สื่อการสอน เรื่อง การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

การเลีย้ งลูกดว้ ย “นมแม่” สื่ อ ก า ร ส อ น ก า ร ใ ห้ สุ ข ศึ ก ษ า

ประโยชนข์ องการเลยี้ งลูกดว้ ยนมแม่ ❖ ประโยชนต์ อ่ ลกู • แข็งแรง เช่น นมแม่มีสารอาหารตา่ งๆกว่า 200 ชนิด มีสัดส่วนอาหารท่ีเหมาะสมทั้งปริมาณและคุณภาพ นมแม่มาพร้อมกบั ภูมิคุ้มกนั สารต้านการอักเสบและสารตา้ นเชื้อโรค ลกู จะป่วยน้อยกว่าเดก็ ที่กินนมผสม โดยเฉพาะท้องเสีย ปอดอักเสบ หูชั้นกลางอักเสบ และลดโอกาสเกิดภูมิแพโ้ ดยเฉพาะการแพโ้ ปรตีนนมวัว • ฉลาด เช่น นมแม่มีสารอาหารที่ช่วยพัฒนาการสมอง จอประสาทตา ทาให้ลูกมีพัฒนาการของสมองได้ สูงสดุ ตามศักยภาพของตนเอง • อารมณ์ดีและการสร้างสายสัมพันธ์แม่-ลูก เช่น แม่ลูกได้อยุ่ใกล้ชิดกัน แม่จึงเข้าใจลูกและตอบสนองได้ ตรงตามความต้องการของลกู ไดอ้ ย่างทนั ท่วงทที าใหล้ กู ไว้วางใจและเช่ือม้ันนาไปสุ่การสรา้ งพื้นฐานอารมณ์ ทด่ี ี เปน็ เด็กที่เลยี้ งงา่ ยและฉลาดในอนาคต

ประโยชนข์ องการเลยี้ งลูกดว้ ยนมแม่ ❖ ประโยชน์ต่อแม่ • ลดการตกเลือดหลังคลอด เช่น การท่ีมีฮอร์โมนออกซิโทซินหลั่งออกมาขณะลูกดูดนม ทาให้มดลูกหดตัว ลดการตกเลือดหลงั คลอด และช่วยขบั นา้ คาวปลา ทาให้มดลูกเขา้ อูเ่ รว็ • ลดนา้ หนกั เชน่ เพราะร่างกายจะนาไขมันทส่ี ะสมไวใ้ นชว่ งต้ังครรภม์ าสรา้ งนา้ นม • ผลตอ่ สุขภาพแม่ในระยะยาว เช่น ลดโอกาสเป็นโรคอ้วน เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคหัวใจขาดเลือด และกระดกู พรุน (เพราะร่างกายจะชดเชยให้มีการสรา้ งมวลกระดกู สูงมากหลงั หยุดให้นมแม่และจะยังคงมี ผลตอ่ ไปอกี 5-10 ปี) • ลดความเสยี่ งการเกดิ มะเร็งเตา้ นม มะเร็งรังไข่ ❖ ประหยัด เช่น ลดค่าใช้จ่ายในการซ้ือนมผสม ประมาณเดอื นละ 4000 บาท และยังช่วยค่าใช้จ่ายจากการ เจ็บป่วยของลกู ด้วย ❖ สะดวก เชน่ พรอ้ มใหล้ กู กนิ นมแมไ่ ดท้ ุกเวลา

โครงสร้างของเตา้ นม ท่มี า:https://library.thaibf.com/bitstream/handle

การสร้างและการหล่ังนา้ นม • ต่อมใตส้ มองส่วนหน้าผลิตฮอรโ์ มนโปรแลกตินก ระตุ้นต่อมนา้ นมใหส้ ร้างนา้ นม • ต่อมใต้สมองส่วนหลังผลติ ฮอรโ์ มนออกซโิ ทซินก ระตุน้ เซลลก์ ล้ามเนือ้ รอบต่อมนา้ นมใหห้ ล่ังนา้ นม ท่มี า:https://library.thaibf.com/bitstream/handle

นมแม่ในระยะตา่ งๆ ❖ ระยะเวลาของการสร้างนา้ นม • หวั นา้ นม มใี นช่วง 1-7 วันแรก • นา้ นมช่วงเปลยี่ น ช่วงตอ่ จากหวั นม จนถงึ 14 วัน • นา้ นมสมบรู ณเ์ ตม็ ที่ ระยะหลังจาก 14 วัน เป้นตน้ ไป ❖ ระหว่างการใหน้ ม • นา้ นมส่วนหน้า มนี า้ นมและนา้ ตาลแล็คโทสมากกว่า • นา้ นมส่วนหลัง มไี ขมันมากกว่า ท่มี า:http://www.babytouchshop.com/article/2 และ ชุดภาพพลกิ การเลี้ยงลกู ดว้ ยนมแม่

ความแตกตา่ งระหว่างนมแม่กบั นมผสม สารอาหาร นมแม่ นมผสม โปรตนี มากกว่า 200 ชนิด ประมาณ 60 ชนิด นา้ ตาลแล้คโทส (ใช้ในการพฒั นาสมอง) ย่อยงา่ ย ไม่เกดิ การแพ้ ยอ่ ยยาก ทาใหเ้ กดิ การแพ้ได้ กรดไขมันไม่อมิ่ ตวั (DHA,AA) มีมากทส่ี ุดมากว่าสัตวอ์ ืน่ ๆ ภมู ติ ้านทานโรค มนี ้อยกว่า ฮอรโ์ มน และนา้ ยอ่ ย มีมาก ไม่มี บางยหี่ อ้ เตมิ สารสังเคราะหื มี มี ไม่มี ไม่มี

การเตรียมตัวในการเลยี้ งลูกดว้ ยนมแม่ ❖หาความรู้เกยี่ วกับการเลยี้ งลูกด้วยนมแม่ ❖เลอื กแพทยแ์ ละดรงพยาบาลทส่ี นับสนุนการเลยี้ งลูกด้วยนมแม่ ❖ฝากครรภ์ สม่าเสมอ ❖พดู คุยกับคนในครอบครัว ❖เตรียมจัดการเรื่องงานบา้ น ❖รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่

เทคนิค 3 ดดู สูตรเร่ิมต้น 1. ดูดเร็ว เร่ิมให้ดดู ตงั้ แต่อยู่ในหอ้ งคลอด ภายใน 1 ช่ัวโมงยง่ิ ดี 2. ดดู บอ่ ย ตามความต้องการของลูก ประมาณ 8 ครั้งขนึ้ ไปใน 1 วัน 3. ดดู ถูกวธิ ี โดยใหล้ ูกอมหวั นม และลานนมใหล้ กึ พอและดดู จนเกลยี้ งเตา้ ท่มี าภาพ:https://www.bloggang.com/m/viewdiary.php?id=babylovely&month=03-2013&date=22&group=1&gblog=81

การอุ้มลูกใหถ้ ูกทา่ ❖ ท่าอุ้มลูกทถ่ี กู ต้องมจี ุดสังเกต 4 ประการดังนี้ 1. ลาตัวลูกชดิ กับแม่ 2. ตวั ลูกได้รับการประคองรองรับอย่างม่ันคง โดยมมี อื แม่หรือหมอนรองช้อนไว้ 3. ลูกหันเข้าหาเต้านมแม่ 4. ศรี ษะและลาตัวลูกอยูใ่ นแนวเส้นตรงเดยี วกัน ที่มาภาพ:https://www.thaichildcare.com/breastfeeding-position/

ทา่ อุ้มหลากหลายรูปแบบ ท่านอนขวางบนตกั โดยศรี ษะลูกวางบน ทา่ นอนขวางบนตกั โดยใช้ฝ่ ามือประคอง ท่าอุม้ ดา้ นข้าง ทา่ นอน ข้อศอกแม่ ศีรษะลกู ท่มี าภาพ:https://www.thaichildcare.com/breastfeeding-position/

วธิ ีนาลูกเข้าอมหวั นมและลานนม 1. คางของลูกอยชู่ ดิ กบั เตา้ นมส่วนล่าง เงยหน้า เล็กน้อย 2. ลูกอา้ ปากกว้าง เคลื่อนศีรษะลูกเข้าหาเต้านม อยา่ งรวดเร็วแตน่ ุ่มนวลใหป้ ากลูกอมถงึ ลานนม 3. ลูกอมไดล้ ึกถงึ ลานนม มือประคองเตา้ นม ท่มี าภาพ:https://eln.theasianparent.com/6-steps-to-successful-breastfeeding-for-new-mom/

การอมหวั นมและลานนมได้ถูกตอ้ ง 1. เหน็ ลานดา้ นนมบนมากกว่าด้านล่าง เหน็ ลานนมดา้ นบนมากกว่าดา้ นล่าง 2. ปากอ้ากว้างแนบสนิทกับเต้านมแม่ 3. ริมฝี ปากล่างบานออกคล้ายปากปลา 4. คางแนบชิด ปากอ้ากว้างแนบสนิทกบั เต้านมแม่ ริมฝี ปากล่างบานออกคล้ายปากปลา คางแนบชดิ เตา้ ทีม่ าภาพ:https://www.thaichildcare.com/breastfeeding-position/

ข้อแตกตา่ งระหว่างการดูดนมแม่และการดูดนมขวด ❖ การดูดนมแม่ • หัวนมและลานนมเข้าไปอยใู่ นปากลูก ลนิ้ แลบ ออกมา กดลานนม รีดนา้ นมออกจากทอ่ ❖ การดูดนมขวด • ลนิ้ อยภู่ ายในปาก ไม่แลบลนิ้ ออกมานา้ นมไหล เข้าปากจากแรงดดู ทีม่ าภาพ:https://web.facebook.com/pekannommae/posts/3024110717648672/

การแก้ไข หวั นม สัน้ บอด บุม๋ ❖ อาจไม่จาเป็ นต้องแก้ไขในระยะตัง้ ครรภ์ ใน รายทต่ี ้องการแก้ไข ควรเป็ นระยะไตรมาสที่ สาม ซง่ึ หวั นม และลานนม มคี วามยดื หยุน่ มาก ขนึ้ แล้ว การใชอ้ ุปกรณแ์ ก้ไขหวั นม ทม่ี าภาพ:ชุดภาพพลกิ การเลยี้ งลูกดว้ ยนมแม่

หวั นมแตก เตา้ นมคดั เต้านมอักเสบ ❖ หวั นมแตก เจบ็ • สาเหตุ:ใหล้ ูกเข้าเตา้ ไม่ถกู วิธี อมไม่ลกึ ถงึ ลานนม ดดู เฉพาะหวั นม ❖ เต้านมคัด รูปที่ 1 และ 2 • สาเหตุ:มนี า้ นมมาก ระบายนา้ นมออกจากเต้าไม่ดี ❖ เต้านมอักเสบ • สาเหตุ:เกดิ จากทอ่ นา้ นมอุดตนั หรือเต้านมคดั ทไ่ี มไ่ ด้ รับการแก้ไขและมกี ารตดิ เชอื้ ท่มี าภาพ:ชุดภาพพลิกการเลยี้ งลูกด้วยนมแม่

แมไ่ ปทางาน “หนูกก็ นิ นมแม่ได”้ ท่มี าภาพ:ชุดภาพพลิกการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

การบบี เกบ็ นา้ นมด้วยมอื แม่ ที่มาภาพ:https://hp.anamai.moph.go.th/th/km-research-person/download/?did=204798&id=73605&reload=

ระยะเวลาของการเกบ็ รักษานา้ นม การจดั เกบ็ นมแม่ ระยะเวลาทแี่ นะนา อุณหภมู หิ อ้ งทส่ี ูงกว่า 25 องศา 3-4 ช่วั โมง อุณหภมู หิ อ้ งทตี่ ่ากว่า 25 องศา 6-8 ช่วั โมง 24 ช่วั โมง กระตกิ แช่เยน็ ดว้ ยนา้ แข็ง 5 ช่วั โมง ต้เู ยน็ (4 องศา) 2 สปั ดาห์ 3-6 เดอื น ตแู้ ช่แข็งในตเู้ ยน็ ประตเู ดยี ว (-15 องศา) 6-12 เดือน ตู้แช่แขง็ ในตเู้ ยน็ 2 ประตู (-18 องศา) ตู่แช่แขง็ (-20 องศา) ท่มี าภาพ:https://hp.anamai.moph.go.th/th/km-research-person/download/?did=204798&id=73605&reload=

การป้อนนมจากถว้ ย ❖ กรณีลูกไม่อยู่นิ่ง ใช้ผ้าห่อแขนลุกเพือ่ ป้องกัน ลูกปัดถว้ ย ❖ อุ้มลูกน่ังบนตัก ใช้ฝ่ ามือรองบริเวณต้นคอลูก ในทา่ เอนตัวเลก็ น้อย ❖ วางปากถว้ ยไว้ทร่ี ิมฝี ปากล่างของลูก เอยี งถ้วย ให้น้านมปริ่มอยู่ทขี่ อบถ้วย ลูกจะเร่ิมใช้ลิน้ ไล่ นา้ นมเข้าปาก ท่มี าภาพ:https://th.theasianparent.com/%

6 เดอื นแรกนมแม่อยา่ งเดยี ว ❖ ให้นมแม่อย่างเดียวใน 6 เดือนแรก ห้ามกิน น้าหรืออาหารอย่างอื่น เพราะเซลล์เยื่อบุ ทางเดินอาหารยังไม่แข็งแรง ไม่พร้อมย่อย โปรตีนจากอาหารอ่ืน นมแม่มีสารอาหาร ค ร บ ถ้ ว น แ ล ะ ป ริ ม า ณ เ พี ย ง พ อ ต่ อ ก า ร เจริญเติบโตของทารกในระยะนี้ นมแม่มีน้า อยู่แล้วถึง 87% และการป้อนน้าหรืออาหาร อื่น เช่น นมผสม ข้าว หรือกล้วย จะทาให้ ทารกไดน้ มแมน่ ้อยลง ท่มี าภาพ:https://th.theasianparent.com/%

หลัง 6 เดอื น ❖ ใหน้ มแม่ร่วมกบั อาหารตามวัยจนถงึ 2 ปี หรือนานกว่านั้น ❖ นมแม่เป็ นอาหารหลักของทารกตลอด 1 ปี แรกและเป้น อาหารเสริมหลังจากนั้น ❖ หลัง 6 เดือน ทารกเจริญเติบโตมากขึ้น ต้องการ สารอาหารมากขนึ้ จงึ ควรใหอ้ าหารเสริมตามวัย โดยในช่วง 1 ปี แรก นมแม่ยงั เป็ นอาหารหลัก ❖ หลงั 1 ปี อาหาร 3 มอื้ จะเป็ นอาหารหลัก แต่ยังควรใหน้ ม แม่ต่อเป็ นอาหารเสริม เพื่อให้ได้สารอาหารที่ดีและ ภมู คิ ุม้ กันจากนมแมต่ ่อไป ท่มี าภาพ:https://th.theasianparent.com/%

อ้างองิ แพทยห์ ญงิ ปิ ยาภรณ์ บวรกรี ตขิ จร และคณะ (2562). ชุดภาพพลกิ การเลยี้ งลูกดว้ ยนม ปรับปรุงครั้งท่ี 3. กรมอนามัย (2562). ชุดภาพพลกิ การเลยี้ งลูกดว้ ยนมปรับปรุงครั้งที่ 3. ท่มี าภาพ:https://www.thaichildcare.com/breastfeeding-position/

THANK YOU สื่ อ ก า ร ส อ น ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม สุ ข ภ า พ แ ม่ แ ล ะ เ ด็ ก ก า ร เ ลี้ ย ง ลู ก ด ้ ว ย น ม แ ม่