ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับกายวิภาคและสรีรวิทยา

ความรู้เบื้องต้นเกย่ี วกบั กายวภิ าคและสรีรวทิ ยา ความหมาย กายวิภาคศาตร์ (anatomy) เป็นศาสตรห์ รอื แขนงของการศกึ ษาอยา่ งวิทยาศาสตร์ เป็นวิชาทศ่ี กึ ษาเกี่ยวกบั โครงสรา้ งของร่างกายของสตั ว์และมนุษย์ รวมทง้ั ตาแหนง่ และท่ีตง้ั (anatomy เร่มิ ครั้งแรกในประเทศอยี ิปต์ ในกลางศตวรรษที่ 4 Hippocrates ไดส้ อนวิชาน้ีในประเทศกรกี ใน คศ. 384-322 Aristotle เป็นผูร้ ิเร่ิมใช้ คาว่า “ anatome”ซึ่งเป็นคากรกี หมายถึง“cutting up “ เรยี กว่า “ชาแหละ” การชาแหละ (dissection) ) สรรี วทิ ยา(Physiology)เป็นวชิ าท่ีวา่ ด้วยหนา้ ทีก่ ารทางานของอวยั วะต่าง ๆของร่างกายในภาวะทปี่ กติ สาขาวิชากายวภิ าศาสตร์ MicroscopicAnatomyหมายถงึ การศึกษาโครงสรา้ งของสัตวแ์ ละพืช เป็นรายละเอียดขนาดเลก็ ๆ โดยใช้ กลอ้ งจุลทรรศน์ (Microscope) Gross anatomyหมายถงึ การศกึ ษาโครงสรา้ งของรา่ งกายดว้ ยตาเปลา่ โดยใช้เครื่องมือชาแหละช่วย Developmental Anatomyหมายถงึ การศกึ ษา การเปลี่ยนแปลงของส่ิงมีชวี ิตตัง้ แต่เร่ิมการปฏสิ นธิ (Fertilized egg) จนถึงตอนท่ีรา่ งกายของมนุษย์เตบิ โตเต็มที่ Neuroanatomyเปน็ การศึกษาเกีย่ วกบั ระบบประสาท ซ่งึ มหี น้าที่ควบคุมและร่วมมือกับอวยั วะหรอื โครงสรา้ งอน่ื ๆให้ดาเนนิ ไปดว้ ยดี คาศัพท์ทางกายวภิ าคศาสตร์ o Anatomical positionหมายถงึ ร่างกายที่อยใู่ นทา่ ยืนตรงตามองไป ข้างหน้าแขนขา ชิดลาตวั หนั ฝา่ มอื ไปขา้ งหน้า

ภาพ : ทา่ ยืนทางกายวภิ าค o Longitudinalเกี่ยวกับตามความยาวของร่างกาย o median planeแบ่งรา่ งกายในแนวต้งั ออกเป็นสองส่วนเท่ากัน หรือสามารถเรยี กเปน็ midsagittal planeได้ แตจ่ ะมอี ีกหนึง่ เพลนทเี่ ป็นแนวขนานกับ median plane แต่ไมไ่ ด้ผ่านตรงกลาง โดยทว่ั ไป จะเรยี กว่า sagittal planeซง่ึ แบง่ ลาตัวออกเป็นด้านซ้ายขวา o frontal/coronal planeแบง่ รา่ งกายออกเป็นสว่ นหน้ากับส่วนหลงั o horizontal/transverse/axial planeแบ่งรา่ งกายออกเปน็ ส่วนบนและสว่ นล่าง ภาพ : การแบ่งพน้ื ท่ขี องร่างกาย

Superior ข้างบน Inferior ข้างลา่ ง Anterior สว่ นหนา้ Posterior สว่ นหลัง Dorsal ส่วนหลงั หรอื ดา้ นหลงั Ventral สว่ นหน้า ดา้ นหน้า หรือ ดา้ นทอ้ ง Cranial ใกล้ศีรษะมากกว่า Cephalic หมายถึงใกลศ้ รี ษะมากกวา่ Caudal ใกลเ้ ท้ามากกว่า Medial ด้านใน หรือด้านใกล้แนวกลางลาตวั Lateral ดา้ นข้าง Proximal ใกลล้ าตวั หรอื สว่ นต้น Distal ไกลลาตวั หรอื ส่วนปลาย Superficial ใกลผ้ วิ หรอื ต้นื Deep ลึก

ภาพ: การแสดงคาศพั ทท์ างกายวภิ าค ชอ่ งวา่ งภายในร่างกาย (Body Cavity) ร่างกายของมนษุ ย์ประกอบด้วยชอ่ งวา่ งภายในร่างกาย 2 ชอ่ งหลกั คือชอ่ งว่างทางด้านหลงั (dorsal cavity) และช่องว่างทางด้านหนา้ (ventral cavity) ช่องวา่ งของร่างกายเปรียบเสมอื นเกราะที่ ปอ้ งกันอวัยวะภายใน โดย dorsal cavity ประกอบไปด้วยสมอง ไขสนั หลงั สว่ น ventral cavity จะ ประกอบไปด้วยอวัยวะภายในชอ่ งอก ชอ่ งท้อง และองุ้ เชงิ กราน ชอ่ งวา่ งทางดา้ นหน้า (ventral cavity) ชอ่ งวา่ งทางดา้ นหน้าเปน็ ช่องวา่ งในส่วนของลาตวั ซ่ึงอย่หู น้าตอ่ กระดกู สนั หลงั และหลงั ต่อกระดกู หน้าอก (sternum) และกลา้ มเน้ือทป่ี ระกอบเปน็ ผนังหนา้ ท้อง ประกอบดว้ ย 2 ชอ่ งคือชอ่ งอก (thoracic cavity) และชอ่ งท้องและเชงิ กราน (abdominalpelvic cavity) 1.ชอ่ งอก (thoracic cavity) ชอ่ งอก ประกอบไปดว้ ย หวั ใจ ปอด หลอดลม กล่องเสยี ง หลอดอาหาร ต่อมไธมสั และเส้นเลอื ดใหญ่ จานวนมาก ผนงั ของช่องอกคือกลา้ มเนื้อและกระดูก ในช่องอกประกอบดว้ ยช่องย่อยๆ คอื ชอ่ งรอบหวั ใจ (pericardial cavity) ภายในชอ่ งนี้เป็นหวั ใจ และช่องปอด (pleural cavity) ซงึ่ มซี า้ ยขวา ภายในช่องน้ี เปน็ ปอด ส่วนชอ่ งตรงกลางของชอ่ งอก เรยี กวา่ mediastinum ภายในบรรจุดว้ ย หวั ใจ เส้นเลือดใหญท่ ี่ หัวใจ ต่อมไธมสั หลอดลม และหลอดอาหาร โดยปอดจะอยูด่ า้ นนอก mediastinum

2.ชอ่ งท้องและเชิงกราน (abdominalpelvic cavity) ชอ่ งท้องและเชงิ กราน แยกออกจากชอ่ งอกโดยกะบงั ลม โดยประกอบไปดว้ ยช่องท้อง (abdominal cavity) และชอ่ งเชิงกราน (pelvic cavity) ภายในช่องท้องประกอบด้วยอวยั วะของระบบทางเดิน อาหาร ได้แก่ ตับ ถุงน้าดี กระเพาะอาหาร ตับอ่อน ไต ลาไส้เล็ก และลาไส้ใหญ่ สว่ นชอ่ งเชงิ กราน ประกอบด้วยอวัยวะภายในของระบบสบื พนั ธุ์ บางส่วนของลาไสใ้ หญ่ ไส้ตรง และกระเพาะปสั สาวะ ช่องวา่ งทางดา้ นหลงั (dorsal cavity) ช่องว่างรา่ งกายทางด้านหลังประกอบไปด้วยระบบประสาทส่วนกลาง ได้แก่ สมองและไขสันหลัง ซึง่ สามารถแบง่ ออกเปน็ 2 ช่องย่อย คือ cranial cavity ซ่ึงเปน็ ชอ่ งว่างภายในกะโหลกศรี ษะ ภายในช่องน้ี บรรจุด้วยสมอง และ spinal cavity เป็นชอ่ งภายในกระดูกสันหลงั ภายในชอ่ งน้บี รรจุด้วยไขสันหลงั ภาพ : ช่องตา่ งๆของร่างกาย