อัตลักษณ์ วิธีคิด และชีวิต 4.0 ของชาวดิจิทัลไทย: การสังเคราะห์ผลการวิจัยสู่การใช้ประโยชน์เชิงนโยบาย

อัั ตลัั กษณ์์ วิิ ธีีคิิ ด และชีีวิิ ต 4.0 ของชาวดิิ จิิ ทัั ลไทย: การสัั งเคราะห์์ ผลการวิิ จัั ย สู่่� การใช้้ประโยชน์์ เชิิงนโยบาย จุุลนีี เทีียนไทย และคณะ สนัั บสนุุ นโดย แผนงานบููรณาการด้้านยุุทธศาสตร์์เป้้ าหมาย (Spearhead) ด้้านสัั งคมคนไทย 4.0 สำำ �นัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.)

คำำ�นำำ � แผนงานคนไทย 4.0 ที่่ใ� ห้โ้ อกาสโดยการเปิดิ พื้้น� ที่่ใ� ห้ก้ ับั โครงการวิจิ ัยั ใหม่่ ๆ ที่่ต� อบสนอง ต่่อเป้้าประสงค์์ของยุุทธศาสตร์์ชาติิ 20 ปีี และต่่อยอดการพััฒนาบนพื้้�นฐานนโยบาย นัับเป็็นเวลาร่่วม 1 ปีี กว่่าการเดิินทางครั้�งนี้�้จะมาถึึงเป้้าหมาย จากจุุดเริ่�มต้้น ไทยแลนด์์ 4.0 ด้ว้ ยการสนับั สนุนุ และให้ท้ ุุนทรัพั ย์โ์ ดยสำ�ำ นักั งานการวิิจัยั แห่ง่ ชาติิ (วช.) โครงการวิิจัยั “การสร้า้ งความเข้้าใจในคุณุ ลัักษณะ พฤติิกรรม และทัศั นคติใิ นอนาคต อัันเป็็นหน่่วยงานกลางด้้านการบริิหารงานวิิจััยของประเทศที่่�มีีบทบาทวางมาตรฐาน ของชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทย” ที่่ต� ้อ้ งการทำำ�ความเข้า้ ใจและรู้�้ จักั ตัวั ตนของ “คนรุ่่�นใหม่”่ ในสังั คม ด้้านการวิิจััย ช่่วยจััดการความรู้้�จากการวิิจััย และส่่งเสริิมการวิิจััยอย่่างมีีทิิศทาง ไทย หรืือที่่�ถููกเรีียกในงานวิิจััยชิ้�นนี้้�ว่่า “ชาวดิิจิิทััล” (Neo-digital Natives) ซึ่�่งเดิิม รวมถึึงเป็็นศููนย์์กลางเชื่ �อมโยงฐานข้้อมููลการวิิจััยของประเทศโดยการบริิหารจััดการ มีีเพีียงภาพมายาคติิที่่�ระบุุว่่า พวกเขาเหล่่านั้้�นเป็็น “เด็็กรุ่่�นใหม่่” ที่่�เกิิดมาพร้้อมกัับ อย่่างมืืออาชีีพ โดยเฉพาะอย่่างยิ่�ง ศาสตราจารย์์ ดร.มิ่�งสรรพ์์ ขาวสอาด ประธาน เทคโนโลยีีและสิ่ง� อำ�ำ นวยความสะดวกรอบตััว มีีความเป็น็ ส่ว่ นตัวั สููง และคงมีีอัตั ลักั ษณ์์ บริหิ ารแผนงานบููรณาการยุุทธศาสตร์์เป้้าหมาย (Spearhead) ด้า้ นสัังคมคนไทย 4.0 ไม่แ่ ตกต่า่ งจากคนวัยั เดีียวกันั ทั่่ว� โลกที่่ไ� ด้ร้ ับั อิทิ ธิพิ ลจากการเปลี่่ย� นแปลงทางเทคโนโลยีี ตลอดจนผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิทุุกท่่านที่่�คอยให้้ข้้อเสนอแนะที่่�เป็็นประโยชน์์อย่่างยิ่ �งกัับ ในรููปแบบเดีียวกััน ซึ่่�งสิ่�งที่่�ได้้นำ�ำ เสนอในการศึึกษาครั้�งนี้�้จะทำ�ำ ให้้ได้้เห็็นว่่า “ตััวตน” โครงการนี้้� ศาสตราจารย์์เกีียรติิคุุณ ดร.อานัันท์์ กาญจนพัันธุ์์� รองศาสตราจารย์์ จริงิ ๆ ของคนรุ่่�นใหม่น่ ั้้�นเป็็นอย่า่ งไร ถึงึ แม้้จะเป็น็ เพีียงเสีียงสะท้อ้ น “ส่ว่ นหนึ่่�ง” ของ ดร.วรากรณ์์ สามโกเศศ รองศาสตราจารย์์ ดร.อรุณุ ีี อินิ ทรไพโรจน์์ และคณะผู้ท้� รงคุณุ วุฒุ ิิ คนกลุ่�มนี้้� เนื่่�องจากเป้้าหมายและขอบเขตของการศึึกษานี้�้ไม่่ได้้ออกแบบมาเพื่่�อจะใช้้ ผู้้�ให้ท้ ิิศทางและข้อ้ คิดิ ในการเก็บ็ ข้อ้ มููล เพื่่อ� นำำ�มาสู่�การวิเิ คราะห์ท์ ี่่ต� อบโจทย์์บููรณาการ แสดงความเป็็น “ตััวแทน” สำ�ำ หรัับการนำ�ำ ไปอ้้างอิิงในวงกว้้าง (Generalization) ว่่า ยุุทธศาสตร์์เป้า้ หมายด้า้ นสัังคมคนไทย 4.0 ได้้อย่า่ งคมชััดมากขึ้น� คนรุ่่�นใหม่่ทั่่�วไปจะต้้องมีีลัักษณะเช่่นนี้�้ แต่่อย่่างน้้อยผลวิิจััยจากการศึึกษานี้�้อาจมีี ส่่วนช่่วยทำ�ำ ให้้คนในสัังคมได้้มีีความเข้้าใจเพิ่่�มขึ้�นเกี่�ยวกัับชาวดิิจิิทััลไทย ว่่าคนกลุ่�มนี้�้ ที่่�สำำ�คััญเป็็นอย่่างยิ่�ง กลุ่�มคนที่่�จะขาดไม่่ได้้สำำ�หรัับการวิิจััยครั้�งนี้้�คืือ ผู้�้ให้้ข้้อมููล เป็น็ ส่ว่ นสำำ�คัญั ของการพัฒั นาสังั คมไทยเช่น่ เดีียวกับั ประชากรกลุ่�มอื่น� และสามารถเป็็น ทุุกท่า่ นทั้้ง� 960 ชีีวิติ ที่่�กรุณุ าสละเวลาเข้า้ ร่ว่ มให้ข้ ้อ้ มููลในงานวิจิ ััยในการเก็บ็ รวบรวม “คนไทย 4.0” ตามความคาดหวัังของสัังคมได้้เช่่นกััน หากร่่วมจููงมืือกัันเดิินไปด้้วย ข้้อมููลภาคสนามในช่่วงระยะเวลาร่่วม 7 เดืือน ตั้�งแต่่เดืือนพฤษภาคม - ธันั วาคม 2562 ความเข้้าใจ ยอมรับั และเปิิดโอกาสซึ่่ง� กัันและกันั มากขึ้น� และถืือเป็็นการเปิิดโลกทัศั น์์ ตลอดจนขอขอบพระคุณุ ผู้้�ที่เ� กี่ย� วข้อ้ งกับั ชาวดิจิ ิทิ ัลั อันั ได้แ้ ก่่ ผู้�้ ปกครอง ครููและอาจารย์์ ของการวิจิ ัยั ที่่เ� กี่ย� วข้อ้ งกับั ชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทย โดยหวังั ว่า่ จะช่ว่ ยทำ�ำ หน้า้ ที่่เ� ป็น็ กระบอกเสีียง รวมไปถึึงผู้้�บัังคัับบััญชาของชาวดิิจิิทััลที่่�กรุุณาให้้ข้้อมููลเพื่่�อทำำ�ความเข้้าใจกลุ่ �มชาว ให้เ้ กิดิ ความเข้้าใจ ช่ว่ ยลดช่่องว่า่ งระหว่่างรุ่่�นวัยั ในสัังคมไทยได้อ้ ีีกทางหนึ่่�ง และเพื่่�อให้้ ดิิจิิทััลไทยได้้ลึึกซึ้�งยิ่�งขึ้�น ตลอดจนนัักวิิจััยและผู้�้ ช่่วยวิิจััยทั้้�งในระดัับปริิญญาตรีี สามารถนำ�ำ ข้้อค้้นพบเหล่่านี้�้ไปประยุุกต์์ใช้้ในเชิิงนโยบายได้้อย่่างชััดเจนและตรง ปริิญญาโท และปริิญญาเอกทุุกคน จากหลากหลายสถาบัันในทุุกพื้้�นที่่�การวิิจััย ซึ่�่งให้้ เป้้าหมายมากขึ้ �นจึึงเป็็นที่่�มาของการสัังเคราะห์์ผลการวิิจััยของโครงการบางส่่วน ความร่่วมมืือร่่วมใจในการปฏิิบััติิหน้้าที่่�ของทุุกคนอย่่างเต็็มที่่�สุุดความสามารถในทุุก เพื่่�อนำำ�ไปสู่่�การใช้ป้ ระโยชน์์เชิงิ นโยบายในครั้ง� นี้�้ ขั้น� ตอนของการวิจิ ัยั ตลอดจนขอขอบพระคุณุ หน่ว่ ยงานต้น้ สังั กัดั ของผู้�้ วิจิ ัยั ทุกุ คน ได้แ้ ก่่ คณะรัฐั ศาสตร์์ จุฬุ าลงกรณ์ม์ หาวิทิ ยาลัยั คณะสังั คมศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลัยั เกษตรศาสตร์์ อย่่างไรก็็ตาม งานวิิจััยครั้�งนี้้�คงไม่่สามารถสำำ�เร็็จลุุล่่วงได้้หากปราศจากความ ร่่วมมือื ความช่ว่ ยเหลืือ และความอนุเุ คราะห์์จากหลายภาคส่่วน ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ ส่่วนของ 5 4

คณะศิิลปศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยเทคโนโลยีีพระจอมเกล้้าธนบุุรีี คณะศิิลปศาสตร์์และ วิิทยาศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยนครพนม คณะมนุุษยศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยรามคำ�ำ แหง ที่่�ให้้ความอนุุเคราะห์์และเปิิดโอกาสให้้นัักวิิจััยในสัังกััดได้้เข้้าร่่วมโครงการวิิจััยอย่่าง เต็็มที่่� นอกจากนี้�้ ยัังขอขอบคุุณนางสาวกุุลกนิิษฐ์์ สุุธรรมชััย ผู้้�ช่่วยวิิจััยในระดัับ ปริิญญาเอก ผู้้�ให้้ความช่่วยเหลืือในด้้านการตรวจร่่างต้้นฉบัับ ปรัับแก้้ภาษา และให้้ ความเห็น็ ที่่�เป็น็ ประโยชน์ใ์ นการจััดทำ�ำ รายงานฉบับั พิเิ ศษนี้�้ ท้้ายสุุดนี้้� คณะผู้้�วิิจััยหวัังเป็็นอย่่างยิ่�งว่่า ข้้อมููลที่่�ปรากฏในการศึึกษาครั้�งนี้้�คงจะ เป็็นประโยชน์์ไม่่น้้อยสำำ�หรัับผู้้�ที่ �มีีส่่วนเกี่ �ยวข้้องกัับชาวดิิจิิทััลทุุกฝ่่ายให้้ได้้เข้้าใจใน ตััวตนของพวกเขามากขึ้�นในมุุมมองที่่�แตกต่่างไปจากมายาคติิแบบเดิิม ไม่่ว่่าจะเป็็น การวางแผนเพื่่อ� ส่ง่ เสริมิ หรือื มีีเป้า้ หมายเพื่่อ� พัฒั นาเด็ก็ กลุ่�มนี้ใ�้ ห้เ้ ป็น็ ไปตามเป้า้ ประสงค์์ หรืือนโยบายของประเทศในรููปแบบใดก็็ตาม การกำ�ำ หนดสิ่่�งเหล่่านี้�้ด้้วยความเข้้าใจใน วิธิ ีีคิิด พฤติิกรรม และตััวตน จะช่ว่ ยลดอคติิความขัดั แย้้งและความสููญเสีียที่่อ� าจเกิดิ ขึ้้น� จากความเข้า้ ใจที่่�ผิิดพลาดเหล่่านั้้�นได้ไ้ ม่ม่ ากก็็น้อ้ ย ด้ว้ ยความเคารพ รองศาสตราจารย์ ์ ดร.จุุลนีี เทียี นไทย และคณะ มิิถุุนายน 2563 6

บทคัั ดย่่อ กึ่ �งโครงสร้้างประเภทการสััมภาษณ์์แบบเจาะลึึกนอกจากนี้�้ยัังใช้้วิิธีีการวิิจััยทาง วิิทยาศาสตร์์ข้้อมููลด้้วยการใช้้เทคนิิคการสกััดและวิิเคราะห์์ข้้อความออนไลน์์ โดย การทำำ�ความเข้้าใจ “ชาวดิิจิิทััล (Digital Natives)” เป็็นกุุญแจสำำ�คััญต่่อการ โครงการวิจิ ัยั นี้ม�้ ีีระยะเวลาโครงการรวมทั้้ง� สิ้น� 14 เดือื น (เดือื นเมษายน 2562 - มิถิ ุนุ ายน ขับั เคลื่�อนยุทุ ธศาสตร์ช์ าติิ 20 ปีี (พ.ศ. 2561-2580) ที่่ต� ้อ้ งการพััฒนาประเทศพร้้อมกัับ 2563) ซึ่ง�่ ประกอบไปด้ว้ ยการเก็บ็ ข้อ้ มููลภาคสนามเป็น็ เวลา 7 เดือื น (เดือื นพฤษภาคม - สร้้างคนไทย 4.0 เพราะกลุ่�มประชากรดิิจิิทััลของไทยที่่�สำำ�คััญคืือ “ประชากรกลุ่�ม ธันั วาคม 2562) เจเนอเรชันั วาย (Gen Y) และกลุ่�มเจเนอเรชันั ซีี (Gen Z)” ด้ว้ ยรุ่่�นการเกิิดและเติิบโต มาพร้้อมกัับการมีี การใช้้ และการพััฒนาเทคโนโลยีีต่่าง ๆ ประชากรกลุ่�มนี้�้จึึงเป็็น ผลการวิิจััยพบว่่า ตามมุุมมองของชาวดิิจิิทััลไทย การพััฒนาเทคโนโลยีีส่่งผลให้้ วััยแรงงานที่่�สำำ�คััญของประเทศทั้้�งช่่วงเวลาปััจจุุบัันและอนาคต โครงการวิิจััยนี้้� พฤติกิ รรม การปฏิสิ ัมั พัันธ์์ และบรรทัดั ฐานสังั คมเปลี่่ย� นแปลงไป รวมถึงึ ทำ�ำ ให้้เกิดิ การ มีีเป้้าหมายสำ�ำ คััญที่่�จะศึึกษาประชากรกลุ่�มดัังกล่่าว ซึ่่�งกลุ่�มประชากรที่่�ใช้้ในการวิิจััยนี้้� สร้า้ งแบบแผนใหม่่ เช่น่ การใช้ภ้ าษา วิธิ ีีคิดิ ต่่อการใช้ช้ ีีวิติ การจัดั การชีีวิติ การเรีียนรู้้� มีี 2 กลุ่�ม ประกอบด้ว้ ย 1) “ประชากรดิิจิทิ ััล” จำ�ำ นวน 910 คน เป็น็ ผู้�้ที่เ� กิิดระหว่า่ ง การทำ�ำ งานในองค์์กร ความสััมพันั ธ์์ในครอบครััว การสร้้างและนำ�ำ เสนอตััวตน การเลืือก ปีี พ.ศ. 2524-2549 เป็น็ ผู้้�ที่�มีีอายุุ 13-23 ปีี จัดั เป็น็ “ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่” ส่ว่ นผู้้�ที่�อายุุ ปฏิิบััติิต่่อกััน การตััดสิินความผิิดชอบชั่�วดีี และการโต้้แย้้งต่่อหลัักคุุณธรรม ตลอดจน 24-38 ปีี จััดเป็็น “ชาวดิิจิิทัลั รุ่่�นเก่า่ ” 2) ผู้้�ที่เ� กี่�ยวข้้องกัับชาวดิิจิทิ ััล จำ�ำ นวน 50 คน การที่่�สถาบันั ทางสัังคมได้ร้ ับั ผลกระทบในเชิิงโครงสร้้าง เกิดิ “ความเหลื่อ� มล้ำ��ำ ” ในมิติ ิิ ได้แ้ ก่่ ผู้�้ ปกครอง ครููอาจารย์์ และนายจ้า้ งหรือื ผู้้�บังั คับั บัญั ชา ทั้้ง� นี้้� ประชากรทั้้ง� สองกลุ่�ม ทางสัังคมรููปแบบต่่าง ๆ เช่่น โอกาสการเข้้าถึึงเทคโนโลยีีที่่�ไม่่เท่่าเทีียมกััน เป็็นต้้น อยู่�พื้�นที่่�การศึึกษาหลััก 3 จัังหวััดคืือ 1) กรุุงเทพมหานคร เป็็นตััวแทนเมืืองหลวง นอกจากนี้�้ ยัังพบปััญหาสุุขภาพรููปแบบใหม่่ ๆ อัันเป็็นผลพวงมาจากการพััฒนาทาง 2) จังั หวัดั เชีียงใหม่่ เป็น็ ตัวั แทนเมือื งหลักั และ 3) จังั หวัดั นครพนม เป็น็ ตัวั แทนเมือื งรอง เทคโนโลยีีอีีกด้้วย การวิจิ ัยั นี้้�มีีวััตถุปุ ระสงค์์ 4 ประการ คืือ 1) เพื่่�อศึึกษาการเปลี่่ย� นแปลงทางสังั คม สำำ�หรัับการนิิยามอััตลัักษณ์์รุ่่�นของชาวดิิจิิทััลไทยนั้้�นมีีการผสมผสานบริิบท และวััฒนธรรมอัันเป็็นผลสืืบเนื่่�องมาจากการพััฒนาเทคโนโลยีีจากมุุมมองของ ความเป็็นสากลและบริิบทของสัังคมไทยเข้้าด้้วยกััน ความแตกต่่างของอััตลัักษณ์์ ชาวดิิจิิทััลในสัังคมไทย 2) เพื่่�อศึึกษาอััตลัักษณ์์รุ่่�นของชาวดิิจิิทััลไทย 3) เพื่่�อศึึกษา มาจากอายุแุ ละประสบการณ์ช์ ีีวิติ ซึ่�่งเป็็นเงื่�อนไขสำ�ำ คััญในการกำำ�หนดความคิดิ ทัศั นคติิ มุุมมองต่่อความรู้้�ทัักษะและทััศนคติิที่่�จำำ�เป็็นของชาวดิิจิิทััลไทย และ 4) เพื่่�อศึึกษา วิิธีีการคิิด การมองโลก การเปิิดรัับ การปรัับตััว ตลอดจนวิิถีีการดำำ�เนิินชีีวิิตและ ภาพในอนาคตอัันเกิิดจากมุุมมองของชาวดิิจิิทััลไทย ซึ่่�งประกอบด้้วยภาพหลััก วิิถีีการใช้้เทคโนโลยีี ซึ่�่งอััตลัักษณ์์สำำ�คััญของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ คืือความทัันโลก คุุณธรรมสำ�ำ คััญในการเป็็นพลเมืืองที่่�ดีีของไทยรวมถึึงความกลััว ความฝััน มีีศักั ยภาพทางเทคโนโลยีี ปรับั ตัวั ได้เ้ ร็ว็ เปิดิ ใจรับั ต่อ่ สิ่ง� ใหม่่ และมีีความหลากหลาย ทั้้ง� นี้้� และความหวัังของคนรุ่่�นใหม่่สำ�ำ หรัับวิิธีีการวิิจััยนั้้�นเป็็นการวิิจััยที่่�ใช้้เทคนิิคระเบีียบ ไม่ใ่ ช่ช่ าวดิจิ ิทิ ัลั ทุกุ คนจะมีีคุณุ ลักั ษณะดังั กล่า่ วเหมือื นกันั ทั้้ง� หมด แต่ม่ ีีความแตกต่า่ งกันั วิิธีีวิิจััยทางมานุุษยวิิทยาเป็็นหลััก ซึ่่�งมีีเทคนิิคการวิิจััยที่่�สำำ�คััญในการเก็็บข้้อมููล ไปตามฐานะทางเศรษฐกิิจ สังั คม พื้้น� ฐานครอบครัวั และช่่วงวััยของแต่่ละบุคุ คลด้้วย ภาคสนาม Offline ได้้แก่่ 1) เทคนิิคการวิิจััยแบบสอบถามสััมภาษณ์์ 2) เทคนิิค การรวบรวมคำำ�ศัพั ท์์3) เทคนิคิ การวาดภาพเชิิงพรรณนา 4) เทคนิิคการสััมภาษณ์์แบบ 9 8

ชาวดิิจิิทััลไทยเรีียนรู้้�และพััฒนาทัักษะเฉพาะตััวที่่�ผ่่านการใช้้เทคโนโลยีีในชีีวิิต และหวังั บนพื้้น� ฐานการใช้ช้ ีีวิติ ตามสภาพความเป็น็ จริงิ และประเมินิ ความกลัวั ความฝันั ประจำำ�วััน ทั้้�งทัักษะการใช้้คอมพิิวเตอร์์หลากรููปแบบ การจััดการงานได้้หลากหลาย และความหวััง ตามความเป็็นไปได้้ทางเศรษฐกิิจ แต่่เนื่่�องด้้วยโครงสร้้างสัังคมไทย ในคราวเดีียวกััน (Multitasking Skills) ทัักษะการแสวงหาข้้อมููล และทักั ษะด้า้ นภาษา และการเข้้าถึึงทรััพยากรที่่�ไม่่เพีียงพอที่่�จะสนัับสนุุนชาวดิิจิิทััลให้้ทำำ�ตามความหวัังและ มีีการสร้้างรููปแบบการเรีียนรู้�้ใหม่่ที่่�ไม่่ยึึดติิดกัับกรอบความคิิดเดิิม พื้้�นที่่�การเรีียนรู้้� ความฝัันของเขาให้้เป็็นจริิง จึึงทำ�ำ ให้้กรอบความกลััว ความฝััน และความหวัังของ ถููกขยายขอบเขตทั้้�งในพื้้�นที่่�ทางกายภาพเดิิมและพื้้�นที่่�บนโลกออนไลน์์ พื้้�นที่่�ความรู้�้ ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่นั้้�นถููกจำำ�กััดจากโครงสร้้าง อย่่างไรก็็ตามยัังพบว่่า ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ ในบ้้านที่่�สามารถสร้้างได้้ผ่่านสมาชิิกในครอบครััว รวมถึึงพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้�ในฐานะการ ยัังมีีความเป็็น “ผู้�้กระทำำ�การดิิจิิทััล (Digital Agency)” ที่่�ไม่่คิิดจะยอมจำ�ำ นนต่่อ ทำำ�งานสามารถเกิดิ ขึ้้น� ได้ผ้ ่า่ นการปฏิสิ ัมั พันั ธ์ก์ ับั องค์ก์ รในรููปแบบต่า่ ง ๆ พื้้น� ที่่ก� ารเรีียนรู้้� สิ่�งที่่�โครงสร้้างสัังคมกำ�ำ หนด แต่่พยายามต่่อรองและปรัับเปลี่่�ยนโครงสร้้างให้้ได้้ภายใต้้ ของชาวดิิจิิทััลไทยจึึงมีีความหลากหลายเพราะต้้องเรีียนรู้้�และพััฒนาทัักษะอยู่ �เสมอ ทรัพั ยากรที่่�ตนเองมีีอยู่� แบบไม่่หยุดุ นิ่่ง� และไม่่สามารถใช้พ้ ื้้น� ที่่�การเรีียนรู้้�เพีียงแหล่่งเดีียวได้้อีีกต่่อไป นอกจากนี้้� ข้อ้ ค้น้ พบที่่�น่า่ สนใจอีีกประการของงานวิิจัยั นี้�้คืือ ความกลััว ความฝันั สำำ�หรัับภาพอนาคตจากมุุมมองของชาวดิิจิิทััลไทยนั้้�น เมื่ �อพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้� และความหวััง ตลอดจนการแสวงหาความมั่ �นคงและมั่�งคั่�งของชาวดิิจิิทััลไทยไม่่ได้้ถููก กว้้างขวางกว่่าในอดีีตที่่�ผ่่านมา จึึงทำ�ำ ให้้เกิิดชุุดข้้อมููลจำำ�นวนมากผ่่านการปฏิิสััมพัันธ์์ ผลักั ดันั ด้ว้ ยแรงขับั จากกระแสทุนุ นิยิ มเท่า่ นั้้น� หากแต่ค่ ุณุ ธรรมเรื่อ� งความกตัญั ญููยังั เป็น็ ทางสังั คมที่่ซ� ้อ้ นทับั กันั ระหว่า่ งโลกออนไลน์แ์ ละออฟไลน์์ ชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยจึงึ เลือื กรับั หลักั หนึ่่ง� ในแรงผลักั ดันั ที่่ส� ำ�ำ คัญั ของชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยในการขับั เคลื่อ� นความฝันั และการแสวงหา คุุณธรรมที่่�หลากหลายมาปรัับใช้้โดยไม่่ยึึดติิดเพีียงชุุดความคิิดเดีียว มีีการตั้้�งคำำ�ถาม ความก้้าวหน้้าทางเศรษฐกิิจของตน เพื่่�อให้้มีีความสามารถในการดููแลและตอบแทน กัับตนเองและสัังคม มีีการตีีความคุุณธรรมแต่่ละด้้านโดยอาศััยหลัักความเป็็นเหตุุ บุุพการีี ซึ่�่งคุุณค่่าเรื่�องความกตััญญููนี้�้นัับเป็็นเอกลัักษณ์์ของความเป็็นไทย (Thainess) เป็น็ ผล การประยุกุ ต์ใ์ ช้จ้ ริงิ ความยืดื หยุ่่�น ความเป็น็ ปัจั เจก และความสอดคล้อ้ งกับั การ ที่่�สามารถนำำ�มาต่่อยอดส่่งเสริิมให้้เกิิดการขัับเคลื่ �อนทางเศรษฐกิิจในแบบฉบัับของ เปลี่่�ยนแปลงของสัังคม หากคุุณธรรมเรื่�องใดไม่่สอดคล้้องกัับหลัักคิิดนี้�้ในทััศนะของ ไทยเองที่่�เหมาะสมกับั บริิบทสัังคมไทยได้้ ชาวดิิจิิทััลไทย ก็็จะเกิิดความคิิดโต้้แย้้งและปฏิิเสธการปฏิิบััติิตาม ผลจากการศึึกษา วิจิ ััยนี้�พ้ บว่า่ หลักั คุุณธรรมเรื่�องความสุุจริิตยังั คงเป็น็ สิ่่�งที่่�ชาวดิจิ ิทิ ััลให้้ความสำำ�คัญั ทั้้�งนี้้� 11 ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่เห็็นคุุณค่่าของจิิตสาธารณะมากกว่่าจิิตอาสา ซึ่่�งสะท้้อนถึึงการใส่่ใจ ประโยชน์์ส่่วนรวมและปััญหาสัังคม ในขณะที่่�ประเด็็นเรื่�องจิิตอาสามัักถููกนำ�ำ เสนอ ในสถานศึึกษาในเชิิงการทำำ�กิิจกรรมที่่�มีีการให้้คะแนนมากำ�ำ กัับ อย่่างไรก็็ตาม สถาบััน ครอบครััวยัังคงมีีบทบาทสำ�ำ คััญในการขััดเกลาหลัักคุุณธรรม เช่่นเดีียวกัับสถาบัันการ ศึึกษา สื่อ� ดิิจิิทััล และสื่�อสัังคมออนไลน์์ที่่�มีีบทบาทเพิ่่ม� มากขึ้น� ผลการวิิจััยพบว่่า ความกลััว ความฝััน และความหวัังของชาวดิิจิิทััลไทยนั้้�น ส่่วนหนึ่่�งเกิิดขึ้้�นจากประสบการณ์์ตนเอง ประกอบกัับเงื่�อนไขทางเศรษฐกิิจ สัังคม วัฒั นธรรม และเทคโนโลยีี รวมไปถึงึ อิทิ ธิพิ ลของระบบทุุนนิิยมที่่�ทำำ�ให้้ชาวดิจิ ิทิ ัลั คิิดฝันั 10

Abstract attitudes of Thai digital natives, and 4) to look at possible futures from the perspective of Thai digital natives which consists of being a good Thailand’s 20-Year National Strategy (2018-2037) has come citizen, as well as the hopes, fears, and dreams of this new generation. into effect alongside the creation of ‘Thais 4.0’ – people with the The study relies on qualitative anthropological data collection methods potential to maximize the use of digital technologies across all socio- that includes in-depth interviews, interview questionnaires, free-listing, economic sectors. It is therefore imperative that we understand the and pictorial ethnography. It also uses scientific data research methods term ‘digital native’ given that digital technology has been identified and techniques to extract and analyze messages online. The fieldwork as a main driver of national economic growth. Thailand’s key was conducted in the year 2019. Overall, the project took place over digital population comprises the ‘Gen Y’ and ‘Gen Z’ generations who a period of 14 months from April 2019 to June 2020. grew up in the digital age and during a period of relative prosperity. This demographic cohort represents a key workforce in the country The findings suggest that the development of technology has in the present day and in the future. The aim of this research resulted in changes in behavior, interaction, and social norms for Thai project is to study these two groups. The sample population to be digital natives, for example, their use of language, their thoughts about life, used in this analysis comprises of: 1) 906 digital natives born between life management, learning, work in organization, family relations, how they 1981-2006 (those aged 13 – 23 will be classified as the ‘new create and present themselves, the creation of new stereotypes such as generation of digital natives’ and those aged 24 – 38 will be classified discrimination towards one another, judgement of right and wrong, good as the ‘old generation of digital natives’); 2) 50 persons who are and evil, and moral arguments. It has also impacted social institutions related to digital natives consisting of parents, teachers, and employers structurally in terms of the creation of ‘inequality’ in various facets of or supervisors. Both populations reside in three main areas covered in society, such as having unequal opportunities to access to technology. this study: 1) Bangkok representing the capital city, 2) Chiang Mai Moreover, the development of technology has also resulted in new types representing the main city and 3) Nakhon Phanom province representing of health problems as well. the secondary province. In regard to the language of self-identity among Thai digital natives, This study has four objectives: 1) to look at the changes in culture and we see a combination of the universal context and the context of Thai society as a result of technological advances from the perspective of society. The differences in the kinds of self-identification come from one’s Thai digital natives in Thai society, 2) to look at the generational self- age and life experience, which is an important condition in determining identity of Thai digital natives, 3) to understand the knowledge, skills and one’s attitude, thought process, how one sees the world, openness, ability to adjust or adapt, to how one lives and manages life with the use of 12 13

technology being an important indicator. Key characteristics of Thai digital Furthermore, this new generation of digital natives appreciates the natives of the new generation is keeping pace in this fast-changing world, public mind more than volunteering, which reflects their concern for having technological potential, the ability to adapt quickly, an openness society’s welfare and social issues. This is because the concept of to new things, and embodies diversity. This is not to say that all digital volunteering is usually promoted through schools with an exchange of natives will have the same attributes as laid out here as it depends on their extra credit. Notably, the family institution will still play an important relative economic status, social background, family background, and age. role in refining moral principles, and the same goes for educational institutions, digital media and social media that will play a larger role. Thai digital natives learn and develop their unique skills through everyday engagement with technology, which include computing skills, According to the research findings, hopes, fears and dreams of Thai multitasking skills, information-seeking skills, and language skills and there digital natives are shaped by individual experiences embedded with are always new ways of creating and new ways of learning. The learning economic, social, cultural, and technological conditions. This includes space has expanded both offline and online. Space of the home for learning the influence of capitalism that makes digital natives’ hopes and dreams has the potential to be created by family members, while the space of based on reality and an assessment of fear, i.e. hopes and dreams, are work for learning can occur through interaction with and within different contingent upon economic possibilities. The results of this study indicate organizations. Thus, the learning space of Thai digital natives is manifold that although hopes and dreams of the next generation of digital natives because digital natives are constantly learning and developing skills and are constrained by structural factors, they still have the attribute of can no longer be confined to a single learning space. a ‘digital agency’ that will not succumb to what is defined by society but will try to negotiate and modify societal structures with the resources As for the perspective of Thai digital natives on the future, since the that they have. learning space is more varied and extensive than in the past, many data sets emerge through overlapping social interactions between the online Interestingly, the research discovers that hopes, fears and dreams of and offline worlds. As a result, Thai digital natives have been open to Thai digital natives as well as their endeavor for wealth and success are adopting a variety of views on virtues and morality without having to not purely driven by capitalism. It is the value of gratitude that significantly adhere to a single set of ideas, raising questions with themselves and influences Thai digital natives’ drive to achieve their dreams and develop society, using the principle of interpretation of moral reasoning, application, their economic status in order to be able to take care and show gratitude flexibility, individuality, and adapting to the changes of society. Should to their parents. Such value of gratitude (known as Katanyu) uniquely moral principles not conform to this kind of thinking, digital natives will represents the Thainess, which may be useful to drive the country’s think, argue, and not comply. According to the research findings, economy that is suitable to Thai cultural context. the moral principle of integrity remains a priority for digital natives. 15 14

สารบัั ญ เรื่่�อง หน้า้ พื้้น� ที่่�ความรู้้�กับั การพััฒนาทัักษะชาวดิจิ ิิทัลั เพื่อ�่ รองรับั องค์์กร 4.0 84 คำำ�นำำ� 4 “ครูู” กับั บทบาทใหม่่ในฐานะ “ผู้ส�้ นับั สนุุน” การเรีียนรู้้� 86 บทคััดย่อ่ 8 สาระการเรีียนรู้้�กับั การใช้ช้ ีีวิติ ในยุุคดิจิ ิทิ ััล 86 Abstract 12 Digital Literacy กัับความจำำ�เป็็นในการใช้้พื้้น� ที่่ก� ารเรีียนรู้้�บนโลกออนไลน์์ 89 บทบรรณาธิิการ: การสังั เคราะห์ผ์ ลการวิจิ ัยั สู่�ก่ ารใช้ป้ ระโยชน์์เชิงิ นโยบาย 20 ข้อ้ จำ�ำ กัดั ของพื้้�นที่่ค� วามรู้ใ�้ นโลกดิจิ ิิทัลั 90 “คนรุ่่�นใหม่”่ ในมโนทััศน์ข์ องชาวดิิจิทิ ัลั ไทยกัับเส้น้ ทางสู่่� “คนไทย 4.0” 26 ครอบครััวกัับพื้้น� ที่่ค� วามรู้ใ�้ หม่ใ่ กล้ต้ ัวั 93 27 องค์ก์ ร 4.0 กับั พื้้�นที่่ค� วามรู้ใ�้ นชีีวิติ การทำ�ำ งาน 94 เมื่อ� “อายุุ” ยัังคงสำำ�คัญั 29 การเปลี่่�ยนแปลงด้้านบุุคลากรในยุุคการบริิหารราชการแบบ “มหาดไทย 4.0” 97 เมื่�อ “อายุุ” ต้อ้ งเชื่อ� มโยงกัับ “วัฒั นธรรม” 33 Digital Agency กับั การตอบสนองความกลัวั ความฝันั ความหวังั อััตลักั ษณ์ข์ องชาวดิจิ ิทิ ััลสากล 48 ที่่�เกิิดจากโครงสร้า้ งสังั คม 100 คนรุ่่�นใหม่่กับั การเป็น็ คนไทย 4.0 50 ความกลััว ความฝันั และความหวังั ที่่�ถููกกำำ�หนดโดยโครงสร้า้ งสัังคม 103 อััตลักั ษณ์์ชาวดิจิ ิิทััลไทยกัับการปลููกฝัังหลักั คุุณธรรมในยุคุ 52 ความเสี่ย� งในมุุมมองของชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยบนความคาดหวังั “Technological Disruption” 55 และข้อ้ จำ�ำ กัดั ทางสัังคม 107 อััตลัักษณ์ก์ ัับการตีีความหลัักคุุณธรรม 76 Digital Agency as “Entrepreneur” 110 หลัักคุณุ ธรรมที่่�หลากหลายของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ 77 บทบาทของเทคโนโลยีีและนวัตั กรรมกัับความเป็น็ ผู้้�ประกอบการดิจิ ิิทัลั 114 การเรีียนรู้ห้� ลักั คุุณธรรม (Moral Education) ที่่�สอดรับั กัับอัตั ลัักษณ์์ 79 นิยิ ามใหม่่ของผู้�้ ประกอบการดิิจิิทััลในพื้้�นที่่�เฉพาะ 115 ของชาวดิจิ ิทิ ััลไทยรุ่่�นใหม่ ่ 80 ผู้�ก้ ระทำ�ำ การดิจิ ิทิ ัลั กับั การจัดั การความเสี่ย� งและความกลััวเชิิงโครงสร้า้ ง 116 บทบาทของผู้�้ ปกครองกัับการขััดเกลาหลัักคุณุ ธรรมในครอบครัวั 81 สถาบันั การศึึกษากัับการถ่่ายทอดหลักั คุณุ ธรรม วัฒั นธรรมองค์ก์ รกับั การเรีียนรู้้�หลักั คุณุ ธรรมสำำ�หรัับวิชิ าชีีพ บทบาทของรัฐั ในฐานะผู้�้ กำำ�หนดหลักั คุุณธรรมสำ�ำ หรับั พลเมืือง 16 17

ความเหลื่่อ� มล้ำ��ำ ในการรัับมืือกับั การเปลี่ย� นแปลง: เอกสารอ้้างอิิง 194 เงาสะท้้อนเบื้้อ� งหลัังนโยบาย Thailand 4.0 122 เกี่�ยวกัับผู้�แต่ง่ 200 การเรีียนรู้้�และรููปแบบการศึึกษาภายใต้ส้ ังั คม 4.0 124 รููปแบบการทำำ�งานและองค์ก์ ร 4.0 129 สารบัญั ตาราง กิิจกรรมและความสัมั พัันธ์์ของครอบครัวั ในยุุคเทคโนโลยีีชี้�้นำ�ำ 134 ตาราง 1 ความคาดหวัังต่่อทัักษะวิถิ ีีเทคโนโลยีีของคนแต่ล่ ะรุ่่�นวััย (Generation) ความกลััว ความฝันั และความหวังั ที่่�ถููกผลัักดัันด้ว้ ยเทคโนโลยีี 137 ในมุุมมองของชาวดิจิ ิทิ ััล 31 การโต้้แย้ง้ ต่่อหลักั คุณุ ธรรมที่่�ถููกรื้�อสร้า้ งในยุุคดิจิ ิิทััล 142 ตาราง 2 อััตลักั ษณ์ช์ าวดิจิ ิทิ ััลสากลที่่ม� ีีอยู่�ในชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทย 34 การสร้า้ งและนำำ�เสนอตััวตนผ่่านโลกดิจิ ิิทัลั 147 การสื่่�อสารไร้พ้ รมแดนที่่�อาจไร้้ขีีดจำ�ำ กัดั มากจนเกินิ ไป 153 สารบััญภาพ ชาวดิิจิิทััลไทยในฐานะ “คนไทย 4.0”: ความพร้้อม ความเป็น็ ไปได้้ รููป 1 ภาพแสดงอััตลัักษณ์ส์ ำ�ำ คััญของชาวดิจิ ิทิ ััลรุ่่�นใหม่ ่ 76 และข้อ้ จำำ�กััด 160 ศักั ยภาพชาวดิิจิทิ ัลั ไทยกับั การเป็็นคนไทย 4.0 162 การเคลื่อ� นตััวของตััวตนและโครงสร้า้ งในสังั คมดิจิ ิทิ ัลั (Emerging Trends) 166 การเปลี่่�ยนแปลงของสถาบัันสัังคมในยุคุ Technological Disruption 176 ข้อ้ สัังเกตและข้อ้ เสนอแนะเพื่่�อเตรีียมความพร้้อมในการนำำ�นโยบาย ไปสู่่�การปฏิิบััติิ 184 18 19

บทบรรณาธิิการ: จากรายงานฉบัับสมบููรณ์์ของโครงการวิิจััย “การสร้้างความเข้้าใจในคุุณลัักษณะ การสัั งเคราะห์์ผลการวิิจััย พฤติิกรรม และทััศนคติิในอนาคตของชาวดิิจิิทััลไทย” ทางคณะวิิจััยได้้กลั่�นกรอง สู่� การใช้้ประโยชน์์เชิิงนโยบาย วิิเคราะห์์ข้้อมููลเพิ่่�มเติิมเพื่่�อตอบโจทย์์คำ�ำ ถามที่่�ว่่า ภายใต้้แนวนโยบายไทยแลนด์์ 4.0 ที่่ม� ีีจุดุ มุ่่�งหมายในการพัฒั นา “คน” ทุุกช่ว่ งวััยให้ม้ ีีคุณุ ภาพ เป็็นคนไทย 4.0 ตามความ 20 คาดหวัังของสัังคมที่่�มีีต่่อกลุ่�ม “คนรุ่่�นใหม่่” ควรจะมีีความเข้้าใจพื้้�นฐานในชาวดิิจิิทััล ไทยเรื่�องใดบ้้าง มีีความเป็็นไปได้้มากน้้อยเพีียงใดที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยจะขัับเคลื่�อนสัังคม และประเทศไปในทิิศทางที่่�รััฐคาดหวัังไว้้ โดยรายงานฉบัับพิิเศษนี้้�จะเริ่�มปููพื้้�นฐาน การวิิเคราะห์์ข้้อมููลเพื่่�อให้้เกิิดความเข้้าใจในความเป็็นชาวดิิจิิทััลไทยที่่�สามารถ นำ�ำ ไปต่่อยอดในการพััฒนากลุ่�ม “คนรุ่่�นใหม่่” ที่่�เป็็นชาวดิิจิิทััลไทยในสัังคมเมืือง กรุงุ เทพมหานคร (เมืืองหลวง) อำำ�เภอเมือื งในจัังหวัดั เชีียงใหม่่ (เมือื งหลักั ) และจังั หวััด นครพนม (เมืืองรอง) ทั้้�งนี้้� โดยเรีียงลำำ�ดัับในการปููพื้้น� ฐานความเข้า้ ใจเรื่�อ่ งชาวดิิจิิทัลั ไทย ดัังต่อ่ ไปนี้้� ปฐมบท: “คนรุ่่�นใหม่่” ในมโนทััศน์์ของชาวดิิจิิทััลไทยกัับเส้้นทางสู่่� “คนไทย 4.0” นำ�ำ โดยการวิิเคราะห์์และเรีียบเรีียงของอาจารย์์ฐิิติินัันทน์์ ผิิวนิิล จะสะท้้อนให้้ เห็็นว่่าความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ของชาวดิิจิิทััลไทยนั้้�นแตกต่่างหรืือเหมืือนกัับชาวดิิจิิทััล ในกลุ่�มประเทศตะวัันตกอย่่างไร ซึ่�่งในมุุมมองของชาวดิิจิิทััลไทยนั้้�น วััยหรืืออายุุมิิได้้ ถููกใช้เ้ ป็น็ ตัวั แบ่ง่ รุ่่�น (Generation) เพีียงอย่า่ งเดีียว แต่ใ่ นมโนทัศั น์ข์ องพวกเขา รููปแบบ ความคิดิ วิถิ ีีการดำ�ำ เนินิ ชีีวิิต และวิถิ ีีทัักษะของการใช้เ้ ทคโนโลยีี จะเป็็นเครื่อ� งกำำ�หนด แบ่่งรุ่่�นวััยที่่�แท้้จริิงระหว่่าง “ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่า” กัับ “ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่” ในปฐมบท จะบรรยายถึึงการมองตััวตน อััตลัักษณ์์ที่่�แท้้จริิงของชาวดิิจิิทััลไทย วิิถีีชีีวิิตของชาว ดิิจิิทัลั ไทยในโลกออนไลน์์ ซึ่่ง� สิ่�งเหล่่านี้ไ�้ ด้ส้ ััมพันั ธ์อ์ ยู่�ภายใต้โ้ ครงสร้า้ งสังั คมไทย บทที่่�สอง: อััตลัักษณ์์ชาวดิิจิิทััลไทยกัับการปลููกฝัังหลัักคุุณธรรมในยุุค “Technological Disruption” นำำ�โดยการวิิเคราะห์์และเรีียบเรีียงของ รองศาสตราจารย์์ ดร.จุุลนีี เทีียนไทย จะเป็็นการสะท้้อนให้้เห็็นถึึงภาวะที่่�การพััฒนา นวััตกรรมและเทคโนโลยีีได้้สร้้างความพลิิกผััน (Technological Disruption) ให้้กัับ ชีีวิิตของชาวดิิจิิทััลไทยอย่่างไร ซึ่�่งงานวิิจััยค้้นพบว่่า การเปลี่่�ยนแปลงทางเทคโนโลยีี 21

ได้้ส่่งผลต่่อการประกอบสร้้างอััตลัักษณ์์ในความเป็็นชาวดิิจิิทััลไทย และส่่งผลกระทบ ในปััจจุุบัันและเมื่ �อพวกเขาก้้าวเข้้าสู่�โลกของการทำำ�งาน บทความนี้้�ได้้ให้้ข้้อเสนอแนะ ต่่อการตีีความใหม่่ให้้กัับ “หลัักคุุณธรรม” ของคนกลุ่�มนี้�้ อีีกทั้้�งยัังแสดงให้้เห็็นว่่า แก่่นายจ้้างและผู้้�บัังคัับบััญชาต่่อการปรัับตััวให้้สอดคล้้องกัับอััตลัักษณ์์ของชาวดิิจิิทััล ในยุุคดิิจิิทััลนั้้�น หลัักคุุณธรรมมิิได้้มีีเพีียงชุุดความคิิดเดีียว หากแต่่การพััฒนาทาง ไทยอีีกด้้วย เทคโนโลยีีและการเปิิดรัับข่่าวสารได้้สร้้างให้้เกิิดความหลากหลายในหลัักคุุณธรรมที่่� ผันั แปรไปตามบริบิ ทและเงื่อ� นไขของความแตกต่่างทางรุ่่�นวัยั พื้้น� ที่่� เพศสภาพ ศาสนา บทที่่�สี่�: Digital Agency กัับการตอบสนองความกลััว ความฝััน ความหวััง และชนชั้้�น เป็็นต้้น โดยเนื้้�อหาในบทนี้้�ได้้ทิ้้�งท้้ายในเรื่�องการให้้ข้้อเสนอแนะแนวทาง ที่่�เกิิดจากโครงสร้้างสัังคม นำำ�โดยการวิิเคราะห์์และเรีียบเรีียงของอาจารย์์ ดร. การเรีียนรู้ห้� ลักั คุณุ ธรรม (Moral Education) ที่่ส� อดรับั กับั อัตั ลักั ษณ์ข์ องชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทย ปุุณณฑรีีย์์ เจีียวิริ ิิยบุุญญา เป็็นบทที่่ม�ุ่�งชี้�้ให้้เห็็นถึึงความกลััว ความฝััน และความหวััง รุ่่�นใหม่่ว่่าควรอยู่�ในรููปแบบใด ประกอบกัับการปรัับตััวต่่อบทบาทใหม่่ของผู้�้ ปกครอง ที่่�เกิิดขึ้้�นจากประสบการณ์์ในชีีวิิตของชาวดิิจิิทััลไทย บทนี้�้ได้้ประยุุกต์์ใช้้กรอบแนวคิิด ครููอาจารย์์ นายจ้้าง และภาครััฐ ในการส่่งเสริิมและสนัับสนุุนคนรุ่่�นใหม่่ที่่�มีีคุุณภาพ เชิิงโครงสร้้าง (Structure) และผู้้�กระทำำ� (Agency) ที่่�ได้้พััฒนาโดย Anthony และคุณุ ธรรมไปควบคู่่�กันั Giddens เพื่่อ� นำ�ำ มาวิิเคราะห์์และทำ�ำ ความเข้้าใจว่่าชาวดิจิ ิทิ ััลไทยรุ่่�นใหม่่ในฐานะที่่�เป็็น “ผู้�้กระทำ�ำ การดิิจิิทััล” สามารถตอบสนองต่่อความรู้�้ สึึกกลััวจากการเผชิิญกัับภาวะ บทที่่�สาม: พื้้�นที่่�ความรู้้�กัับการพััฒนาทัักษะชาวดิิจิิทััลเพื่�่อรองรัับองค์์กร 4.0 เสี่�ยงภััยหรือื ความไม่ม่ั่�นคง โดยอาศััยองค์ค์ วามรู้ท�้ างเทคโนโลยีีที่่�ทัันสมัยั เป็็นเครื่อ� งมือื นำำ�โดยการวิิเคราะห์์และเรีียบเรีียงของผู้�้ ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.ภาสนัันทน์์ อััศวรัักษ์์ ในการเข้้าถึึงทรััพยากรอย่่างไร การวิิจััยส่่วนหนึ่่�งค้้นพบว่่า ความกลััว ความฝััน และ จะกล่่าวถึึงการที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยมีีวิิถีีชีีวิิตที่่�เกี่ �ยวข้้องกัับการเรีียนรู้้�จากเทคโนโลยีีและ ความหวัังของชาวดิิจิิทััลไทยนั้้�น มีีความสััมพัันธ์์กัับเรื่�องความกตััญญููและอุุปสรรค โลกออนไลน์์ การมีีความรู้แ�้ ละทักั ษะทางด้า้ นโปรแกรมคอมพิวิ เตอร์จ์ ึงึ เป็น็ ก้า้ วแรกของ ที่่�เกิิดจากระบบอุุปถััมภ์์ไทย ทำ�ำ ให้้เกิิดข้้อจำำ�กััดที่่�ทำำ�ให้้ไม่่สามารถเดิินตามเส้้นทาง พื้้�นฐานการเรีียนรู้�้ ของคนยุุคนี้้� การเรีียนรู้้�สำำ�หรัับพวกเขานั้้�นจึึงมิิได้้ยึึดติิดแค่่การเรีียน ความฝัันและความหวัังของชาวดิิจิิทััลไทยในบางกลุ่�มได้้ ทั้้�งนี้�้ ข้้อสัังเกตที่่�สำ�ำ คััญ จากสถาบัันการศึึกษาเป็็นหลัักอีีกต่่อไป การค้้นหาข้้อมููลออนไลน์์นี้�้เองยัังอาศััยการ ประการหนึ่่�งคืือ ทำ�ำ อย่่างไรรััฐจึึงจะสามารถสนัับสนุุนให้้เกิิดการพััฒนาศัักยภาพของ คิิดวิิเคราะห์์ (Analytical Thinking) และการรู้�้ ทัันดิิจิิทััล (Digital Literacy) การที่่� ความเป็น็ ผู้้�ประกอบการ (Entrepreneur) ในคนกลุ่�มนี้้ไ� ด้้ ชาวดิิจิิทััลไทยนั้้�นสามารถเข้้าถึึงความรู้้�จากการค้้นหาข้้อมููลด้้วยตนเองทำำ�ให้้ผู้�้สอน จำำ�เป็น็ ต้้องเปลี่่�ยนบทบาทของตนจากผู้้�ให้ค้ วามรู้�้ (Knowledge Provider) กลายเป็น็ บทที่่ห� ้า้ : ความเหลื่อ�่ มล้ำ��ำ ในการรับั มืือกับั การเปลี่ย� นแปลง: เงาสะท้อ้ นเบื้้อ� งหลังั ผู้้�กระตุ้้�นการเรีียนรู้้� (Knowledge Facilitator) ที่่�ต้้องมีีความชำำ�นาญการในการใช้้ นโยบาย Thailand 4.0 นำ�ำ โดยการวิิเคราะห์์และเรีียบเรีียงของผู้�้ ช่่วยศาสตราจารย์์ สื่�อการสอนรููปแบบต่่าง ๆ รวมไปถึึงมุุมมองของชาวดิิจิิทััลต่่อองค์์ความรู้้�ที่�สามารถ ดร.ภัทั รพรรณ ทำ�ำ ดีี จะให้ข้ ้อ้ คิดิ ว่า่ ผลกระทบสำ�ำ คัญั ที่่ไ� ม่ค่ วรมองข้า้ มของการพัฒั นาทาง นำำ�ไปประยุกุ ต์ใ์ ช้ใ้ นชีีวิติ ได้้ นอกจากนั้้น� สมาชิกิ ในครอบครัวั ยังั มีีบทบาทในการสนับั สนุนุ เทคโนโลยีีในยุคุ “Technological Disruption” และการขับั เคลื่�อนสังั คมไทยภายใต้้ การเรีียนรู้�้ ของบุตุ รหลานชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทย โดยทำำ�หน้า้ ที่่เ� ป็น็ ผู้้�ที่ค� อยกระตุ้้�นการเรีียนรู้แ�้ ละ นโยบาย Thailand 4.0 คือื การสร้า้ ง “ความเหลื่อ� มล้ำ�ำ�” ในการรับั มือื กับั การเปลี่่ย� นแปลง แสวงหาแหล่่งเรีียนรู้้�ให้้บุุตรหลานของตน รวมถึึงการแลกเปลี่่�ยนความรู้�้ข้้ามวััยภายใน อัันเนื่่�องมาจากพััฒนาการทางเทคโนโลยีีที่่�ส่่งผลกระทบต่่อประชากรทุุกช่่วงวััยที่่� ครอบครััว เยาวชนชาวดิิจิิทััลไทยเองยัังสามารถเปลี่่�ยนบทบาทมาเป็็นผู้้�สอนการใช้้ ใช้้ชีีวิิตร่่วมสมััยเดีียวกััน แต่่กลัับมีีโอกาสและความสามารถในการรัับมืือกัับสิ่�งเหล่่านี้�้ สื่�อใหม่่ได้้เช่่นกััน ในบทนี้�้ยัังสะท้้อนเสีียงที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยมีีต่่อข้้อจำ�ำ กััดในการเรีียนรู้�้ ได้้แตกต่่างกััน ทั้้�งนี้้� โดยมีีเงื่�อนไขสำ�ำ คััญที่่�เป็็นตััวกำ�ำ หนดโอกาส ความสามารถ และ ผ่่านพััฒนาการทางเทคโนโลยีีและรููปแบบการเรีียนรู้�้ ที่ �เห็็นว่่าไม่่สอดคล้้องกัับบริิบท การเข้า้ ถึงึ ทรัพั ยากร ที่่ช� าวดิจิ ิทิ ัลั สามารถใช้เ้ ป็น็ พื้้น� ฐานในการรับั มือื กับั การเปลี่่ย� นแปลง 22 23

ได้้แก่่ โครงสร้้างของสถาบัันครอบครััว สถาบัันการศึึกษา เงื่อ� นไขทางเศรษฐกิิจ บริิบท โดยใช้้แบบสอบถามสััมภาษณ์์ 2) เทคนิคิ การรวบรวมคำำ�ศััพท์์ 3) เทคนิิคการวาดภาพ ความเป็็นเมืือง (Urbanization) ตลอดจนเงื่�อนไขด้้านประสบการณ์์ของประชากร เชิิงพรรณนา 4) เทคนิิคการสััมภาษณ์์แบบกึ่�งโครงสร้้าง ประเภทการสััมภาษณ์์แบบ ดิิจิิทััลแต่่ละกลุ่ �มที่่�ส่่งผลให้้มีีความสามารถในการรัับมืือต่่อการเปลี่่�ยนแปลงเหล่่านั้้�น เจาะลึึก รวมผู้�้ มีีส่่วนร่่วมในการวิจิ ัยั จำำ�นวนทั้้ง� หมด 960 ชีีวิติ ได้้แตกต่่างกันั 25 บทสุุดท้้าย: ชาวดิิจิิทััลไทยในฐานะ “คนไทย 4.0”: ความพร้้อม ความ เป็็นไปได้้ และข้้อจำ�ำ กััด โดยการวิิเคราะห์์ของคณะผู้้�วิิจััย เป็็นบทสรุุปของงานวิิจััย เกี่�ยวกัับคุุณลัักษณะของชาวดิิจิิทััลไทย ทั้้�งในส่่วนของวิิธีีคิิด ทััศนคติิ พฤติิกรรม อััตลัักษณ์์ ตลอดจนทัักษะเฉพาะของประชากรกลุ่�มนี้้� อีีกทั้้�งยัังได้้เปรีียบเทีียบ คุุณลัักษณะของ “คนไทย 4.0” ซึ่่�งเป็็นแนวทางพื้้�นฐานตามนโยบายที่่�รััฐคาดหวััง กัับคุุณลัักษณะของชาวดิิจิิทััลที่่�ค้้นพบจากผลการวิิจััย โดยชี้�้ให้้เห็็นถึึงคุุณลัักษณะของ ชาวดิิจิิทััลไทยที่่�มีีความสอดคล้้องหรืือมีีศัักยภาพมากไปกว่่าแบบแผนที่่�รััฐคาดหวััง รวมไปถึึงคุุณลัักษณะที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยยัังขาด พร้้อมทั้้�งนำ�ำ เสนอแนวทางแก่่รััฐในการ ส่่งเสริิมพััฒนาคุุณลัักษณะเหล่่านั้้�น นอกจากนี้�้ ยัังได้้ให้้ข้้อสัังเกตและข้้อเสนอแนะ เพิ่่ม� เติมิ เพื่่อ� เตรีียมความพร้อ้ มในการนำ�ำ นโยบายการพัฒั นาคนไทย 4.0 ไปสู่่�การปฏิบิ ัตั ิิ ที่่�สอดคล้้องกับั สภาพความเป็็นจริงิ ของประชากรดิจิ ิิทััลในบริิบทสังั คมไทยอีีกด้้วย ทั้้�งนี้้� ข้้อมููลที่่�ใช้้ในการนำำ�เสนอผลงานวิิจััยในรายงานฉบัับพิิเศษนี้้�มาจากการ วิิเคราะห์์ข้้อมููลภาคสนามใน 3 พื้้�นที่่� คืือกรุุงเทพมหานคร เชีียงใหม่่ และนครพนม ซึ่�่งดำ�ำ เนิินการเก็็บรวบรวมข้้อมููลในช่่วงเดืือนเมษายน - ธัันวาคม 2562 โดยอาศััย การเก็็บข้้อมููลจากผู้�้ให้้ข้้อมููลสำ�ำ คััญซึ่�่งเป็็นกลุ่�มประชากรดิิจิิทััล (Digital Natives) 5 กลุ่�มวััย คืือกลุ่�มชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ (Neo-Digital Natives) อัันได้้แก่่ กลุ่�มนัักเรีียน มัธั ยมศึกึ ษาตอนต้น้ (อายุุ 13-15 ปี)ี กลุ่�มนักั เรีียนมัธั ยมศึกึ ษาตอนปลาย (อายุุ 16-18 ปี)ี กลุ่�มนัักศึึกษามหาวิิทยาลััย (อายุุ 19-23 ปีี) และกลุ่�มชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่า (Old-Digital Natives) ได้แ้ ก่่ กลุ่�มวััยทำ�ำ งานตอนต้น้ (อายุุ 24-29 ปี)ี และกลุ่�มวัยั ทำ�ำ งานตอนปลาย (อายุุ 30-38 ปีี) รวม 910 ชีีวิิต รวมถึึงมุุมมองจากกลุ่�มประชากรที่่�เกี่�ยวข้้องกัับชาว ดิิจิิทััลไทย อาทิิ ผู้้�ปกครอง ครููอาจารย์์ และนายจ้้างหรือื ผู้้�บัังคับั บััญชา รวม 50 ชีีวิิต ด้้วยเทคนิิควิิจััยทางมานุุษยวิิทยาหลากหลายรููปแบบ ได้้แก่่ 1) เทคนิิคการวิิจััย 24

“คนรุ่ � นใหม่่ ” ประเทศไทยกำ�ำ ลัังอยู่�ในช่่วงแห่่งการพััฒนาตามแผนยุุทธศาสตร์์ชาติิ 20 ปีี ในมโนทัั ศน์์ ของชาวดิิ จิิ ทัั ลไทย (พ.ศ. 2561-2580) เป้้าหมายสำ�ำ คััญคืือการมุ่่�งสู่�ความ “มั่�นคง มั่�งคั่�ง ยั่�งยืืน” ซึ่�่งมีี กัับเส้้ นทางสู่� “คนไทย 4.0” นโยบายสำำ�คััญในปััจจุุบัันคืือ “ไทยแลนด์์ 4.0” โดยมุ่�งพััฒนา “คน” ทุุกช่่วงวััยให้้มีี คุุณภาพ เป็็นคนไทย 4.0 ความคาดหวัังของสัังคมต่่อการพััฒนาประเทศจึึงมุ่�งสู่�กลุ่�ม 26 “คนรุ่่�นใหม่”่ ว่่าพวกเขาจะขัับเคลื่�อนสังั คมและประเทศให้้ไปในทิศิ ทางใด ฉากทัศั น์ท์ ี่่ภ� าครัฐั คาดหวังั ไว้ต้ ามยุทุ ธศาสตร์ช์ าติกิ ับั กลุ่�ม “คนรุ่่�นใหม่”่ ในปัจั จุบุ ันั นั้้น� มีีหลากหลายประการ ทั้้ง� การส่่งเสริมิ ความรู้�้ ความสามารถ ทัักษะ การสร้้างกำำ�ลังั แรงงานในอนาคต รวมถึงึ การปลููกฝังั คุณุ ธรรม จริยิ ธรรมที่่พ� ึงึ ประสงค์์ โดยกระบวนการ ปลููกฝัังความคาดหวัังเหล่่านี้้�มีีความเข้้มข้้นทั้้�งในระดัับโครงสร้้างสัังคมผ่่านสถาบััน การศึึกษา สถาบันั ครอบครััว รวมถึึงสัังคมในภาพรวมด้ว้ ย เนื้้�อหาในส่่วนนี้้�มุ่�งนำ�ำ เสนอประเด็็นการทำ�ำ ความเข้้าใจในลัักษณะเฉพาะของ “คนรุ่่�นใหม่่” โดยเฉพาะในกลุ่�มชาวดิิจิิทััลไทย (Thai Digital Natives) ด้้วยการใช้้ กรอบวิิเคราะห์ใ์ นเรื่อ� ง “อัตั ลัักษณ์์ (Identity)” ซึ่ง�่ เกี่�ยวพันั ทั้้�งในด้า้ นความเป็น็ อััตวิิสััย (Subjectivism) ปััจเจกนิิยม (Individualism) บุุคลิิกภาพ (Personality) ความ เป็็นตััวตน (Self) ผู้้�กระทำ�ำ การ (Agency) รวมถึึงอารมณ์์และความรู้้�สึึก (Emotion and Feeling) ซึ่ง�่ พิจิ ารณาทั้้ง� ในแง่อ่ ััตลัักษณ์ป์ ััจเจกบุคุ คล (Individual Identity) และ อัตั ลัักษณ์ร์ ่ว่ ม (Collective Identity) โดยเป้้าหมายสำ�ำ คััญคือื การแสดงให้้เห็น็ ภาพว่า่ ประชากรกลุ่�มนี้้�มีีลัักษณะอย่่างไร สอดคล้้องไปตามสิ่�งที่่�สัังคมคาดหวัังไว้้หรืือไม่่ และลักั ษณะใดที่่ม� ีีความเป็็นสากล เมื่อ�่ “อายุุ” ยัังคงสำ�ำ คัญั เกณฑ์ส์ ำำ�คัญั ที่่ม� ีีมาอย่า่ งยาวนานในการแบ่ง่ รุ่่�นคือื การใช้้ “อายุแุ ละวัยั ” ที่่ป� ัจั จุบุ ันั ยัังคงพบว่่ามีีอิิทธิิพลอยู่�มากในหลายสัังคม โดยเฉพาะในสัังคมไทยที่่�ยึึดโยงกัับคำำ�ว่่า “อาวุโุ ส” โดยทั่่ว� ไปหากพููดถึงึ “คนรุ่่�นใหม่”่ ผู้ค�้ นจะเข้า้ ใจว่า่ คือื กลุ่�มคนที่่เ� กิดิ มาบนโลก ใบนี้�้หลัังจากรุ่่�นของตนเอง ดัังนั้้�นคนรุ่่�นใหม่่จึึงมีีนััยถึึงความเป็็นเด็็ก วััยรุ่่�น วััยเยาว์์ 27

เยาวชน หรืือหนุ่�มสาว หลายครั้ง� “อายุ”ุ ถููกใช้้เป็น็ ตัวั กำ�ำ หนดสำำ�คัญั เกี่ย� วกัับกิิจกรรม (แม้้จะห่่างเพีียงแค่่ปีีเดีียว) ความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่หากนิิยามตามอายุุจึึงหมายถึึงรุ่่�นน้้อง ต่่าง ๆ ในช่่วงชีีวิิต อายุุบุุคคลจะเพิ่่�มขึ้�นตามกาลเวลาและสััมพัันธ์์ไปกัับลัักษณะ ที่่เ� รีียนในระดับั ต่ำ�ำ�กว่า่ หรือื แม้แ้ ต่ใ่ นกลุ่�มวัยั ทำำ�งานที่่ม� ักั มีีคำำ�สรรพนามเรีียกคนรุ่่�นใหม่ว่ ่า่ ทางกายภาพ ร่า่ งกายจะเปลี่่ย� นแปลงไปตามอายุุที่่น� ิิยมเรีียกว่า่ “แก่ข่ึ้�นไปทุุกปีี” หรืือ “พวกเด็็กใหม่่ ๆ” ซึ่ง�่ ในโลกการทำำ�งานของชาวดิจิ ิทิ ัลั เจเนอเรชันั วายจึงึ มีีประสบการณ์์ “แก่่ลงไปทุุกวััน” จากข้้อมููลอายุุของแต่่ละคนจะถููกนำำ�มากำ�ำ หนดเป็็น “ช่่วงวััย” โดย การนิยิ ามความเป็็นคนรุ่่�นใหม่ด่ ้้วย “ตััวเลขอายุุ” ทั้้�งอายุุจากปีีเกิิดและอายุุการทำ�ำ งาน ขึ้�นอยู่่�กัับหลัักเกณฑ์์ในการกำ�ำ หนด ตััวอย่่างเช่่น ในทางประชากรศาสตร์์ กำำ�หนดให้้ บุุคคลที่่�เข้้ามาทำำ�งานใหม่่จะถููกนิิยามเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ในหน่่วยงาน ในทางตรงกัันข้้าม อายุุ 0-14 ปีี คืือวััยเด็็ก อายุุ 15-59 ปีี คืือวััยแรงงาน ส่่วนผู้�้ที่�อายุุ 60 ปีีขึ้�นไปคืือ หากพููดถึึง “คนรุ่่�นเก่่า” โดยส่่วนใหญ่่จะให้้ภาพของคนที่่�เกิิดมาก่่อน โดยเฉพาะคนที่่� วััยสููงอายุุ เป็็นต้้น หรืือการอธิิบายคนรุ่่�นใหม่่ตามแนวคิิดเจเนอเรชััน (Generation)1 มีีอายุุมากหรือื มีีความอาวุุโสมากกว่่านั่่น� เอง สิ่ง� เหล่า่ นี้้�จึงึ สะท้อ้ นให้เ้ ห็น็ ถึงึ ความเข้้มข้น้ ได้้รัับความนิิยมอย่่างแพร่่หลายในการวิิเคราะห์์คุุณลัักษณะและพฤติิกรรมของผู้�้คน ของระบบอาวุุโสในสัังคมไทยที่่�ให้้ความสำ�ำ คััญกัับเรื่�องของอายุุการเกิิดก่่อน-เกิิดทีีหลััง ต่่างวััย โดยส่่วนใหญ่่มัักพยายามสร้้างภาพแบบเหมารวม (Stereotype) ให้้คนแต่่ละ การมาก่่อน-มาหลััง สิ่�งเหล่่านี้้�นำำ�ไปสู่่�ความคาดหวัังที่่�ว่่า คนรุ่่�นใหม่่หรืือคนที่่�เกิิดมา เจเนอเรชััน ทั้้�งนี้�้ แนวคิิดเจเนอเรชัันจะใช้้เกณฑ์์แบ่่งคนตามอายุุ ปีีเกิิด เชื่�อมโยงกัับ ทีีหลััง คนที่่�มาทำ�ำ งานทีีหลััง จะต้้องมีีคุุณลัักษณะต่่าง ๆ ที่่�มากไปกว่่ารุ่่�นตนเอง ปรากฏการณ์์ทางสัังคม อย่่างไรก็็ตามหากแบ่่งประชากรที่่�ยัังมีีชีีวิิตอยู่�ในปััจจุุบััน โดยเฉพาะความคาดหวัังด้้านศักั ยภาพ ความรู้�้ และทัักษะ อาจแบ่ง่ ได้้เป็็น 6 เจเนอเรชันั หลักั คือื 1) ไซเลนต์เ์ จเนอเรชััน (Silent Generation) เมื่่อ� “อายุุ” ต้อ้ งเชื่่�อมโยงกัับ “วััฒนธรรม” 2) เบบี้้�บููมเมอร์์ (Baby Boomer) 3) เจเนอเรชัันเอกซ์์ (Generation X) 4) เจเนอเรชัันวาย (Generation Y) 5) เจเนอเรชัันซีี (Generation Z) และ ข้้อค้้นพบสำ�ำ คััญประการหนึ่่�งของการศึึกษานี้้�คืือ “ความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่” ไม่่ได้้ 6) เจเนอเรชัันแอลฟา (Generation Alpha) โดยคนที่่ถ� ููกมองว่า่ เป็็น “คนรุ่่�นใหม่่” นั้้�น จำำ�กััดตามอายุุและวััย ดัังเช่่นที่่�หลายการศึึกษาพยายามสร้้างตััวแบบคุุณลัักษณะของ ก็็คืือคนที่่�อยู่�ในเจเนอเรชัันถััดจากเจเนอเรชัันของตนเอง อย่่างไรก็็ตาม กลุ่�มคน คนแต่่ละเจเนอเรชันั ให้ม้ ีีความแตกต่่างกันั ชััดเจนแบบเหมารวม ทั้้�งนี้้� ผลการวิเิ คราะห์์ เจเนอเรชัันวายและเจเนอเรชัันซีีกำ�ำ ลัังเป็็นกลุ่�มที่่�ได้้รัับความสนใจศึึกษาเป็็นอย่่างมาก ข้้อมููลจากการสััมภาษณ์์เชิิงลึึกมีีความสอดคล้้องกัับข้้อเสนอที่่�พยายามรื้ �อสร้้างนิิยาม ในด้้านต่่าง ๆ เนื่่�องจากเป็็นกลุ่�มประชากรที่่�มีีความสำำ�คััญทั้้�งในแง่่จำ�ำ นวนที่่�ถืือว่่า การแบ่่งเจเนอเรชัันแบบเดิิมที่่�มัักจะมองแต่่ปีีเกิิด อายุุ และวััยของผู้้�คน หรืือเรีียกว่่า มีีมากกว่่าเจเนอเรชัันก่่อนหน้้า และการเป็น็ กำ�ำ ลังั แรงงานในปัจั จุบุ ันั รวมถึึงอนาคตด้ว้ ย การวิิเคราะห์์ลัักษณะทางกายภาพ (Biology) มาสู่�การวิิเคราะห์์ด้้วยวััฒนธรรมและ ปรากฏการณ์ท์ างสังั คม (Culture) และการวิเิ คราะห์ด์ ้ว้ ยการเปลี่่ย� นแปลงทางเทคโนโลยีี จากการวิิเคราะห์์ข้้อมููลการสััมภาษณ์์เชิิงลึึกในการวิิจััยครั้�งนี้�้พบว่่า การให้้ (Technology) ทั้้�งนี้�้ เมื่�อวิิเคราะห์์ข้้อมููลการสััมภาษณ์์เชิิงลึึกของประชากรทั้้�ง 5 ความสำ�ำ คััญกัับเรื่�องรุ่่�นปีีเกิิดและอายุุยัังเป็็นสิ่่�งสำำ�คััญมาก จากคำ�ำ ที่่�ใช้้เรีียกกลุ่�มคน กลุ่�มอายุุ จะพบว่่าสามารถกำ�ำ หนดนิิยาม “ความเป็น็ คนรุ่่�นใหม่”่ ได้ต้ ามประเด็น็ ดังั นี้้� รุ่่�นใหม่่คืือคำำ�ว่่า “รุ่่�นน้้อง” หรืือ “พวกน้้อง ๆ” โดยในกลุ่�มชาวดิิจิิทััลเจเนอเรชัันซีี ที่่�ยัังอยู่�ในวััยเรีียนมีีการนัับรุ่่�นตามชั้�นปีีที่่�เรีียน การให้้ความเคารพระบบรุ่่�นพี่่�รุ่่�นน้้อง “รููปแบบความคิิด (Mindset)” ในที่่�นี้�้มีีความหมายครอบคลุุมถึึงทััศนคติิ วิิธีี การคิดิ การมองโลก การเปิดิ รับั การปรับั ตัวั การยอมรับั ความแตกต่า่ ง การเปลี่่ย� นแปลง 1 ทางประชากรศาสตร์์เรีียกว่่า “ชั่�วคนหรืือรุ่่�นวััย” โดยใช้้อายุุเป็็นตััวกำำ�หนดกลุ่�มประชากรเจเนอ- ความทัันสมััย ความกล้า้ โดยความเป็น็ คนรุ่่�นใหม่จ่ ะต้้องมีีลัักษณะความคิดิ ที่่ส� ำ�ำ คัญั คืือ เรชัันใหม่่จะเกิิดขึ้้�นจากการที่่�ประชากรรุ่่�นหนึ่่�งมีีบุุตรเป็็นประชากรอีีกรุ่่�นวััย ซึ่่�งระยะห่่างของอายุุ การเปิิดกว้า้ ง เปิดิ รับั สิ่ง� ใหม่่ ปรัับตััวเองได้้ เข้้าใจและยอมรับั ความแตกต่่างหลากหลาย ระหว่่างประชากร 2 รุ่่�นนี้�จ้ ะประมาณ 20-30 ปีี (ราชบัณั ฑิติ ยสถาน, 2557) ส่่วนทางสังั คมวิทิ ยา Karl Mannheim อธิบิ ายความแตกต่า่ งของเจเนอเรชันั ตามปรากฏการณ์ท์ างสังั คมที่่เ� กิดิ ขึ้้น� คนในเจเนอเร- 29 ชันั เดีียวกันั จะมีีประสบการณ์ท์ างสัังคมร่่วมกันั (Pilcher, 1994) 28

มีีอิิสระทางความคิิด และกล้้าคิิดกล้้าทำำ� ในทางตรงกัันข้้าม “ความเป็็นคนรุ่่�นเก่่า” จะต้้องชำ�ำ นาญในวิิถีีเทคโนโลยีี โดยความคาดหวัังจะเข้้มข้้นมากต่่อคนรุ่่�นถััดไปจาก จะหมายถึงึ ลักั ษณะความคิดิ ที่่ไ� ม่ย่ อมเปิดิ รับั สิ่ง� ใหม่่ เช่น่ การไม่ย่ อมรับั ความหลากหลาย ตนเอง “คนรุ่่�นใหม่่ ๆ ต้อ้ งเก่ง่ และรู้้�ทันั เทคโนโลยีีมากกว่า่ คนรุ่่�นที่่แ� ก่ก่ ว่า่ ” อย่า่ งไรก็ต็ าม ทางเพศ ความไม่ก่ ล้้าเปลี่่ย� นแปลง ปิดิ กั้้�นความคิดิ และไม่ร่ ับั ฟังั อะไรใหม่่ ความคาดหวัังเรื่�องความรู้้� ทัักษะ ความเท่่าทัันในวิิถีีเทคโนโลยีีนี้้� ไม่่ได้้เกิิดขึ้้�นต่่อคน รุ่่�นถััดไปเท่า่ นั้้น� แต่ย่ ัังมีีความคาดหวัังต่่อคนรุ่่�นเดีียวกันั และคนรุ่่�นก่่อนหน้า้ ด้ว้ ย เพราะ “วิถิ ีกี ารดำำ�เนินิ ชีวี ิติ (Lifestyle)” เป็น็ สิ่่ง� ที่่ถ� ููกนำำ�มาใช้ใ้ นการนิยิ ามอัตั ลักั ษณ์ข์ อง อิิทธิิพลของเทคโนโลยีีที่่�มีีต่่อวิิถีีชีีวิิตประจำำ�วัันทำำ�ให้้ทุุกคนเกิิดความคาดหวัังว่่า ไม่่ว่่า คนรุ่่�นใหม่่ โดยเฉพาะแบบแผนการใช้ช้ ีีวิติ ที่่แ� ตกต่า่ งไปจากคนรุ่่�นก่อ่ น โดยวิถิ ีีการดำ�ำ เนินิ จะเป็น็ คนรุ่่�นใดก็็ต้อ้ งปรัับตััว เรีียนรู้้� และเท่่าทันั การใช้เ้ ทคโนโลยีีให้้ได้้ ซึ่ง�่ ระดัับความ ชีีวิิตสามารถอธิิบายให้้เห็็นถึึงค่่านิิยม รสนิิยม การสื่่�อสาร กิิจกรรมในชีีวิิตประจำำ�วััน เข้ม้ ข้น้ ของความคาดหวัังของคนรุ่่�นวัยั ต่า่ ง ๆ มีีลักั ษณะดัังนี้�้ และพฤติิกรรมที่่�แสดงออกมา โดยความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่จะมีีวิิถีีชีีวิิตคืือการนอนดึึก ไม่่ได้ใ้ ห้ค้ วามสำ�ำ คัญั กับั การตื่่�นเช้า้ มากนักั การแต่ง่ กายเป็น็ ไปตามยุุคสมััยนิิยม (แฟชั่�น) ตาราง 1 ความคาดหวัังต่อ่ ทักั ษะวิถิ ีีเทคโนโลยีขี องคนแต่ล่ ะรุ่่�นวัยั (Generation) การใช้จ้ ่า่ ยและบริโิ ภคเน้น้ ตามความพึงึ พอใจ ให้ค้ วามสำำ�คัญั กับั การประหยัดั ทรัพั ยากร ในมุมุ มองของชาวดิจิ ิิทััล (เช่่น ประโยคที่่�ว่่า คนรุ่่�นใหม่่ใส่่ใจสิ่�งแวดล้้อม) ใช้้ชีีวิิตแบบเน้้นการดููแลสุุขภาพ มากขึ้�น เช่น่ ออกกำำ�ลัังกาย รัับประทานอาหารเพื่่�อสุขุ ภาพ มีีสมดุุลชีีวิิต (Work-Life รุ่่�นวัยั Baby Gen X Gen Y Gen Z Gen Alpha Balance) ให้้ความสำ�ำ คัญั กับั กระแสสัังคม ใช้้ภาษา คำ�ำ หรืือวลีีใหม่่ ๆ ตามยุคุ สมัยั Old-digital Boomer ปานกลาง มาก มากที่่�สุดุ มากที่่ส� ุดุ “วิิถีีเทคโนโลยีี (Technological Way of Life)” ความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ของ น้อ้ ย ชาวดิิจิิทััลไทยเกี่ �ยวข้้องกัับเทคโนโลยีีโดยตรงทั้้�งด้้านการเรีียนรู้้�ทัักษะการใช้้งาน และผลกระทบจากการใช้้เทคโนโลยีี ข้้อมููลจากการสััมภาษณ์์เชิิงลึึกแสดงให้้เห็็นถึึง Neo-digital - น้้อย มาก มาก มากที่่ส� ุุด มากที่่ส� ุุด บทบาทสำ�ำ คััญของทัักษะการเรีียนรู้้�การใช้้งานเทคโนโลยีี รวมถึึงความเกี่�ยวโยงของ มหาวิิทยาลัยั น้อ้ ย มาก มาก มากที่่�สุุด มากที่่�สุุด ความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่กัับทัักษะการรู้้�เท่่าทัันสื่่�อและเทคโนโลยีี (Digital Literacy) Neo-digital - ที่่�เป็็นตััวชี้�้วััดลัักษณะรุ่่�นได้้ชััดเจน ดัังประโยคที่่�ว่่า “คนรุ่่�นใหม่่เกิิดมากัับเทคโนโลยีี” มััธยมศึึกษา หรือื “คนรุ่่�นใหม่่ต้้องรู้้�ทันั เทคโนโลยีี” ที่่�มา: สรุปุ จากข้้อมููลการสัมั ภาษณ์์เชิิงลึึกของโครงการวิิจัยั การสร้้างความเข้้าใจในคุุณลักั ษณะ สิ่ �งเหล่่านี้้�ได้้สร้้างภาพประทัับความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ผ่่านกระบวนการมีีทัักษะและ พฤติกิ รรม และทััศนคติใิ นอนาคตของชาวดิิจิทิ ััลไทย (จุุลนีี เทีียนไทย และคณะ, 2563). การเรีียนรู้้�เทคโนโลยีีที่่�มากกว่่าเดิิม ทั้้�งในแง่่ความเก่่ง ความคล่่องตััวในการใช้้งาน และทัันสมััยต่่อเทคโนโลยีีใหม่่ โดยความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่จึึงถููกมองว่่ามีีความเป็็น สาเหตุุหนึ่่�งที่่�ทำำ�ให้้ทัักษะความสามารถในการใช้้งานเทคโนโลยีีของคนรุ่่�นต่่าง ๆ “ชาวดิิจิิทััล (Digital Natives)” สููง บางส่ว่ นเรีียกว่า่ เป็น็ iGen เพราะเกิดิ เติบิ โต และ มีีความแตกต่่างกััน และส่่งผลให้้เกิิดความคาดหวัังอย่่างมากต่่อคนรุ่่�นถััดไป คุ้้�นเคยกัับการใช้้เทคโนโลยีีมากกว่่าเจเนอเรชัันที่่�เกิิดมาก่่อนนี้�้ นำ�ำ มาสู่�กระบวนการ เนื่่�องจากความสััมพัันธ์์ระหว่่าง “ประสบการณ์์ชีีวิิตกัับการเกิิดขึ้้�นของเทคโนโลยีี” สร้้างความคาดหวัังต่่อเรื่�องวิิถีีเทคโนโลยีี โดยคนแต่่ละรุ่่�นจะคาดหวัังว่่าคนรุ่่�นอื่่�น โดยมองว่่า อุุปกรณ์์เทคโนโลยีีการสื่่�อสารในแต่่ละยุุคสมััยนัับว่่าเป็็นตััวแทนอััตลัักษณ์์ ของคนแต่ล่ ะรุ่่�นได้้ ดังั ความเห็น็ ของชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่ว่ ัยั เรีียนมหาวิทิ ยาลัยั ที่่ก� ล่า่ วไว้ว้ ่า่ 30 “เทคโนโลยีีรุ่่�นแม่่ก็็จะเป็็นเพจเจอร์์ เทคโนโลยีีรุ่่�นผมก็็คืือสมาร์์ตโฟน ส่่วนเทคโนโลยีี 31

รุ่�่นน้้องผมก็็จะเป็็นแท็็บเล็็ตและการวิิดีีโอคอล” รวมถึึงความแตกต่่างของการใช้้ชีีวิิต อัตั ลักั ษณ์์ของชาวดิจิ ิิทัลั สากล ของการเล่น่ ในวัยั เด็ก็ ของคนแต่ล่ ะยุคุ เช่น่ ประสบการณ์ท์ ี่่ร� ะบุวุ ่า่ “เราเติบิ มาในยุุคที่่ม� ันั จากการนิิยาม “ความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่” ตามมุุมมองของชาวดิิจิิทััลไทยข้้างต้้น ยัังมีีหมากเก็บ็ โดดยาง เล่่นแบบเล่่นจริงิ ๆ ในสนามเด็ก็ เล่่น แต่่ของเขา (เด็ก็ เดี๋ย� วนี้้)� น่่าจะเป็น็ ยุุคที่่แ� บบโตมาน่่าจะมีมี ือื ถือื เลย เพราะพ่่อแม่ห่ ลายคนก็เ็ ลี้ย� งด้ว้ ยสมาร์ต์ โฟน” จะเห็็นได้้ว่่า ทุุกคนล้้วนมีีความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ (และรุ่่�นเก่่า) ได้้ในหลากหลายมิิติิ ทั้้�งในแง่่อายุุและวััย รููปแบบความคิดิ วิิถีีการดำำ�เนินิ ชีีวิติ รวมถึงึ วิถิ ีีเทคโนโลยีี ขึ้�นอยู่่�กัับ จึึงไม่่น่่าแปลกใจว่่าเหตุุใดความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ถึึงถููกคาดหวัังสููงต่่อทัักษะการใช้้ ว่่าบุคุ คลจะนิิยามตัวั ตนอย่่างไรเพื่่อ� สร้า้ งความเป็็นอััตลักั ษณ์์เฉพาะบุุคคล (Individual เทคโนโลยีี ดัังที่่�กล่่าวไปแล้้วว่่า คนรุ่่�นใหม่่คืือการถููกนิิยามว่่าเป็็นคนที่่�มีีทัักษะและ Identity) อย่่างไรก็็ตาม เพื่่�อค้้นหาประเด็็นสำำ�คััญที่่�ว่่าชาวดิิจิิทััลไทยมีีความเป็็นคน ทันั สมัยั ต่่อเทคโนโลยีี อย่่างไรก็ต็ าม ในทางตรงกัันข้้าม ข้้อมููลจากการสััมภาษณ์์เชิงิ ลึึก รุ่่�นใหม่ม่ ากน้อ้ ยเพีียงใด เราจึงึ ต้้องอาศััยการทำำ�ความเข้้าใจอัตั ลักั ษณ์์ร่ว่ ม (Collective จากทุุกกลุ่�มวััย สามารถวิิเคราะห์์มุุมมองที่่�มีีต่่อเรื่�องวิิถีีเทคโนโลยีีและสรุุปนิิยาม Identity) ในความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ของชาวดิิจิิทััล ข้้อมููลในส่่วนนี้้�จึึงพยายามวิิเคราะห์์ “ความเป็็นคนรุ่่�นเก่่า” ได้้ว่่า “เป็็นผู้�้ที่�ไม่่รู้�เรื่�องเทคโนโลยีี ใช้้เทคโนโลยีีไม่่คล่่อง ข้้อมููลที่่�ได้้จากการสััมภาษณ์์เชิิงลึึกโดยใช้้กรอบการวิิเคราะห์์อััตลัักษณ์์ชาวดิิจิิทััลไทย ไม่่เท่่าทััน อาจตกเป็็นเหยื่�อในการโดนหลอกลวงและอาชญากรรมต่่าง ๆ ได้้ง่ าย ตามคุณุ ลักั ษณะชาวดิจิ ิทิ ัลั สากลที่่ไ� ด้จ้ ากการทบทวนวรรณกรรมซึ่ง�่ สรุปุ ได้้ 25 ลักั ษณะ ไม่่ค่อยติดิ ตามเทคโนโลยีใี หม่่ ไม่เ่ ปิดิ รับั และปรับั ตัวั ที่่จ� ะใช้เ้ ทคโนโลยีี รวมถึงึ ชอบพึ่่ง� พา สำำ�คััญ จัดั เป็็น 4 กลุ่�มดังั นี้�้ ให้้ผู้�้อื่น� (คนรุ่น�่ ใหม่)่ ช่่วยเหลืือทางเทคโนโลยีีให้้” ทั้้ง� นี้้� ชาวดิจิ ิทิ ััลช่่วงวััยเจเนอเรชัันซีี และเจเนอเรชัันวายส่่วนมากอยากให้้คนรุ่่�นเก่่ามีีการยอมรัับ เรีียนรู้�้เทคโนโลยีีต่่าง ๆ 33 ตามสมััยด้ว้ ย ข้้อพึึงระวัังในประเด็็นความคาดหวัังต่่อทัักษะวิิถีีเทคโนโลยีีของคนรุ่่�นใหม่่นี้้�คืือ การที่่�คนรุ่่�นใหม่่ต้้องแบกรัับความกดดัันในการพััฒนาศัักยภาพตนเอง การเรีียนรู้�้ ทัักษะ ความสามารถที่่�ถููกคาดหวัังเพิ่่�มขึ้น� ไปเรื่อ� ย ๆ ในขณะที่่ค� นรุ่่�นเก่า่ นอกจากจะถููก คาดหวัังไม่่มากนััก กลัับคาดหวัังที่่�จะพึ่่�งพาเรื่�องเหล่่านี้้�จากคนรุ่่�นใหม่่เป็็นหลััก อาทิิ คำ�ำ กล่า่ วที่่ว� ่า่ “ก็พ็ ี่่ท� ำำ�อันั นี้้ไ� ม่ไ่ ด้้ น้อ้ งน่่าจะเก่่งเทคโนโลยีกี ว่่าพี่่� ช่่วยทำ�ำ แทนหน่่อยละกันั ” ช่่องว่่างระหว่่างรุ่่�นนี้�้ทำ�ำ ให้้การทำ�ำ งานระหว่่างคนรุ่่�นเก่่าและคนรุ่่�นใหม่่ในสัังคมไทย เกิิดความเหลื่�อมล้ำ��ำ เมื่�อคนรุ่่�นเก่่าใช้้เทคโนโลยีีได้้ไม่่คล่่อง งานในส่่วนนี้�้จึึงตกมาอยู่�ใน ความรับั ผิิดชอบของคนรุ่่�นใหม่่แทน 32

ตาราง 2 อััตลักั ษณ์ช์ าวดิจิ ิิทััลสากลที่่ม� ีอี ยู่�่ในชาวดิิจิทิ ัลั ไทย ทั้้�งนี้�้ ในภาพรวมชาวดิิจิิทััลไทยมีีลัักษณะทั้้�ง 25 ประการข้้างต้้นเช่่นเดีียวกัับ ชาวดิิจิิทััลสากล เพีียงแต่่ในการศึึกษาครั้�งนี้้�พบว่่า บางคุุณลัักษณะแสดงออกอย่่าง อััตลัักษณ์ช์ าวดิจิ ิทิ ััลสากลที่่ม� ีอี ยู่ใ่� นชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทย ชััดเจน ส่่วนบางลัักษณะรัับรู้�้ได้้ว่่ามีีอยู่�แต่่ยัังไม่่เด่่นชััด ในที่่�นี้้�จะขอนำ�ำ เสนอประเด็็น ที่่�น่่าสนใจโดยเฉพาะในส่่วนของลัักษณะชาวดิิจิิทััลไทยที่่�มองว่่ามีีความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ เทคโนโลยีี วิิถีอี อนไลน์์ โดยมีีการตีีความลัักษณะต่า่ ง ๆ ที่่�แตกต่่างไปจากบริิบทของสากล ดัังนี้�้ • เกิดิ มาพร้อ้ มกัับการใช้เ้ ทคโนโลยีี • ออนไลน์์ตลอด (Interactive) (Equipped with Smart) • ต้อ้ งการความรวดเร็ว็ (Need for Speed) การใช้เ้ ทคโนโลยีีของคนรุ่่�นใหม่่ • ให้เ้ ทคโนโลยีีคิดิ ให้้เลยไม่่ได้้ฝึึกสมอง • ตื่น� ตัวั ต่่อข่่าวสาร (Information แม้้ชาวดิิจิิทััลไทยโดยเฉพาะเจเนอเรชัันซีีจะเห็็นด้้วยที่่�คนรุ่่�นตนเองนั้้�นเกิิดมา (Stupidification) Alertness) พร้้อมกัับการใช้้เทคโนโลยีี (Equipped with Smart) เช่่นเดีียวกัับชาวดิิจิิทััล • เปรีียบตนเองเป็น็ เทคโนโลยีี (Imitate • สัังคมก้้มหน้้า (Thumb Generation) ทั่่�วโลก แต่่หลายคนก็็ปฏิิเสธว่่าความจริิงแล้้วชาวดิิจิิทััลไทย “เราไม่่ได้้เกิิดมาพร้้อม Technology Function) • มีีความคิดิ ต่อ่ เรื่อ� งเวลาเปลี่่�ยนไป กัับการใช้้เทคโนโลยีีแต่่เราเกิิดมาในยุุคที่่�มีีการใช้้เทคโนโลยีี” ซึ่่�งประเด็็นนี้้�สะท้้อนถึึง • มีีความคิิดสร้้างสรรค์์ (Creativity) (Having a New Sense of Time) ความเหลื่อ� มล้ำำ��ด้า้ นการเข้า้ ถึงึ เทคโนโลยีีของคนในแต่ล่ ะกลุ่�ม เช่น่ กลุ่�มวัยั “เราเพิ่่ง� จะ • เป็น็ ผู้�ส้ ร้า้ งสรรค์์สิ่ง� ใหม่่ ๆ (Innovators) • ชอบสื่�อที่่ม� ีีภาพ (Communicates มาเรีียนรู้�้เทคโนโลยีีใหม่่ ๆ เมื่ �อสััก 10 ปีีก่่อนได้้มั้�ง แต่่เด็็กรุ่�่นนี้้� (รุ่�่นหลััง) คืือเกิิดมา with Images) ปุ๊๊�บ เล่่นไอแพดแล้้ว” หรืือเงื่�อนไขของครอบครััวที่่�ทำำ�ให้้การเข้้าถึึงเทคโนโลยีีของเด็็ก ไม่่เท่่ากััน “เพิ่่�งมารู้�้ จัักประมาณ 10 ขวบ ได้้มีีชีีวิิตตอนยัังไม่่มีีเทคโนโลยีี แบบได้้ ความเป็็นตัวั ตน การสร้า้ งสังั คม ออกไปเที่่�ยวเล่่นกัับเพื่่�อนนอกบ้้านด้้วย ไม่่ได้้เล่่นแต่่อิินเทอร์์เน็็ตเท่่านั้้�น ไม่่ได้้เกิิดมา • ชอบค้น้ หาตััวตน • ชอบความโปร่่งใส (Transparency) พร้้อมกัับอิินเทอร์์เน็็ตเลย” ดัังนั้้�น แม้้ว่่าจะเป็็นคนรุ่่�นเดีียวกััน อยู่�ในยุุคสมััยช่่วงเวลา (Personalization) • กล้า้ แสดงความคิิดเห็น็ เดีียวกััน พื้้�นที่่�เดีียวกััน แต่่อาจจะเข้้าถึึงการใช้้เทคโนโลยีีได้้ไม่่พร้้อมกััน กรณีีนี้้� • มีีตัวั ตนที่่ห� ลากหลาย (Free Expression) แสดงให้้เห็็นถึึงโครงสร้้างสัังคมไทยที่่�มีีความเหลื่�อมล้ำ��ำ ด้้านเทคโนโลยีี ทำ�ำ ให้้ลัักษณะ (Multiple Identities) • ยืนื หยัดั เพื่่�อสิิทธิิของตนเอง ของชาวดิิจิิทััลไทยมีีคุุณลัักษณะที่่�ผสมผสานทั้้�งความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ (ทัันสมััย ได้้ใช้้ • ชอบสร้้างตัวั ตนอย่า่ งเฉพาะ (Stand for Individual Rights) เทคโนโลยีี) และความเป็็นคนรุ่่�นเก่า่ (เข้า้ ไม่ถ่ ึงึ เทคโนโลยีี) ความสามารถในการเข้้าถึงึ (Customization) • มีีความหลากหลายทางเพศ เทคโนโลยีีทั้้�งในเชิิงพื้้�นที่่� ความสามารถทางเศรษฐกิิจ และทัักษะการเรีียนรู้�้ ของแต่่ละ • สร้า้ งโลกส่ว่ นตััว (Create their (Gender Diversity) บุุคคล จึึงเป็็นข้้อกำ�ำ หนดร่่วมในการสร้้างความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ในเชิิงเทคโนโลยีีให้้กัับ own private world) • ลดอคติกิ ารเหยีียดหยามผู้�้อื่น� ชาวดิิจิทิ ััลไทยด้้วย • มีีอิสิ ระในตนเอง (Decrease Discrimination) ชาวดิิจิิทััลไทยที่่�เป็็นคนรุ่่�นใหม่่หลายคนยัังมองตนเองแยกส่่วนกัับเทคโนโลยีี (Independence/Freedom) • มีีส่ว่ นร่ว่ มกับั สังั คม (Civic Engagement) แม้้จะมีีการเปรีียบเทีียบตนเองเป็็นเทคโนโลยีี (Imitate Technology Function) • มั่�นใจในตนเอง (Self-confident) • สร้า้ งเครืือข่า่ ยออนไลน์์ (Net-Networking) 35 • ให้ค้ วามร่ว่ มมืือ (Collaboration) ที่่ม� า: สรุปุ 25 คุณุ ลักั ษณะจากข้อ้ มููลการทบทวนวรรณกรรมที่่เ� กี่ย� วข้อ้ ง และนำ�ำ มาจัดั แบ่ง่ เป็น็ 4 กลุ่�ม โดยมุมุ มอง ของผู้้�วิจิ ัยั โครงการวิจิ ัยั การสร้า้ งความเข้า้ ใจในคุณุ ลักั ษณะ พฤติกิ รรม และทัศั นคติใิ นอนาคตของชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทย (จุลุ นีี เทีียนไทย และคณะ, 2563). 34

เช่่นเดีียวกัับชาวดิิจิิทััลสากล แต่่เป็็นเพีียงการเปรีียบเทีียบในเชิิงการใช้้คำำ�ศััพท์์ คััดลอกและละเมิิดลิิขสิิทธิ์�กัันจำ�ำ นวนมาก อาทิิ การตั้้�งสเตตััส คำ�ำ คม การใช้้ หยิิบยืืมคำำ�มาเปรีียบเทีียบตนเองเหมืือนอุุปกรณ์์ไฟฟ้้า อาทิิ “รู้้�สึึกแบตหมด ขอไป มุุกตลก แล้ว้ คนก็น็ ำำ�ไปใช้ต้ ่อ่ ๆ กันั เมื่อ� สืบื ค้น้ จะพบว่่า มีีคนสร้้างมาก่่อนหน้า้ นั้้น� แล้ว้ ชาร์จ์ พลังั ก่่อน” หมายถึงึ ความรู้้�สึกึ อ่อ่ นล้า้ ต้อ้ งการพักั ผ่อ่ น โดยส่ว่ นใหญ่ช่ าวดิจิ ิทิ ัลั ไทย การถ่่ายภาพ การตกแต่่งภาพ หรืือแม้้แต่่การให้้ข้้อคิิด สาระ ข่่าวสารต่่าง ๆ พบว่่า ก็็ยัังมองว่่าตนเองยัังมีีความเป็็นมนุุษย์์มากกว่่าและตััวเองยัังไม่่ใช่่เทคโนโลยีี และทำำ� ถููกคััดลอกและแชร์ต์ ่่อไปโดยไม่่ได้อ้ ้า้ งอิงิ ถึงึ ที่่�มาของต้้นฉบัับ ทุุกอย่่างไม่่ได้้แบบที่่�เทคโนโลยีีทำ�ำ ดัังเช่่นคำ�ำ ที่่�กล่่าวว่่า “นี่่�คนนะไม่่หุ่�่นยนต์์” โดย คนรุ่่�นใหม่่ยอมรัับว่่า เทคโนโลยีีมีีบทบาทควบคุุมรููปแบบการดำำ�เนิินชีีวิิต แต่่ใน วิถิ ีอี อนไลน์ใ์ นคนรุ่่�นใหม่่ ขณะเดีียวกัันก็ย็ ังั เชื่อ� ว่่าคนยััง “เหนืือกว่่า” สามารถทำำ�ในหลายสิ่ง� ที่่เ� ทคโนโลยีีทำำ�ไม่่ได้้ ปรากฏการณ์์การใช้้ชีีวิิตแบบวิิถีีออนไลน์์กลายเป็็นลัักษณะสำ�ำ คััญของชาวดิิจิิทััล เทคโนโลยีีเกิิดมาจากคนคิิดสร้า้ งขึ้�นและยังั คงถููกควบคุุมโดยคนอยู่� ทั่่�วโลกรวมถึึงประเทศไทยที่่�สามารถเห็็นคุุณลัักษณะสำ�ำ คััญของคนรุ่่�นใหม่่คืือ “สัังคม ก้้มหน้้า” ที่่�ผู้�้คนต่่างต้้องออนไลน์์ในโลกอิินเทอร์์เน็็ตตลอดเวลา ทั้้�งในด้้านการติิดต่่อ สำำ�หรัับประเด็็นที่่�ว่่า “คนรุ่่�นใหม่่เป็็นกลุ่�มคนที่่�ถููกทำำ�ให้้ฉลาดน้้อยลง (Stupid- สื่�อสารกัับผู้้�อื่�น รวมถึึงการต้้องตื่ �นตััวต่่อข้้อมููลข่่าวสารที่่�มีีมากมาย สิ่�งเหล่่านี้�้เป็็น ification)” เพราะปล่่อยให้้เทคโนโลยีีคิิดให้้ตนเองเลยไม่่ได้้ฝึึกสมอง มุุมมองของชาว ผลพวงที่่�เกิิดจากโครงสร้้างสัังคมที่่�เน้้นการแข่่งขััน ความต้้องการความรวดเร็็ว ก่่อให้้ ดิิจิิทััลไทยเห็็นด้้วยในประเด็็นดัังกล่่าวในแง่่ที่่�เป็็นการหยิิบยืืม หรืือใช้้เทคโนโลยีีโดย เกิิดการสร้้างเทคโนโลยีีเพื่่�อให้้ได้้เปรีียบด้้านเวลามากที่่�สุุด ในขณะเดีียวกััน ลัักษณะ “แค่่ใช้้” แต่่บางส่่วนก็็เห็็นแย้้งว่่า คนที่่�มองว่่าเทคโนโลยีีทำำ�ให้้คนฉลาดน้้อยลงก็็คืือ เช่่นนี้้�ก็็ผลิิตซ้ำ�ำ�โครงสร้้างสัังคมที่่�ผลัักให้้คนรุ่่�นใหม่่ต้้องติิดตามใช้้ชีีวิิตในโครงสร้้าง “คนรุ่่�นเก่่า” นั่่�นเอง เพราะเขาเหล่่านั้้�นไม่่ได้้ใช้้/ใช้้ไม่่เป็็น/ใช้้เป็็นแต่่ไม่่คล่่อง และ แบบนี้ท�้ ี่่ต� ้อ้ งทัันเหตุุการณ์์ รวดเร็็ว และพึ่่ง� พาชีีวิติ ในโลกออนไลน์์ คิิดไปเองว่่าการใช้้เทคโนโลยีีจะทำ�ำ ให้้ไม่่ได้้ฝึึกคิิด แต่่ความเป็็นจริิงแล้้ว หากเป็็นคน สำ�ำ หรัับความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ของชาวดิิจิิทััลไทยนั้้�นจึึงมองว่่า “การออนไลน์์ รุ่่�นใหม่่ เมื่�อใช้้เทคโนโลยีีคืือจะต้้อง “ฉลาดคิิด” และ “รู้้�เท่่าทััน” รู้้�ว่่าเทคโนโลยีีใด ตลอดเวลา” เป็็นเรื่�องปกติิและทำ�ำ ได้้ง่่ายมาก ทั้้�งการติิดตามข่่าวสาร ตามเทรนด์์ ใช้้เพื่่�ออะไร เทคโนโลยีีจึึงเป็็นเพีียงแค่่ “ตััวช่่วย” เท่่านั้้�น ชาวดิิจิิทััลไทยบางส่่วน (Trend) ตามกระแส ดัังวลีีที่่�ว่่า “เดี๋�ยวจะคุุยกัับเขาไม่่รู้้�เรื่�อง” ซึ่่�งหมายถึึงการที่่� ตั้�งคำ�ำ ถามต่่อประเด็็นนี้�้ว่่า “เราจำำ�เป็็นมากน้้อยเพีียงใดที่่�ต้้องเสีียเวลามาคิิดคำำ�นวณ ตนเองต้้องรัับรู้้�ในเรื่�องใดเรื่�องหนึ่่�งที่่�กำำ�ลัังเป็็นที่่�นิิยมในสัังคม ผู้้�คนกำ�ำ ลัังพููดถึึงหรืือ บางสิ่ง� ด้ว้ ยตนเอง ในเมื่อ� มีเี ทคโนโลยีมี าช่่วยในส่่วนนี้้แ� ล้ว้ ถ้า้ เราไม่่มีคี วามรู้เ�้ รื่อ� งนั้้น� เลย เป็็นประเด็็นสัังคมที่่�ผู้�้คนให้้ความสนใจ และลัักษณะสำำ�คััญคืือ กระแสในโลกออนไลน์์ ยัังไงเราก็ใ็ ช้้เทคโนโลยีีนั้้�นไม่่ถููกอยู่ด� ีี” มัักเปลี่่�ยนแปลงรวดเร็็ว “มาไวไปไว” เช่่น การดููสถิิติิแฮชแท็็กประเด็็นที่่�เป็็นกระแส ในทวิิตเตอร์์รายวััน คนรุ่่�นใหม่่จึึงต้้องตื่�นตััวต่่อข่่าวสาร เพราะกลััว “ตกข่่าว” ในระดัับสากลมองว่่า ชาวดิิจิิทััลจะเป็็นผู้�้ มีีความคิิดสร้้างสรรค์์ (Creativity) “ไม่่อััปเดต” “ไม่่รู้้�เรื่�อง” ซึ่่�งเป็็นสิ่่�งที่่�ชาวดิิจิิทััลให้้ความสำ�ำ คััญเป็็นอย่่างมาก รวมถึงึ เป็็นผู้�้สร้้างสรรค์์สิ่�งใหม่่ ๆ (Innovators) จึึงมีีความสามารถในการคิดิ ประดิษิ ฐ์์ จึึงนำำ�มาสู่่�ลัักษณะของการต้้องออนไลน์์ตลอดเวลาเพื่่�อให้้เข้้าถึึงข้้อมููลในทุุกช่่วงขณะ สร้้างสรรค์์สิ่�งต่่าง ๆ พร้้อมทั้้�งมีีช่่องทางแสดงออกถึึงความคิิดเหล่่านั้้�นได้้มากกว่่า เตรีียมพร้อ้ มต่อ่ การเปลี่่�ยนแปลง กว้้างขวางกว่่า และรวดเร็็วกว่่าเดิมิ คุณุ ลัักษณะนี้เ�้ ป็น็ สิ่่�งที่่�สัังคมคาดหวัังค่อ่ นข้า้ งมาก กัับคนรุ่่�นใหม่่ โดยเฉพาะความคาดหวัังจากรััฐที่่�อยากให้้เกิิดการสร้้างนวััตกรรม แต่่ 37 ทั้้ง� นี้�้ ในกรณีีของชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทย ส่่วนใหญ่่ถููกมองว่่าไม่่ได้้มีีลัักษณะของการสร้้างสิ่�งใหม่่ แต่่เป็็นการปรัับ ประยุุกต์์ และลอกเลีียนจากที่่�อื่�นมาใช้้ การเลีียนแบบทำำ�ตามมีีการ 36

ในขณะเดีียวกััน โครงสร้้างสัังคมทั้้�งด้้านการเรีียนและการทำำ�งานได้้ย้ำ�ำ� ให้้คน สารสนเทศ หรือื แม้แ้ ต่ก่ ารสั่่ง� อาหาร สั่ง� สินิ ค้า้ ที่่พ� บว่า่ ผู้ค้� นเลือื กใช้บ้ ริกิ ารแบบออนไลน์์ รุ่่�นใหม่่ต้้องรู้�้เท่่าทัันข่่าวสารและคาดหวัังให้้ผู้�้คนอยู่ �ในการติิดต่่อสื่ �อสารออนไลน์์ มากขึ้�น และธุุรกิิจกลุ่�ม Lazy Economy ที่่�เติิบโตขึ้้�นอย่่างรวดเร็็วจากลัักษณะความ ตลอดเวลา อาทิิ การตั้้�งกลุ่�มไลน์์เพื่่�อติิดต่่อกััน ซึ่�่งมีีทั้้�งกลุ่�มเพื่่�อน กลุ่�มครอบครััว ต้้องการความรวดเร็็วของชาวดิิจิิทััล ความต้้องการความรวดเร็็วนี้้�ยัังถููกผููกเข้้ากัับ กลุ่�มการเรีียน กลุ่�มการทำำ�งาน รวมถึึงการส่่งข้้อความทางแชตแล้้วคาดหวัังให้้คน ข้้อกำ�ำ หนดด้้านเวลาของโลกยุุคใหม่่ที่่�ให้้ความสำ�ำ คััญกัับเรื่�องเวลาเป็็นอัันมาก ระบบ ตอบกลัับเสมอ สิ่�งเหล่่านี้�้ยิ่�งทำำ�ให้้ผู้้�คนต้้องอาศััยการออนไลน์์ตลอดเวลามากขึ้�น การผลิิตที่่�ใช้้ระยะเวลาน้้อยแต่่ได้้ผลผลิิตสููง ระบบการเรีียนรู้�้แบบสั้�น ๆ แต่่ได้้ เพราะหากไม่่ติิดตาม อาจทำำ�ให้้ไม่่รัับรู้้�ข่่าวสารโดยเฉพาะในเรื่�องที่่�เกี่�ยวข้้องกัับตนเอง องค์์ความรู้้�รวดเร็็ว ข้้อมููลสั้�น ๆ แต่่กระชัับครบถ้้วน การให้้ความสำ�ำ คััญกัับบุุคคลที่่� เนื่่�องจากการสื่่�อสารออนไลน์์กลายเป็็นช่่องทางหลัักของคนในยุุคปััจจุุบััน และเป็็น ประสบความสำ�ำ เร็็จอย่่างรวดเร็็วในเรื่�องต่่าง ๆ อาทิิ จบการศึึกษาระดัับสููงด้้วยอายุุ เหมืือนบรรทััดฐานใหม่่ที่่�กำำ�หนดให้้คนรุ่่�นใหม่่ต้้องมีีช่่องทางในการติิดต่่อผ่่านโลก ยัังน้้อย มีีเงิินเก็็บออมจำ�ำ นวนมากในเวลาอัันสั้้�น หรืือแม้้แต่่ในการนำ�ำ เสนอสื่�อ เพลง ออนไลน์์ช่่องทางใดช่่องทางหนึ่่�ง บุุคคลที่่�ไม่่ได้้ใช้้การสื่่�อสารออนไลน์์ใดเลยจะถููกมอง หรืือข่่าวสารต่่าง ๆ ยัังถููกจำำ�กััดด้้วยเวลาให้้มีีความรวดเร็็วและกระชัับ เวลาจึึงเป็็น ว่า่ “แปลก” และกลายเป็็น “คนรุ่่�นเก่า่ ” เหมืือนกรอบในการดำ�ำ เนิินชีีวิติ ของชาวดิจิ ิิทััลในทุุก ๆ ด้้าน เมื่�อคนรุ่่�นใหม่่ต้้องอยู่่�กัับโลกที่่�เน้้นความเท่่าทัันต่่อเหตุุการณ์์ต่่าง ๆ ดัังนั้้�น สิ่�งเหล่่านี้�้นำำ�ไปสู่่�ลัักษณะการเรีียนรู้้�แบบ “เร่่งด่่วน” อาทิิ การชอบสื่�อที่่�มีีภาพ ชาวดิิจิิทััลจึึงต้้องการความรวดเร็็วในทุุกด้้าน ซึ่่�งจากการวิิเคราะห์์ข้้อมููลการสััมภาษณ์์ การดููข้อ้ มููลจากอินิ โฟกราฟิิก การอ่า่ นแบบข้า้ ม (Skimming) และดููเพีียงข้อ้ มููลสั้น� ๆ เชิิงลึึกพบประเด็็นที่่�น่่าสนใจว่่า คนรุ่่�นเก่่ามัักมองความต้้องการความรวดเร็็วของ ดัังเช่่นปรากฏการณ์์ที่่�คนรุ่่�นใหม่่ชอบใช้้ทวิิตเตอร์์ในการติิดตามข่่าวสาร “คนรุ่�่นหนูู คนรุ่่�นใหม่่ว่่าเป็็นความ “ใจร้้อน” ซึ่�่งโดยส่่วนมากจะถููกตีีความและมีีนััยในเชิิงลบ ชอบเล่่นทวิติ เตอร์์ คือื มันั มีอี ะไรน่่าอ่่านเยอะ เป็น็ เนื้้อ� หาเน้น้ ๆ ไม่่ยืดื ยาว แค่่ 10 บรรทัดั อาทิิ ความอดทนต่ำำ�� อดทนไม่่ได้้ ไม่่ละเอีียดรอบคอบ โดยคนรุ่่�นใหม่่เองก็็มองว่่า แต่่เป็็นเรื่�องสำำ�คัญั ๆ เจาะจงตรงนั้้�นเลย” รวมถึงึ การที่่ค� นรุ่่�นใหม่น่ ิยิ มใช้้ภาพ อักั ษรย่่อ เป็็นจริิง เนื่่�องจากคนรุ่่�นใหม่่มีีความคิิดต่่อเรื่�องเวลาเปลี่่�ยนไป มีีความคิิดว่่าการใช้้ หรืือสััญลัักษณ์์แทนความรู้�้ สึึกในการสื่่�อสาร การส่่งสติ๊�กเกอร์์ อีีโมจิิ (Emoji) เทคโนโลยีีช่่วยร่่นระยะเวลาการดำ�ำ เนิินกิิจกรรมบางประการในชีีวิิตประจำ�ำ วัันของ มีีม (Meme) หรืือภาพเคลื่อ� นไหวแบบ Gif ซึ่ง�่ ถืือว่า่ เป็็นการสื่่อ� สารที่่�เข้า้ ใจได้ร้ วดเร็็ว พวกเขา ยกตััวอย่่างเช่่น ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�ระบุุว่่า “สมััยนี้้�มัันมีีเทคโนโลยีีอะไร เยอะแยะแล้้วในชีีวิิต เลยทำำ�ให้้เราไม่่ค่่อยจำำ�เป็็นที่่�จะต้้องรออะไรหรืือทนกัับอะไรที่่� ทั้้�งนี้้� คนรุ่่�นใหม่่มองว่่าการพยายามเหมารวมตีีตราว่่า “คนรุ่่�นใหม่่ใจร้้อน มัันไม่่จำำ�เป็็น เลยกลายเป็็นคนใจร้้อน” รวมถึึงความคาดหวัังต่่อเทคโนโลยีีที่่�จะต้้อง ความอดทนต่ำ�ำ�” ไม่่น่่าจะถููกต้้องนััก เพราะความจริิงแล้้วคนรุ่่�นเก่่าที่่�ใช้้ชีีวิิตในยุุค รวดเร็็ว จึงึ ทำ�ำ ให้้คนรุ่่�นใหม่ม่ องว่่าทุุกอย่า่ งต้อ้ งรวดเร็็ว “เวลาเราสั่ง� ของออนไลน์์แบบนี้้� ปััจจุุบัันก็็มีีความใจร้้อนไม่่น้้อยไปกว่่ากััน ดัังนั้้�นการให้้ภาพลบกัับคนรุ่่�นใหม่่เพีียง เราก็็แบบ เฮ้้ย! อยากได้้เลย…สั่�งวัันนี้้�แล้้ว อยากได้้พรุ่่�งนี้้�เลยนะ อะไรอย่่างนี้้� อย่่างเดีียวอาจไม่ย่ ุุติธิ รรมนักั เนื่่อ� งจากยัังไม่่สามารถระบุุได้แ้ น่ช่ ัดั ว่า่ คนรุ่่�นเก่่ารวมถึงึ ต้อ้ งการใช้เ้ ลย” ชี้ใ�้ ห้เ้ ห็น็ ว่า่ ระบบเทคโนโลยีีทำำ�ให้ร้ ะบบการทำำ�งานของสิ่ง� ต่า่ ง ๆ เป็น็ ไป สัังคมในอดีีตเป็็นคนไม่่รีีบเร่่ง ไม่่ใจร้้อน มีีความอดทนสููงจริิงหรืือไม่่ และเหตุุใด ตามขั้�นตอนและมัักมีีการกำำ�หนดเวลาไว้้ชััดเจน เช่่น การแสดงแผนที่่�การเดิินทาง เมื่ �อคนรุ่่�นเก่่าได้้มาใช้้ชีีวิิตในยุุคสมััยปััจจุุบัันซึ่่�งมีีการใช้้เทคโนโลยีีอย่่างแพร่่หลาย ที่่�มีีการคาดประมาณระยะเวลาที่่�ใช้้ตามสภาพการจราจรแบบเรีียลไทม์์ (Real Time) (แม้้ตนเองจะใช้้ไม่่ได้้หรืือใช้้ไม่่เป็็น) แต่่ก็็คาดหวัังและมีีลัักษณะใจร้้อนไม่่ต่่างจาก ความเร็็วของการเชื่�อมต่่ออิินเทอร์์เน็็ตที่่�ถููกพััฒนาให้้รวดเร็็วขึ้�นอย่่างต่่อเนื่่�อง ระบบ คนรุ่่�นใหม่่ จากการสัมั ภาษณ์ช์ าวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่พ่ บว่า่ การสร้า้ งคุณุ ลักั ษณะความใจร้อ้ น การเงิินการธนาคาร การชำ�ำ ระค่่าบริิการสิินค้้าและบริิการแบบออนไลน์์ การเข้้าถึึง และอดทนต่ำ��ำ ให้้กัับคนรุ่่�นใหม่่นั้้�น ส่่วนหนึ่่�งมาจากความคาดหวัังของคนรุ่่�นเก่่า 38 39

ที่่�สร้้างให้้คนรุ่่�นใหม่่ต้้องเป็็นเช่่นนี้้� เพราะสัังคมมีีการแข่่งขัันกัันมากขึ้�น ใช้้เทคโนโลยีี ในเฟซบุ๊๊ก� เพราะไม่อ่ ยากให้ใ้ ครมารับั รู้เ�้ รื่อ� งส่ว่ นตัวั ของตนเอง จะเห็น็ ได้ว้ ่า่ เป็น็ ลักั ษณะ มากขึ้�น ครอบครััว สถาบัันการศึึกษา และรััฐต่่างก็็คาดหวัังว่่าคนรุ่่�นใหม่่ต้้องทำ�ำ อะไร ของการสร้า้ งโลกส่ว่ นตัวั ที่่ค� นรุ่่�นใหม่ส่ ามารถสร้า้ งโลกส่ว่ นตัวั ได้ห้ ลายใบผ่า่ นการใช้ง้ าน ได้้อย่่างรวดเร็็วในทุุกด้้าน โดยเฉพาะประเด็็นทัักษะความคล่่องแคล่่วในการใช้้ แพลตฟอร์ม์ ที่่�แตกต่่างกันั เทคโนโลยีีที่่�คนรุ่่�นเก่่าคาดหวัังว่่าคนรุ่่�นใหม่่ต้้องทำำ�ทุุกอย่่างได้้รวดเร็็ว สำำ�เร็็จในระยะ เวลาอัันสั้้น� เพราะถืือว่่ามีีเทคโนโลยีีมาช่ว่ ยดำ�ำ เนินิ การแล้้ว ด้้านพฤติิกรรมการโพสต์์หรืือแชร์์สิ่�งต่่าง ๆ ลงบนโลกออนไลน์์ ชาวดิิจิิทััลที่่�เป็็น คนรุ่่�นใหม่่แม้้จะมั่�นใจที่่�จะแชร์์ แต่่กระบวนการสร้้างความมั่�นใจนั้้�นมีีการตััดสิินใจ ตัวั ตนของคนรุ่่�นใหม่่ จากความไม่่มั่�นใจในหลายขั้�นตอน ดัังเช่่น การลงรููปภาพของตนเองที่่�ต้้องผ่่านการ คุุณลัักษณะสากลความเป็็นตััวตนของชาวดิิจิิทััลคืือ การชอบค้้นหาตััวตน จัดั แต่ง่ ภาพ การลงข้อ้ ความ หรือื แชร์ข์ ้อ้ มููลต่า่ ง ๆ และคอยกังั วลกับั ผลตอบรับั จากผู้้�อื่น� มีีตััวตนที่่�หลากหลาย ชอบการสร้้างอััตลัักษณ์์ที่่�ทำำ�ให้้เป็็นของตััวเอง (Personalized เช่่น ความคิิดเห็็น (Comment) การกดไลก์์ การกดแชร์์ และกลััวการไม่่ได้้รัับการ Identity) สร้้างโลกส่ว่ นตััว มีีอิิสระในตนเอง และมั่�นใจในตนเอง ซึ่ง�่ การศึกึ ษาในครั้ง� นี้้� ตอบรับั ใด ๆ จากผู้�้อื่น� “หนููคิดิ ว่่าพฤติกิ รรมการลงรููปในโซเชีียลต่่าง ๆ 90 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ พบว่่า ชาวดิิจิิทััลไทยมีีความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ที่่�สอดคล้้องไปกัับลัักษณะชาวดิิจิิทััลสากล เเต่่งรููปหมดค่่ะ ไม่่ค่่อยมีีใครเอารููปสดหรืือเหมืือนตััวจริิงลง หนููก็็เลยคิิดว่่า บุุคคล แต่่มีีบริบิ ทการอธิิบายบางประการที่่แ� ตกต่า่ งออกไป โดยเฉพาะในเรื่อ� งของความมั่�นใจ ส่่วนมากไม่่มีีความมั่่�นใจในตััวเอง” แม้้ว่่าชาวดิิจิิทััลไทยทั้้�งรุ่่�นเก่่าและรุ่่�นใหม่่มองว่่า เทคโนโลยีีนั้้�นทำ�ำ ให้้คนมีีความมั่�นใจ และกล้้าแสดงออกมากขึ้�นในโลกออนไลน์์มากกว่่าในโลกออฟไลน์์ เช่่น มั่�นใจในการ อีีกทั้้�งผลกระทบจากการเกิิดขึ้้�นของข่่าวปลอม (Fake News) ทำำ�ให้้หลายคน นำำ�เสนอตััวตนของตนเอง การนำำ�เสนอภาพตนเอง (Selfie) การระบุุอััตลัักษณ์์ รสนิิยม เกิิดความไม่่มั่�นใจต่่อเนื้้�อหาข้้อมููลต่่าง ๆ ที่่�ตนเองได้้รัับ ต้้องมีีการตรวจสอบ อ้้างอิิง ค่่านิิยม อารมณ์์ ความรู้้�สึึก จากการวิิเคราะห์์ข้้อมููลการสััมภาษณ์์เชิิงลึึกในภาพรวม ยืืนยัันจากแหล่่งต่า่ ง ๆ มากขึ้�น กระแสการกลััวการโดนเปิิดโปง หรือื ในภาษาออนไลน์์ สรุปุ ได้ว้ ่า่ คนรุ่่�นใหม่ม่ ีีความมั่น� ใจที่่จ� ะแสดงออก แต่ภ่ ายใต้ค้ วามมั่�นใจนั้้�นกลับั มีีความ ใช้้คำ�ำ ว่่า “โดนแหก” “โป๊๊ะแตก” “จัับโป๊๊ะ” ทำ�ำ ให้้เกิิดความไม่่มั่�นใจต่่อการรัับและ ไม่่มั่�นใจแฝงอยู่่�ด้้วย เนื่่�องจากโครงสร้้างสัังคมหลายประการ เช่่น คนในครอบครััว เผยแพร่่สื่�อ รวมถึึงการเปลี่่�ยนแปลงที่่�รวดเร็็วและตลอดเวลา สิ่�งที่่�เคยมั่�นใจอาจ ครููอาจารย์์ กลุ่�มเพื่่อ� น นายจ้้าง คนในที่่ท� ำำ�งาน คนในสัังคมที่่�ไม่ร่ ู้�้ จัักกันั รวมถึึงระบบ ปรับั เปลี่่ย� นหรืือถููกแก้ไ้ ขไปรวดเร็็วมาก ความไม่ม่ั่�นใจในเรื่�องต่า่ ง ๆ ก็็มีีมากขึ้�น กฎหมาย ทำ�ำ ให้้การแสดงออกถึึงความเป็็นตััวตนของตนเองอาจต้้องแสดงออกใน หลากหลายลัักษณะ การเลืือกแพลตฟอร์์มในการแสดงออกตััวตนที่่�แตกต่่างกััน เช่่น วิิถีีชีีวิิตออนไลน์์ทำ�ำ ให้้ชาวดิิจิิทััลไทยรู้�้ สึึกถึึงความมีีอิิสระในตนเองได้้มากขึ้�น คนรุ่่�นใหม่ใ่ นวัยั เรีียนเลือื กใช้เ้ ฟซบุ๊๊ก� เพื่่อ� เป็น็ เพื่่อ� นกับั พ่อ่ แม่่ ผู้�้ ปกครอง แต่ไ่ ม่แ่ สดงออก ทั้้�งการแสดงความเป็็นตััวเอง การได้้ติิดตามเฉพาะในสิ่่�งที่่�ตนสนใจ การเรีียนรู้�้ ถึึงตััวตนของตนเองที่่�แท้้จริิงตามต้้องการ และจะเลืือกไปแสดงออกความเป็็นตนเอง การเสาะแสวงหาข้้อมููลที่่�ต้้องการได้้เองผ่่านเทคโนโลยีี อิิสระในการเลืือกรัับข้้อมููล ผ่า่ นทวิติ เตอร์์หรืืออิินสตาแกรมแทน ข่า่ วสาร ลดการพึ่่ง� พาคนอื่่�น ดังั เช่น่ ความเห็น็ ของชาวดิิจิิทัลั รุ่่�นใหม่ท่ ี่่�ระบุวุ ่่า “จากการ นอกจากนี้้� คนรุ่่�นใหม่่ที่่�เป็็นกลุ่�มวััยทำำ�งานอาจเลืือกติิดต่่อหรืือแสดงออกตััวตน ที่่�เราสามารถสืืบค้้นข้้อมููลจากอิินเทอร์์เน็็ตได้้อย่่างสะดวกรวดเร็็ว … เราก็็สามารถ ให้เ้ พื่่อ� นร่่วมงานรับั รู้้�เฉพาะแพลตฟอร์์มไลน์์ โดยไม่ร่ ัับการเป็็นเพื่่�อนกัับคนในที่่ท� ำ�ำ งาน ค้้นหาสิ่�งที่่�เราต้้องการได้้จากสื่่�อออนไลน์์ที่่�หลากหลาย และยัังทำำ�ให้้เราพึ่่�งพา ตััวเองได้้ ไม่่รู้�สึึกว่่าต้้องถามข้้อมููลอะไรจากคนอื่�นในโลกความจริิง” รวมถึึงประเด็็น 40 ความมีีอิิสระในการเข้้าถึึงข้้อมููลแบบไม่่จำำ�กััดขอบเขต “พอเรามีีเทคโนโลยีีเข้้ามา 41

อย่่างนี้� เราสามารถหาทุุกอย่่างรอบโลกได้้ ความรู้้�มัันเปิิดกว้้างแล้้ว มัันไม่่ได้้มีีแค่่ ความตลกเป็็นรููปแบบหนึ่่�งของการแสดงออกเพื่่�อหลีีกเลี่ �ยงการเกิิดปััญหา แหล่่งเดีียว มัันเหมืือนปลดล็็อกกุุญแจที่่�ล็็อกเราไว้้ให้้อยู่�ภายในว่่าสิ่�งที่่�เราเข้้าถึึง ความขััดแย้้งและการถููกดำำ�เนิินคดีีทางกฎหมาย เนื่่�องจากโครงสร้้าง ตอนนี้้�มันั เหมืือนเราเข้า้ ถึงึ ทุุก ๆ อย่่าง ไม่ใ่ ช่่แค่่ความรู้�้ ข้้างในของประเทศเราอย่่างเดีียว สัังคมไทยไม่่ได้้เอื้�อต่่อการเปิิดพื้้�นที่่�ให้้มีีการวิิพากษ์์วิิจารณ์์ แสดงความเห็็น มัันเป็็นความรู้้�ที่�ข้้างนอกประเทศอื่�น ๆ เขาคิิดอะไรยัังไงกัันอย่่างนี้้� เราสามารถเข้้าถึึง แบบตรงไปตรงมาได้้อย่า่ งเปิิดเผยมากนักั แม้แ้ ต่ใ่ นโลกออนไลน์์ ความรู้ต้� รงนั้้�นได้ห้ มดเลย” ชาวดิจิ ิทิ ััลไทย “เปิดิ ใจรัับ” และ “ปรัับตััว” ได้้ดีี อย่่างไรก็็ตาม แม้้ว่่าเทคโนโลยีีการสื่่�อสารและโลกออนไลน์์ทำ�ำ ให้้ชาวดิิจิิทััลไทย ความโดดเด่่นประการหนึ่่�งของคุุณลัักษณะของชาวดิิจิิทััลไทยที่่�ค้้นพบใน รู้้�สึึกถึึงความเป็็นอิิสระมากขึ้�น แต่่ในทางกลัับกัันก็็รู้้�สึึกว่่าตนเองไม่่มีีอิิสระจากโลก การศึกึ ษาครั้ง� นี้�้ โดยเฉพาะในกลุ่�มคนรุ่่�นใหม่ค่ ือื ความสามารถในการ “เปิดิ ใจรัับ” ของเทคโนโลยีี ดัังความเห็็นของชาวดิจิ ิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่ร� ะบุวุ ่่า “บางครั้�งก็็ไม่่ได้้ต้้องการใช้้ และ “ปรัับตััว” ซึ่�่งตามคำ�ำ อธิิบายของชาวดิิจิิทััลไทยแล้้ว คุุณลัักษณะดัังกล่่าว มือื ถือื เเต่่มัันจำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งใช้้ เหมืือนกับั ว่่าเทคโนโลยีีบังั คัับให้เ้ ราต้อ้ งเข้า้ ไปอยู่ก� ัับมัันไป ให้้ความหมายถึึงการเปิิดกว้้างทางความคิิดและการมีีความพร้้อมที่่�จะปรัับเปลี่่�ยน โดยปริิยาย” หรืือในกรณีีที่่�รู้้�สึึกว่่าชีีวิิตประจำำ�วัันมีีอิิสระภายใต้้การถููกเฝ้้าระวัังโดย ตามการเปลี่่�ยนแปลงที่่�เกิิดขึ้้�นอย่่างรวดเร็็วในโลกแห่่งการพััฒนาเทคโนโลยีี เทคโนโลยีี เช่่น ระบบเซนเซอร์์ กล้้องวงจรปิิด ระบบ GPS ที่่�ติิดตามตััวทุุกคนผ่่าน อยู่�เสมอ ไม่่ว่่าจะเป็็นการเปลี่่�ยนแปลงทางเทคโนโลยีีที่่�ทัันสมััยมากขึ้�น โทรศัพั ท์์เคลื่อ� นที่่� การถููกจัับจ้้องผ่่านโลกออนไลน์์ เป็น็ ต้น้ ซึ่่�งทำำ�ให้้ต้้องมีีการเรีียนรู้้�การใช้้งานอุุปกรณ์์ทางเทคโนโลยีีเหล่่านั้้�นใหม่่ ดัังความเห็็นที่่�ระบุุว่่าคนรุ่่�นใหม่่พร้้อมต่่อการเปลี่่�ยนแปลงเสมอ “การชอบ ชาวดิิจิทิ ัลั ไทยเป็น็ คนตลก? การเปลี่่�ยนแปลงแค่่ไหน ถ้้าเป็็นคนรุ่�่นเราเปลี่่�ยนแปลงอะไรเข้้าใจง่ ายกว่่า ข้้อค้้นพบสำ�ำ คััญประการหนึ่่�งของชาวดิิจิิทััลไทยในการศึึกษานี้้�ที่่�ยัังไม่่ค้้นพบ เพราะเราเจอมัันมาตั้�งแต่่เด็็ก สมมติิมีีเทคโนโลยีีใหม่่ ๆ อะไรเข้้ามา เราก็็ ในลัักษณะสากลคืือคนรุ่่�นใหม่่มัักระบุุว่่าคนไทยคืือคนตลก โดยจะเห็็นได้้ เรีียนรู้�้ได้้เร็็วกว่่าคนรุ่�่นก่่อน” นอกจากนี้�้ยัังรวมไปถึึงการยอมรัับการ จากการมองว่่าคนรุ่่�นเก่่ามัักจริิงจัังกัับชีีวิิต ยึึดติิดและไม่่ยืืดหยุ่่�น ในขณะ เปลี่่�ยนแปลงไปของรููปแบบสัังคมหรืือรููปแบบการปฏิิสััมพัันธ์์ การติิดต่่อ ที่่�คนรุ่่�นใหม่่จะมองทุุกอย่่างเป็็นเรื่ �องสนุุกสนานในทุุกกิิจกรรมทั้้�งการเรีียน สื่�อสารกัับผู้้�อื่�น ทั้้�งนี้้� อััตลัักษณ์์ดัังกล่่าวมีีสาเหตุุมาจากการที่่�คนรุ่่�นใหม่่ การทำ�ำ งาน การใช้้ชีีวิิต ทำ�ำ ให้้คนรุ่่�นเก่่ามัักมองว่่าคนรุ่่�นใหม่่ไม่่จริิงจััง ได้้เติิบโตขึ้้�นมาท่่ามกลางการเปลี่่�ยนแปลงต่่าง ๆ ที่่�เกิิดขึ้้�นอยู่�แทบจะตลอด แต่่ในความเป็็นจริิงแล้้ว คนรุ่่�นใหม่่ใช้้ความตลก ขำ�ำ ขััน หรืือความสนุุกสนาน เวลาในสัังคม จึึงทำ�ำ ให้้พวกเขาเกิิดความคุ้้�นเคย รวมไปถึึงมีีประสบการณ์์ เป็็นวิิธีีการหนึ่่�งในการจััดการความเครีียด การใช้้มุุกตลกเพื่่�อเสีียดสีี กัับสิ่�งต่่าง ๆ ที่่�ถููกสร้้างและพััฒนาขึ้�นมาใหม่่ในสัังคมมากกว่่าคนรุ่่�น สัังคม หรืือมองเป็็นเรื่�องเล็็กน้้อย ดัังเช่่น กรณีีการโพสต์์เล่่าเรื่�องความเครีียด ก่่อน โดยเฉพาะในเรื่�องเทคโนโลยีี อีีกทั้้�งยัังทำำ�ให้้พวกเขามีีกรอบวิิธีีคิิด ในการเรีียน การทำำ�งาน ความเลวร้้ายที่่�เกิิดในชีีวิิตให้้กลายเป็็นเรื่�องสนุุก ในการคิิดและตััดสิินใจที่่�จะกระทำำ�สิ่่�งต่่างๆ ที่่�แตกต่่างออกไปอีีกเช่่นเดีียวกััน การกำ�ำ เนิิดขึ้้�นของเพจ เน็็ตไอดอล หรืือการเป็็นยููทููบเบอร์์ ที่่�เพิ่่�มมากขึ้�นและ จุุดนี้�้เองจึึงทำำ�ให้้ชาวดิิจิิทััลมองว่่าคุุณลัักษณะที่่�เปิิดใจรัับและพร้้อมปรัับตััว ส่่วนใหญ่่ก็็เน้้นความตลก สนุุกสนาน นอกจากนี้�้ ในการแสดงความเห็็น คืือเอกลัักษณ์์ที่่�พวกเขาและชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเดีียวกัับพวกเขามีีร่่วมกััน ต่่อปััญหาสัังคม การเมืือง หรืือสถาบััน ก็็พบว่่าชาวดิิจิิทััลไทยต่่างก็็เลืือกใช้้ 43 42

การสร้า้ งสังั คมของคนรุ่่�นใหม่่ ทั้้�งนี้้� บางกรณีีกลัับพบว่่า ความกล้้าแสดงความคิิดเห็็นของคนรุ่่�นใหม่่อาจนำำ� ประเด็็นคุุณลัักษณะของชาวดิิจิิทััลต่่อกระบวนการทางสัังคมในมิิติิต่่าง ๆ นั้้�น มาสู่่�ปััญหาและทำ�ำ ให้้เกิิด “ความไม่่กล้้า” ที่่�จะแสดงความคิิดเห็็นอีีกได้้หากเคยมีี ในระดัับสากลพบว่่า ชาวดิิจิิทััลจะเป็็นผู้�้ที่�ชอบความโปร่่งใส กล้้าแสดงความคิิดเห็็น ประสบการณ์ถ์ ููกตำำ�หนิิ เกิดิ การทะเลาะเบาะแว้ง้ การถููกดำ�ำ เนินิ คดีี หรือื ได้ร้ ับั ผลกระทบ ยืืนหยััดเพื่่�อสิิทธิิของตนเอง มีีความหลากหลายทางเพศ ลดอคติิการเหยีียดหยาม ต่่อตนเองในการใช้้ชีีวิิตประจำำ�วััน สิ่�งเหล่่านี้�้มัักเกิิดจากปััญหาเชิิงโครงสร้้างของสัังคม ผู้�้อื่�น มีีส่่วนร่่วมกับั สัังคม สร้้างเครืือข่่ายออนไลน์์ ให้้ความร่่วมมืือ ซึ่่�งในกรณีีของชาว ไทยที่่�ไม่่ได้้เปิิดรัับให้้เกิิดการแสดงความคิิดเห็็นได้้อย่่างเต็็มที่่�มากนััก โดยเฉพาะการ ดิิจิิทััลไทยในกลุ่�มคนรุ่่�นใหม่่นั้้�น ผลการวิิเคราะห์์ข้้อมููลการสััมภาษณ์์เชิิงลึึกพบว่่า นำำ�กฎหมายมาจำ�ำ กััดและควบคุุมมากขึ้�น ดัังความเห็็นที่่�ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ระบุุว่่า มีีความสอดคล้้องกัับคุุณลัักษณะสากลในด้้านที่่�เด่่นชััด ได้้แก่่ ความกล้้าแสดงความ “สมััยนี้้�มีีความกล้้าที่่�จะเเสดงความคิิดเห็็น เเต่่เป็็นเฉพาะบางเรื่�องเท่่านั้้�น เเต่่ถ้้าเป็็น คิิดเห็็น การยืืนหยััดเพื่่�อสิิทธิิของตนเอง และมีีความหลากหลายทางเพศ ซึ่่�งส่่วนหนึ่่�ง เรื่อ� งการเมือื งก็ไ็ ม่่ค่อยกล้า้ เเสดงความคิดิ เห็น็ เท่่าไหร่่ เพราะมีขี ้อ้ จำ�ำ กัดั เกี่ย� วกับั กฎหมาย เกิิดจากความรู้้�สึึกมีีอิิสระของชาวดิิจิิทััลไทยที่่�ทำ�ำ ให้้มีีความกล้้าที่่�จะแสดงความคิิดเห็็น ที่่�เป็็นตัวั จำำ�กััดความคิดิ เห็็นไว้อ้ ยู่”� นอกจากนี้้� คนรุ่่�นใหม่่ที่่�กล้า้ แสดงความเห็น็ บางส่่วน มากขึ้�นด้้วย ซึ่�่งโดยส่่วนใหญ่่จะเป็็นความกล้้าแสดงความเห็็นในโลกออนไลน์์มากกว่่า กลัับถููกคนรุ่่�นเก่่ามองว่่าเป็็นความก้้าวร้้าว ความกล้้าแสดงออกหรืือกล้้าแสดงความ โลกออฟไลน์์ เนื่่�องจากในโลกออนไลน์์ผู้�้คนไม่่ได้้พบปะปฏิิสััมพัันธ์์กัันโดยตรงในชีีวิิต คิิดเห็็นของคนรุ่่�นใหม่่อาจมีีน้้อยลง เนื่่�องจากความกลัวั ต่อ่ การโดนวิจิ ารณ์์ กลัวั Hate ประจำ�ำ วันั ทำ�ำ ให้้หลายคนสามารถแสดงความคิิดเห็น็ ต่่อเรื่อ� งต่่าง ๆ ได้อ้ ย่า่ งเต็ม็ ที่่� เช่น่ Speech หรืือการโดนกลั่น� แกล้ง้ รัังแกในโลกออนไลน์์ ความวิิตกกังั วลต่่อการถููกบัันทึึก การแสดงความเห็น็ ต่อ่ ข่า่ วสาร เหตุกุ ารณ์์ บุคุ คล ฯลฯ ผ่า่ นทางพื้้น� ที่่อ� อนไลน์ข์ องตนเอง ภาพหน้า้ จอ หรืือการถููกแคป (Capture) การโดนขุดุ คุ้้�ยข้อ้ มููลในอดีีต การถููกคุุกคาม เช่น่ การโพสต์์แชร์ใ์ นเฟซบุ๊๊ก� หรือื การทวีีตในทวิติ เตอร์์ ตั้ง� แฮชแท็็ก (#) เป็น็ ต้้น อย่า่ งไร ดัังวลีีที่่�ว่่า “สิ่ง� ใด ๆ ไม่่มีีวันั หายไป เพราะชาวเน็ต็ แคปไว้้หมดแล้้ว” การใช้้เทคโนโลยีี ก็็ดีีในประเด็็นนี้�้พบว่่า ในหลายกรณีีความกล้้าแสดงความคิิดเห็็นของชาวดิิจิิทััลในโลก จึึงมีีผลต่่อกระบวนการสร้้างอััตลัักษณ์์ได้้ ทั้้�งการสร้้างความกล้้าและเกิิดความกลััว ออนไลน์์นำำ�มาสู่�การเกิดิ ผลกระทบเชิิงลบ ดัังคำ�ำ ที่่�เรีียกว่่า “นัักเลงคีีย์์บอร์ด์ ” “เกรีียน ต่่อการแสดงความคิดิ เห็น็ คีีย์์บอร์์ด” คืือการสร้า้ งตััวตนปลอม หรือื การโพสต์ล์ ่ว่ งละเมิิดสิิทธิิส่่วนบุุคคลของผู้้�อื่น� “คนเขาเหมืือนแบบมีีความกล้้าที่่�จะแสดงออกมากขึ้้�น ไม่่ว่าจะเป็็นในเรื่�องของ ภายใต้้ความรู้้�สึึกมีีอิิสระและการเกิิดความกล้้าในการแสดงความคิิดเห็็น การแสดงออกความคิดิ เห็น็ แสดงออกมาในลักั ษณะท่่าทาง กิริ ิยิ า คำ�ำ พููดหรือื อะไร มีี ค ว า ม เชื่ � อ ม โ ย ง ต่่ อ ก า ร เ กิิ ดคุุ ณ ลัั ก ษ ณ ะ ก า รยืื น ห ยัั ด เ พื่่� อ สิิ ท ธิิ ข อ ง ตน เ อ ง แ ล ะ อย่่างนี้้� เทคโนโลยีมี ันั ทำ�ำ ให้เ้ กิดิ ความกล้า้ เพราะมันั มีรี ่่างอวตาร คือื นึกึ ออกไหมว่่า เปิิดรัับต่่อความหลากหลายทางสัังคม ทำ�ำ ให้้โลกออนไลน์์มีีพื้้�นที่่�ให้้กัับความ จากคนที่่ไ� ม่่กล้า้ เลย จากคนที่่ใ� นชีวี ิติ ไม่่กล้า้ คุุยกับั ใคร แต่่เพราะเทคโนโลยีอี าจจะ หลากหลายทางเพศมากขึ้�น มีีการตั้้�งกลุ่�ม เครืือข่่าย การผลิิตสื่่�อโดยไม่่จำำ�กััดเพศ ทำ�ำ ให้้คนเหล่่านั้้�นกล้้ามากขึ้้�น เขารู้้�สึึกว่่าเขาปลอดภััยนะ เขาอยู่�ที่่�บ้้านเขาอะไร การขยายตััวของกลุ่�ม LGBTQ+ ในประเทศไทย หลายคนสามารถมีีอิิสระ มีีความกล้้า อย่่างนี้้� แต่่เขาสามารถทำำ�อะไรก็็ได้้ ไม่่มีีใครมาสาวถึึงตััวได้้ง่ าย ๆ หรอก อะไร และรู้�้ สึึกถึึงความมีีสิิทธิิในการแสดงออกถึึงอััตลัักษณ์์ทางเพศของตนเองมากขึ้�น อย่่างนี้้� มัันเลยทำำ�ให้้ผมรู้้�สึึกว่่าคนมัันกล้้าทำำ�อะไรมากขึ้้�น เพราะคนอาจจะคิิดว่่า ชาวดิิจิิทััลไทยเห็็นว่่า การยืืนหยััดในสิิทธิิของตนเองเกิิดขึ้้�นได้้มากขึ้�น โดยเฉพาะ มันั เป็็นออนไลน์์ มัันยากที่่จ� ะตามตััวได้น้ ู่่�นนี่่�นั่่�น” ในโลกออนไลน์์ ทุุกคนมีีสิิทธิิที่่�จะพููดหรืือกล้้าแสดงความคิิดเห็็น ความกล้้าโพสต์์ เล่า่ เรื่อ� งต่อ่ การได้ร้ ับั ความไม่เ่ ป็น็ ธรรม เช่น่ ในด้า้ นการเรีียน การให้ค้ ะแนนจากครููอาจารย์์ (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ กลุ่�มอายุุ 19-23 ปีี) การถููกปฏิิบัตั ิิอย่่างไม่่เป็็นธรรม การบันั ทึกึ เสีียง ภาพ หรืือวิดิ ีีโอ เพื่่�อเป็็นหลักั ฐานแล้้ว นำ�ำ มาแชร์ใ์ ห้ส้ ังั คมรับั รู้้� รวมถึงึ การยืนื หยัดั ในสิทิ ธิเิ รื่อ� งลิขิ สิทิ ธิ์แ� ละผลงานของตนเองด้ว้ ย 44 45

“(เทคโนโลยีี) ช่่วยให้้คนมีีส่่วนร่่วมในการรณรงค์์ให้้คนที่่�ลำำ�บากมีีที่่�ยืืน เรีียกร้้อง ต่่าง ๆ ซึ่�่งมัักเป็็นไปตามกระแสสัังคมชั่�วครั้�งคราว แต่่ในกรณีีของการนำำ�มาสู่�การ สิิทธิใิ ห้้คนที่่ไ� ม่่ได้้รับั ความสนใจ ไม่ไ่ ด้้รับั ความเป็็นธรรมในสังั คม การแสดงความ ขัับเคลื่�อนสัังคมแบบจริิงจัังอาจยัังมีีไม่่มากนััก เช่่นเดีียวกัับประเด็็นเรื่�องการให้้ความ คิิดเห็็นสนัับสนุุนเรื่�องที่่�เรามองว่่าถููกต้้อง เช่่น การลงชื่�อต่่อต้้านโครงการรััฐ ร่่วมมืือ (Collaboration) คุุณลัักษณะนี้้� ชาวดิิจิิทััลไทยมองว่่าส่่วนใหญ่่ไม่่ให้้ความ ที่่�สร้้างผลกระทบแก่่ชาวบ้้าน คนในพื้้�นที่่� ช่่วยยกระดัับความเป็็นอยู่�ของสัังคม ร่่วมมือื การละเมิดิ กติกิ า การขาดความสามััคคีียังั คงพบเห็น็ อยู่�มาก และในหลายกรณีี จากการพััฒนาชุุมชนในที่่�ห่่างไกล การต่่อสู้�้เพื่่�อเรีียกร้้องสิิทธิิของคนยากจนที่่�ถููก ที่่�ขอความร่่วมมืือก็็มัักไม่่ได้้รัับผลตามที่่�คาดหวัังมากนััก ซึ่่�งนำำ�ไปสู่่�การสร้้างเครืือข่่าย เอารััดเอาเปรีียบ กลุ่�่ม LGBT+ ซึ่�งทำ�ำ ให้้คนอื่�นในสัังคมเปิิดใจยอมรัับความ สัังคมออนไลน์์ที่่�เหมืือนว่่าจะมีีจำ�ำ นวนมาก มีีการสร้้างกลุ่�มหลายกลุ่�ม แต่่ก็็จะมีี แตกต่่างหลากหลาย ให้้พวกเขาไม่่ต้้องโดนรัังเกีียจ ไม่่ถููกนิินทา เราก็็ได้้รู้�้ สึึกดีี ลัักษณะความสััมพัันธ์์กัันสั้้�น ๆ ในช่่วงแรก และกลุ่�มเหล่่านั้้�นก็็ไม่่ค่่อยมีีความเชื่�อมต่่อ ที่่�มีีคนเห็็นคุุณค่่าของคนอื่�น ร่่วมกัันต่่อสู้�้เพื่่�อศัักดิ์์�ศรีี สิิทธิิในความเป็็นมนุุษย์์ กัันมากนัักในระยะยาว ดัังนั้้�นคุุณลัักษณะของการสร้้างเครืือข่่ายสัังคมออนไลน์์ ของผู้�้ อื่ �น” จึึงมีีอยู่่�บ้้าง แต่่จะเป็็นลัักษณะของกลุ่�มขนาดเล็็ก มีีจำำ�นวนน้้อยที่่�นำำ�มาสู่�การพััฒนา เครือื ข่า่ ยอื่�นต่อ่ ไป (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ กลุ่�มอายุุ 13-15 ปี)ี สำ�ำ หรัับคุุณลัักษณะที่่�พบเห็็นในคนรุ่่�นใหม่่ของชาวดิิจิิทััลไทยแต่่ยัังไม่่มีีความ ชาวดิจิ ิิทััลไทยชอบเหยียี ด? ชััดเจนมากนักั ในการศึกึ ษาครั้ง� นี้ค้� ือื ประเด็น็ ชอบความโปร่ง่ ใส การมีีส่ว่ นร่ว่ มกับั สังั คม คุุณลัักษณะสำำ�คััญประการหนึ่่�งที่่�คนรุ่่�นใหม่่ชาวดิิจิิทััลไทยระบุุว่่า การให้้ความร่่วมมืือ และการสร้้างเครืือข่่ายออนไลน์์ โดยประเด็็นคุุณลัักษณะชอบ ไม่่เหมืือนกัับลัักษณะชาวดิิจิิทััลสากลคืือ ลัักษณะของการ “ชอบเหยีียด” ความโปร่่งใสนั้้�นเชื่�อมโยงไปกัับมุุมมองเรื่�องการทุุจริิตและการเปิิดเผยข้้อมููล รวมถึึง ชาวดิิจิิทััลไทยมองประเด็็นการเหยีียดหยามผู้้�อื่ �นแตกต่่างไปจากชาวดิิจิิทััล เรื่อ� งของความจริิงใจ ชาวดิิจิทิ ัลั ไทยตีีความว่า่ สัังคมไทยไม่่น่่ามีีเรื่อ� งนี้ม�้ ากนักั เนื่่�องจาก ต่่างประเทศที่่�มองว่่าคนรุ่่�นใหม่่จะมีีการเหยีียดหยามผู้้�อื่�นน้้อยลง เช่่น ทุุกคนมีี “ความเทา” คืือไม่่มีีใครสุุจริิตร้้อยเปอร์์เซ็็นต์์ เราไม่่สามารถตรวจสอบหา ด้้านเพศสภาพ ด้้านสีีผิิว แต่่ในผลการศึึกษานี้�้หลายคนมีีความเห็็นคล้้ายกััน ความโปร่่งใสจากทุุกคนได้้ เพราะมีีหลายส่่วนที่่�ได้้รัับการยกเว้้นไม่่ต้้องเปิิดเผย สัังคม ว่่า ในสัังคมไทยเหมืือนจะพบลัักษณะของการเหยีียดหยามผู้้�อื่�นมากขึ้�น สร้า้ งกฎเกณฑ์ห์ ลายมาตรฐานในเรื่อ� งการตรวจสอบความโปร่ง่ ใส ในบางครั้ง� ประเด็น็ นี้�้ โดยเฉพาะในโลกออนไลน์์และมัักทำ�ำ การเหยีียดหยามด้้วยกระบวนการ ถููกมองไปถึึงลัักษณะของการถููกเปิิดโปง การแฉ และมองว่่าคนส่่วนใหญ่่ยัังไม่่ได้้ ทำ�ำ ให้้เป็็นเรื่�องตลก อาทิิ การแซวเล่่น การตััดต่่อภาพ การทำ�ำ มีีม (meme) โปร่ง่ ใสมากนักั ทุกุ คนยังั มีีความปกปิดิ และเลือื กนำ�ำ เสนอแต่ด่ ้า้ นที่่ด� ีีของตนเองมากกว่า่ ล้้อเลีียนเสีียดสีี หรืือการดููหมิ่�นเหยีียดยามในลัักษณะอื่�น ๆ ดัังเช่่น ในประเด็็นการมีีส่่วนร่่วมกัับสัังคมนั้้�น ชาวดิิจิิทััลไทยส่่วนใหญ่่มองว่่า คนรุ่่�นใหม่่ ความเห็็นของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ อายุุ 19-23 ปีี ที่่�ระบุุว่่า “ผมรู้�้ สึึกว่่า มีีการตื่่�นตััวต่่อสัังคมมากขึ้�นทั้้�งในด้้านการเมืืองและประเด็็นปััญหาทางสัังคม และคน การลดอคติิไม่่ได้้หายไปแต่่เปลี่่�ยนรููปแบบการเหยีียดเฉย ๆ เช่่น ภาพลัักษณ์์ รุ่่�นใหม่ไ่ ด้ใ้ ช้พ้ ื้้น� ที่่อ� อนไลน์ไ์ ปมีีส่ว่ นร่ว่ มกับั สังั คมมากขึ้น� ส่ว่ นหนึ่่ง� เป็น็ เพราะคุณุ ลักั ษณะ หน้้าตาอ้้วนเตี้�ย ดำ�ำ ผอม” หรืือกรณีีที่่�เป็็นการเหยีียดในรููปแบบที่่�ซ่่อนอยู่�ใน วิถิ ีีชีีวิติ ออนไลน์ท์ ี่่ท� ำ�ำ ให้ต้ ้อ้ งติดิ ตามข่า่ วสารและมีีส่ว่ นร่ว่ มในการแสดงออกความคิดิ เห็น็ ลัักษณะของการ “แซวเล่่น” ซึ่�่งอคติิและการเหยีียดหยามผู้�้อื่�นที่่�มากขึ้�นนี้�้ ของตน การมีีส่่วนร่่วมในลัักษณะของการแชร์์ข่่าวสาร การร่่วมบริิจาค การร่่วมลงชื่�อ อาจมีีผลจากการเกิิดคุุณลัักษณะด้้านความมีีอิิสระและความกล้้าที่่�จะแสดง เพื่่�อเรีียกร้้องสิิทธิิ เช่่น ใน change.org การร่่วมทำำ�กิิจกรรมแคมเปญ Challenge ความคิิดเห็็นที่่�มากขึ้ �น 46 47

“มัันไม่่ได้้ลด มัันเพิ่่�มมากกว่่า แบบว่่าเห็็นจากการโพสต์์ อย่่างเช่่น เวลาเรารู้้�จัักคนจากโซเชีียล เราอาจจะไม่่เคยได้้เห็็นเธอตััวจริิง แต่่เราอาจตััดสิินเขาไปแล้้ว สมมติิเธอพิิมพ์์คำำ�อะไรมาสัักอย่่างก็็ ตััดสิินเขาไปแล้้ว เช่่น รู้�้ สึึกน่่ากลััวจัังจากการที่่�เขาพิิมพ์์ เพราะเห็็น เขาแค่่ด้้านเดีียว ด้้านที่่�เขาโชว์์ให้้เห็็น หรืือเขาอาจโชว์์ให้้เห็็น ด้้านดีี ๆ เช่่น รวย ชีวี ิติ ดีี เราก็เ็ ห็็นแค่่นั้้�น เราว่่าเห็น็ แค่่ด้า้ นที่่อ� ยากให้เ้ ห็็น ไม่่ได้้เห็็นทั้้�งหมด ซึ่�งมัันเกิิดการคิิดแค่่ข้้างเดีียว ตััดสิินเขาไปแล้้ว แบบคนนั้้�นเที่่�ยวอีีกแล้้ว เราก็็อาจเอาไปคุุยกัับเพื่่�อนได้้ว่่า คนนั้้�นไปเที่่�ยว อีีกแล้้ว อวดจังั เลย ก็็เป็็นการตัดั สิินเขาไปแล้้ว” (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นเก่่า กลุ่�มอายุุ 24-29 ปีี) คนรุ่่�นใหม่ก่ ับั การเป็็นคนไทย 4.0 คุุณสมบััติิสำ�ำ คััญของการเป็็นคนไทย 4.0 ตามที่่�ภาครััฐคาดหวัังไว้้ ได้้แก่่ ความ ทัันโลกทัันเหตุุการณ์์ ความสามารถในการใช้้เทคโนโลยีีได้้ตลอดเวลา มีีทัักษะด้้าน ภาษา มีีความสามารถในการจััดการข้้อมููลได้้ดีี มีีความพร้้อมที่่�จะเรีียนรู้เ�้ พิ่่�มพููนทัักษะ สม่ำ��ำ เสมอ ปรัับตััวได้้ดีี และมีีความสามารถหลากหลาย ซึ่�่งจากข้้อมููลการศึึกษาครั้�งนี้�้ จะเห็็นได้้ว่่า มีีหลายลัักษณะที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยในกลุ่�มคนรุ่่�นใหม่่มีีความพร้้อมที่่�จะ เป็็นคนไทย 4.0 ทั้้�งในด้้านความทัันโลก ศัักยภาพความสามารถทางเทคโนโลยีี การปรัับตััวได้้รวดเร็็ว และการเปิิดใจรัับต่่อสิ่�งใหม่่และความหลากหลาย แต่่ประเด็็น พึึงระวัังคืือ คุุณลัักษณะนี้�้อาจมีีความเหลื่�อมล้ำำ��ในบางกรณีี เช่่น ตามสภาพเศรษฐกิิจ และสังั คมของบุคุ คล พื้้น� ฐานครอบครัวั ปัญั หาเรื่อ� งความแตกต่า่ งระหว่า่ งวัยั โดยเฉพาะ คนรุ่่�นเก่่าที่่�ไม่ป่ รัับตััว และคาดหวัังแต่่กับั คนรุ่่�นใหม่เ่ พีียงอย่า่ งเดีียว อาจเป็็นอุุปสรรค ต่่อการมุ่่�งสู่�เป้า้ หมายคนไทย 4.0 ได้้ ผลการศึึกษาในส่่วนนี้�้ชี้้�ให้้เห็็นว่่า ความเป็็นคนรุ่่�นใหม่่ไม่่ได้้ยึึดติิดกัับนิิยามเรื่�อง อายุเุ ท่่านั้้�น หากยัังเชื่อ� มโยงกัับคุณุ ลัักษณะ รููปแบบความคิดิ วิิถีีการดำำ�เนินิ ชีีวิิต หรือื วิิถีีเทคโนโลยีี ซึ่�่งทุุกคนสามารถเป็น็ คนรุ่่�นใหม่ไ่ ด้้เสมอโดยไม่จ่ ำำ�กัดั เฉพาะช่่วงวัยั 48

อัั ตลัั กษณ์์ ชาวดิิ จิิ ทัั ลไทย นวััตกรรมการสื่่�อสารในยุุคดิิจิิทััลโดยเฉพาะอย่่างยิ่ �งอิินเทอร์์เน็็ตและเทคโนโลยีี กัับการปลููกฝัั งหลัักคุุณธรรม ได้้เข้้ามามีีบทบาทต่่อการมีีปฏิิสััมพัันธ์์ของมนุุษย์์ แทรกซึึมในทุุกส่่วนของกิิจกรรม ในยุุค “Technological Disruption” ในชีีวิิตประจำ�ำ วัันของคนรุ่่�นใหม่่ ซึ่่�งส่่งผลกระทบทั้้�งในเชิิงบวก-เชิิงลบ และผลลััพธ์์ จากผลกระทบเหล่่านั้้�นยัังสามารถก่่อให้้เกิิดผลกระทบอื่�น ๆ ตามมาอีีกเป็็นระลอก 50 ซึ่ง่� สร้า้ งความพลิกิ ผันั และปั่่น� ป่ว่ น หรือื ที่่เ� รีียกว่า่ เป็น็ ภาวะ “Technological Disruption” ซึ่�่งเป็็นปรากฏการณ์์ที่่�มีีการกล่า่ วถึึงกันั มากในปััจจุบุ ััน โดยอิินเทอร์์เน็็ตและเทคโนโลยีี เหล่่านี้�้ได้้เข้้ามาเปลี่่�ยนรููปแบบในการสื่่�อสาร ค่่านิิยม ความเชื่�อ ความคิิด และ อุุดมการณ์์ในการมองโลก รวมถึึงสร้้างพื้้�นที่่�ในการปฏิิสัังสรรค์์เชิิงสัังคมรููปแบบ ใหม่่ ๆ อีีกทั้้�งยัังมีีบทบาทต่่อการเปลี่่�ยนแปลงวิิถีีการดำำ�เนิินชีีวิิตของสมาชิิกในสัังคม จากรููปแบบออฟไลน์์ (Offline) ในพื้้น� ที่่แ� ห่ง่ ความจริงิ มาเป็น็ รููปแบบออนไลน์์ (Online) บนพื้้�นที่่�สัังคมเสมืือนมากยิ่�งขึ้�น การเปลี่่�ยนแปลงนี้�้ส่่งผลต่่อการประกอบสร้้างตััวตน หรืืออััตลัักษณ์์ของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ รวมถึึงเข้้ามามีีส่่วนในการสร้้างค่่านิิยม การเลืือกรัับหลัักคุุณธรรมที่่�หลากหลายมาปรัับใช้้ในชีีวิิตประจำ�ำ วัันโดยไม่่ยึึดติิด อยู่่�กัับชุุดความคิิดใดความคิิดหนึ่่�งเฉกเช่่นสัังคมไทยในอดีีต ดัังที่่�สะท้้อนผ่่านคำ�ำ พููด ของชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ ดังั นี้้� “ผมมองว่่า อััตลักั ษณ์์และหลัักคุณุ ธรรมของคนรุ่่�นใหม่่แตกต่่างจากคนรุ่่�นก่อ่ น คืือ อััตลัักษณ์์และหลัักคุุณธรรมของคนรุ่่�นใหม่่เป็็นองค์์รวมของการผสมผสาน ของคุุณธรรมจากหลากหลายสัังคมวััฒนธรรมมากกว่่า เราสามารถเลืือกรัับ ชุุดความคิิดมาได้้จากหลายพื้้�นที่่� ซึ่�งต่่างจากคนรุ่่�นก่่อนที่่�ส่่วนมากอััตลัักษณ์์และ หลัักคุุณธรรมของเขาจะยึึดติิดอยู่ �กัับความคิิดแค่่ชุุดเดีียวที่่�ผลิิตขึ้ �นมาจากสัังคม ของเขาเอง ไม่่ก็็สังั คมเพื่่อ� นบ้า้ นจากการติิดต่่อนิิด ๆ หน่่อย ๆ ดัังนั้้น� อัตั ลัักษณ์์ และหลัักคุุณธรรมของคนรุ่่�นก่่อนจะมีีลัักษณะตายตััว แข็็งทื่่�อ และมีีการ เปลี่่�ยนแปลงต่ำ�ำ� ในขณะที่่�คนรุ่�่นใหม่่ค่่อนข้้างหลากหลายผสมผสาน บางทีีก็็ ขัดั แย้้งกัันไปเอง เป็็นพลวััต” (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศชาย กรุุงเทพฯ อายุุ 19-23 ปีี) 51

แม้้ว่่าเทคโนโลยีีในยุุคดิิจิิทััลจะเข้้ามามีีบทบาทและอิิทธิิพลต่่อสัังคมทั่่�วทุุกพื้้�นที่่� อยากเป็็น (Ideal Self) ตััวตนที่่�เป็็นอยู่� (Current Self) และตััวตนที่่�กลััวว่่าจะเป็็น ของโลก แต่่ด้ว้ ยวััฒนธรรมที่่�แตกต่่างกันั ในแต่่ละสัังคม ทำ�ำ ให้ร้ ููปแบบการเปลี่่ย� นแปลง (Fear Self) ในขณะที่่�คุุณธรรมเองยัังเป็็นเสมืือนกระจกที่่�สะท้้อนชุุดคุุณค่่าต่่าง ๆ ที่่� ที่่เ� กิดิ ขึ้้�น เช่่น การเลือื กรับั เทคโนโลยีีหรือื ระดับั ของผลกระทบที่่จ� ะเกิดิ ขึ้้�นในส่ว่ นต่า่ ง ๆ คอยกำำ�กับั และทำ�ำ ให้บ้ ุคุ คลมีีส่ว่ นร่ว่ มกับั สังั คมหรือื เกิดิ ข้อ้ โต้แ้ ย้ง้ ในสิ่่ง� ที่่พ� วกเขาเห็น็ ต่า่ ง ของสัังคม มีีความแตกต่่างกััน จึึงนัับเป็็นความท้้าทายอย่่างยิ่�งในแต่่ละสัังคม ไม่่เว้้น แม้้แต่่สัังคมไทย ในการรัับมืือต่่อการเปลี่่�ยนแปลงที่่�จะเกิิดขึ้้�นในทุุกมิิติิ ไม่่ว่่าจะเป็็น ในงานวิจิ ัยั นี้ไ้� ด้ศ้ ึกึ ษาชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่ท่ ี่่เ� ป็น็ กลุ่�มคนชาวไทยที่่อ� ยู่�ในช่ว่ งวัยั รุ่่�น มิิติิด้้านเศรษฐกิิจ มิิติิด้้านการเมืือง มิิติิด้้านการศึึกษา รวมถึึงมิิติิด้้านสัังคมและ อายุุ 13-23 ปีี ช่่วงวััยนี้�้เองเป็็นช่่วงที่่�มีีพััฒนาการด้้านร่่างกายและจิิตใจอย่่างรวดเร็็ว วัฒั นธรรม การเปลี่่ย� นแปลงดังั กล่า่ วผลักั ดันั ให้เ้ กิดิ การตั้้ง� คำ�ำ ถาม การย้อ้ นกลับั ไปทบทวน เป็็นวััยแห่่งการเปลี่่�ยนแปลงทางด้้านความคิิดและความรู้�้ สึึก เนื่่�องจากในช่่วงวััยนี้�้ รวมถึึงการเข้้าใจปรากฏการณ์์การประกอบสร้้างชุุดความคิิดต่่าง ๆ ในเชิิงสัังคม ผู้�้ ปกครองมัักให้อ้ ิสิ รภาพในการตัดั สิินใจด้ว้ ยตัวั เองมากขึ้�น อีีกทั้้ง� ยัังอยู่�ในช่่วงเวลาของ เสีียใหม่ว่ ่า่ ชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยมีลี ักั ษณะตัวั ตนที่่เ� หมืือนหรืือแตกต่า่ งจากชาวดิจิ ิทิ ัลั ในชาติิ การค้้นหาตััวตน การเปลี่่�ยนผ่่านในช่่วงเวลานี้้�ของกลุ่�มวััยรุ่่�นชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่จึึงทำำ�ให้้ อื่น่� ๆ หรืือไม่่ อย่า่ งไร แนวคิดิ หนึ่่ง� ที่่ม� ีีความน่า่ สนใจในการย้อ้ นกลับั ไปทบทวนคือื ความ เกิิดการตั้้�งคำำ�ถามกัับตนเองในหลาย ๆ เรื่�อง เพราะได้้รัับชุุดข้้อมููลอัันหลากหลาย เกี่ �ยวข้้องระหว่่างอััตลัักษณ์์ของชาวดิิจิิทััลไทยกัับการประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรม ที่่ต� นเองต้้องนำ�ำ มาตััดสินิ ใจจนทำ�ำ ให้ค้ วามรู้�้ สึกึ ความคิดิ มีีความลื่น� ไหลอยู่่�ตลอดเวลา ที่่�เป็็นเสมืือนกุุญแจสำ�ำ คััญในการทำ�ำ ความเข้้าใจชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ อีีกทั้้�งตอบโจทย์์ ต่่อสัังคมที่่�ยัังขาดองค์์ความรู้้�ว่่า ปรากฏการณ์์สัังคมรููปแบบใหม่่ในโลกไร้้พรมแดนนี้้� โดยเฉพาะในยุคุ ของชาวดิิจิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่ท่ ี่่บ� ริบิ ททางสังั คม อาทิิ พื้้น� ที่่ใ� นการเกิดิ ได้เ้ สริมิ สร้า้ งหลักั ของการมองคุณุ ธรรมในการดำ�ำ เนินิ ชีีวิติ ของคนรุ่่�นใหม่ไ่ ปในทิศิ ทางใด ปฏิิสัมั พัันธ์ท์ างสัังคม มีีความทับั ซ้อ้ นกัันระหว่า่ งโลกออนไลน์์และโลกออฟไลน์์ รวมถึงึ อัตั ลัักษณ์์กับั การตีีความหลัักคุุณธรรม ตััวแสดงต่่าง ๆ ที่่�คนเหล่่านี้�้ต้้องปฏิิสััมพัันธ์์ด้้วยมีีความหลากหลายมากยิ่�งขึ้�น ทำ�ำ ให้้ คนรุ่่�นใหม่่เหล่่านี้�้จำำ�เป็็นต้้องโอบรัับชุุดค่่านิิยมจากพื้้�นที่่�ต่่าง ๆ ซึ่่�งในบางครั้�งก็็มีีความ ความสััมพัันธ์์ของอััตลัักษณ์์ (Identity) และหลัักคุุณธรรม มีีความเกี่�ยวพััน ขััดแย้้งกัันเอง ดังั ที่่ส� ะท้อ้ นผ่่านคำ�ำ พููดของชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่่ ดังั นี้้� กัันอย่่างลึึกซึ้�ง เพราะทั้้�งคู่่�คืือสิ่�งที่่�ตััวบุุคคลเล็็งเห็็นว่่า “มีีคุุณค่่า” สามารถ นำำ�มา “ให้้นิิยามในความเป็็นตััวตน” ของเขา และยัังบ่่งบอกถึึงคุุณสมบััติิโดยรวม “โลกดิิจิิทััลมัันทำ�ำ ให้้คนแตกต่่างทางสัังคมวััฒนธรรมกัันสามารถแสดงออกได้้ ที่่�คนรุ่่�นใหม่่ยึึดถืือและคิิดว่่าสำ�ำ คััญต่่อการดำำ�รงชีีวิิตในสัังคมไทยผ่่านรููปแบบของ มากขึ้�้น ดัังนั้้�นเราจะเห็็นอะไรที่่�มัันผิิดแปลกไปจากความเชื่�อเดิิม ๆ ของเรา “พฤติิกรรม” อััตลัักษณ์์ร่่วมที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยมีีความเข้้าใจเรื่�องการระบุุตััวตน (Self) อยู่ �บ่่อยครั้ �งอย่่างต่่อเนื่่�องและเข้้มข้้นขึ้ �นตลอดเวลาที่่�เราอยู่ �ในพื้้�นที่่�โลกดิิจิิทััล จึึงเป็็นผลลััพธ์์ที่่�เกิิดจากการปะทะกัันระหว่่างแรงจากสภาพแวดล้้อมภายนอก ทำำ�ให้้ผู้้�คนสามารถส่่งผ่่านแนวคิิดโดยไม่่จำ�ำ กััดเรื่�องพื้้�นที่่�และเวลาได้้มากขึ้้�น (External Force) เช่่น เทคโนโลยีี สัังคม วััฒนธรรม การรัับค่่านิิยมใหม่่ ๆ เป็็นต้้น มัันทำ�ำ ให้้คนในสัังคมหนึ่่�ง ๆ ในฐานะคนรุ่่�นใหม่่อย่่างผมคนหนึ่่�งสามารถรัับ กัับแรงขัับภายในจิิตใจ (Intrinsic Drive) อัันได้้แก่่ ความต้้องการ ความปรารถนา หลัักคุุณธรรมจากพื้้�นที่่�ต่่าง ๆ เข้้ามาได้้มากกว่่าหนึ่่�งช่่องทาง ยกตััวอย่่างเช่่น ความคิิดของการให้้เหตุุผล และความคิิดของการให้้ความสำำ�คััญที่่�ส่่งผลกระทบต่่อ เมื่�อก่่อนผู้�้ ชายต้้องลุุกให้้ผู้�้หญิิงนั่่�ง แต่่พอกาลเวลามัันเปลี่่�ยนไป มัันมีีเรื่�อง ตััวเขา จะเห็็นได้้ว่่าตััวตนซึ่่�งเกิิดจากอััตลัักษณ์์จึึงมีีความลื่�นไหล ประกอบมาจากห้้วง Equality มากขึ้้�น มัันก็็ไม่่จำ�ำ เป็็นที่่�จะต้้องลุุกให้้ผู้้�หญิิง ซึ่�งช่่องทางสำ�ำ คััญที่่�ทำ�ำ ให้้ คำำ�นึึงถึึงตนเองในหลายสภาพการณ์์ที่่�สามารถแสดงออกมาในรููปแบบของตััวตนที่่� แนวคิิดนั้้�นส่่งผ่่านเข้้ามาได้้ก็็คืือโลกดิิจิิทััล แต่่ในขณะเดีียวกััน เราเองก็็เรีียนรู้�้ มาจากพ่่อแม่่ที่�บ้้านด้้วย อย่่างเช่่น คนที่่�บ้้านเป็็นคนที่่�ชอบช่่วยเหลืือคนอื่�น 52 53

จะยกเรื่�องของคนอื่�นมาคิิดก่่อนเรื่�องของตนเอง เราก็็เลยดููแล้้วจำำ� ๆ มา มีีความสลัับซัับซ้้อนและเปลี่่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็็วอยู่่�ตลอดเวลา ผิิดกัับในยุุคก่่อน เพราะฉะนั้้�นเราก็็มัักจะคิิดมากและสัับสนเสมอว่่า เวลาเรานั่่�งอยู่�บนรถเมล์์หรืือ ที่่� ส า ม า รถร ะ บุุ ไ ด้้ ถึึ ง ค ว า ม เ ป็็ น ก ลุ่ � ม ก้้ อ นข อ ง อัั ตลัั ก ษ ณ์์ รุ่่�นวัั ย แ ล ะ ก า รชี้้� ใ ห้้ เ ห็็ น ถึึ ง บีีทีีเอสนั้้�น เราควรจะต้้องลุุกให้้ผู้�้หญิิงนั่่�งไหม ซึ่�งมัันก็็เป็็นสิิทธิิของเราที่่�จะนั่่�ง ชุดุ คุุณธรรมหลักั ที่่�คนในสังั คมไทยนั้้�นยึึดถือื สืืบทอดกัันมา แต่่มันั ก็็ทำ�ำ ให้เ้ รารู้�้ สึึกแย่่ได้้เหมือื นกัันถ้้าไม่่ลุุก” หลัักคุณุ ธรรมที่่ห� ลากหลายของชาวดิจิ ิทิ ััลไทยรุ่่�นใหม่่ (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศชาย กรุุงเทพฯ อายุุ 19-23 ปี)ี ในมุุมมองของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ หลัักคุุณธรรมนั้้�นสามารถมีีได้้หลายชุุด “อัตั ลัักษณ์ห์ รืือหลักั คุุณธรรมที่่ย� ึึดถืือในทุกุ วันั นี้้�ก็ม็ าจากหลายส่ว่ น ก็็จะมีีจาก นอกจากความเป็็นปััจเจกชนที่่�ทำ�ำ ให้้เกิิดความแตกต่่างระหว่่างชุุดคุุณธรรมของแต่่ละ อิินเทอร์์เน็็ตบ้้าง หรืือจะมีีเป็็นประสบการณ์์ที่่�ผู้�คนอื่�่นบอกมาบ้้าง อย่่างเช่่น บุุคคลแล้้ว ความหลากหลายของหลัักคุุณธรรมยัังผัันแปรไปตามบริิบทและเงื่�อนไข ผู้ใ้� หญ่่เขาสอนมาว่่าเราควรทำ�ำ สิ่่ง� ที่่ด� ีี สิ่ง� ไหนที่่ถ� ููกต้อ้ งอย่่างนี้้น� ะ แต่่ทุุกวันั นี้้� เรารู้อ�้ ะไร อาทิิ รุ่่�นวััย บริบิ ทพื้้�นที่่� เพศสภาพ ศาสนา สถานภาพทางสัังคมและเศรษฐกิจิ อีีกด้ว้ ย เยอะขึ้น� คุุณธรรมมันั ไม่ไ่ ด้ม้ ีชี ุุดเดียี ว ตัวั ตนก็ส็ ร้า้ งได้ห้ ลากหลายผ่่านโลกออนไลน์์ ช่่วงวัยั กับั ความหลากหลายของหลักั คุุณธรรม หนููคิิดว่่า เราไม่่ควรยึึดถืืออะไรทั้้�งนั้้�นมาเป็็นแบบ เพราะทุุกวัันนี้้� ทุุกอย่่าง มัันเปลี่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็็ว แต่่เราก็็สามารถเอาคำ�ำ สอนของเขามาเก็็บ คนรุ่่�นใหม่่ในแต่่ละรุ่่�นวััยหรืือแม้้แต่่คนที่่�อยู่�ในรุ่่�นวััยเดีียวกััน แต่่มีีการดำ�ำ เนิิน แล้้วค่่อยมาแก้้ไข หรืือว่่าทำำ�ให้้มัันดีีขึ้�นในรููปแบบของเราได้้ โดยไม่่จำ�ำ เป็็นต้้อง ชีีวิิตและมีีปฏิิสััมพัันธ์์ภายใต้้สิ่�งแวดล้้อมที่่�แตกต่่างกััน การวิิจััยนี้�้พบว่่า ภายใต้้กลุ่�ม เหมืือนหรืือยึึดตามเป๊๊ะ ๆ เพราะว่่าเดี๋�ยวนี้้�ยุุคสมััยมัันก็็ไม่่มีีอะไรเหมืือนเดิิมแล้้ว ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่ด่ ้ว้ ยกัันเองที่่�มีีอยู่� 3 กลุ่�มอายุุ คืือชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ตอนต้น้ (นัักเรีียน มีแี ต่่แตกต่่างกัันมากขึ้้น� ” มัธั ยมศึกึ ษาตอนต้น้ ) ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่ต่ อนกลาง (นักั เรีียนมัธั ยมศึกึ ษาตอนปลาย) และ ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ตอนปลาย (นัักศึึกษาระดัับมหาวิิทยาลััยและผู้้�ที่�เพิ่่�งจบการศึึกษา (ชาวดิจิ ิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ เชีียงใหม่่ อายุุ 19-23 ปี)ี มาเริ่�มเข้้าสู่่�วััยทำ�ำ งาน) มีีความคิิดในเรื่�องหลัักคุุณธรรมที่่�ได้้รัับอิิทธิิพลจากผู้้�ปกครอง “เทคโนโลยีีเข้้ามาทำำ�ให้้ชีีวิิตเปลี่ �ยนมากค่่ะ มีีอิิสระในการใช้้ชีีวิิตและการ โรงเรีียน การดำำ�เนิินชีีวิิตส่่วนตััว และสัังคมรอบข้้างแตกต่่างกััน อีีกทั้้�งยัังมีีพััฒนาการ ตัดั สินิ ใจอะไรต่า่ ง ๆ มากขึ้้�น เมื่่�ออยู่�ใ่ นโลกโซเชียี ล เราก็็จะมีคี วามเป็็นตััวของ ของการให้้คำำ�นิิยามและความเข้้าใจ แม้้แต่่การยึึดจุุดยืืนภายใต้้ประเภทหลัักคุุณธรรม ตััวเองสููง คิิดและเปิิดรัับความรู้�อะไรใหม่่ ๆ ได้้ตลอดเวลา โดยเฉพาะเรื่�่อง นั้้�น ๆ ตามสิ่�งที่่�ตนเองให้้คุุณค่่า ความสำำ�คััญที่่�ยึึดโยงกัับชีีวิิตประจำำ�วัันและโลกทััศน์์ อััตลัักษณ์์และหลัักคุุณธรรม เราสามารถเอามาจากทั้้�งพ่่อแม่่ ไลฟ์์โค้้ช ของตน หากยกตััวอย่่างของหลัักคุุณธรรมที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ได้้นำ�ำ มาใช้้ในชีีวิิต เน็็ตไอดอลต่่าง ๆ ว่่าเขาคิิดอะไรหรืือทำ�ำ อะไร แล้้วเราค่่อยปรัับให้้มัันเข้้ากัับเรา ประจำ�ำ วััน เช่น่ เรื่�องวิินัยั มาเป็็นเครื่�องทดสอบ จะเห็็นจุุดยืนื ของการยึึดโยงการขยาย หนููว่่าเดี๋�ยวนี้้�เรื่�องอััตลัักษณ์์และหลัักคุุณธรรมมัันไม่่ได้้ fix แล้้วค่่ะ เปลี่่�ยนไป โลกทััศน์์ความคิิดความเข้้าใจเรื่ �องวิินััยที่่�สะท้้อนให้้เห็็นถึึงพััฒนาการของความคิิด เรื่�อย ๆ ตามความคิดิ เรา ว่่าเรากำ�ำ ลัังอินิ อยู่ก� ับั เรื่�องอะไร ตอนไหน” ประสบการณ์์ชีีวิิต และสิ่�งที่่�ได้้เรีียนรู้�้จากระบบการศึึกษา ทำ�ำ ให้้ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่เริ่�ม (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ นครพนม อายุุ 19-23 ปี)ี ที่่�จะใช้้ความคิิดเชิิงวิิพากษ์์ในการสร้้างกรอบและเงื่�อนไขของหลัักคุุณธรรมนั้้�น ๆ จะเห็็นได้้ว่่า บทบาทของเทคโนโลยีีและสภาวะสัังคมรอบตััวเข้้ามามีีอิิทธิิพล ที่่�ตนจะเลือื กเป็็นแนวทางในการดำำ�เนิินชีีวิติ อย่่างมากต่่อการประกอบสร้้างอััตลัักษณ์์และความหลากหลายในหลัักคุุณธรรมของ ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ อีีกทั้้�งส่่งผลให้้ทั้้�งความคิิดเรื่�องอััตลัักษณ์์และหลัักคุุณธรรม 55 54

“ในชีีวิิตประจำำ�วันั ผมใช้้วินิ ััย วิินััยในการตรงต่่อเวลา ต้้องตื่น�่ แต่เ่ ช้า้ ไปโรงเรียี น ดัังนั้้�นแม้้ว่่าชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่จะเกิิดและเติิบโตมาภายใต้้อิิทธิิพลของเทคโนโลยีี ทุุกวันั และมีรี ะเบียี บ ทำำ�ตามกฎเกณฑ์ต์ ่า่ ง ๆ ของโรงเรียี นที่่ค� รููบอก ที่่พ� ่่อแม่่ ที่่�คล้้าย ๆ กััน แต่่ไม่่ได้้หมายความว่่า ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�สามารถแบ่่งออกได้้เป็็น บอก” 3 ช่ว่ งวััยนี้�้จะไม่ม่ ีีความแตกต่่างในแง่ม่ ุุมของการตีีความหลัักคุุณธรรม (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ตอนต้น้ กรุงุ เทพฯ อายุุ 13-15 ปี)ี ความแตกต่่างในการมองหลัักคุุณธรรมยิ่ �งชััดขึ้้�นเมื่ �อเปรีียบเทีียบระหว่่างชาว ดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่กัับชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่า ในสัังคมยุุคปััจจุุบัันที่่�เทคโนโลยีีมีีการพััฒนาและ “วิินััย คืือ การยึึดมั่่�นในหน้้าที่่�และความรัับผิิดชอบที่่�มีีต่่อตนเองให้้มากที่่�สุุด เปลี่่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็็วนั้้�น ทำำ�ให้้กลุ่�มชาวดิิจิิทััลถููกแยกออกเป็็นกลุ่�มชาวดิิจิิทััล มีีการจััดระเบีียบตััวเอง ต้้องไม่่ให้้มีีการละเมิิดหรืือทำ�ำ ร้้ายผู้้�อื่�นจากการใช้้วิินััย รุ่่�นใหม่่และกลุ่�มชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่าอย่่างเห็็นได้้ชััด ถึึงแม้้ในภาพรวม ทั้้�งสองกลุ่�มต่่างก็็ ที่่�ไม่่ถููกต้อ้ ง” เติิบโตขึ้้�นมาท่่ามกลางอุุปกรณ์์เทคโนโลยีีและมีีการเรีียนรู้�้ในการใช้้เทคโนโลยีีที่่�เกิิดขึ้้�น (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ตอนกลาง กรุงุ เทพฯ อายุุ 16-18 ปีี) มาอย่่างรวดเร็็วเหมืือนกััน แต่่ผลกระทบทางเทคโนโลยีีที่่�เกิิดขึ้้�นต่่อชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ และชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นเก่า่ ย่อ่ มมีีความแตกต่่างกันั “วิินััย คืือ กฎเกณฑ์์ที่่�มีีเหตุุผลมารองรัับ อธิิบายได้้ สามารถเปลี่�ยนแปลงได้้ ตามความเหมาะสม ตามบริิบททางสัังคมและยุุคสมััย และต้้องเป็็นกฎเกณฑ์์ เมื่�อ่ ชาวดิจิ ิทิ ัลั เล่า่ เรื่�อ่ งศาสนา ที่่�ดีี ไม่่ผลิิตซ้ำ��ำ ความไม่่เท่่าเทีียมหรืือลิิดรอนสิิทธิิเสรีีภาพ คำำ�นึึงถึึงหลัักสิิทธิิ- นอกจากนั้้�น งานวิิจััยนี้�้ยัังค้้นพบว่่า มุุมมองในการประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรม มนุุษยชน” ระหว่า่ งชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นเก่า่ กับั ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่ท่ ี่่ส� ะท้อ้ นความแตกต่า่ งก็ค็ ือื บทบาทของ ศาสนาในการเข้้ามามีีอิิทธิิพลต่่อเรื่�องหลัักคุุณธรรม โดยชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่าส่่วนใหญ่่ (ชาวดิจิ ิิทััลรุ่่�นใหม่่ตอนปลาย กรุงุ เทพฯ อายุุ 19-23 ปี)ี จะมองว่่า สถาบัันศาสนายัังคงมีีบทบาทต่่อการประกอบสร้้างคุุณธรรมในกลุ่�มตน แต่่ สำำ�หรัับชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่มองว่่า บทบาทของสถาบัันศาสนานั้้�นอาจมีีอิิทธิิพลมากน้้อย หากมองให้้ลึึกซึ้�งจะเห็็นว่่า การประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรมของชาวดิิจิิทััล แตกต่่างกัันไปต่อ่ การประกอบสร้า้ งหลัักคุณุ ธรรม ตอนต้้น (นัักเรีียนมััธยมศึึกษาตอนต้้น) ยัังคงอยู่�ในกรอบของสัังคมไทยของการรัักษา “บทบาทสถาบันั ทางศาสนากัับคนยุุคดิจิ ิิทััลที่่อ� ยู่�ในวััยเดียี วกันั นั้้�นมีบี ทบาทมาก คุณุ งามความดีีตามแบบฉบับั ที่่ส� ังั คมคาดหวังั ไว้้ รัฐั อยากจะให้เ้ ป็น็ ส่ว่ นชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ พอสมควร เช่่น คุุณธรรม คืือแม้้จะเป็็นคนที่่�มีีคุุณวุุฒิิ มีีคุุณภาพมากแค่่ไหน ตอนกลาง (นัักเรีียนมััธยมศึึกษาตอนปลาย) จะเริ่�มให้ค้ วามสำำ�คัญั กัับตัวั เอง สิทิ ธิิ และ แต่่สุุดท้้ายไม่่มีีคุุณธรรมในจิิตใจตามศาสนาที่่�เป็็นสมาชิิกควบคู่ �กัันไปก็็ไม่่อาจ ความรับั ผิดิ ชอบต่่อผู้้�อื่น� มากยิ่ง� ขึ้น� เริ่ม� ที่่จ� ะกล้้าตั้�งคำำ�ถามและวิพิ ากษ์ต์ ่่อหลักั คุณุ ธรรม ทำ�ำ ให้้ชีีวิิตประสบความสำ�ำ เร็็จได้้ เพราะฉะนั้้�นการที่่�จะดำำ�เนิินชีีวิิตอยู่�ในสัังคม ตามที่่�ตนเห็็นว่่าไม่่สมควร แต่่ยัังคงแสดงออกภายใต้้กรอบและบริิบทที่่�ค่่อนข้้างจำ�ำ กััด ให้้ได้้อย่่างมีีคุุณภาพที่่�สุุดจะต้้องมีีคุุณธรรมที่่�ได้้รัับการสั่�งสอนมา สุุจริิต วิินััย ด้้วยวััยและประสบการณ์์ ซึ่่�งแตกต่่างจากชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ตอนปลาย (นักั ศึึกษาระดัับ พอเพียี ง จิิตอาสา อาจจะมีมี ากหรือื น้อ้ ยแตกต่่างกันั ไปในแต่่ละคน” มหาวิิทยาลััย หรืือผู้้�ที่�เพิ่่�งจบมาเริ่�มเข้้าทำ�ำ งาน) จะเห็็นได้้ว่่า บริิบทของหลัักคุุณธรรม ถููกยกระดับั ให้ม้ ีีการเชื่อ� มโยงทั้้ง� ในระดับั ปัจั เจกบุคุ คล ระดับั สังั คม ไปจนถึงึ ระดับั สากล (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นเก่า่ นครพนม อายุุ 24-29 ปี)ี และเป็็นรุ่่�นวััยแห่่งการตั้้�งคำำ�ถามเพื่่�อโต้้แย้้งต่่อหลัักคุุณธรรมเดิิมที่่�มีีอยู่ �ในสัังคมไทย อีีกทั้้ง� ยังั เป็น็ วัยั ที่่�เริ่ม� กล้า้ แสดงออกถึึงความเป็น็ ตัวั ตน ความคิดิ ที่่�สร้้างสรรค์์ เปิดิ ใจรับั 57 ความแตกต่่าง และมองเห็็นสภาพปััญหาทางสัังคมที่่�เกิิดขึ้้�นในสัังคมไทยได้้เป็็นอย่่างดีี 56

“ผมคิิดว่่าบทบาทศาสนามีีน้้อย เพราะจากที่่�ฟัังข่่าวมา คนรุ่�่นผมในปััจจุุบััน งานวิิจััยนี้้�พบว่่า ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�มาจากพื้้�นที่่�ที่่�มีีความเป็็นเมืืองสููง ได้้แก่่ เลือื กที่่จ� ะไม่่นับั ถือื ศาสนา ผมว่่าเขาเลืือกที่่จ� ะเชื่อ�่ ในบางอย่า่ งสิ่ง� ที่่ท� ำำ�ให้ส้ บายใจ เมืืองหลวง (กรุุงเทพมหานคร) และเมืืองหลััก (จัังหวััดเชีียงใหม่่) มีีการตีีความและ ส่่วนหนึ่่�งก็็จากยุุคดิิจิิทััลด้้วยที่่�ให้้ทุุกคนเห็็นความเป็็นจริิง เข้้าใจชีีวิิตอย่่างที่่�เห็็น มีีความเข้้าใจเกี่�ยวกับั คุณุ ธรรมด้า้ นความพอเพีียงที่่�คล้า้ ยคลึงึ กันั ดังั ตัวั อย่า่ งต่่อไปนี้�้ ตามประสบการณ์์ต่่าง ๆ มากขึ้น�้ ” (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ นครพนม อายุุ 19-23 ปีี) “ความพอเพีียงกัับคนยุุคนี้้�ต้้องเปลี่่�ยนความหมาย พอเพีียงเราจะคิิดถึึงการ ประหยัดั อดออม แต่ต่ อนนี้้อ� าจจะไม่ม่ ีแี ล้ว้ ในการเก็บ็ ผักั เก็บ็ ผลไม้ก้ ินิ ตามชนบท บริิบทของพื้้�นที่่ก� ับั ความแตกต่่างในทััศนคติิที่่�มีีต่อ่ หลัักคุณุ ธรรม มัันไม่่มีีแล้้ว อาจจะเปลี่่�ยนความหมายเป็็นการประหยััดเสีียมากกว่่า ความ บริิบทของพื้้�นที่่�อาจส่่งผลต่่อความเหมืือนและความต่่างในการประกอบสร้้าง พอเพีียงเปลี่่�ยนไป ปััจจุุบัันค่่าครองชีีพก็็สููงขึ้�น อาจจะทำำ�ให้้เราหาเงิินไม่่ทััน ความรู้้�ความเข้้าใจและทััศนคติิเกี่ �ยวกัับการนำำ�หลัักคุุณธรรมมาประยุุกต์์ใช้้ของชาว คนส่ว่ นใหญ่่ไม่ไ่ ด้้มีเี งิินเก็็บที่่�จะใช้ช้ ีีวิิตแบบพอเพียี งอย่่างนั้้�นได้”้ ดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ งานวิิจััยนี้้�ได้้ตั้�งข้้อสัังเกตว่่า สิ่�งที่่�ส่่งผลต่่อการรัับรู้�้ การสร้้างภาพจำำ� (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เชีียงใหม่่ อายุุ 19-23 ปีี) และการตีีความคุุณธรรมของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ คืือบริิบท สภาวะ และสิ่�งแวดล้้อม ในพื้้�นที่่�มากกว่่าพื้้�นที่่�ในเชิิงกายภาพโดยตรง ซึ่�่งงานวิิจััยนี้้�พบว่่าชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ จากมุุมมองของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในสัังคมเมืืองส่่วนหนึ่่�งเข้้าใจว่่าความพอเพีียง ที่่�มาจากพื้้�นที่่�ที่่�มีีความเป็็นเมืืองสููงกัับพื้้�นที่่�ที่่�เป็็นเมืืองรองมีีความเข้้าใจและมีีทััศนคติิ นั้้�นมีีความจำำ�เพาะกัับมิิติิการเกษตรเป็็นหลััก และยัังคงมีีกรอบความคิิดที่่�ว่่าหลัักการ ต่่อการนำำ�หลัักคุุณธรรมด้้าน “ความพอเพียี ง” ไปประยุุกต์ใ์ ช้้ที่่�แตกต่า่ งกััน พอเพีียงคืือการประหยััดและไม่่สามารถแข่่งขัันหรืือหารายได้้จำ�ำ นวนมากได้้ คุุณธรรมด้้านความพอเพีียงเป็็นหนึ่่�งในคุุณธรรม 4 ประการที่่�คณะกรรมการ- ซึ่�่งสะท้้อนให้้เห็็นว่่าชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในพื้้�นที่่�ที่่�มีีความเป็็นเมืืองสููงมีีการรัับรู้�้และความ ส่่งเสริิมคุุณธรรมแห่่งชาติิกำำ�หนดให้้เป็็นคุุณธรรมพื้้�นฐานที่่�สำำ�คััญและพยายามปลููกฝััง เข้้าใจในเรื่ �องหลัักปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียงที่่�ไม่่ได้้ครอบคลุุมเท่่ากัับความหมาย ในสัังคมไทย และได้ใ้ ห้้นิิยามว่่า ความพอเพีียง หมายถึึง “ความพอเพียี งในการดำำ�เนินิ องค์์รวมดัังที่่�ปรากฏในคำ�ำ นิิยาม เนื่่�องจากหลัักปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียงตาม ชีีวิิตแบบทางสายกลาง มีีเหตุุมีีผล ใช้้ความรู้�้ในการตััดสิินใจอย่่างรอบคอบ มีีความ ค ว า ม ห ม า ย ที่่� แ ท้้ จ ริิ ง นั้้� น เ ป็็ น แ น ว คิิ ดที่่� มุ่ � ง ใ ห้้ เ กิิ ด ค ว า ม ส ม ดุุ ล ใ น ก า รดำำ�ร ง ชีีวิิ ต พอประมาณ พอดีี ไม่่เบีียดเบีียนตนเอง สัังคม และสิ่�งแวดล้้อม ไม่่ประมาท สร้้าง ในหลากหลายมิิติิ ทั้้�งในมิิติิด้้านเศรษฐกิิจ สัังคม สิ่�งแวดล้้อม และวััฒนธรรม ภููมิิคุ้้�มกัันที่่�ดีี รู้�้เท่่าทัันการเปลี่่�ยนแปลง” (คณะกรรมการส่่งเสริิมคุุณธรรมแห่่งชาติิ, โดยเน้้นเรื่�องการใช้้สติิปััญญาพิิจารณาเหตุุผลอัันเหมาะควร การรู้�้ จัักประมาณ 2562, น. 28) ซึ่่�งคุุณธรรมด้้านความพอเพีียงนี้�้มีีที่่�มาจากแนวคิิดเรื่�องปรััชญา และการมีีภููมิิคุ้ �มกัันพร้้อมรัับต่่อการเปลี่่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็็วจากโลกภายนอก เศรษฐกิิจพอเพีียงของพระบาทสมเด็็จพระเจ้้าอยู่่�หััวรััชกาลที่่� 9 โดยหลัักปรััชญา (กรชนก สนิิทวงค์์ และณรงค์์ เจนใจ, 2563) ซึ่่�งหลัักการนี้�้สามารถนำ�ำ ไปประยุุกต์์ เศรษฐกิิจพอเพีียงเป็็นหลัักที่่�ประกอบด้้วยคุุณสมบััติิ 3 ประการ และ 2 เงื่�อนไข ใช้้ได้้ในทุุกระดัับ ตั้�งแต่่ระดัับบุุคคล ครอบครััว ชุุมชน ไปจนถึึงระดัับรััฐ ได้้แก่่ คุุณสมบััติิด้้านความพอประมาณ ความมีีเหตุุผล และภููมิิคุ้�มกััน ประกอบกัับ ดัังนั้้�นหลัักเศรษฐกิิจพอเพีียงจึึงไม่่ได้้มีีความจำ�ำ เพาะสำ�ำ หรัับกลุ่�มเกษตรกร เงื่�อนไขด้้านความรู้้�ที่�นำ�ำ ไปใช้้ในการพิิจารณาหรืือวางแผน และเงื่�อนไขคุุณธรรมในการ คนยากจน และไม่่ได้้เน้้นเรื่�องการรััดเข็็มขััดหรืือตระหนี่่�ถี่�เหนีียว ในทาง ดำำ�เนินิ ชีีวิิต (สุเุ มธ ตัันติเิ วชกุุล, 2551) ตรงกัันข้้าม ความพอเพีียงนั้้�นสามารถนำำ�ไปสู่่�การพััฒนาเพื่่�อสร้้างความร่ำ�ำ� รวยได้้ ตราบใดที่่�ตั้�งอยู่�บนรากฐานที่่�มั่�นคง มีีเหตุุผล มีีคุุณธรรม ไม่่เบีียดเบีียนตนเอง 58 และผู้้�อื่�น (สำำ�นัักงานคณะกรรมการพััฒนาการเศรษฐกิิจและสัังคมแห่่งชาติิ, 2554) 59

อย่่างไรก็็ตาม ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในเมืืองรอง เช่่น จัังหวััดนครพนม มีีมุุมมอง รููปธรรมที่่�ชััดเจนในภาคเกษตรกรรม โดยมีีเกษตรกรรมตามแนวทฤษฎีีใหม่่เป็็นหลััก เรื่�องความพอเพีียงที่่�แตกต่่างออกไปจากชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ในพื้้น� ที่่ท� ี่่ม� ีีความเป็็นเมืืองสููง (ไสว บุุญมา, 2559) จึึงอาจส่่งผลต่่อภาพจำ�ำ และการรัับรู้้�ของคนจำ�ำ นวนมาก โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� มุมุ มองเกี่ย� วกัับการเชื่�อมโยงแนวคิดิ เรื่อ� งความพอเพีียงมาประยุุกต์์ ให้้เกิิดความเข้้าใจว่่าหลัักการพอเพีียงต้้องเชื่�อมโยงกัับการทำ�ำ การเกษตร ใช้้ในวิิถีีชีีวิิตได้้ในหลากหลายมิิติิ เช่่น ความพอประมาณ ความมีีเหตุุผลในการเลืือก ดัังนั้้�นชาวดิิจิิทััลในสัังคมเมืืองจึึงมองว่่าหลัักคุุณธรรมเรื่�องความพอเพีียงมีีข้้อจำ�ำ กััด บริิโภคหรืือซื้�อสิินค้้าตามความจำ�ำ เป็็น แต่่ไม่่เน้้นว่่าจะต้้องประหยััดเท่่านั้้�น และการมีี ในการนำำ�มาประยุุกต์์ใช้้กัับวิิถีีชีีวิิตของตนซึ่่�งไม่่ได้้ทำำ�การเกษตรแต่่ต้้องต่่อสู้้� ภููมิิคุ้�มกัันต่่อผลกระทบต่่าง ๆ ดัังตัวั อย่่างต่่อไปนี้�้ แข่่งขัันในเมืือง ทั้้�งที่่�ในความเป็็นจริิงแล้้ว หลัักปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียง สามารถที่่�จะนำำ�ไปปรัับใช้้กัับผู้�้คนสัังคมในทุุกระดัับและหลากหลายอาชีีพ อีีกทั้้�ง “พอเพีียงเป็็นหลัักคุุณธรรมที่่�คนในนครพนมใช้้นะ พอเพีียง หมายถึึง ยัังเป็็นการวางรากฐานในเรื่�องการคิิดวิิเคราะห์์อย่่างมีีเหตุุผล รู้�้ จัักพอประมาณ ความพอประมาณ ความมีีเหตุุผล รวมถึึงความจำ�ำ เป็็นที่่�จะต้้องมีีระบบ ไม่่สุุดโต่่ง และมีีภููมิิคุ้�มกัันต่่อความเปลี่่�ยนแปลง ซึ่�่งสามารถนำำ�ไปประยุุกต์์ใช้้ ภููมิิคุ้�มกัันในตััวที่่�ดีีพอสมควรต่่อการกระทบใด ๆ คิิดก่่อนซื้�อ คิิดเสมอว่่า สภาพสัังคมเมือื งได้้ สิ่�งที่่�กำ�ำ ลัังจะซื้�อนั้้�นจำ�ำ เป็็นหรืือไม่่ ของที่่�มีีอยู่�แล้้วยัังใช้้ได้้ดีีหรืือเปล่่า หาก พิิจารณาแล้้วว่่าไม่่จำำ�เป็็นก็็ไม่่ต้้องซื้�อ และใช้้ของเก่่าให้้คุ้้�มค่่าก่่อน ไม่่จำ�ำ เป็็นต้้อง เรื่�อ่ งเล่า่ ของชาวพื้้น� ที่่� กิินของแพง หากนาน ๆ ครั้�งให้้รางวััลชีีวิิตกัับตััวเองบ้้างก็็ไม่่เป็็นไร แต่่ไม่่ใช่่ว่่า หลัักคุุณธรรมที่่�ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่โดยเฉพาะในกรุุงเทพฯ คิิดว่่ารััฐ สถาบััน ต้อ้ งกินิ ข้า้ วนอกบ้า้ นทุุกมื้้�อ ทำำ�อาหารกิินเองบ้้าง ถููกกว่่า ได้้คุุณค่่าทางโภชนาการ การศึึกษา และคนในสัังคม ควรให้้ความสำำ�คััญมากขึ้�้น คืือการเคารพสิิทธิิ การ มากกว่่า และยังั สามารถเลืือกสิ่่ง� ที่่ด� ีีให้ก้ ับั สุุขภาพของตััวเองได้้ด้้วย” ยอมรัับซึ่่�งความหลากหลายและความแตกต่่างทางความคิิด การใส่่ใจคนรอบข้้าง การใส่ใ่ จเรื่อ� งการเมืือง การเปิิดรับั ต่อ่ ความเปลี่่ย� นแปลง ไม่่ยึดึ ติิดกรอบค่า่ นิิยมดั้�งเดิมิ (ชาวดิจิ ิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ นครพนม อายุุ 19-23 ปี)ี ที่่�ไม่่สอดคล้้องกัับวิิถีีชีีวิิตในปััจจุุบััน การรู้้�จัักการปรัับตััว การมีีวิิจารณญาณในการ เมื่�อพิิจารณามุุมมองชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ทั้้�ง 3 บริิบทพื้้�นที่่� จะเห็็นได้้ว่่าแม้้จะเป็็น รัับฟัังข้้อมููลข่่าวสาร เป็็นต้้น ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่วััยเดีียวกััน แต่่กลัับมีีการตีีความเรื่�องความพอเพีียงแตกต่่างกััน เรื่อ� งเล่่าจากชาวดิจิ ิิทัลั กรุงุ เทพฯ ออกไป โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� ทัศั นคติทิ ี่่ม� ีีต่อ่ การนำำ�หลักั คุณุ ธรรมพอเพีียงมาปรับั ใช้ใ้ นชีีวิติ “การเคารพสิิทธิิ อย่่างที่่�บอกว่่า มนุุษย์์อยู่�่ ร่่วมกัันในสัังคม การที่่�เราจะอยู่�่ ประจำำ�วันั ทั้้ง� นี้้� อาจเป็น็ เพราะชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่ใ่ นพื้้น� ที่่ท�ี่่ม� ีีความเป็น็ เมือื งสููงถููกแวดล้อ้ ม ร่่วมกัันอย่่างสงบสุุขได้้ต้้องเคารพในสิิทธิิของผู้้�อื่�น และมนุุษย์์ทุุกคนเกิิดมา ไปด้้วยบริิบทและสภาพแวดล้้อมที่่�ได้้รัับอิิทธิิพลจากกระแสโลกาภิิวััตน์์ ทุุนนิิยม และ มีีค่่า เราไม่่สามารถละเลยใครได้้ เราต้้องมองความสำำ�คััญของทุุกคนเช่่นกััน บริิโภคนิิยมที่่�เข้้มข้้นมากกว่่าพื้้�นที่่�ที่่�มีีความเป็็นเมืืองน้้อย จึึงอาจเป็็นเหตุุให้้ชาวดิิจิิทััล เราถึึงจะสามารถอยู่�ร่่วมกัันได้้อย่่างสงบสุุขได้้ และเมื่�อเราเห็็นความสำ�ำ คััญของ รุ่่�นใหม่่ในสัังคมเมืืองมุ่ �งความสนใจไปที่่�การแข่่งขัันทางเศรษฐกิิจและความก้้าวหน้้า ผู้�้อื่�น ความคิิดของเขาก็็จะถููกนำำ�มาพิิจารณา มัันเป็็นส่่วนหนึ่่�งที่่�ทำ�ำ ให้้สัังคม ทัันสมััย ทำำ�ให้้ความเข้้าใจที่่�มีีต่่อหลัักคุุณธรรมเรื่�องความพอเพีียงถููกลดทอนลง เกิิดการพััฒนาก้้าวหน้้าขึ้น� ไปอีีกด้้วย” และถููกมองแยกส่่วน เนื่่�องจากเมื่�อพิิจารณาโดยผิิวเผิินแล้้ว ความพอเพีียงอาจฟัังดูู ขััดแย้้งกัับการแสวงหาความมั่ �งคั่�งและการต่่อสู้�้แข่่งขัันในสัังคม นอกจากนี้้� ที่่�ผ่่านมา 61 ได้้มีีการนำ�ำ หลัักปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียงไปประยุุกต์์ใช้้อย่่างแพร่่หลายและเป็็น 60

“การยอมรัับซึ่�งความหลากหลายและความแตกต่่างทางความคิิด เพราะบางครั้�ง “การเปิิดรัับต่่อความเปลี่ �ยนแปลง เพราะเราคิิดว่่า การที่่�คนรุ่่�นก่่อนๆ ยึึดติิด การที่่�สัังคมเป็็น Collective มากเกิินไปมัันจะทำำ�ให้้เราเปิิดรัับความแตกต่่าง เขากลััวการเปลี่�ยนแปลงหรืือสิ่�งใหม่่ ๆ ที่่�เขาไม่่รู้้�ว่่ามัันจะพาเขาไปจุุดไหน ได้้ยากขึ้้�น ถ้้าเรายึึดเอาไว้้ได้้ว่่าคนเราสามารถแตกต่่างกัันได้้ ทุุกคนควรมอง เขาก็็เลยปิิดกั้้�น ซึ่�งเรามองว่่า มัันก็็เป็็นปััญหาเหมืือนกัันนะ แต่่คนรุ่�่นใหม่่ อะไรที่่เ� ป็็นปััจเจกบ้้าง” สามารถเข้้าใจความแตกต่่างว่่ามัันมีีอะไรมากกว่่าที่่�เรารู้�้ และเปิิดใจพร้้อมรัับ “การใส่่ใจคนรอบข้้าง สมััยนี้้�ทุุกคนใส่่ใจกัันน้้อยลง สัังคมมัันเร็็วขึ้�น มองแต่่ กัับการเปลี่่�ยนแปลง ความจริิงไม่ไ่ ด้ม้ ีแี ค่่เพียี งด้า้ นเดียี ว” ตััวเองมากขึ้้�น สัังคมกรุุงเทพฯ อาจจะทำำ�ให้้เราเห็็นแก่่ตััวมากขึ้�้นด้้วย ถ้้าเรา “คำ�ำ ว่่า หลัักคุุณธรรม มัันทำำ�ให้้เรานึึกถึึงความเป็็น Conservative เราว่่ามััน ไม่่ทำ�ำ แบบนี้้�เราก็็จะไม่่ได้้สิิทธิินั้้�น เราต้้องมองข้้ามความเดืือดร้้อนของคนอื่�นไป ไม่่ควรมีีค่่านิิยมที่่�ยึึดเอาไว้้ มัันควรจะเปลี่�ยนไปเรื่่�อย ๆ ตามสัังคม ตามเวลา เราอาจจะต้้องทำำ�ตััวแย่่ ๆ คนอื่�นอาจจะได้้รัับผลกระทบจากการกระทำ�ำ ที่่�แย่่ ๆ ยิ่�งยุุคนี้้�มีีเทคโนโลยีีเข้้ามา ทุุกอย่่างมัันเปลี่่�ยนไปเร็็วมาก การมีีหลัักคุุณธรรม ของเราไปด้้วย แต่่ก็็เพื่่�อความอยู่�รอดของเรา บางครั้�งมัันก็็ต้้องบีีบบัังคัับให้้เรา ยึึดเอาไว้้มัันทำ�ำ ให้้เราไม่่ไปไหน เพราะมัันจะเป็็นสิ่�งที่่�รั้�งเราเอาไว้้เมื่�อสัังคม ต้้องทำ�ำ ตััวแย่่ ๆ แบบนั้้�นไป ตััวอย่่างเช่่น ถ้้าเราไม่่รีีบเบีียดขึ้้�นรถไฟฟ้้า เราก็็จะ มันั พััฒนาไปไกลแล้้ว” ไม่่ได้้ขึ้�นสัักทีี เวลานั่่ง� รถเมล์์ เราก็เ็ มื่อ� ย ถ้้าเราไม่่รีบี พุ่�่งตัวั เข้้าไปนั่่ง� เราก็จ็ ะไม่ไ่ ด้้ “การรู้้�จักปรับั ตัวั สามารถปรับั ไปตามการเปลี่ย� นแปลงได้โ้ ดยที่่เ� ราไม่ไ่ ด้ท้ รมาน นั่่�ง เราเคยอ่่านเรื่�องที่่�คนรอรถเมล์์นาน ๆ แล้้วมีีคุุณยายมาถามว่่า จะข้้ามถนน และไม่่ทำ�ำ ให้้คนอื่่น� เดืือดร้้อนด้้วย เช่่น เศรษฐกิจิ แย่่ คนจน คนส่่วนใหญ่่ก็็อยาก หรือื เปล่่า เขาก็็คิดิ ในใจว่่าจะทำำ�ยังั ไงดีี รถเมล์ก์ ็ม็ า แต่่ก็ค็ วรจะช่่วยยายหรือื เปล่่า? ได้เ้ งินิ ถ้า้ เราไปปล้น้ มันั ก็ไ็ ม่ใ่ ช่่ ความยืืดหยุ่่�นในที่่น� ี้้ค� ืือ การปรับั ตัวั ที่่ไ� ม่เ่ ดืือดร้อ้ น มันั เป็น็ เรื่อ� งแบบนั้้น� สังั คมมันั ทำ�ำ ให้เ้ ราช่ว่ ยคนอื่น่� น้อ้ ยลง เราก็ไ็ ม่ก่ ล้า้ ช่ว่ ยคนอื่น่� คนอื่�่นด้ว้ ย แล้้วก็ต็ ้อ้ งมีี Cultural Sensitivity คืือยุุคนี้้�มัันผ่่าน Globalization เพราะเราก็็ไม่่รู้ �ว่ามาหลอกกันั หรืือเปล่่า ถ้า้ เราเจอขอทาน พ่่อเราจะชอบให้้เงิิน มีีแนวคิิดเรื่�องโลกไร้้พรมแดน มัันเลยมีีการปะทะกัันเกิิดขึ้้�น มีีการแบ่่งพวกเขา ขอทาน แต่่ตอนเรามาอยู่ก� รุุงเทพฯ ใหม่่ ๆ เราก็็รู้�้ สึึกว่่า เราช่่วยไม่ไ่ ด้้แล้้ว เพราะ พวกเราทั้้�งที่่�จริิง ๆ มัันไม่่มีีอะไรเลย เราสร้้างความแตกแยกจากสิ่่�งที่่�ไม่่ได้้มีี ไม่่รู้�ว่าเป็็นพวกต้้มตุ๋๋�นอย่่างที่่�ออกข่่าวหรืือเปล่่า ตอนเรีียนมััธยม เราจะชอบรัับ อะไรเลย เราแค่่แตกต่่างกันั คุุณเป็็นชาติินี้้� ชาติินั้้�น แล้้วยัังไง มัันไม่ไ่ ด้ม้ ีผี ลอะไร โบรชััวร์์จากทุุกคนที่่�แจกเพราะเขาจะได้แ้ จกเสร็จ็ ไว ๆ จะได้ก้ ลับั บ้า้ น แต่่กลัับมีี ดัังนั้้�นการมีีความยืืดหยุ่�่นในการทำำ�ความเข้้าใจวััฒนธรรม การเข้้าใจคนอื่�นโดยที่่� ครั้�งหนึ่่�งที่่�เราเคยโดนยัดั ใส่่มือื แล้้วเรีียกเงินิ 20 บาท หลัังจากนั้้น� เราก็ไ็ ม่เ่ คยคิิด ไม่่มััวแต่่ยึึดว่่าเราเป็็นใครหรืือเขาเป็น็ ใคร มันั ก็็จะทำ�ำ ให้โ้ ลกของเราน่่ารัักขึ้้�น” จะรัับอีีกเลย เดิินหนีตี ลอด ไม่่อยากมีีปัญั หาตามมา” “การมีวี ิิจารณญาณในการรัับฟังั ข้้อมููลข่่าวสารเรื่อ�่ งราวต่า่ ง ๆ เพราะทุุกวัันนี้้� “การใส่่ใจเรื่่�องการเมืือง เพราะการเมืืองเป็็นเรื่�่องของทุุกคน เรารู้�้ สึึกมากว่่า มีีการหลั่�งไหลของข่่าวสารข้้อมููลความรู้�้ มากมาย เราควรที่่�จะเช็็คความถููกต้้อง เราต้้องตระหนัักรู้�้ได้้แล้้วว่่า ทุุกอย่่างที่่�หน่่วยปกครองทำำ�มัันจะส่่งผลกระทบ ของข้้อมููลกันั อย่่าเชื่อ� อะไรง่่าย ๆ หรือื รัับฟัังแบบมั่ว� ๆ เราจะได้้ไม่ต่ กเป็น็ เหยื่�อ ต่อ่ เรา และจะอยู่ไ� ปเฉย ๆ ปล่่อยให้เ้ ขาทำำ�อะไรก็็ได้้ แบบนั้้�นไม่่ได้้ เพราะการที่่� และรู้้�เท่่าทััน นี่่�ก็็เป็็นหลัักคุุณธรรมที่่�ทำำ�ให้้เราไม่่ส่ งต่่อข้้อมููลผิิด ๆ ไปสู่่�คนอื่�น เราปล่่อยให้้เขาทำำ�อะไรก็็ได้้ มัันไม่่ได้้มีีแค่่เราที่่�ไม่่สนใจ และการที่่�เราไม่่สนใจ เหมือื นเราก็็อยู่ใ� นวงจรที่่ช� ่่วยหลอกลวงหรือื ประชาสัมั พัันธ์์ Fake News” มันั เป็น็ หนึ่่ง� เสียี งที่่ห� ายไปในการที่่ท� ำ�ำ ให้ม้ ันั ดีขี ึ้น้� สำ�ำ หรับั คนอื่น่� ๆ ในสังั คมด้ว้ ย” 63 62

งานวิจิ ัยั นี้ย้� ังั ได้ค้ ้น้ พบว่า่ บริบิ ทของวัฒั นธรรมท้อ้ งถิ่น� และการดำ�ำ เนินิ ชีีวิติ ในแต่ล่ ะ สัังคม อีีกทั้้�งยัังมีีจุุดเน้้นที่่�สะท้้อนให้้เห็็นว่่า พวกเขายัังได้้รัับอิิทธิิพลจากสถาบัันทาง พื้้�นที่่�ยัังมีีความเชื่�อมโยงกัับวิิธีีคิิดต่่อหลัักคุุณธรรมที่่�ควรให้้ความสำ�ำ คััญ ดัังที่่�ปรากฏ ศาสนาและหลัักคุุณธรรมที่่�ควรสนัับสนุุนเพื่่�อลดปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�นในสัังคมไทย นั่่�นคืือ ในบทสััมภาษณ์์ของชาวดิิจิิทััลจัังหวััดเชีียงใหม่่ที่่�ให้้ความสำำ�คััญกัับการรัับฟัังและ การส่ง่ เสริมิ ค่า่ นิยิ มให้เ้ ห็น็ คุณุ ค่า่ ของรากเหง้า้ ความเป็น็ ไทย การอนุรุ ักั ษ์ไ์ ว้ซ้ ึ่ง�่ วัฒั นธรรม ให้้โอกาสผู้้�ที่�อาวุุโสน้้อยกว่่า ความเสมอภาคเท่่าเทีียม อดทน เสีียสละ การไม่่ ประเพณีีไทยที่่ส� ืบื สานกันั มา เอารัดั เอาเปรีียบ และเห็น็ อกเห็น็ ใจซึ่่�งกัันและกันั เป็น็ ต้น้ เรื่�องเล่่าจากชาวดิจิ ิิทััล นครพนม เรื่อ� งเล่า่ จากชาวดิิจิทิ ัลั เชีียงใหม่่ “คิิดว่่า หนึ่่�ง ต้้องซื่�่อสััตย์์ เสีียสละ และอดทน มีีอุุดมการณ์์ในสิ่่�งที่่�ดีีงามเพื่่�อ “รับั ฟัังผู้้�น้้อย ส่่วนมากจะยึดึ ติดิ คำำ�ว่่า รับั ฟังั ผู้้�ที่�อายุุแก่่กว่่าเรา ก็็อยากให้ม้ ีีหลััก ส่่วนรวม เพราะความซื่่�อสััตย์์ ความอดทนจะเป็็นการนำ�ำ ไปสู่่�ความสำ�ำ เร็็จของ ที่่�ว่่า บางทีีเราก็็ควรรัับฟัังความเห็็นจากผู้้�น้้อยบ้้าง เพราะว่่าบางทีีมัันก็็อาจจะมีี อุุดมการณ์์ และสอง ต้้องมีีความรัักชาติิ ศาสนา พระมหากษััตริิย์์ เพราะเรา เหตุุผลของเขา ก็เ็ ลยอยากให้ม้ ีหี ลัักคุุณธรรมข้้อนี้้�เอามาใช้เ้ ยอะ ๆ” เกิิดมาบนพื้้�นแผ่่นดิินไทย ควรรัักษาไว้้ซึ่�งความเป็็นไทย มีีศาสนาที่่�สอนให้้เป็็น “น่่าจะเป็็นความเท่่าเทีียมกััน ความเสมอภาค ไม่่เอารััดเอาเปรีียบ เรามอง คนดีี มีีพระราชาทรงห่่วงใยประชาชนทุุก ๆ คน” ย้อ้ นในสมััยก่่อน เมื่�อก่่อนคนที่่�โตกว่่าก็็จะกดขี่่ค� นที่่�เด็ก็ กว่่า แต่่ในสมััยนี้้พ� ยายาม “ทุุกวัันนี้้�เรามัักจะเห็็นผู้�้คนแตกแยกหรืือไม่่ให้้ความเคารพกััน ซึ่�งแสดงให้้เห็็นถึึง ทำ�ำ ให้ค้ วามคิิดของคนสมััยนั้้น� เปลี่่�ยน อยากให้ท้ ุุกคนมีีความเสมอภาคกััน ได้ร้ ับั การที่่�ไม่่มีีระเบีียบในสัังคม อย่่างแรกต้้องเริ่�มที่่ต� ััวเราเอง เราควรที่่�จะมีีระเบีียบ อะไรที่่�เท่่า ๆ กััน ไม่่มีีการแบ่่งว่่าได้้เยอะกว่่าได้้น้้อยกว่่า คนที่่�เล็็กกว่่าก็็จะเป็็น วิินััย เคารพกฎหมาย และเคารพผู้้�หลัักผู้้�ใหญ่่ และสิ่�งเหล่่านี้้�จะเป็็นต้้นแบบให้้ คนใช้ข้ องคนที่่�โตกว่่า” อีีกหลาย ๆ คนเพื่่อ� ที่่จ� ะทำ�ำ ให้ส้ ังั คมไทยนั้้น� เจริิญ” “อยากให้้มีีความอดทนและเสีียสละให้้มาก ๆ เพราะปััจจุุบัันสัังคมไทยความ “การเป็็นคนดีีเข้้าวััดทำำ�บุุญรัักษาศีีลห้้า รัักษาศีีลแปด คืือการทำ�ำ บุุญเยอะ ๆ เสียี สละและความอดทนค่่อนข้า้ งจะเห็น็ ได้ย้ าก” ตายไปจะได้้ขึ้�นสวรรค์์ การทำ�ำ ดีีตอบคุุณพ่่อคุุณแม่่และผู้้�เลี้�ยงดููเรา การทำำ� “ความเห็็นอกเห็็นใจ หมายถึึงว่่าการที่่�คนเราอาจจะไม่่มีีความเอื้�อเฟื้�้อเผื่�อแผ่่ ความดีี ทำำ�ประโยชน์์ให้ก้ ับั ผู้�อื่น� ” คนเราอาจจะอยู่�ด้้วยตััวของตััวเอง เราก็็อยู่�ส่่วนเรา เขาก็็อยู่�ส่่วนเขา ไม่่มีีมิิตร- “รัักษาวััฒนธรรมประเพณีีไทยอันั งดงาม ประชาชนชาวไทยควรที่่จ� ะภาคภููมิิใจ สััมพัันธ์ท์ ี่่ด� ีี จิติ ใจคนต้้องเข้ม้ แข็็ง” กัับประเพณี ี ศิิลปะอันั งดงาม และวัฒั นธรรมดั้�งเดิิม เช่่น วัันปีใี หม่ข่ องประเทศ ในขณะที่่�ชาวดิิจิิทััลในจัังหวััดนครพนมค่่อนข้้างให้้ความสำ�ำ คััญกัับความเป็็น ไทย สงกรานต์์ ในขณะนี้้�ค่่านิิยมของตะวัันตกเข้้ามามีีบทบาทกัับการพููดจา สัังคมส่่วนรวม ไม่่ได้้ยึึดภาวะของความเป็็นปััจเจกบุุคคลมาเหนืือชุุมชน เห็็นบทบาท กิริ ิิยา การแต่่งกาย ซึ่�งทำำ�ให้้ประเพณีีเราถดถอยลง เพราะเหตุุนี้้�เราควรที่่�จะเป็็น ของตนเองในฐานะปััจเจกบุุคคลที่่�จะต้้องเสีียสละและการเป็็นแบบอย่่างที่่�ดีีแก่่คนใน ต้น้ แบบในการอนุุรักั ษ์์และสืืบทอดให้ถ้ ึึงรุ่�่นน้้องของเราเรีียนรู้�้ต่อไป” 64 65

เพศสภาพกัับความหลากหลายของหลัักคุณุ ธรรม หรืือเปลี่่�ยนไปนอกจากตััวเองครัับ ถึึงผมไม่่ใช่่ชายแท้้นะครัับ ผมคิิดว่่า หากพิิจารณาถึึงความเกี่ �ยวพัันของเพศสภาพกัับความหลากหลายของหลััก เพื่่�อนที่่�เป็็นแบบผมก็็มีี หลากหลายประเภท บางคนก็็ดููเป็็นคนดีีต่่อสัังคม คุุณธรรม ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในงานวิิจััยนี้�้มองว่่า เพศสภาพที่่�แตกต่่างกัันไม่่ได้้เป็็น พููดจาดีี แต่่อีีกด้้านหนึ่่�งกลัับตรงกัันข้้าม ผมเชื่�อว่่าคนแบบนี้้�น่่าจะมีีทุุกเพศ เงื่�อนไขสำ�ำ คััญที่่�จะทำ�ำ ให้้บุุคคลมีีมุุมมองหรืือตีีความหลัักคุุณธรรมแตกต่่างกัันไป แต่่ ทุุกวััย การกระทำำ� มัันอยู่�ที่่�เราเป็็นตััวกำำ�หนด ทุุกคนรู้�้ จัักผิิดชอบชั่�วดีีหมด ขึ้�นอยู่่�กัับตััวปััจเจกบุุคคลและบริิบทของการขััดเกลาทางสัังคมมากกว่่า ว่่าจะเลืือกรัับ แต่่การกระทำ�ำ นี่่�แหละจะเป็็นตััวบ่่งบอกว่่า เขาคนนั้้�นมีีความคิิด นิิสััยใจคอ ชุุดคุุณธรรมชุุดใดมานำำ�ทางในการดำำ�เนิินชีีวิิต ดัังการให้้สััมภาษณ์ต์ ่อ่ ไปนี้้� เป็็นอย่่างไร เพราะสัังคมปััจจุุบัันมัักดููคนที่่�ภายนอก แต่่งตััวดีี ใช้้ของแพง “หนููว่่าคุุณธรรมไม่่ว่ าจะเรื่�องใดก็็อาจจะมาจากการถููกปลููกฝัังของครอบครััว ติิดหรูู แต่่ชั่่�วก็็มีีเยอะเเยะไป บางคนแต่่งตััวธรรมดาแต่่มีีน้ำำ�� ใจลุุกให้้คนแก่่นั่่�ง โรงเรีียน หรืือแม้้แต่่เพื่่�อนฝููง ส่่วนเพศสภาพนั้้�นหนููว่่าไม่่เกี่�ยวค่่ะ หนููว่่าอาจจะ ในรถเมล์์ นี่่�เป็็นจุุดเล็ก็ ๆ ของการทำำ�ดีีที่่�ไม่ไ่ ด้้หวังั การตอบแทน ทุุกอย่่างมันั อยู่�ที่่� เกี่ย� วแค่่ตััวบุุคคลว่่าจะปฏิบิ ััติติ ัวั แบบไหนหรือื จะสร้า้ งแบบไหน” เราจะทำำ�หรืือเปล่่าเท่่านั้้�น” (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ ) (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศทางเลืือก) “ส่ว่ นตัวั คิดิ ว่า่ เพศสภาพไม่ม่ ีบี ทบาทต่อ่ การสร้า้ งความยึึดมั่่น� ในหลักั คุณุ ธรรม อย่า่ งไรก็ต็ าม เป็น็ ที่่น� ่า่ สังั เกตว่า่ ชาวดิจิ ิทิ ัลั ที่่เ� ป็น็ หญิงิ และเพศทางเลือื กมีีแนวโน้ม้ แต่่อาจจะขึ้�นอยู่�กัับตััวบุุคคลนั้้�น ๆ มากกว่่า ทั้้�งความคิิดความอ่่าน การกระทำำ� ที่่�จะเน้้นย้ำำ��ในส่่วนของการเคารพสิิทธิิเสรีีภาพ ความเท่่าเทีียม ว่่าเป็็นหลัักคุุณธรรม การปลููกฝัังจากครอบครััว ศาสนา วัฒั นธรรม รวมถึึงประสบการณ์์ค่่ะ” ที่่�สำ�ำ คััญที่่�ต้้องมีี ในขณะที่่�เพศชาย ถ้้ากล่่าวถึึงประเด็็นนี้�้มัักพููดว่่าไม่่ได้้เป็็นปััญหา ในสัังคมไทยอีีกต่อ่ ไป (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศหญิิง) “ผมว่่าสมััยนี้้�ผู้้�ชาย-ผู้้�หญิิงก็็มีีสิิทธิิเท่่าเทีียมกัันแล้้วนะ ทำำ�เท่่ากัันหมด ไม่่ใช่่ว่่า “คิิดว่่า เพศสภาพไม่ม่ ีบี ทบาทต่่อการคิดิ เรื่�อ่ งคุุณธรรมเท่า่ ไหร่่นะครับั ผมคิดิ ว่่า ผู้้�ชายควรทำ�ำ มากกว่่า ซึ่ง� สมัยั ก่่อนอาจจะเป็น็ แบบนั้้น� แต่่สมัยั นี้้ก� ็เ็ ห็น็ ทำ�ำ เท่่าเทียี ม จะเพศไหน ทุุกคนต่่างก็็มีวี ิจิ ารณญาณส่่วนบุุคคลในการสร้้างคุุณธรรมของตััวเอง กัันทั้้�งสองฝ่่าย” ทั้้�งนั้้�น จะดีีจะชั่�วก็็อยู่�ที่่�ตััวเราเองมากกว่่าว่่ามีีมโนสำ�ำ นึึกคุุณธรรมอย่่างไร และ ให้้คุุณค่่ากัับหลัักคุุณธรรมอัันไหน จากประสบการณ์์ตรงของเราทั้้�งทางตรงและ (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศชาย) ทางอ้้อม เพศสภาพไม่่ได้้มีอี ิิทธิพิ ลขนาดนั้้น� ครับั ” “ค่่านิิยมต่่อผู้�หญิิงที่่�ยัังคงถููกว่่าไม่่เท่่าเทีียมกัับผู้้�ชาย แม้้ว่่าสัังคมเปลี่�ยนไป เรายัังรู้้�สึึกว่่าผู้�้หญิิงรู้�้ สึึกท้้อถอยในชีีวิิตมากกว่่าผู้้�ชายนะ ว่่าทำำ�ไมชีีวิิตการเป็็น (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศชาย) ผู้้�หญิิงมัันยากจััง และไม่่ใช่่แค่่เราที่่�เจอหรืือมีีความคิิดแบบนี้้� ผู้้�หญิิงทั่่�วโลกที่่�ต้้อง “อย่่างที่่�กล่่าวแหละครัับ เพศหรืือวััยไม่่ได้้เป็็นตััวเปลี่�ยนแปลงหรืือทำำ�อะไร พบเจอไม่่มากก็็น้้อยหรืืออาจจะทั้้�งในแบบที่่�แย่่กว่่าเราก็็ได้้ มัันน่่าเศร้้าใจนะ ให้เ้ ปลี่ย� นไป มันั ขึ้น�้ อยู่่�กับั ตัวั ของเราเองที่่ม� ีคี วามรับั ผิดิ ชอบมากขนาดไหน เพราะ ตอนนั้้�นเราดููหนังั เรื่อ� ง On The Basis of Sex ผู้้�หญิิงคนหนึ่่�งเขาเก่่งมาก และ ทุุกคนมีีสิิทธิิที่่�จะคิิดและทำ�ำ ฉะนั้้�นผมคิิดว่่าไม่่มีีอะไรทำำ�ให้้แตกต่่างไป เป็็นผู้�้หญิิงคนแรกที่่�มีีสิิทธิิได้้เรีียนใน Harvard Law School แต่่กลัับไม่่มีี โอกาสได้้เป็็นผู้�้ พิิพากษาเพราะเพศสภาพที่่�เป็็นผู้�้หญิิงว่่าความไม่่ได้้ แต่่สุุดท้้าย 66 67

ก็็มีีมหาวิิทยาลััยหนึ่่�งรัับเธอเป็็นอาจารย์์ ด้้วยเหตุุผลที่่�ว่่า การรัับผู้�้หญิิงเข้้ามา “อ๋๋อ เราว่่าคนรุ่�่นก่่อนมีีคุุณธรรมที่่�ไร้้สาระเยอะ เช่่น เรื่�องผู้้�หญิิง สมััยก่่อน มัันทำ�ำ ให้้มหาวิิทยาลััยดููดีีเฉย ๆ ดููเปิิดกว้้าง แต่่ก็็ยัังกดทัับความเป็็นผู้�้หญิิง ต้้องเป็็นช้้างเท้้าหลััง ถ้้ามีีปากมีีเสีียงมากก็็จะดููไม่่ดีี แต่่ในขณะที่่�ทุุกวัันนี้้�โลก ให้้ต่ำ�ำ�กว่่าผู้�้ ชายไว้้อยู่�ดีี จนสุุดท้้ายเธอก็็ไปต่่อสู้�้ กัับศาลเรื่�องนี้้� จนถึึงตอนที่่�เขา มัันก็็เปลี่่�ยนไป ผู้้�หญิิงทำ�ำ อะไรได้้มากขึ้้�นโดยที่่�คนไม่่ได้้มองว่่าผู้�้หญิิงคนนี้้�เลว แก่่มาก น่่าจะ 70-80 ปีี แม้ว้ ่่าจะชนะคดีี มันั ก็็น่่าคิิดนะว่่ากี่ป� ีที ี่่เ� ธอต้อ้ งเผชิญิ กับั หรืือเรื่�อง free sex ที่่�ดููมีีความเข้้าใจกัันมากขึ้้�น สมััยก่่อนถ้้าใครมีี one night เรื่�องที่่�ไม่่เป็็นธรรมในชีีวิิต เรามองว่่าผู้�หญิิงยัังคงไม่่ถููกยกให้้เท่่าเทีียมกัับผู้้�ชาย stand หรืือทำ�ำ อะไรพวกนี้้�ก็็จะถููกมองว่่าแย่่ เลว ไปเลย แต่่ทุุกวัันนี้้�มััน ถ้้าเท่่าเทีียมแล้้วมัันจะมีีประเด็็นปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�นที่่�เกี่ �ยวข้้องกัับความรุุนแรงหรืือ เปิิดกว้้างขึ้�น มีีคนเข้้าใจและยอมรัับมากขึ้้�น ทั้้�งที่่�จริิง ๆ มัันก็็ร่่างกายใคร ความไม่่เป็็นธรรมต่่อผู้้ห� ญิิงให้้เห็็นอยู่�เรื่อ� ย ๆ อีีกทำำ�ไม” ร่่างกายมััน จะนอนกัับใครมัันก็็เป็็นสิิทธิิของเขา เราว่่าจริิง ๆ มัันไม่่ได้้มีีอะไร ที่่เ� ป็น็ คุุณธรรมของเราแท้้ ๆ หรอก แต่่ก่่อนอย่่างในนางทาส ผู้้ห� ญิิงยัังใส่่เกาะอก (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ ) กัันทุุกคนเลย ไม่เ่ ห็น็ มีีใครบอกว่่าโป๊๊ แต่่เดี๋�ยวนี้้�ใครใส่่เกาะอกก็จ็ ะบอกว่่า ได้ย้ ัังไง “ส่่วนเรื่�องผู้้�หญิิง มัันยากมาก ไม่่รู้�จะทำำ�ยัังไง เราจนปััญญาจนอยากจะสาปส่่ง คือื มันั ก็แ็ ปรเปลี่่ย� นไป เราว่่ามันั เป็น็ อิทิ ธิพิ ลจากข้า้ งนอก ไม่ใ่ ช่่จากตัวั เรา เมื่อ� ก่่อน ไม่่อยากเป็็นผู้้�หญิิงแล้้ว แล้้วเราเคยเห็็นอย่่างล่่าสุุดก็็ตาม มัันจะมีี ผู้�้หญิิงก็็เปลืือย ไม่่ใส่่อะไร เหมืือนกัับผู้้�ชายนั่่�นแหละ จนมาในยุุควิิกตอเรีีย ฉ า กที่่� ตัั ว ล ะ ค ร ห นึ่่� ง ไ ป ว า ง ย า แ ม่่ ข อ ง อีี กตัั ว ล ะ ค ร แ ล้้ ว โ ด น ผัั ว ตัั ว เ อ ง ต บ อะไรสัักอย่่าง ถึึงจะไปรัับเข้้ามา แล้้วทุุกวัันนี้้�กระแสโลกมัันก็็นะ สิิทธิิมัันเข้้ามา แล้้วในคอมเมนต์์ก็็แบบเนี่่�ยต้้องโดนสัักทีี เอามัันเลย สะใจมาก แล้ว้ คนก็็รู้้�เรื่�องพวกนี้้�มากขึ้้�น” แล้้วทุุกคนก็็ดููเลิิฟการที่่�ผู้�หญิิงทำ�ำ ตััวไม่่ดีีแล้้วต้้องโดนสามีีตบ กลายเป็็นว่่า ถููกแล้้วที่่�สามีีต้้องสั่�งสอนภรรยา เราก็็แบบ ทำ�ำ ไมมัันถึึงแบบนั้้�น (ชาวดิจิ ิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เพศหญิิง) คุุณแม่่ ตอนที่่เ� รียี นภาษาอัังกฤษตอนปีี 2 อาจารย์์ก็็สอนเรื่�องผู้�ห้ ญิิง เขาบอกว่่า “ค่่านิิยมทางเพศที่่�มากขึ้้�นค่่ะ คืือปััจจุุบัันค่่านิิยมทางเพศมีีน้้อยค่่ะ เอาแค่่ใน ที่่�มัันน่่าเศร้้าเพราะมัันก็็ยัังมีีผู้้�หญิิงอีีกมากที่่�โดนกดที่่�เห็็นว่่าสิ่�งนี้้�ถููกแล้้ว แต่่พอ ประเทศไทยนะคะ เหมืือนจะเปิิดกว้้างเกี่�ยวกัับทางเพศแต่่ก็็ยัังไม่่กว้้างจริิง ๆ เราพููดไปว่่า ถ้้าคุุณโดนบ้้างล่่ะ เขาก็็จะบอกว่่า ฉัันจะไม่่ทำำ�หรอก ฉัันไม่่เป็็น เพราะฉะนั้้�นก็็เลยอยากให้้ตััวของคนเรามีีค่่านิิยมทางเพศที่่�มากขึ้้�นกว่่านี้้�เปิิดรัับ แบบนั้้�น คืือไม่่ว่ายัังไง การใช้้ความรุุนแรงมัันก็็ไม่่ถููกหรืือเปล่่า ไม่่พอใจอะไร ให้ม้ ัันมากกว่่านี้้� เช่่นเปิิดรัับเพศที่่� 3 เพศอื่น� ๆ ปััจจุุบัันมีเี ยอะมากขึ้้น� เช่่น ทอม ก็็ไปแจ้้งตำำ�รวจไหม ไปตบมัันไม่่ได้้ คืือละครมัันดีีนะแต่่มัันวนลููปในสิ่�งที่่�ทุุกคน ดี้� สาวประเภทสอง แปลงเพศ หรืือยัังไม่่แปลง หรืืออะไรก็็ตาม ก็็อยากให้้ พยายามจะรณรงค์์ว่่าเมื่ �อไหร่่ละครแบบนี้้�มัันจะหายไป แล้้วฟีีดในเฟซบุ๊๊�กพอเรา เปิิดรัับมากขึ้้�น ค่่านิิยมเกี่�ยวกัับรููปร่่างลัักษณะ ปััจจุุบัันเหมืือนคนเราจะยึึดติิด กดไปครั้�งหนึ่่ง� กลิ่่น� กาสะลองมันั ก็จ็ ะรันั มาเรื่�อย ๆ ใช่่ไหม คืือสุุดท้้ายแล้้วความ กัับคำ�ำ ว่่าคนนี้้�ต้้องดููดีี คนนี้้�จะต้้องเป็็นแบบคนนั้้�น คนนี้้�นะถึึงจะดีี บางทีีมัันก็็ คิิดนี้้�มัันก็็ไม่่ได้้หายไปไหน มัันก็็ยัังอยู่�ของมัันแบบนั้้�น มัันเป็็นคำ�ำ ว่่า Respect ไม่่ต้้องยึดึ ติิดกัันแบบนี้้�ก็็ได้้ คนเรามัันจะดีตี ้้องดีีจากภายในจิติ ใจ” เคารพ ซึ่�งมัันเป็็นสิ่�งที่่�ฟัังดููยากมาก มัันเข้้าใจได้้แค่่ว่่าคุุณต้้องเคารพเรา อย่่าง แคมเปญ Don’t tell me how to dress ก็็มาแค่่ช่่วงสงกรานต์์ ตอนนี้้ก� ็็หายไป (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ ) แล้้ว ไม่ไ่ ด้้พููดอะไรต่่อ พี่่เ� ฟลอร์์ (นักั เคลื่อ� นไหวประเด็น็ สตรีีนิยิ ม) ก็ย็ ังั เป็น็ สนาม “หนููคาดหวัังว่่าหนููต้้องประสบความสำำ�เร็็จในชีีวิิต ทั้้�งเรื่�องของการงาน การเงิิน อารมณ์์ของผู้้�คนในโลกออนไลน์์ มัันยาก ผู้�้หญิิงด้้วยกัันก็็ยัังไม่่ได้้มองว่่าผู้้�หญิิง ครอบครััว ความรััก หรือื ทำำ�ในสิ่ง� ที่่�เราอยากเป็็น อย่่างหนููอยากเป็็นนางงาม แต่่ เป็น็ พวกเดียี วกัันด้้วยซ้ำ�ำ� เหมือื นเห็็นตััวเองเป็็นอีกี พวกหนึ่่�ง ซึ่�งคือื พวกไหนก็็ไม่่รู้�” คนอาจจะคิดิ ว่่าหนููเป็น็ ไม่่ได้ห้ รอก อย่่างหนููเป็น็ LGBT เป็น็ ไม่ไ่ ด้้หรอก ทำ�ำ ไมล่่ะ (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เพศหญิงิ ) 69 68

อย่่างสเปนยัังจััดได้้เลย หนููก็็คิิดว่่าประเทศไทยต้้องมีีจััดขึ้้�นได้้บ้้างแหละ หนูู โดยผู้�ให้ส้ ัมั ภาษณ์ท์ ั้้ง� หมดมองตรงกันั ว่า่ ในยุคุ ปัจั จุบุ ันั ด้ว้ ยสภาพสังั คมเมืืองที่่ท� ุกุ คน อยากให้้มีกี ารเปิิดกว้า้ ง ในเรื่อ� ง Transgender LGBT อย่่างนี้้�มากขึ้้�น หนููอยาก ต่่างเร่่งรีีบและเห็็นแก่่ผลประโยชน์์มากขึ้้�น เอาเปรีียบกัันมากขึ้�้น จนทำำ�ให้้เกิิดเป็็น เป็็นนางงาม แต่่ประเทศไทยยัังไม่่ได้้มีีการเปิิดกว้้างสำำ�หรัับเพศของหนูู อย่่าง ความขััดแย้้งต่่อกัันตามที่่�เห็็นในข่่าวประจำำ�วััน จึึงมองว่่าการอยู่�ร่่วมกัันในสัังคมควรมีี เวทีีการประกวดเนี่่�ยคุุณต้้องใช้้คำ�ำ นำ�ำ หน้้าว่่านางสาวเท่่านั้้�น คุุณต้้องแปลงเพศ น้ำำ��ใจ เอื้�อเฟื้้�อเผื่�อแผ่่ เห็็นแก่่ส่่วนรวม ไม่่เอาเปรีียบ ไม่่เบีียดเบีียน เพราะถ้้าทุุกคน แล้้วคุุณถึงึ จะประกวดได้”้ มีีน้ำ��ำ ใจต่่อกััน สัังคมก็็จะอยู่�ร่่วมกัันอย่่างสงบสุุข โดยการมีีน้ำ�ำ� ใจไม่่จำ�ำ เป็็นต้้องไป แจกของหรืือบริิจาคเป็็นทรััพย์์สิิน อาจเป็็นการช่่วยเหลืือในสิ่่�งเล็็กน้้อยเท่่าที่่�ตนเอง (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เพศทางเลืือก) สามารถช่ว่ ยเหลือื ได้โ้ ดยไม่่เดืือดร้อ้ น และต้อ้ งระวังั การถููกเอาเปรีียบ “ความรัักที่่�ให้้ทุุกเพศอย่่างเท่่าเทีียม ต่่อให้้เขาคนนั้้�นจะไม่่ชอบกลุ่�่มของเรา เราก็จ็ ะไม่ไ่ ปตัดั สินิ เขาที่่เ� พศหรือื สีผี ิวิ หรือื การสร้า้ งความแตกต่่างที่่โ� ดดเด่่นขึ้น� มา” สิ่ �งสำำ�คััญในสัังคมอีีกประการที่่�ชาวดิิจิิทััลมุุสลิิมส่่วนมากมองว่่าควรมีีในสัังคม ปััจจุุบััน นอกจากการมีีน้ำ��ำ ใจต่่อกัันคืือความซื่�อสััตย์์ เช่่นเดีียวกัันกัับชาวดิิจิิทััล (ชาวดิจิ ิิทััลรุ่่�นใหม่่ เพศทางเลืือก) ที่่น� ัับถือื ศาสนาอื่น� ๆ ที่่ม� องว่า่ การใช้้ชีีวิติ สังั คม โดยเฉพาะปััจจุบุ ันั ต้อ้ งมีีความซื่�อสััตย์์ ศาสนากัับความหลากหลายของหลักั คุณุ ธรรม เพราะจะทำ�ำ ให้้ได้้รัับการยอมรัับจากคนในสัังคมและทำ�ำ ให้้สามารถดำ�ำ เนิินชีีวิิตได้้อย่่าง ศาสนาเป็็นหลัักคำ�ำ สอนที่่�ยึึดเหนี่่�ยวจิิตใจของมนุุษย์์ แต่่ความแตกต่่างกัันในการ ปกติสิ ุุข โดยยกตัวั อย่่างที่่เ� ห็น็ ชััดเจนจากข่า่ วการทุจุ ริติ ของนักั การเมือื ง ข่่าวคดีีการโกง นัับถืือศาสนาก็็เป็็นสาเหตุุสำ�ำ คััญให้้เกิิดวิิธีีคิิดที่่�แตกต่่างกัันในการใช้้ชีีวิิต ในงานวิิจััยนี้้� ที่่�พบเห็็นบ่่อยครั้�งบนหน้้าสื่�อ จะเห็็นได้้ว่่าผู้�้ที่�ทำ�ำ การทุุจริิตเป็็นที่่�น่่ารัังเกีียจของสัังคม มีีผู้�้ที่�นัับถืือศาสนาพุทุ ธร้อ้ ยละ 89 ผู้้�ที่�นับั ถืือศาสนาอิิสลามร้อ้ ยละ 4.8 และผู้�้ที่น� ัับถืือ และนำำ�มาซึ่�่งความเสื่�อมเสีียให้้กัับอาชีีพ รวมถึึงตััวเองและครอบครััวด้้วย โดยชาว ศาสนาคริิสต์ร์ ้อ้ ยละ 3.2 รวมถึึงผู้�้ที่บ� อกว่า่ ตนไม่น่ ับั ถือื ศาสนาใดร้้อยละ 3 ซึ่ง�่ จากการ ดิิจิิทััลได้้ให้้คำ�ำ นิิยามของความซื่�อสััตย์์ในบริิบทของการทำ�ำ ตามหน้้าที่่�รัับผิิดชอบ การ ประมวลคำ�ำ ตอบจากคำำ�สััมภาษณ์์ของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ ทั้้�งหมดมัักตอบเรื่�อง ไม่่โกง การไม่่โกหก การไม่่ทุุจริิต การทำ�ำ ตามกฎ การให้้เกีียรติิ และการรัักษาสััจจะ หลัักคุุณธรรมคล้้าย ๆ กััน ยกเว้้นชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�นัับถืือศาสนาอิิสลามมีีคำำ�ตอบ ซึ่�่งทางศาสนาอิิสลามมองว่่า ความซื่�อสััตย์์ หรืืออะมานะฮฺฺ (อีีมาน) เป็็นหััวใจสำำ�คััญ ที่่�มีีลัักษณะเฉพาะ ในที่่�นี้�้จึึงได้้หยิิบยกประเด็็นที่่�น่่าสนใจเกี่�ยวกัับอิิทธิิพลของ ของการใช้้ชีีวิติ ที่่ม� นุุษย์ท์ ุุกคนต้้องมีี ไม่ว่ ่า่ คนนั้้�นจะนัับถืือศาสนาใด ๆ ก็ต็ าม ศาสนาอิิสลามในการประกอบ-สร้้างหลัักคุุณธรรมต่่อการดำ�ำ เนิินชีีวิิตในสัังคม ยุุคปัจั จุุบัันในแต่่ละด้า้ นได้้ ดังั ต่่อไปนี้�้ สังั คมพหุวุ ัฒั นธรรมกัับประเด็น็ การเหยีียดศาสนา คุุณธรรมกัับหลัักการปฏิิบััติติ ัวั ในสังั คม ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�นัับถืือศาสนาอิิสลามมัักจะได้้ยิินหรืือเคยมีีประสบการณ์์ จากการสััมภาษณ์์ชาวดิิจิิทััลถึึงมุุมมองที่่�มีีต่่อสัังคมและการวางตััว การปฏิิบััติิตััว พบเห็็นพฤติิกรรมการหมิ่่�นศาสนา เชื้้�อชาติิ วััฒนธรรมที่่�แตกต่่างของคนในสัังคม ในการอยู่�ร่่วมกัันในสัังคม ในกรณีีของผู้�้นัับถืือศาสนาอิิสลาม สิ่�งที่่�ชาวดิิจิิทััลมุุสลิิม สำำ�หรัับกรณีีของชาวดิิจิิทััลมุุสลิิมทั้้�งหมดล้้วนมีีประสบการณ์์การถููกล้้อเลีียนด้้าน มีีมุมุ มองเป็็นแนวทางเดีียวกันั เกี่ย� วกัับสิ่ง� สำำ�คัญั ที่่�ควรมีีในสังั คมปััจจุบุ ััน คือื การมีีน้ำ�ำ�ใจ ศาสนาโดยทางคำำ�พููด การเหยีียดทางสื่�อในรููปแบบการล้้อเลีียน มุุกตลก การเหยีียด ต่อ่ กันั การแบ่ง่ ปันั การไม่่เห็น็ แก่ต่ ัวั ซึ่่ง� มีีอยู่�ในหะดีีษ (คำำ�สอน) ในหลัักศาสนาอิสิ ลาม บนสัังคมโซเชีียล หรืือการล้้อเลีียนในชั้้�นเรีียน ซึ่�่งชาวดิิจิิทััลมุุสลิิมได้้มีีความเห็็น ที่่�คล้้ายคลึึงกัันต่่อประเด็็นนี้�้ คืือมีีความเข้้าใจว่่าผู้�้ ล้้อเลีียนไม่่มีีความรู้้�ความเข้้าใจ 70 ที่่�ถููกต้้องต่่อศาสนาอิิสลาม และเห็็นว่่าถ้้าหากมีีการอธิิบาย อาจทำ�ำ ให้้พฤติิกรรม 71

เหยีียดศาสนาและความขััดแย้้งซึ่�่งมาจากความเข้้าใจที่่�ผิิดหมดไปได้้ จริิงอยู่�ที่�อาจมีี ชนชั้้�นกับั การประกอบสร้า้ งหลัักคุุณธรรม ชาวมุุสลิิมบางส่่วนที่่�ไม่่พอใจเมื่�อถููกหมิ่�น ซึ่่�งเป็็นเรื่�องปกติิของคนเรา แต่่การเคารพ ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่โดยส่่วนใหญ่่มีีความเห็็นว่่า ความแตกต่่างทางชนชั้้�นระหว่่าง ให้้เกีียรติิกัันแม้้จะต่่างศาสนาถืือเป็็นสิ่่�งที่่�มุุสลิิมพึึงควรปฏิิบััติิ ซึ่่�งข้้อปฏิิบััติิในการ คนรวยกัับคนจนหรืือชนชั้้�นของคนที่่�มีีต้้นทุุนชีีวิิตมากกว่่านั้้�นจะมีีผลต่่อการ เคารพ ให้เ้ กีียรติิ และไม่่ด่่าทอลบหลู่� ศาสนาอื่น� นี้�้มีีบััญญัตั ิไิ ว้ใ้ นคัมั ภีีร์อ์ ััลกุรุ อาน ประกอบสร้้างคุุณธรรม เนื่่�องจากเงื่�อนไขดัังกล่่าวมีีผลต่่อโอกาสในการดำ�ำ เนิินชีีวิิต บ้้าน โรงเรีียน ชุมุ ชน: รากฐานคุณุ ธรรมของชาวดิจิ ิทิ ััลมุสุ ลิิม ตลอดจนแรงผลัักดัันและแรงกดดัันที่่�บีีบบัังคัับให้้ต้้องเลืือกและลัังเลต่่อการปฏิิบััติิ ตามหลักั คุุณธรรม สำ�ำ หรัับชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ที่่�นัับถืือศาสนาอิิสลามยัังมองว่่ามีีความแตกต่่าง “ฐานะทางเศรษฐกิิจหรืือชนชั้้�นมีีบทบาทให้้คนยึึดถืือหลัักชุุดคุุณธรรมที่่� ในด้้านการศึึกษาศาสนาอีีกด้้วย กล่่าวคืือ หากยึึดถืือศาสนาอิิสลามแล้้วนั้้�น เยาวชน แตกต่่างกััน บางคนที่่�เป็็นคนฐานะยากจน โดยจริิง ๆ พื้้�นฐานเป็็นคนซื่�อสััตย์์ จะต้อ้ งศึึกษาตามหลักั สููตรอิสิ ลามศึึกษาในชั้้น� เรียี นหรืือศาสนสถานในชุมุ ชนเพิ่่ม� เติมิ แต่่ด้้วยฐานะและอาจจะหาลู่�ทางในการทำำ�มาหากิินไม่่ได้้จนต้้องลัักขโมย ไม่่ได้้ โดยเป็็นสิ่่�งที่่�ชาวมุุสลิิมทุุกคนต้้องเรีียน เพราะเกี่�ยวข้้องกัับการปฏิิบััติิตนตามศาสนกิิจ อยากทำ�ำ แต่่มัันจำ�ำ เป็น็ ” ของศาสนาอิิสลาม โดยเริ่ม� จากการฝึึกอ่า่ นอััลกุุรอานไปจนถึึงการเรีียนรู้�เ้ รื่อ� งข้้อปฏิบิ ััติิ ต่่าง ๆ ทางศาสนา เพื่่�อให้้มีีความรู้้�ความเข้้าใจที่่�ถููกต้้องในหลัักธรรมของศาสนาและ (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ กรุุงเทพฯ อายุุ 13-15 ปีี) สามารถปฏิิบััติิตนตามหลัักธรรมของศาสนาได้้โดยสมบููรณ์์ กล่่าวได้้ว่่า เป็็นการศึึกษา “อยากรวย ถ้้ามีีเงิินมัันใช้้ชีีวิิตง่ ายขึ้้�น มัันทำ�ำ ให้้เราเข้้าถึึงเทคโนโลยีีง่ ายขึ้้�น เพื่่�อขััดเกลาทางศีีลธรรม เป็็นแนวทางการประกอบกิิจวััตรประจำำ�วััน และการใช้้ชีีวิิต เอาง่่าย ๆ แค่่มีีเงิินซื้้�อไอโฟนก็็รู้�สึกว่่าชีีวิิตง่่ายขึ้�้นแล้้ว สิ่่�งที่่�มีีในตััวเครื่�่องมััน เพื่่�อการอยู่�ร่่วมกัันอย่่างสัันติิสุุข ถ้้าปฏิิบััติิถููกต้้องตามหลัักศาสนาก็็จะทำ�ำ ในสิ่่�งที่่�ดีี ช่่วยเราได้้มาก ซึ่�งโทรศััพท์์ที่่�ราคาต่ำ��ำ กว่่ามัันไม่่มีีสิ่�งอำ�ำ นวยความสะดวกเหล่่านี้้� สิ่�งที่่�ถููกต้้อง ประกอบอาชีีพสุุจริิต มีีชีีวิิตที่่�ดีี คล้้ายกัันกัับทางศาสนาพุุทธที่่�มีีมรรค หรืืออาจมีีแต่่ทำำ�งานได้้ไม่่ดีีเท่่า มีีเงิินซื้�อเทคโนโลยีีที่่�ดีี ก็็จะช่่วยทำำ�เกรด ทำำ� มีีองค์์ 8 เป็น็ หลักั ปฏิิบััติิในการดำำ�เนิินชีีวิติ พอร์์ตโฟลิิโอของเราให้้ดีี เพื่่�อทำำ�ให้้เรซููเม่่ของเรามััน Outstanding อาจจะยััง ไม่่ดีีพอหรอก แต่่ก็็ทำ�ำ อยู่�และไม่่หยุุดที่่�จะพััฒนาความคิิดของตััวเอง พยายาม นอกจากนั้้�น ชาวดิิจิิทััลมุุสลิิมยัังมีีแนวโน้้มที่่�จะให้้ความสนใจในอาชีีพที่่�มีีความ ตามโลกให้้ทัันว่่าเขาทำำ�อะไรกัันอยู่� โดยเฉพาะเรื่�องเทคโนโลยีีที่่�เราจะต้้องตาม มั่�นคง ได้แ้ ก่่ การรัับราชการ เนื่่�องจากเห็น็ ว่่าเป็็นอาชีีพที่่�มีีความมั่�นคงในชีีวิิต และเป็็น ให้้ทัันว่่าเขาพููดถึึงอะไรกัันอยู่� ทั้้�งหมดเพื่่�อให้้เรามีีงานที่่�ดีี แล้้วฝัันอย่่างอื่�น อาชีีพที่่ท� างครอบครัวั ผู้�้ ปกครอง ให้้การสนัับสนุนุ นอกจากนั้้น� ยังั ให้ค้ วามสนใจอาชีีพ มัันจะตามมาเอง” ตามทัักษะความถนััด เช่่น การทำ�ำ อาหาร เปิิดร้้านขายอาหารเครื่�องดื่�ม ร้้านเสื้�อผ้้า เครื่�องประดัับ กราฟิิกดีีไซน์์ โปรแกรมเมอร์์ นัักกีีฬา โดยมีีเป้้าหมายในอนาคต (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ เชีียงใหม่่ อายุุ 16-18 ปี)ี ที่่�คล้้ายกััน คืือการประกอบอาชีีพที่่�ให้้รายได้้ที่่�สามารถดููแลสมาชิิกทุุกคนในครอบครััว “ผมคิดิ ว่า่ ฐานะทางเศรษฐกิจิ หรืือชนชั้้น� มีบี ทบาทให้ค้ นยึึดถืือหลักั ชุดุ คุณุ ธรรม และตอบแทนพระคุุณของพ่อ่ แม่ไ่ ด้้ ที่่�แตกต่่างกัันครัับ คนที่่�ฐานะใกล้้เคีียงกัันมัันจะเข้้าใจกัันมากกว่่าครัับ จะรู้�้ จััก การให้้เกียี รติซิึ่ง� กันั และกันั และการอยู่ใ� นสัังคมก็ต็ ่่างกััน ชนชั้น� ดีีหน่่อยก็็จะอยู่ใ� น 72 73

สังั คมของเขา ชนชั้น� ลงมาหน่่อยก็อ็ ยู่�ส่่วนเขา ต่่อให้ก้ ารศึกึ ษาหรือื เรีียนเหมือื นกันั ทุุนทรัพั ย์์ เราก็ไ็ ม่่สามารถยืนื จุุดนั้้น� ได้้เลย ส่่วนที่่ส� ร้้างความฝัันได้ง้่ายขึ้้�นเลยก็ค็ ือื แต่่สังั คมที่่เ� ขาอยู่น� ั้้น� ต่่างกััน ยังั ไงความคิิดก็็ต่่างกัันอยู่�ดีีครัับ” แบบแผนตััวอย่่างเป็น็ ปััจจุุบันั เช่่น ตัวั อย่่างของบุุคคลต่่าง ๆ ความเปิดิ กว้้างของ สัังคม และส่่วนที่่�ความฝัันเป็็นไปได้้ยาก คืือปััญหาทางสัังคมชนชั้�น ทุุนทรััพย์์ (ชาวดิจิ ิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ นครพนม อายุุ 16-18 ปี)ี ผมหวัังว่่าสัังคมไทยจะมีีระบบการจััดการสิ่่�งต่่าง ๆ ไม่่ว่ าจะเป็็นการคมนาคม “ความยากจนก็็เป็็นปััญหาเหมืือนกััน มัันก็็จะมีีคนทำ�ำ ผิิดบ้้าง อย่่างเช่่น ค้้า การจัดั การ การบริหิ ารของฝ่่ายบริิหารต่่าง ๆ รวมถึึงการใช้ก้ ฎหมาย เพื่่อ� ที่่�จะได้้ ยาเสพติิด ที่่�เขาทำ�ำ ไปก็็เพราะว่่าเงิินมัันดีี อย่่างเขาเล่่นแชร์์พนัันกััน มัันก็็ได้้ มาซััพพอร์์ตชีีวิิตของเราให้้ดีีขึ้�น เนื่่�องจากการใช้้กฎหมายยัังมีีช่่องโหว่่มากมาย เงิินดีี เขาก็็ไม่่คิิดถึึงความดีี ไม่่คิิดถึึงคุุณธรรมอะไรละ เขาก็็จะทำำ�ให้้ตััวเองสบาย หากเกิิดขึ้้�นกัับเรา มัันไม่่ทำำ�ให้้เรารู้�้ สึึกปลอดภััย เพราะคนที่่�มีีอำำ�นาจกดขี่่�ข่่มเหง มัันก็็จะมีีข่่าวอะไรออกมาเยอะแยะ ฆ่่าชิิงทรััพย์์อะไรอย่่างงี้� หรืือไม่่ก็็จะเป็็น เราได้ค้ นที่่ม� ีอี ำ�ำ นาจเท่่านั้้น� ถึงึ จะเปลี่่ย� นแปลงหรือื ร่่างมันั ขึ้น� มาได้้ ซึ่ง� เราไม่ส่ ามารถ พวกที่่เ� ห็น็ แก่่ตัวั ทำำ�เพื่่อ� ตัวั เอง แต่่เพราะความที่่เ� ขาไม่ม่ ีจี ะกินิ บางทีมี ันั ทำ�ำ ให้ค้ น ทำำ�อะไรได้้เลย ถึึงแม้้เราจะมีีความรู้้� แต่่คนที่่�มีีเงิินหรืืออำ�ำ นาจก็็เปลี่่�ยนแปลง ทำ�ำ ผิิดได้้เลยนะ แต่่ถ้้าเขามีีเงิิน เป็็นคนรวยเขาก็็คงไม่่มาทำำ�แบบนี้้�กััน เขามีี มันั ได้้ เราจึึงถููกเขากดขี่่”� ทางเลืือกมากกว่่า ความจริิงคนทุุกคนเขาก็็อยากเป็็นคนดีีนั่่�นแหละ แต่่เขามีี ทางเลืือกไม่่มาก และทางเลืือกที่่�เขามีีบางครั้�งมัันก็็เป็็นทางที่่�ทำ�ำ ได้้ง่ าย มัันได้้ (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ กรุงุ เทพฯ อายุุ 19-23 ปี)ี เร็็ว อะไรอย่่างนี้้�เขาก็็ไหลไปตามสิ่่�งที่่�มัันไม่่ดีี จนสุุดท้้ายเขาก็็ได้้ผลในสิ่�งที่่�มััน ปััจจััยต่่าง ๆ ข้้างต้้นสะท้้อนให้้เห็็นว่่า การสอนหลัักคุุณธรรมในปััจจุุบัันให้้ ไม่่ดีตี ามมา” สอดคล้้องกัับมุุมมองของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่เป็็นเรื่ �องที่่�มีีความท้้าทายมากยิ่ �งขึ้ �น เนื่่�องจากชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรมผ่่านมุุมมองของตนเอง (ชาวดิจิ ิิทััลรุ่่�นใหม่่ กรุงุ เทพฯ อายุุ 19-23 ปี)ี ซึ่�่งมีีความลุ่�มลึึก ซัับซ้้อน แต่่สะท้้อนที่่�มาที่่�ไปที่่�ค่่อนข้้างชััดเจน มุุมมองเหล่่านี้�้ “โครงสร้้างของสัังคมไทย คนรวยสามารถรวยได้้มากยิ่ง� ขึ้�้น ซึ่่�งสามารถกดดันั เชื่อ� มโยงกับั อัตั ลักั ษณ์โ์ ดยตรง การประกอบสร้า้ งหลักั คุณุ ธรรมของคนรุ่่�นนี้จ�้ ึงึ อยู่�ภายใต้้ หรืือเอารััดเอาเปรีียบคนที่่�จนกว่่า ทำำ�ให้้คนชนชั้�นกลางอย่่างเรา การที่่�จะก้้าว เงื่�อนไขที่่�หลากหลาย อาทิิ ต้้องเน้้นความเป็็นปััจเจก เท่่าทัันต่่อความเปลี่่�ยนแปลง ไปสู่่�จุุดสููง ๆ ได้้นั้้�นก็็ค่่อนข้้างยาก ไม่่เหมืือนพวกเขาที่่�ก้้าวกระโดดสููงขึ้�นไปอีีก ที่่�รวดเร็็ว ให้้คุุณค่่ากัับความหลากหลาย หลัักคุุณธรรมต้้องมีีเหตุุผลรองรัับ สามารถ ในขณะที่่�อยู่�จุุดต่ำ��ำ ไม่่มีีทางเงยหน้้าอ้้าปากได้้เลย แต่่สัังคมเราในปััจจุุบัันก็็ทำ�ำ ให้้ อธิบิ ายได้้ มีีความยืืดหยุ่่�น และสามารถนำ�ำ ไปประยุกุ ต์ใ์ ช้ไ้ ด้้จริงิ เรากล้้าฝัันได้้มากยิ่่�งขึ้�น เพราะเรามีีบุุคคลตััวอย่่างหลาย ๆ คนในปััจจุุบัันที่่�เขา มุุมมองนี้�้สะท้้อนให้้เห็็นว่่าผลกระทบจากเทคโนโลยีีที่่�มีีต่่ออััตลัักษณ์์ในมิิติิต่่าง ๆ กล้้าฝััน กล้้าที่่�จะทำ�ำ มีีความพยายาม และมีีแพสชััน ที่่�จะ Affort ตััวเองให้้ไป เป็็นส่่วนสำำ�คััญที่่�ทำำ�ให้้การสอนหลัักคุุณธรรมต้้องคำ�ำ นึึงถึึงสิ่�งเหล่่านี้�้ ดัังนั้้�นการสอน อยู่�จุุดจุุดนั้้�นได้้ และสัังคมเราในปััจจุุบัันนั้้�นมีีการเปิิดกว้้างมากยิ่่�งขึ้�น และมีี หลัักคุุณธรรมให้้แก่่ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่จึึงต้้องอาศััยความเข้้าใจเกี่ �ยวกัับอััตลัักษณ์์ เทคโนโลยีีและอะไรอีีกหลาย ๆ อย่่างที่่�มาทำำ�ให้้เราสามารถใช้ช้ ีีวิิตหรืือสร้้างเนื้้�อ เพราะอัตั ลักั ษณ์ข์ องชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่น่ ี้เ�้ ปรีียบเสมือื นเป็น็ กรอบในการกำ�ำ หนดคุณุ ธรรม สร้้างตััวให้้ไปอยู่�จุุดจุุดนั้้�นได้้ง่ ายขึ้้�น แต่่มัันเป็็นแค่่ส่่วนหนึ่่�งที่่�ทำำ�ให้้ผมมองว่่าง่ าย ของยุุคสมััยพวกเขา ผู้�้ มีีส่่วนเกี่�ยวข้้องในการสอนและปลููกฝัังหลัักคุุณธรรม ไม่่ว่่า แต่่มัันยัังมีีอีีกส่่วนหนึ่่�งที่่�ทำ�ำ ให้้มองว่่ายาก เช่่น ปััญหาสัังคม ระบบชนชั้�น การ จะเป็็นผู้้�ปกครอง ครูู รวมถึึงนายจ้้างหรืือผู้�้ บัังคัับบััญชา จึึงจำำ�เป็็นต้้องปรัับตััว ปรัับ แข่่งขันั เพราะหลายคนก็ม็ ีกี ารพัฒั นาความสามารถมากขึ้้น� ถ้า้ เราไม่ห่ ยุุด เราก็ต็ ้อ้ ง กระบวนทััศน์์เพื่่�อให้้หลัักคุุณธรรมที่่�ต้้องการถ่่ายทอดนั้้�นสอดรัับกัับวิิธีีคิิด การตีีความ คอยพััฒนาตัวั เอง ต้อ้ งตามงานเสมอ ซึ่ง� บางคนไม่่มีที ุุนหรืือเงินิ พอที่่จ� ะซัพั พอร์ต์ และการนำ�ำ ไปประยุุกต์ใ์ ช้ไ้ ด้จ้ ริิงของชาวดิจิ ิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ ตััวเองให้้ได้้รัับการฝึึกฝน เพราะเดี๋�ยวนี้้�จะทำำ�อะไรก็็ต้้องใช้้เงิิน หากเราไม่่มีี 75 74

การเรียี นรู้้�หลักั คุณุ ธรรม (Moral Education) ที่่ส� อดรับั กับั อัตั ลักั ษณ์ข์ องชาวดิจิ ิทิ ัลั และปรัับตััวให้้สอดรัับกัับอััตลัักษณ์์และความเป็็นตััวตนของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ ไทยรุ่่�นใหม่่ รวมถึึงค่่านิิยมที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปในยุุคปััจจุุบััน จะนำ�ำ ไปสู่่�การสร้้างการสอนและ การเรีียนรู้้�หลัักคุุณธรรม (Moral Education) ในแต่่ละช่่วงชีีวิิตของชาวดิิจิิทััลไทยที่่� รููป 1 ภาพแสดงอััตลัักษณ์ส์ ำ�ำ คัญั ของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ ประกอบด้้วยลักั ษณะ สอดรับั กัับความเป็็นคนรุ่่�นใหม่ไ่ ด้้เป็น็ อย่า่ งดีี ทั้้�งนี้้�มีีข้อ้ เสนอแนะดังั ต่่อไปนี้้� ดัังต่อ่ ไปนี้�้ บทบาทของผู้�ปกครองกับั การขัดั เกลาหลัักคุุณธรรมในครอบครััว มีความกล้าแสดงออก อัตั ลักั ษณ์แ์ ละคุณุ ลักั ษณะที่่โ� ดดเด่น่ ของชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่ค่ ือื การมีีความมั่น� ใจ (Freedom of และรัับข้้อมููลข่่าวสารจากหลากหลายแหล่่ง ทำ�ำ ให้้คนในช่่วงวััยนี้�้มีีนิิสััยเปรีียบเทีียบ Self-Expression) มีจดุ ยืนชดั เจน คิดิ วิเิ คราะห์์ วิพิ ากษ์ว์ ิิจารณ์์อยู่่�ตลอดเวลา ผู้�้ ปกครองจึึงควรเปลี่่�ยนบทบาทจากผู้้�อบรม พัฒนาตวั เอง แตก่ ็เปดิ กว้างต่อ สั่�งสอน (Teaching and Preaching) เป็็นผู้�้ชี้�แนะ (Guidance) และผู้�้เป็็นต้้นแบบ และจัดล�ำ ดบั งาน เพื่อให้ (Role Model) ในการปลููกฝังั ลููกหลานชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่่ การสั่่ง� สอนและอบรมทาง เทา่ ทันตอ่ สงิ่ ใหมๆ่ ตลอดเวลา การตอ่ รองทางความคดิ วาจาเพีียงอย่่างเดีียวจึึงอาจกลายเป็็นการสั่่�งสอนให้้เชื่ �อโดยไม่่มีีเหตุุผลเชิิงประจัักษ์์ (Seek for Self-development (Have a Standpoint ซึ่ง�่ เป็น็ วิิธีีการที่่ถ� ููกโต้แ้ ย้ง้ และต่อ่ ต้้านจากชาวดิจิ ิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ and Use Prioritization and Open Thoughts in Life) for Negotiation) การปลููกฝัังหลัักคุุณธรรมของผู้้�ปกครองจึึงจำ�ำ เป็็นต้้องเริ่�มจากการปรัับเปลี่่�ยน อตั ลกั ษณข์ อง ความคิิดเกี่�ยวกัับคนในช่่วงวััยนี้้� รวมถึึงปรัับเปลี่่�ยนมุุมมองที่่�มีีต่่อเทคโนโลยีีซึ่�่งเป็็น ชาวดจิ ิทลั ไทยรนุ่ ใหม่ ปััจจััยสำำ�คััญต่่อชีีวิิตของชาวดิจิ ิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ ควบคู่่�กัับความเข้้าใจเรื่�องหลัักคุุณธรรม (Thai Digital Natives’ ที่่�ตนอยากให้้บุุตรนั้้�นมีีได้้เป็็นอย่่างดีี โดยผู้้�ปกครองอาจเริ่�มด้้วยการสัังเกตหรืือพููดคุุย Identities) สนทนากัับบุุตรว่่าเขาเปิิดรัับช่่องทางจากสื่�ออะไรบ้้าง และข้้อมููลแบบไหนที่่�ทำำ�ให้้เด็็ก ชอบเลอื กรบั สาร ชื่นชอบการสร้าง สนใจ แล้้วลองสำำ�รวจเนื้้�อหาของสื่อ� ในช่่องทางนั้้น� ๆ ด้้วยตนเอง ด้ว้ ยวิธิ ีีการนี้้�จะทำ�ำ ให้้ ที่หลากหลาย ความเท่าเทยี มและ ผู้้�ปกครองเข้้าใจลัักษณะเนื้้�อหาที่่�เด็็กเลืือกเปิิดรัับผ่่านสื่่�อได้้ดีีขึ้้�น ทำำ�ให้้ผู้้�ปกครองเอง (Like to Gather รบั ผิดชอบตอ่ สังคม มีีทัักษะและเข้้าใจวิิธีีการใช้้สื่�อดิิจิิทััลของบุุตร รู้�้เท่่าทัันข้้อมููลสาระที่่�เด็็กเลืือกรัับ Various Sources of (Equality and Social ที่่�สำำ�คััญคืือเข้้าใจที่่�มาของความคิิดของเด็็กที่่�เป็็นชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในลำ�ำ ดัับต่่อไป Information) Responsibility) ผู้�้ ปกครองสามารถชี้�้แนะแหล่่งข้้อมููลที่่�มีีเนื้้�อหาสอดคล้้องกัับความสนใจของเด็็กที่่�คิิด มคี วามยืดหย่นุ ใน ว่่าส่่งผลดีีต่่อบุุตรได้้มากยิ่�งขึ้�น หรืือแม้้แต่่การเป็็นเพื่่�อนเด็็กในการเปิิดรัับสื่�อที่่�บุุตรดูู การปรับมมุ มองและวถิ ีชวี ติ ไปพร้อ้ ม ๆ กันั เช่น่ หากเด็ก็ ดููรายการที่่เ� กี่ย� วกับั การรีีวิวิ การใช้ช้ ีีวิติ ในรููปแบบต่า่ ง ๆ ของ (Flexible and Adaptive) เน็็ตไอดอลจากช่อ่ งรายการในยููทููบหรือื วิดิ ีีโอในเฟซบุ๊๊ก� ผู้�้ ปกครองสามารถใช้พ้ ฤติกิ รรม รููปภาพข้้างต้้นแสดงอััตลัักษณ์์ที่่�ส่่งผลต่่อการประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรมของ 77 ชาวดิิจิิทััลไทยจากการสััมภาษณ์์แบบเจาะลึึก และการวิิเคราะห์์ข้้อมููลที่่�ได้้จากชาว ดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่และรููปแบบของการปลููกฝัังหลัักคุุณธรรมจากผู้้�ที่ �เกี่ �ยวข้้องกัับ ชาวดิิจิิทััลไทย อัันได้้แก่่ ผู้้�ปกครอง ครูู/อาจารย์์ และนายจ้้าง/ผู้�้ บัังคัับบััญชา ซึ่�่งหากบุุคคลแวดล้้อมเหล่่านี้�้สามารถยอมรัับที่่�จะทำ�ำ ความเข้้าใจพร้้อมจะเปิิดใจ 76

ของเน็็ตไอดอลเหล่่านั้้�นมายกตััวอย่่างเปรีียบเทีียบ สอนให้้เห็็นว่่าพฤติิกรรมเหล่่านั้้�น สถาบันั การศึึกษากับั การถ่่ายทอดหลักั คุุณธรรม ดีีหรืือไม่่ดีีอย่่างไร ควรทำ�ำ หรืือไม่่ควรทำำ�เพราะอะไร แต่่สิ่�งสำ�ำ คััญคืือผู้�้ ปกครองต้้องให้้ สำ�ำ หรัับบริิบทการเรีียนการสอนในสถาบัันการศึึกษาในปััจจุุบัันนั้้�น ครูู/อาจารย์์ เวลา ให้ค้ วามสนใจ มีีความอดทน เปิดิ ใจ และตั้ง� ใจ ที่่จ� ะเรีียนรู้�ไ้ ปพร้้อมกับั บุตุ รหลาน ของตนอย่า่ งจริงิ ใจ ควรต้้องปรัับบทบาทจากผู้้�คอยหยิิบยื่�น (Provider) หลัักคุุณธรรมที่่�คิิดว่่าดีีมาเป็็น ผู้้�ร่่วมเดิินทางค้้นหาหลัักคุุณธรรมที่่�เหมาะสมไปพร้้อม ๆ กัับชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ โดยลัักษณะการสอนหลัักคุุณธรรมเช่่นนี้�้จะทำำ�ให้้ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่รู้้�สึึกว่่า (Journey Seeker) โดยส่ง่ เสริมิ ให้ค้ นในช่ว่ งวัยั นี้ไ�้ ด้ใ้ ช้ค้ วามคิดิ วิเิ คราะห์ล์ ่ว่ งหน้า้ ถึงึ การ เป็น็ สิ่่ง� ที่่เ� ด็ก็ ซึมึ ซับั ได้ใ้ นชีีวิติ ประจำำ�วันั และเป็น็ สิ่่ง� ที่่ใ� กล้ต้ ัวั เห็น็ ได้ใ้ นสถานการณ์ป์ ัจั จุบุ ันั ตััดสิินใจการกระทำำ�ของตนเองที่่�สามารถส่่งผลกระทบต่่อผู้้�อื่�นและส่่วนรวม เพื่่�อสร้้าง จะทำำ�ให้เ้ ด็็กรัับฟังั คำำ�สอนได้ด้ ีีขึ้้�น วิธิ ีีการสอนหลัักคุุณธรรมจากสถาบัันครอบครัวั ให้้กับั ความรับั ผิดิ ชอบต่อ่ ตนเองและสังั คม ซึ่ง่� ครููอาจารย์อ์ าจใช้ส้ื่อ� ผสมผสานเข้า้ มากับั บทเรีียน ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่จะอยู่�ในรููปแบบของความใกล้้ชิิด ความไม่่เป็็นทางการ แต่่เด็็ก เกี่�ยวกัับคุุณธรรม เช่น่ การเปิิดพื้้�นที่่ถ� กเถีียงด้้วยการให้้ผู้้เ� รีียนจัับประเด็็นจากรายการ จะเห็็นได้้ในชีีวิิตประจำำ�วัันที่่�คลุกุ คลีีกับั สมาชิิกครอบครัวั ที่่ส� ำ�ำ คัญั ที่่�สุดุ คือื บุตุ รจะจดจำ�ำ อย่า่ ง TED Talk หรือื พอดแคสต์์ เข้้ามาบููรณาการกัับกรณีีศึึกษาใกล้ต้ ััวผู้�เ้ รีียนในชุมุ ชน สิ่�งที่่�เห็็นอย่่างสม่ำ��ำ เสมอที่่�ผู้้�ปกครองทำำ�มากกว่่าสิ่�งที่่�พููดว่่าควรทำ�ำ และจะประเมิินด้้วย ที่่อ� าศัยั อยู่� ซึ่ง่� สื่อ� ที่่จ� ะนำ�ำ เสนอในห้อ้ งเรีียนอาจได้ม้ าโดยการให้ผ้ ู้เ�้ รีียนได้ค้ ้น้ คว้า้ และเลือื ก ตนเองว่่าสามารถนำ�ำ มาเป็็นแบบอย่่างให้้พวกเขาได้้หรืือไม่่ ไม่่ว่่าจะเลืือกทำำ�ตามเพราะ เสนอตัวั สื่อ� มาก็ไ็ ด้้ ซึ่ง�่ ครููทำำ�หน้า้ ที่่เ� ป็น็ ผู้้�ดำ�ำ เนินิ การสนทนาและสอดแทรกหลักั คุณุ ธรรม ได้ซ้ ึมึ ซับั เป็็นส่ว่ นหนึ่่�งของเขาด้้วย หรืือเลือื กที่่�จะโต้แ้ ย้ง้ ว่า่ ไม่่ถููกต้้อง เช่่น การสอนวินิ ัยั ที่่�เด็็กควรได้้รัับ เสริมิ ไปกับั ประเด็็นที่่�ผู้เ้� รีียนนำำ�เสนอหลัังจากที่่ไ� ด้ฟ้ ังั ได้ช้ มสื่�อเหล่่านี้้� จราจร ถ้้าสมาชิิกในบ้้านละเมิิดระเบีียบวิินััยที่่�สั่�งสอนให้้คนในช่่วงวััยนี้้�เห็็นเสีียเอง คนในช่ว่ งวัยั นี้ก�้ ็จ็ ะไม่ย่ ึดึ คำำ�สั่่ง� สอนนั้้น� เป็น็ แบบอย่า่ ง แล้ว้ หันั ไปหาต้น้ แบบใหม่จ่ ากพื้้น� ที่่� นอกจากนี้้� ครููควรมีีบทบาทในการชี้�้ให้้เห็็นถึึงกระบวนการต่่อยอดทางความคิิด อื่น� ๆ ทางสังั คมที่่ส� ร้้างความเชื่�อมั่�นและความเชื่อ� ใจให้แ้ ก่่ตนเองได้้แทน ที่่�เกิิดจากการตกผลึึกในการสนทนาดัังกล่่าวด้้วยว่่า เรื่�องที่่�จะนำ�ำ ไปบููรณาการปรัับใช้้ ให้้เข้้ากัับวิิถีีชีีวิิตตามแบบของผู้้�เรีียนได้้อย่่างไร จุุดนี้้�ครููและผู้้�เรีียนอาจจะตกผลึึก ถึึงแม้้ว่่าชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่จะสามารถเข้้าถึึงข้้อมููลจากพื้้�นที่่�ต่่าง ๆ ได้้ง่่าย เสนอกิิจกรรมนอกห้้องเรีียนที่่�ผู้�เ้ รีียนและครููสามารถออกไปช่ว่ ยสังั คมได้อ้ ีีกด้้วย จนทำ�ำ ให้ต้ ้น้ แบบในการประกอบสร้า้ งคุณุ ธรรมมักั เป็น็ การผสมผสานกันั ระหว่า่ งต้น้ แบบ จากหลาย ๆ พื้้�นที่่� แต่่สถาบัันครอบครััวอัันมีีผู้้�ปกครอง รวมไปถึึงการมีีครอบครััว อย่่างไรก็็ตาม ทางโรงเรีียนและสถาบัันการศึึกษาไม่่ควรประเมิินการทำ�ำ กิิจกรรม ขยายของญาติิพี่่�น้้องและปู่่�ย่่าตายาย สามารถเป็็นต้้นแบบที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่เห็็น เพื่่�อส่่วนรวมและนำำ�กลัับมาเป็็นคะแนน เพื่่�อให้้ผู้�้เรีียนได้้เข้้าใจว่่าเป็็นสิ่่�งที่่�ทำ�ำ เพื่่�อสัังคม ได้้บ่่อยที่่�สุุด และยัังเป็็นต้้นแบบหลัักในการประกอบสร้้างหลัักคุุณธรรมให้้กัับคนใน จริงิ ๆ ลักั ษณะการเรีียนรู้ห้� ลักั คุณุ ธรรมเหล่า่ นี้จ�้ ะสอดคล้อ้ งกับั อัตั ลักั ษณ์ใ์ นช่ว่ งวัยั เรีียน ช่่วงวััยนี้�้อย่่างยาวนานและยั่�งยืืน เพราะเป็็นการได้้รัับการปลููกฝัังตั้�งแต่่เกิิดมาในช่่วง ของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ คืือนอกจากจะเป็็นผู้้�ที่�มีีความมั่�นใจในตนเองและเปิิดรัับ เยาว์์วัยั อันั สอดคล้้องกับั การพัฒั นาเรื่อ� งจิิตสำำ�นึกึ ในเรื่อ� งคุุณธรรมได้เ้ ป็็นอย่่างดีี เพราะ ข้้อมููลข่่าวสารแล้้ว ยัังเป็็นผู้�้ที่�กล้้าแสดงออก มีีความคิิดเป็็นของตนเองสููง และสนใจ เป็น็ ช่่วงวััยที่่�ประกอบสร้า้ งอััตลักั ษณ์ข์ องปัจั เจกบุคุ คล ต่่อสภาพแวดล้้อมทางสัังคมที่่�เกิิดขึ้้�นรอบตนเอง ซึ่่�งถ้้าหากยัังคงสอนหลัักคุุณธรรม ในโรงเรีียนด้้วยวิิธีีดั้้�งเดิิม หรืือมีีการแลกเปลี่่�ยนและวััดผลด้้วยคะแนน จะส่่งผลให้้ 78 เกิิดกระแสต่่อต้้านและโต้้แย้ง้ มากกว่า่ การยอมรับั 79

ดัังนั้้�นครููจึึงต้้องปรัับตััวจากการเป็็นแม่่พิิมพ์์เหล็็กที่่�ผลิิตคำำ�สอนเกี่ �ยวกัับหลััก ทั้้�งนี้้� นายจ้้างทั้้�งในองค์์กรภาครััฐและเอกชนจึึงควรสร้้างความเข้้าใจและปรัับ คุุณธรรมเพีียงชุุดเดีียวไปเป็็นแม่่พิิมพ์์ยางที่่�มีีความยืืดหยุ่่�น พร้้อมผลิิตหลัักคุุณธรรม มุุมมองต่่อการทำ�ำ งานของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ให้้สอดรัับกัับการแสดงออกซึ่�่งตััวตนของ ที่่�หลากหลาย รวมถึึงเปิิดพื้้�นที่่�ให้้ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ได้้แสดงความเห็็นเกี่�ยวกัับ พวกเขา อีีกทั้้�งนายจ้้างจำำ�เป็็นที่่�ต้้องเรีียนรู้�้การใช้้เทคโนโลยีีให้้เท่่าทัันกัับคนรุ่่�นใหม่่ หลัักคุุณธรรมที่่�ได้้หยิิบยื่�นให้้พวกเขาด้้วย เพื่่�อเรีียนรู้้�และแลกเปลี่่�ยนทััศนะระหว่่างวััย เพื่่�อเป็็นประโยชน์์ในการเข้้าใจถึึงวิิถีีชีีวิิตและพฤติิกรรมของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ ซึ่�่งจะ เพื่่�อให้้ต่่างฝ่่ายต่่างเกิิดความเข้้าใจและสามารถปรัับตััวต่่อความแตกต่่างทางความคิิด ส่่งผลดีีต่่อการสร้้างปฏิิสััมพัันธ์์ในองค์์กร ในการละลายพฤติิกรรมและอบรมขััดเกลา ของแต่่ละรุ่่�นวัยั นอกจากนี้้� การลดบทบาทจากผู้�้ พููด (Preacher) เป็็นผู้�้ ฟััง (Listener) วััฒนธรรมองค์์กรให้้กัับชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ นอกจากนี้้� นายจ้้าง และผู้�ใ้ ห้้การช่่วยเหลืือ (Facilitator) จะทำ�ำ ให้้ครููทำำ�ความเข้้าใจชีีวิติ และสภาพแวดล้้อม ต้้องคำำ�นึึงถึึงแนวคิิดในการทำำ�งานของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ที่่�ต้้องการการทำำ�งาน ของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ได้้ดีียิ่่�งขึ้�น สามารถนำ�ำ มาประยุุกต์์ใช้้ในการเรีียนการสอน อย่่างมีีความสุุขโดยไม่่เอาเปรีียบคนอื่่�น และไม่่ต้้องการให้้ใครมาเอาเปรีียบตนเอง และสะท้้อนภาพคุุณธรรมตามความเป็็นจริิงที่่�จะให้้ผู้้�เรีียนสามารถเข้้าใจและสามารถ เช่่นกััน อีีกทั้้�งการที่่�นายจ้้างมีีวิิธีีการสั่่�งงานอย่่างชััดเจน ให้้เหตุุผลที่่�ทำำ�ให้้พวกเขา เชื่อ� มโยงคุุณธรรมกับั สภาพแวดล้อ้ มหรืือวิถิ ีีชีีวิิตที่่แ� ท้้จริิง ได้้เห็็นภาพใหญ่่ ภาพรวมของผลลััพธ์์ในชิ้้�นงานนั้้�น ๆ จะทำำ�ให้้ไม่่เกิิดการทำำ�งาน วัฒั นธรรมองค์์กรกับั การเรีียนรู้้�หลักั คุุณธรรมสำ�ำ หรับั วิชิ าชีพี ที่่�ซ้ำ��ำ ซ้้อนและช่่วยลดความขััดแย้้งในการทำ�ำ งานร่่วมกััน สิ่�งเหล่่านี้�้คืือหลัักคุุณธรรม ที่่ช� าวดิิจิิทัลั รุ่่�นใหม่่ให้้ความสำ�ำ คัญั และมองหาในผู้�้ บัังคัับบัญั ชาที่่�ดีี ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่มีีอััตลัักษณ์์ที่่�ให้้ความสำำ�คััญกัับความเท่่าเทีียมและชอบ บทบาทของรัฐั ในฐานะผู้้�กำำ�หนดหลัักคุุณธรรมสำ�ำ หรัับพลเมืือง พััฒนาตััวเองอยู่�เสมอ ดัังนั้้�นนายจ้้างยุุคนี้�้จึึงจำ�ำ เป็็นต้้องปรัับภาพลัักษณ์์จากการเป็็น หััวหน้้างานผู้้�มากด้้วยความรู้้�และประสบการณ์์หรืือผู้�้เชี่�ยวชาญ (Knowledgeable ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่มีีทัักษะในการเลืือกรัับข้้อมููล มีีความถี่�ถ้้วนและรอบคอบ Person/Expert) มาเป็็นผู้้�นำ�ำ ทีีม (Coach) ที่่�เปิิดกว้้างต่่อความคิิดที่่�แตกต่่าง ในการแสวงหาข้้อมููลเพื่่�อเพิ่่�มพููนความรู้�้ให้้กัับตนเองอยู่่�ตลอดเวลา รััฐจึึงควรต้้อง นอกจากนี้�้การจััดลำ�ำ ดัับความคิิดความสำ�ำ คััญของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ (Prioritization) เปลี่่�ยนบทบาทจากเป็็นผู้�้ควบคุุมข้้อมููลข่่าวสาร (Information Controller/Sensor) อาจไม่่ตรงตามหลัักการทำำ�งานแบบดั้�งเดิิมของคนยุุคก่่อน เช่่น สิ่�งใดสามารถทำำ�ให้้ มาเป็็นผู้้�สนัับสนุุนและช่่วยเหลืือชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ให้้เข้้าถึึงข้้อมููลข่่าวสารที่่�จำำ�เป็็น เสร็็จได้้ก่่อนในเวลาที่่�จำ�ำ กััดจะเลืือกทำ�ำ สิ่่�งนั้้�นก่่อน โดยไม่่ได้้คำ�ำ นึึงถึึงการจััดลำ�ำ ดัับความ (Information Supporter) เพื่่อ� พัฒั นาศัักยภาพของคนในช่ว่ งวััยนี้้� อีีกทั้้ง� รัฐั ยังั จำำ�เป็น็ สำ�ำ คัั ญ ข อ ง ง า น เ ป็็ น ห ลัั ก ไ ม่่ เ ห มืื อ น ค นยุุ ค ก่่ อ นที่่� จ ะ เริ่� ม จ า ก ก า รทำำ� ง า น ต้้องสำำ�รวจแนวโน้้มความต้้องการว่่ามีีข้้อมููลใดที่่�เด็็กรุ่่�นนี้�้สนใจและควรได้้รัับการเข้้าถึึง ที่่�สำำ�คััญให้้ลุุล่่วงก่่อนการทำ�ำ งานที่่�ไม่่สำำ�คััญไว้้ภายหลััง แต่่ชาวดิิจิิทััลไทยจะให้้ เพื่่อ� เป็น็ ประโยชน์ต์ ่อ่ ตัวั พวกเขา ซึ่ง�่ อาจกระทำ�ำ ได้ผ้ ่า่ นการช่ว่ ยส่ง่ เสริมิ ผู้้�ปกครองในการ ความสำ�ำ คััญกัับเรื่�องการใช้้เวลาเป็็นหลััก โดยจะเลืือกทำำ�งานที่่�เสร็็จเร็็วก่่อน แสวงหาช่่องทางสื่�อที่่�ช่่วยสอนหลัักคุุณธรรมให้้กัับคนในช่่วงวััยนี้้� อีีกทั้้�งรััฐยัังสามารถ เพื่่�อจะได้้มีีเวลาเพิ่่�มขึ้�นในการทำ�ำ กิิจกรรมอื่�น ๆ ทำ�ำ ให้้คนในช่่วงวััยนี้้�ชอบสภาพ ช่่วยส่่งเสริิมผ่่านการรณรงค์์ด้้วยสื่ �อโฆษณาที่่�เน้้นย้ำ�ำ�ค่่านิิยมที่่�ดีีและสอดคล้้องกัับวิิธีีคิิด การทำำ�งานที่่�มีีความยืืดหยุ่่�นและเปิิดกว้้างต่่อความคิิดของพวกเขา ให้้พวกเขาได้้ ของคนในวััยนี้�้ในทางอ้้อม แต่่ไม่่ใช่่การหยิิบยื่�นให้้ว่่าสิ่�งที่่�เด็็กรุ่่�นนี้�้ควรมีีในฐานะหลััก ตััดสิินใจเองว่่าจะบริิหารจััดการกระบวนการทำำ�งาน อย่่างไรเพื่่�อให้้บรรลุุผลสำ�ำ เร็็จโดย คุุณธรรมควรมาจากชุุดความคิิดชุุดเดีียวตามนโยบายรััฐบาล นอกจากนี้�้ รััฐยัังมีีส่่วน ไม่ต่ ้อ้ งมากำำ�หนดว่่าต้้องทำำ�อย่า่ งไรบ้า้ งในรายละเอีียด ที่่�เป็็นกำำ�ลัังสำ�ำ คััญในการสนัับสนุุนครููและนายจ้้าง ส่่งเสริิมให้้ครููและนายจ้้างในองค์์กร มีีการเรีียนรู้้�เทคโนโลยีีอย่่างเท่่าทัันต่่อชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่และสามารถใช้้เทคโนโลยีี 80 ได้อ้ ย่า่ งมีีประสิิทธิภิ าพอีีกด้้วย 81

การนำำ�เสนอในประเด็็นที่่�กล่่าวมานี้�้แสดงให้้เห็็นอย่่างชััดเจนว่่า พััฒนาการและ อีีกทั้้�งความเข้้าใจในพฤติิกรรมของวััยรุ่่�นชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ยัังช่่วยผู้�้ ปกครอง ผลกระทบของเทคโนโลยีีนอกจากจะส่่งผลต่่อการเปลี่่�ยนแปลงโครงสร้้างสัังคมใน ครูู นายจ้้าง และภาครัฐั ในยุุคดิิจิทิ ััล ในการประกอบสร้้างอััตลักั ษณ์แ์ ละหลัักคุุณธรรม ภาพรวมในลักั ษณะของ Technological Disruption แล้ว้ ภาวะดังั กล่า่ วยังั ส่่งผลต่่อ ของคนรุ่่�นใหม่ใ่ นฐานะทุนุ มนุุษย์์ที่่�จะมีีศัักยภาพพัฒั นาประเทศไทย ทั้้�งยัังสามารถช่ว่ ย การเปลี่่�ยนแปลงอััตลัักษณ์์รุ่่�นของชาวดิิจิิทััล ทำ�ำ ให้้ชาวดิิจิิทััลไทยมีีอััตลัักษณ์์รุ่่�นที่่� ให้้ผู้�้เกี่ �ยวข้้องเองได้้เริ่ �มต้้นปรัับตััวและเปลี่่�ยนรููปแบบบทบาทเพื่่�อให้้สอดรัับกัับทิิศทาง แตกต่่างจากคนรุ่่�นก่่อน ซึ่่�งส่่วนหนึ่่�งเนื่่�องมาจากบทบาทของสื่�อ โดยเฉพาะสื่�อสัังคม ในการพััฒนาศัักยภาพของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่และรู้้�เท่่าทัันต่่อการใช้้เทคโนโลยีี ออนไลน์์ ซึ่ง�่ เข้า้ มามีีอิิทธิพิ ลอย่่างยิ่ง� ต่่อชาวดิจิ ิิทััลไทยในปัจั จุุบันั เพื่่�อจััดการและรัับมืือกัับผลกระทบที่่�จะเกิิดขึ้้�นในสัังคมจากการเข้้ามาของเทคโนโลยีี ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพในยุคุ สัังคมไทย 4.0 ที่่�มุ่�งพััฒนาคนทุกุ ช่่วงวัยั ให้ม้ ีีคุณุ ภาพอย่า่ ง นอกจากนี้�้ ชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทยรุ่่�นใหม่ย่ ังั มีีมุมุ มองต่อ่ หลักั คุณุ ธรรมที่่แ� ตกต่า่ งไปจากเดิมิ สมบููรณ์์ มีีวินิ ัยั ใฝ่ร่ ู้้� มีีความรู้�้ มีีทักั ษะ มีีความคิดิ สร้้างสรรค์์ มีีทััศนคติทิ ี่่ด� ีี รัับผิดิ ชอบ การสอนหลัักคุุณธรรมให้้กัับคนในช่่วงวััยนี้้�จึึงจำำ�เป็็นต้้องอาศััยการทำำ�ความเข้้าใจเรื่ �อง ต่อ่ สังั คม มีีจริยิ ธรรมและคุุณธรรม โดยมีีวิสิ ััยทััศน์ใ์ ห้ส้ ังั คมไทยมีีคุณุ ธรรม เป็น็ รากฐาน อัตั ลักั ษณ์ร์ ุ่่�นที่่ส� ามารถนำ�ำ กลับั มาใช้ใ้ ห้เ้ กิดิ ประโยชน์ใ์ นการส่ง่ เสริมิ ปลููกฝังั หลักั คุณุ ธรรม สำำ�คัญั ในการดำ�ำ รงชีีวิติ สืบื สานความเป็น็ ไทย อยู่�ร่ว่ มกันั ด้ว้ ยความสงบ และเป็น็ พลเมือื ง ทั้้�งรููปแบบของเนื้้�อหาและวิิธีีการสอนที่่�สอดคล้้องกัับคนรุ่่�นใหม่่ ความพยายามในการ ที่่�เข้้มแข็็งเพื่่�อสัันติิสุุข โดยต้้องมีีค่่านิิยมร่่วมในการสร้้างวิิถีีประชาธิิปไตยและความ ปลููกฝังั หลักั คุุณธรรมให้ค้ งอยู่� ลดการต่่อต้า้ น และมีีความยั่�งยืืน จึึงต้้องอาศัยั การเข้า้ ใจ เท่่าเทีียมเสมอภาคควบคู่่�กัับการมีีคุุณธรรม ลัักษณะนิิสััยที่่�ดีี และคุุณธรรมพื้้�นฐาน ต้้นเหตุุของการเปลี่่�ยนแปลงที่่�ทำ�ำ ให้้คนในรุ่่�นนี้้�มีีองค์์ประกอบทางอััตลัักษณ์์อย่่างไร ที่่เ� ป็็นความดีีงาม เป็็นสำ�ำ คััญ อีีกทั้้�งชี้�้ให้้เห็็นความสััมพัันธ์์ในรููปแบบที่่�พวกเขาเลืือกรัับได้้จากบุุคคลกลุ่�ม ต่่าง ๆ ในสัังคม เช่่น การสะท้้อนข้้อมููลไปถึึงผู้้�ปกครองในแง่่ของการเป็็นตััวแบบที่่�ดีี 83 ให้้กัับชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ได้้เห็็นเป็็นแบบอย่่าง และให้้ผู้้�ปกครองได้้ปรัับเปลี่่�ยน มุุมมองใหม่่เกี่ �ยวกัับการใช้้เทคโนโลยีีของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่จากการมองเทคโนโลยีี ในเชิิงลบ กลายเป็็นมุุมมองต่่อการใช้้เทคโนโลยีีให้้เป็็นประโยชน์์ต่่อการเรีียนรู้�้ ของลููก มากขึ้�น สำ�ำ หรัับครูู/อาจารย์์สามารถนำ�ำ ไปใช้้ประโยชน์์เพื่่�อเป็็นแนวทางในการสร้้าง ความเข้้าใจและหาแนวทางปลููกฝัังการเป็็นพลเมืืองดิิจิิทััลไทยที่่�ดีี โดยการปรัับตััวใน การเรีียนรู้�้ มีีการใช้้สื่�อเทคโนโลยีีเพื่่�อใช้้ในการเพิ่่�มพููนและส่่งต่่อความรู้�้ให้้กัับนัักเรีียน นักั ศึกึ ษาให้ก้ ลายเป็น็ แรงงานที่่ม� ีีคุณุ ภาพในอนาคต ในขณะที่่น� ายจ้า้ งหรือื ผู้�้ บังั คับั บัญั ชา ที่่�ต้้องทำ�ำ งานร่่วมกัับชาวดิิจิิทััลสามารถเตรีียมความพร้้อมเพื่่�อการปรัับตััวและทำ�ำ ความ เข้้าใจต่่ออััตลัักษณ์์และหลัักคุุณธรรมที่่�ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ยึึดถืือ เพื่่�อเป็็นประโยชน์์ ต่่อการสื่่�อสารในการทำำ�งานกัับชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่และรู้้�วิิธีีที่่�จะลดความขััดแย้้งใน องค์ก์ รระหว่า่ งคนต่า่ งวััย 82

พื้�้ นที่�่ ความรู้้�กับการพัั ฒนาทัั กษะชาวดิิ จิิ ทัั ล ชาวดิิจิิทััลซึ่่�งเป็็นกลุ่ �มประชากรที่่�เกิิดและเติิบโตมาในยุุคที่่�สัังคมมีีการพััฒนา เพื่่�อรองรัับองค์์กร 4.0 เทคโนโลยีีอย่่างก้้าวกระโดด ได้้รัับอิิทธิิพลทางด้้านเทคโนโลยีีและนวััตกรรมอย่่างเต็็ม รููปแบบ และเป็็นกลุ่�มที่่�ถููกคาดหวัังในฐานะกำ�ำ ลัังหลัักและอนาคตของประเทศชาติิ 84 ประชากรกลุ่ �มนี้�้ได้้เรีียนรู้�้และพััฒนาทัักษะเฉพาะตััวที่่�ได้้รัับการหล่่อหลอมจากการใช้้ เทคโนโลยีีในชีีวิิตประจำำ�วัันซึ่�่งถืือเป็็นทัักษะสำำ�คััญของชีีวิิตในยุุคดิิจิิทััล ไม่่ว่่าจะเป็็น ทัักษะการใช้้งานเครื่�องคอมพิิวเตอร์์หลากหลายรููปแบบ การจััดการงานได้้หลากหลาย ในคราวเดีียวกััน (Multitasking Skills) ทัักษะการแสวงหาข้้อมููลจากระบบเครืือข่่าย ทักั ษะด้้านภาษา และสามารถนำ�ำ ทักั ษะเหล่า่ นี้ม้� าปรัับใช้ก้ ัับชีีวิิต การเรีียน การทำ�ำ งาน และการใช้้ชีีวิิตประจำ�ำ วััน จนกลายเป็็นส่่วนหนึ่่�งของอััตลัักษณ์์เฉพาะของประชากร กลุ่�มนี้้� อย่่างไรก็็ตาม การใช้้เทคโนโลยีีของชาวดิิจิิทััลได้้นำ�ำ ไปสู่่�รููปแบบการเรีียนรู้�้ ที่่�เปลี่่�ยนแปลงไป ซึ่�ง่ บางส่ว่ นสะท้้อนถึึงการลดทอนความรู้แ�้ ละทัักษะบางประการที่่ถ� ููก คาดหวัังจากคนในรุ่่�นอื่่�น ๆ ว่า่ เป็็นความรู้�แ้ ละทัักษะที่่�จำำ�เป็็น นอกจากนั้้น� ชาวดิจิ ิิทัลั ได้ส้ ร้้างรููปแบบการเรีียนรู้้แ� บบใหม่่ที่่�ไม่ย่ ึดึ ติิดแค่่การเรีียน ในสถาบันั การศึกึ ษา ซึ่�ง่ สะท้้อนให้้เห็น็ ว่า่ พื้้น� ที่่ก� ารเรีียนรู้�ซ้ ึ่่�งเป็็นตััวแทนในการขัดั เกลา คนรุ่่�นนี้�้ได้้มีีการปรัับเปลี่่�ยนรููปแบบและเพิ่่�มเติิม ขยายขอบเขตครอบคลุุมทั้้�งในพื้้�นที่่� ทางกายภาพเดิิมและพื้้�นที่่�บนโลกออนไลน์์ที่่�กว้้างไกลไม่่มีีที่่�สิ้�นสุุด พื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้ เหล่่านี้�้มีีความสำ�ำ คััญอย่่างยิ่�งต่่อการเปลี่่�ยนแปลงในทัักษะ ความรู้้� วิิธีีคิิด ตลอดจน พฤติิกรรม ซึ่่�งหล่่อหลอมให้้ชาวดิิจิิทััลสามารถก้้าวขึ้�นมาเป็็นทรััพยากรบุุคคล โดยเฉพาะการตอบสนองต่่อตลาดแรงงานและองค์์กรในยุุค 4.0 การทำำ�ความเข้้าใจ พื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้เหล่่านี้้�จึึงมีีความสำำ�คััญต่่อการสร้้างรากฐานในการพััฒนาคนกลุ่ �มนี้�้ ได้อ้ ย่่างสอดคล้้องกัับอััตลักั ษณ์์ เพื่่อ� เป้้าหมายในการพััฒนาศัักยภาพได้อ้ ย่่างเหมาะสม ไม่่ว่่าจะเป็็นพื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้ในสถาบัันการศึึกษาซึ่�่งปััจจุุบัันไม่่ได้้จำำ�กััดอยู่ �เฉพาะใน ขอบรั้�วของสถาบัันเท่่านั้้�น รวมทั้้�งพื้้�นที่่�ความรู้�้ในบ้้านที่่�สามารถสร้้างได้้ผ่่านสมาชิิก ในครอบครััว ตลอดจนพื้้�นที่่�ความรู้�้บนโลกออนไลน์์ที่่�มีีขอบเขตกว้้างไกลกว่่าพื้้�นที่่� อื่�น ๆ และสุุดท้้ายคืือพื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้ในฐานะแรงงานผ่่านการปฏิิสััมพัันธ์์กัับองค์์กร ในรููปแบบต่่าง ๆ 85

“ครูู” กับั บทบาทใหม่ใ่ นฐานะ “ผู้�สนับั สนุนุ ” การเรีียนรู้้� จากผลการศึึกษาจะเห็็นได้้ว่่า การใช้้เทคโนโลยีีมีีความสำ�ำ คััญอย่่างยิ่�งในการ ในโลกปััจจุุบัันที่่�เต็็มไปด้้วยการลื่่�นไหลทางข้้อมููลที่่�เกิิดการแลกเปลี่่�ยน พััฒนาศัักยภาพในด้้านอื่่�น ๆ เนื่่�องจากเป็็นการเพิ่่�มคุุณภาพให้้กัับผลงาน เช่่น หาก ตััดต่่อคลิิปวิิดีีโอน่่าสนใจ อาจส่่งผลให้้ได้้รัับการประเมิินในระดัับที่่�ดีีขึ้้�น หรืือการ และแบ่่งปัันอยู่่�ตลอดเวลาบนโลกออนไลน์์โดยข้้ามข้้อจำำ�กััดในเรื่ �องของเวลาและ นำำ�เสนอที่่ด� ีี (การใช้โ้ ปรแกรม PowerPoint) จะส่่งผลต่อ่ ความพึึงพอใจของลููกค้า้ หรืือ สถานที่่� อีีกทั้้�งการมุ่่�งสกััดเฉพาะประเด็็นสำำ�คััญของข้้อมููลเพื่่�อทำ�ำ ให้้ง่่ายต่่อความเข้้าใจ ผู้�ใ้ ช้้บริกิ ารที่่จ� ะเพิ่่ม� มากขึ้�นเช่่นกันั ก็็กลายเป็็นอีีกหนึ่่�งคุุณลัักษณะของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ที่่�บ่่งบอกว่่า วิิถีีชีีวิิตของชาว ดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่นั้้�นย่่างก้้าวไปด้้วยความรวดเร็็ว การรัับรู้้�ข่่าวสารสามารถทำำ�ได้้มากกว่่า ในขณะที่่�ภาษาอัังกฤษซึ่่�งปััจจุุบัันมีีการกำำ�หนดให้้ผู้�้เรีียนได้้เรีียนรู้�้ ตั้ �งแต่่ระดัับ หนึ่่�งทางในเวลาเดีียวกััน การทำ�ำ ให้้สั้�นและกระชัับเป็็นสิ่่�งหนึ่่�งที่่�ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ ปฐมวัยั แต่ผ่ ู้เ้� รีียนบางคนยังั ไม่ก่ ล้า้ ใช้ภ้ าษาอังั กฤษในการสื่่อ� สารกับั ชาวต่า่ งชาติมิ ากนักั ต้้องการ ดัังนั้้�นสำ�ำ หรัับชาวดิิจิิทััลแล้้ว ครููจึึงไม่่ใช่่ศููนย์์กลางของข้้อมููลอีีกต่่อไป เนื่่�องจากกลััวพููดผิิดไวยากรณ์์ จะถููกครููตำำ�หนิิและเพื่่�อนล้้อ ชาวดิิจิิทััลจึึงอยากให้้การ แต่่ได้้เปลี่่�ยนแปลงบทบาทจากผู้�้ให้้ความรู้้� (Knowledge Provider) เป็็นผู้้�กระตุ้้�น เรีียนภาษาอัังกฤษเน้้นที่่�การสื่่�อสารได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพมากกว่่าการใช้้ไวยากรณ์์ การเรีียนรู้�้ (Knowledge Facilitator) ผ่่านการใช้้สื่�อการสอนรููปแบบต่่าง ๆ โดยมีี ถููกต้อ้ ง และฝึกึ ให้ก้ ล้้าพููดกล้้าแสดงออกแทนที่่�จะกลััวความผิดิ พลาด วััตถุุประสงค์์เพื่่�อกระตุ้้�นกระบวนการคิิดของผู้�้เรีียนเป็็นหลััก ทั้้�งนี้�้ ขึ้�นอยู่่�กัับเงื่�อนไข ทั้้�งในด้้านทรััพยากร บุุคลากร นโยบาย และรููปแบบการจััดการศึึกษาของสถาบััน อย่่างไรก็็ตาม จากผลการศึึกษายัังสะท้้อนให้้เห็็นว่่า มีีเนื้้�อหาการเรีียนการสอน การศึกึ ษาต่า่ ง ๆ ว่า่ จะสามารถส่ง่ เสริมิ กระบวนการเรีียนรู้ใ�้ นลักั ษณะดังั กล่า่ วได้อ้ ย่า่ งไร ในบางรายวิิชาที่่�ชาวดิิจิิทััลกลัับเห็็นว่่าไม่่มีีความจำ�ำ เป็็นหรืือไม่่สอดคล้้องกัับการใช้้ชีีวิิต สาระการเรีียนรู้้�กับั การใช้้ชีวี ิติ ในยุคุ ดิจิ ิทิ ััล ในปัจั จุบุ ััน สำ�ำ หรัับชาวดิจิ ิทิ ัลั ในระดับั อุดุ มศึึกษา (กลุ่�มอายุุ 19-23 ปี)ี คิดิ ว่า่ มีีวิชิ าเรีียน บางรายวิชิ าที่่เ� คยเรีียนในระดับั มัธั ยมศึกึ ษา แต่เ่ ห็น็ ว่า่ ยังั ไม่ส่ ามารถนำำ�มาประยุกุ ต์ใ์ ช้ไ้ ด้้ จากการสำำ�รวจความคิิดเห็็นของชาวดิิจิิทััลที่่�มีีต่่อเนื้้�อหาวิิชาที่่�ตนคาดหวัังว่่า กัับการใช้้ชีีวิิตในโลกปััจจุุบััน เช่่น เย็็บผ้้า ลููกเสืือ ปลููกผััก เนื่่�องจากเห็็นว่่าปััจจุุบััน สถาบัันการศึึกษาควรถ่่ายทอดให้้กัับผู้�้เรีียนในยุุคปััจจุุบััน สำ�ำ หรัับชาวดิิจิิทััลในระดัับ ไม่่จำ�ำ เป็็นต้้องทำ�ำ สิ่่�งเหล่่านี้้�ด้้วยตนเอง ส่่วนชาวดิิจิิทััลในช่่วงวััยทำำ�งานตอนต้้น (กลุ่�ม อุดุ มศึกึ ษา อายุุ 19-23 ปีี สะท้อ้ นให้เ้ ห็น็ ว่า่ การใช้เ้ ทคโนโลยีีเป็น็ สิ่่ง� ที่่ส� ถาบันั ควรจะสอน อายุุ 24-29 ปีี) คิิดว่่า วิิชาที่่�ตนยัังไม่่สามารถนำำ�มาเชื่�อมโยงกัับชีีวิิตประจำำ�วัันได้้ มากที่่ส� ุุด ไม่ว่ ่่าจะเป็็นการเขีียนโปรแกรม พื้้น� ฐานการใช้้คอมพิิวเตอร์์ การใช้้โปรแกรม อาทิิ วิชิ าศิลิ ปะ ลููกเสือื รำ�ำ ไทย การท่อ่ งอาขยาน และกระบี่่ก� ระบอง เป็น็ ต้น้ และสำำ�หรับั Office หรือื การใช้โ้ ปรแกรม Photoshop เป็น็ ต้น้ โดยชาวดิจิ ิิทััลในวัยั ทำำ�งานตอนต้้น ชาวดิิจิิทััลวััยทำ�ำ งานตอนปลาย (กลุ่�มอายุุ 30-38 ปีี) คิิดว่่า วิิชาท่่องจำ�ำ ทุุกวิิชา วิิชา อายุุ 24-29 ปีี มีีความสนใจด้้านภาษาและเนื้้อ� หาวิิชาที่่ส� อนการคิดิ วิเิ คราะห์เ์ ป็็นพิเิ ศษ ออกกำำ�ลังั กาย วิชิ าศาสนา ตนเองยังั ไม่ส่ ามารถนำ�ำ ไปปรัับใช้ป้ ระโยชน์์ได้เ้ ท่า่ ที่่ค� วร ในขณะที่่ช� าวดิิจิทิ ัลั ในวััยทำ�ำ งาน อายุุ 30-38 ปีี คิิดว่่าวิิชาหรืือทักั ษะที่่ส� ถาบันั ควรจะ สอนมากที่่�สุุดคืือ การใช้้เทคโนโลยีีเพื่่�อที่่�จะนำำ�ไปประยุุกต์์ใช้้ในชีีวิิตประจำำ�วัันและ ปรากฏการณ์์ดัังกล่่าวแสดงให้้เห็็นว่่า เนื้้�อหาในพื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้ในสถาบัันการ การทำำ�งาน ภาษา บุุคลิิกภาพ มารยาท หรืือการมีีระเบีียบวิินััย ที่่�กลุ่�มอายุุนี้�้ก็็คิิดว่่า ศึึกษาบางส่่วนได้้ถููกทำ�ำ ให้้เป็็นเรื่�องไกลตััวและจัับต้้องได้้ยากในความคิิดของผู้้�เรีียน สำ�ำ คัญั เช่่นกันั ทำำ�ให้พ้ ื้้�นที่่�การเรีียนรู้�้ในห้อ้ งเรีียนยังั ไม่ส่ ามารถกระตุ้้�นความสนใจให้้แก่ผ่ ู้�เ้ รีียนได้้ ทำำ�ให้้ ผู้�้เรีียนไม่่สามารถที่่�จะพััฒนาความรู้้�หรืือทัักษะได้้อย่่างเต็็มที่่� เพราะไม่่ได้้เล็็งเห็็นความ 86 จำำ�เป็็นของการเรีียนรู้�้ อีีกทั้้�งยัังไม่่เห็็นถึึงประโยชน์์ของการนำำ�สิ่่�งที่่�เรีียนเหล่่านั้้�นไปใช้้ 87

ให้ส้ อดคล้้องกัับการดำำ�เนิินชีีวิิตประจำ�ำ วััน นอกจากนั้้น� การเรีียนที่่เ� น้น้ การฟังั บรรยาย Digital Literacy กับั ความจำ�ำ เป็น็ ในการใช้พ้ ื้้น� ที่่�การเรีียนรู้้�บนโลกออนไลน์์ จากผู้�้สอนอย่่างเดีียวจึึงไม่่สามารถกระตุ้้�นความสนใจของชาวดิิจิิทััลในยุุคสมััยนี้้�อีีก การใช้้เทคโนโลยีีอย่่างคล่่องตััวได้้กลายเป็็นทัักษะที่่�จำำ�เป็็นของชาวดิิจิิทััลในการ ต่อ่ ไป เพราะในมุมุ มองของชาวดิจิ ิิทัลั มีีความเห็น็ ว่า่ เด็ก็ สมัยั นี้พ�้ ัฒั นาได้เ้ ร็ว็ และต้อ้ งการ สิ่ง� ดึึงดููดในการเรีียน เช่่น การนำำ�เครื่�องมืือเทคโนโลยีีใหม่่ ๆ มาประยุกุ ต์์ใช้้กัับการเรีียน แสวงหาข้้อมููล โดยจะขอยกตัวั อย่า่ งคำำ�ให้ส้ ัมั ภาษณ์์ ดัังนี้�้ การสอนในห้้องเรีียน อีีกทั้้�งบางวิิชาที่่�การเรีียนการสอนมีีความซ้ำ�ำ� ซ้้อนกัันทำำ�ให้้ผู้�้เรีียน “ความสามารถในการเสาะหาข้้อมููล จริิง ๆ มัันควรจะเป็็นอัันแรก ๆ ด้้วยซ้ำำ�� ไม่่ได้้มีีโอกาสเรีียนรู้้�สิ่�งใหม่่ ๆ ได้้เท่่าทัันการเปลี่่�ยนแปลงตามยุุคสมััย การศึึกษาที่่�ดีี แต่่พี่่�เอามาไว้้ข้้างหลััง เพราะว่่าทุุกวัันนี้้�เราเข้้าอิินเทอร์์เน็็ตได้้ทุุกคน เราก็็ควร ควรที่่�จะพััฒนาความรู้้�หรืือทัักษะในด้้านอื่่�น ๆ ที่่�เหมาะสมกัับบริิบทการใช้้ชีีวิิตและ สามารถที่่�จะเข้้าถึึงข้้อมููลเพื่่�อที่่�จะเช็็กอะไรหลาย ๆ อย่่าง เช่่น เวลาเราได้้รัับ การทำำ�งานในปััจจุุบัันนี้้�มากกว่่า เพราะความรู้�้และทัักษะในทุุกวัันนี้้�ควรจะมาจากการ ข้อ้ ความ ข้อ้ มููล อะไรสักั อย่่าง เราควรที่่จ� ะกลั่่น� กรองอย่่างแท้จ้ ริงิ โดยการหาข้อ้ มููล สร้้างความคิิด ต่่อยอด มองไปข้้างหน้้า มากกว่่าการท่่องจำ�ำ ในสิ่่�งที่่�ได้้เปลี่่�ยนแปลงไป เบื้้�องต้้นครับั ซึ่ง� ตรงนี้้�พี่่ว� ่่ามัันเป็น็ สิ่�งที่่จ� ำ�ำ เป็็น” หรืือสิ่�งไม่่จำ�ำ เป็็นและในสิ่่�งที่่�ไม่่รู้้�ว่่าจะนำ�ำ ไปใช้้อย่่างไรในชีีวิิตประจำำ�วััน เพราะทุุกอย่่าง (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นเก่่า กลุ่�มอายุุ 24-38 ปีี) มีีการเปลี่่ย� นแปลงไปอย่่างรวดเร็ว็ อีีกทั้้�งมีีการคิิดค้น้ นวััตกรรมใหม่่ ๆ เพื่่อ� ช่ว่ ยอำำ�นวย ความสะดวกในการใช้้ชีีวิิตเป็น็ จำ�ำ นวนมาก จากคำำ�ตอบของชาวดิิจิิทััลที่่�ยกมาข้้างต้้นนั้้�นสามารถสะท้้อนได้้ว่่า จุุดเริ่�มต้้น ในการเสาะแสวงหาความรู้�้ ของคนรุ่่�นนี้เ้� ริ่ม� ต้น้ จากเครื่อ� งมือื การค้น้ หา (Search Engine) อย่่างไรก็็ดีี ชาวดิิจิิทััลยัังเล็็งเห็็นว่่า การเรีียนการสอนที่่�ผ่่านมายัังมีีข้้อดีีในการที่่� บนโลกออนไลน์์ ซึ่่�งแตกต่่างจากคนในรุ่่�นก่่อนที่่�เริ่�มต้้นจากการไปห้้องสมุุดเพื่่�อค้้นหา จะช่่วยเอื้�อต่่อการพััฒนาความรู้้�หรืือทัักษะที่่�จะนำ�ำ ไปต่่อยอดได้้ โดยเฉพาะการเรีียน หนังั สือื ในการช่ว่ ยตอบคำ�ำ ถามในสิ่่ง� ที่่ต� ัวั เองอยากรู้ห้� รือื สงสัยั แต่ท่ ุกุ วันั นี้แ้� ม้แ้ ต่ห่ ้อ้ งสมุดุ ระดัับอุุดมศึึกษาที่่�มีีความเปิิดกว้้างมากขึ้�น ทำำ�ให้้มีีโอกาสในการแสดงความคิิดเห็็นได้้ เองก็็ย้้ายฐานข้้อมููลมาอยู่�ในโลกออนไลน์์ นอกจากจะสามารถค้้นหาความรู้้�ทุุกอย่่างได้้ มากกว่่าการเรีียนในระดัับประถมศึึกษาหรืือมััธยมศึึกษา เพราะการได้้มีีโอกาสแสดง ผ่่านอิินเทอร์์เน็็ตแล้้ว ยัังสามารถเชื่�อมต่่อและแลกเปลี่่�ยนความรู้�้ กัับกลุ่�มคนที่่�มีีความ ศัักยภาพทางความคิิดของชาวดิิจิิทััลซึ่�่งอาจมีีมุุมมองต่่อสัังคมแตกต่่างจากคนรุ่่�นอื่่�น ๆ สนใจในเรื่อ� งราวเดีียวกันั อย่่างไร้้ข้อ้ จำ�ำ กัดั ในเรื่�องของเวลาและสถานที่่�อีีกด้ว้ ย ซึ่ง�่ ทัักษะ อัันเนื่่�องมาจากประสบการณ์์ชีีวิิตและสิ่ �งที่่�ได้้เรีียนรู้้�ผ่่านกระบวนการขััดเกลาทางสัังคม ในส่่วนนี้้�จะต่่อยอดสู่่�การเรีียนรู้้�ได้้อย่่างรวดเร็็ว ตััวอย่่างเช่่น การทำำ�งานส่่งครููหรืือ แตกต่่างกันั ซึ่ง�่ จะนำ�ำ ไปสู่่�การแลกเปลี่่�ยนและสร้้างองค์์ความรู้ใ้� นการที่่จ� ะนำ�ำ ไปต่อ่ ยอด อาจารย์์บางวิิชาต้้องตััดต่่อวิดิ ีีโอหรืือสร้้างภาพยนตร์์ ซึ่ง�่ ต้้องอาศัยั การค้้นคว้้าออนไลน์์ ในการทำำ�งานได้้ไม่่มากก็็น้้อย อีีกทั้้�งการเรีียนการสอนที่่�ผ่่านมายัังช่่วยในการฝึึกฝน เป็็นตััวช่่วย เนื่่�องจากไม่ม่ ีีการเรีียนการสอนในเรื่อ� งนี้�้โดยตรงในหลักั สููตร ทัักษะการนำำ�เสนอผลงานความคิิดและการพููดในที่่�สาธารณะได้้เป็็นอย่่างดีี โดยจะ ส่่งผลดีีในระยะยาวต่่อการทำ�ำ งานในองค์์กรในอนาคต โดยเฉพาะการปููพื้้�นฐานในเรื่�อง ทัักษะความสามารถในการเสาะแสวงหาข้้อมููลของชาวดิิจิิทััลนั้้�นยัังทำ�ำ ให้้เกิิด การสื่่�อสารและการสร้้างปฏิิสััมพัันธ์์ระหว่่างกัันและกัันผ่่านสื่่�อใหม่่เป็็นสิ่่�งที่่�สำำ�คััญ ความรู้�้แบบสกััดและสะสม ซึ่่�งจะก่่อให้้เกิิดการคิิดวิิเคราะห์์ (Analytical Thinking) เพื่่อ� ที่่จ� ะทำ�ำ ให้ก้ ารทำ�ำ งานในองค์ก์ รสามารถที่่จ� ะดำ�ำ เนินิ ไปได้อ้ ย่า่ งราบรื่น� และเป็น็ ไปตาม ข่่าวสารหรืือข้้อมููลที่่�ตนเองได้้รัับ แต่่การแยกแยะว่่าสิ่�งไหนคืือข่่าวจริิงหรืือข่่าวปลอม ประสิิทธิิภาพและเป้้าหมายที่่อ� งค์์กรกำำ�หนดไว้้ นั้้�นอยู่ �บนพื้้�นฐานของความรู้�้และประสบการณ์์ของชาวดิิจิิทััลแต่่ละคนซึ่�่งมีีความ แตกต่่างกััน ดังั นั้้�น “การรู้้�เท่่าทัันดิิจิทิ ััล (Digital Literacy)” จึงึ มีีความจำ�ำ เป็็นอย่่างยิ่ง� 88 89

เพราะเป็็นการป้้องกัันตััวเองจากการใช้้ข้้อมููลที่่�ผิิดพลาดหรืือการเผยแพร่่ข้้อมููลเท็็จ ถููกลดทอนแก่่นต้้นตอความเป็็นมาและคุุณค่่าไป ดัังนั้้�น การที่่�เทคโนโลยีีได้้เข้้ามา ต่่อสาธารณะ จากการสััมภาษณ์์เจาะลึึกกลุ่�มนัักเรีียนนัักศึึกษาเกี่�ยวกัับการทำ�ำ รายงาน ทำำ�ให้้ชีีวิิตง่่ายขึ้ �นได้้ทำำ�ให้้เกิิดการเรีียนรู้�้แบบข้้ามขั้ �นตอนโดยมุ่ �งใส่่ใจแต่่ผลลััพธ์์มาก การศึึกษาค้้นคว้้าตามที่่�ได้้รัับมอบหมาย พบว่่าส่่วนใหญ่่เป็็นการค้้นคว้้าข้้อมููลจาก จนเกิินไปและทำำ�ให้้ขาดการตระหนัักถึึงที่่�มา กระบวนการคิิด หรืือการตั้้�งต้้นของ อิินเทอร์์เน็็ตโดยไม่่ได้้ให้้ความสำ�ำ คััญกัับความน่่าเชื่�อถืือของข้้อมููลหรืือแหล่่งที่่�มาของ ความรู้�้ ว่า่ ก็ม็ ีีความสำ�ำ คััญด้้วยเช่น่ กันั ดัังจะเห็น็ ได้้จากคำ�ำ ให้ส้ ััมภาษณ์์หนึ่่ง� ดัังนี้้� ข้้อมููล อีีกทั้้�งยัังคััดลอก ข้้อมููลมาใช้้ทั้้�งหมดโดยไม่่มีีการถอดความเป็็นการเขีียน ของตนเอง (Paraphrase) ทั้้�งนี้�้ เพราะเข้้าใจว่่าแค่่อ้้างอิิงก็็เพีียงพอแล้้ว การค้้นหา “At least you ต้้อง understand foundation ของมัันน่่ะ แล้้วอัันนี้้�มันั ก็จ็ ะไป ข้้อมููลด้้วยตนเองจึึงเป็็นเสมืือนดาบสองคมที่่�ให้้ทั้้�งด้้านดีี คืือการค้้นได้้ทุุกที่่�ทุุกเวลา relate กับั สิ่ง� ที่่ท� ำำ�ไมต้อ้ งรู้�้ เพราะ you brief กฎไง เพราะมัันมีกี ฎของมันั เพราะ แต่่ด้้านที่่�ควรระวัังคืือการนำำ�ข้้อมููลมาใช้้ นอกจากนั้้�น ชาวดิิจิิทััลยัังต้้องการข้้อมููล มัันมีี foundation ให้้ you ศึกึ ษา you เลือื กที่่จ� ะ skip ไปเจอ answer ก่่อน แบบปััจจุุบััน (Real Time) พวกเขาจึึงใช้้เทคโนโลยีีการสื่่�อสารตลอดเวลาตั้�งแต่่ ซึ่�งพี่่�รู้้�สึึกว่่าเราต้้องเข้้าใจกฎหรืือความรู้�้พื้�นฐานก่่อน ถึึงแม้้ว่่าเทคโนโลยีีมัันมีี ตื่�นนอนจนเข้้านอน เพื่่�อให้้ทัันต่่อสถานการณ์์และสามารถมีีส่่วนร่่วมในการสนทนา ทางลััดให้้ แต่่เราก็จ็ ำำ�เป็็นต้้องรู้้�ทางตรงว่่ามัันผ่่านอะไรบ้า้ ง” กับั เพื่่�อนในกลุ่�มได้้ (ชาวดิจิ ิทิ ััลรุ่่�นเก่่า กลุ่�มอายุุ 24-38 ปี)ี “ยุุคนี้้ม� ันั เป็น็ ยุุคของเทคโนโลยีไี ร้พ้ รมแดน เราสามารถติดิ ตามข่่าวในประเทศและ มิิติิที่่� 2 ทัักษะในการจััดลำำ�ดัับความสำำ�คััญของความรู้�ถู กมองข้้าม กล่่าวคืือ ต่่างประเทศแบบเรีียลไทม์ใ์ นแอปฯ ทวิิตเตอร์์ ข่่าวก็็จะขึ้น� มาไวมาก เช่่น เข้า้ ไป เทคโนโลยีีได้้เข้า้ มาสร้้างทางลััดในการเรีียนรู้้�ของทุุกชุุดความรู้�้ จนอาจทำ�ำ ให้ช้ าวดิจิ ิิทัลั ดููที่่แ� ฮชแท็ก็ เราก็็จะรู้�เ้ ลยว่่าข่่าวนี้้เ� ป็น็ ยังั ไง อาจจะมีคี นสรุุปมาให้้เราเลยด้้วยซ้ำ��ำ ” เลืือกที่่�จะจััดลำ�ำ ดัับความสำำ�คััญของงานตามกำ�ำ หนดส่่งมากกว่่าการทำ�ำ ตามความสำ�ำ คััญ ของงานเช่่นเดีียวกัับคนรุ่่�นก่่อนหน้้า แต่่มุ่�งไปสนใจในกำ�ำ หนดการส่่งและความรวดเร็็ว (ชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ กลุ่�มอายุุ 19-23 ปีี) ในการทำำ�งานมากกว่่า โดยมองว่่างานใดที่่ท� ำ�ำ ได้้เร็็วและง่่ายควรที่่�จะรีีบทำำ�ให้้เสร็็จก่่อน ข้อ้ จำำ�กััดของพื้้�นที่่�ความรู้�ในโลกดิจิ ิทิ ัลั และงานใดที่่�ใกล้้กำ�ำ ลัังส่ง่ ก็ค็ วรที่่�จะรีีบทำ�ำ งานนั้้น� ให้เ้ สร็จ็ ก่่อน มิิติิที่่� 3 ไม่่ก่อ่ ให้เ้ กิดิ ทัักษะใหม่่ เมื่�อความรู้�้พื้�นฐานไม่่เพีียงพอ ทำำ�ให้้ส่่งผลต่อ่ การ การใช้เ้ ทคโนโลยีีในกระบวนการเรีียนรู้�้ ของคนรุ่่�นใหม่น่ ั้้น� พบข้อ้ สังั เกตจากมุมุ มอง จััดเรีียงลำำ�ดับั ความสำ�ำ คััญของชุดุ ความรู้�้ ซึ่ง�่ อาจเป็น็ อุุปสรรคต่่อการต่อ่ ยอดความรู้�ใ้ หม่่ ของชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นเก่า่ ดังั ต่่อไปนี้�้ เพราะเทคโนโลยีีเข้้ามาทำ�ำ ให้้กระบวนการเรีียนรู้้�เกิิดการข้้ามขั้�นตอน และส่่วนใหญ่่ ไม่่ได้้เป็็นการสร้้างความรู้�้ใหม่่ แต่่เป็็นการเรีียนรู้้�ในความรู้�้และทัักษะเดิิมที่่�ถููกทำ�ำ ให้้ มิิติิที่่� 1 ความรู้�ขั้�นพื้้�นฐานถููกลดทอน กล่่าวคืือ เมื่ �อเทคโนโลยีีเข้้ามาช่่วย ง่่ายขึ้น� ดังั เช่น่ คำ�ำ ให้้สัมั ภาษณ์์หนึ่่�ง ดัังนี้้� ในการเรีียนรู้้�ของคนรุ่่�นใหม่่ อาจทำ�ำ ให้้เกิิดการมองข้้ามความรู้้�ขั้�นพื้้�นฐานบางอย่่าง “รู้�้ สึึกว่่าถ้้าเราได้้ลงมืือทำ�ำ เองมัันจะสร้้างทัักษะการทำ�ำ งานได้้ดีีได้้ลึึกซึ้้�งกว่่าการใช้้ ที่่�มีีความสำำ�คััญ ซึ่�่งเป็็นความรู้�้ขั้�นพื้้�นฐานที่่�จะนำำ�ไปต่่อยอดหรืือเสริิมสร้้างให้้เกิิด เทคโนโลยีมี าช่่วยแบบร้้อยเปอร์เ์ ซ็็นต์์ แต่่ว่่าเทคโนโลยีีก็็เป็็นส่่วนช่่วยส่่วนหนึ่่�งนะ การพััฒนาทัักษะใหม่่ ๆ ได้้ แต่่เมื่�อเทคโนโลยีีได้้เข้้ามาทำำ�ให้้กระบวนการเรีียนรู้�้ในขั้้�น หมายถึึงว่่ามาช่่วยซััพพอร์์ต จะบอกว่่าเราจะไม่่ใช้้เทคโนโลยีีเลยทั้้�งหมดมัันก็็ พื้้�นฐานถููกข้้ามขั้�นตอนหรืือลััดขั้้�นตอน เพื่่�อให้้ผู้�้เรีียนสามารถค้้นหาคำำ�ตอบหรืือแสดง ผลลัพั ธ์์ได้อ้ ย่่างรวดเร็็ว ดัังนั้้�นการได้้มาซึ่�่งความรู้�้ที่�เป็น็ แก่่นของชุุดความรู้�้นั้น� ๆ จึึงได้้ 91 90

ไม่่ได้้ แต่่แค่่เป็็นส่่วนซััพพอร์์ตดีีกว่่า ไม่่ใช่่เป็็นตััวหลััก ช่่วยซััพพอร์์ตเรา แต่่ก็็ ครอบครััวกับั พื้้น� ที่่ค� วามรู้�ใหม่่ใกล้้ตััว นั่่�นแหละ เทคโนโลยีีไม่่ได้้เสริิมสร้้างทัักษะ แต่่ถ้้าเกิิดเราลงมืือทำ�ำ เองจะสร้้าง เนื่่�องจากชาวดิิจิิทััลสามารถเรีียนหรืือค้้นหาข้้อมููลที่่�ไหนก็็ได้้ แม้้ว่่าโรงเรีียนและ ทัักษะมากกว่่า พอเรารู้�้ สึึกว่่าได้้ทำำ�ได้้ลองอะไรด้้วยการจััดความคิิด ลงมืือจาก มือื เราแล้้ว เราจะรู้้�สึึกว่่ามันั สนุุกกว่่า มัันได้้เรียี นรู้้�มากกว่่า” มหาวิิทยาลััยยัังเป็็นสถาบัันหลัักในการถ่่ายทอดความรู้้� แต่่เมื่�อที่่�มา (Source) ของ แหล่่งความรู้้�เปลี่่�ยนแปลงไป บ้้านหรืือครอบครััวจึึงเป็็นส่่วนหนึ่่�งของพื้้�นที่่�ความรู้�้ได้้ (ชาวดิจิ ิิทััลรุ่่�นเก่่า กลุ่�มอายุุ 24-38 ปีี) เช่น่ กันั ประกอบกัับปััจจุบุ ัันมีีหลัักสููตรออนไลน์จ์ ำ�ำ นวนมากทั้้ง� จากมหาวิทิ ยาลัยั ต่่าง ๆ มิิติิที่่� 4 เรีียนรู้้�ได้้เร็็วไม่่เท่่ามีีประสิิทธิิภาพ กล่่าวคือื ความรวดเร็ว็ ได้้กลายเป็็น ผู้�้ ประกอบการที่่�มีีชื่่�อเสีียง ตลอดจนการแนะแนวอาชีีพและมีีผู้�แ้ นะแนวทางชีีวิติ (Life สิ่�งที่่�ชาวดิิจิิทััลให้้คุุณค่่า เนื่่�องจากการเรีียนรู้�้ได้้เร็็วถืือได้้ว่่าเป็็นข้้อได้้เปรีียบอย่่างหนึ่่�ง Coach) ที่่�สามารถเรีียนรู้้�ได้้ผ่่านโลกออนไลน์์ ดัังนั้้�นนอกจากมหาวิิทยาลััยที่่�จำำ�เป็็น ในการดำ�ำ รงชีีวิิตในยุุคแห่่งเทคโนโลยีี อย่่างไรก็็ตาม ความรวดเร็็วอาจทำำ�ให้้ละเลย ต้้องปรัับตััว สถาบัันครอบครััวก็็ต้้องปรัับตััวเช่่นเดีียวกััน เนื่่�องจากหน้้าที่่� (Function) หรืือขาดความรอบคอบจนทำ�ำ ให้้งานที่่�ออกมาไม่่ได้้ประสิิทธิิภาพที่่�ดีีเท่่าที่่�ควรจะเป็็น ของสถาบัันครอบครััวเปลี่่�ยนแปลงไป จากเดิิมที่่�สถาบัันการศึึกษาทำ�ำ หน้้าที่่�ในการ ดัังจะเห็น็ ได้้จากคำ�ำ ให้้สััมภาษณ์์หนึ่่ง� ดังั ต่่อไปนี้�้ ถ่่ายทอดความรู้�้ให้้กัับสมาชิิกของสัังคมเป็็นหลััก โดยสถาบัันครอบครััวมีีหน้้าที่่�ในการ “การนำ�ำ เทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ไม่่ได้้ทำำ�ให้้ทุุกคนมีีทัักษะการวิิเคราะห์์ (Analytical เลี้้�ยงดูู ปลููกฝััง และขััดเกลา (Socialization) ให้้สมาชิิกในครอบครััวเป็็นบุุคคลที่่� Skill) ที่่�ดีีขึ้�นเพราะแต่่ละคนต่่างก็็พร้้อมที่่�จะรัับหรืือเรีียนรู้�้อะไรไม่่เท่่ากััน พึึงประสงค์์ต่่อสัังคม แต่่ปััจจุุบัันเมื่�อลููกสามารถเรีียนรู้้�ได้้จากที่่�บ้้านมากขึ้�น พ่่อแม่่ อีีกอย่่างคืือพอทุุกอย่่างมัันผ่่านเทคโนโลยีีแล้้ว มัันจะดููเหมืือนว่่าทุุกอย่่างมัันง่าย จึึงต้้องเพิ่่ม� หน้า้ ที่่เ� ป็็นผู้้�สอนหรือื ผู้�้ที่�คอยกระตุ้้�นการเรีียนรู้ใ�้ ห้ก้ ัับลููกด้ว้ ยเช่น่ กััน มัันดููแบบสะดวกไปหมด ซึ่�งในความเป็็นจริิงแล้้วชีีวิิตมัันไม่่ได้้ง่ ายขนาดนั้้�น แต่่ เราก็็เคยชิินไปแล้้ว ทำ�ำ ให้้เราขาดความรอบคอบ ทำ�ำ ให้้เรามัักง่่ายมากขึ้้�น เดี๋�ยวนี้้� จากการสััมภาษณ์์กลุ่�มผู้�้เกี่�ยวข้้อง คืือกลุ่�มผู้้�ปกครอง พบว่่า ผู้้�ปกครองใช้้พื้้�นที่่� อะไรเราก็็ต้้องพึ่่�งมัันน่่ะ พึ่่�งมัันเกิินไปอะไรอย่่างนี้้� ในระยะยาวเทคโนโลยีีอาจจะ หน้า้ จอโทรทัศั น์ห์ รือื การรับั ชมรายการที่่น� ำำ�เสนอผ่า่ นทางช่อ่ งยููทููบร่ว่ มกันั ในครอบครัวั ทำ�ำ ให้้เราไม่่มีีกระบวนความคิิด และไม่่ได้้ทำำ�ให้้เรามีีทัักษะอะไรใหม่่ ๆ นอกจาก โดยจะเปิิดรายการที่่�เป็็นประโยชน์์ เช่่น สารคดีี หรืือสิ่�งที่่�ลููกสนใจ บางครอบครััว ทักั ษะเดิิม ๆ ที่่ม� ีี แต่่ทำ�ำ ได้้ง่ายขึ้้น� เพราะมีีเทคโนโลยี”ี สอนลููกจากบทเรีียนและแบบฝึึกหััดที่่�หาจากโลกออนไลน์์ นอกจากนั้้�น การเปิิด พื้้�นที่่�การเรีียนรู้้�ในครอบครััวไม่่เพีียงแต่่เป็็นแหล่่งเรีียนรู้�้ สำ�ำ หรัับชาวดิิจิิทััลเท่่านั้้�น (ชาวดิจิ ิิทัลั รุ่่�นเก่่า กลุ่�มอายุุ 24-38 ปีี) ยัังหมายรวมถึึงกลุ่�มผู้�้ สููงอายุุในครอบครััวที่่�สามารถเปิิดพื้้�นที่่�ความรู้�้และพื้้�นที่่� จะเห็็นได้้ว่่า ถึึงแม้้พื้้�นที่่�ความรู้้�บนโลกดิิจิิทััลจะเป็็นประโยชน์์ต่่อการแสวงหา ปฏิิสัมั พัันธ์ใ์ นโลกออนไลน์ก์ ับั ผู้้�อื่�นได้้เช่น่ กันั ความรู้้�ของคนรุ่่�นใหม่่อย่่างมากก็็ตาม แต่่จำ�ำ เป็็นต้้องนำำ�ไปใช้้ควบคู่่�กัับการรู้้�จัักจััดการ ข้อ้ มููลและนำ�ำ เสนอข้อ้ มููลที่่�ถููกต้อ้ ง ซึ่ง�่ ถือื เป็น็ ความท้า้ ทายของสถาบันั การศึกึ ษาในยุคุ นี้�้ “หนููสอนยายเล่่นไลน์ค์ ่่ะ จะได้ค้ ุุยกััน ยายจะได้้ไม่เ่ หงาด้ว้ ย” ที่่�ควรมีีบทบาทสำ�ำ คััญต่่อกระบวนการคิิดและชี้�้แนะแนวทางในการจััดการข้้อมููลของ (ชาวดิิจิทิ ัลั รุ่่�นใหม่่ กลุ่�มอายุุ 19-23 ปีี นครพนม) ผู้เ�้ รีียน ตลอดจนการปลููกฝังั องค์ค์ วามรู้้�พื้น� ฐาน แต่อ่ าจต้อ้ งปรับั เปลี่่ย� นรููปแบบการเรีียน การสอนให้้เน้้นที่่ก� ารกระตุ้้�นให้ค้ ิดิ และเกิดิ กระบวนการเรีียนรู้้�ด้้วยตนเอง “คุุณปู่่�คุุณย่่าส่่งสติิกเกอร์ส์ วััสดีมี าให้ท้ ุุกวันั บางทีีก็็ส่่ง Fake News มาบ้้าง ก็โ็ ทร กลับั ไปบอกว่่า อย่่าส่่งต่่อ ข่่าวมันั ปลอม” 92 (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่่ กรุุงเทพฯ กลุ่�มอายุุ 19-23 ปี)ี 93

องค์์กร 4.0 กับั พื้้น� ที่่�ความรู้�ในชีีวิิตการทำำ�งาน ที่่�ต้้องการคืือ การทำำ�งานภายใต้้วััฒนธรรมองค์์กรที่่�สามารถช่่วยให้้มีีโอกาสความ ตลาดแรงงานในกลุ่ �มชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในทุุกวัันนี้้�และต่่อไปในอนาคตได้้เล็็งเห็็น ก้้าวหน้้าในชีีวิิตและเพิ่่�มพููนทัักษะความรู้้�ได้้ตลอดเวลาเป็็นสิ่่�งที่่�สำำ�คััญสำ�ำ หรัับคนยุุค ดิิจิิทััลในการได้้พััฒนาตััวเองและสามารถนำ�ำ ความรู้้�ไปใช้้เพื่่�อสร้้างอรรถประโยชน์์ ว่่า การมีีความรู้้�และทัักษะในด้้านโปรแกรมคอมพิิวเตอร์์เป็็นสิ่่�งที่่�จะช่่วยพััฒนาและ ในชีีวิิต โดยมีีประเด็น็ ที่่�น่่าสนใจ ดังั นี้�้ ต่่อยอดการทำ�ำ งานได้้มากยิ่�งขึ้�น เพราะงานต่่าง ๆ ล้้วนถููกขัับเคลื่�อนด้้วยระบบทาง การไม่่ยอมรัับระบบการสั่ง� การจากบนสู่�่ ล่่าง เทคโนโลยีี การตระหนัักถึึงความสำำ�คััญในประเด็็นนี้�้จึึงได้้สร้้างการปรัับตััวขององค์์กร ต่่อการรัับคนเข้้ามาทำำ�งาน โดยพิิจารณาจากคุุณสมบััติิของการใช้้เทคโนโลยีี และ ประเด็็นแรกที่่�ชาวดิิจิิทััลระบุุว่่าเป็็นวิิธีีบริิหารจััดการองค์์กรที่่�ไม่่สอดคล้้องกัับ ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่เป็็นรุ่่�นที่่�เติิบโตมาพร้้อมกัับการใช้้ชีีวิิตที่่�ล้้อมรอบไปด้้วยเทคโนโลยีี บริิบทการงานในปััจจุุบัันอีีกต่่อไปแล้้วคืือ การบริิหารจััดการแบบ top-down ที่่�การ จึึงทำ�ำ ให้้คนในรุ่่�นนี้้�จำำ�เป็็นที่่�จะต้้องมีีความรู้้�ความเข้้าใจในทัักษะทางด้้านโปรแกรม ทำำ�งานอยู่ �ในกรอบของโครงสร้้างองค์์กรมากเกิินไปนั้้�นอาจจะไม่่ตอบโจทย์์ในเรื่ �อง คอมพิิวเตอร์์ เพื่่�อเพิ่่�มโอกาสในการได้้รัับการคััดเลืือกเข้้าสู่�องค์์กรและสามารถแข่่งขััน การเพิ่่�มทัักษะของชาวดิิจิิทััลอีีกต่่อไป ดัังคำำ�ตอบของผู้้�ให้้สััมภาษณ์์ที่่�ได้้อธิิบายว่่า กัับคนอื่่�น ๆ ได้้ เนื่่�องจากชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่เกิิดมาอยู่�ในยุุคของเทคโนโลยีี ทำ�ำ ให้้ การบริหิ ารที่่เ� ป็น็ การสั่่ง� การจากด้า้ นบนสู่่�ด้า้ นล่า่ งไม่เ่ หมาะกับั คนรุ่่�นดิจิ ิทิ ัลั อย่า่ งไร ดังั นี้้� สภาพแวดล้้อมที่่�เติิบโตมาของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ได้้ประกอบสร้้างมุุมมองความคิิดว่่า การมีีความรู้้�และทัักษะทางด้้านโปรแกรมคอมพิิวเตอร์์จะมีีผลสำ�ำ คััญต่่อในอนาคต “การสั่่�งงานแบบ top-down มันั ไม่ไ่ ด้อ้ ีกี ต่่อไปแล้ว้ ทุุกวัันนี้้� โอเค ถ้า้ อย่่างธุุรกิิจ ไม่่ว่่าจะเป็็นในแง่่ของการเรีียนหรืือการทำ�ำ งาน ดัังตััวอย่่างของผู้้�ที่�ให้้สััมภาษณ์์ บางอย่่างมัันอาจจะได้้ แต่่ว่่าส่่วนใหญ่่ ในสมััยนี้้�พี่่�ว่่าคนเราได้้รัับการศึึกษาและ ดัังต่อ่ ไปนี้�้ การพัฒั นามุุมมองมาในระดับั หนึ่่ง� แล้ว้ จนกระทั่่ง� เรียี นจบ ดังั นั้้น� จะมาบอกเหมือื น สมัยั ก่่อนว่่า ลููกน้อ้ ง ความรู้แ้� กไม่เ่ ท่่าฉันั พี่่ว� ่่าสมัยั นี้้ท� ำ�ำ ไม่ไ่ ด้แ้ ล้ว้ เพราะว่่าสมัยั ก่่อน “ต้้องมีีความรู้�้และทัักษะด้้านโปรแกรมคอมพิิวเตอร์์ พวกโปรแกรม PR ต่่าง ๆ ที่่เ� ขาใช้ค้ ำำ�ว่่าอาบน้ำ��ำ ร้อ้ นมาก่่อน สมัยั นี้้ม� ีเี ครื่อ� งทำ�ำ น้ำ��ำ ร้อ้ นแล้ว้ เด็ก็ ก็ไ็ ด้ร้ ับั ความร้อ้ น โปรแกรมสร้า้ งเว็บ็ กราฟิกิ หรือื พวกเขียี นโปรแกรม สร้า้ งโปรแกรม เพราะปัจั จุุบันั มาพอ ๆ กัับที่่�ผู้้�ใหญ่่ได้้...การบริิหารงานแบบ top-down พี่่�ว่่ามัันจบไปแล้้วล่่ะ เป็็นยุุคของเทคโนโลยีี ทุุกองค์์กรก็็ต้้องการคนที่่�ใช้้โปรแกรมได้้หลากหลาย ยิ่�งใช้้ มันั เก่่าไปแล้้ว มันั ปิดิ โอกาสการเรียี นรู้้�สิ่ง� ใหม่่ ๆ” โปรแกรมต่่าง ๆ ได้้มาก ก็็ยิ่ง� มีีโอกาสได้ง้ านมากขึ้้�น” (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นเก่่า กลุ่�มอายุุ 24-38 ปี)ี (ชาวดิิจิิทัลั รุ่่�นใหม่่ กลุ่�มอายุุ 19-23 ปี)ี เพราะฉะนั้้�นการสั่่�งงานแบบบนสู่่�ล่่างจึึงเป็็นวััฒนธรรมองค์์กรที่่�ไม่่สามารถที่่�จะ อย่่างไรก็็ตาม จากมุุมมองของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่าในเรื่�องวิิธีีคิิดเกี่�ยวกัับวััฒนธรรม ดึึงดููดความสนใจให้้กัับชาวดิิจิิทััลได้้อย่่างเช่่นที่่�ผ่่านมา ด้้วยทัักษะที่่�เปลี่่�ยนแปลงไป องค์์กร พวกเขามองว่่า วััฒนธรรมองค์์กรในปััจจุุบัันไม่่สอดคล้้องกัับวิิถีีชีีวิิตและ ของชาวดิิจิิทััล ทั้้�งในแง่่ของการหาความรู้�้ได้้ด้้วยตััวเองผ่่านนวััตกรรมทางเทคโนโลยีี ความรู้้�สึึกนึึกคิิดของพวกเขา โดยคำำ�ตอบส่่วนใหญ่่มีีความเกี่�ยวข้้องกัับการมีีวิิธีีคิิดที่่� ที่่ท� ัันสมัยั และพร้้อมที่่จ� ะเข้้าถึึงข้้อมููลได้ต้ ลอดเวลา ส่่งผลต่อ่ ความรวดเร็็วในการทำ�ำ งาน ไม่เ่ ปิดิ กว้า้ ง เพิกิ เฉยต่อ่ การเปลี่่�ยนแปลง และการรัับฟัังความคิิดเห็็นจากผู้�้อื่�นยังั จำ�ำ กัดั ที่่�มากขึ้�น แตกต่่างจากวิิถีีการทำำ�งานแบบการสั่่�งการจากด้้านบนสู่่�ด้้านล่่างอย่่างสิ้น� เชิิง โดยบางครั้ �งยัังยึึดโยงกัับความคิิดแบบเดิิมหรืือความคิิดของผู้้�มีีบทบาทในองค์์กรเป็็น ศููนย์์กลาง ในขณะที่่�คุุณค่่าที่่�ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่ามองวิิถีีการทำ�ำ งานและวััฒนธรรมองค์์กร 95 94

ที่่�ทุุกอย่่างจะต้้องทำ�ำ เป็็นลำำ�ดัับขั้�นตอนอย่่างช้้า ๆ และคนทำำ�งานที่่�อยู่�ในระดัับล่่าง เข้า้ พบ คืือแบบ you มีีปััญหาอะไร you สามารถพููดกับั นายได้้ แต่่ถ้้าแบบองค์์กร ก็็ต้้องรัับคำำ�สั่่�งจากคนที่่�อยู่�ในระดัับสููงกว่่าไปปฏิิบััติิ โดยที่่�ไม่่สามารถที่่�จะตั้�งคำ�ำ ถาม ไทย ความเป็็นนายมัันคืือความเป็็นอะไรที่่�แตะต้้องไม่่ได้้ เถีียงไม่่ได้้ คุุยด้้วย หรืือแสดงความเห็็นต่่อคำ�ำ สั่่�งเหล่่านั้้�นได้้ ดัังนั้้�นการสร้้างวััฒนธรรมองค์์กรให้้เหมาะสม ไม่่ได้้ มัันไม่่ดีี แล้้วก็็ hierarchy ของไทย คืือเข้้าใจว่่าอาจจะมีีตำ�ำ แหน่่งสููงกว่่า กัับชาวดิิจิิทััลจึึงควรที่่�จะต้้องปรัับโครงสร้้างองค์์กรให้้มีีความยืืดหยุ่่�นและรัับมืือต่่อ หรืือว่่าเงิินเดืือนอาจจะเยอะกว่่า แต่่ว่่ามัันก็็ควร treat ทุุกคนเป็็นคนเท่่ากััน สถานการณ์ท์ ี่่ม� ีีความเปลี่่ย� นแปลงได้้ เพื่่อ� จะเปิดิ พื้้น� ที่่ใ� ห้ค้ นในองค์ก์ รได้เ้ ปิดิ รับั สิ่ง� ใหม่่ ๆ จะเป็็น maid เป็็นเลขาฯ เป็็น ผอ. คืือมันั ควรจะคุุยกันั ได้้ โดยไม่่ต้้องคอยเกรงใจ นำำ�ไปฝึึกฝนและพััฒนาความรู้�้ ทัักษะของตััวเอง โดยทุุกคนสามารถแลกเปลี่่�ยนข้้อมููล กันั และกันั เพราะมันั มีอี ะไรสำ�ำ คััญก็ต็ ้อ้ งพููดได้้” และความคิิดเห็น็ ที่่�เป็็นประโยชน์ต์ ่อ่ กันั หมดยุคุ วััฒนธรรมองค์์กรแบบ “นาย” กัับ “บ่่าว” (ชาวดิิจิทิ ััลรุ่่�นเก่า่ กลุ่�มอายุุ 24-38 ปีี) การเปลี่ย� นแปลงด้า้ นบุุคลากรในยุุคการบริิหารราชการแบบ “มหาดไทย 4.0” ความคิิดของชาวดิิจิิทััลต่่อวััฒนธรรมองค์์กรนั้้�นไม่่ได้้มีีเฉพาะเรื่ �องของทัักษะ ที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปเท่่านั้้�น แต่่ยัังมีีในของการให้้คุุณค่่า โดยในคำ�ำ สััมภาษณ์์จะเห็็นได้้ว่่า แนวโน้้มของโครงสร้้างวััฒนธรรมองค์์กรในมุุมมองของชาวดิิจิิทััลในวััยทำำ�งานนั้้�น ชาวดิิจิิทััลได้้เห็็นความสำ�ำ คััญต่่อเรื่�องการปฏิิบััติิต่่อกัันอย่่างเท่่าเทีียม โดยไม่่คำ�ำ นึึงว่่า มีีความต้อ้ งการที่่จ� ะเห็น็ องค์ก์ รที่่ต� นเองทำำ�งานอยู่�มีความเป็น็ ลำำ�ดับั ขั้น� ที่่ล� ดลง และทำำ�ให้้ คนคนนั้้�นจะมีีตำ�ำ แหน่่งหรืือสถานภาพทางสัังคมเป็็นอย่่างไร แต่่ทุุกคนต่่างมีีความ บรรยากาศในการทำำ�งานในองค์์กรเป็็นสิ่่�งที่่�ทุุกคนเข้้าถึึง เข้้าใจ และมีีส่่วนร่่วมในการ เท่า่ เทีียมในฐานะที่่ม� ีีศักั ดิ์ศ� รีีของความเป็น็ มนุษุ ย์เ์ หมือื น ๆ กันั แต่ห่ ากจะมองในมุมุ ของ กำ�ำ หนดทิิศทางขององค์์กร โดยคำำ�นึึงถึึงตำำ�แหน่่งและระดัับขั้�นการบัังคัับบััญชาน้้อยลง คนรุ่่�นก่่อนหน้้านั้้�น คุุณค่่าที่่�ถููกให้้ความสำำ�คััญอาจจะเป็็นในเรื่�องของการทำ�ำ งานอย่่าง เพื่่อ� เพิ่่ม� ศักั ยภาพขององค์์กรที่่�จะสะท้้อนปััญหา รับั ฟัังซึ่�่งกัันและกันั ร่่วมกัันแก้ป้ ััญหา หนัักเพื่่�อองค์์กร หรืือการมีีทัักษะหรืือความเชี่�ยวชาญเฉพาะตััวในงานที่่�ตนเองทำำ� เพื่่�อนำ�ำ พาองค์์กรไปสู่่�เป้้าหมายที่่�ตั้�งใจไว้้ได้้ และให้้ความเคารพต่่อกัันโดยที่่�ทุุกคน เป็็นสำ�ำ คััญ มากกว่่าจะมองในมุุมเรื่�องของความเท่่าเทีียม ซึ่่�งถ้้าหากมองไปในมุุมของ มีีสิิทธิิที่่�จะแสดงความคิิดเห็็นได้้อย่่างอิิสระแต่่มีีกาลเทศะ และรัับรู้�้ถึึงวิิสััยทััศน์์ของ สังั คมโลกทุุกวันั นี้�จ้ ะเห็็นได้้ว่า่ ประเด็น็ ความเท่่าเทีียมก็็เป็น็ สิ่่ง� ที่่ค� นรุ่่�นใหม่่ในยุุคดิิจิิทััล องค์ก์ รร่ว่ มกันั อีีกทั้้ง� ส่ง่ เสริมิ พัฒั นาคนในองค์ก์ รให้ม้ ีีความรู้แ้� ละทักั ษะที่่เ� ท่า่ ทันั ต่อ่ ความ ให้้ความสำ�ำ คััญเป็็นอย่่างมาก ดัังนั้้�นการสร้้างวััฒนธรรมองค์์กรที่่�ดีีสำ�ำ หรัับชาวดิิจิิทััล เปลี่่�ยนแปลง และสามารถนำำ�เทคโนโลยีีมาใช้ใ้ ห้เ้ กิดิ ประโยชน์ต์ ่อ่ องค์ก์ รได้้อย่า่ งสููงสุดุ จึงึ ควรสร้า้ งความเท่า่ เทีียมกันั ในองค์ก์ ร ไม่เ่ ลือื กปฏิบิ ัตั ิิ เปิดิ โอกาสให้แ้ สดงความคิดิ เห็น็ และเปิดิ โอกาสในการเรีียนรู้ใ�้ ห้้ผู้้�ที่�ทำำ�งานสามารถมีีทักั ษะที่่ม� ีีการพัฒั นาต่อ่ ยอดได้้ และ ทั้้�งนี้้� องค์ก์ รในยุุค 4.0 ต้้องการคนที่่�มีีทัักษะและวิธิ ีีคิดิ ที่่จ� ํําเป็็นสํําหรับั การทำำ�งาน เกิิดการเรีียนรู้�้ในระยะยาวได้้อย่่างแท้้จริิง สอดคล้้องกัับทั้้�งในบริิบทของสัังคมตนเอง ในยุคุ นี้�้ ได้แ้ ก่่ ความคิิดในเชิิงสร้้างสรรค์์ (Creative Thinking) ความคิิดในเชิงิ ออกแบบ และบริบิ ทสังั คมโลก เพื่่�อจะได้ก้ ่อ่ ให้้เกิิดการแลกเปลี่่ย� นข้้อมููลที่่ม� ีีประโยชน์์ต่อ่ องค์ก์ ร (Design Thinking) การคิิดแบบรวบยอด (Conceptual Thinking) การทํํางานร่่วมกับั คนอื่่�น เป็น็ ต้้น อีีกทั้้ง� การบริิหารงานแบบเดิมิ ๆ ในลักั ษณะของการสั่่ง� การและควบคุมุ “เราควรมีี Open Door Policy ในองค์์กร คืือเวลามีีเรื่�องสำ�ำ คััญก็็สามารถเปิิด (Command and Control) นั้้�น ไม่่เหมาะต่่อความเชื่�อของชาวดิิจิิทััลที่่�ไม่่ยึึดติิดกัับ ประตููเข้า้ ไปพููดกับั เจ้า้ นายได้้โดยไม่่ต้อ้ งคอย ไม่่ต้้องแบบส่่ง request เพื่่อ� จะขอ โครงสร้้างและตำำ�แหน่่ง แต่่มีีความต้้องการในแนวทางการบริิหารงานร่่วมกััน มีีความ เป็็นทีีมมากขึ้�น จะเห็็นว่่า แม้้ว่่าองค์์กรของรัฐั เองก็ย็ ัังต้้องการบุคุ ลากรที่่�มีีกระบวนการ 96 97

คิดิ ที่่เ� ป็น็ ระบบและสร้า้ งสรรค์์ ดังั นั้้น� การปลููกฝังั กระบวนคิดิ ควรเริ่ม� ที่่ส� ถาบันั ครอบครัวั ส่่งต่่อมาสู่�สถาบัันการศึึกษา เพื่่�อให้้หล่่อหลอมจนเกิิดเป็็นบุุคลากรที่่�มีีคุุณภาพและ เป็น็ ที่่�ต้้องการของตลาดแรงงานและประเทศชาติติ ่อ่ ไป 98