หนังสือวิชาสังคมศึกษา ม ปลาย

194 และเครื่องหมายการคา ในตลาดชนิดน้ีผูขายสามารถกําหนดราคาไดบางแตตองคํานึงถึงราคาของผูขาย รายอื่น ๆ ดวย ตัวอยางของสินคาในตลาด กึ่งแขงขันก่ึงผูกขาด ไดแก ผงซักฟอก ยาสีฟน สบู ยาสระผม แปงเด็ก เปน ตน 1.2) ตลาดผขู ายนอยราย (Oligopoly) หมายถงึ ตลาดทมี่ ผี ขู ายไมม ากนัก ผูขายแตละราย จะมีสว นแบง ในตลาด (Market Share) มาก สนิ คาที่ซื้อขายในตลาดจะมลี กั ษณะคลา ยคลงึ กันแตไ มเ หมอื นกัน ทกุ ประการ เชน การผลิตนาํ้ อัดลมในประเทศไทยมีเพยี งไมกีร่ าย ถาหากผูผลติ น้ําอัดลมรายใดลดราคาสินคา ลงจะทําใหปรมิ าณขายของผูผลิตรายน้ันเพิ่มข้ึนและปริมาณขายของผูอ่ืนจะลดลง แตอยางไรก็ตามผูขายใน ตลาดชนดิ นีม้ กั จะไมลดราคาแขง ขนั กนั เพราะการลดราคาเพอ่ื แยงลูกคาซึ่งกันและกันในที่สุดจะทําใหรายได ของผขู ายทกุ รายลดลงโดยที่ไมไดลูกคาเพิม่ ดงั นั้น ผูข ายมกั จะแขงขนั กันดวยวิธีอ่ืน เชน การโฆษณาและการ ปรับปรุงคุณภาพของสินคา เปนตน ตัวอยางสินคาในตลาดชนิดน้ี ไดแก น้ําดื่ม น้ําอัดลม น้ํามัน รถยนต เปน ตน 1.3) ตลาดผูกขาด (Monopoly) หมายถงึ ตลาดทม่ี ีผูขายเพียงรายเดียวสินคาท่ีซื้อขายใน ตลาดมีคุณลกั ษณะพเิ ศษไมเ หมอื นใคร ไมสามารถหาสินคา อื่นมาทดแทนไดอ ยางใกลเ คียง เปนการผูกขาดตาม นโยบายของรัฐบาล เชน การผลติ บหุ รี่ การออกสลากกินแบง เปนตน หรอื ขนาดของกิจการตอ งใหญม าก เชน กจิ การรถไฟใตดิน โทรศัพท การผลิตไฟฟา เปน ตน 2) ตลาดแขง ขนั สมบรู ณ (Prefect Competitive Market) มีลกั ษณะดงั น้ี 2.1) ผูขายและผูซื้อมีจํานวนมากราย การซื้อขายของแตละรายเปนปริมาณสินคาเพียง เลก็ นอ ยเม่ือเทยี บกบั จํานวนซ้อื ขายทงั้ ตลาด ดังนัน้ การเปล่ยี นแปลงปรมิ าณซ้อื ขายของผูซอ้ื และผูขายรายใด รายหนง่ึ จึงไมท าํ ใหอุปสงคข องตลาดเปลี่ยนแปลง และไมส ง ผลกระทบตอราคาตลาด 2.2) สินคามคี ุณลกั ษณะและคุณภาพใกลเคียงกันมาก (Homogeneous Product) หมายความวา ในสายตาของผูซอ้ื เหน็ วา สินคาดังกลาวของผขู ายแตล ะรายไมแ ตกตางกันจะซอื้ จากผขู ายรายใด กไ็ ดต ราบเทา ที่ขายในราคาตลาด 2.3) ผูผ ลิตรายใหมส ามารถเขาสตู ลาดไดโดยงา ย ขณะเดียวกันการเลิกกิจการก็สามารถทํา ไดโดยไมมีอุปสรรคในการเขาและออกจากตลาด (Free Entry and Exit) กิจการใดที่มีกําไรสูงจะมีผูเขามา แขงขนั มากเพอื่ จะไดมีสวนแบงในกําไรนั้น แตกิจการใดขาดทุนผูประกอบกิจการจะเลิกไปเพื่อไปประกอบ กจิ การอยางอน่ื ที่ทาํ กาํ ไรมากกวา 2.4) ปจจยั การผลิตสามารถเคล่ือนยายไดโดยสมบูรณ (Perfect Mobility of factors of Production) ปจจัยการผลติ สามารถเคลอ่ื นยายจากกจิ กรรมทีม่ ีผลตอบแทนต่ําไปยงั กิจกรรมที่มีผลตอบแทน สงู กวา ทนั ทีโดยไมต องเสียตนทุนการเคล่อื นยา ยแตอยางใด 2.5) ผซู ้อื ผูขายมขี อมลู ขา วสารสมบรู ณ (Perfect information หรอื Perfect Knowledge) กลาวคือ ผูซ ้อื ผูขายสามารถเขาถึงขอมูลเก่ียวกบั ตลาด เชน ราคาสินคาในแตละพื้นท่ไี ดส ะดวกและเสมอภาค กนั เปน ตน

195 ในตลาดแขงขันสมบรู ณดงั กลาว การจัดสรรและการใชทรพั ยากรที่มอี ยูอยางจํากัด รวมทั้งสินคาและ บริการตาง ๆ จะถูกกําหนดโดยกลไกตลาด (Price Mechanism) หรือโดยปฏิสัมพันธของผูซ้ือและผูขาย จาํ นวนมากในตลาดซึง่ ในทางเศรษฐศาสตร กค็ ืออุปสงคและอปุ ทานตลาดนนั่ เอง การซ้อื ขายเปน ไปตามความ พอใจของผซู อ้ื และผขู ายอยา งแทจ ริง 4. การแทรกแซงราคาในตลาดของรัฐบาล ราคาสนิ คา และบรกิ ารในตลาดบางครงั้ อาจถูกแทรกแซงโดยรฐั บาลกไ็ ด ซงึ่ สามารถทําไดใ น 3 กรณี คอื 1) การกําหนดราคาสงู สดุ (Fixing of Maximum Prices) ในกรณีท่ีรฐั บาลเหน็ วา สนิ คาท่จี ําหนา ย จําเปนตอการครองชีพในทองตลาดเกิดการขาดแคลนและราคาสินคาสูงขึ้น ทําใหประชาชนไดรับความ เดือดรอน รัฐบาลจะเขาควบคุมโดยกําหนดราคาสูงสุดของสินคาน้ัน ๆ เชน เน้ือสัตว น้ําตาลทราย เปน ตน 2) การประกันราคาขั้นตํ่า (Guaranteed Minimum Prices) ในกรณีที่รัฐบาลเห็นวาราคา สินคา บางอยางลดต่าํ ลง จนอาจเกิดผลเสยี แกผ ผู ลิต เชน สนิ คา การเกษตรบางประเภทรัฐบาลจะเขาควบคุม โดยกาํ หนดราคาขนั้ ตํา่ หรือถา ไมม ีพอ คา รับซ้อื รฐั บาลจะเขารับซอื้ เอง เปนตน 3) การพยุงราคา (Price Support) เปนมาตรการท่ีรัฐบาลชวยใหราคาสินคาชนิดใดชนิดหน่ึง เพ่มิ สงู ข้ึนเพอ่ื ประโยชนของผูผลิตหรือผูขายอาจกระทําโดยการเขาแทรกแซงตลาดของรัฐบาลดวยการเขา แขงขนั การซื้อกับเอกชน เพ่ือขยายอุปสงค หรือการใหเงินอุดหนุนแกผูผลิตท่ีลดการผลิตลงเพื่อลดอุปทาน ใหมีนอ ยลงกไ็ ด กลาวไดว า การแลกเปลี่ยนเปนกิจกรรมที่สําคัญตอการกระจายสินคาและรายไดไปยังบุคคลตาง ๆ ซ่ึงตองอาศยั สถาบันท่ีเกี่ยวของกับการแลกเปลี่ยนหลายสถาบัน อาทิ คนกลาง ตลาด ธนาคาร และสถาบัน อ่ืน ๆ อีกมากมาย รวมทง้ั บทบาทของรัฐบาลที่จะเขา มาอาํ นวยความสะดวกใหก ารแลกเปลี่ยนดาํ เนนิ ไปดวยดี สรปุ การแลกเปลี่ยน หมายถึง การเปล่ียนความเปนเจาของในสินคาและบริการ โดยการโอนหรือยาย กรรมสทิ ธิ์หรอื ความเปน เจา ของระหวา งบุคคลหรือธุรกิจ การแลกเปลี่ยนมีวิวัฒนาการมายาวนานต้ังแตการ แลกส่ิงของกับสิ่งของจนถึงปจจุบันท่ีใชระบบเงินและเครดิตและอาศัยสถาบันตาง ๆ เปนตัวกลางในการ แลกเปลย่ี น แบบฝก หัดทายบทเรอื่ งท่ี 3 กระบวนการทางเศรษฐกิจ คําส่งั เมื่อผูเรียนศึกษา เรื่องกระบวนการทางเศรษฐกิจแลวใหทําแบบฝกหัดตอไปนี้ โดยเขียนในสมุด บันทึกกิจกรรมการเรยี นรู แบบฝกหัดท่ี 1 ใหผูเ รยี นศึกษาวเิ คราะหช ่ือสินคา และประเภทของสินคาตามท่ีกําหนด แลวนําชื่อ ประเภท สินคา ใสทา ยชื่อสนิ คาใหส ัมพันธ / สอดคลอ งกัน

196 ก. สินคา ไรร าคา (Free Goods) ข. สนิ คา เศรษฐทรพั ย (Economic Goods) ค. สินคา สาธารณะ (Public Goods) 1. นํา้ ทะเล ...................................................................................... 2. ผลไม ...................................................................................... 3. โทรศพั ท ...................................................................................... 4. รถยนต ...................................................................................... 5. ขยะ ...................................................................................... 7. ปลาทตู วั เล็ก ...................................................................................... 8. กองทพั แหงชาติ ...................................................................................... 9. ขาวสารชนดิ 25% ...................................................................................... 10. แสงแดด ...................................................................................... แบบฝก หัดที่ 2 ใหผูเ รียนตอบคาํ ถามตอไปนี้ 1. การผลิต หมายถงึ อะไร …………………………………………………………………………………………………….…………..………………… 2. ปจ จยั การผลติ ไดแ กอะไรบา ง ………………………………………………………………………………………………………………..………………… 3. ลาํ ดับข้ันการผลติ มีก่ีลาํ ดบั ขนั้ ไดแ กอ ะไรบา ง ………………………………………………………………………………………….……………………….……………… ………………………………………………………………………………………………………………..……………...... 4. สินคามกี ่ีประเภท อะไรบา ง .........................................................................................................................……….... .........................................................................................................................……….... 5. สงิ่ กาํ หนดการผลิตไดแกอ ะไรบาง ……………………………………………………………………………………………………………………..………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… 6. ประเภทของหนวยธรุ กิจไดแ กอะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………..………………...…… …………………………………………………………………………………………………..……………………………

197 7. การแบง สรร หมายถงึ อะไร ……………………………………………………………………………………………………………………..………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… 8. การแบง สรรมีกีป่ ระเภท อะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………..……………………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… 9. ความแตกตา งในดา นรายไดข องคนเราเกิดจากอะไร ………………………………………………………………………………………………………..……………………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… แบบฝก หัดที่ 3 ใหผูเรยี นอา นขอ ความทกี่ าํ หนดใหแ ลว ตอบคําถาม อุปสงค (Demand) หมายถงึ ความตอ งการของผูบ ริโภคในการที่จะบริโภคสินคาอยางใด อยางหนึ่ง ดว ยเงินที่เขามอี ยู ณ ราคา และเวลาใดเวลาหนึ่ง เปน ความตอ งการทีผ่ ซู ้อื ตองการและเต็มใจท่จี ะซอ้ื สนิ คา อุปทาน (Supply) หมายถงึ ปรมิ าณการเสนอขายสินคา ณ ราคาหนง่ึ ตามความตอ งการของผูซอื้ เปน สภาพการตดั สินใจของผขู ายวาจะขายสนิ คา จํานวนเทาใด ในราคาเทา ใด ใหผเู รียนพจิ ารณาตารางแสดงอุปสงค อุปทานของลําไยในตลาดแหง หนึง่ แลวตอบคําถาม ตารางราคาลําไย ปริมาณซ้อื (Demand) ปริมาณจา ย (Supply) (กก.) (กก.) ราคา (บาท) 20 80 35 65 30 50 50 25 65 35 20 80 20 15 10

198 คําถาม 1. ราคาสินคา จะสงู หรือตาํ่ ขึน้ อยูกบั .................................................................................................................... 2. เพราะเหตุใดลาํ ไยราคากโิ ลกรมั ละ 30 บาท ผซู ื้อจึงตองการซื้อนอ ย .................................................................................................................... 3. ณ ราคาเทาใดทผ่ี ูข ายตอ งการขายลําไยนอ ยทส่ี ุด .................................................................................................................... 4. ลาํ ไยราคา 20 บาท เรียกวา .................................................................................................................... 5. ปริมาณลาํ ไย 50 กิโลกรัม เรียกวา .................................................................................................................... แบบฝก หัดที่ 4 ใหผ เู รยี นศึกษาปจ จัยการผลิตและผลตอบแทนตอ ไปน้แี ลว ตอบคําถามท่กี ําหนดให ในการผลติ สนิ คา จะตองอาศยั ปจ จัยการผลิต 4 อยาง คอื 1. ที่ดิน (Land) หมายถงึ ทรพั ยากรธรรมชาตทิ ุกชนิด มผี ลตอบแทนเปนคา เชา 2. แรงงาน (Labour) หมายถึง ความมานะพยายามของมนษุ ยท ัง้ ทางกายและทางสมองมผี ลตอบแทน เปน คา จาง 3. ทนุ (Capital) หมายถึง สนิ คาประเภททนุ หรือเครอ่ื งมือในการผลติ มผี ลตอบแทนเปน ดอกเบย้ี 4. ผูประกอบการ (Entrepreneurship) หมายถึง การจัดต้ังองคการเพ่ือผลิตสินคาและบริการ มผี ลตอบแทน คอื กาํ ไร ใหผ ูเ รียนแสดงผลตอบแทนของปจ จัยการผลติ แตละชนดิ ปจ จยั การผลติ ผลตอบแทนของปจจยั การผลิต 1. ที่ดนิ 2. แรงงาน 3. ทุน 4. ผปู ระกอบการ

199 เรอ่ื งท่ี 4 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ 1. ความหมายและความสาํ คญั ของการพัฒนาเศรษฐกิจ การพัฒนาเศรษฐกิจ หมายถึง การเปล่ียนแปลงโครงสรา งทางสงั คม การเมอื ง และเศรษฐกจิ ใหอยู ในภาวะทีเ่ หมาะสม เพอ่ื ทําใหร ายไดทแี่ ทจริงเฉล่ียตอบุคคลเพ่ิมข้ึนอยางตอเน่ือง อันเปนผลทําใหประชากร ของประเทศมีมาตรฐานการครองชพี สงู ขนึ้ การพัฒนาเศรษฐกจิ ของแตละประเทศ จะมีจดุ มุงหมายทแ่ี ตกตางกัน ท้งั น้ีเนอ่ื งจากทรพั ยากร การผลิต สภาพภูมิศาสตร ตลอดจนพ้ืนฐานทางวัฒนธรรมไมเหมือนกัน แตอยางไรก็ตาม ในแตละประเทศ ยงั คงมีจดุ มงุ หมายท่ีเหมอื นกันประการหน่ึง คือ มุงใหเกิดความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอยางมีเสถียรภาพ เพื่อใหป ระชากรของประเทศอยูดีกินดนี น่ั เอง การพัฒนาเศรษฐกิจ หากทาํ ไดผลดยี อ มสงผลใหประเทศมีฐานะทางเศรษฐกิจดีข้ึน ประชาชนมี ความเปนอยสู ุขสภาพในทางตรงกันขาม หากการพฒั นาเศรษฐกิจไมไ ดผลหรอื ไมไ ดร ับการเอาใจใสอ ยา งจริงจงั ฐานะทางเศรษฐกิจของประเทศก็จะทรดุ โทรมลง และประชาชนมีความเปนอยูแรนแคน มากขนึ้ สาํ หรับการพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศไทยน้ันไดมีการพัฒนาอยางตอเน่ืองและใหความสําคัญ มาก โดยเฉพาะอยางย่งิ การวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจ โดยจะเหน็ ไดจากการกําหนดให มีหนวยงานรับผิดชอบ ในการจัดทําแผน คือ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ซ่ึงในปจจุบันประเทศไทย มีแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติทัง้ หมด 11 ฉบับ 2. ปจ จยั ทีเ่ กีย่ วของกบั การพัฒนาเศรษฐกิจ ปจ จยั ทีเ่ ก่ียวของกับการพัฒนาเศรษฐกิจมี 4 ประการ คือ ปจจัยทางเศรษฐกิจ ปจจัยทางการเมือง ปจ จัยทางสังคม และปจจยั ทางเทคโนโลยี ซ่ึงปจจยั ดงั กลา วมรี ายละเอยี ดดังน้ี 2.1 ปจ จยั ทางเศรษฐกิจ ปจจัยทางเศรษฐกิจที่มีผลใหเกิดการเพิ่มข้ึนของรายไดตอบุคคลมี 4 อยาง คอื 1) การสะสมทุน การสะสมทนุ จะเกิดข้ึนไดใ นกรณีทมี่ รี ายไดประชาชาติสูงข้ึน ซึ่งทําใหเกิด เงินออมและเงินลงทนุ เพมิ่ ขนึ้ ซ่งึ เม่อื มกี ารสะสมทนุ ขน้ึ แลว กจ็ ะมผี ลตอการเพ่มิ การผลติ และรายไดตอบุคคล ตามมา 2) การเพิม่ จํานวนประชากร ในปจจุบันนั้นการเพ่ิมจํานวนประชากรกอใหเกิดผลเสียทาง เศรษฐกิจอยา งมาก โดยเฉพาะอยางย่ิงการผลิตจะมีประสิทธิภาพต่ําลงเนื่องจากมีการใชทรัพยากรธรรมชาติ กันมากขนึ้ ซ่งึ มผี ลทําใหทรัพยากรเสื่อมคุณภาพและทรัพยากรบางอยาง ก็ไมสามารถงอกเงยมาทดแทนได นอกจากน้เี มอื่ มีประชากรเพ่ิมข้นึ ทําใหรฐั บาลตอ งเสียคา ใชจา ย ดา นสวัสดิการเพิ่มขึ้น เชน คาใชจายดานการ จัดการศกึ ษา การสาธารณสุขและการสาธารณูปโภค เปนตน นอกจากรัฐบาลจะตองเสียคาใชจายดังกลาว แลว ยงั มีปญ หาอยา งอื่นตามมาอกี เชน ปญหาดา นการจราจร ปญ หาดานมลพษิ ฯลฯ 3) การคนพบทรพั ยากรใหม ๆ ทําใหเ กิดโอกาสใหม ๆ ในการผลิต รวมท้ังมีผลทําใหมีการ ลงทุนเพม่ิ ขน้ึ และสงผลในการเพิม่ ขนึ้ ของผลผลิตเพือ่ ใหประชาชนไดบ รโิ ภคมากข้นึ

200 4) ความกาวหนา ทางเทคโนโลยีจากความกาวหนาทางเทคโนโลยีในปจจุบัน จะเห็นไดวามี การนาํ เคร่ืองจกั รมาใชใ นการผลิต ดังน้ันจึงทําใหมีความสามารถในการผลิตไดมาก ปริมาณผลผลิตก็เพ่ิมข้ึน และเปน ไปอยางสมาํ่ เสมอ ประการที่สําคญั ชวยลดตนทนุ ในการผลิตไดเปน จาํ นวนมากอกี ดว ย 2.2 ปจจยั ทางการเมือง ปจจัยทางการเมืองนับวามีผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจมากดวยเชนกัน โดยเฉพาะในดาน นโยบายและความมน่ั คงการปกครอง การเปล่ยี นแปลงรฐั บาลบอย ๆ หรือการยดึ อํานาจ โดยรัฐบาลเผด็จการ จะมีสว นทําใหเกดิ ปญ หาดานการผลติ ตางชาติไมสามารถเขาไปลงทนุ ดา นการผลติ ได นอกจากนอี้ งคก รธุรกจิ ภายในประเทศเองกอ็ าจตอ งหยุดซะงักตามไปดว ย 2.3 ปจ จยั ทางสงั คม ปจ จยั ทางสังคมมีผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจไมแพปจจัยอื่น ๆ โดยเฉพาะประเทศ ท่ีกําลัง พัฒนา ซึ่งพบวาสวนใหญประชาชนมักขาดความกระตือรือรนในการทํางานและมีนิสัยใช จายเงินฟุมเฟอย การเกบ็ ออมจงึ มนี อ ย และเมอื่ มีรายไดเพ่มิ มักใชจา ยในการซอ้ื เครื่องอุปโภคบริโภคท่ีอาํ นวยความสะดวกสบาย มากกวาท่จี ะไปลงทนุ ในการผลิตเพ่อื ใหรายไดง อกเงยข้นึ 2.4 ปจ จยั ดานเทคโนโลยี ใ น ป ร ะ เ ท ศ อุ ต ส า ห ก ร ร ม ก า ร ใ ช เ ท ค โ น โ ล ยี ช้ั น สู ง ช ว ย ทํ า ใ ห เ พิ่ ม ผ ล ผ ลิ ต ไ ด ม า ก ข้ึ น ในขณะเดียวกันก็สามารถประหยดั การใชแรงงานซ่ึงมอี ยูอ ยางจํากดั โดยการใชเครือ่ งจกั รทุนแรงตาง ๆ แตใน ประเทศกําลังพัฒนาการใชเทคโนโลยีมีขอบเขตจํากัดเนื่องจากยังขาดผูมีความรู ความสามารถ ดานการใช เทคโนโลยี ขาดเงนิ ทุนท่จี ะสนับสนุน การคนควา วิจยั ทางดา นเทคโนโลยีใหม ๆ และทสี่ าํ คญั การใชเครอ่ื งจักร ทนุ แรงในประเทศทก่ี ําลังพัฒนาจะกอใหเกดิ ปญ หาดา น แรงงานสวนเกิน แทนทจี่ ะทําใหการวา งงานนอ ยลง 3. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศไทย ประเทศไทยไดมีการจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติต้ังแตมี พ.ศ. 2504 โดยเร่ิม ตั้งแตฉบับที่ 1 จนถงึ ปจ จบุ นั คอื ฉบับท่ี 11 มีการกําหนดวาระของแผน ฯ ดงั น้ี แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 1 พ.ศ. 2504 – 2509 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 2 พ.ศ. 2510 – 2514 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 3 พ.ศ. 2515 – 2519 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 4 พ.ศ. 2520 – 2524 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 5 พ.ศ. 2525 – 2529 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 6 พ.ศ. 2530 – 2534 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 7 พ.ศ. 2535 – 2539 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 8 พ.ศ. 2540 – 2544 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 9 พ.ศ. 2545 – 2549 แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 10 พ.ศ. 2550 – 2554 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 11 พ.ศ. 2555 – 2559

201 3. สาระสาํ คญั และผลการใชพ ฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ แผนฯ สาระสาํ คัญ ผลจากการใชแ ผนฯ ฉบับที่ 1 จุดมงุ หมาย สงเสริมอุตสาหกรรมทดแทนการ G.D.P. เพม่ิ ขนึ้ 8 % ตอไป พ.ศ. 2504 - 2509 นาํ เขา การกระจายรายไดไมเปน สาระสําคญั เนนการลงทนุ เศรษฐกิจขั้นพื้นฐาน ธรรมเกิดปญ หาสาํ คญั เชน เขอ่ื น ไฟฟา ประปา ถนน และ ในชวงนค้ี ือประชากร สาธารณูปการอืน่ ๆ นอกจากนยี้ งั มีการพฒั นา เพิม่ ข้นึ อยางรวดเรว็ การศกึ ษาระดบั อดุ มศกึ ษาไปสูภูมภิ าคเปน ครงั้ แรก (ตั้งมหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม, ขอนแกน) อปุ สรรค ขาดบคุ ลากรทางวิชาการและการ บรกิ าร ฉบบั ท่ี 2 จดุ มงุ หมาย พัฒนาสงั คมควบคกู ับการ พัฒนา อตั ราการขยายตัวทาง เศรษฐกจิ สงู แตตํ่ากวา พ.ศ. 2510 - 2514 เศรษฐกจิ แผนฉบบั นจ้ี งึ เริ่มใชชือ่ วา เปา หมาย การกระจาย “แผน พัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาต”ิ รายไดไ มเปน ธรรม สงเสรมิ การผลิตเพอ่ื การสง ออก ฉบับที่ 3 สาระสาํ คัญ เนน การพัฒนาสงั คม โดยลด G.D.P. เพม่ิ ขึน้ 6.2% ตอ ปซ ึ่งตาํ่ กวา เปาหมายทั้งน้ี พ.ศ. 2515 - 2519 ชองวางของการกระจายรายไดนอกจากนี้ยงั ได เพราะสภาพดินฟา อากาศ เร่ิมโยบายประชากรและการวางแผนครอบครวั แปรปรวนประกอบกบั การ ผันผวนของเศรษฐกจิ โลก (โดยเฉพาะการข้ึนราคา นา้ํ มัน) อตุ สาหกรรมทําให ไทยตองนําเขาสนิ คาทนุ มากข้ึนจนตอ งประสบ ภาวะขาดดลุ การคา และ ดลุ ชําระเงนิ อยางมาก ฉบบั ที่ 4 จดุ มงุ หมาย เนนการกระจายรายไดแ ละสรา ง ผลการพฒั นาสงู กวา เปาหมายเลก็ นอยยงั คงมี พ.ศ. 2520 - 2524 ความเปนธรรมทางสงั คมมกี ารปรับปรงุ ปญ หาตองพงึ่ พาการ อุตสาหกรรมเพ่อื ขยายการสงออกและพัฒนา

202 แผนฯ สาระสาํ คัญ ผลจากการใชแ ผนฯ ทรัพยากรธรรมชาติ (โดยเฉพาะนาํ้ มนั และกาซ นาํ เขาขาดดลุ การคา ความ ธรรมชาต)ิ มาใชประโยชนน อกจากน้มี ีการ ยากจนในชนบทการ พัฒนาเมอื งหลกั ในแตล ะภาคอยางชดั เจน พัฒนาสงั คมความเสอื่ ม โทรมของสง่ิ แวดลอม ฉบับที่ 5 จดุ มุงหมาย แกป ญหาการกระจายรายได และ G. D.P. เพม่ิ ขน้ึ 4.4% พ.ศ. 2525 - 2529 ความยากจนในชนบท โดยใหช าวชนบทมสี วน ตอ ปซ ึง่ ตํา่ กวาเปา หมาย รวมในการแกป ญหาดว ยตัวเองมากทสี่ ุด ประสบความสําเร็จในการ นอกจากนีย้ งั เนนการพฒั นาเมอื งในพนื้ ทช่ี ายฝง พัฒนาชนบททยี่ ากจนและ ตะวันออก การลดอัตราการเพม่ิ ประชากร ฉบบั ที่ 6 จุดมงุ หมาย เนน การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ และ เศรษฐกจิ ขยายตัวสูงและ พ.ศ. 2530 - 2534 พัฒนาคุณภาพประชากร เปดกวางเขา สรู ะดบั สาระสําคัญ นานาชาตมิ ากข้นึ พัฒนาคณุ ภาพประชากร วทิ ยาศาสตร โครงสรางเศรษฐกจิ เริ่มเขา เทคโนโลยี และทรพั ยากรธรรมชาติ ปรับปรงุ สูภ าคอตุ สาหกรรมฐานะ คณุ ภาพสนิ คาไทยเพอื่ แขงขนั ในตลาดโลก การเงินการคลังของ กระจายรายไดส ภู ูมภิ าคและชนบท แผนฉบบั นี้ ประเทศมเี สถียรภาพ หันมาเพมิ่ บทบาทของภาคเอกชนในการพัฒนา (ดลุ การคลังเกินดลุ ครั้ง ประเทศมากขึ้นอุปสรรค ขาดแคลนบริการขน้ั แรกในป 2531) ยงั คงมี พนื้ ฐาน (เชน ถนน ไฟฟา ทาเรอื สนามบนิ ) ปญ หาการกระจายรายได และแรงงานฝม ือ ขาดบริการขนั้ พน้ื ฐานและ เงนิ ออมปญ หาสังคมและ ความเสือ่ มโทรมของ ทรัพยากรธรรมชาตริ ะบบ ราชการไมด พี อ ฉบบั ท่ี 7 จดุ มุงหมาย เนน “ปรมิ าณทางเศรษฐกจิ ” การเปด เสรที างการเงนิ ทํา พ.ศ. 2535 - 2539 “คุณภาพประชากร” และ “ความเปน ธรรมทาง ใหฟ องสบแู ตก เปน สังคม” ใหส มดลุ กนั สาระสําคญั เนนการ ตนเหตุของวิกฤตเิ ศรษฐกจิ พัฒนาคุณภาพชวี ติ โดย มุงการขยายตวั และ ไทย (ตมยาํ กุง)

203 แผนฯ สาระสําคัญ ผลจากการใชแ ผนฯ เสถียรภาพทางเศรษฐกจิ พฒั นากรงุ เทพฯ และ ปรมิ ณฑลใหเ ช่อื มโยงกับพน้ื ทชี่ ายฝง ทะเล ตะวันออก ฉบบั ที่ 8 จดุ มงุ หมาย เนน “การพฒั นาทรัพยากร เกิดวกิ ฤตเศรษฐกจิ ไทย ในเดือนกรกฎาคม 2540 พ.ศ. 2540 - 2544 มนษุ ย และคณุ ภาพชีวิตของคนไทยเปนสาํ คัญ ทําใหเ กิดภาวะชะงกั งนั ทางเศรษฐกจิ และรฐั ตองกู การพัฒนาคุณภาพชีวิต สงิ่ แวดลอ มและ เงินจาก IMF มาพยุงฐานะ ทางเศรษฐกจิ ทรพั ยากรธรรมชาติ สาํ หรบั การพฒั นาอยาง ยัง่ ยนื และยาวนาน การกระจายความเจริญสู สว นภมู ิภาคโดยใหค วามสําคัญแกการพฒั นา กลมุ คนในชนบท และกระจายอํานาจบรหิ ารสู ทอ งถ่นิ กําหนดเขตเศรษฐกจิ อยางจรงิ จงั และ ชัดเจนโดยรัฐ เขา ไปดแู ลใหก ารสนบั สนนุ การ ปลูกพืชตามท่กี ําหนดให ฉบบั ที่ 9 จดุ มุง หมาย เนน พฒั นาคนเปน ศนู ยกลางปรบั พ.ศ. 2545 - 2549 โครงสรา งการพฒั นาประเทศ ใชค วามคิดเห็น ประชาชนท้งั ประเทศ มากําหนดกรอบและ ทศิ ทางของแผนพฒั นาฯ ใชแ นวพระราชดําริ “เศรษฐกจิ พอเพยี ง” เปน วิสยั ทศั นของแผน การพฒั นาทีย่ ่ังยืน และความอยดู ีมีสขุ ของคน ไทยรากฐานการพัฒนาประเทศทเี่ ขม แข็ง กระจายผลประโยชนแ กปญ หาความยากจน ฉบบั ที่ 10 จุดมงุ หมาย เนน “สังคมอยเู ย็นเปน สุข พ.ศ. 2550 - 2554 รวมกนั ” ภายใตแ นวปฏบิ ัติของ “ปรัชญา เศรษฐกจิ พอเพยี ง”การพฒั นาแบบบรู ณาการ เปน องคร วมทม่ี ี “คนเปนศูนยกลางการพฒั นา” การพฒั นาทีย่ งั่ ยืนการพฒั นาคนและ เทคโนโลยี

204 4. วเิ คราะหสาระสาํ คญั จากแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 10 จากแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 10 ไดสรุปสาระสําคัญเก่ียวกับสถานะดาน เศรษฐกิจของประเทศไว คือ ประเทศไทยมกี ารเจริญเติบโตอยางตอเน่ืองอัตราเฉล่ีย 5.7 ตอป ชวงป 2545 - 2548 และจดั อยใู นกลมุ ประเทศทม่ี รี ายไดปานกลาง โดยมีขนาดเศรษฐกิจใหญเปนอันดับท่ี 20 จากจํานวน 192 ประเทศของโลก มบี ทบาททางการคาระหวางประเทศ และรักษาสวนแบงการตลาดไวไดในขณะท่ีการ แขงขันสูงข้ึน ตลอดถึงการพัฒนาเศรษฐกิจฐานความรูของประเทศไทยปรับตัวสูงข้ึน โครงสรางการผลิตมี จุดแข็ง คือมีฐานการผลิตท่ีหลากหลาย ชวยลดความเส่ียงจากภาวะผันผวนของวัฎจักรเศรษฐกิจ สามารถ เช่ือมโยงการผลิตเพื่อสรางมูลคาเพ่ิมไดมากขึ้น แตเศรษฐกิจไทยมีจุดออนในเชิงโครงสรางท่ีตองพ่ึงพิงการ นําเขาวัตถุดิบ ชิน้ สวน พลังงาน เงินทุนและเทคโนโลยีในสัดสวนที่สูง การผลิตอาศัยฐานทรัพยากรมากกวา องคค วามรู มีการใชทรัพยากรเพ่ือการผลิตและบริโภคอยางส้ินเปลือง ทําใหเกิดปญหาสภาพแวดลอมและ ผลกระทบในดานสังคมตามมา โดยไมไดมีการสรางภูมิคุมกันอยางเหมาะสม ภาคขนสงมีสัดสวนการใช พลงั งานเชิงพานิชยส ูงถึงรอ ยละ 38 โครงสรา งพน้ื ฐานดานเทคโนโลยีสารสนเทศและส่อื สาร รวมถึงนํา้ เพ่อื การ บรโิ ภคยงั ไมก ระจายไปสพู ้ืนท่ีชนบทอยา งเพียงพอและท่ัวถึง โครงสรางพื้นฐานดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และนวัตกรรมยงั อยใู นระดับตา่ํ และเปนรองของประเทศที่เปนคแู ขง ทางการคา ประเทศไทยยังมีจุดแข็งอยูท่ีมีเสถียรภาพเศรษฐกิจในระดับที่ดี จากการดําเนินนโยบายเพื่อฟนฟู เสถียรภาพเศรษฐกจิ ของประเทศและวิกฤตเศรษฐกิจ อยางไรก็ตามราคาน้ํามันที่เพิ่มสูงข้ึนและตอเน่ืองถึง ปจ จุบัน สงผลใหด ุลการคา ดลุ บญั ชเี ดนิ สะพัดขาดดุลเพิ่มขึ้น สะทอนถึงปญ หาความออ นแอในเชิง โครงสรา งที่ พ่ึงพิงภายนอกมากเกนิ ไป ประเทศไทยยงั มีการออมตํ่ากวาการลงทนุ จึงตอ งพึง่ เงินทุนจากตา งประเทศทําใหมี ความเสยี่ งจากการขาดดุลบญั ชีเดินสะพดั และจากการเคลอื่ นยายเงนิ ทนุ ระหวางประเทศ จึงจาํ เปน ตองพัฒนา ระบบภูมิคุมกันทางเศรษฐกิจภายใตเง่ือนไขบริบทโลกที่มีการเคล่ือนยายอยางเสรีของคนองคความรู เทคโนโลยี เงินทนุ สินคา และบรกิ าร การพฒั นาเพ่ือเสริมสรา งความเปน ธรรมทางเศรษฐกิจและการแกไ ขปญหาความยากจนมีสวนชวยให ความยากจนลดลงตามลําดับและการกระจายรายไดป รับตวั ดขี นึ้ อยา งชา ๆ 5. แนวคดิ หลกั และทิศทางการปรบั ตัวของประเทศไทย จากสถานการณดงั กลาวจําเปน ตองปรับตัว หนั มาปรับกระบวนทรรศนก ารพัฒนาในทิศทางท่ีพ่ึงตนเองและภูมิคุมกันมากขึ้น โดยยึดหลัก “ปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง” เปนแนวทางปฏิบัติควบคูไปกับการพัฒนาแบบบูรณาการเปนองครวมท่ียึด “คนเปน ศูนยก ลางการพฒั นา” เพ่ือเกิดความเชือ่ มโยงท้งั ดานตวั คน สังคม เศรษฐกิจ สิ่งแวดลอมและการเมือง โดยมี การวิเคราะหอยางมี “เหตุผล” และใชหลัก “ความพอประมาณ” ใหเกิดความสมดุลระหวางความสามารถ ในการพึ่งตนเองกับความสามารถในการแขง ขันในเวทีโลก ความสมดุลระหวางสังคมชนบทกับสงั คมเมือง โดยมีการเตรียม “ภมู คิ มุ กนั ” ดวยการบริหารจัดการความเสย่ี งใหเ พยี งพอพรอ มรบั ผลกระทบจากการเปล่ียน ทั้งจากภายนอกและภายในประเทศ การขับเคลื่อนการพัฒนาทุกขั้นตอนตองใช “ความรอบรู” ในการพัฒนาดานตาง ๆ ดวยความ รอบคอบ เปนไปตามลําดับข้ันตอน รวมท้ังเสริมสรางศีลธรรมและสํานึกใน “คุณธรรม”จริยธรรมในการ

205 ปฏิบัตหิ นาท่ีและการดาํ เนินชวี ิตดวยความเพยี ร อนั เปน ภูมิคุม กนั ในตวั ทดี่ ี พรอมรับการเปล่ียนแปลงที่เกิดขนึ้ ท้ังในระดับครอบครัว ชุมชน สังคมและประเทศชาติ และสอดคลองกับวิถีชีวิตสังคมและสอดคลองกับ เจตนารมณข องรฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2550 เปาหมายดานเศรษฐกิจ ปรับโครงสรางเศรษฐกิจใหมีความสมดุลและยั่งยืน โดยใหสัดสวนภาค เศรษฐกิจในประเทศตอภาคการคาระหวางประเทศเพ่ิมข้ึน สัดสวนภาคการผลิตเกษตรและอุตสาหกรรม เพมิ่ ขน้ึ กาํ หนดอัตราเงนิ เฟอ ลดการใชพ ลงั งานโดยเฉพาะภาคขนสง สดั สว นผลผลิตของวิสาหกิจขนาดกลาง และขนาดยอมตอ ผลติ ภณั ฑรวมในประเทศตาํ่ กวา รอ ยละ 40 แบบฝกหัดทายบท เรอื่ งที่ 4 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ คําส่งั เม่อื ผเู รียนศกึ ษา เรือ่ ง แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติจบแลวใหทาํ แบบฝกหัดตอไปน้ี โดยเขียนในสมุดบนั ทึกกจิ กรรมการเรียนรู แบบฝกหัดท่ี 1 ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี โดยกาเคร่ืองหมาย X คําตอบทีถ่ กู ท่สี ุด 1. การพัฒนาเศรษฐกิจ หมายถึงอะไร ก. การเพ่มิ ขนึ้ ของรายได ข. การขายตวั ทางดานเศรษฐกจิ และการคา ค. อัตราการเจรญิ เติบโตทางเศรษฐกิจและรายไดเพิ่มสูงข้ึน ง. การเปล่ยี นโครงสรางทางเศรษฐกจิ สงั คม การเมือง นําไปสูก ารกระจายรายไดท สี่ งู ขน้ึ 2. ประเทศตาง ๆ เร่มิ มคี วามตนื่ ตวั ในการพัฒนาเศรษฐกิจเมื่อใด ก. กอนสงครามโลกคร้ังที่ 1 ข. หลงั สงครามโลกครงั้ ที่ 1 ค. กอ นสงครามโลกคร้งั ที่ 2 ง. หลังสงครามโลกครงั้ ที่ 3 3. เหตุผลใดไมไ ดส ง ผลกระตนุ ใหป ระเทศตาง ๆ หันมาพฒั นาเศรษฐกิจ ก. ภาวะเศรษฐกิจตกต่ําหลังสงครามโลกคร้ังที่ 2 ข. ภาวะสงครามเย็นหลังสงครามโลกคร้ังท่ี 2 ค. ความเจริญทางการสือ่ สารกอใหเกดิ การเลยี นแบบกนั ง. ประเทศเอกราชหลงั สงครามโลกครงั้ ท่ี 2 ต่ืนตัวในการพฒั นาเศรษฐกจิ มากขนึ้ 4. ส่ิงทใี่ ชว ัดระดบั การพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศตา ง ๆ คืออะไร ก. รายไดต อบุคคล ข. รายไดประชาชาติ ค. รายไดร วมจากสนิ คา และบรกิ าร ง. ความกาวหนาทางเทคโนโลยี

206 5. ประเทศ A มีรายไดแทจ รงิ ตอบคุ คล 500,000 บาท / คน / ป ประเทศ B มีรายไดแ ทจรงิ ตอ บุคคล เทากบั ประเทศ A แสดงวา อยางไร ก. ประเทศ A และประเทศ B เปนประเทศพฒั นาแลวเหมอื นกัน ข. ประเทศ A มีระดบั การพฒั นาเทา กบั ประเทศ B ถาดชั นีช้ีวดั ความอยดู กี นิ ดขี อง 2 ประเทศ ใกลเคยี งกัน ค. ประเทศ B มีระดับการพฒั นาสงู กวา ประเทศ A ถาประเทศ B มดี ลุ การชําระเงินเกนิ ดลุ ง. ท้ังประเทศ A และประเทศ B เปน ประเทศกําลงั พัฒนาเหมือนกัน 6. นอกเหนอื จากรายไดตอ หวั ตอคน ตอ ปแลว ส่ิงสาํ คญั ทบี่ ง บอกถงึ ระดบั การพฒั นาของประเทศ ตาง ๆ คอื อะไร ก. จํานวนประชากร ข. อาชีพของประชากร ค. คุณภาพประชากร ง. อตั ราการเพม่ิ ของประชากร 7. ขอ ใดไมใ ชส ิ่งบงบอกวา เปนประเทศดอยพฒั นาหรอื กําลังพฒั นา ก. รายไดตาํ่ ข. ประชากรสวนใหญเ ปนเกษตรกร ค. มคี วามแตกตา งกนั มากเร่ืองรายได ง. เศรษฐกจิ ของประเทศพงึ่ ตวั เองได 8. จดุ เรม่ิ ตน ของวฏั จกั รแหงความอยากจนอยูท่ีใด ก. การลงทนุ ตํ่า ข. รายไดแทจริงตาํ่ ค. ปจจัยทนุ มปี ระสทิ ธภิ าพตา่ํ ง. ประสิทธภิ าพการผลิตต่าํ 9. ในการวางแผนพฒั นาเศรษฐกิจจะมกี ระบวนการพัฒนาโดยเริม่ ตนและส้ินสุดอยา งไร ก. สํารวจภาวะเศรษฐกจิ - กาํ หนดเปาหมาย ข. สาํ รวจภาวะเศรษฐกจิ – ประเมนิ ผลการพัฒนา ค. กําหนดเปา หมาย – ปฏบิ ตั ิงานตามแผนพฒั นา ง. กาํ หนดเปา หมาย – ประเมนิ ผลการพัฒนาเศรษฐกจิ 10. ขอใดไมถ กู ตอ ง ก. ประเทศไทยไดป ระกาศใชแผนพฒั นาเศรษฐกจิ หลงั การเปลย่ี นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ข. ประเทศไทยเรม่ิ ใชแผนพัฒนาเศรษฐกจิ คร้งั แรกใน พ.ศ. 2504 ค. ประเทศไทยเร่มิ ใชแผนพัฒนาเศรษฐกจิ คร้งั แรกในสมยั จอมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต ง. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ แผนแรกของประเทศไทยเปน แผนทีม่ รี ะยะเวลายาวนานทสี่ ดุ

207 11. ระยะแรกของการใชแ ผนพฒั นาเศรษฐกิจแหง ชาติ ฉบบั ที่ 1 เนนในเรื่องใด ก. การพฒั นาสังคม ข. การผลติ สนิ คาสาํ เร็จรูป ค. การลงทุนปจ จัยพืน้ ฐาน ง. การควบคุมอตั ราเพ่มิ ประชากร 12. ขอบกพรองของแผนพฒั นาเศรษฐกจิ แหง ชาติ ฉบับท่ี 1 คืออะไร ก. ขาดการลงทนุ ปจจยั พ้นื ฐาน ข. ละเลยการพัฒนาชนบท ค. พัฒนาอตุ สาหกรรมมากกวา การเกษตร ง. ละเลยการพฒั นาทางดานสงั คม 13. แผนพัฒนาเศรษฐกิจฉบบั ใดทีเ่ ร่ิมพัฒนาเศรษฐกจิ ควบคูกบั สังคม ก. ฉบบั ท่ี 1 ข. ฉบับท่ี 2 ค. ฉบับที่ 3 ง. ฉบับที่ 4 14. ขอ ใดไมใ ชอุปสรรคของการดาํ เนนิ งานตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 3 ก. สภาพดนิ ฟา อากาศแปรปรวน ข. ภาวะการคา และเศรษฐกจิ โลกซบเซา ค. ดุลการคาและดลุ การชาํ ระเงนิ ของประเทศเกนิ ดลุ ง. การขึน้ ราคานํ้ามนั ของกลมุ โอเปคทําใหเ กิดภาวะเงนิ เฟอ 15. แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาตฉิ บบั ใดทีม่ งุ แกป ญ หาความยากจนในชนบทอยางจรงิ จงั ก. ฉบบั ท่ี 4 ข. ฉบบั ที่ 5 ค. ฉบบั ท่ี 6 ง. ฉบบั ที่ 7 16. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติฉบบั ใดทีก่ ําหนดเปา หมายการลดอัตราเพม่ิ ประชากรเปน คร้ังแรก ก. ฉบบั ท่ี 3 ข. ฉบับท่ี 4 ค. ฉบับที่ 5 ง. ฉบบั ที่ 7

208 17. ขอใดไมไ ดอยใู นเปา หมายการพฒั นาตามแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 6 ก. พฒั นาคุณภาพของทรัพยากร ข. กําหนดอตั ราเพ่มิ ประชากรไมเกนิ รอยละ 1.2 ค. การผลิตสนิ คาเพอื่ การสงออกไปแขงขนั ในตลาดโลก ง. การขยายตัวทางดานการลงทุนและดานอตุ สาหกรรม 18. ขอใดไมใ ชจ ดุ เนน ของแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 7 ก. การกระจายรายไดไปสภู มู ภิ าคมากขึ้น ข. การพัฒนาคุณภาพชวี ติ รกั ษาสง่ิ แวดลอมและทรพั ยากรธรรมชาติ ค. การขยายตวั ทางเศรษฐกิจอยา งตอเนื่องเหมาะสมและมเี สถียรภาพ ง. การพฒั นาอุตสาหกรรมโดยใชว ตั ถุดิบทางการเกษตรเพอื่ พง่ึ ตนเอง 19. การมงุ พฒั นาประเทศใหเ ปนประเทศอตุ สาหกรรมตามแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 1-7 ไดกอใหเกิดผลตอ สงั คมไทยอยางไร ก. รายไดต อหัวของประชากรสงู ขนึ้ และกระจายไปสูคนสวนใหญอ ยางท่ัวถงึ ข. ประชาชนไดร บั การบรกิ ารพ้ืนฐานอยา งเพยี งพอและมีความเปนธรรมในสงั คม ค. สังคมไดรบั การพัฒนาทางวัตถุ ละเลยการพฒั นาทางจติ ใจเกิดชองวา งระหวางเมอื งและ ชนบท ง. เกิดเสถียรภาพทางเศรษฐกจิ สงั คมและการเมอื ง มาตรฐานการครองชพี ของประชาชนสงู ขน้ึ 20. เปา หมายหลักของแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 8 คืออะไร ก. การกระจายรายไดทเี่ ปนธรรม ข. อัตราการขยายตัวทางเศรษฐกจิ สงู ข้นึ ค. คุณภาพประชากร ง. การเปน ประเทศอุตสาหกรรมช้นั นํา

209 เรอื่ งที่ 5 สถาบนั การเงนิ และการธนาคาร การคลงั ความหมายและความสาํ คัญของเงนิ เงิน (Money) หมายถึง อะไรก็ไดท่ีมนุษยนํามาใชเปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน แตตองเปนส่ิงท่ี สังคมนัน้ ยอมรบั ในการชําระหน้ี เชน คนไทยสมยั สโุ ขทยั ใชเบี้ยหรือเปลือกหอย เปนตน เงินอาจจะอยูในรูป ของโลหะกระดาษ หนังสตั ว ใบไมกไ็ ด เงินท่ดี ีจะตองมลี กั ษณะดงั นี้ 1. เปน ของมีคาและหายาก เงินจะตอ งเปน ส่ิงท่ีมีประโยชน และมีคา ในตัวของมนั เอง เชน ทองคาํ และ โลหะเงิน เปนตน 2. เปน ของทด่ี อู อกงาย สามารถรูไดวาเปนเงินปลอมหรือเงินจริง โดยไมตองอาศัยวิธีการท่ีซับซอน ในการตรวจสอบ 3. เปน ของทีม่ ีมลู คาคงตัว ไมเปลี่ยนแปลงมากนักแมเ วลาจะผานไป 4. เปน ของทแ่ี บง ออกเปน สวนยอ ยได และมลู คาของสวนที่แบงยอ ย ๆ น้นั ไมเ ปลีย่ นแปลงและใชเปน สือ่ กลางในการแลกเปลยี่ นได 5. เปน ของท่ขี นยา ยสะดวก สามารถพกพาตดิ ตัวไปไดง า ย 6. เปนของท่คี งทนถาวร เงินสามารถจะเกบ็ ไวไ ดนาน ไมแ ตกหักงาย คาํ วา “เงนิ ” ในสมัยกอ นใชโลหะทองคําและเงนิ ตอ มามกี ารปลอมแปลงกันมากจึงมีการประทับตรา เพ่ือรบั รองน้ําหนักและความบรสิ ุทธ์ิของเงิน เงินท่ีไดรบั การประทบั ตรานีจ้ ึงเรียกวา “เงนิ ตรา” ความสาํ คัญของเงิน เงนิ เปนส่ือกลางในการแลกเปลี่ยนที่มีความสําคัญตอชีวิตประจําวันของมนุษยมาก เงินชวยอํานวย ความสะดวกใหแกมนุษย 3 ประการ คอื 1. ความสะดวกในการซ้ือขาย ในสมยั โบราณมนษุ ยน าํ ส่งิ ของมาแลกเปลีย่ นกันทาํ ใหเกิดความยุงยาก ในการแลกเปลย่ี นเพราะความตอ งการไมตรงกนั หรอื ไมย ุติธรรมเพราะมูลคา ของสง่ิ ของไมเ ทาเทยี มกนั การนํา เงินเปนสือ่ กลางทาํ ใหเกิดความสะดวกในการซ้ือขายมากขึ้น 2. ความสะดวกในการวัดมูลคา เงินจะชวยกําหนดมูลคาของสิ่งของตาง ๆ ซ่ึงสามารถนํามา เปรยี บเทียบกนั ได 3. ความสะดวกในการสะสมทรัพยสิน สนิ คา ทมี่ นุษยผลติ ไดบางอยา งไมสามารถเกบ็ ไวไ ดนาน ๆ แตเมอ่ื แลกเปลี่ยนเปนเงิน สามารถทีจ่ ะเก็บไวแ ละสะสมใหเ พิ่มข้ึนได สรปุ เงิน หมายถงึ อะไรก็ไดที่มนุษยนํามาใชเปน สือ่ กลางในการแลกเปลี่ยนและเปนสิ่งท่ีสังคมน้ันยอมรับ เงินนอกจะมีความสําคัญในแงข องสอ่ื กลางในการแลกเปลี่ยนแลว ยงั ชวยอํานวยความสะดวกในการซอ้ื ขายการ วัดมลู คา และการสะสมทรัพยส ิน

210 ประเภท และหนา ท่ขี องเงนิ ประเภทของเงนิ เงินในปจจบุ ันแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแ ก 1. เหรยี ญกษาปณ (Coinage) เปน เงินโลหะทสี่ ามารถชําระหนี้ไดตามกฎหมาย ในประเทศไทยผลิต โดยกรมธนารักษ กระทรวงการคลัง 2. เงนิ กระดาษหรอื ธนบัตร (Paper Currency) เปนเงนิ ท่ีสามารถชาํ ระหนไ้ี ดต ามกฎหมายในประเทศ ไทยผลิตโดยธนาคารแหงประเทศไทย 3. เงินเครดิต (Credit Money) ไดแก เงินฝากกระแสรายวัน หรือเงินฝากที่ส่ังจายโอนโดยใชเช็ค รวมทั้งบตั รเครดติ ทใ่ี ชแ ทนเงนิ ได การท่ีสังคมยอมรับวาทั้ง 3 ประเภทเปนเงิน (Money) เพราะวามีสภาพคลอง (Liquidity) สูงกวา สินทรัพยอ ่นื ๆ กลาวคอื สามารถเปลีย่ นเปนสนิ คาและบรกิ ารไดท นั ที สว นสนิ ทรัพยอื่น ๆ เชน เงินฝากประจาํ เงนิ ฝากออมทรพั ย ตั๋วแลกเงิน พันธบัตรรัฐบาล เปนตน มีสภาพคลองนอยกวาจึงเรียกวา เปนสินทรัพยท่ีมี ลักษณะใกลเ คียงกับเงิน (Near Money) หนา ท่ขี องเงนิ เงนิ มีหนา ที่สาํ คญั 4 ประการ คือ 1. เปนมาตรฐานในการเทียบเทา (Standard of Value) มนุษยใชเงินในการเทียบคาสินคาและ บริการตาง ๆ ทาํ ใหก ารซ้ือขายแลกเปล่ยี นสะดวกน้นั 2. เปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียน (Medium of Exchange) เงินทําหนาท่ีสื่อกลางในการซื้อขาย สินคาตาง ๆ เพราะวา เงนิ มอี าํ นาจซือ้ (Purchasing Power) ทจี่ ะทาํ ใหการซื้อขายเกิดขนึ้ ไดทกุ เวลา 3. เปนมาตรฐานในการชําระหน้ีภายหนาการซ้ือแลกเปล่ียนสินคาภายในประเทศและระหวาง ประเทศยอมเกดิ หน้สี ินทจ่ี ะตอ งชาํ ระเงนิ เขา มามบี ทบาทในการเปนสญั ญาที่จะตอ งชําระหนี้นน้ั 4. เปนเครื่องรักษามูลคา (Store of Value) เงินที่เก็บไวจะยังคงมูลคาของสินคาและบริการไว ไดอ ยา งครบถวนมากกวาการเก็บเปนตัวของสนิ คา ซึง่ อาจจะอยไู ดไ มน าน สรุป เงนิ แบงออกเปน 3 ประเภท คือ เหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินเครดิต เงินมีหนาที่สําคัญในดาน เปน มาตรฐานในการเทยี บคา เปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนเปนมาตรฐานในการชําระหน้ีภายหนา และเปน เครอ่ื งรกั ษามลู คา

211 ววิ ัฒนาการของเงิน ววิ ฒั นาการในดา นการแลกเปลี่ยนของมนุษยม ดี ังนี้ 1. ระบบเศรษฐกิจที่ไมใชเงินตรา เปนการแลกเปล่ียนโดยใชส่ิงของกับสิ่งของซึ่งมีขอยุงยากและ ไมสะดวกหลายประการ ไดแ ก 1.1 ความตอ งการไมตรงกันทัง้ ชนิดและจํานวนของสินคา 1.2 ขาดมาตรฐานในการเทียบคา เพราะสง่ิ ของนําทีน่ าํ มาแลกเปลยี่ นมีมลู คาไมเ ทากัน 1.3 ยงุ ยากในการเกบ็ รกั ษา การเกบ็ เปน สนิ คาเปลอื งเน้อื ท่ีมาก 2. ระบบเศรษฐกิจที่ใชเ งินตรา มวี วิ ฒั นาการดังนี้ 2.1 เงินที่เปนส่งิ ของหรอื สนิ คา คอื การนําสง่ิ ของหรอื สนิ คาบางอยา งมาเปนสื่อกลาง เชน ลูกปด ผา ขนสตั ว เปลือกหอย เปน ตน ซงึ่ เงินชนิดนอ้ี าจจะไมเ หมาะสมในดานความไมคงทน มมี าตรฐานและคุณภาพ ไมเ หมือนกัน ทาํ ใหคา ไมม น่ั คง ยงุ ยากในการพกพาและแบงยอยไดยาก 2.2 เงินกษาปณ (Coinage) การนําโลหะมาเปนส่ือกลางในการแลกเปลี่ยน แตเดิมใชไปตาม สภาพเดิมของแรน้ันๆ ยังไมรูจักการหลอม ตอมาไดมีวิวัฒนาการดีขึ้นเรื่อย ๆ มีการหลอม การตรวจสอบ น้ําหนักและความบริสุทธ์ิหรือผสมโลหะหลายชนดิ เขา ดวยกนั 2.3 เงินกระดาษ (Paper Money) นิยมใชเปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียนเพราะมีน้ําหนักเบา พกพาสะดวก ประเทศแรกที่รูจกั การใชเงินกระดาษ คอื ประเทศจีน 2.4 เงินเครดติ (Credit Money) เปนเงินท่เี กิดขน้ึ ในสังคมเศรษฐกิจสมัยใหมที่มีระบบธนาคาร แพรห ลายเร็ว การใชเงินชนดิ นก้ี อ ใหเกดิ ความรวดเรว็ และปลอดภัยในการแลกเปลยี่ น สําหรบั ประเทศไทยมวี ิวัฒนาการของเงินประเภทตา งๆ ดงั น้ี 1. เหรยี ญกษาปณ ประเทศไทยใชเ งินเบี้ยเปน ส่อื กลางในการแลกเปลี่ยนมาตั้งแตสมัยสุโขทัยและใช มาถงึ สมยั กรุงศรีอยุธยา ในรชั สมยั พระเจา อยหู ัวบรมโกศเกดิ การขาดแคลนเบ้ีย จึงนําดินเผามาปนและตีตรา ประทับ เรียกกวา “ประกับ” ตอมาไดมีการทําเงินพดดวงข้ึนซ่ึงไดใชตอมาถึงสมัยรัชกาลที่ 4 แหงกรุง- รัตนโกสนิ ทร เมอื งไทยเราทาํ การคากบั ตา งประเทศมากขึ้นทาํ ใหเ กิดความขาดแคลนเงินพดดวง จึงไดจัดทํา เงินเหรียญขน้ึ แทน ในสมยั รชั กาลที่ 5 ไดจ ัดทําเหรยี ญสตางคข้นึ เพ่ือสะดวกในการทําบญั ชี 2. ธนบัตร รชั กาลที่ 4 ไดมพี ระราชดํารใิ หผลิตธนบตั รข้ึนเรียกวา “หมาย” แตไมแ พรห ลายมากนักใน สมัยรัชกาลท่ี 5 ไดประกาศใชพระราชบัญญัติธนบัตร เมื่อวันท่ี 24 มิถุนายน 2445 ดําเนินการออกธนบัตร โดยรฐั บาล ธนบัตรจงึ แพรห ลายตั้งแตน้ันมา สรุป การแลกเปลี่ยนของมนษุ ยมีวิวฒั นาการจากระบบเศรษฐกิจที่ไมใชเ งินตรามาเปน ระบบเศรษฐกิจท่ีใช เงินตรา สําหรับประเทศไทยใชเงินเบี้ยเปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนมาต้ังแตสมัยสุโขทัย มาจนถึงการใช

212 เหรยี ญสตางคในสมยั รัชกาลที่ 5 สว นธนบัตรมีการผลติ และประกาศใชพระราชบัญญตั ิธนบัตรเปนคร้ังแรกใน สมัยรชั กาลท่ี 5 ปริมาณและการหมุนเวยี นของเงนิ 1. ปรมิ าณเงนิ ปริมาณเงินในความหมายอยางแคบ หมายถึง ปริมาณของเหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินฝาก กระแสรายวนั รวมกันท้งั หมดนาํ ออกใชหมุนเวยี นอยใู นมอื ประชาชนขณะใดขณะหน่งึ ปริมาณเงิน ในความหมายอยางกวาง หมายถึง ปริมาณของเหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินฝาก กระแสรายวนั รวมท้งั เงินฝากประจาํ และเงินฝากออมทรพั ยใ นสถาบันการเงินทุกประเภท 2. การวัดปริมาณเงิน ปริมาณเงินจะเปนเคร่ืองช้ีบอกภาวะเศรษฐกิจของประเทศในขณะใด ถา ปรมิ าณเงินสงู ขน้ึ อํานาจซ้ือของประชาชนก็จะสงู ขน้ึ ถา ปรมิ าณสินคาและบริการไมเพียงพอประชาชนจะ แยงกันซื้อและกักตุนสินคา ถาปริมาณเงินนอยลง อํานาจซื้อของประชาชนก็จะลดลง สินคาจะลนตลาด ผผู ลติ อาจจะลดการผลิตสนิ คา ลง หรืออาจจะเกดิ การวา งงานได 3. การหมนุ เวียนของเงนิ กบั กฎของเกรแชม การหมนุ วยี นของเงนิ หมายถึง เงินท่ีเราจับจายใชสอย เปลี่ยนมือไปเรื่อยๆ เซอรโทมัส เกรแชม ไดตั้งกฎที่เรียกวา กฎของเกรแชม (Greshan’s Law) กลาววา ถาประชาชนใหความสําคัญแกเงินทุกชนิดเทาเทียมกันการหมุนเวียนของเงินก็จะไมติดขัด ถาขณะใด ประชาชนเหน็ วา เงินชนดิ หนง่ึ สงู กวา เงินอกี ชนดิ หนง่ึ ประชาชนจะเกบ็ เงนิ ท่ีมคี า สงู ไวไ มน าํ ออกมาใชจา ย แตจะรบี นาํ เงินทม่ี คี าตํ่ามาใช 4. คา ของเงนิ หมายถึง ความสามารถหรืออํานาจซ้ือของเงินแตละชนิดท่ีจะซื้อสินคาหรือบริการได การวัดคาของเงินจะวัดดวยระดับราคาทั่วไปซึ่งเปนราคาถัวเฉลี่ยของสินคาและบริการคาของเงินจะ เปลีย่ นแปลงในทางเพิม่ ขึ้นหรือลดลง ยอ มมผี ลกระทบตอ บคุ คลกลมุ ตา ง ๆ สรปุ ปริมาณเงนิ ในระบบเศรษฐกจิ มที ้งั ปรมิ าณเงินในความหมายอยา งแคบและปรมิ าณเงินในความหมาย อยางกวาง ปริมาณเงินจะเปนเคร่ืองช้ีบอกภาวะเศรษฐกิจของประเทศ การวัดวาเงินจะมีคาหรือไมวัดดวย ระดับราคาท่ัวไปหรือดัชนีราคา สถาบันการเงิน 1. ความหมายของสถาบนั การเงนิ สถาบันการเงินเปนตลาดเงิน (Financial Market) หรือแหลงเงินทุนใหผูที่ตองการลงทุนกูยืม เพื่อนําไปดําเนนิ ธรุ กิจ ตลาดการเงนิ มีทงั้ ตลาดการเงินในระบบ ไดแ ก แหลงการเงนิ ของสถาบันการเงินตาง ๆ กับตลาดการเงนิ นอกระบบ ซึ่งเปนแหลงการกยู มื เงินระหวา งบคุ คล เชน การจาํ นํา จาํ นอง เปน ตน

213 2. ประเภทของสถาบนั การเงิน สถาบันการเงินทีส่ าํ คญั ในประเทศไทย ไดแก 2.1 ธนาคารแหงประเทศไทย เปน สถาบันการเงินที่จัดตั้งขนึ้ เพ่อื รกั ษาเสถียรภาพทางการเงินและ เศรษฐกิจของประเทศ 2.2 ธนาคารพาณิชย เปนสถาบันการเงนิ ที่ใหญท สี่ ุดของประเทศ เพราะมปี ริมาณเงินฝากและเงนิ กู มากทสี่ ดุ เมื่อเทยี บกบั สถาบันอนื่ ๆ 2.3 ธนาคารออมสิน เปน สถาบนั การเงนิ ของรฐั ทําหนา ทเ่ี ปนสอ่ื กลางในการระดมเงินออม จากประชาชนสูรัฐบาล เพือ่ ใหหนวยงานของรัฐและวสิ าหกิจกไู ปใชในการพฒั นาประเทศ 2.4 บรษิ ทั เงนิ ทนุ และบริษทั หลักทรพั ย บริษทั เงนิ ทุน หมายถงึ บรษิ ัทจาํ กดั ทไ่ี ดรับอนุญาตจากรฐั มนตรีวาการกระทรวงการคลังใหประกอบ กจิ การกยู ืมหรือรบั เงนิ จากประชาชน การใหก ูมีทัง้ ระยะสน้ั และระยะยาว บรษิ ัทหลกั ทรัพย หมายถงึ บรษิ ัทจํากดั ทีไ่ ดรับอนุญาตจากรัฐมนตรกี ระทรวงการคลังใหประกอบธุรกิจ หลักทรัพยประเภทใดประเภทหนึ่งหรือหลายประเภทก็ไดในดานการเปนนายหนา การคา การใหคําปรึกษา ดา นการลงทุน เปนตน 2.5 สถาบนั การเงนิ เฉพาะอยาง 1. ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณก ารเกษตร (ธ.ก.ส.) เปนธนาคารของรัฐบาลจัดต้ังข้ึน โดยมีวัตถุประสงคท่ีจะใหความชวยเหลือทางการเงิน เพื่อสงเสริมอาชีพ หรือการดําเนินงานของเกษตรกร กลุมเกษตรกร หรือสหกรณการเกษตร โดยใหเ งนิ กทู ้งั ระยะสน้ั และระยะยาว 2. บรรษัทเงินทุนอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย จัดตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงคที่จะจัดหาทุน เพือ่ ใหกูระยะยาวแกกิจการอุตสาหกรรม เพ่ือสรางสนิ ทรพั ยถ าวร เชน โรงงาน เครื่องจักร เคร่ืองมือ เปนตน และรับประกนั เงนิ กูลกู คาที่กูจ ากสถาบนั การเงนิ ภายในและภายนอกประเทศดวย 3. ธนาคารอาคารสงเคราะห เปนธนาคารของรัฐบาล จัดตั้งข้ึนเพื่อดําเนินการสงเสริมให ประชาชนมอี าคารและทีด่ นิ เปน ที่อยูอาศัย ท้ังการซอื้ ขาย ไถถอน จํานอง รับจาํ นํา 4. บริษัทประกันชีวิตและบริษัทประกันภัย เปนสถาบันการเงินท่ีดําเนินการรับประกันภัย ใหกบั ผอู นื่ โดยไดรบั เบี้ยประกันตอบแทน ถา เปนการประกนั ภยั อนั เกดิ กับทรัพยสินเรยี กวา การประกันวินาศภยั 5. สหกรณการเกษตร เปน สถาบนั การเงินที่ต้ังขึน้ เพอ่ื ใหเกษตรกรรวมมอื กันชว ยเหลอื ในการ ประกอบอาชีพของเกษตรกร 6. สหกรณอ อมทรัพย เปนสถาบนั ท่รี ับฝากเงินและใหสมาชิกกูยืมโดยคิดดอกเบ้ียมีผูถือหุน เปนสมาชิก 7. บรษิ ัทเครดิตฟองซิเอร เปนสถาบนั ทร่ี ะดมเงนิ ทุนดว ยการออกตั๋วสัญญาใชเงินและนํามา ใหป ระชาชนกูยมื เพือ่ ซอ้ื ท่ดี นิ และสรางท่ีอยอู าศยั 8. โรงรบั จํานาํ เปน สถาบนั การเงนิ ที่เลก็ ทีส่ ดุ มจี ดุ มุง หมายท่จี ะใหป ระชาชนกูยมื โดยการรับ จํานาํ สิง่ ของ

214 3. การวดั ความสาํ คัญของสถาบันการเงิน สถาบนั การเงนิ แตล ะประเภททําหนาท่ีระดมเงินออมจากประชาชนใหผูตองการเงินทุนกูยืมมาก นอ ยแตกตางกันไป สถาบันการเงนิ มคี วามสาํ คัญ วดั ไดจาก 1. ความสามารถในการระดมเงินออม การระดมเงินออมโดยวิธีรับฝากเงินของสถาบันการเงิน แตล ะแหงจะแตกตางกันไป ในประเทศไทยธนาคารพาณชิ ยสามารถระดมเงนิ ออมไดม ากท่ีสุด 2. ความสามารถในการใหก ยู มื เงิน ธนาคารพาณิชยเ ปน สถาบนั การเงนิ ท่ใี หก ูเงินแกป ระชาชนมาก ท่ีสดุ รองลงมาคือบรษิ ัทเงินทนุ และท้งั สองสถาบนั ยังมีอัตราการขยายตัวของการใหกูใ นแตละปสูงดวย 3. ยอดรวมของสินทรัพย ธนาคารพาณิชย เปนสถาบันท่ีมียอดรวมของสินทรัพยมากท่ีสุด รองลงมาคือธนาคารออมสนิ และบริษัทเงินทนุ 4. ความสาํ คัญดานการพัฒนาเศรษฐกิจ สถาบันการเงินประเภทธนาคารและบริษัทเงินทุนเปน สถาบนั ท่เี ปน กาํ ลังสาํ คญั ในการพัฒนาเศรษฐกิจไทย เพราะทําหนาที่ระดมเงินออม ใหกูแกผูลงทุนและเปน แหลงเงนิ กขู องรฐั บาล การคลงั ความหมายและความสําคัญของเศรษฐกจิ ภาครฐั บาลหรอื คลงั รัฐบาล (Public Economy) ความหมายของเศรษฐกจิ ภาครัฐบาล เศรษฐกิจภาครัฐบาล (Public Economy) หมายถึง กิจกรรมทางเศรษฐกิจของภาครัฐบาลในดาน รายได รายจาย นโยบายท่ีรัฐกําหนดโครงสรางของรายไดรายจายและการกอหน้ีสาธารณะ ตลอดจน ผลกระทบจากการจัดเก็บรายไดและการใชจายเงินของรัฐ เพื่อดําเนินกิจกรรมทางดานเศรษฐกิจท่ีมีผลตอ เศรษฐกิจ สงั คมและการเมือง เพื่อใหบ รรลุวัตถุประสงคดานเศรษฐกจิ ของประเทศ ไดแ ก การมงี านทาํ การ มรี ายได การรกั ษาเสถียรภาพของราคาและดุลการชําระเงิน การผลักดนั ใหระบบเศรษฐกจิ มคี วามมั่นคง เปนตน ริชารด อาร มัสเกรฟ กลาววา การศึกษาเศรษฐกิจภาครัฐบาลเพ่ือตอบสนองวัตถุประสงคทาง เศรษฐกิจ 4 ประการ คือ 1. เพอ่ื จัดสรรทรัพยากรใหเ ปนไปอยางมปี ระสิทธิภาพและตอบสนองความตอ งการของสังคม 2. เพอ่ื การกระจายรายไดในสงั คมทมี่ คี วามแตกตางกัน ลดชอ งวางระหวางคนรวยและคนจน 3. เพอื่ การเจรญิ เติบโตทางเศรษฐกิจ ประชาชนมีงานทําและมีรายได 4. เพื่อรกั ษาเสถยี รภาพดา นเศรษฐกจิ แกปญ หาการวางงาน รกั ษาระดับดลุ การชาํ ระเงนิ ไมใ หข าด ดลุ และรักษาระดับราคาสินคาไมใหส ูงข้ึน เศรษฐกิจภาครัฐบาล กค็ ือ คลังรัฐบาล ซ่ึงหมายถงึ การแสวงหารายไดแ ละการใชจายเงินของรัฐบาล ตามงบประมาณแผน ดนิ ประจําป

215 ความสาํ คัญของเศรษฐกิจภาครัฐบาล นับต้ังแตศตวรรษท่ี 18 เปนตนมา นักเศรษฐศาสตรมีความเช่ืออยางแพรหลายวารัฐบาลไมควร แทรกแซงกิจกรรมทางเศรษฐกิจ แตควรมีหนาท่ี 3 ประการ คือ หนาท่ีในการปองกันประเทศ หนาที่รักษา ความสงบและความยตุ ธิ รรมในประเทศ และใหบ ริการสาธารณะบางอยา ง เชน การศกึ ษา สาธารณสขุ เสนทาง คมนาคม เปนตน ท่ีเปนเชนนี้เพราะนักเศรษฐศาสตรเหลาน้ันมีความเชื่อวาถาบุคคลแตละคนสามารถจะ ตัดสินใจทาํ กจิ กรรมตา ง ๆ ซ่ึงจะเปน ประโยชนสงู สุดแกตนเอง ยอมจะกอ ใหเกดิ ประโยชนสูงสุดตอสังคมดวย แตนับตงั้ แตศ ตวรรษที่ 19 เปนตนมา นักเศรษฐศาสตรบางกลุมเริ่มมองเห็นวาการปลอยใหระบบเศรษฐกิจ ดําเนินไปอยางเสรีโดยรัฐบาลไมแทรกแซงนั้นกอใหเกิดปญหาบางประการ เชน ปญหาการวางงาน ปญหา เศรษฐกิจตกต่ํา เปนตน จึงเกิดความคิดวารัฐบาลนาจะเขามามีบทบาทในกิจกรรมทางเศรษฐกิจ เพื่อแกไข ปญหาตา ง ๆ ขจัดการเอารดั เอาเปรยี บระหวางกลุมเศรษฐกิจตา ง ๆ สงเสริมการผลิตสินคาและบริการที่เปน ประโยชนตอ สวนรวม ควบคมุ การผลิตสนิ คา และบริการท่กี อใหเกดิ โทษตอสังคม การแทรกแซงของรัฐบาลจะ ชวยรกั ษาเสถยี รภาพทางเศรษฐกจิ ไมใหเกิดภาวะเงนิ เฟอหรอื เงนิ ฝด และการวางงาน เครื่องมือสําคัญในการ ดําเนินงานของรัฐบาล คอื นโยบายการคลัง (Fiscal Policy) เศรษฐกิจภาครัฐบาลไมวาจะเปนเร่ืองการจัดเก็บรายได การกอหน้ีสาธารณะ การใชจายเงินจาก ภาครัฐสูภาคเอกชนลวนมีผลกระทบตอการผลิต การบริโภค และการจางงาน โดยเฉพาะในประเทศดอย พัฒนาเศรษฐกิจ ภาครัฐบาลมคี วามสําคญั มากเพราะวา 1. รัฐบาลประเทศตาง ๆ มีภาระหนาท่ีไมเพียงแตการบริหารประเทศเทานั้น รัฐยังตองพัฒนา เศรษฐกิจในทกุ ๆ ดา น ซ่งึ ตองใชจา ยเงนิ จํานวนมาก 2. การหารายไดจากภาษีอากร การใชจายเงินและการกูเงินของรัฐบาลผลกระทบตอกิจกรรมทาง เศรษฐกจิ ในดา นการผลิต การบรโิ ภค การแลกเปล่ียน และการกระจายรายได ดงั น้ัน การคลังจึงมคี วามสําคญั ในการดาํ เนนิ งานของรฐั บาล เพราะรฐั บาลจะใชการคลงั ควบคมุ ภาวะ เศรษฐกิจของประเทศดวยวิธกี าร ดงั ตอไปนี้ 1. สงเสริมการจัดสรรทรัพยากรของสังคม (Allocation Function) ใหเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ เนอื่ งจากทุกประเทศประสบปญหาทรัพยากรมีจํากัด จึงเกิดปญหาวาจะจัดสรรทรัพยากรของสังคมอยางไร จึงจะสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดดี นโยบายการคลังจึงมีบทบาทสําคัญในการ กาํ หนดการจดั สรรทรพั ยากรระหวางภาครัฐกับภาคเอกชนใหเปนไปในสัดสวนที่ทําใหสังคมไดรับประโยชน สงู สุด 2. สงเสริมการกระจายรายไดท่ีเปนธรรม (Distribution Function) นโยบายการคลังของรัฐบาล จึงมีวตั ถปุ ระสงคทจ่ี ะใหเกิดความเปน ธรรมในการไดร ับประโยชนแ ละรบั ภาระรายจายของรฐั บาล 3. การรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของสังคม (Stabilization Function) รัฐบาลจะตองควบคุม และดูแลใหเศรษฐกิจของสังคมเปนไปดวยความราบรื่นดวยการรกั ษาระดับการจา งงานใหอ ยูในอัตราสูงระดับ ราคาสินคาและบรกิ ารมีเสถียรภาพ รวมทง้ั อัตราการเจริญเตบิ โตทางเศรษฐกิจ (Economic Growth) อยูใน ระดับทน่ี าพอใจ

216 รัฐบาลจงึ ใชนโยบายการคลงั ในการควบคุมดูแลตลอดจนแกไขปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในระบบเศรษฐกิจ เพอื่ ใหร ะบบเศรษฐกิจของประเทศคงไวซ ึง่ เสถยี รภาพ ตารางแสดงความแตกตา งระหวางการดาํ เนินกจิ กรรมทางเศรษฐกิจของภาคเอกชนและภาครัฐบาล การดาํ เนนิ กิจกรรม ภาคเอกชน ภาครฐั บาล วตั ถปุ ระสงคแ ละจดุ มงุ หมาย เพือ่ แสวงหาผลกาํ ไรและ มีวัตถปุ ระสงคเพอ่ื ประโยชนข อง ประโยชนส ว นตวั สาธารณชน ดา นการวางแผนดาํ เนิน วางแผนดําเนนิ กจิ กรรมทาง วางแผนโครงการและตัง้ ประมาณ กิจกรรม เศรษฐกจิ โดยพจิ ารณารายได การรายจา ย แลว จงึ ประมาณการ กอ นหรอื มรี ายไดก ําหนดรายจาย รายไดทคี่ าดวาจะไดรับหรอื มี รายจายกําหนดรายได ดา นระยะเวลาดําเนิน มักดําเนนิ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ มักดําเนินกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ โครงการ ทีใ่ หผลตอบแทนในระยะสนั้ ที่ใหผลตอบแทนระยะยาว ในบาง โครงการไมสามารถประเมินออกมา เปน ตวั เลขได สรปุ เศรษฐกจิ ภาครัฐบาล หมายถึง กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ของภาครัฐบาลในดานรายได รายจายนโยบาย ทรี่ ฐั กําหนดโครงสรางของรายได รายจา ย และการกอ หนส้ี าธารณะ ตลอดจนผลกระทบจากการจดั เก็บรายได และการใชจ า ยเงนิ ของรัฐ เศรษฐกจิ ภาครฐั บาลมคี วามสําคญั ในการดาํ เนนิ งานของรฐั บาล เพราะการคลังชวย ควบคมุ ภาวะเศรษฐกิจของประเทศ งบประมาณแผน ดิน (Budget) งบประมาณแผน ดิน เปน แผนการเกยี่ วกับการหารายได และการใชจายเงินของรัฐบาลตามโครงการ ตาง ๆ ซึ่งกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ เปนผูจัดทําและเสนอไปยังสํานักงบประมาณเพ่ือเสนอตอไปยัง คณะรัฐมนตรี จัดทําเปนรางพระราชบัญญัติงบประมาณประจําป เสนอของอนุมัติจากรัฐสภาเพราะเงิน งบประมาณแผนดินคือเงินของประชาชน ในระบอบประชาธิปไตยการใชเงินงบประมาณแผนดินตองไดรับ อนมุ ัติจากรัฐสภากอ น

217 งบประมาณแผนดนิ แบงออกเปน 3 ลักษณะ คอื 1. งบประมาณสมดลุ (Balanced Budget) คือ รายไดและรายจา ยของรฐั บาลมีจํานวนเทากนั 2. งบประมาณขาดดุล (Dificit Budget) คอื รายไดของรฐั บาลต่าํ กวา รายจาย 3. งบประมาณเกนิ ดุล (Surplus Budget) คือ รายไดของรัฐบาลสงู กวา รายจาย งบประมาณแผน ดินจงึ เปน การเปรียบเทียบรายไดแ ละรายจายจรงิ ของรฐั บาลในชว งเวลา 1 ป ดลุ แหง งบประมาณในระบบเศรษฐกิจจะเปนอยางไรนน้ั ขนึ้ อยูกบั ภาวะเศรษฐกิจของประเทศ ในขณะ น้ัน โดยทั่วไปในขณะที่ระบบเศรษฐกิจรุงเรือง ดุลแหงงบประมาณมักจะเกินดุลและจะขาดดุลในขณะท่ี เศรษฐกจิ ซบเซา ในกรณที ่ีงบประมาณขาดดุลรฐั บาลอาจชดเชยการขาดดุลโดยการกอหนี้สาธารณะ (Public Debit) หน้ีที่มีกําหนดระยะเวลาชําระคืนไมเกิน 1 ป ถือเปนหน้ีระยะสั้น สวนหนี้ระยะยาวมีกําหนดเวลา ชําระคืน 5 ป ขึน้ ไป ซึง่ อาจจะมาจากแหลงเงนิ กูภ ายในประเทศหรอื ภายนอกประเทศก็ได สรุป งบประมาณแผนดินเปน แผนการเกี่ยวกับการหารายไดแ ละการใชจา ยเงินของรฐั บาลตามโครงการ ตาง ๆ ในระยะเวลา 1 ป งบประมาณแผนดินมี ลักษณะ คือ งบประมาณสมดุล งบประมาณขาดดุล งบประมาณเกินดลุ รายไดข องรัฐบาล (Public Revenue) รายไดข องรัฐบาล หมายถงึ เงินภาษีอากร (Tax Revenue) ท่รี ฐั จัดเก็บจากราษฎรและรายไดอ ื่น ทม่ี ิใชภาษอี ากร (Non – tax Revenue) เชน กําไรจากรัฐวสิ าหกิจ คาธรรมเนียมและรายไดเ บด็ เตลด็ อ่นื ๆ เปน ตน รายไดข องรฐั บาล จาํ แนกออกไดเปน 4 ประเภท คือ 1. รายไดจ ากภาษอี ากร เปนรายไดสว นใหญประมาณรอยละ 88 ของรายไดท้งั หมด 2. รายไดจากการขายสงิ่ ของและบรกิ าร หมายถงึ คา บริการและคาธรรมเนียม เชน คาเชาทรัพยสิน ของรัฐ คาขายอสังหาริมทรัพย คาขายผลิตภัณฑธรรมชาติ คาขายหนังสือราชการ คาขายของกลางจาก คดีอาญา รายไดส วนน้คี ิดเปน รอยละ 2 ของรายไดท ั้งหมด 3. รายไดจ ากรฐั พาณชิ ย หมายถึง รายไดข องรัฐบาล ท่ีมาจากผลกําไร และเงนิ ปน ผลจากองคการ ตาง ๆ ของรฐั เงนิ สว นแบง จากธนาคารแหง ประเทศไทย รายไดส ว นนคี้ ดิ เปน รอ ยละ 6 ของรายไดท ง้ั หมด 4. รายไดอ่ืน ๆ เปนรายไดนอกเหนือจากรายได 3 ประเภทขางตน ไดแก คาปรับ คาธรรมเนียม ใบอนุญาตตา ง ๆ คาสมั ปทานแรแ ละปโตรเลียม คา อาชญาบตั รสําหรับฆาสตั ว คาภาคกลางแรและปโตรเลียม คา ภาคหลวงไม การผลติ เหรยี ญกษาปณ รายไดส วนนี้คิดเปน รอยละ 4 ของรายไดทง้ั หมด

218 สรุปไดว า รายไดสว นใหญข องรัฐบาลคือรายไดจากภาษอี ากรเปน เงินที่รฐั บาลเก็บจากประชาชนผูมเี งนิ ไดเพื่อใชจายในกิจการของรัฐบาลโดยไมตองใหการตอบแทนอยางใดอยางหน่ึงแกผูเสียภาษีอากร ซงึ่ มีวัตถปุ ระสงคใ นการจัดเก็บ ดังนี้ 1. เพือ่ เปนรายไดข องรฐั สําหรับใชจ ายในโครงการตา งๆ ทีจ่ าํ เปน 2. เพื่อการควบคุม เชน เพื่อจํากัดการบริโภคของประชาชนในสินคาฟุมเฟอย หรือสินคาที่เปน อนั ตรายตอ สขุ ภาพ 3. เพอ่ื การจัดสรรและการกระจายรายได โดยการเก็บภาษีจากผูมีรายไดมาก ในอัตราสูง เพื่อใหรัฐ นาํ ไปใชจายใหเ ปน ประโยชนแ กสวนรวมและผูมรี ายไดนอ ย 4. เพื่อการชําระหนี้สินของรัฐโดยการเก็บภาษีอากรจากผูท่ีไดรับประโยชนจากการพัฒนาของรัฐ เพ่ือนําไปชําระหนเี้ งินกูทร่ี ฐั กูยมื มา 5. เพ่ือเปนเครื่องมือในนโยบายทางธุรกิจ โดยใชภาษีอากรเปนเครื่องมือสนับสนุนหรือจํากัดการ ลงทนุ การธุรกจิ เพอื่ ประโยชนในการพฒั นาเศรษฐกจิ 6. เพือ่ เปน เครอ่ื งมอื ในนโยบายการคลัง เชน เพิ่มอัตราภาษีใหสูงขึ้นในภาวะเงินเฟอ และลดอัตรา ภาษีลงในภาวะเงนิ ฝด เปน ตน สรปุ รายไดของรฐั บาลประกอบดว ยรายไดทเี่ ปน ภาษีอากรและรายไดท ่ีไมใชภ าษีอากร เพอ่ื นํามาใชจาย ในกจิ การของรฐั บาลโดยไมต อ งใหการตอบแทนแกผ หู น่ึงผูใ ดโดยเฉพาะ ภาษีอากร ประเภทของภาษอี ากร การแบงประเภทของภาษีอากรขนึ้ อยูกับเกณฑท ี่ใชในการแบงซงึ่ มี 4 เกณฑ ดังนี้ 1. แยกตามหลักการผลักภาระภาษี แบงไดเ ปน 2 ชนิด คือ 1.1 ภาษที างตรง คอื ภาษที เี่ ก็บแลวผเู สยี ภาษไี มสามารถผลักภาระไปใหผูใดไดอีก ไดแก ภาษี เงินไดบ คุ คลธรรมดา ภาษเี งนิ ไดนติ ิบคุ คล ภาษที รัพยสนิ เปนตน 1.2 ภาษีทางออม คอื ภาษที ผี่ ูเ สยี ภาษีไมจ าํ เปนตอ งรับภาษไี วเอง สามารถผลกั ภาระใหผ ูอน่ื ได เชน ภาษีสรรพสามิต ภาษศี ุลกากร เปน ตน 2. แยกตามการใชภาษี แบงไดเปน 2 ชนิด 2.1 ภาษีท่ัวไป (General Tax) หมายถึง ภาษีที่จัดเก็บเพื่อนํารายไดไปเขางบประมาณ แผนดิน สําหรับใชในกจิ การท่ัวไป ไมมีการระบุวา จะตอ งนําเงินภาษไี ปใชเพ่อื การใดโดยเฉพาะ 2.2 ภาษเี พ่ือการเฉพาะอยาง (Ear – Marked Tax) หมายถึง ภาษีท่จี ดั เกบ็ เพ่ือนําเงนิ ไปใชใน กจิ การใดกิจการหน่งึ โดยเฉพาะ จะนําไปใชผดิ กจิ กรรมมิได เชน ภาษกี ารปองกนั ประเทศ เปนตน

219 3. แยกตามฐานภาษี แยกเปน ชนิดตาง ๆ ตามฐานภาษี ดังน้ี 3.1 ภาษที ี่เก็บจากเงนิ ได เชน ภาษเี งินไดบ คุ คลธรรมดา หรอื ภาษีเงนิ ไดน ิติบุคคล เปนตน 3.2 ภาษีทเ่ี กบ็ จากฐานการใชจ าย เชน ภาษกี ารใชจ าย เปนตน 3.3 ภาษีที่เกบ็ จากทนุ เชน ภาษมี รดก ภาษีรถยนต เปนตน 3.4 ภาษที ีเ่ ก็บจากการเปลี่ยนมือ เชน ภาษขี าย ภาษีสรรพสามติ เปน ตน 4. แยกตามเกณฑก ารประเมนิ ไดแ ก 4.1 ภาษีตามมูลคา (Ad Valorem Tax) คือ ภาษีท่ีถือมูลคาของสินคาหรือบริการที่ซื้อขาย กันเปน ฐาน โดยมากกาํ หนดรอยละของมูลคาโดยไมค าํ นงึ ถงึ จํานวนทซ่ี ้อื ขายกนั วา เปนอยางไร 4.2 ภาษตี ามสภาพ (Specific Tax) คือ ภาษีทเ่ี กบ็ ตามสภาพของสนิ คา เชน กาํ หนดเก็บภาษี น้ํามันวา เกบ็ ลิตรละ 2 บาท ไมว าราคาน้าํ มนั จะเปนเทา ใด เปน ตน โครงสรางอัตราภาษอี ากร (Tax Rate Structure) แบง เปน 3 ประเภท คือ 1. โครงสรางอัตราภาษีแบบกาวหนา คือ ภาษีที่อัตราภาษีเพ่ิมข้ึนเม่ือฐานภาษีสูงขึ้น ถาภาษีเงินได เปน ภาษแี บบกาวหนา เม่อื เงินไดเ พ่มิ ข้นึ อัตราภาษีจะสูงข้นึ ดวย 2. โครงสรา งภาษีแบบคงที่ คอื ภาษที ีม่ อี ัตราคงท่ไี มว าฐานภาษจี ะเพ่มิ ขึน้ หรือลดลง 3. โครงสรา งอัตราภาษแี บบถดถอย คือ ภาษีที่อัตราภาษจี ะลดลงเมอื่ ฐานภาษีมคี า สงู ขึ้น การจดั เกบ็ ภาษอี ากรในประเทศไทย ภาษอี ากรซึ่งเปน รายไดสว นใหญข องประเทศไทย มหี นว ยงานทจ่ี ดั เก็บ ไดแ ก 1. ประเภทภาษีอากรทีก่ รมสรรพากรทีห่ นา ที่จดั เกบ็ ไดแก 1.1 ภาษีเงนิ ไดบุคคลธรรมดา 1.2 ภาษีเงนิ ไดน ติ บิ ุคคล 1.3 ภาษีเงนิ ไดปโตรเลียม 1.4 ภาษกี ารคา 1.5 ภาษีมลู คาเพิ่ม (Value Added Tax) รัฐบาลนาํ เขา มาใชแทนภาษกี ารคา เม่ือวนั ท่ี 1 มกราคม 2535 1.6 ภาษธี รุ กจิ เฉพาะ 1.7 อากรแสตมป 1.8 อากรมหรสพ (คา งเกา) ไดยกเลิกการจดั เกบ็ แลว 1.9 อากรรังนกนางแอน การธนาคาร ความหมายของการตลาดเงินและตลาดทนุ ตลาดเงิน คือ ตลาดท่ีมีการระดมเงินทุนและการใหสินเช่ือในระยะส้ันไมเกิน 1 ป การโอนเงิน การซื้อขายหลกั ทรัพยทางการเงินที่มอี ายุการไถถอนระยะสั้น เชน ตั๋วแลกเงิน ตั๋วสัญญาใชเงิน และต๋ัวเงินคลัง

220 เปน ตน ปน ท่ีรวมกลไกทั้งหลายท่ที ําใหการหมุนเวยี นของเงินทุนระยะสั้นเปนไปดวยดี ไดแก การใหสินเช่ือ เพื่อการประกอบธุรกิจ และการจัดหาทุนระยะส้ันแกภาครัฐบาล แบงออกเปน ตลาดเงินในระบบ ไดแก ธนาคารพาณชิ ย บริษทั เงินทนุ บริษัทหลักทรัพย ธนาคารกลาง เปน ตน และตลาดเงินนอกระบบเปนการกูยืม ระหวา งบคุ คล ตลาดทนุ คือ ตลาดที่มกี ารระดมเงินออมระยะยาวและใหส นิ เชื่อระยะยาว ต้งั แต 1 ปข นึ้ ไป ไดแ ก เงินฝากประจาํ ตงั้ แต 1 ปข ึน้ ไป หนุ กู หุนสามัญ และพันธบตั รรฐั บาลหรอื เอกชน ในปจจุบันการแบงปน ตลาดเงินและตลาดทนุ คอนขา งยุงยากเพราะสถาบนั การเงนิ จะทําหนาทท่ี งั้ สอง อยางจงึ รวมเรียกวา ตลาดการเงนิ สรุป ตลาดเงินคือตลาดท่ีระดมเงินทุนและการใหสินเช่ือในระยะส้ันไมเกิน 1 ป สวนการระดมเงินออม มากกวา 1 ปข้ึนไป เรียกวาตลาดทุน ตลาดเงินและตลาดทุนมีท้ังในระบบและนอกระบบ และมีสวนสําคัญ ในการพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศ ธนาคารกลาง 1. ความหมายของธนาคารกลาง ธนาคารกลางเปนสถาบันการเงินซึ่งสวนมากเปนของรัฐ ทําหนาที่เปนศูนยกลางควบคุมการเครดิต และระบบการเงนิ ของประเทศ ในประเทศไทยคอื ธนาคารแหง ประเทศไทย ธนาคารกลางมลี ักษณะแตกตา งจากธนาคารพาณิชย คอื 1.1 ธนาคารกลางดําเนินงานเพื่อเสถียรภาพทางการเงินของประเทศ ไมใช เพ่ือรายไดหรือผล กาํ ไรอยา งธนาคารพาณชิ ย 1.2 ธนาคารกลาง เปนสถาบันการเงนิ ทีร่ ฐั บาลเขามามีสวนรวมในการบรหิ าร 1.3 ลูกคาสวนใหญของธนาคาร ไดแก หนวยงานของรัฐบาล ธนาคารพาณิชย และสถาบัน การเงนิ บางประเภท ธนาคารกลางจะไมทําธรุ กิจติดตอ พอคา หรอื ประชาชนโดยตรง 2. หนา ทข่ี องธนาคารกลาง 2.1 เปนผูออกธนบัตร เพื่อควบคุมปริมาณธนบัตรท่ีใชหมุนเวียนใหพอดีกับความตองการของ ธรุ กจิ และประชาชนท่ัวไป 2.2 เปนผูควบคุมเงินสดของธนาคารพาณิชย โดยมีอํานาจกําหนดเพ่ิมหรือลดจํานวนเงินสด สาํ รองเงินฝากของธนาคารพาณชิ ย เพ่อื ใหธ นาคารกลางสามารถกาํ หนดปริมาณเงนิ ฝากและการสรางเงินฝาก ของธนาคารพาณิชยไ ด 2.3 เปน ธนาคารของธนาคารพาณิชย ธนาคารกลางจะรับฝากเงินจากธนาคารพาณิชยเปนผูให ธนาคารพาณิชยก ูย ืมแหลงสุดทา ย และรบั หกั บัญชรี ะหวา งธนาคาร

221 2.4 เปน นายธนาคารของรัฐบาล ธนาคารกลางจะถือบัญชีเงินฝากของรัฐบาลใหรัฐบาลกูยืมเละ เปน ตวั แทนทางการเงินของรฐั บาล 3. ธนาคารแหง ประเทศไทย 3.1 ประวัตคิ วามเปน มา ธนาคารแหง ประเทศไทยเปนธนาคารกลางของประเทศไทย เริ่มตนจากรัฐบาลไทยไดริเริ่มจัดตั้ง สํานักงานธนาคารชาติไทยขน้ึ เมือ่ วันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2483 สํานักงานนปี้ ระกอบธรุ กิจของธนาคารกลาง เฉพาะบางประเภทเทานัน้ เพราะยังไมมฐี านะเปนธนาคารกลางโดยสมบรู ณ ตอมาเมอื่ วนั ท่ี 10 ธันวาคม พ.ศ. 2548 รัฐบาลไดจัดต้ังธนาคารกลางขึ้นตามพระราชบัญญัติธนาคารแหงประเทศ พ.ศ. 2548 โดยไดรับทุน ดําเนินงานจากรัฐบาล 20 ลานบาท รวมทรัพยสินที่โอนมาจากสํานักงานธนาคารแหงประเทศไทย 13.5 ลา นบาท 3.2 หนาทข่ี องธนาคารแหงประเทศไทย 1) ออกและพิมพธนบัตร ธนาคารแหงประเทศไทยมีอํานาจตามกฎหมายท่ีจะออกธนบัตร รฐั บาลภายใตเงือ่ นไข 2 ประการ คือ ออกธนบัตรใหมแ ทนธนบัตรเทาที่ชาํ รดุ เสียหาย และเมื่อไดร บั ทุนสาํ รอง เงนิ ตราเพม่ิ ขน้ึ 2) เก็บรักษาทนุ สาํ รองเงนิ ตรา ในการออกธนบตั รใหมของธนาคารแหง ประเทศไทย กฎหมาย กําหนดใหม ีทุนสํารองเงนิ ตรา ประกอบดว ย ทองคํา หลักทรัพยและเงินตราตางประเทศไมต่ํากวารอยละ 60 ของจํานวนธนบัตรท่พี มิ พออกใช 3) เปนธนาคารของธนาคารพาณชิ ย และคอยกํากับดูแลธนาคารแหงประเทศไทยใหบริการ แกธ นาคารพาณชิ ยใ นลกั ษณะเดยี วกับที่ธนาคารพาณชิ ยดแู ลลูกคา คือ 3.1 รกั ษาบญั ชเี งินฝากของธนาคารพาณชิ ย 3.2 เปนสาํ นักงานกลางในการหกั บัญชรี ะหวา งธนาคาร 3.3 เปน ผูใหกแู หลงสุดทาย 3.4 เปน ศูนยก ลางการโอนเงิน 4) เปน ธนาคารของรฐั บาล ธนาคารแหง ประเทศไทยรกั ษาบญั ชีเงนิ ฝากของหนว ยงานรฐั บาล และรฐั วิสาหกจิ ซอ้ื ขายเงนิ ตราตา งประเทศใหร ฐั บาล และใหร ฐั บาล รฐั วิสาหกิจ กยู ืมโดนมหี ลกั ทรพั ย 5) รกั ษาเสถียรภาพของเงนิ ตรา เปนบทบาทหนาท่ีทส่ี าํ คญั ทีส่ ุดของธนาคารแหงประเทศไทย ในการรกั ษาเสถียรภาพของเงนิ ตราโดยการใชม าตรการตา ง ๆ ควบคุมปริมาณเงินของประเทศใหอ ยใู นปรมิ าณ ทีเ่ หมาะสม สรปุ ธนาคารกลางเปน สถาบันการเงินที่สว นใหญเปนของรัฐทาํ หนาทเ่ี ปนศูนยก ลางควบคมุ การเครดิตและ ระบบการเงินประเทศไทยคือ ธนาคารแหง ประเทศไทย

222 ธนาคารพาณิชย 1. ความหมายของธนาคารพาณิชย ธนาคารพาณิชย หมายถึง ธนาคารท่ีไดรับอนุญาตใหประกอบการธนาคารพาณิชยและหมายรวม ตลอดถงึ สาจาของธนาคารตา งประเทศทไ่ี ดรับอนญุ าตใหป ระกอบการธนาคารพาณิชย โดยการประกอบธุรกิจ ประเภทรบั ฝากเงนิ ทีต่ อ งจา ยเมือ่ ทวงถามหรือเมื่อส้ินระยะเวลาอันกําหนดไวและใชประโยชนเงินน้ันในทาง หนงั สือหลายทาง เชน 1. ใหก ยู มื 2. ซอื้ ขายหรอื เกบ็ เงนิ ตามตว๋ั แลกเงินหรอื ตราสารเปลีย่ นมืออืน่ ใด 3. ซอ้ื หรอื ขายเงนิ ปริวรรตตางประเทศ 2. หนาที่ของธนาคารพาณชิ ย มดี ังนี้ 2.1 หนาที่ในดา นการใหบ ริการทางการเงิน ไดแก 1) การรับฝากเงิน เงินท่รี บั ฝากจะมีประเภทเงนิ ฝากกระแสรายวัน เงินฝากประจํา และเงิน ฝากออมทรพั ย 2) การโอน หมายถงึ การสงเงนิ ภายในทองถิน่ ระหวางเมืองหรือระหวางประเทศโดยการ ใชด รา ฟ หรือผา นระบบออนไลน 3) การเรียกเกบ็ เงิน หมายถงึ การเรยี กเกบ็ เงินตามเช็ค ตั๋วแลกเงนิ ที่ครบกาํ หนดเวลา 4) การใหเชาหบี นริ ภยั คือ การใหเ ชาหองท่มี คี วามม่ันคงปลอดภัย เพอ่ื เกบ็ ทรพั ยสนิ 5) การเปนทรสั ต หมายถึง การทําหนา ทพ่ี ทิ กั ษท รพั ยส นิ และผลประโยชนของบุคคลอน่ื หรอื รับจดั การผลประโยชนของผทู ่มี ที รัพยส นิ มากและไมมีเวลาดแู ลทรัพยส นิ ของตนเองได 6) การซ้ือขายเงนิ ตราตางประเทศ หมายถงึ การซื้อขายแลกเปลี่ยนเงนิ ตราตา งประเทศ 2.2 หนา ทเี่ กยี่ วกับการใหกยู มื และสรา งเงินฝาก 1) การใหกูยืมของธนาคารพาณิชย ธนาคารพาณิชยรับฝากเงินจากประชาชน แลวนํามาให กยู มื 3 วธิ ดี ว ยกนั คอื 1.1) ใหกยู มื เปนตวั เงินโดยตรง 1.2) ใหเ บกิ เงินเกินบัญชี 1.3) รบั ซอื้ ตัว๋ แลกเงนิ 2) การสรางเงินฝากของธนาคารพาณิชย เมื่อมีลูกคานําเงินมาฝากเรียกวา เงินฝากข้ันที่ 1 ธนาคารจะเอาไปใหผูอื่นกูยืม โดยเปดบัญชีเงินฝากในนามของผูกู เรียกวา เงินฝากขั้นที่ 2 โดยมอบเช็คให เพ่อื ไปเขียนสงั่ จา ยตามวงเงินทก่ี ู เงินฝากของธนาคารจึงเพ่มิ ข้ึนโดยธนาคารไมจาํ เปนตอ งมลี ูกคา นาํ เงินสดเขา มาใหมเสมอ เปนเงินฝากทเ่ี กดิ จากการแปลงหน้ีของผกู ใู หอยูในรปู บัญชเี งินฝาก

223 สรปุ ธนาคารพาณชิ ย คือ สถาบันการเงินที่ไดรับอนุญาตใหรับฝากเงิน ใหกูยืม ซื้อขายหรือเรียกเก็บเงิน ตามตว๋ั แลกเงนิ ซือ้ หรอื ขายเงินปริวรรตตางประเทศ เปน สถาบันการเงนิ ทใ่ี หญท ่ีสดุ ในประเทศไทย แบบฝก หดั ทายบทเร่อื งที่ 5 สถาบนั การเงินและการเงนิ การคลงั การธนาคาร คาํ สงั่ เมื่อผเู รยี นศกึ ษาเร่อื งสถาบนั การเงนิ และการเงนิ การคลงั จบแลว ใหท าํ แบบฝก หดั ตอ ไปนี้ โดยเขยี นใน สมดุ บันทึกกจิ กรรมเรียนรู แบบฝก หัดที่ 1 ใหผ เู รยี นศึกษาวเิ คราะหแ ละจบั คขู อความที่กาํ หนดใหต อไปนี้ โดยใหมีความสัมพนั ธก ัน ..............1. เหรยี ญกษาปณ ก. เงินฝากท่สี ัง่ จา ยโดยใชเช็ค ..............2. ธนบตั ร ข. รัชกาลท่ี 4 ..............3. เงนิ ฝากกระแสรายวัน ค. รชั กาลท่ี 5 ..............4. เงนิ พดดว ง ง. เรม่ิ ใชสมัยสุโขทยั ..............5. เร่ิมใชธ นบตั รเปน ชาตแิ รก จ. ธนาคารแหง ประเทศไทย ..............6. เลกิ ใชเ งนิ พดดวง ฉ. กรมธนารักษ ..............7. เริม่ ใชเ งินโลหะ ช. เงินโลหะ ..............8. เรม่ิ ผลติ ธนบัตรในประเทศไทย ซ. อยี ปิ ต ..............9. หนว ยงานทีผ่ ลิตธนบัตร ฌ. จีน ............10. หนวยงานที่ผลติ เหรียญกษาปณ ญ. เงินกระดาษ แบบฝก หดั ท่ี 2 ใหผูเรียนบอกหนา ทขี่ องสถาบนั การเงนิ ตอ ไปน้ี 1. ธนาคารออมสิน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. บริษัทเงนิ ทุน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 3. บริษัทหลกั ทรพั ย .................................................................................................................………………………………....... ............................................................................................................................................................. 4. บรรษทั เงินทุนอุตสาหกรรมแหง ประเทศไทย ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

224 5. บริษัทประกนั ภัย ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 6. โรงรบั จาํ นํา ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 7. บริษทั เครดิตฟองซเิ อร ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 8. สหกรณออมทรพั ย ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 9. ธนาคารอาคารสงเคราะห ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 10. ธนาคารเพอื่ การเกษตรและสหกรณก ารเกษตร ............................................................................................................................................................. แบบฝกหดั ท่ี 3 ใหผูเรยี นสรุปเรอ่ื งตอ ไปน้ี 1. ความหมายของเศรษฐกิจภาครฐั บาล .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ......................................................................................................................................................................... 2. ความสําคัญของเศรษฐกิจภาครฐั บาล ..................................................................................................................................................................... 3. ความหมายของงบประมาณแผน ดิน ..................................................................................................................................................................... 4. ข้นั ตอนการจัดทาํ งบประมาณแผน ดนิ ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................

225 5. หนวยงานรบั ผิดชอบในการจัดทาํ งบประมาณแผนดิน .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .......................................................................................................................................................................... 6. งบประมาณแผน ดินในปป จจุบัน .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ......................................................................................................................................................................... เร่อื งที่ 6 ความสมั พนั ธแ ละผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวา งประเทศ กบั ภมู ภิ าคตา ง ๆ ทวั่ โลก เศรษฐกิจระหวางประเทศ คือ การซื้อขายแลกเปลี่ยนสินคาและบริการระหวางประเทศ ซ่ึงประกอบดวย การคาระหวางประเทศ การชําระเงินระหวางประเทศ การรวมมือทางเศรษฐกิจระหวาง ประเทศ 1. การคา ระหวางประเทศ (International Trade) การคาระหวางประเทศ (International Trade) หมายถึง การนําสินคาและบริการจากประเทศ หนงึ่ แลกเปล่ียนกับอีกประเทศหน่ึง 1.1 ปจ จยั ทที่ ําใหเ กิดการขยายตวั ทางการคา ระหวา งประเทศ 1) ความแตกตา งของทรัพยากรและปจจัยการผลิต เชน ราคาของวัตถุดิบ คุณภาพแรงงาน การใหบริการ เปน ตน 2) ความแตกตางของลักษณะทางกายภาพ เชน ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ทําใหผลผลิตที่ได แตกตางกนั เปน ตน 3) ความแตกตางในความสามารถทางการผลิต เชน เทคโนโลยี ตนทุนการผลิต 4) การสนบั สนุนจากภาครฐั บาลและกฎหมายทเ่ี ออ้ื ตอการลงทุน 5) โครงสรา งทางเศรษฐกิจของประเทศ 1.2 ประโยชนของการคาระหวา งประเทศ 1) แตละประเทศมีสนิ คา ครบตามตอ งการ 2) การผลิตสนิ คาในประเทศตาง ๆ จะมกี ารแขง ขนั ทางดา นคุณภาพและประสิทธภิ าพ 3) การกระจายผลผลิตไปสูผบู รโิ ภคอยางกวา งขวาง เปน การจดั สรรทรพั ยากรของโลกที่มีอยู อยา งจาํ กัด ใหส ามารถสนองความตองการของประชากรโลกอยางท่ัวถงึ

226 4) เกิดความเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกิจ การขยายตัวของการผลิต การจางงาน การถายทอด เทคโนโลยี การผลิตระหวางประเทศ เกิดความรูความชํานาญเฉพาะอยาง มีโอกาสพัฒนาประเทศตนให ทัดเทยี มกันได 5) การผลติ สนิ คาเปน การผลติ เพือ่ การคาหรือมเี ศรษฐกิจแบบการคา ประเทศท่ีทําการซ้ือขายสินคาระหวางกันเรียกวา ประเทศคูคา สินคาที่นํามาจากตางประเทศ เพื่อเขามาจําหนาย เรียกวา สินคาเขา (Import) สวนสินคาที่ผลิตไดนําสงออกไปจําหนายในตางประเทศ เรียกวา สินคาออก (Export) 1.3 นโยบายการคา ระหวางประเทศ (Trade Policy) เปน แนวทางปฏิบตั ิทางการคา กับประเทศ ตาง ๆ ซ่ึงมักกาํ หนดขึ้นเพอ่ื รกั ษาผลประโยชนท างเศรษฐกจิ ของประชาชน แบงเปน 2 ลกั ษณะ คอื 1) นโยบายการคา แบบเสรมี ักใชวิธีการ ดงั น้ี 1.1 ไมม ีการเกบ็ ภาษีคุมกนั คอื ไมก ําหนดกาํ แพงภาษีขาเขา ไมเกบ็ คา พรเี มีย่ ม 1.2 ไมใหส ิทธิทางการคาแกประเทศหนึ่งประเทศใด 1.3 หลักการแบงงานทํากัน เลือกผลิตเฉพาะสินคาท่ีตนถนัด ทําใหตนทุนการผลิตต่ํา สินคามคี ณุ ภาพ เกดิ ประโยชนท ัง้ ผผู ลติ และผบู ริโภค 1.4 ไมมขี อ จาํ กัดทางการคา คือ ไมม ีการกาํ หนดโควตาสินคา ปจ จุบนั ประเทศตาง ๆ ยกเลกิ นโยบายการคาแบบเสรี เน่ืองจากประเทศเกษตรกรรมจะเสียเปรียบ ประเทศอตุ สาหกรรม ทําใหเ กิดภาวะปญ หาขาดดลุ การคา เงินทองรัว่ ไหลไปประเทศอื่นมาก และสถานการณ ทางการเมืองโลกท่ีเปล่ยี นไป จงึ มีการกีดกนั ทางการคา ซ่งึ กันและกัน 2) นโยบายการคา แบบคุม กนั (Protective Policy) เปนนโยบายการคา ท่ีจํากัดสินคาเขาที่จะ มาแขง ขนั กบั สนิ คาท่ผี ลติ ไดใ นประเทศ นโยบายนีม้ ีวตั ถปุ ระสงคเพ่อื คุมครองการผลิตภายในประเทศประเทศ ที่ใชนโยบายการคา แบบคุม กันมักใชวธิ ีการ ดังนี้ 2.1 การต้ังกําแพงภาษี กําหนดอัตราภาษีสินคาเขาใหสูงกวาชาติอื่นหรือ เก็บภาษี หลายอัตรา 2.2 กําหนดปริมาณการนาํ เขา หรือการสง ออกสินคา บางชนิด (โควตา) 2.3 หามนําเขาหรอื สง ออกสนิ คา บางชนิด เชน หามสงออกสัตวปา 2.4 การใหเงินอุดหนุน เชน ใหเงินอุดหนุนแกผูผลิตในประเทศหรือผูสงออกสินคา บางชนิดลดภาษีสง ออกหรอื ใหความสะดวกดา นสนิ เชอื่ 1.4 นโยบายการคา ตา งประเทศของไทย พ้ืนที่ทางเศรษฐกิจของไทย คือ เกษตรกรรม เพื่อไมใหเกิดการเสียเปรียบดุลการคา จึงใช นโยบายการคาตางประเทศแบบคุมกนั ดังนี้ 1) ใชนโยบายการคาแบบคุมกัน โดยนําเอามาตรการตาง ๆ มาใช เชน ตั้งกําแพงภาษี การกําหนดปริมาณการนําเขาสินคา การลดภาษีสงออก เพ่ือคุมครองอุตสาหกรรมและการผลิตสินคา ภายในประเทศ

227 2) ใหเ อกชนมีบทบาททางการคามากทีส่ ดุ รัฐบาลสงเสรมิ ใหเอกชนดําเนนิ การสง ออกมสี ินคา บางอยางที่รัฐเปน ผูดาํ เนนิ การสงออก เชน ขาว ขา วโพด นาํ้ ตาล เปนตน 3) ใชระบบภาษีศุลกากรพิกัดอัตราเด่ียว หรือพิกัดอัตราซอน สินคานําเขาจากประเทศใด ก็ตาม รัฐเก็บภาษาศุลกากรในอัตราเดียวกัน ไมใหสิทธิหรือกีดกันประเทศใดเปนพิเศษ ที่เปนเชนน้ี เพราะประเทศไทยเปนสมาชกิ องคการคา โลก (World Trade Organization หรอื WTO) ปริมาณการคา ระหวางประเทศ คิดจากมูลคาของสินคาออกและมูลคาของสินคาเขารวมกันปริมาณ การคา ระหวา งประเทศจะแตกตา งกันไป ตามสภาพเศรษฐกจิ และนโยบายการคาของประเทศนั้น ๆ ประเทศ พัฒนาแลวมีปรมิ าณการคา ระหวา งประเทศสูงกวาประเทศกาํ ลังพฒั นา 1.5 ดุลการคาระหวางประเทศ ดุลการคา (Balance of Trade) คอื การเปรียบเทียบมูลคา สินคา ออกกับมลู คา สินคาในเวลา 1 ป ดุลการคามี 3 ลกั ษณะ คือ ดลุ การคาเกนิ ดลุ = มลู คา สนิ คา ออก มากกวา มูลคาสินคาเขา ดลุ การคาสมดลุ = มูลคาสนิ คา ออก เทา กบั มูลคา สินคา เขา ดลุ การคาขาดดลุ = มลู คาสินคา ออก นอ ยกวา มลู คาสินคา เขา แตข ณะเดยี วกันประเทศไทยรว มจัดตั้ง เขตการคาเสรีอาเซียน (ASEAN Free Trade Area หรือ AFTA) มีขอตกลงจัดเก็บภาษีสินคาเขาจากประเทศสมาชิก AFTA ตํ่ากวารอยละ 0-5 เทาน้ัน ประเทศ สมาชกิ AFTA ทั้ง 10 ประเทศจะเก็บภาษใี นอตั ราเทา กันทงั้ หมดในอัตราท่ตี ่าํ กวา WTO 1.6 ดลุ การคา ของไทย ดุลการคาประเทศไทยมีลักษณะขาดดุลมาตลอด นับต้ังแต พ.ศ. 2495 เปนตนมา เนื่องจาก สินคาเขาสวนใหญเปนสินคาอุตสาหกรรม เชน เครื่องจักรไฟฟา เครื่องจักรใชในอุตสาหกรรม เคมีภัณฑ แผงวงจรไฟฟา น้าํ มันดบิ เปนจํานวนมากมาพัฒนาประเทศ สว นสินคาออกเปนผลิตภัณฑดานเกษตรกรรม ซ่ึงมีมูลคานอยกวาสินคาทุน จึงทําใหขาดดุลการคาตั้งแต ป 2541 เปนตนมาปริมาณการคาขยายตัวสูงขึ้น เรือ่ ย ๆ ประเทศไทยเร่ิมดลุ การคาเกินดลุ ประเทศคูค าสาํ คญั ของไทย คอื ญปี่ นุ สหรัฐอเมริกา ประชาคมยโุ รป (EC) และประเทศในกลุม อาเซียน 1.7 ปญหาการคา ระหวางประเทศของไทย ปริมาณการคาระหวางประเทศของไทย มีอัตราขยายตัวสูงมาก ขณะเดียวกันก็ประสบปญหา สาํ คญั 3 ประการ คือ 1) ลัทธกิ ีดกนั ทางการคาของประเทศคูคา ทส่ี าํ คัญ เชน การต้งั กาํ แพงภาษีขาเขา ยกเลิกการใหส ทิ ธิ พเิ ศษทางการคา (GSP) แกสินคา ไทย กฎหมายลขิ สทิ ธ์ทิ างปญญา เปน ตน 2) ตลาดการคาในตา งประเทศยังไมก วางขวาง 3) การแขงขันแยงตลาดของประเทศคูแขง ไทยมีคูแขงสินคาการเกษตรในตลาดโลกหลายราย โดยเฉพาะสินคาขาว

228 4) ขอผูกพันที่ตองปฏิบัติตามกฎขอบังคับของแกตต (GATT) คือ ขอตกลงท่ัวไปวาดวยภาษี ศลุ กากรและการคาของประเทศสมาชกิ 5) การขาดดุลการคา ซ่ึงแนวทางแกไข คอื ปรบั ปรงุ คุณภาพสนิ คาและราคา แลวขยายตลาดและ ปริมาณสงออก ในขณะเดียวกันตองพัฒนาอุตสาหกรรมในประเทศพรอม ๆ กับจํากัดการนําเขาสินคา ตางประเทศท่ีฟุม เฟอ ย การเงินระหวา งประเทศ (International Finance) การเงินระหวางประเทศเปน การแสดงความสมั พันธด านการเงินระหวางประเทศหนึง่ กับอีกประเทศ หนึง่ อนั สืบเนอื่ งมาจากการคาขายระหวางประเทศ การกูย มื เงินและการชาํ ระหน้ี การลงทุนระหวางประเทศ และการชว ยเหลือกนั ระหวางประเทศ 2.1 การแลกเปลย่ี นเงินตราตางประเทศ (Foreign Exchange) การแลกเปลย่ี นเงนิ ตราตางประเทศ คอื การเปรยี บเทยี บราคาของเงินตราประเทศหน่ึงกับเงินตรา ของอกี ประเทศหน่งึ โดยท่วั ไปมักเทยี บคา เงนิ ตราของประเทศตนกับเงนิ ดอลลารสหรัฐ การทต่ี องแลกเปลย่ี น เงินตราตางประเทศ เพราะมีการดาํ เนินธรุ กิจการคาระหวางประเทศ แตล ะประเทศมหี นวยเงินตรา ไมเหมือนกัน จึงตองกําหนดอัตราแลกเปลี่ยน เงินตราท่ีไดรับการยอมรับใหเปนส่ือในการแลกเลี่ยน คือ เงินดอลลารสหรัฐ เงนิ เยน เงินยโู ร ธนาคารกลางเปนผูกําหนดอัตราแลกเปลี่ยน โดยเทียบคาเงินของตนกับทองคําหรือเงินตรา สกลุ อืน่ ภายใตเ ง่ือนไขท่ีกองทุนการเงนิ ระหวางประเทศ (IMF) กําหนด 2.2 ดลุ การชาํ ระเงินระหวางประเทศ (Balance of Payment) ดุลการชาํ ระเงนิ ระหวา งประเทศ หมายถึง รายการแสดงยอดรายรับและรายจายของประเทศที่เกิด จากการทาํ กจิ กรรมทางเศรษฐกิจระหวา งประเทศในระยะเวลา 1 ป ดุลการชาํ ระเงินระหวางประเทศ ประกอบดว ย 3 สว นใหญ ๆ คอื 1) บญั ชีเดนิ สะพดั เปน บัญชีแสดงดุลการคา ดลุ บรกิ าร 2) บญั ชที ุนเคลือ่ นยาย เปน บัญชแี สดงการนําเงินไปลงทุนระหวางประเทศทัง้ ภาครัฐและเอกชน 3) บญั ชที ุนสาํ รองระหวางประเทศ เปนบัญชีที่แสดงการเปลี่ยนแปลงจํานวนเงินสํารองระหวาง ประเทศในแตล ะป ทนุ สาํ รองระหวา งประเทศ คอื ทรพั ยสินของประเทศที่เก็บไวในรูปของเงินสกุลตางประเทศและ ทองคาํ แทง 4) บญั ชีเงนิ โอนและบริจาค เปน เงนิ ไดเ ปลาหรอื เงนิ บรจิ าคระหวางประเทศดลุ การชําระเงนิ มี 3 ลักษณะ คือ ดุลการชําระเงนิ ขาดดลุ คือ รายรับต่าํ กวา รายจาย ดุลการชาํ ระเงินเกินดุล คอื รายรับสูงกวา รายจา ย ดุลการชาํ ระเงนิ สมดลุ คอื รายรบั เทา กบั รายจา ย

229 ดลุ การชาํ ระเงิน = รายรับท้งั หมดท่ไี ดจากตางประเทศ - รายจายทัง้ หมดที่จา ยไปตา งประเทศ ขอแตกตางระหวางดลุ การคากบั ดุลการชําระเงิน 1) ดุลการคา เปรยี บเทยี บเฉพาะ มูลคาสินคา ออกกบั มลู คา สินคาเขา เทานัน้ ดลุ การชาํ ระเงิน เปรียบเทียบเฉพาะรายรบั กบั รายจายทเ่ี กดิ จากการตดิ ตอ กบั ตา งประเทศทกุ ดาน 2) ดลุ การคา เปน สวนหนงึ่ ของบัญชีดลุ การชําระเงิน 2.3 ภาวะดุลการชาํ ระเงินของไทย แมดุลการคาของประเทศจะขาดดุลมาตลอด แตประเทศไทยไมขาดดุลการชําระเงินปใด ดลุ การชาํ ระเงินเกินดุลเกดิ ผลดี ทาํ ใหประเทศมี “ทนุ สํารองระหวางประเทศ” เพ่ิมสงู ขึ้น ป 2540 ดุลการชําระเงินขาดดุล เพราะดึงทุนสาํ รองมาใช จนเกดิ วกิ ฤตกิ ารเงนิ ป 2541 ดุลการคาเริม่ เกนิ ดลุ เนอ่ื งจากการลดอตั ราแลกเปลี่ยนเงินตราระหวางประเทศ ลดการ นาํ เขา สนิ คาทุนและวตั ถดุ บิ นบั จากป 2541 น้ีไป ไทยยงั คงมีดลุ การคา เกนิ ดลุ แตเ ร่ิมเกินดุลลดลง 3. การลงทุนระหวางประเทศ (International Investment) การลงทนุ ระหวางประเทศ หมายถงึ การทีร่ ฐั บาลหรือเอกชนของประเทศหนึ่งนําเงินไปลงทุนดําเนิน ธุรกจิ เพื่อแสวงหากาํ ไรในอกี ประเทศหน่ึง ปจ จุบันการลงทุนระหวางประเทศสวนใหญอ ยใู นรปู การดําเนินงาน โดยวิสาหกิจ และมสี ถาบนั การเงนิ เอกชนเปนผูจ ัดหาเงินทุนสําหรบั โครงการตา ง ๆ 3.1สาเหตขุ องการลงทุนระหวางประเทศ 1) ลดตน ทุนการนาํ เขา วตั ถุดบิ 2) ลดตน ทนุ แรงงานตํ่า 3) ขยายตลาด โดยตั้งโรงงานผลิตเพ่ือตอบสนองความตอ งการตลาดมากข้นึ 4) ไดรับสทิ ธิพเิ ศษทางภาษี ประเทศกําลังพฒั นามคี วามเหมาะสมมากตอ การลงทนุ ผลดีของการลงทุนระหวางประเทศ คือ ทาํ ใหก ารคาระหวางประเทศขยายตัว เศรษฐกิจภายใน ประเทศดีขน้ึ และมีความกา วหนาทางเทคโนโลยี 3.2 การลงทนุ ของตา งประเทศในประเทศไทย รัฐบาลสนับสนนุ และสงเสรมิ การลงทนุ ของตางประเทศ และจัดต้ังสํานักงานคณะกรรมการ สง เสริมการลงทนุ (Board of Investment หรือ BOI) เพือ่ ทาํ หนา ทส่ี นบั สนุนการลงทุนโดยใหส ิทธพิ เิ ศษ ตา ง ๆ แกผ ลู งทนุ เชน ลดหยอนภาษีศุลกากรสินคาสงออกและนําเขาวัตถุดิบ หรือตั้งกําแพงภาษีสินคาจาก ตางประเทศ เพือ่ คมุ ครองอตุ สาหกรรมท่ผี ลติ ไดในประเทศไทย ประเทศไทยไดร บั ความชว ยเหลือทางเศรษฐกจิ จากประเทศญี่ปนุ และสหรัฐอเมริกาเปน สวนใหญ

230 แบบฝกหัดทายบทเร่ืองที่ 6 เร่ือง ความสัมพันธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวางประเทศกับภูมิภาค ตาง ๆ ท่ัวโลก คาํ สั่ง เมื่อผเู รยี นศึกษาเรือ่ ง ความสมั พนั ธและผลกระทบทางเศรษฐกจิ ระหวางประเทศกับภูมิภาค ตา ง ๆ ท่ัวโลก จบแลว ใหทําแบบฝกหดั ตอไปนี้ โดยเขยี นในสมดุ บันทกึ กิจกรรมเรยี นรู แบบฝกหดั ที่ 1 ใหผ เู รยี นอา นขอความตอ ไปนี้ แลวตอบคาํ ถามที่กําหนดให เร่อื งที่ 1 การคาระหวางประเทศ หมายถึง การซ้อื ขายแลกเปล่ียนสินคา และบรกิ ารระหวางประเทศหนึ่งกับอีก ประเทศหน่ึง อาจกระทําโดยรฐั บาลหรือเอกชนกไ็ ด ปจ จบุ นั ประเทศตา ง ๆ สว นมากมกั มีการติดตอซอื้ ขายกัน เน่ืองจากแตละประเทศมีทรัพยากรธรรมชาติ สภาพของดินฟาอากาศ และความชํานาญในการผลิตสินคา แตกตา งกนั สรุปไดวา ปจ จัยทีก่ อ ใหเ กดิ การคาระหวางประเทศ คือ 1. ความแตกตา งในเรอื่ งทพั ยากรธรรมชาติ ไดแ ก พลงั งาน แรธ าตุ ปาไม ความอดุ มสมบูรณของดินใน แตล ะประเทศในโลกแตกตา งกัน ประเทศท่มี ที รัพยากรอุดมสมบรู ณ ยอมมโี อกาสสงู ที่จะนําทรพั ยากรมาผลิต เปน สนิ คา และบริการ 2. ความแตกตางในดา นลักษณะภมู ปิ ระเทศและภูมอิ ากาศ จงึ ผลติ สนิ คา ไดแ ตกตา งกนั 3. ความแตกตางในเรื่องความชํานาญการในการผลิต เพราะแตละประเทศมีความกาวหนาทาง เทคโนโลยแี ตกตา งกัน ประชากรของแตละประเทศมีความรู ความชํานาญแตกตางกัน เชน สวิตเซอรแลนด มีความชาํ นาญในการผลิตนาฬิกา เปน ตน ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอไปนี้ โดยเตมิ คาํ ตอบลงในชอ งวา ง 1. การคาระหวา งประเทศ หมายถงึ ..................................................................................................... 2. การดําเนนิ กจิ กรรมในดา นการคาระหวางประเทศสามารถดาํ เนนิ การโดย ...................................... ............................................................................................................................................................................ 3. สาเหตุทีท่ ําใหเกิดการคาระหวางประเทศ ไดแก ............................................................................. ............................................................................................................................................................................ 4. ประเทศไทยเปน ประเทศทผี่ ลิตขา วไดมาก เนื่องจาก..................................................................... ............................................................................................................................................................................ เรื่องที่ 2 การทป่ี ระเทศใดจะผลิตสินคาอะไรมากนอยเทาใดนั้น ขึ้นอยูกับปจจัยและความเหมาะสมหลาย ๆ ประการดังทีไ่ ดกลา วมาแลว ไมม ีประเทศใดสามารถผลิตสินคาท่ีประชาชนตองการไดหมดทุกอยาง ประเทศ ตาง ๆ จึงนาํ สนิ คา ของตนมาแลกเปลีย่ นกนั ดงั นน้ั การคาระหวางประเทศจงึ กอใหเกดิ ประโยชน ดังน้ี

231 1. สนิ คาใดท่ีผลิตในประเทศเราไมได เราสามารถที่จะซื้อสินคาจากประเทศอืน่ ได ทาํ ใหมีสินคาสนอง ความตองการของเราไดมากขึน้ 2. สนิ คาทผี่ ลติ ไดในประเทศแตม ีตน ทนุ ในการผลติ สงู ประเทศเราควรเลือกผลิตสินคาที่มีตนทุนการ ผลติ ตํ่า แลว สง ไปขายแลกเปล่ยี น เราจะไดสนิ คาคณุ ภาพดีและราคาถกู กวา ที่จะผลติ เอง 3. กอ ใหเ กดิ ความรูค วามชาํ นาญในการผลิตเฉพาะอยางตามความถนดั ทาํ ใหเ กดิ แรงจูงใจที่จะคิดคัน เทคนิคการผลิตใหม ีคณุ ภาพมากข้ึน 4. ชว ยใหประเทศกําลังพฒั นาไดแบบอยา งการผลิตทท่ี นั สมยั สามารถนาํ ทรพั ยากรที่มอี ยูม าใชในการ ผลติ เพอ่ื สงออกมากขน้ึ 5. ชวยใหประเทศกําลังพัฒนารูจักใชเทคโนโลยีจากประเทศที่พัฒนาแลวมาพัฒนาประเทศให เจรญิ กาวหนา ข้นึ ใหผเู รยี นตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ โดยเตมิ คาํ ตอบลงในชอ งวา งตอไปน้ี 1. ในการผลิตสินคา ถาตน ทนุ ในการผลิตในประเทศสงู ควรแกปญหาโดย ............................................................................................................................................................. 2. ประเทศกําลงั พฒั นาไดแ บบอยางในการผลิตสินคา จาก.................................................................. ........................................................................................................................................................ 3. การคา ระหวา งประเทศชว ยใหเ ศรษฐกจิ ขยายตัวเพราะ ............................................................ ........................................................................................................................................................ เรอ่ื งท่ี 3 นโยบายการคาระหวางประเทศ เปนนโยบายที่ประเทศหน่ึงประเทศใดนําไปใชในการคาระหวาง ประเทศแบง ออกเปน 2 แบบ คือ 1. นโยบายการคาเสรี เปนนโยบายที่สงเสริมใหประเทศอ่ืนนําสินคามาขายอยางเสรี ปราศจาก ขอ จํากัดใดๆ ประเทศท่ใี ชนโยบายการคาเสรีจะตอ งปฏบิ ตั ิตามเง่อื นไขตอไปน้ี 1.1 ตองผลติ สนิ คาท่ีมีประสิทธิภาพสูง หรือมคี วามชาํ นาญในการผลิตสูง 1.2 ตอ งไมเ ก็บภาษี หรอื เกบ็ นอ ยทสี่ ดุ เพือ่ ไมใหเ กิดความแตกตา งในการผลติ สนิ คา 1.3 ไมมีการแบงแยก หรือใหอ ภิสิทธิ์แกป ระเทศใดประเทศหน่งึ 2. นโยบายการคาแบบคุมกัน เปนนโยบายที่รัฐบาลจะใชเครื่องมือตาง ๆ เพ่ือจํากัดการนําเขาและ สงเสริมการสงออก

232 เรื่องท่ี 7 การรวมกลุมทางเศรษฐกจิ ความเปนมาและองคป ระกอบ การคา ระหวางประเทศเกิดข้ึนเนือ่ งจากการท่ีโลกไดถูกแบง ออกเปนประเทศ แตละประเทศตางผลิต สินคาหรือบริการแตกตางกนั เม่อื แตละประเทศตางเกิดความตองการท่ีจะแลกเปลี่ยนสินคาและบริการที่ตน ผลิต ไดเปนจาํ นวนมากสินคา และบรกิ ารที่ตนผลิตไดนอยหรือผลิตไมไดเลยกับประเทศอื่น ประกอบกับการ คมนาคมไปมาหาสูกันสะดวก การคา ระหวา งประเทศจึงเกดิ ขน้ึ การที่แตล ะประเทศผลติ สนิ คา หรือบรกิ ารไดแตกตางกันเปนเพราะสาเหตตุ อ ไปน้ี 1. แตละประเทศตา งมลี กั ษณะท่ีต้งั ตางกัน ลักษณะท่ีตั้งของบางประเทศเอื้ออํานวยใหเกิดการผลิต สินคาหรือบริการ เชน ประเทศท่ีมีชายฝง ทะเลกจ็ ะมีอตุ สาหกรรมตอเรือเพื่อขนสงหรือการใหบริการขนถาย สินคาโดยใชทา เรอื นาํ้ ลกึ บางประเทศมีภูมิประเทศงดงาม จะมอี ตุ สาหกรรมการทองเที่ยวเกิดข้ึน 2. แตล ะประเทศมแี รธ าตุซงึ่ เปน ทรัพยากรธรรมชาติมากนอยตางกัน เชน สวีเดนมีเหล็ก เยอรมันมี ถา นหนิ เวเนซูเอลาและตะวันออกกลางมีนํ้ามัน แอฟริกาใตมีทองคําและยูเรเนียม ประเทศเหลาน้ีก็จะนํา แรธ าตขุ ึ้นมาใชและสง เปน สินคา ออก 3. แตละประเทศมีลักษณะดนิ ฟา อากาศทีแ่ ตกตางกนั เชน สหรัฐอเมริกาและแคนาดาประเทศที่อยูใ น เขตอบอุนสามารถปลกู ขาวสาลไี ด ไทยอยูในเขตมรสมุ สามารถปลกู ขาวได บราซลิ เปน ประเทศในเขตศูนยสูตร สามารถปลูกกาแฟได จากการทพ่ี ชื ผลสามารถข้นึ ไดดี ตามสภาพดนิ ฟา อากาศแตละชนิดดังกลาวทําใหแตละ ประเทศสามารถผลิตพชื ผลชนิดน้นั ไดเปนจาํ นวนมาก เมอื่ มเี หลอื กส็ ามารถสง เปน สนิ คาออก นอกจากนี้ยังมีทฤษฎียืนยันวา “ถาทุกประเทศแบงงานผลิตสินคาและบริการตามท่ีตนถนัดหรือ เมื่อเปรียบเทียบแลวไดเ ปรียบ จะทําใหมีผลผลิตเกิดขน้ึ มากกวาตา งคนตางผลติ ” ดลุ การคา และดุลการชาํ ระเงนิ ในการทําการคา ระหวางประเทศนน้ั ประเทศหนึง่ ๆ ยอ มตองบนั ทกึ รายการที่เกดิ ขึ้น เพราะจะทําให ไดทราบผลการติดตอ คาขายกับตา งประเทศ รายการคา กบั ตา งประเทศนี้อาจบันทึกอยูใน 2 รูปแบบ ดวยกัน คอื ดุลการคา และดุลการชําระเงนิ ดุลการคา (Balance of Trade) ไดแก การเปรียบเทียบมูลคาของสินคาท่ีประเทศหนึ่งสงออกขาย (Export) ใหประเทศอ่ืน ๆ กับมูลคาของสินคาที่ประเทศนั้นสั่งซื้อเขามาจําหนายวามากนอยตางกันเทาไร ในระยะ 1 ป เพ่อื เปรียบเทียบวา ตนไดเปรยี บหรือเสยี เปรยี บ ตัวอยางเชน ประเทศไทยสงสนิ คา ออกหลายประเภทไปขายสงประเทศญี่ปุน สิงคโปร และอีกหลาย ประเทศ มีมูลคารวมกัน 589,813 ลานบาท ในป พ.ศ. 2533 และในปเดียวกันก็ไดสั่งสินคาเขาจากประเทศ ตาง ๆ มีมูลคา 844,448 ลานบาท เม่ือนํามาเปรียบเทียบกันจะทําใหทราบไดวาไดเปรียบหรือเสียเปรียบ ดลุ การคา ในการเปรยี บเทยี บนอ้ี าจแบงออกไดเ ปน 3 ประเภท คือ

233 1. ดุลการคาไดเปรียบ หรือเกินดุล ไดแกการที่ประเทศหนึ่งสงสินคาไปขายยังตางประเทศมีมูลคา มากกวาส่งั สินคาเขามาอุปโภคบรโิ ภค 2. ดลุ การคาเสยี เปรยี บ หรอื ขาดดุล ไดแก การทีป่ ระเทศหน่ึงสง สนิ คา ไปขายยังตางประเทศ มีมูลคา นอยกวา ทส่ี ่งั สนิ คา เขา มาอปุ โภคบริโภค 3. ดุลการคาสมดุล ไมไดเปรียบเสียเทียบกันหรือเทากันมีผลลบเปนศูนยกลาวคือมูลคาสินคาเขา เทากบั มูลคา สนิ คาสง ออก โดยทั่วไปการใชดุลการเพียงอยางเดียวอาจไมทําใหทราบฐานะท่ีแทจริงของประเทศไดกลาวคือ ดุลการคา ท่เี สียเปรียบนนั้ อาจไมเ ปน ผลเสียใด ๆ ตอ ประเทศก็ได เนื่องจากบันทึกเก่ียวกับดุลการคานั้นจะไม รวมถงึ การนาํ เขาสินคา บางชนิด ทไ่ี มต องชาํ ระเปน เงินตราตา งประเทศก็ไดเนือ่ งมาจากสินคา ชนิดนน้ั จะมาจาก การบริจาคชว ยเหลอื ถา นาํ เอารายการน้ีมาหักออกอาจทําใหดุลการคาลดลงหรือการคิดราคาสินคาเขาและ สินคาออกตางกนั กลา วคอื ขณะที่สนิ คา เขารวมมูลคาขนสงและการประกันภัยแตสินคาออกไมไดรวมไวหรือ การส่งั สนิ คาประเภททนุ เชน เครือ่ งจักรกลเขา มาทําการผลติ สนิ คา ดูเหมือนวาจะทําใหเสียเปรียบดุลการคา ก็จรงิ แตในระยะยาวแลวเมือ่ มีการผลติ สนิ คา เพ่อื การสงออก สนิ คานน้ั อาจทําใหไดเ ปรียบดุลการคา ในระยะ ยาวก็เปนไปได เปนตน ประเทศท่ีดุลการคาไดเปรียบถือวาภาวะเศรษฐกิจของประเทศน้ันเจริญ แตอาจจะไมเปนผลดีตอ เศรษฐกิจเสมอไป เชน เมอ่ื ไดร ับเงินตราตางประเทศ ธนาคารกลางสามารถเพ่มิ ปรมิ าณเงินในทอ งตลาดไดมาก พอคาสามารถแลกเงนิ ตราตา งประเทศมาเปน เงนิ ในประเทศไดมาก เม่ือปริมาณเงินในทองตลาดมากอาจเกิด ภาวะเงินเฟอหรอื การท่ปี ระเทศใด ประเทศหน่ึงไดเปรียบดุลการคากับประเทศอ่ืนติดตอกันหลายปจะทําให ประเทศคูคาไมสามารถมีเงินมาซื้อสินคาหรือชําระเงินได ยอมเปนผลเสียตออุตสาหกรรมภายในประเทศ ดังนั้นนักคิดทางเศรษฐศาสตรจึงเห็นวาไมควรเปรียบเทียบเฉพาะรายการสินคาเทาน้ัน จึงจะทําใหทราบ สภาวะเศรษฐกจิ ที่แทจริงของประเทศ แตค วรมรี ายการอื่นๆ เขามาแสดงเปรียบเทยี บดว ยและรายการอ่ืน ๆ ที่แสดงเปรยี บเทียบน้ันแตละประเทศจะแสดงไวใ นรูปของดุลชาํ ระเงนิ ระหวา งประเทศ ดุลการชาํ ระเงินระหวา งประเทศ คอื สถติ ใิ นรูปบญั ชีแสดงรายรับ (หรือ credit = +) ท่ีประเทศหน่ึง ไดรับจากตางประเทศ และรายจาย (หรือ debit = - ) ท่ีประเทศนั้นจายแกตางประเทศในรอบ 1 ป นํามา เปรียบเทยี บกนั เพอ่ื ทราบตนไดเ ปรยี บหรือเสียเปรยี บ โดยปกติดลุ การชําระเงินจะประกอบไปดวย 1. บญั ชีดลุ การคา 2. บญั ชีดลุ บริการ 3. บัญชีดลุ บริจาค 4. บญั ชที นุ หรอื บัญชเี งินทนุ 5. บญั ชกี ารเคลอ่ื นยายเงนิ ทุนของระบบการเงนิ 6. จาํ นวนไมประจักษหรอื คาคลาดเคลอื่ นสุทธิ

234 จากบัญชีดุลชําระเงนิ ทง้ั 6 ชนดิ น้ี บญั ชดี ุลการคา บญั ชีดลุ บริการ และบัญชีดลุ บริจาคเรียกรวมกันวา บัญชีเดินสะพัด (Current Account) เปน บญั ชแี สดงถงึ การแลกเปลีย่ นเงินระหวางประเทศเฉพาะสวนท่ีเปน ผลติ ภัณฑ (สนิ คา และบรกิ าร) เทานั้น แตไมม รี ายการแสดงการเคลอ่ื นยา ยทรัพยส นิ หรือทนุ ซ่ึงดลุ การชําระเงนิ จะพิจารณาจาก ดลุ การชาํ ระเงิน = ดลุ บัญชเี ดินสะพดั + ดุลบัญชที ุน + จํานวนไมป ระจักษ ซงึ่ จะแสดงผลอยูใน 3 ลักษณะ คือ ถายอดรายรับมากวารายจาย เรียกวา ดุลการชําระเงินเกินดุล ถายอดรายรับนอ ยกวายอดรายจา ย เรียกวา ดุลการชาํ ระเงินขาดดุล และถายอดรายรับหรือรายจายเทากัน หรอื เปนศูนยเรียกวา ดุลการชาํ ระเงินสมดุล อัตราแลกเปลย่ี นเงนิ ตราตา งประเทศ เงนิ ตราตางประเทศ หมายถึง เงินตราของประเทศอื่นซง่ึ อยูในความครอบครองของรฐั บาลหรือเอกชน ของประเทศใดประเทศหน่ึง ตัวอยางเชน เงินตราตางประเทศในทัศนะของเอกชนและรัฐบาลไทยก็คือเงิน ดอลลาร มารค เยน ปอนด เปนตน สวนเงินบาทเปนเงินท่ีออกโดยรัฐบาลไทย ถือเปนเงินตราตางประเทศ ทัศนะของรฐั บาลและเอกชนของประเทศอ่ืนนอกจากประเทศไทย เงนิ ตราของประเทศตา ง ๆ แตล ะหนว ยจะมี อาํ นาจซื้อแตกตา งกันไปตามคาของเงนิ ในแตล ะประเทศ ซึ่งคาของเงินแตละประเทศจะถูกกําหนดไวใ นรปู ของ อตั ราแลกเปล่ยี นเงินตราระหวา งประเทศ อัตราแลกเปล่ียนเงินตราระหวางประเทศมีความสัมพันธอยางใกลชิดกับการคาระหวางประเทศ เพราะอัตราแลกเปล่ยี น หมายถึง ราคาของเงินตราสกลุ หนึง่ เม่ือเปรียบเทียบกับเงินตราของสกุลอื่น ๆ อัตรา แลกเปล่ียนเปนราคาท่ีสําคัญเม่ือเทียบกับราคาสินคาโดยท่ัวไป เพราะอัตราแลกเปลี่ยนจะเปนตัวเช่ือมโยง ราคาสินคา ของประเทศตา ง ๆ หากเราไมท ราบอัตราแลกเปลีย่ นจะทาํ ใหเราไมส ามารถเปรยี บเทยี บราคาสินคา ระหวางประเทศได และอตั ราแลกเปล่ียน ราคาสินคาทกุ ชนดิ ในตา งประเทศ ซง่ึ คดิ เปนเงนิ ตราของประเทศใด ประเทศหน่ึงจะเปลี่ยนไปดวย ตวั อยา งเชน อัตราแลกเปลยี่ นระหวางปอนดกับบาทเปน 1 ปอนดตอ 45 บาท เส้ือขนสัตวตัวหน่ึงมีราคา 20 ปอนดในประเทศอังกฤษจะมี ราคา 900 บาทในประเทศไทย แตถาประเทศ อังกฤษลดคา เงินปอนดเปน 1 ปอนดเทากับ 35 บาท เสื้อขนสัตวตัวเดิมจะมีราคาในประเทศไทยเพียง 700 บาท เทาน้นั โดยตัง้ ขอ สมมติในชั้นนวี้ า ราคาเสื้อขนสัตวในอังกฤษไมเปล่ียนแตในทางปฏิบัติจริง เม่ืออังกฤษ ลดคาเงนิ ปอนด ราคาสินคาในอังกฤษจะเปล่ียนจากระดับเดิมและราคาเปรียบเทียบระหวางเงินบาทกับเงิน ปอนดจะเปล่ียนไป ดังนั้นราคาสินคาที่ส่ังจากประเทศไทยไปประเทศอังกฤษจะเปลี่ยนไปเชนกัน กลาวคือ ทอ่ี ตั ราแลกเปลยี่ นเดิมทเี งนิ 1 ปอนดมีคา เทากบั 45 บาทนั้น ถาประเทศองั กฤษตอ งการซ้ือรองเทาซึ่งมีราคา 450 บาทจากประเทศไทย องั กฤษจะตองจายเงนิ 10 ปอนด แตเ มือ่ อตั ราแลกเปลย่ี นเงินตราเปล่ียนไปเปน 1 ปอนดมีคาเทา กบั 35 บาท จะทําใหอังกฤษตองจายคารองเทาคูเดียวกันถึง 12.8 ปอนด ดังนั้นจึงกลาวไดวา อัตราแลกเปล่ียนเปนปจจัยหน่ึงที่มีอิทธิพลตอสินคาเขาและสินคาออกของประเทศ ตลอดจนการดําเนิน กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ของประเทศอีกดวย ฉะนั้นประเทศตาง ๆ จงึ พยายามหาวิธีรวมกันในการกําหนดอัตรา แลกเปลย่ี นท่เี หมาะสม

235 ผลจากการรวมกลมุ ทางเศรษฐกิจ การรวมกลุมเศรษฐกิจ (Regional Economic integration) หมายถึง การที่ประเทศมากกวา 1 ประเทศขึน้ ไปมารวมกนั อยางเปนทางการ (Official integration) เพื่อเช่อื มเศรษฐกิจของภูมิภาคเดียวกนั การท่ีประเทศในภมู ภิ าคเดียวกันมารวมตัวกนั นัน้ เพราะประสบปญ หาทางการคา นานาประการโดยเฉพาะ ปญ หาการขาดดุลการคา ซงึ่ มีสาเหตมุ าจากการไรประสิทธิภาพในการผลิตและความไมม่ันคงในสินคาที่เปน วัตถุดิบที่ใชในการผลิต จึงเกิดมีการรวมกลุมกันเพ่ือการผลิตและขยายตลาดและมีการทําสัญญาตาง ๆ เพอ่ื แกปญ หาเฉพาะเร่อื ง การรวมกลุม เศรษฐกจิ มหี ลายประเภท แตม ลี กั ษณะเหมอื นกันอยปู ระการหนึง่ คอื “การใชก าํ แพงภาษี กดี กันสนิ คา จากประเทศนอกกลุมสมาชิก และใหมีสิทธพิ ิเศษในการนาํ เขา สินคาจากประเทศสมาชิกในกลุม” การรวมกลมุ จงึ มีลักษณะของการคาแบบเสรี และการคาคุมกันอยูในตัวซ่ึงสามารถแบงออกเปนประเภทได ดงั น้ี 1. เขตปลอดภาษี (Free Trade) เปนการวมกลุมประเทศท่ีงายที่สุดคือประเทศสมาชิกจะยกเวน การเกบ็ ภาษขี าเขา ระหวา งกนั เอง โดยท่แี ตจะประเทศสมาชิกมีอิสระเต็มท่ีในการตั้งอัตราภาษีเรียกเก็บจาก ประเทศนอกกลุม เชน เขตการคาเสรีแปซิฟค (Pacific Free Trade Area : PAFTA) เขตการคาเสรีลาติน อเมรกิ า (Latin Amereac Free Trade: LAFTA) การรวมกลมุ ประเทศในลกั ษณะน้มี กั จะมปี ญ หาเนอื่ งมาจาก การทแ่ี ตละประเทศสมาชิกมรี ะดับการพัฒนาท่ีแตกตางกันและการต้ังอัตราภาษีสําหรับประเทศนอกกลุมมี ความแตกตางกนั ทําใหป ระเทศคูค า สามารถเลือกคา กับประเทศสมาชิกทตี่ ั้งอตั ราภาษีไวตํา่ 2. สหภาพศลุ กากร (Custom Union) เปนการรวมกลุมเหมือนเขตปลอดภาษี แตมีขอตกลงเรื่อง การตั้งกําแพงภาษีรวมกันเพื่อเก็บจากประเทศนอกกลุม แตมักจะมีปญหาคืออัตราภาษีที่รวมกันต้ังใหม ถาแตกตางจากเดิมมากจะมีผลกระทบตอ อัตราภาษเี ดมิ ท่เี ก็บภายในประเทศและสงผลกระทบถึงราคาสินคา ในประเทศ 3. ตลาดรว ม (Common Market) มลี กั ษณะเหมือนสหภาพศุลกากรทกุ ประการ แตเพ่ิมเง่ือนไขวา ไมเ พียงแตสนิ คา เทา นั้นที่สามารถเคลอ่ื นยายไดโ ดยเสรีระหวา งประเทศสมาชกิ แตไมวาจะเปนการเคลื่อนยาย ทุน แรงงาน สามารถทําไดโดยเสรี การตั้งตลาดรวมจําเปนตองมีนโยบายหลาย ๆ ดานที่ประสานกัน เชน การเก็บภาษรี ายได นโยบายการเงนิ ภายใน นโยบายการคา ตลอดจนกฎหมายตาง ๆ 4. สหภาพเศรษฐกิจ (Economic Union) เปนการรวมกลุมกันอยางสมบูรณแบบโดยสมาชิก อยภู ายใตน โยบายเดียวกัน ใชเงินตราสกลุ เดยี วกันและอยูภ ายใตอ าณาจกั รเศรษฐกิจเดยี วกนั กลมุ ทางเศรษฐกจิ ทีส่ าํ คัญมีดงั นี้ 1. กลมุ ประชาคมยโุ รป (European Community : EC) เกิดจากการรวมตัวกนั ของประเทศสมาชิก ในยุโรป 12 ประเทศ ไดแก อังกฤษ เดนมารก ไอรแลนด กรีซ สเปน โปรตุเกส ฝรั่งเศส เยอรมันนี อิตาลี เบลเยียม เนเธอรแลนด และลักแซมเบิรก ปจจุบันประชาคมยุโรปมีสภาพเปนสหภาพศุลกากร กลาวคือ มีขอกําหนดใหประเทศสมาชิกยกเลิกการเก็บภาษีขาเขา ควบคุมสินคาเขาและสินคาออกระหวางประเทศ สมาชิกและไดดาํ เนินนโยบายและมาตรการทางการคา กับประเทศนอกประชาคมรว มกัน โดยใชระบบประกัน

236 ราคาผลิตผลเกษตรแบบเดียวกัน และใชงบประมาณสวนกลางของประชาคมยุโรปเขาสูการเปนตลาดรวม ตัง้ แตป  2535 และในป 2539 ไดร วมตัวกันเปนสหภาพเศรษฐกิจและการเงิน (Economic and Monetary Union) ซ่ึงจะมกี ารใชเงินตราในสกลุ เดยี วกัน 2. สมาคมการคาเสรีแหงยุโรป (European Free Trade Association) มีสมาชิกในปจจุบัน 7 ประเทศ คือ นอรเวย สวีเดน ออสเตรยี สวเี ดน ออสเตรยี สวซิ เซอรแลนด ไอแลนด ฟนแลนด และลิกเตน- สไตน วัตถปุ ระสงคก ารกอตั้งเปน เขตการคา เสรมี ากกวา เปน สหภาพศลุ กากร ในป 2527 กลุม ประเทศ น้ไี ดเคย แถลงการณ รว มมอื กนั จดั ต้งั เปนเขตเศรษฐกิจยโุ รป (European Economic Area : EEA) โดยมีวัตถปุ ระสงค เพ่ือขยายความรวมมือระหวางกลุมประเทศท้ังสองสวน ขั้นตอนในการจัดตั้งยังไมไดกําหนดไวชัดเจน จนกระทงั่ ป 2532 กลุมประเทศสแกนดิเนเวียวิตกวาการเปนตลาดเดียวของประเทศสมาชิกประชาคมยุโรป อาจสงผลกระทบตอการคาระหวางประเทศของตน จึงไมมีความประสงคจะกอต้ังเขตเศรษฐกิจยุโรป แตป ระชาชนยุโรปยังใหก ารสนบั สนุน เนอ่ื งจากสมาคมการคาเสรแี หง ยุโรปเปนตลาดสินคาท่ีสําคัญ และใหญ ท่สี ุดของประชาคมยุโรปจงึ ไดมกี ารจดั ตั้งอยางเปนทางการและมีการใหสตั ยาบันรวมกัน โดยมีผลบังคับต้ังแต วนั ท่ี มกราคม 2536 เปน ตน 3. ขอตกลงการคาเสรีอเมริกาเหนือ (North American Free Trade Agreement : NAFTA) มปี ระเทศสมาชิกในปจจบุ นั 3 ประเทศ ไดแ ก สหรฐั อเมรกิ า แคนาดา และเมก็ ซิโก มีวัตถุประสงคเพ่ือยกเลิก การกีดกนั ทางการคาและการลงทุนระหวางประเทศสมาชิกทั้งสามและเพื่อสรางเขตการคาเสรีที่ยอมรับการ คมุ ครองสทิ ธิในทรพั ยส ินทางปญญา 4. กลุมประเทศอาเซียน ประกอบไปดวยประเทศสมาชิก 10 ประเทศ คือ ไทย สิงคโปร มาเลเซีย อินโดนีเซยี ฟลปิ ปน ส บรูไน เวียดนาม ลาว กัมพชู า และเมียนมาร มวี ัตถปุ ระสงคใ นการรวมตัวกันในครั้งแรก คือการแบง งานกันผลติ สินคา เพอ่ื ลดความซ้ําซอ นในการผลติ และสรา งอาํ นาจตอรองทางการคาภายหลังไดมี ขอเสนอใหจัดต้ังเขตการคาเสรีอาเซียน (Asean Free Trade Agreement : AFTA) มีวัตถุประสงคเพื่อให ประเทศสมาชกิ คอ ย ๆ ยกเลิกหรือลดภาษีศุลกากร สําหรับสินคาสวนใหญที่คาขายกันอยูใหเหลือรอยละ 5 ภายในระยะเวลา 15 ป เชือ่ วาจะทําใหการคาและการลงทุนของกลมุ อาเซยี นขยายตัวมากขึ้น ประเทศไทยไดร ว มมอื ทางเศรษฐกิจกับประเทศอืน่ ๆ อยา งกวา งขวาง และไดเขารว มเปน สมาชิกของ องคกรระหวางประเทศ หลายองคกรดังน้ี กลุม อาเซียน หรือสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต (Association of Southeast Asian Nations : ASEAN) ประกอบดวย 10 ประเทศ ไดแก อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส สิงคโปร บรูไน ไทย เวียดนาม ลาว กัมพชู า และเมียนมาร สํานักงานใหญตัง้ อยูทเ่ี มอื งจาการตา ประเทศอนิ โดนเี ซยี องคกรน้มี ีวตั ถปุ ระสงค เพ่ือสง เสรมิ ความรว มมอื ทางเศรษฐกิจ วิทยศาสตรแ ละเทคโนโลยี สังคม และ วฒั นธรรม ตลอดจนการเมอื งระหวา งประเทศสมาชกิ จากการกอ ต้งั กลุมอาเซยี น มาตง้ั แต พ.ศ.2510 มาถงึ ปจจุบนั ประเทศสมาชิกอาเซยี น มกี ารขยายตัว ทางเศรษฐกจิ อยา งรวดเร็ว โครงสรางทางเศรษฐกิจก็เปล่ียนแปลงจากภาคเกษตร ไปสูภาคอุตสาหกรรมมากข้ึน

237 สง ผลใหป ระเทศสมาชิกประสบปญหาทั้งทางดานการขาดดุลการคา การเพม่ิ อัตราคา จา งแรงงาน และการขาด แคลน การบรกิ ารพน้ื ฐาน กลุมเอเปค (Asia – Pacific Economic Cooperation : APEC) กอต้ังขึ้นเม่ือ พ.ศ. 2532 มี สมาชิก 12 ประเทศ ไดแ ก สหรัฐอเมรกิ า เกาหลใี ต สิงคโปร ฟลิปปนส นิวซีแลนด มาเลเซีย ญี่ปุน อินโดนีเซีย แคนาดา บรูไน ออสเตรเลยี และไทย องคกรน้ีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมความรวมมือในการแกปญหารวมกันสงเสริมการคาเสรีตลอดจนการ ปรับปรุงแบบแผนการตดิ ตอ การคา ระหวา งกนั และเพอ่ื ต้งั รบั การรวมตวั เปนตลาดเดียวกนั ระหวา งประเทศ สมาชิกคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจ และสังคมสําหรับเอเชียและแปซิฟก (Economic and Social Commission for Asia and Pacific : ESCAP) องคก รนเ้ี ปน องคกรที่จัดตัง้ ขน้ึ โดยองคก ารสหประชาชาติ มีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมความรวมมือในการ พัฒนาดา นเศรษฐกิจและสังคมของประเทศสมาชิกทอี่ ยูในเอเชยี และแปซิฟก รวมทงั้ ประเทศไทยดว ย ESCAP เปนองคกรที่ขยายมาจากคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจแหงเอเชีย และตะวันออกไกล (Economic Commission for Asia and the Far East : ECAFE) ซึ่งจัดต้ังข้ึนเม่ือ พ.ศ. 2490 และ ใน พ.ศ. 2517 ไดขยายมาเปน ESCAP ท้ังนีเ้ พ่อื ใหครอบคลุมประเทศในพน้ื ท่ีเอเชีย และแปซฟิ กทั้งหมด ประเทศทเี่ ปนสมาชกิ จะไดรับความ ชวยเหลือในการพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คม สาํ นักงานตงั้ อยูท่ี กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย ขอตกลงทั่วไปดวยภาษีศุลกากรและการคา (General Agreement on Tariffs and Trade : GATT) กอ ตง้ั เม่อื วันที่ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2409 มปี ระเทศสมาชกิ เกอื บทัว่ โลก ประเทศไทยเขาเปนสมาชิกเมื่อ วันที่ 20 พฤศจิกายน 2525 องคกรนี้มีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมระบบการคาเสรี และสงเสริมสัมพันธภาพ ทางการคา และเศรษฐกิจระหวางประเทศ โดยทุกประเทศสมาชิกตอง ปฏิบัติตามกฎระเบียบของ GATT ประเทศไทยไดรบั การสงเสริมดา นการขยายตัวทางการคา ทาํ ใหค วามเสียเปรยี บดานการเจรจาการคาระหวา ง ประเทศกบั มหาอาํ นาจทางเศรษฐกิจลดลงไปมาก ความสัมพันธร ะหวางเศรษฐกิจของไทยกับกลมุ เศรษฐกิจโลก ประเทศไทยเปน ประเทศสมาชิกในขอ ตกลงเขตการคาเสรอี าเซียน ซ่งึ มวี ัตถปุ ระสงคของการรวมกลุม คลายกบั การรวมกลุม ของประเทศในภูมภิ าคอ่นื ๆ คอื การยกเลกิ กําแพงภาษที มี่ รี ะหวางประเทศสมาชิกและ กําหนดมาตรการทางเศรษฐกิจอื่น ๆ รวมกัน เชน การผลิตสินคาบริการ การกําหนดอัตราภาษีศุลกากร เปน ตน ในขณะเดยี วกนั ก็สรางกาํ แพงภาษีเพ่อื สกัดก้นั สนิ คาทีมาจากนอกเขต ในขณะเดียวกันประเทศไทยก็ สังกัดอยูในกลุม “ขอตกลงท่ัวไปวาดวยภาษีศุลกากรและสินคา (General Agreement on Tariff and Trade : GATT) ซึ่งเปน องคกรท่ีเกี่ยวของกับการปฏิบัติทางการคาของโลก ซ่ึงประเทศไทยมีพันธะสัญญาที่ จะตอ งปฏิบัติตามขอตกลงเหลาน้ัน เชน การสงเสริมการคา แบบเสรีการลดอัตราภาษีนาํ เขา การถอื หลักการท่ี ไมใหมกี ารกดี กนั ทางการคา แตกตา งกันตามประเทศคูคา การคมุ ครองสทิ ธใิ นทรัพยส นิ ทางปญ ญา เปนตน ซึง่ มี ขอ ตกลงบางอยา งก็เปนส่ิงท่ีขัดกบั การคา ภายในประเทศ เชน การยอมรบั ในขอ ตกลงวาดวยการคุมครองสิทธิ ทางปญ ญา แตก ารประกอบธุรกิจในประเทศไทยหลายประเภทมลี ักษณะละเมดิ สทิ ธิทางปญ ญา

238 เนอื่ งจากการทีแ่ ตละประเทศตา งรวมตัวกันเปน เขตเศรษฐกิจในลักษณะตาง ๆ กันประกอบกิจกรรม ทางเศรษฐกิจจะดําเนินการเฉพาะภายในกลุม ในขณะเดียวกันก็มีนโยบายกีดกันสินคาจากภายนอกกลุม ทาํ ใหเ ปน การยากทปี่ ระเทศไทยจะหาตลาดทางการคา ประเทศไทยจงึ ตองดําเนนิ นโยบายทางการคาโดยการ เจรจาทางการคากับประเทศคูคา โดยตรงเพ่ือรกั ษาตลาดทางการคา ในขณะเดียวกันก็พยายามหาทางขยาย ตลาดไปสภู ูมภิ าคที่ยงั มกี ารรวมกลมุ ทางเศรษฐกจิ ท่ไี มค อ ยเขมแข็งนกั เชน ตลาดยโุ รปตะวันออก แบบฝก หัดทา ยบทเร่ืองท่ี 7 คาํ ช้ีแจง เมอ่ื ศกึ ษาบทนีแ้ ลว ใหนกั ศกึ ษาคนควาและตอบคําถามตอ ไปนี้ 1. ในระดับชุมชน มคี วามเกยี่ วเนอื่ งอยางไรกบั ระบบเศรษฐกจิ ของประเทศ 2. จากสภาวการณเศรษฐกิจปจจบุ ัน ประชาชนไดร ับผลกระทบอยางไร ใหยกตวั อยางประกอบ 2- 3 อยา ง 3. การกีดกนั ทางการคา ของประเทศคูแขง มอี ะไรบา ง 4. อะไรบา งทีค่ นไทยควรปรบั ตัวในการทําธรุ กิจกบั ตางชาติ

239 บทที่ 4 การเมอื งการปกครอง สาระสาํ คญั การศึกษาเรื่องการเมอื งการปกครอง นอกจากผูเรียนจะไดเ รียนรถู งึ การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย และการปกครองระบอบเผด็จการของประเทศตา ง ๆ ในโลกแลว ยังไดร ูแ ละเขาใจถึงพัฒนาการของประเทศ ตาง ๆ นบั ตั้งแตย ุคโบราณ ยคุ กลาง ชวงครสิ ตว รรษ ท่ี 18, 19 และ 20 โดยจะทราบวาจุดเร่ิมตนของระบอบ ประชาธิปไตยมคี วามเปน มาอยา งไร และประชาธปิ ไตยของประเทศตา ง ๆ รวมทั้งประเทศไทยเปน อยางไรบา ง นอกจากน้ีผูเรียนยังไดเรียนรูถึงเหตุการณสําคัญทางการเมืองการปกครองของประเทศไทยและของโลกวา เหตุการณห รือสถานการณทางการเมืองนั้นสง ผลกระทบตอสังคมไทยและสังคมโลกอยางไร รวมทั้งผูเรียน จะไดศ ึกษาเรยี นรถู ึง หลักธรรมมาภบิ าลและแนวปฏบิ ัตติ ามหลกั ธรรมมาภิบาลเปน อยา งไร เพ่อื การนําไปสกู าร ปฏิบัติตนของผูเรียนไดอ ยางถูกตอ ง และเหมาะสมตอไป ตัวชวี้ ดั 1. รแู ละเขา ใจระบอบการเมืองการปกครองตา ง ๆ ทีใ่ ชอยูปจ จุบนั 2. ตระหนกั และเหน็ คุณคา การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 3. รูและเขาใจผลท่เี กิดจากการเปลี่ยนแปลงทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทยจากอดตี 4. รูและเขา ใจผลทีเ่ กิดจากการเปล่ยี นแปลงทางการเมอื งการปกครองของโลก 5. ตระหนกั และเห็นคุณคาของหลักธรรมาภิบาลและนาํ ไปปฏิบตั ิในชีวติ จรงิ ได ขอบขายเนื้อหา เรอ่ื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย เรื่องท่ี 2 การปกครองระบอบเผด็จการ เรือ่ งท่ี 3 พฒั นาการของระบบประชาธิปไตยของประเทศตาง ๆ ในโลก เร่อื งท่ี 4 เหตุการณส าํ คัญทางการเมอื ง การปกครองของประเทศไทย เร่อื งท่ี 5 เหตกุ ารณสําคัญทางการเมอื ง การปกครองของโลกที่สงผลกระทบ ตอประเทศไทย เรื่องที่ 6 หลกั ธรรมาภิบาล

240 เรอ่ื งท่ี 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย 1. ระบอบประชาธิปไตย คาํ วา “ประชาธิปไตย” เปน คําไทยที่บัญญัตขิ น้ึ ใหมีความหมายตรงกับคําภาษาอังกฤษวา Democracy หมายถงึ อํานาจของประชาชน คาํ วา “ประชา” แปลวา ประชาชน คําวา “อธิปไตย” แปลวา ความเปนใหญ สรุปวา คําวา “ประชาธิปไตย” หมายถึง การปกครองที่ประชาชนมีอํานาจสูงสุดในการปกครอง ประเทศ ดังนัน้ “การปกครองระบอบประชาธิปไตย” จึงหมายถึง ระบอบการปกครองซ่ึงประชาชนมีอํานาจ สูงสุด โดยจะเห็นวา การปกครองระบอบประชาธิปไตยในปจจุบันน้ันจะแยกออกเปน 2 แบบ คือ ระบอบ ประชาธปิ ไตยแบบมีพระมหากษัตรยิ เ ปนประมขุ กับระบอบประชาธปิ ไตยแบบมปี ระธานาธิบดเี ปนประมขุ ระบอบประชาธิปไตยมีความเชื่อวา มนุษยเปนสัตวประเสริฐ มีความคิด ความเฉลี่ยวฉลาดและ สติปญญาท่ีจะปกครองตนเองได สามารถใชเหตุผลในการแกไขปญหาของตนเอง และสังคมได ดังนั้น การปกครองในระบอบประชาธิปไตยจึงเปนวิธีการท่ีประชาชนมีโอกาสไดเลือกสรรคนที่เหมาะสมเขาไปทํา หนาท่ีในการบริหารประเทศแทนตน อันเปนหนทางท่ีดีท่ีสุด การปฏิวัติรัฐประหารการใชวิธีรุนแรง การปราบปรามเขนฆา เพือ่ ใหไ ดมาซง่ึ อํานาจในการปกครองถอื เปนวิธีการท่ีดูหมิ่นเหยียดหยามและทําความ ทําลายความเปนมนุษยข องประชาชนอยา งยงิ่ 2. หลกั การของระบอบประชาธปิ ไตย ระบอบประชาธิปไตยจะม่ันคงหรือไมนั้นข้ึนอยูกับรัฐบาลและประชาชนวาจะยึดม่ันในหลักการ ของระบอบประชาธปิ ไตยมากนอ ยเพยี งใด ซง่ึ หลักการของระบอบประชาธิปไตยมีดงั นี้ 2.1 หลักความเสมอภาค หลักความเสมอภาค หมายถึง ทุกคนไมวา ฐานะจะเปน อยา งไร มสี ตปิ ญ ญาหรอื ความสามารถ มากนอยแตกตางกัน หรือแมมีผิวพรรณแตกตางกัน แตทุกคนมีความเปนมนุษยอยางเทาเทียมกัน ซึ่งหลัก ความเสมอภาคแบงเปน 4 ลักษณะ ดังนี้ 1) ความเสมอภาคทางกฎหมาย หมายความวา ทุกคนมีความเทาเทียมกันทางกฎหมาย รฐั บาลจะออกกฎหมายเพือ่ คมุ ครองใครคนใดคนหนง่ึ ไมไ ด เม่อื มใี ครกระทําผดิ ก็จะตองถูกกฎหมายลงโทษเทา เทยี มกนั 2) ความเสมอภาคทางการเมอื ง หมายความวา ทกุ คนมีความเทาเทียมกันในทางการเมือง การปกครอง เชน ทุกคนมีสิทธิในการลงคะแนนเสียงเลือกตั้งเทากันคือคนละ 1 เสียง มีสิทธิตั้งพรรคทาง การเมอื ง มีสิทธิลงสมัครรบั เลอื กต้ัง มีสิทธติ์ ้งั กลมุ ทางการเมือง มีสทิ ธแิ สดงความคิดเหน็ ทางการเมือง เปน ตน

241 3) ความเสมอภาคทางเศรษฐกจิ หมายความวา ประชาชนมสี ทิ ธิในการประกอบอาชีพทาง เศรษฐกจิ และสามารถครอบครองหรอื ไดร บั ประโยชนจากกิจการทีต่ นทาํ ไปอยางเต็มท่ี รัฐบาลจะตองเปน ผนู ํา ทรัพยากรภายในประเทศมาใชและจัดสรรผลประโยชนเหลานั้นสูประชาชนอยางทั่วถึง โดยการกระจาย ความเจริญไปสูส ว นตาง ๆ ของประเทศ 4) ความเสมอภาคในดา นโอกาส หมายความวา ความเทาเทียมกันท่ีจะไดรับโอกาสในการ พฒั นาตนเอง เชน โอกาสทางการศึกษา (ความเทา เทยี มกนั ในการสอบเขามหาวทิ ยาลัย) การประกอบอาชีพ การสรา งฐานะทางเศรษฐกจิ 2.2 หลักสทิ ธเิ สรภี าพและหนาท่ี สทิ ธิ หมายถงึ อํานาจหรอื ผลประโยชนข องบคุ คลทกี่ ฎหมายใหความคุมครอง บคุ คลท่ีละเมดิ ลวงเกิน หรอื กระทําการใด ๆ ที่กระทบกระเทือนตอสทิ ธิของบคุ คลอื่นไมได เสรีภาพ หมายถึง ความมีอิสระในการกระทําของบุคคล การกระทํานั้นตองไมขัดตอกฎหมายหรือ ไมล ะเมดิ สทิ ธิของผูอน่ื เชน มีเสรีภาพในการเขียนแสดงความคิดเห็น แตถาไปละเมิดสิทธิของผูอ่ืน โดยการ เขยี นโจมตซี ่งึ ขาดพยานหลกั ฐาน เชนน้ีผทู ไี่ ดร บั ความเสียหายกม็ สี ทิ ธิที่จะปกปอ งชือ่ เสียงของตนเอง ดวยการ ฟอ งรองไดหรือเรามเี สรภี าพท่จี ะเปดวทิ ยุภายในบา นเรือน แตถา เปด เสียงดงั เกินไปจนรบกวนผูอนื่ เชน นี้ถอื วา เปนการละเมิดสทิ ธิของผอู ่นื ปนตน หนาที่ หมายถงึ ภาระหรือความรบั ผดิ ชอบท่ีบุคคลจะตอ งปฏิบตั ิตามกฎหมาย สิทธิและเสรีภาพเปน รากฐานทส่ี ําคญั ในการปกครองประชาธปิ ไตย ประเทศใดใหสทิ ธแิ ละเสรีภาพกับ ประชาชนมาก ประเทศนั้นก็มีประชาธิปไตยมาก ในทางกลับกันถาประเทศใดจํากัดสิทธิและเสรีภาพของ ประชาชน แสดงวาประเทศนน้ั ไมเ ปน ประชาธปิ ไตย สิทธิและเสรีภาพขัน้ พ้ืนฐานของประชาชนท่ีรฐั บาลจะตองใหการรบั รอง ไดแ ก 1) สทิ ธิและเสรภี าพสวนบุคคล เปน สิทธเิ สรภี าพท่ีทกุ คนพงึ มีในฐานะที่เกิดมาเปน มนษุ ย ไดแ ก สทิ ธิ และเสรีภาพในการไดรับการคุมครองท้ังทางรางกายและทรัพยสินจากรัฐ สิทธิและเสรีภาพในการประกอบ อาชพี สจุ รติ สทิ ธิและเสรีภาพในการเลอื กท่ีอยู หากรฐั บาลหรือบคุ คลใดกระทําการละเมดิ ตอ สทิ ธิและเสรีภาพ ของบคุ คลอน่ื ถือวาเปนความผิด 2) สิทธิและเสรีภาพทางการเมือง เปนสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ท่ีจะเขามามีสวนรวม ในกจิ กรรมทางการเมอื งการปกครอง และกจิ การตา ง ๆ ของรัฐ เชน สิทธิทางการเมืองระหวางเพศหญิงและ ชายมีเทา เทยี มกัน ประชาชนมสี ทิ ธอิ อกเสียงเลอื กต้งั รับเลือกตัง้ ตัง้ พรรคการเมือง แตต องอยูภ ายใตกฎหมาย และระเบียบอันดงี ามของประเทศ 3) สทิ ธิและเสรีภาพทางเศรษฐกจิ ประชาชนมีเสรภี าพในการเลอื กประกอบอาชีพมสี ิทธิเปน เจา ของ ทรัพยส นิ ทีห่ ามาดว ยความสจุ ริต มสี ิทธิท่ีจะไดรับคา จางแรงงานท่ีเปน ธรรม เปนตน รฐั บาลจะตองไมล ะเมดิ สทิ ธิและเสรีภาพของประชาชน ยกเวนในกรณีสงครามหรือเพ่ือรักษาความ ม่นั คงของชาติ การรักษาความสงบเรียบรอย การคุมครองผลประโยชนของสวนรวม การรักษาศีลธรรมอันดี งามของประชาชนและการสรางสรรคความเปนธรรมใหก ับสงั คมเทา นัน้

242 2.3 หลักนิตธิ รรม กฎหมายเปน กฎเกณฑก ติกาทท่ี ุกคนจะตอ งปฏบิ ัติตาม ดงั นน้ั สิทธิ เสรีภาพและความเสมอภาคใด ๆ จะเปนจริงไมไ ดหากขาดกฎหมายทเี่ ปน หลกั ประกนั คมุ ครองประชาชนเพราะเมือ่ ไมม กี ฎหมาย แตล ะคนกอ็ าจ ทาํ ตามความพอใจของตน ทําใหเกดิ การละเมิดสิทธิและเสรีภาพข้นึ ได 2.4 หลักการยอมรับเสียงสว นมาก การอยรู วมกนั ของคนหมมู าก ยอมมีความขัดแยงหรือความเห็นไมตรงกันติดตามมา ปญหา ความขดั แยงบางอยา งท่ีเก่ียวของกับความถูกผิด สามารถใชกฎหมาย ระเบียบของสังคมหรือกฎศีลธรรมมา ตดั สนิ ได แตค วามขดั แยงบางอยางไมเ กย่ี วของกับความถูกผิด เปนความขัดแยงของสวนรวมท่ีตองการทําส่ิง ตาง ๆ ใหดีข้ึน ดังนั้นจึงตองอภิปรายถกเถียงกัน แตละฝายช้ีแจงเหตุผล จากนั้นจึงลงมติเลือกสิ่งท่ีดีท่ีสุด ขอ เสนอใดทเ่ี ปนเสยี งขา งมาก ก็คือวา เปนมตขิ องคนสวนใหญ ซ่งึ ทกุ คนตองนํามตนิ ไ้ี ปปฏบิ ตั ิ 3. ประเภทของประชาธปิ ไตย การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย แบง ออกเปน 2 ประเภท คือ 3.1 ประชาธิปไตยโดยทางตรง เปนวิธีการท่ีประชาชนทุกคนมีสวนรวมในการปกครองโดยตรง เหมาะกบั รฐั ทีม่ ปี ระชากรไมม าก เชน นครรัฐกรกี โบราณ ใหป ระชาชนทกุ คนรว มกันพจิ ารณาตดั สินปญหา แตว ิธกี ารนี้ไมเหมาะสมกับรัฐท่มี ีประชากรเปน จาํ นวนมาก ประชาธปิ ไตย โดยทางออมจึงถูกนํามาใชกับรัฐท่ีมี ประชากรเปนจํานวนมาก 3.2 ประชาธิปไตยโดยทางออม เนื่องจากจํานวนประชากรของแตละประเทศมีจํานวนมหาศาล ดังน้ันการใหประชาธิปไตยทางตรง จึงไมสามารถกระทําได ประเทศตาง ๆ ท่ัวโลกไดใชวิธีประชาธิปไตย ทางออม ซึง่ ก็คอื การเลือกตัวแทนเขาไปทําหนาที่แทนประชาชน การใชอํานาจอธิปไตยของประชาชนจะใช ผานตวั แทน ซึง่ ไดแ ก อาํ นาจนิตกิ ับบญั ญตั คิ ือรฐั สภา อํานาจบริหารคอื รัฐบาล อํานาจตลุ าการคือศาล 4. ขอ ดแี ละขอเสยี ของระบอบประชาธิปไตย 4.1 ขอ ดีของระบอบประชาธปิ ไตย 1) ทาํ ใหประชาชนยดึ หลกั การทถ่ี ูกตอง ชอบธรรม มีระเบียบวินยั รจู กั ประสานผลประโยชน รวมกันของคนภายในชาติ เสริมสรา งจริยธรรม คุณธรรม ความถูกตองดีงามกอใหเกิดความเรียบรอยสงบสุข ความเจรญิ งอกงาม ขวญั กาํ ลังใจ ศักด์ศิ รี และความภาคภมู ิใจในการเปน เจา ของประเทศอยางแทจรงิ 2) การปกครองระบอบประชาธิปไตย เปนการปกครองที่ประชาชนทุกคนมีสวนในการ ปกครองตนเอง เปนเจา ของอํานาจสงู สุดของประเทศคอื อาํ นาจอธปิ ไตย จึงทาํ ใหก ารปกครองมเี สถยี รภาพ 3) ประชาชนมีสทิ ธิ เสรภี าพ และความเสมอภาคเทาเทยี มกัน 4) เปน การปกครองที่ปฏบิ ัติตามมตขิ องเสียงสวนมาก ขณะเดียวกันก็เคารพเสียงสวนนอย โดยตั้งอยูบ นหลักการของประโยชนส วนรวม ความถกู ตอ ง และตอ งไมล ะเมิดสทิ ธิและเสรภี าพของผอู ่นื 5) ชวยแกไ ขปญหาความขัดแยง ภายในหมปู ระชาชน ระหวา งรัฐกับประชาชน หรือระหวาง รฐั กบั รัฐ โดยอาศัยกฎหมายท่ีกําหนดขน้ึ เปนกตกิ า หรือใชก ารอภปิ รายลงมติเพอ่ื หาขอสรุป

243 4.2 ขอ เสียของระบอบประชาธิปไตย 1) ประชาชนสรา งความวุน วาย เพราะไมเ ขาใจสิทธิ เสรีภาพและหนาทขี่ องตนเองมักใชส ทิ ธิ เสรภี าพเกนิ ขอบเขต เชน ประชาชนปด ถนนเพราะไมพอใจราคาพชื ผลตกตํ่า 2) ผูแ ทนราษฎรสรา งผลงานในเฉพาะทองถิน่ ของตน แตไ มส นใจปญ หาประเทศชาติเทาทค่ี วร 3) ประชาชนไมเขา ใจระบอบประชาธิปไตย ขาดสาํ นกึ ของประชาธปิ ไตย จึงเกดิ การขายเสียง 4) รัฐบาลท่ีมีเสยี งขา งมากในรฐั สภา อาจใชค วามไดเปรยี บนจี้ นกลายเปนระบอบ คณาธิปไตยได 5) ประชาชนเกิดความเบื่อหนา ย เพราะเมอื่ เลอื กตั้งไปแลว ผูแ ทนขาดความจรงิ ใจตอ ประเทศชาติ 6) ในระหวา งการหาเสียง อาจเกดิ การสาดโคลนทําใหประชาชนเกิดความเบอื่ หนายไดเ ชน กนั 7) คา ใชจายสูง เนื่องจากระบอบประชาธิปไตยจะตอ งทาํ การเลือกตั้งผูแทนราษฎรท่ัวประเทศ ซงึ่ การเลอื กตง้ั แตละครง้ั จะตองเสียคา ใชจ ายเปน จาํ นวนมาก และเมือ่ ไดผ ูแ ทนเหลานมี้ าแลวก็ตองมีคาใชจาย ดานเงินเดือนดว ย 8) กอ ใหเ กดิ ความลา ชา ในการตัดสนิ ใจ การปกครองระบอบประชาธิปไตยจําเปน ตอ งใช การอภิปราย แลกเปลยี่ นความคดิ เหน็ ปรึกษาหารอื ถกเถยี งปญ หาและลงมติ ซึง่ แตละขั้นตอนจะตองใช เวลานาน 9) การปกครองระบอบประชาธิปไตย เปนการปกครองที่ประชาชนปกครองตนเองเปน ระบอบการปกครองท่ีดแี ตใชยาก เพราะประชาชนจะตอ งมีความรูความเขาใจถึงระบอบประชาธิปไตย ดังน้ัน ในทางปฏิบัติประเทศท่ีสามารถใชการปกครองระบอบประชาธปิ ไตยอยางไดผ ล จึงเปนประเทศที่ประชาชนมี การศกึ ษาสงู หรอื ไดมีการปพู น้ื ฐานการศึกษา กจิ กรรม ใหผ ูเรยี นตอบคําถามตอ ไปนแ้ี ลว บันทกึ คาํ ตอบลงในแบบบันทกึ ผลการเรียนรู เรือ่ ง การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 1. จงอธิบายความหมายของคําวาการปกครองระบอบประชาธิปไตย 2. จงเปรยี บเทียบขอดแี ละขอ เสียของการปกครองระบอบประชาธิปไตย 3. ผเู รยี นมีสวนรวมในกจิ กรรมทางการเมืองตามระบอบประชาธปิ ไตยในเร่อื งใดบาง