарийсгана. Ус асгараад байвал өргөсгөх юм уу, эсвэл өндөрсгөх арга бодоорой. Халуун юм хэмжихэд ууршвал шингэнээ ихэсгэнэ. Хуваарь хийнэ.Температур ба энерги

Температурыг хэмжих Хэрэглэгдэх зүйлс: Тасалгааны термометр, секундийн нарийвчлалтай цаг Гүйцэтгэх дараалал: Термометрийн үзүүрийг хуруугаараа чимхээд 10 с тутамд заалтыг тэмдэглэж аваарай (• Зур.13). Хэмжилтийн үр дүнг хүснэгтэд бичээрэй t 0с 10 с 20 с 30 с 40 с 50 с 60 с 70 с t° 20.0 °С 25.0 °С 27.0 °С 27.6 °С 27.9 °С 28.0 °С Температур хугацаанаас хамаарах график байгуул. Хүний арьсны температур хэд вэ? Туршилтын үр дүн: Хүүхдийн гарын арьсны температур 28.0 °С байна. Хамт байгаа өөр өөр температуртай биетүүдийн температур заавал жигдэрч ижил болдог. Температурыг хэмжихдээ термометр ба биеийг хооронд нь сайн наалдуулж, заалтыг тогтворжсон үед авна. Цаг агаар температураас хамаардаг уу? 1. Өдрийн агаарын температурыг 1 цаг тутамд нэг байрлалд хэмжиж хүснэгтэд тэмдэглэн, гүйцээнэ үү.Цаг 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19Температур, °С -0,3 1,5Цаг агаар Салхитай, жихүүн Сэрүүн Тогтуун 2. Намрын нэг өдрийн температур хугацааны хамаарлын графикаас монгол орны эрс тэс уур амьсгалын талаар ярилцан дүгнэнэ үү? 3. Хүний биеийн халууныг хэмжихэд өдрийн температурыг хэмжихээс нарийвчлал нь хэр зөрүүтэй байх вэ? 4. Тасалгааны термометрээр гаднах агаарын температурыг хэмжиж болох уу? 5. Монгол оронд өвөл, зунгүй гадаа байрлуулж, агаарын температурыг хэмжихийн тулд ямар термометрийг хэрэглэх хэрэгтэй вэ? Температур ба энерги

Тэлэлт • 15. Хий халахдаа тэлдэг• 14. Зам төмрийг завсартай Төмөр замын зам төмөр хоорондоо завсартай байдаг. Үүнийхийдэг учир юу юм бол? Энэ нь дуу чимээг ихэсгэх гэх мэт сөрөг талтай баймаар. Галт тэрэгний зам төмөр зуны халуунд үрэлтээс халж тэлэх учраас хоорондоо тулан муруйж болзошгүй юм. Харин өвлийн хүйтэнд агшиж зай завсар нь ихэснэ. Болзошгүй аюулаас сэрэмжилж зай завсар гаргадаг байна (• Зур.14).• 16. Данханд ус хийх Халуун усанд амсрыг нь бөмбөлгөөр тагласан савыг хийхэдхязгаарлах тэмдэг байдаг бөмбөлөг хийлэгдэнэ. Учир нь сав доторх агаар тэлнэ (• Зур.15 а, б). Данханд цай чанахад дүүртэл ус хийдэггүй. Ингэвэл буцлахын өмнө цоргоор ус асгарна. Халсан шингэн тэлэх тул ус буцалгагч бүрт хязгаарлах тэмдэг хийдэг (• Зур.16). Хатуу бие шингэнээсээ бага тэлдэг. Хий нь шингэн ба хатуу биеийг бодвол 100-1000 дахин их тэлнэ. Тэлэлтийг ажиглацгаая Хөнгөнцагаан ба зэсийн урт температураас хэрхэн хамаарах вэ? Хэрэглэгдэх зүйлс: Хөнгөнцагаан, төмөр, мод 2ш, цаас, наалт, шатдаг хийтэй халаагуур, шүдэнз Түлэгдэхээс болгоомжил Гүйцэтгэх дараалал: Ижилхэн хөнгөнцагаан ба зэсийн нэг үзүүрийг бэхэлж, сул үзүүрүүдэд нь цаас эгц тулж байхаар тогтооно (• Зур.17). Металуудыг халаана. Цаасны хөдөлгөөнийг ажиглаарай. Урт богино хөнгөнцагаанаар давтан хийнэ.Температур ба энерги

Тэлэлт юунаас хамаардаг вэ? Зэс Хуруу шилтэй ус Халаагуур Дугуй микрометр (1 мм-ийг 100 хуваасны нэгтэй тэнцүү уртын өөрчлөлтийг хэмжинэ).• 18. Савааны суналтыг тодорхойлохТуршилтын ажлын тэмдэглэл1. Хуруу шилэнд УС хийж дотор нь L= 20 CM урттай зэс савааг босоогоор байрлуулав.2. Зэс савааны дээд үзүүрт уртыг мм-ийг 0,00 нарийвчлалаар хэмжигч багажийн голыг тулгаж тэг хуваарийг тохируулав (• Зур.18 а).3. Халаагуурыг залгаж температурын өөрчлөлт ба сунасан хэмжээг хүснэгтэд тэмдэглэв (• Зур.18 б).4. Диаграм байгуулъя. Графикаас харахад зэсийн сунасан хэмжээ температурын өөрчлөлтөөс шууд хамаарч байна. Томьёолбол: Дээрх туршилтаас үзэхэд хатуу биеийн суналт температурын өөрчлөлтөөс шууд хамаарч байна. Суналтын хэмжээ 0.01 мм-ээр хэмжигдэнэ. Температур ба энерги

Биеийн суналт анхны уртаас хамаарах уу?• 19. Метал утсыг Хэрэглэгдэх зүйлс: Гүйдэл үүсгэгч, урт зэс утас,гүйдлээр халааж болно хөндийрүүлэгчтэй штатив, реостат, унтраалга, холбох утас Дулаан тэлэлт нь Хэлхээг залгасны дараа утсыг гараар барьж болохгүй. • хэр зэрэг урт 2 с-ээс илүү удаан залгахгүй байх. • ямар бодисыг • хэдэн градусаар Гүйцэтгэх дараалал: хапааснаас хамаарна. Зурагт үзүүлснээр хэлхээг угсарна (• Зур.19 а). Зэс дамжуулагчийн уртыг залгахаас өмнө хэмжинэ. Хэлхээг залгаад дамжуулагч халж хотойх үед аль нэг штативийг утас тэгширтэл холдуулж ширээн дээрх холдсон зайгаар суналтыг хэмжинэ (• Зур.19 б). Зэсийг өөр урттайгаар авч, хэлхээг ижил хугацаанд залгаж суналтыг хэмжинэ. Дахин өөр өөр урттайгаар хэмжилтийг давт. Хэмжилтээ хүснэгтэд тэмдэглэн график байгуулж дүгнэлт гаргаарай. Суналт нь анхны уртаас шууд хамаарна. Биеийн суналт бодисоос хамаарах уу? Ижил урттай зэс, хөнгөнцагаан, төмөр утас авч дээрх туршилтыг давтан гүйцэтгэнэ. Туршилтаас үзэхэд бодис бүр харилцан адилгүй сунана. Энэ шинж чанарыг илэрхийлэх физик хэмжигдэхүүнийг физикт шугаман тэлэлтийн коэффициент гэж нэрлэн а, мм/м °С- ээр тэмдэглэдэг. Шугаман тэлэлтийн коэффициент нь 1 м урт бодисыг 1 °С-аар халаахад хэдэн мм-ээр уртсах хэмжээг илэрхийлнэ. Шугаман Шугаман тэлэлтийн Анхны урт Температурын тэлэлт коэффициент өөрчлөлтБиеийн суналт нь анхны урт, температурын өөрчлөлт, бодисын шинж чанараасхамаарч байна.Температур ба энерги

Зарим бодисын Өмнөх туршилтуудын үр дүнг нэгтгэн дүгнэвэл:шугаман тэлэлтийнкоэффициент Хөнгөнцагааны шугаман тэлэлтийн коэффициентыг хураангуйгаар 0.024 миллиметрийг хуваах нь градус, метр буюу гэж бичнэ. Үүнийг уншихдаа дараах схемийг баримталбал сайн. 1 м урт хөнгөнцагааныг, 1 °С-ээр халаа- хад 0.024 мм уртасдаг. 1. Хамгийн их болон бага тэлэлттэй бодисуудыг нэрлэж, утгыг тайлбарлан бичнэ үү. 2. Мөнгөн бүрээстэй модон аяганд халуун цай хийвэл мөнгө ба модны аль нь илүү тэлэх вэ? 3. Полиэтилен лааны тосноос их тэлэх үү, бага тэлэх үү? Индүү халах үед гэрэл асч унтарч байдгийн учир юу вэ? Янз бүрийн металыг халаахад уртын өөрчлөлт нь өөр өөр байдгийг техникт өргөн ашигладаг. Үүний нэг жишээ нь хос ялтас (биметал) юм. Биметал ялтас нь бие биенд нь нягт наасан хоёр өөр метал ялтсаас тогтоно. Хоёр өөр метал нь температураас хамаарч ялгаатай сунах учраас муруйдаг (• Зур.20). Температурын тодорхой утга хүртэл халаад автоматаар өөрөө унтрах температур тохируулагчийг биметалл ашиглаж хийдэг. Индүү болон бусад гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэлд температур тохируулагч биметал ялтас байдаг (• Зур.21). Индүүний хувьд биметал халахаараа муруйж хэлхээг салгах ба хөрөхөөр залгагдаж чийдэн асна (• Зур.22). Температур ба энерги

1. Гал унтраагуур (• 3ур.23, 24). Гал унтраагуур Онцлог Төстэй Тэлэлтийн Халахаар муруйна. Халахаар тэлж Биметалт 2. Галын дохиоллын системийн ажиллах зарчмыг тайлбарлана уу (• Зур.25). 3. Энэ дохиоллын системийг хэт хүйтрэлийн үед ажил- луулахын тулд зурагт ямар өөрчлөлт оруулбал зохих вэ? 4. Графикийн аль хэсэгт томьёог хэрэглэж болох вэ? 5. 1000 °С температуртай үед тэлэлтийн коэффициент ямар утгатай байх вэ? Бид биеийг халаахад түүний урт хэрхэн өөрчлөгддөгийг үзлээ. Гэвч биеийг халаахад. Урт өөрчлөгдөнө, Өндөр нь өөрчлөгдөнө, Өргөн нь ч өөрчлөгдөнө. Өөрөөр хэлбэл бие халахаар эзэлхүүн нь ч өөрчлөгддөг. Иймд шугаман тэлэлтийн нэгэн адилаар эзэлхүүн тэлэлтийн зүй тогтлыг олж болно (• Зур.26). Эзэлхүүн Эзэлхүүн тэлэлтийн Анхны Температурын тэлэлт коэффициент эзэлхүүн өөрчлөлт Анхны урт Хатуу биеийн эзэлхүүн тэлэлтийн коэффициент нь Халсны дараах урт шугаман тэлэлтийн коэффициентийг гурав дахин авсантай тэнцүү байдаг.• 26. Эзэлхүүн тэлэлт Бид өмнө шингэнт термометрийг шингэний халахаараа тэлж, хөрөхөөрөө агшдаг шинж чанарт тулгуурлан хийсэн билээ. Шингэн халахаараа хатуу биеэс их тэлдэг. Хатуу биесийн нэгэн адил шингэнүүдийн тэлэлт өөр өөр байдаг. Зарим шингэний эзэлхүүн тэлэлтийг 20°С температуртай байх үеийн утгуудыг хүснэгтээр үзүүллээ.Температур ба энерги

Шингэн Эзэлхуун Хий хөрөхөөрөө агшдаг уу? тэлэлтийнБензол коэффициент, • 27. Хий хөрөхдөө агшдагУс 0.001237 Хэрвээ хүсвэл туршаад үзээрэй. Хоосон саванд шаар углаад хүйтэн мөстэй усанд саваа 0.000208 суулгаарай (• Зур.27 а, б). Хийн шугаман тэлэлтийн коэффициент нь хатуу бие баКеросин 0.000955 шингэнийхээс бараг 100-1000 дахин их тул амархан тэлдэг. Янз бүрийн хийн тэлэлт нь бараг адилхан байдаг.Глицерин 0.000505 Хийн эзэлхүүн тэлэлтийн коэффициентСпирт 0.001100Хоолны 0.000436давсны 26%-ийн уусмал Хөрсний янз бүрийн гүний температурыг өглөө, үд, оройн цагуудад хэмжиж жишиж үзнэ үү? Хөрсний гүн 5 см 10 см 15 CM 20 CM 25 cm Өглөө• 28. Совиновын Үдтермометр ОройУргамал.ба хатах температур Хөрсний температурыг 135° өнцгөөр тахийлган хийсэнтемператур ердийн термометрээр хэмждэг. Өглөө нар гарахын өмнөУлаан буудай -14 °С-ээс -20 °С хөрсний температур хамгийн бага байдаг бол ямар үедАрвай, овьёос -10 °С-ээс -14 °С хамгийн их температуртай байх вэ? (• Зур.28).Тарвас -0,5 °С-ээс -2 °СЖимсний мод -1,1 °С-ээс -3,9 °С Хүйтрэхэд ургамал хатна. Ямар үед та ургацаа хураах ньЦэцэг -0,5 °С-ээс -0,2 °С зүйтэй вэ? Шүдэнз зураад гүйцэд шатсан хэсгийн хэлбэрийг нь ажиглана уу. Яагаад муруйсан бэ? (• Зур.29). Монголд өвөлдөө -20 °С, зундаа +25 °С байдаг. Бетоноор барьсан орон сууцны материалын шугаман тэлэлтийг үнэлээрэй. Шатахуун түгээгүүрийн газарт бензинийг хадгалах саванд дүүртэл хийдэггүйн учир юу вэ? Температур ба энерги

Тоосгоны хэмжээг ашиглан өвөл зуны хооронд урт, эзэлхүүн яаж өөрчлөгдөхийг тооцоолоорой (• Зур.ЗО). Албан газрын хаягийг ихэвчлэн төмөр ялтсан дээр зундаа хийсэн нь өвөлдөө хагарсан байдгийн учрыг тооцоолон үндэслэлтэйгээр тайлбарлана уу. Одон бөмбөг хонхойход яагаад халуун усанд хийдэг вэ? Агаарын бөмбөлгийн эзэлхүүн 2 л, гэрээс гаргахад хэр агших вэ? Ухагдахууны сүлжээ Физик хэмжигдэхүүнБодисын дулааны Хэмжилтийн нэгж Томъёо шинж чанарШугаман тэлэлтийнкоэффициентЭзэлхүүн тэлэлтийнкоэффициентТемператур ба энерги

2. Температур, төлөв, энергиӨвөлдөө бид галаа түлж орон байраа дулаацуулдаг. Зундааагаарын температур ихсэж халуун болоход галлах шаардлагагардаггүй. Гэрээ дулаахан байлгахын тулд бид байнгаэнерги нэмж хэрэглэдэг.Биеийн температур ихсэхэд бие тэлж харин багасахадагших тухай бид үзлээ.Бид өмнөх ангидаа ус 0 °С-ээс бага температурт ха-туу мөс, 0 °С -100 °С-ийн хооронд ус-шингэн, 100 °С-ээс их температурт хийн төлөвт оршдог тухай үзсэн(• 3ур.31, 32).Дулааны үүсгэгчээс хэрэглэгч рүү энерги шилжиж, биесорчиндоо энергиэ алдаж, авч байдаг тухай мэднэ.Биеийн температурыг хэр их хэмжээгээр өөрчилбөлбайгаль болон юмсад ямар өөрчлөлт гарахыг, өөрчлөгдөхүедээ хэдий хэмжээний энерги авах эсвэл алдахынсудална.Бидний санааг зовоож байгаа зарим асуудлаар ярилцахболно. Тухайлбал,Мөнх цастай уулын цас хайлахГол горхи ширгэх гэх мэт Температур ба энерги

Дулааны тэнцвэр Угжтай сүүг дүүдээ яаж хөргөж өгөх вэ? Угжтай халуун сүүгээ савтай хүйтэн усанд сой.Хэсэг хугацаа өнгөрсний дараа угжтай сүү хөрж, ус бүлээснэ(• 3ур.35).Ялгаатай температуртай хоёр биеийг шахаж тавихадих температуртай нь хөрч, бага температуртай нь халжаажмаар температур нь жигдэрдэг. Үүнийг дулааны тэнцвэртогтлоо гэдэг. Дулааны тэнцвэр биесийг хооронд нь заавалшүргэлцүүлээгүй үед ч тогтож болдог.Аль нь халуун бэ?Ижил шил саванд нүдсэн ургамал, давс, кофе хийж нэг ширээндээр тавиад, 6 цагийн дараа температурыг хэмж (• Зур.Зб).Анги дахь биет Температур, 0 °СДавсУргамалКофеАнгид байгаа бүхий л зүйлс бараг ижилтемпературтай. Үнэмшихийн тулд өрөөнд байгааА биеийн температурыг хэмжиж, В биеийнхтэйжишихэд хангалттай. С бие нь термометрийнүүрэг гүйцэтгэнэ.Хэрэв А ба В бие нь С биетэй дулааны тэнцвэрторшиж байвал тэдгээр нь мөн дулааны тэнцвэрторшино. Энэ нь температурыг хэмжих суурь аргаюм.Нарийн хэмжихийн тулд зэс ба константантермопар юмуу, эсэргүүцлэн термометрийгашигладаг. Термопар нь хоёр төгсгөлийг ньхолбосон өөр өөр металуудыг халаан хоёр сулүзүүрт милливольтоор хэмжигдэх хүчдэл үүснэ.Энэ хүчдэл нь хангалттай өргөн мужид шугаманхуулиар хувьсдаг. Эсэргүүцлэн термометрдамжуулагчийн эсэргүүцэл температураас ха-маарах хуульд үндэслэдэг. Температур ба энерги

Биеийн температур яагаад өөрчлөгддөг вэ? Их, бага хэмжээтэй цай зэрэг хөрөх үү?• 37. Аль нь түрүүлж хөрөх вэ?• 38. Масс ихтэй бие удаан хөрнө Хэрэглэгдэх зүйлс: Адилхан гурван аяга, термометр, халуун савтай цай юмуу ус. Гүйцэтгэх дараалал: Гурван аягаа нэг ширээн дээр ижил зайтайгаар байрлуул. Халуун савтай цайнаасаа нэг аяганд бараг дүүртэл нөгөө хоёр аяганд яг ижил хэмжээтэй багахан хийгээд ижил хугацааны завсартайгаар температурыг хэмж. Хэмжилтээрээ график байгуулна уу. Ижилхэн темпера- туртай цайг нэг өрөөнд яг ижил нөхцөлд хөргөхөд: \"Яагаад тэнцүү масстай нь зэрэг хөрөөд, их масстай нь хоцорч хөрч\" байна вэ? Халуун савтай цайнаас их ч хийсэн бага ч хийсэн бүүр дусаасан ч анхны температур ижил. Харин масс нь их болохоор удаан хөрөөд, бага болохоор хурдан хөрөөд байна. Их масстай болохоор температураа хадгалах чадвар сайтай. Харин орчиндоо энергиэ алдахаар температур нь буурдаг (• 3ур.38). Биеийн температур нь биеийг бүрдүүлж байгаа жижиг хэсгүүдийн дулааны хөдөлгөөний дундаж энергиэр тодор- хойлогддог. Температур өөрчлөгдөхөд дулааны хөдөлгөөний энерги өөрчлөгддөг.• 39. Температур ба энерги

• 40. Дулаан солилцооны Биеийн халах, хөрөхдүнд биеийн температурөөрчлөгддөг Биед энерги өгснөөр температур нь ихсэх буюу хална гэдгийг бид мэднэ. Харин дулааны энергиэ алдвал температур нь буурч хөрдөг. Биеийн халахдаа авах эсвэл хөрөхдөө өгөх энерги температураас хэрхэн хамаарах, бодисын төрлөөс шалтгаалах эсэхийг судалъя. Халахдаа авах энерги температурын өөрчлөлтөөс хэрхэн хамаарах вэ? Хэрэглэгдэх зүйлс: Тогтмол чадалтай халаагуур, савтай ус, термометр Гүйцэтгэх дараалал: Тогтмол чадалтай халаагуур дээр савтай 200 г ус тавьж халаана (• Зур.40). 30 с-ийн зайтай температурыг хэмжиж, график байгуулъя. \"Температур - хугацаа\"-ны диаграм нь усны авсан энерги температурын хамаарлыг илэрхийлнэ. Туршилтаас үзэхэд \"Биеийн халахдаа авсан энергийн хэмжээтемпературынөөрчлөлтөөсшуудпропорционал хамааралтай байна. | Халахдаа авах энерги массаас хэрхэн хамаарах вэ? Өөр өөр масстай усыг авч яг ижил температураар халаахад ямар ямар хугацаа зарцуулахыг хэмжиж үр дүнгээ тайлбарлаарай. (• Зур.41). Их масстай бие нь удаан халж, их энерги хэрэглэн, бага масстай нь хурдан халж бага энерги хэрэглэж байна. Эрдэмтэд бие халах, хөрөхдөө авсан ба алдсан энерги нь массын өөрчлөлтөөс шууд хамааралтай болохыг тогтоожээ.Температур ба энерги

Бодис бүр халах, хөрөхдөө адилхан уу? Ижилхэн 100 г масстай зэс, хөнгөнцагаан, төмрийг ижил аягануудад хийнэ. Дээрээс нь хүйтэн ус бага багаар хийж температурыг нь 1 °С-ээр буруулна. Энд шаардагдсан усны хэмжээг мензуркээр хэмжээрэй (• Зур.42). Аль биеийг хөргөхөд их ус шаардагдаж байна вэ?Хувийн дулаан Туухайн Хэрэглэсэн усны хэмжээ багтаамж зэс 95 г Хөнгөнцагаан 220 г төмөр 135 г Туршлагаасхарахадижилмасстайбиесийнтемпературыгижил хэмжээгээр өөрчлөхөд шаардагдах энерги тухайн бодисоос хамаарч өөр өөр байна. Энэ шинж чанарыг хувийн дулаан багтаамж гэдэг физик хэмжигдэхүүнээр илэрхийлдэг. Бодисын хувийн дулаан багтаамжийг с үсгээр тэмдэглэдэг. Нэгж нь 1 Ж/кг °С. Жишээлбэл усны дулаан багтаамж 4200 Ж/кг °С. Энэ нь 1 кг усыг 1 °С-ээр халаахад 4200 Ж энерги хэрэгтэй гэсэн үг. Дулааны тоо хэмжээ Өмнөх туршилтуудыг нэгтгэвэл биеийг халаахад эсвэл хөргөхөд шаардагдах энерги нь температурын өөрчлөлт, масс, хувийн дулаан багтаамжтай дараах хамааралтай байна. Калори нь уламжилсан Зарим бодисын хувийн дулаан багтаамж нэгж. 1 г усыг 1 °С -аар халаахадшаардагдах Хөнгөнцагаан 0.88 Лааны тос 3.20 Бетон 0.92 Элс 0.79 энерги юм. Алт 0.13 Мөнгө 0.20 1 кал = 4,19 Ж Тоосго 0.75 Ширэм 0.54 Чулуу 0.84 Ус 4,20• 43. Калориметр Мөс 2,10 Сүү 3.94 Хар тугалга 0.14 Спирт 2.51 Зэс 0.38 Агаар 1.01 Дулаан багтаамж ихтэй бодис удаан халж, халахдаа их энерги шаардагддаг, харин дулаан багтаамж багатай бодис амархан халдаг буюу халаахад бага энерги шаардана. Температур ба энерги

• 43. Радиатор Хүснэгтээс хамгийн их ба бага дулаан багтаамжтай бодисыг олоорой.• 44.• 45. 50 °С температуртай 0,5 кг масстай хөнгөнцагаан, мөн 50 °С температуртай 2 кг хөнгөнцагааны аль нь дулааны хөдөлгөөний энерги ихтэй вэ? Аль нь их энерги гадагш нь алдаж чадах вэ? 500 °С температуртай хайлмал тугалгын дусал, гадаах 5 °С температуртай агаарын аль нь дулааны хөдөлгөөний энерги их вэ? Данханд 2 л цай чанахад 1 л цай чанахаас ямар хугацаа зарцуулах вэ? \"ЗИЛ-1ЗО\" машины радиаторт 15 л тасалгааны темпе- ратуртай ус хийж өгсүүр газар явахад ус нь 70 °С хүртэл халсан бол усны авсан дулааны тоо хэмжээг ол (• 3ур.43). Жимсний чанамал хийхэд 75 °С - 90 °С-хүртэл халааж халдваргүйжүүлдэг. Энэ температурт витамин ба тэжээлийн бодис нь чанараа алдахгүй. Өргөст хэмхийг 1 л саванд дарахад 500 г буцалсан хүйтэн ус хийж 75 °С-аар халаасан бол зөвхөн усыг халаах дулааны тоо хэмжээг олоорой. 5 кг масстай ширмэн тогоонд 20 л цагааг 20 °С -аас 80 °С хүртэл халаахад шаардагдах энергийн хэмжээг ол. Цагааны нягт 1060 кг/м3, хувийн дулаан багтаамж 3520 Ж/кг °С. Өглөө хөрсний температур 10 см гүнд 15 °С, үдэд 25 °С болжээ. Хэрэв хар шороон хөрсний хувийн дулаан багтаамж 0,23 кал/г°С, нягт2,5 г/см3бол 10 м2талбай Юсм гүн бүхий хөрс халахдаа авах дулааны тоо хэмжээг олоорой. 1 кг хүнсний, мөн хүний нэг өдөрт хэрэглэх энергийн хэмжээг хүснэгтээр өгөв. Уурхайчны өдрийн хоолны цэс зохионо уу. Өөрийнхөө өдөрт авах алдах энергийг олоорой. Нэг едрийн энергийн хэрэглээ, Хүнс Энерги Хүнс Энерги ккал/өдөр ккал/кг ккал/кг Тахианы өндөг 5735 Буурцаг 3907 Сүү Тайван байгаа 2400 5867 Манжин 1037 Хөнгөн ажилтай 2800 Цагаан будаа 3831 Төмс 1037 Дундаж ажилтай 3000 Хүнд ажилтай 3500 Овьёос 3846 Өвс 2197 Онцгой хүнд 4500 Калориметр энерги алдах уу?• 46. Калориметрийн Калориметрийн дулаан алдагдлыг хэрхэн судлахаа төлөвлөждулаан алдалт бага байдаг дэвтэртээ бичнэ үү. Калориметр ба дан саванд яг ижил ус хийж, температур хугацааны диаграм байгуулж, дүгнээрэй. Температур ба энерги

• 47. Мөс 0 °С -д хайлдаг Хайлах, царцах Аливаа бодис тодорхой Мөс хайлахдаа хэр их энерги хэрэглэж температур температурт хайлж, нь хэрхэн хувьсахыг судалъя мөн уг температуртаа хэрэглэгоэх зүилс: нунтагласан мөс, бүлээн ус мензурк, царцдаг жигнүүр (• Зур.47). Хайлах температурт Туршилтын төлөвлөгөө: Туршилтыг хоёр хэсэгтэй явуулъя. орших бодисыг бүрэн 1. Мөсний хайлах нь температураас хэрхэн хамаарахыг хайлуулахад шаардагдах судлах энергийг бодисын 2. Хайлахдаа хэрэглэх энергийг судлах массад хувааж бодисын Гүйцэтгэх дараалал: 1. Савтай мөсөн дээрээ 5 мл бүлээн ус хийгээд температур хайлахын хувийн дулааныг олдог. хугацааны диаграм байгуул. Мөс нь хайлж дуусаагүй тогтчихвол усаа бага багаар нэмж, бүрэн хайлж дуустал нь температураа хэмжинэ. Хайлах үед байнга 0 °С байна. 2. Өрөөнд удсан хайланги 0 °С температуртай мөсөн дээр бүрэн хайлж дуустал мөс багасахын хирээр бүлээн усаа багаар хэмжиж нэмнэ. Усны хөрөхдөө алдсан энерги мөс хайлахдаа авсан энергитэй тэнцүү. Энэ энергийг мөсний массад хувааж 1 кг мөсний хайлахдаа авсан энергийг олно. Хайлах температуртаа орших 1 кг бодисуудыг бүрэн хайлуулахад өөр өөр энерги шаардагддаг. Бодисын өвөрмөц шинжийг хайлахын хувийн дулаан гэдэг хэмжигдэхүүнээр илэрхийлдэг ба тэмдэглэнэ. Нэгж нь 1 Ж/кг. Хайлахдаа авах энергийг гэж олно. Бүх бодис ижил температурт царцах уу? Аливаа бодис тодорхой температурт хатуу төлөвөөс шингэн төлөвт шилждэг буюу хайлдаг. Түүнийг хайлах температур гэнэ. Бодис бүр харилцан адилгүй температурт хайлж, тэр температуртаа царцдаг. Хайлахдаа шингээсэн энерги, царцахдаа гадагш алдсан энергитэй тэнцүү байдаг. Хайлахдаа авч буй энергийг хайлахын, царцахдаа алдаж буйг нь царцахын энерги гэнэ. Нафталиныг халааж төлөвийг судалжээ. Графикаас харахад нафталин • 55 °С- 80 °С-д хатуу төлөвт халаад, • 80 °С-д хайлж • 80 °С- 90 °С-д шингэн төлөвт халаад • 90 °С- 80 °С-д шингэн төлөвт хөрөөд • 80 °С-д царцаж • 80 °С-55 °С-д хатуу төлөвт хөрчээ. Температур ба энерги

Зарим бодисын Өвөл машиныхаа хөдөлгүүрт ямар тос хийх вэ?хайлахын хувийн дулаан Монголчууд намар орой, өвлийн эхэн сард машиныхааБодис Хайлахын хувийн моторын тосыг сольдог. Манай орон өвөлдөө агаарын дулаан температур - 57 °С хүрч, зундаа 45 °С хүрэх тохиолдолХөнгөнцагаан байдаг. Та аавдаа ямар зөвлөгөө өгч чадах вэ? Яагаад? ТосГлицерин 400000 царцах температуртаа хүрэхэд эд ангиуд зуурч хөдлөхгүйВольфрам 199000 болж хөдөлгүүр цохино. Иймд өвлийн хамгийн хүйтэн хэмээсТөмөр 185000 бага хэмд царцах (-54 °С) тосыг аавдаа зөвлөөрэй.Алт 277000Мөс 66000 Компрессорын тос Хайлах температур, °C Ноцох температур, °СЗэс 332000 Mobil Gear 600 XP100 -24 240Парафин 213000 Mobil Gear 600 XP150 -24 230Хартугалга 147000 Mobil SHC 600 -54 240Мөнгө 25000Мөнгөн ус 105000 Пийшин ямар температуртай вэ? 12000 Таван толгойн нүүрс түлэхэд пийшингийн ширэм хайлдаг. Зарим бодисын Пийшин дотор хэдээс багагүй температуртай байгаагхайлах температур тайлбарлаарай. Тооцож үзэцгээе Дэлхийн жилийн дундаж температур 1 °С-аар нэмэгдэхэд хэд хэдэн үр дагавар гарна. Далайн усны түвшин халалтаас тэлж эзэлхүүн нь ихэснэ. Усны машин 4 м3 эзэлхүүнтэй. Усыг 1 °С-ээр халаахад л буюу бараг 1 л тэлнэ. Далайн нийт усны хэмжээ, усан мандлын талбайг хайж олоод Эзэлхүүн нь хичнээн хэмжээгээр нэмэгдэхийг тооцож, Усны түвшин хэр нэмэгдэхийг үнэлээрэй. Хойд мөсөн далай хайлснаас далайн усны түвшин дээшлэх үү? (• Зур.48). Мөсөн уулын 90% нь усан дотроо, 10% нь дээр байрладаг. Уснаас гадна байрлах хэсэг хайлахад усны түвшин нэмэгдэх үү? Мөс хайлахад түүний эзэлхүүн ихсэхүү? Үүнээс шалтгаалж усны түвшин нэмэгдэх үү?• 48. Мөсөн уулын 90% ньусан доор оршино 1. Аягатай мөстэй усны түвшин мөс хайлсны дараа өөрчлөгдөх үү? 2. Хөнгөнцагаан саванд ус хийж хөлдөөхөд ёроол нь яагаад бөмбийдөг вэ?Температур ба энерги

Хайлах үед биеийн эзэлхүүн өөрчлөгдөх үү? Шар тос, өөхөн тос зэрэг нь царцахдаа агшин савнаасаа ховхорсон байдаг (• Зур.49). Ихэнх бодис царцахдаа агшдаг. Бүх бодис агшдаггүй. Ус хөлдөхдөө агшдаг уу?• 49. Тос царцахдаа Хэрэглэгдэх зүйлс: Цэвэр усны сав, ус, хөлдөөгч, мензуркагшдаг Гүйцэтгэх дараалал: Хуванцар саванд ус хэмжиж хийгээд, хөлдөөгчид хийж хөлдөөгөөд ажигла (• Зур.51).• 50. Савны ёроолтөмбийсөн байна Яагаад сав овойсон бэ? Хүйтэн устай мензуркэд мөсөө хийж түрэгдсэн усны хэмжээгээр эзэлхүүнийг олно. Мөс ба усны эзэлхүүний зөрөөг тооц. Усны масс өөрчлөгдсөн үү? Хайлах Шингэн Хатуу Масс 360 г 360 г 0,36 л 0,4 л Эзэлхүүн 900 г/л Нягт 1000 г/л Бие хайлах ба царцахад масс өөрчлөгдөхгүй, эзэлхүүн ба нягт нь өөрчлөгдөнө. Бие царцахдаа алдах энерги нь хайлахын энергитэй тэнцүү, алдаж байгаа учир хасах тэмдэгтэй авдаг. Яагаад ангид байгаа аяганд мөс биш ус байна вэ? Юунаас болж дулааны шугам хагардаг вэ? Яагаад цэвэр усыг дундуур савладаг вэ? Хайлах температурт байгаа 1 кг мөсийг хайлуулахад 332000 Ж энерги зарцуулдаг юм бол 2 кг мөсийг хайлуулахад шаардагдах энергийг ол. Гэрт байгаа ган халбага яагаад хатуу байна вэ? Эмнэлгийн ариутгалын спирт дээр 96% гэж бичсэн байдгийн учрыг тайлбарла.Монголчууд яагаад замаа жил бүр засдаг вэ?Хавар бороо орж хөрсөнд хуримтлагдсан ус өвөл хөлдөж тэлэнзамыг буталж, зун ус нь ууршин газар хонхойж, машины дугуйндшидэгдэн тараагдаж эвдэрдэг. Температур ба энерги

• Аяганд цай хийгээд орхиход аяндаа дундардаг. • Өвөл модод цантаж, заримдаа мөстсөн байдаг. • Өвөл, хавраар нартай өдөр голын мөс дээгүүрээ зэрэглээтдэг. Байгаль дээр бид алхам тутамд ууршилттай тааралддаг.Физикт шингэн төлөвөөс хийд шилжихийг уурших, хийгээс шингэн төлөвт шилжихийг конденсацлах, хатуу төлвөөс хийнтөлөвт шилжихийг сублимаци, хийгээс хатууд шилжихийгталсжих гэдэг.Угаасан хувцасаа гадаа тавихад зун хавраас хурдан хатдаг.Хаврын өдрийн температур зуныхаас бага. Ууршилт температураас хамаарахыг судлахИжилхэн аяганд ижил хэмжээтэй ус хийж нэгийг наранд дулаангазарт, нөгөөг сүүдэрт, үлдсэнийг өрөөнд тавьж 4 цагийн зайтайусны түвшний өөрчлөлтийг тэмдэглэ (• Зур.52, 53, 54). Усны түвшин 0 цаг 4 цаг 8 цаг гэрэлд өрөөнд сүүдэрт Хий шингэрэхэд энерги алдах уу, авах уу?Зурагт үзүүлснээр хялбар багажийг угсраарай.Хэрэглэгдэх зүйлс: Өөрсдөө сонгож, тохируулаарай.Туршилтаа төлөвлөхдөө анхаарах зүйл: Уурыг шингэрүүлэхялтсын температурыг хэмжихээ мартуузай.Гүйцэтгэх дараалал: Уур шингэрэх үйл явцыг ажиглаж тэмдэглэнэ (• Зур.55).Температур ба энерги

Хий шингэрэх явцад Ялтас нилээд их хөлөрч усан дуслууд үүссэний дараа энерги ялгарна. температурыг нь хэмжиж үз. Яагаад намрын өглөө манан татдаг вэ? Манан үүсгэх Шилэн саванд бүлээн ус хийж, савны амсрыг томхон гялгар уутаар сул таглан битүүлж, хонхойлгоно. Хонхорхойд хөлдөөгчөөс зайрмаг хийж ажиглана (• Зур.56). Температур буурахад ханасан уурын даралт багасч бага температурт хий шингэрнэ. Талсжих Хийн төлөвөөс хатуу төлөвт шилжихийг талсжих гэдэг. Уур янз бүрээр талсжин ургадаг (• Зур.57а, б). Байгаль дээр нүүрс- төрөгч янз бүрийн хэлбэрээр ургасан байдаг. Үүний нэг нь болор юм. Сублимацлахад энерги хэрэгтэй юу? Хуурай нунтаг марганцыг ууршуулах Хэрэглэгдэх зүйлс: Задгай сав, марганц, халаагуур Гүйцэтгэх дараалал: Савандаа марганцаа хийж хүлээ. Ууршиж байна уу? Халаагуураар марганцтай саваа халаана. Ягаан утаа суунаглахыг ажиглана (• Зур.58). Савны амсар дулаан дамжууллаас болж халахгүйгээр дулаан тусгаарлагч тавьж шилээр таглаж, ажиглана. Сав ба шилний дотор гадаргууд марганц буцаж хатуу төлөвт шилжиж байгаа нь харагдана. Шилэн тагийг жийрэглэн авна уу. Шил талсжилтаас болж халсныг анзаарна. Хатуу төлөвөөс хийд шилжихэд энерги авч, харин талсжих үед энерги алдаж байгааг бид өдөр тутмын амьдралаас болон туршилтаас ажиглалаа. Температур ба энерги

Буцлах Буцлах процессыг ажиглацгааяДулаан тэсвэрлэдэг шилэнд 200 г ус хийж халаа.Хэдэн градустямар өөрчлөлтүүд гарч байгааг тэмдэглээрэй (• Зур.59). ... °С-ээс хананд хийн бөмбөлөг үүснэ. ...°С-ээс бөмбөлгүүд дээш хөөрч эхэлнэ. Гадаргаас ууршиж байгаа нь мэдрэгдэнэ. ...°С-д буцалж оргилон усны температур нэмэгдэхээ болино. Буцлахад гүнээс ууршилт явагддаг. Усны температур өссөөр 96 °С-д хүрээд өөрчлөгдөхөө больж ус буцалж байна. Энэ үед гаднаас энерги өгсөөр атал температур нэмэгдэхгүй байна. Усанд өгсөн энерги юунд зарцуулагдаж байна вэ?Усны температур ихсэх тутам гүнд үүссэн хийн цэврүүнийтоо олшрох ба хэмжээ нь томорч дээш дэгдэж эхэлнэ. Уснытемператур 60 °С -аас дээшлэхэд үүссэн цэврүүнүүд дэгдэх замдаа жижгэрч алга болно. Буцлах үед шингэний гүнээс цэврүү үүсэх процесс эрчимтэй явагдаж, шингэн оргилдог. Ийм цэврүү зөвхөн усны уураас тогтсон байдаг. Буцлах үед гүнээс үүсэх цэврүүнүүд дэгдэх явцдаа улам томорч байгааг ажиглаж болно. Энэ нь савны ёроол төдийгүй усны дунд хэсгээс ч ууршилт явагдаж байгааг харуулна. Буцлах үзэгдэл тодорхой температурт явагддаг. Буцлах үед шингэний бүх эзэлхүүнээс ууршилт явагддаг. Ууршихдаа энерги шингээж, конденсацлахдаа энерги гадагш нь алддаг. Шингэн бүрийн ууршихдаа авах энерги нь харилцан адилгүй байдаг. Үүнийг физикт ууршихын хувийн дулаан гэдэг хэмжигдэхүүнээр илэрхийлдэг ба r үсгээр тэмдэглэдэг. Нэгж нь 1 Ж/кг. Жишээлбэл, усны ууршихын хувийн дулаан 1 кг ус буцалгаж ууршуулахад 2300 кЖ энерги хэрэгтэй.2 кг усыг ууршуулахад 1 кг уснаас хоёр дахин их энергишаардагдана. 1 кг бодисыг ууршуулахад r хэмжээтэй энергихэрэглэдэг юм бол m масстай бодисыг ууршуулахад m дахиних энерги хэрэгтэй.

Цаасан савд ус буцалгая Бичгийн цаасаар хайрцаг хийгээд хагаст нь хүртэл ус хийж, халааж буцалган ширгэе. Яагаад хайрцаг шатаагүй вэ? (• Зур.60). Дулаанаа усанд дамжуулан цаас шатахгүй. Зарим бодисынууршихын хувийн дулаанШингэн Ууршихын хувийн Шингэнийг хөргөж буцалгаж болно дулаанХөнгөнцагаан Колбонд ус хийж буцалгая. Гартаа бээлий хийж халаагуурВольфрам 9210 дээрээс авч, таглаад доош харуулна. Дээр нь зайрмагааТөмөр 4960 тавьж ажиглаарай. Ус маань буцална. Туршлага дууссаныМөнгөн ус 6300 дараа бөглөөг авахад маш хэцүү болсон байна. Энэ ньУс дотоод даралт их багассаныг илэрхийлнэ. Яагаад ингэв?Зэс 290Керосин 2300Хар тугалга 4800 220 860 Усны буцлах температур даралтаас хамаардаг ажээ. Шингэний гадарга дээрх даралт бага байх тутам шингэн ууршихад амархан байна. Уурын бөмбөлгийн дотоод даралт гадаад даралттай тэнцүү байх үед буцлах үзэгдэл явагдана. Даралт бага бол бага температурт буцалдаг. Эсрэгээр нь даралтыг ихэсгэвэл буцлах температур нэмэгдэнэ. Үүнийг уурын даралтын тогоо болон хурдан буцалгагч, эмнэлгийн багаж хэрэгсэл, ариутгах тогоо зэрэгт хэрэглэдэг. Усыг халаалгүйгээр буцалгаж болох уу? Хэрэглэгдэх зүйлс: Савтай халуун ус, сорох хэрэгсэл Гүйцэтгэх дараалал: Саванд халуун ус хийж сайтар битүү таглаарай. • Сав доторх агаарыг соруулаарай. • Ажиглалтаа бичиж тайлбарлаарай. Ус бүлээн боловч буцална. Температур ба энерги

Дулааны TOO ХЭМЖЭЭГ ХЭМЖИХ Дулааны энергийг зурагт (• Зур.61) өгсөн калориметрийн тусламжтайгаар тодорхойлно. Масс ба дулаан багтаамж нь мэдэгдэх шингэнийг (ус) дулаан тусгаарлагдсан битүү саванд хийнэ. Түүнд термометр шургуулан тогтоож, халаасан судлах биеэ калориметрт хийж, дулааны тэнцвэр тогтохыг хүлээнэ. Шингэнд шилжүүлсэн энергийн хэмжээг ажлын шингэний (усны) температурын өөрчлөлтөөр тооцоолно. Биеийн өгсөн энерги шингэний авсан энергитэй тэнцүү. Биеийн авсан энергийн хэмжээг бодож олно. Лааны дөлний температурыг тодорхойлох Жижиг металыг лааны дөлөн дээр дулаан тусгаарлагчаар жийрэглэн барьж, дулааны тэнцвэр тогтсоны дараа калориметртэй усанд хийж дөлний температурыг тооцоолно. (• Зур.62, 63). Дээрхээс дөлний температурыг олбол Тоон холбогдолыг орлуулж дөлний температурыг олно.Температур ба энерги

Гурван багананд байгаа үгсийг зөв харгалзуулан холбоно уу.Хичнээн хувилбар байж болох вэ?Хатуу бие хийн төлөвт шилжихийг хайлах гэнэ конденсацлах гэнэШингэн бие хатуу төлөвт шилжихийг иариах гэнэХийн бие шингэн төлөвт шилжихийг уурших гэнэ сублимацлах гэнэДараах асуултад хариулаарай. а. Салхи салхилахаар гадаа хүйтэн болдог уу? б. Буузыг жигнүүрээс гаргаад яагаад сэвдэг вэ? в. Битүү өрөөнд тавьсан бензин галын аюултай гэдэг. Яагаад? г. Өндөр уулын оройд хоолны мах түүхийрдэг гэдэг үнэн болов уу? д. Аягыг халуун ба хүйтэн усны алинаар нь угаавал илүү хурдан хатах вэ?Хурдан морийг барианд оронгуут хөлсийг нь хусаж,нэмнэдэг. Үүний учрыг тайлбарлана уу? Ингэхгүй болморинд ямар хор уршигтай болохыг үндэслэлтэйгээрбичиж, нөхөдтэйгээ хэлэлцэнэ үү.Тасалгааны температурт байгаа 1 кг элс, 1 кгусанд ижилхэн 84 кЖ дулаан тус тус өгвөл ямартемпературтай болох вэ?-10 °С температуртай 50 г мөсийг бүрэн ууршуулахын тулд хичнээн энергишаардагдах вэ?-10 °С температуртай 2 кг мөсийг 0 °С хүртэл халаах, 20 °С температуртай 2 кг усыг30 °С хүртэл халаахад шаардагдах энергийн харьцааг ол.Хүснэгтийн дутууг нөхөж бичээрэй.Дулааны үзэгдэл Хэмжигдэхүүн Физик утга Явагдах нөхцөл Хайлах Конденсацын хувийн дулаан2 кг мөс хайлж ус болоод халж, буцлаххамаарлыг үзүүлэв.• 80 °С үед ямар төлөвт орших вэ?• Ус мөсний холимгийн температур хэд вэ?• Ус 0 °С-ээс 100 °С хүртэл халахдаа хичнээнхэмжээний энерги авах вэ?• Диаграмд уур ус болох хэсгийг тодрууланзурна уу. Температур ба энерги

Туршилтын термометрт хуваарь зохиох аргачлалаа бичнэ үү?Адил масстай ус ба тосонд минут бүрд 60 кал энерги өгч халах үеийн температурхугацааны график өгөгдөв. Ус 16 °С хүртэл хална. Усны массыг ол.• Тосны хувийн дулаан багтаамжийг ол.• Өмнөхтэй ижил 75 г тос авч минут бүрд 60 кал энерги өгвөл 10 минутын дараа температур нь ямар болох вэ?Туршилт 1:Калориметрт 20 °С температуртай 100 гус хийж дээрээс нь 100 °С температуртай100 г метал бөмбөлөг хийхэд усны сүүлийнтогтсон температур нь металаас хамаарчөөр өөр байв.Метал AВ СУсны f max 33,3 °С 22,4 °С 27,3 °С( • Зур.66)1-р туршилтын температур 20 °С, ба 100 °С-ыг 2-ртуршилтын усны өндөр h ба Н-тай яаж дүйцүүлж болохвэ?I ба II, III үзэгдэл нь 1-р туршилтын A, В, С металынтемпературын өөрчлөлттэй хэрхэн дүйцүүлж болох вэ?Метал С-ийн хувийн дулаан багтаамжийг олно уу. Ухагдахууны сүлжээ Дулааны тоо хэмжээХайлах, царцах Халах, хөрөх Уурших, конденсацлах ТемпературТемператур ба энерги

Ill бүлэгЦахилгаан гүйдэлба соронзон оронБидний өдөр тутмын амьдралыг цахилгаангүйгээр төсөөлөх боломжгүй юм.Та нар цахилгаанаар ажилладаг нэг ч багаж ашиглахгүйгээр амьдралаа төсөөлөөдүз дээ. Ямар санагдаж байна вэ?Энэ бүлэгт бид цахилгаан гүйдэл, түүний зүй тогтлын тухай, энгийн цахилгаанхэлхээг тооцоолох аргын тухай судлах болно.Мөн гүйдэл ба соронзон орны харилцан хамаарлын тухай, цахилгаан генератор,хөдөлгүүрийн ажиллагааны талаар мэдлэгтэй болно. БҮЛГИЙН АГУУЛГА1. Цахилгаан хэлхээ2. Цахилгаан гүйдлийн зүй тогтол3. Гүйдлийн соронзон орон

1. Цахилгаан хэлхээЭнгийн цахилгаан хэлхээ угсарцгааяДараах хоёр зургийг анхааралтай ажиглаарай.Ямар алдаа гаргасан байна вэ? Яагаад гэдгийг ярилцаарай.1. Өөртөө хэрэгтэй зүйлүүдийг цуглуулан чийдэн асаая.Хэрэв зөв сонголт хийж, зөв холбосон бол чийдэн асах ёстой.I алхам. Зай ба чийдэнгийн үзүүлэлтийг тохирсон байхаар сонгоорой.II алхам. Тэдгээрийг дамжуулагч утсаар холбосон эсэхийг шалгаарай.III алхам. Хэлхээг залгаж, салгах түлхүүр хэрэгтэй.Холболтоо сайтар ажиглаад юу юу ямар үүрэгтэй оролцсон байгааг ярилцаарай. 2. Цахилгаан хэлхээ гэж юу вэ? Та бүхний угсарсан зүйлийг цахилгаан хэлхээ гэдэг. Цахилгаан хэлхээ битүүрсэн үед түүгээр гүйдэл буюу битүү урсгал үүсдэг. Энгийн цахилгаан хэлхээ нь цахилгаан энергийг үүсгэгч тэжээл (зай) ба цахилгаан энергийг хэрэглэгч (чийдэн) гэсэн үндсэн хоёр хэсгээс тогтоно. Тэдгээрийг холбосон дамжуулагч утсаар цахилгаан энерги зайнаас чийдэн рүү цахилгаан гүйдлээр зөөгддөг. Шаардлагатай үед энэ урсгалыг түлхүүрээр залгаж, салгана.Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Хэрэглэгч Ямар хэмжээний урсгал (гүйдэл) үүсэх нь ямар тэжээлд (зайд) Тэжээл ямар хэрэглэгч (чийдэн) залгаснаас хамаардаг. Иймд хэлхээ нь нэгдмэл зохилдсон тогтолцоо юм байна. 3. Хэлхээг хэрхэн хялбар аргаар зурж болох вэ? Төсөөлөөд үзээрэй. Цахилгаан хэлхээнд дамжуулагч бүрийг тусгай тэмдэгтээр тэмдэглэнэ.Цахилгаан хэлхээбитүү байх ёстойЧийдэн Хэлхээнд юу юу орох вэ?Тэжээл үүсгэгчТүлхүүр 1. Чийдэн асаж байхын тулд хэлхээ ямар байх ёстой вэ?Амперметр 2. Цахилгаан гүйдэлд эхлэл төгсгөл гэж байдаг уу? 3. Чийдэнгийн оронд өөр зүйлийг сонгон авч болох уу? Цахилгаан хэлхээнд ашиглагдах зүйлсийг өөрөө хийгээд үзээрэйВольтметрТогтмол эсэргүүцэлХолбох үзүүрЦахилгаан хонх Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Цуваа ба зэрэгцээ холболтЦуваа холболтын үед Хэд хэдэн цахилгаан зайг нийлүүлж холбосныг батарей гэж гүйдэл салаалахгүй. нэрлэдэг. Үүний нэг адилаар хэдэн хэрэглэгчийн систем үүсгэж болдог. Дараах зурагт үзүүлсэн хэлхээний ижил ба ялгаатай талыг олж, хэлэлцээрэй. 1. Чийдэнгийн цуваа зэрэгцээ холболтыг ажиглая. Зурагт үзүүлсэн байдлаар хоёр чийдэнг холбон батарейд залгаж асаагаарай. Эдгээр холболтын ялгааг ажиглана уу? Цахилгаан гүйдэл хаагуур гүйж байгаа бол? Цуваа холболт Зэрэгцээ холболт 2. Зурагт гурван чийдэнгийн холболтыг үзүүлжээ. Чийдэнгүүд ямар ямар холболттой байна вэ? Гүйдэл салаалж байгаа зангилаа цэгүүдийг олоорой.Зэрэгцээ холболтынүед утасны зангилаацэгт гүйдэл салаалж эргэж нийлдэг. Асна АсахгүйЦахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

2. Цахилгаан гүйдлийн зүй тогтол Гүйдлийн хүч Цахилгаан гуйдэл нь нүдэнд харагдахгүй учир хэр зэрэг гүйдэл гүйж байгааг хэрхэн мэдэх вэ? Цахилгаан гүйдлийг усны урсгалтай зүйрпэж болох уу? Чийдэнгийн moд, бүдэг асах нь гүйдэлтэй холбоотой юу? Цахилгаан гүйдэл хэрэглэгдэж хорогддог болов уу? Яагаад чийдэнгүүдийн нэг нь тод нөгөө нь бүдэг асаж байна вэ?АмперметрМиллиамперметр Гүйцэтгэх дараалал: I алхам: Зургийн дагуу хэлхээг холбоорой. Зөв холбосон бол чийдэн асна. II алхам: Чийдэнгийн асалт ямар байгааг сайтар ажиглаад дүгнэлт гаргаарай. III алхам: Чийдэнг өөр чийдэнгээр сольж холбоорой. Чийдэнгийн асалтад өөрчлөлт гарсан уу? Гүйдлийн хүчийг амперметр гэдэг багажаар хэмждэг. Тогтмол юм уу хувьсах гүйдлийг хэмжих зориулалттай амперметр байдаг. Хувьсах гүйдлийг хэмжих амперметр ~ тэмдэгтэй, харин тогтмол гүйдлийг хэмждэг амперметр нь (+), (-) тэмдэг тавьсан хоёр шонтой байдаг. Ийм амперметрийг хэлхээнд залгахдаа гүйдэл амперметрийн (+) шонгоор орж дотуур нь гүйгээд (-) шонгоор гарч батарейн (-) шон руу явж байхаар тохируулж залгана. Өөрөөр хэлбэл амперметрийн (+) шонг батарейн (+) шон талд байхаар тохируулан холбох хэрэгтэй. Зурагт үзүүлсэн амперметрийн заалтыг уншина уу? Багажийн хэмжих дээд хязгаар нь ямар байна вэ? Хэлхээний гүйдлийн хүч багажийн хэмжих хязгаараас хэтрээгүй байх ёстой.Богино холболт үүсгэхээссэргийлээрэй. Энэ тохиолдолд Энэ тохиолдолд Энэ тохиолдолд Энэ тохиолдолд заалт 0 байна заалт 0.31 А байна заалт 1.1 А байна заалт1.7 А байна Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Чийдэн дээр гүйдэл хэрэглэгдэж хорогдох болов уу? Юу гэж бодож байна вэ? Дэвтэртээ өөрийн таамаглалаа бичнэ үү. Таамаглалаа хэрхэн шалгаж болох вэ? Чийдэнгийн хоёр талд амперметрийг залгаж гүйдлийн хүчийг хэмжиж үзье. Багажийн заалт ялгаатай гарах болов уу?Гүйдэл нь усны урсгалтай төстэй Андре Мари Ампер Туршилтын үр дүнгээс үзэхэд хэлхээгээр гүйж байгаа гүйдэл (1775-1836) хэлхээний хаана ч адилхан байна. Гүйдэл хэрэглэгдэж хорогддоггүй ажээ. Гүйдлийн үед дамжуулагчаар цахилгаан Францын физикч цэнэг (метал дотор сул электронууд) урсдаг гэж үздэг. Энэ Цахилгаан гүйдэл ба урсгал нь эхлэл төгсгөлгүй, тойрсон байдаг. Ийм урсгалыгсоронзны хоорондын битүү урсгал гэж нэрлэдэг. хамаарлыг нээсэн. Цахилгаан гүйдлийн Цахилгаан гүйдлийн их багыг гүйдлийн хүч гэсэнхүчний нэгжийг түүний хэмжигдэхүүнээрилэрхийлдэг. Гүйдлийнхүчньдамжуулагчаар нэгж хугацаанд хичнээн хэмжээний цэнэг урсаж байгааг нэрээр ампер гэж илэрхийлнэ. нэрлэжээ. Ямар хугацаанд хичнээн хэмжээнийцэнэг урсах (гүйх) вэ? сөкундэд кулон цэнэг урсана Нэг секундэд хэдэн Цахилгаан гүйдлийг тэжээл үүсгэгчийн нэмэх туйлаас сөрөгкулон цэнэг урсах вэ? туйл руу урсана гэж үздэг. Гэхдээ энэ нь бодит цэнэгийн урсгалын чигтэй ямар нэг холбоогүй, ердөө эрдэмтдийн Гүйдлийн хүч тохиролцоо юм.Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Цуваа холбогдсон чийдэнгийн цахилгаан гүйдлийг хэмжьеI алхам II алхамЗурагт үзүүлсэн байдлаар хоёр чийдэнг 1-р чийдэнгийн өмнө А цэгт амперметрийгцуваа холбон батарейд залгаж асаа- залгаж заалтыг нь тэмдэглэж аваарай.гаарай. Амперметрийг хэлхээнд нэмжхолбоход бэлтгээрэй.Ill алхам IV алхам1-р чийдэнгийн ард В цэгт амперметрийг 2-р чийдэнгийн ард С цэгт амперметрийгзалгаж заалтыг нь тэмдэглэж аваарай. залгаж заалтыг нь тэмдэглэж аваарай. V алхам Цуваа холболтын үед чийдэн- гүүдээр гүйх гүйдэл ижил байна.Нэгэн сурагчийн хэмжилтийн тоон утгыгхүснэгтэд үзүүлэв. I= h = h1-р чийдэн рүү орох гүйдэл /, = 0.22 A2-р чийдэн рүү орох гүйдэл /2 - 0.22 A1 ба 2-р чийдэнгээр гүйх гүйдэл 1= 0.22 AБатарейн шон рүү орох гүйдэл /=0.22 A Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Зэрэгцээ холбогдсон чийдэнгийн цахилгаан гүйдлийг хэмжьеIалхам II алхамЗурагт үзүүлсэн байдлаар хоёр чийдэнг Хэлхээний эхний зангилааны өмнө А цэгтзэрэгцээ холбон батарейд залгаж асаана амперметрийг залгаж заалтыг нь тэмдэг-уу. Амперметрийг хэлхээнд нэмж холбоход лэж авна уу.бэлтгэ.Ill алхам IV алхам1-р чийдэнгийн өмнө В цэгт амперметрийг 2-р чийдэнгийн өмнө С цэгт амперметрийгзалгаж заалтыг нь тэмдэглэж авна уу. залгаж заалтыг нь тэмдэглэж авна уу. V алхам Зэрэгцээ залгасан чийдэнгүүдийн ерөнхий гүйдлийн хүч нь чийдэнХэлхээний хоёр дахь зангилааны ард D тус бүрээр гүйх гүйдлийн хүчнийцэгт амперметрийг залгаж заалтыг нь нийлбэртэй тэнцүү байна. Занги-тэмдэглэж авна уу. лаан дээр гүйдэл салаалдаг.Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Гэрийн чийдэнгийн холболтГэрийн гурван чийдэнтэй люкстер яаж ажилладаг юм бол? Схемийг угсарч үзье. Эндгурван жижиг чийдэн, хоёр унтраалга, батарей, холбох утаснууд хэрэгтэй. Бид зөвхолболт хийсэн бол 1-р түлхүүрээр зөвхөн нэг чийдэн асаж унтрах ёстой шүү. Мөнбайшингийн ханын унтраалгад гурван утас орж ирсэн байдаг, таазнаас чийдэн рүүмөн гурван утас орж ирсэн байдаг, унтраалгыг галтай утсанд хийдэг гэдгийг санаарай.Гэрийнхээ цахилгаан хэрэгслүүд хэрхэн яаж холбогдсоныг ажиглаарай.Өөрсдөө амперметр хийцгээе Хийх дараалал: 1. Хатуу цаасан дээрээ хуваарь хийгээрэй. 2. Соронзон зүүгээ зэс утсаар орооно. 3. Цаасан дээрээ зүүгээ байрлуулна. 4. Ажиллаж байгаа эсэхийг шалгаарай. Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Хүчдэл Хэлхээг угсрахдаа зай ба чийдэнгийн үзүүлэлтийг тохируулах талаар мэдэх билээ. Мөн тэжээл үүсгэгчийн вольтын хэмжээ их байвал гүйдэл гүйлгэх чадвар сайн байдаг талаар мэднэ. Хүчдэл гэж юу болох талаар гүнзгийрүүлэн судалъя. Александро Вольт I алхам Эхний зургийн дагуу хэлхээг холбоорой. Зөв (1745-1827) холбосон бол чийдэн асна. II алхам Чийдэнгийн асалт ямар байгааг ажиглаарай. Италийн физикч III алхам Дахин нэг зайг нэмж холбоорой. ЧийдэнгийнЗай хураагуурын зарчмыг асалт хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ? анх нээж,амьдралд Хүчдэл хэмждэг багажийг вольтметр гэнэ. Хүчдэлийг вольт хэрэгжүүлсэн. нэгжээр хэмждэг. Тогтмол ба хувьсах хүчдэлийг хэмждэг вольтметр гэж байна. Тогтмол хүчдэлийн вольтметр нь (+), Цахилгаан хүчдэлийн (-) тэмдэг тавьсан шонтой байна. Вольтметрийг хүчдэлийг нь нэгжийг түүний нэрээр хэмжих гэж буй элементийн хоёр үзүүрт зэрэгцээгээр холбоно. Ингэхдээ вольтметрийн (+) шонг гүйдэл орох талд, (-) шонг вольт гэж нэрлэжээ. гүйдэл гарах талд холбоно. Хэмжих гэж байгаа хүчдэлийн хэмжээ хэмжих багажийн хязгаараас их байвал вольтметр шатах аюултай. Иймд хэмжих хүчдэлийн байж болох дээд хэмжээг урьдчилан ойролцоогоор мэдэх хэрэгтэй.Вольтметр Вольтметрийн заалтыг хэрхэн зөв уншиж сурах вэ? Амперметрээс юугаараа ялгаатай байна вэ?Богино холболт үүсэхээссэргийлээрэй. Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Хүчдэлийн загвар Гүйдлийг тасралтгүй гүйлгэж байхын тулд түүнийг байнга дэмжих ёстой. Энэ үүргийг цахилгаан хэлхээнд тэжээлЯмар хэмжээний цэнэг үүсгэгч гүйцэтгэнэ. Тэжээл үүсгэгч дотор эерэг сөрөг хичнээн хэмжээний цэнэгүүдийг салгах процесс явагдаж байдаг ба үүний дүнд энерги зөөх вэ? тэжээл үүсгэгчийн шон дээр эерэг сөрөг цэнэг хуримтлагдаж тэдгээрийн хооронд потенциал энергийн зөрүү үүсдэг. кулон цэнэг Цахилгаан энерги нь өндрөөс хамаарах хүндийн хүчний жоуль энерги потенциал энергитэй төстэй. Их энергитэй болсон эерэг цэнэг зөөнө. өндөр газарт байгаа биетэй адилхан илүү \"цахилгаан өндөр\" -т гарсан байх ба потенциал энерги ихтэй байна.Нэг кулон цэнэг хэдэн Тэжээл үүсгэгчийн цахилгаан энерги үйлдвэрлэх чадавхийг жоупь энерги зөөх тэжээл үүсгэгчийн \"гаргах хүчдэл\"-ээр илэрхийлдэг. (авах, алдах) вэ? Хэрэглэгч дээр эерэг сөрөг цахилгаан цэнэг саармагжих ба энэ үед цахилгаан энерги өөр (дулааны, гэрлийн гэх мэт) энергид Хүчдэл хувирдаг. Үүнийг энерги хэрэглэгдэж байна, алдагдаж байна гэдэг. Хэрэглэгчийн энерги хэрэглэх чадавхийг илэрхийлдэг хэмжигдэхүүний нэг нь хэрэглэгч дээр \"унах хүчдэл\" юм. Тэжээл үүсгэгчийн гаргах хүчдэл нь үйлдвэрлэж байгаа цахилгаан энергийн нэг кулон цэнэгт оногдох хэмжээг заадаг бол, хэрэглэгч дээр унах хүчдэл нь хэрэглэгдэж байгаа цахилгаан энергийн нэг кулон цэнэгт оногдох хэмжээг заадаг. Хүчдэл унах гэдэг нь хэрэглэгч дээгүүр нэвтэрч өнгөрсөн цахилгаан цэнэгүүд цахилгаан энергиэ алдаж, өөр энергид хувирна гэсэн үг. Чийдэнгийн суурь дээр 6 В / 0,2 А гэсэн бичиг байна гэе. Энэ нь 6 В хүчдэлтэй үүсгүүрт залгахад 0,2 А гүйдэл гүйнэ, 6 В хүчдэл унана гэсэн үг. Чийдэн дээр 6 В хүчдэл унана гэдэг нь чийдэнд ирэх 1 Кл цэнэг бүхэн 6 Ж цахилгаан энерги алдана. Апдсан энерги нь чийдэнгийн утсыг халаах, гэрэл гаргахад зарцуулагдана гэсэн утгатай юм. Хувирсан цахилгаан энергийг цэнэгт харьцуулсан харьцаагаар илэрхийлэгдэх хэмжигдэхүүнийг хүчдэл гэдэг. Зарим цахилгаан хэрэглэгчийн ажиллах хүчдэлийг хүснэгтэд үзүүлэв. Хүснэгтийн дутууг гүйцээнэ үү.Цахилгаан хэрэглэгч Унах хүчдэл Дэлгэрэнгүй тайлбар Энергийн хувиралКомпьютер 19 В Компьютерээр нэвтэрсэн 1 Кл Цахилгаан энерги гэрлийн ба цэнэг бүхэн 19 Ж энергиэ дулааны энергид хувирна.МРЗ алдана.Угаалгын машинТроллейбус ЗВ 220 В 550 В Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Цуваа холболттой чийдэн дээр унах хүчдэлийг хэмжьеI алхам II алхамӨгөгдсөн схемийн дагуу хоёр чийдэнг цуваа Вольтметрийг 1 -р чийдэнтэй зэрэгцээ буюу А,холбож батарейд залгана уу. Вольтметрийг В цэгүүдэд холбоно. Заалтыг тэмдэглэж авна.хэлхээнд холбоорой. Холбохдоо туйлыганхаарна уу. Гүйдэл орох талд + туйлыгзалгана шүү.Ill алхам IV алхамВольтметрийг 2 -р чийдэнтэй зэрэгцээ буюу С, Вольтметрийг Д Сцэгүүдэд холбоно. ЗаалтыгВ цэгүүдэд холбоно. Заалтыг тэмдэглэж авна. уншаад тэмдэглэж авна.Хэмжилтийн тоон утгыг хүснэгтэд үзүүлэв. Цуваа залгасан чийдэнгүүд дээр унах ерөнхий хүчдэл нь чийдэн тус бүр дээр унах хүчдэлийн нийлбэртэй тэнцүү.Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Зэрэгцээ холбогдсон цахилгаан чийдэн дээр унах хүчдэлийг хэмжьеI алхам II алхамӨгөгдсөн схемийн дагуу хоёр чийдэнг зэрэгцээ Вольтметрийг A, В цэгүүдэд холбож хэмжил-холбож батарейд залгана. тийг тэмдэглээрэй.Вольтметрийг хэлхээнд нэмж холбоно.Ill алхам IV алхамВольтметрийг С, D цэгүүдэд холбож хэмжил- Вольтметрийг F, Е цэгүүдэд холбож хэмжил-тийг тэмдэглээрэй. тийг тэмдэглээрэй.Хэмжилтийн тоон утгыг хүснэгтэд үзүүлэв. Зэрэгцээ залгасан чийдэнгүүд дээр унах ерөнхий хүчдэл нь чийдэн тус бүр дээр унах хүчдэлтэй тэнцүү. Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Цахилгаан эсэргүүцэл Ижилхэн 220 В хүчдэлд залгасан чийдэнгийн нэг нь moд асаж байхад, нөгөө нь бүдэг асаж байдгийг бид амьдралаасаа мэднэ. Мэдээж хэрэг энд чийдэнгүүдийн гүйдэл ялгаатай байгаа хэрэг. Тэгвэл яагаад ижилхэн хүчдэлтэй байхад гүйдлийн хүч ялгаатай байгаа юм бол? Та нар юу гэж бодож байна вэ?Цахилгаан эсэргүүцэлсаадтай төстэй Георг Симон Ом Хэлхээгээр урсах цахилгаан гүйдэл нь тэжээл үүсгэгчийн Германы физикч гаргах хүчдэлээс гадна хэлхээнд залгасан элементүүдийн цахилгаан дамжуулах чадвараас хамаардаг байна. Хэлхээний (1787-1854) цахилгаан дамжуулах чадвар сайн бол гүйдлийн хүч их байна, Цахилгаан гүйдлийн эсрэгээр цахилгаан муу дамжуулдаг бол гүйдлийн хүчний үндсэн хуулийг нээсэн. хэмжээ хязгаарлагддаг. Цахилгаан дамжуулах чадварынЦахилгаан эсэргүүцлийн урвуу шинжийг цахилгаан эсэргүүцэл гэсэн хэмжигдэхүүнээрнэгжийг түүний нэрээр ом илэрхийлдэг. Цахилгаан дамжуулалт муу бол эсэргүүцэл ихтэй, эсрэгээр эсэргүүцэл багатай бол цахилгаан дамжуулах гэж нэрлэжээ. чадвар сайн гэж ярьдаг. Цахилгаан хэрэгсэл Өөрөөр хэлбэл дамжуулагч материалын шинж чанараас хамааран гүйдлийн хэмжээ хязгаарлагдаж багасдаг. Цахилгаан дамжуулах Хэлхээнд залгасан бүх цахилгаан элементүүд түүнчлэн чадвар холбох утас ч гэсэн цахилгаан гүйдлийг хязгаарлах үйлчилгээ үзүүлдэг. Энэ шинж чанарыг цахилгаан элементүүд ба Цахилгаан эсэргүүцэл холбох утасны эсэргүүцэлтэй холбон тайлбарлана. Хэлхээний эсэргүүцэл их байвал гүйдлийн хэмжээ буурдаг байна. Дамжуулагч материалууд өөр өөр эсэргүүцэлтэй байна. Зэс маш бага эсэргүүцэлтэй.Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

Дамжуулагч утасны Энэ шинжээс үүдэн зэсээр дамжуулагч утас хийнэ. Мөнгө эсэргүүцэл зэсээс илүү бага эсэргүүцэл учруулдаг боловч үнэ ихтэй учраас хэлхээнд ашиглахад тохиромжгүй. Нихром зэсээс хийсэн эсэргүүцлээрээ илүү. Нихром утсыг заримдаа хэлхээний материалын гүйдлийг багасгах зорилгоор хэрэглэдэг. хувийн эсэргүүцэл Цахилгаан эсэргүүцэл бол тухайн дамжуулагчийн цахилгаан гүйдэлд үзүүлэх нөлөөг харуулсан хэмжигдэхүүн юм. дамжуулагчийн урт Дамжуулагч бодисууд цахилгаан шинжээрээ ялгаатай дамжуулагчийн Дамжуулагчийн бүтэц харилцан адилгүй байна. Үүний хөндлөн огтлолын улмаас гүйдэл гүйлгэхэд харилцан адилгүй үйлчлэл талбайгаас үзүүлдэг. Дамжуулагчийг хийсэн бодисын цахилгаан хамаардаг гүйдлийг хязгаарлах шинж чанарыг хувийн эсэргүүцэл гэдэг хэмжигдэхүүнээр илэрхийлдэг.Резисторын схемдэх тэмдэглэгээРеостатын схем дэх 1 м урттай, 1 мм2 хөндлөн огтлолын тэмдэглэгээ талбайтай зэс утасны хувийн эсэргүүцэл 0.017 зэс эсэргүүцэлтэй.Зарим дамжуулагч бодисын урттай, S хөндлөн огтлолын талбайтай, хувийнхувийн эсэргүүцэл эсэргүүцэлтэй бодисоор хийсэн дамжуулагч утасны эсэргүүцэл Дараах хүснэгтэд зарим дамжуулагч бодисын хувийн эсэргүүцлийг үзүүлжээ. Тэдгээрийг дээрх схемийн дагуу дэлгэрэнгүй болгож уншаарай. Цахилгаан тусгаарлагч (хуванцар, резин, шил, шаазан гэх мэт) материалуудын хувийн эсэргүүцэл маш их байдаг. Тухайлбал, цахилгаан багажийн бариул хийдэг тусгаарлагч хуванцарын хувийн эсэргүүцэл зэсийнхээс 1 000 000 000 000 000 000 дахин их байх жишээтэй. Дамжуулагчийн эсэргүүцэл нь утасны урт, хөндлөн огтлолын талбай ба материалын хувийн эсэргүүцлээс хамаардаг. Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон

РезисторуудТодорхой эсэргүүцэлтэй байхаар тусгайлан үйлдвэрлэсэн цахилгаан деталыг резисторгэж нэрлэдэг. Резисторыг ихэвчлэн их эсэргүүцэлтэй нихром утас юмуу нүүрсээр хийдэг.Нэг, хоёр Омоос эхлэн хэдэн сая Ом эсэргүүцэлтэй резисторууд ч байдаг. Резисторыгтелевизор, хөгжим гэх мэт олон цахилгаан хэрэгслийн дотоод хэлхээнд гүйдлийгзохицуулах, тохируулах зорилгоор хэрэглэдэг.РеостатХэлхээний гүйдлийн хүчийг ихэсгэх багасгах шаардлага байнга тохиолддог. Хэлхээнийгүйдлийг өөрчлөхийн тулд реостатыг хэрэглэдэг. Түүнийг хувьсах реостат гэж нэрлэх ньч бий. Реостатын эсэргүүцлийг хялбархан өөрчилж болдог ба түүнийг дагаж хэлхээнийгүйдэл өөрчлөгдөнө.Реостатыг янз бүрийн зорилгоор хэрэглэдэг. Бариул эргүүлэх замаар чийдэнг тодруулжбүдгэрүүлдэг ширээний ба унтлагын өрөөний булангийн чийдэнд реостат хэрэглэдэг.Реостат ашиглаж тэжээл үүсгэгчээс хэрэглэгчид өгөх хүчдэлийн утгыг өөрчилж болно.Ингэж ашиглахыг реостатыг хүчдэл хувиарлагч болголоо гэдэг.Дугуй дамар дээр ороосон дугуй реостат байдаг. Энэ тохиолдолд реостатын голын бариултай гулгагч холбоотой байдаг.Реостатын гулгагчийг шилжүүлэхэд зураг дээр 1 ба 3 шонгийн хоорондох утасны урт өөрчлөгдөнө. Гулгагчийг баруун тийшшилжүүлбэл утасны урт ихсэж эсэргүүцэл нэмэгдэнэ. Эсрэг тийш хөдөлгөвөл эсэргүүцэл багасна.Реостатын үндсэн хэсэг нь шаазан хоолой дээр ороосон урт метал утас юм. Энэ утасны үзүүрийг нь реостатын гадна талдбайрлах 1 ба 2 шонгуудтай холбосон байна. Түүний гол төмрийг дагаж тусгаарлат бариул бүхий гулгагч гулсана. Энэгулсагч нь метал утастай шүргэлцэж контактладаг. Цахилгаан гүйдэл ба соронзон орон