คู่มือการจัดการภัยพิบัติและการฟื้นฟูบูรณะหลังการเกิดภัย กรณีศึกษา_สศช

๖๒ ตารางท่ี ๔ : งบประมาณชว ยเหลือกรณพี บิ ตั ิภัยคลืน่ สึนามิ ความชว ยเหลอื หนวย: ลา นบาท งบประมาณ ชว ยเหลอื ผูป ระสบภัยเรงดว น ๓๑๗ ชาวประมงและผเู ล้ียงสัตวน ้ํา ๕๑๕ ผูประกอบการรายยอย ๑๓๕ จดั หาที่อยูอาศัย ๘๓ จัดทาํ ฐานขอ มลู การชว ยเหลือ ๕.๕ ผูประกอบการรายใหญ ๓๗,๘๐๘ (สินเชื่อธนาคาร) ชดเชยคา สํารองจา ยของหนว ยงาน ๖๗๘ สวนราชการท่ีเสียหาย ๖๒๓ ที่มา: มติคณะรฐั มนตรี เมื่อวันที่ ๖ กนั ยายน ๒๕๔๘ ผลจากการลงพน้ื ท่ีและความฉับไวในการบญั ชาการต้ังแตเ ริม่ ตน พิบตั ภิ ัย ทาํ ใหเ ห็น ขอ เท็จจริง ทง้ั ความเสียหายและผูบาดเจ็บและเสยี ชวี ิต จงึ สามารถสัง่ การและ ประสานงาน เพอ่ื บรหิ ารจดั การ แกไ ขปญ หาและชวยเหลือผปู ระสบภยั ของทกุ ภาค สว นใหเปนไปอยางรวดเร็วท่ัวถงึ สวนการฟน ฟูบูรณะท่ีอยอู าศยั การประกอบอาชีพ ส่งิ สาธารณประโยชนแ ละสภาพแวดลอ ม ตลอดจนสภาพจิตใจของประชาชน ก็ สามารถดําเนินการไดอ ยา งตอเนื่องจนกลบั สูสภาพปกติโดยเร็ว นอกจากนี้ สิง่ สําคัญ ทชี่ วยใหการดาํ เนินการเปนไปไดอยา งมปี ระสทิ ธิภาพอีกประการหนึ่ง คอื ขอมลู และการเขาถงึ แหลงขอ มลู ท่ที ันตอ สถานการณ ทําใหการประเมินผลและ การวางแผนดําเนินการเปน ไปอยางตอ เน่อื ง ในการบริหารขอมูลความเสยี หายจากพิบตั ภิ ยั ไดม ีการส่งั การใหกรมปองกันและ บรรเทาสาธารณภยั กระทรวงมหาดไทย เปน ผจู ดั ทาํ ระบบฐานขอมลู กลาง ( Data Base) ในการบรหิ ารจดั การเกี่ยวกับความเสยี หายทง้ั ดา นประชาชนทป่ี ระสบภยั ทรัพยส ิน การประกอบอาชพี สิง่ สาธารณประโยชน และการใหค วามชว ยเหลือ ประชาชนผปู ระสบภยั ที่หนวยงานของรัฐไดดาํ เนินการแลว เพือ่ ประโยชนในการ ติดตามการใหความชวยเหลือใหเ ปนไปอยางถกู ตอ ง รวดเร็วและท่ัวถึง ประกอบกับ มหี นว ยงานภาคเอกชน องคกรการกุศล องคก รระหวางประเทศ มลู นธิ แิ ละบคุ คล ตา งๆ ท่แี สดงความประสงคจะใหความชว ยเหลอื แกผปู ระสบภยั เปน จาํ นวนมาก จึง จาํ เปน ตอ งมหี นวยงานกลางรวบรวมขอมลู ดงั กลาว เพื่ออาํ นวยความสะดวกใน การติดตอ ประสานงานรับความชวยเหลือนัน้ การจดั การภยั พิบัตแิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖๓ กรมปองกนั และบรรเทาสาธารณภยั ไดด าํ เนินการจัดทําระบบฐานขอมูลกลาง เก่ยี วกับความเสยี หายและการใหความชว ยเหลอื ผปู ระสบภยั ในดา นตา งๆ เพื่อใช เปนขอ มลู กลางในการตัดสนิ ใจกํากับดแู ล และตดิ ตามการใหค วามชว ยเหลือแก ประชาชนผูประสบภัยของทกุ หนวยงาน ตลอดจนองคกรตา งๆ ท่ีเกย่ี วของ อยา งไรก็ ตาม ขอมูลดงั กลาวมกี ารปรบั ปรงุ เปลย่ี นแปลงตามผลการดําเนินการของหนว ยงาน ท่ีใหความชว ยเหลอื เพ่ิมขน้ึ เปนระยะๆ ทําใหจาํ เปน ตองมีการปรับปรงุ แกไขขอ มูลให เปนปจจุบนั ดังน้นั ศูนยอํานวยการฯ ณ จังหวัดภูเก็ต จงึ ขอความรว มมอื จาก หนว ยงานท่ีเกยี่ วของในการเชือ่ มโยงระบบฐานขอมูลท่หี นวยงานจดั ทําไวเ พ่อื บรู ณา การเช่ือมโยงขอมลู กนั สว นหนวยงานทมี่ ไิ ดจัดทําระบบฐานขอมูลไว ขอใหจัดสง ขอมูลความเสียหายและการใหความชวยเหลอื ทไ่ี ดดาํ เนินการแลว เสรจ็ ไปยงั ผูจัดทาํ ระบบฐานขอมูล เพอ่ื ปรบั ปรุงฐานขอมูลใหเปนปจ จุบันและใชป ระโยชนในการ ตดิ ตามและประเมินผลการใหความชว ยเหลือของรฐั บาล ๔.๑.๗ ปญ หา อปุ สรรคและขอจํากดั ในการใหความชวยเหลอื ผูประสพบิบตั ิภยั คลนื่ สึนามิ ๑) การติดตอส่ือสาร โดยเฉพาะเม่อื ในระยะ ๓ วนั แรกของเหตุการณ ซ่ึง ระบบส่ือสารท้งั โทรศพั ทพ้ืนฐานและโทรศพั ทมอื ถอื ไมสามารถใชงานไดใน หลายพื้นท่ีทีป่ ระสบภยั เน่ืองจากอปุ กรณข องชมุ สายตา งๆ ถูกทําลาย การ รายงานความเสยี หาย การตรวจสอบผูบาดเจบ็ หรือเสยี ชีวิต จึงไมส ามารถ ดาํ เนนิ การได ๒) การจัดระเบยี บ ขัน้ ตอน หรือสงั่ การในสภาวะฉกุ เฉิน เนื่องจากภัย ธรรมชาติลักษณะน้ีไมเคยปรากฏมากอ น ประกอบกับการสญู เสียชวี ิตและ ความเสียหายตอทรัพยสนิ ทีเ่ กดิ ข้นึ มเี ปนจํานวนมากภายในระยะเวลาอนั สน้ั เมื่อเกิดเหตุขึ้นแลวจึงกอ ใหเกิดความวุนวายและสับสน โดยเฉพาะใน ระยะแรกท่ยี ังไมส ามารถหาผูร บั ผิดชอบสั่งการได ๓) การระดมสรรพกาํ ลัง เครอื่ งจกั ร เครอ่ื งมอื การขนยา ยเคร่อื งจกั รกลเขา ไปชว ยเหลอื และการใชเ ครอ่ื งจักรกลขณะปฏิบตั ิการจาํ เปน ตองใช งบประมาณและไดร ับการอนมุ ัติจากผมู อี ํานาจสัง่ การ ในกรณดี ังกลา ว ระยะแรกเจา หนา ทรี่ ะดบั ปฏิบัติการไมส ามารถตดั สินใจเคลอื่ นยาย เครอ่ื งจักรได เนอื่ งจากไมม ีอาํ นาจในสายบังคบั บัญชา นอกจากนี้ เครอ่ื งจกั รกลบางประเภททมี่ คี วามตองการใชง านสูง ขณะท่เี จาหนา ท่ี ควบคุมเครื่องมีจาํ นวนจาํ กดั ทาํ ใหบางสว นเกิดความเหน่อื ยลาเมอ่ื ตอ งอยู ปฏิบตั งิ านภาคสนามเปน ระยะเวลานาน การจดั การภยั พบิ ัตแิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖๔ ๔) การขาดผูเช่ียวชาญเฉพาะดา น เชน การกภู ัยชว ยชวี ติ และลา ม แปลภาษา เม่ือเกิดเหตรุ ะยะแรก มจี าํ นวนเจา หนาท่กี ูภ ยั ไมเ พียงพอ เน่อื งจากมผี ูบ าดเจบ็ และเสียชวี ิตจํานวนมาก และผูบ าดเจบ็ จาํ นวนมากไม สามารถสอื่ สารดวยภาษาไทยหรือภาษาองั กฤษได ภายหลงั เม่อื ไดร บั การ สนับสนุนหนว ยกูภยั จากพน้ื ท่ตี างๆ เขาใหการชวยเหลอื รวมท้ังอาสาสมัคร จากพน้ื ทีต่ า งๆ ชว ยทาํ หนาที่ลา มแปลภาษา ทําใหก ารชวยเหลอื สามารถ ดําเนนิ การไดอยา งตอ เนื่อง ๕) ปญ หาการฟนฟูและพัฒนาในระยะยาว การฟน ฟรู ะยะยาวยงั ขาดมิตดิ า น สทิ ธิของชุมชน ทาํ ใหการจัดระเบียบชายหาด การปรบั เปล่ยี นภูมิทศั น การวางผังเมือง และการจัดหาที่อยอู าศยั เปน ไปอยางไมม ีระบบและ กอ ใหเกิดปญหาทีส่ ําคัญ ๒ ประเดน็ คือ • ปญ หาความขดั แยงเร่ืองท่ีดิน ปญ หาท่ดี นิ เปน ประเด็นทสี่ าํ คญั และรุนแรงมากทส่ี ดุ ในกระบวนการฟนฟู ผปู ระสบภยั ทอ่ี ยูในศนู ย อพยพนานทสี่ ุด คอื ชาวบานที่ประสบปญ หาทด่ี ินและยังไมไดร บั ความชว ยเหลือ สว นใหญอยูใ นฐานะผูเ ชา ที่ดนิ ชมุ ชนสว นใหญที่ เขารวมโครงการประสบปญ หาความขัดแยงเร่อื งทด่ี นิ ��ประเดน็ 22 เรือ่ งท่ดี ินมกี ารอภิปรายกนั มาก โดยเฉพาะเรอ่ื งของนโยบายการ กําหนดแนวเขตปองกันภยั พบิ ัติ โดยนโยบายน้ีไดถูกนําเสนอใน ประเทศอนิ เดยี ศรลี งั กา อนิ โดนเี ซยี และไทย ซึ่งไดม กี ารนําเสนอ แนวคิดในการกาํ หนดแนวเขตปอ งกันภยั พบิ ตั ปิ ระมาณ ๒ กิโลเมตรจากชายฝง การบังคับใชนโยบายนี้สรา งปญหาที่สาํ คญั ตอการเล้ียงชพี ของชาวประมงพ้ืนบาน กรณพี พิ าทเรอื่ งที่ดนิ ทาํ ใหม กี ารแตงตัง้ คณะอนุกรรมการแกไข ปญ หาทีด่ ินในพื้นท่ีธรณีพิบตั ิสนึ ามิ ๖ จังหวัด เพอื่ มาดาํ เนนิ การ แกไ ขปญ หาดงั กลาว แนวทางแกไขปญ หาที่สาํ คัญคอื ชมุ ชนไดร บั อนุญาตและมสี ทิ ธิในการใชป ระโยชนท ่ดี นิ ของรัฐไดใ นนามของ ชุมชน โดยชาวบานคนใดคนหน่ึงไมส ามารถทจี่ ะขายทีด่ ินหรอื ตัด แบงขายได เพราะท่ดี ินน้ีถอื เปนทรัพยส ินของชมุ ชนท้งั หมดรว มกัน เรียกวา ‘สทิ ธริ วมของชุมชน ’ ซ่งึ ถอื เปนกรณแี รกของประเทศไทย มีพธิ ีลงนามในบันทึกขอตกลง ซ่งึ ไดระบใุ หช มุ ชนเปนผูดูแลและ ��ACHR Summary on Land Tenure แหลง ทม่ี า: http://www.achr.net/๐๐๐ACHRTsunami/ การจัดการภัยพบิ ตั ิและการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖๕ ฟน ฟพู ื้นท่ีชายเลนในบรเิ วณพน้ื ท่ีฟนฟูดงั กลา ว แนวคิดนเ้ี ปน ทม่ี า ของการจัดทาํ โฉนดชุมชนของประเทศไทย • ปญหาการจดั หาท่ีอยอู าศัย การออกแบบและกระบวนการในการ สรา งบานถือเปน ปจจัยสาํ คัญตอการฟน ฟู แตปญ หาการสรา งท่ีอยู อาศัยเกิดขน้ึ ในหลายๆ กรณี โดยที่หนวยงานตา งๆ จะสรางบา น สาํ เร็จรปู ทีเ่ หมอื นกนั กรณที ่ีเปน ปญหามากทสี่ ุด คอื การสรา ง บานในชมุ ชนบา นน้าํ เคม็ จาํ นวนประมาณ ๗๐๐ หลัง ซงึ่ การ ออกแบบบา นไมไดคาํ นึงถงึ ลกั ษณะเฉพาะของพ้ืนทีแ่ ละไมสามารถ ตอบสนองความตอ งการของชาวบานทอี่ ยูอาศยั ได การสรา งทอ่ี ยู อาศัยโดยวธิ ดี ังกลา ว ทําใหความรสู กึ ของการเปนผพู ลัดถิน่ ยาวนานขึ้น แตกตางจากกรณีของกลุมสถาปนิก CASE ซ่ึงทาํ งาน รว มกับชุมชนในระยะยาวเพือ่ ปรับปรุงพื้นที่และท่อี ยูอ าศยั โดยจัด ประชุมเชงิ ปฏบิ ตั ิการหลายคร้งั เพ่อื รว มกนั วางโครงสรา งผงั ชุมชน และการออกแบบบา น ทาํ ใหการออกแบบครอบคลมุ การวางผังท่ดี ี ไดรับการยอมรบั จากชมุ ชนและสามารถใชป ระโยชนไดจ ริง ซึง่ นอกจากจะชว ยตอบสนองความจําเปนหลายประการของชมุ ชนแลว ยงั ทาํ ใหส ภาพแวดลอ มของทอ งถิน่ ดีขนึ้ ดวย ๔.๑.๘ การเตรยี มการรับมือภัยพบิ ตั ิคลืน่ ยกั ษส ึนามิในอนาคต ๑) การสรางระบบเตือนภัยและเฝาระวงั พบิ ตั ิภยั จากคล่นื สนึ ามกิ อ ใหเ กดิ ความเสยี หายตอชีวติ และทรพั ยสินไดอยางมาก โดยไมสามารถพยากรณ ลว งหนา ไดชดั เจนและแนน อนวา จะเกิดข้ึนเม่ือใดและท่ีใด การปอ งกันไมใ ห เกดิ ความสูญเสียท่ีสามารถทําไดดที สี่ ุด คือ การสรา งระบบการเตือนภัย และการเฝาระวังเพอ่ื แจง ใหประชาชนทราบลวงหนาและมีเวลาเตรียมตัว หรือหลบภัยไดท นั ๒) ระบบเตือนภัยระดบั ภมู ภิ าค โดยทัว่ ไป คล่นื สนึ ามจิ ะเกดิ ข้ึนบอ ยคร้ัง ในมหาสมุทรแปซฟิ ก ดังนน้ั ประเทศตา งๆ ท่ีตั้งอยูโดยรอบมหาสมทุ ร แปซิฟก จึงรว มมอื กนั สรา งระบบเตอื นภยั จากคลื่นสนึ ามิขนึ้ เปน แหง แรกโดย • คณะกรรมการระหวางประเทศดานสมุทรศาสตร (Inter- governmental Oceanographic Commission: IOC) ซึง่ เปน หนว ยงานอิสระภายใตองคก ารยูเนสโก ไดสนบั สนุนใหม ีการจัดตั้ง ศูนยข อมลู สึนามริ ะหวางประเทศ (International Tsunami Information Center: ITIC) ขึน้ ทฮี่ อลโนลูลสู หรฐั อเมริกา การจดั การภยั พิบตั ิและการฟนฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖๖ • ในป ๒๕๐๘ (ค.ศ. ๑๙๖๕) การตง้ั กลุมประสานงานระหวาง ประเทศ ดานการเตอื นภัยคลนื่ สึนามิในแปซฟิ ก (International Coordinating Group for the Tsunami Warning System in the Pacific: ICG/ITSU) ประกอบดวย สมาชิก ๒๕ ประเทศ มีภารกจิ สําคญั ในการสรา งความรวมมอื และประสานงาน เพือ่ ปอ งกนั และบรรเทาภยั จากคลืน่ สึนามิ โดยมศี นู ยเตือนภยั จาก คลน่ื สึนามใิ นแปซฟิ ก ( Pacific Tsunami Warning Center: PTWC) เปนศูนยป ฏิบัตกิ ารของกลมุ ประสานงานดังกลาว23�� ๓) บทบาทของศนู ยเ ตือนภัยจากคลืน่ สนึ ามิในภูมิภาคแปซฟิ ค ภารกิจของ PTWC คอื การตรวจจบั หาตาํ แหนง และวดั คาทเี่ กย่ี วขอ งกบั แผนดนิ ไหวที่ ทําใหม ีโอกาสเกดิ คลื่นสนึ ามิในมหาสมุทรแปซิฟกและบริเวณใกลเ คียง โดย ศูนยฯ จะรับขอ มูลความส่ันสะเทอื นของพนื้ ดนิ จากสถานตี รวจวดั ซงึ่ ต้ังอยู ในมหาสมทุ รแปซิฟก มากกวา ๑๕๐ สถานี หากพบวา แผนดินไหวมี ตําแหนง ความลกึ และระดับความรุนแรง ตรงตามเงอื่ นไขที่จะเกดิ คลน่ื สนึ ามิได ก็จะแจง ขอ มูลเตือนภยั ใหป ระเทศสมาชิกทราบลวงหนา จากน้ัน ศนู ยฯ จะตดิ ตามขอมูลระดบั น้ําทะเล เพ่ือดูการกอ ตัวของคลื่นสึนามิ โดย รับขอมูลจากสถานีวดั มากกวา ๑๐๐ สถานี หากตรวจพบการกอ ตวั ของ คลื่นสึนามกิ ็จะขยายการเตอื นภยั ไปยังประเทศตา งๆ ในบริเวณมหาสมุทร แปซฟิ กทงั้ หมด ๔) การจัดต้งั ศูนยเ ตอื นภัยสึนามิระดบั ประเทศ นอกจากศนู ย PTWC แลว บางประเทศยังจดั ตั้งศนู ยเตอื นภัยคล่นื สึนามิขึ้นเฉพาะสําหรับประเทศตน อกี ดวย เชน ญี่ปุน รสั เซยี ชิลี และหมเู กาะโปลินีเชยี ของฝรง่ั เศส ๕) การแลกเปล่ยี นขอมลู ขาวสารระหวา งประเทศ จากเหตพุ ิบัติภัยคลื่นยกั ษ สึนามิในป ๒๕๔๗ ประเทศตางๆ ที่ประสบพิบตั ภิ ัยในทะเลอนั ดามัน มี ความเหน็ พองรว มกนั ในการสรางระบบเตือนภัยเชนเดียวกบั ประเทศใน มหาสมุทรแปซิฟก แตจ ากการประชมุ ระหวา งประเทศหลายคร้งั ไดม มี ติวา แตละประเทศควรสรางระบบเตือนภยั ของตนเอง โดยไมต อ งต้งั ศูนยค วบคุม กลางในประเทศใดโดยเฉพาะ แตใหมกี ารแจง และแลกเปลย่ี นขาวสารขอมูล กันอยา งรวดเร็วเม่อื เกดิ คลืน่ สนึ ามิขึ้น ��รองศาสตราจารย ดร.ปญญา จารุศริ ิ และศาสตราจารยกติ ตคิ ุณ ไพฑรู ย พงศะบตุ ร. การสรา งระบบเตอื นภยั จากคล่ืนสนึ ามใิ นมหาสมทุ ร แปซิฟก การจัดการภยั พิบัติและการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖๗ ๖) ระบบเตือนภยั สนึ ามขิ องประเทศไทย ระบบเตอื นภัยคลื่นสนึ ามิที่ประเทศ ไทยไดดาํ เนนิ การจัดสรา ง ประกอบดว ยอปุ กรณ เครื่องมือ และมาตรการ ตางๆ ดงั น้ี • คาดการณแ ละแจงเตือนภยั พบิ ตั จิ ากคล่ืนสึนามิ อปุ กรณท่ใี ชใน ระบบเตือนภยั คลน่ื สึนามิ ประกอบดว ยฐานเกบ็ บนั ทกึ ขอมลู ใต ทะเลและทุน ลอยสง สัญญาณผวิ ทะเล รวมเรียกวา DART ยอ มา จาก Deep Ocean Assessment and Reporting of Tsunami System โดยจะสง สัญญาณขอ มลู ตา งๆ ท้ังความดนั ของนํา้ ทะเล การสน่ั สะเทือนของเปลอื กโลก และการเปลี่ยนแปลงของ คลนื่ ทะเล ไปยงั ทนุ ลอยบนผิวนํา้ ในขณะทีท่ ุน ลอยบนผิวนํา้ จะเกบ็ วดั ขอ มลู ตางๆ เพมิ่ เติม เชน ความเรว็ ของกระแสลม อณุ หภูมิ และ ความกดของอากาศ แลวสงขอ มูลทงั้ หมดผา นดาวเทียมไปยังฐาน รับสง ขอ มลู คลน่ื สนึ ามิบนฝง จากนัน้ นักวชิ าการดา นสมุทร ศาสตร อุทกศาสตรและธรณวี ทิ ยา จะรวมกันประเมนิ และ วเิ คราะหข อมูลทีไ่ ดรบั โดยใชค อมพิวเตอรจาํ ลองรูปแบบเพือ่ ทาํ นายแนวโนม ของการเกิดคล่นื สนึ ามิ หากผลการวิเคราะหพ บวา มคี วามเปนไปไดท ่ีจะเกดิ คลนื่ สนึ ามิ จะแจง ใหศูนยเ ตอื นภยั ตาม ชายฝง ตา งๆ ทราบ เพือ่ สง สญั ญาณเตอื นภัยใหป ระชาชนใน ทอ งถิ่นเตรียมตวั อพยพหนีภยั ไดท นั เวลา • เชื่อมโยงฐานขอ มูลเก่ียวกับการเกิดและการต้งั รับภัยคล่นื สนึ ามิ ระหวา งหนว ยงานตา งๆ ท่ีเก่ียวของ เชน ศนู ยเตอื นภัยพิบัติ แหง ชาติ ศูนยป ฏบิ ตั กิ ารของสํานักนายกรัฐมนตรี ศนู ยปฏิบัตกิ าร ของหนว ยงานทง้ั ในระดบั กระทรวงและระดับกรม เพื่อใหก าร เตือนภัยและการเตรียมพรอมปอ งกนั ภัยเปน ไปอยา งมี ประสิทธิภาพและรวดเร็ว รวมทัง้ ใหม กี ลไกในการดาํ เนนิ งานและ การวนิ ิจฉยั สั่งการในพนื้ ทร่ี บั ผิดชอบแตล ะแหง อยางรวดเรว็ • ติดตง้ั ระบบเตอื นภัยในทอ งถ่ิน ในทองถ่ินตา งๆ ทอ่ี าจไดร บั ภัย จากคลน่ื สนึ ามใิ หม ีการตดิ ต้งั ระบบเตือนภยั แกป ระชาชน เชน การ สง สัญญาณจากหอเตอื นภยั ท่สี รา งไวตามจุดตา งๆ การออกขา ว ดว นทางสถานวี ิทยแุ ละสถานีโทรทัศน การตดิ ตงั้ ปา ยบอกเสนทาง อพยพหนีภยั ไปยงั จดุ ปลอดภัยทอ่ี ยใู กลทสี่ ุด พรอมทั้งคําแนะนําใน การหนภี ัย ตลอดจนการวางแผนและซอมปฏบิ ตั กิ ารตามแผนของ ผูท เ่ี กย่ี วขอ ง เพื่อรับมอื กับคล่ืนสึนามิทีอ่ าจเกิดขึน้ เม่อื ใดกไ็ ด การจดั การภยั พบิ ัติและการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖๘ ๔.๒ กรณสี ถานการณอุทกภยั อันเน่อื งมาจากอิทธพิ ลของรอ งความกดอากาศตา่ํ พาดผานภาคใตตอนบน ภาคกลาง และภาคตะวนั ออก และมรสุมตะวันตกเฉยี งใต ระหวางวนั ท่ี ๑๐ ตุลาคม - ๕ ธนั วาคม ๒๕๕๓ อุทกภยั ในประเทศไทยเม่อื ๒๕๕๓ เปนเหตุการณก ารเกดิ น้ําทว มในประเทศไทยหนกั ที่สดุ ใน รอบหลายสิบป เนื่องจากมีฝนตกหนักในหลายพื้นท่ี ในชว งเดือนตลุ าคม-พฤศจกิ ายน ๒๕๕๓ กอใหเกิดความเสยี หายอยา งหนักทั้งชวี ิตและทรพั ยสนิ โดยอุทกภัยคร้ังนเี้ รมิ่ ขึน้ ตัง้ แตวนั ที่ ๑๐ ตลุ าคม ๒๕๕๓ จนกระท่ังสถานการณค ลคี่ ลายทง้ั หมดเม่อื วนั ที่ ๑๔ ธนั วาคม ๒๕๕๓ ๔.๒.๑ ลกั ษณะของภัยธรรมชาติ ๑) อุทกภัยครัง้ น้ี เกดิ จากอทิ ธพิ ลของรองความกดอากาศตํา่ พาดผานภาคใต ตอนบน ภาคกลางและภาคตะวนั ออก และมรสมุ ตะวันตกเฉยี งใต ทาํ ให ประเทศไทยมีฝนตกชุกหนาแนนและมฝี นตกหนกั ถงึ หนักมาก หลายพน้ื ท่ี เกดิ นาํ้ ทวมเฉียบพลนั นาํ้ ปาไหลหลาก เขาทว มบา นเรือนราษฎรและพ้ืนที่ การเกษตร รอ งมรสุมกาํ ลงั แรงดงั กลา วมสี าเหตจุ ากปรากฏการณลานิญา (La Niña��) ทมี่ าเร็วกวา ปกติ ประกอบกับความแปรปรวนของรอ งฝนทาํ ใหป ริมาณนาํ้ ในอางเก็บนํา้ หลายแหงมปี ริมาณนาํ้ เกนิ กวาระดับกกั เกบ็ โดยเฉพาะเข่ือนลําพระเพลงิ เขือ่ นลําตะคอง และเข่ือนปาสกั ชลสิทธิ์ จน ตองเรงระบายนํ้าออกสพู ื้นท่ีทายเขื่อน ซง่ึ ทําใหห ลายพน้ื ที่เกดิ อุทกภัย อยางหนกั ๒) สาเหตุ สาํ คัญ ท่ีทาํ ใหส ถานการณอ ทุ กภัยในพ้นื ที่จังหวัดนครราชสมี ามี ความรนุ แรง เน่ืองจากมกี ารรกุ ล้ําลาํ น้าํ ลาํ ตะคองและลาํ พระเพลิง ทําให พื้นทไ่ี มสามารถเกบ็ กกั นํ้าเอาไวไ ด โดยการรุกลา้ํ ดงั กลา วรวมถึงการใชพ้ืนที่ เพ่อื ธรุ กิจโรงแรมและรีสอรต อกี ดว ย ๓) สว นการเกดิ อทุ กภยั ในภาคใต เกิดจากอิทธิพลของพายุดเี ปรสชนั่ บริเวณ อาวไทยตอนลา งเคลื่อนตัวผา นภาคใต ทําใหภาคใตมีฝนตกชกุ หนาแนน และมีฝนตกหนักถึงหนกั มากในหลายพ้นื ท่ี ทาํ ใหเกิดนาํ้ ทว มเฉียบพลัน น้ํา ��ลานีญา (La Niña) เปนปรากฏการณตรงขา มกบั เอลนโี ญ (El Niño) คือ อุณหภูมิผิวนา้ํ ทะเลบรเิ วณเสนศูนยสตู รในมหาสมทุ รแปซฟิ กกลางและ ตะวันออกมคี า ตา่ํ กวาปกติ เนอื่ งจากลมคา (trade wind) ตะวนั ออกเฉียงใตทพ่ี ัดอยเู ปน ประจาํ ในแปซิฟก เขตรอนทางซกี โลกใตมีกําลังแรงกวา ปกติจึงพดั พาผิวนาํ้ ทะเลที่อุนจากแปซิฟก เขตรอ นตะวันออก (บริเวณฝงเอกวาดอร เปรู และชลิ ีตอนเหนอื ) ไปสะสมอยูทางแปซิฟกเขตรอน ตะวันตก (บรเิ วณชายฝงอนิ โดนเี ซยี และออสเตรเลยี ) มากยิ่งข้นึ จึงทาํ ใหท างแปซฟิ ก เขตรอนตะวนั ตกซงึ่ เดิมมีอุณหภมู ผิ วิ น้าํ ทะเลและ ระดับนา้ํ ทะเลสูงกวาทางแปซิฟก เขตรอนตะวันออกอยูแ ลว กลับยง่ิ มอี ณุ หภมู ผิ วิ นํ้าทะเลและระดับนํา้ ทะเลสูงกวา ทางแปซฟิ กเขตรอ นตะวันออก มากข้ึนอีก ทาํ ใหท างแปซิฟกเขตรอ นตะวันตกมปี ริมาณฝนมากขึ้น ขณะทท่ี างแปซิฟกเขตรอ นตะวันออก จะมีความแหงแลง รนุ แรงมากขน้ึ เชนกนั ปรากฏการณลานีญาจะเกดิ โดยเฉลีย่ ๕ – ๖ ป ตอคร้ัง และแตละครง้ั กินเวลานานประมาณ ๑ ป (ทม่ี า: ดร.สมบตั ิ เจริญวงศ จดหมายขาวราชบณั ฑติ ยสถาน ปท่ี ๘ ฉบับท่ี ๘๖ กรกฎาคม ๒๕๔๑) การจดั การภัยพิบัตแิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖๙ ไหลหลาก เขาทว มบา นเรือนราษฎรและพน้ื ท่กี ารเกษตร รวมทง้ั เกิดปญ หา ดินโคลนถลม ซงึ่ สรางความเสยี หายตอ ชวี ิตและทรพั ยสินเปนอยางมาก ๔) สถานการณอ ุทกภัยในป ๒๕๕๓ ถือเปนอทุ กภยั ครั้งรา ยแรงที่สดุ นบั ตั้งแต การเกดิ อทุ กภยั ทีจ่ ังหวดั สงขลาเมอ่ื เดอื นพฤศจิกายน ๒๕๔๓ ซง่ึ มี ผูเ สียชีวิต ๒๐ คน ในอาํ เภอหาดใหญแ ละอาํ เภอใกลเ คียงอกี ๑๖ อาํ เภอ หลายพ้นื ที่มนี ้าํ ทว มสงู ถึง ๓ เมตร พืน้ ทีใ่ นเขตเมืองไดร บั ผลกระทบรอยละ ๘๐ มีผไู ดร ับผลกระทบ ๓๐ ,๐๐๐ ครัวเรอื น และประชาชนประมาณ ๑๐,๐๐๐ คน ไมส ามารถออกจากท่พี กั อาศยั ได ๔.๒.๒ ความเสียหายจากสถานการณอ ุทกภยั ระหวาง ๑๐ ตลุ าคม - ๕ธันวาคม ๒๕๕๓ ๑) กรมปองกนั และบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย รายงานวา มี พน้ื ท่ปี ระสบอุทกภยั ใน ภาคใตต อนบน ภาคกลาง และภาคตะวนั ออก รวม ทง้ั ส้นิ ๓๙ จงั หวดั ๔๒๕ อาํ เภอ ๓,๐๙๘ ตาํ บล ๒๖,๒๒๖ หมบู าน ราษฎร ไดรบั ความเดือดรอ น ๒ ,๐๐๒,๙๖๑ ครวั เรือน ๗ ,๐๓๘,๒๔๘ คน พ้นื ท่ี การเกษตรคาดวาจะไดร บั ความเสยี หาย ๗ ,๗๘๔,๓๖๘ ไร มผี ูเ สยี ชวี ิตจาก เหตุอุทกภยั ๑๘๐ ราย สว นในพ้นื ทีภ่ าคใต มจี งั หวัดประสบภัยทัง้ สิน้ ๑๒ จงั หวัด ๑๓๓ อําเภอ ๘๗๔ ตําบล ๖ ,๑๙๗ หมูบ า น ราษฎรไดรับความ เดอื ดรอน ๖๐๙ ,๕๑๑ ครวั เรอื น ๑ ,๙๓๒ ,๔๐๕ คน มีผเู สียชีวิตทง้ั สน้ิ ๘๐ คน ตารางท่ี ๕ : พื้นท่ีที่ไดรบั ผลกระทบรวม ๓๙ จงั หวดั ลาํ ดับท่ี จังหวัด ลาํ ดับท่ี จงั หวดั ลาํ ดับที่ จงั หวดั ๑ พจิ ติ ร ๑๔ หนองบัวลาํ ภู ๒๗ สงิ หบ รุ ี ๒ เพชรบรู ณ ๑๕ ปราจีนบุรี ๒๘ ชยั นาท ๓ ระยอง ๑๖ สมุทรปราการ ๒๙ สระบุรี ๔ จันทบรุ ี ๑๗ นครปฐม ๓๐ ขอนแกน ๕ ตราด ๑๘ อุทัยธานี ๓๑ มหาสารคาม ๖ ตาก ๑๙ บรุ ีรมั ย ๓๒ ศรีสะเกษ ๗ ชลบุรี ๒๐ ฉะเชิงเทรา ๓๓ อุบลราชธานี ๘ ลาํ พนู ๒๑ อางทอง ๓๔ ปทุมธานี ๙ เชยี งใหม ๒๒ ชัยภูมิ ๓๕ นนทบุรี ๑๐ สระแกว ๒๓ นครสวรรค ๓๖ สุพรรณบุรี ๑๑ นครนายก ๒๔ นครราชสมี า ๓๗ กาฬสนิ ธุ ๑๒ กําแพงเพชร ๒๕ สุรนิ ทร ๓๘ รอ ยเอ็ด ๑๓ พษิ ณุโลก ๒๖ ลพบรุ ี ๓๙ พระนครศรอี ยธุ ยา ท่มี า: กรมปองกันและบรรเทาสาธารณภยั กระทรวงมหาดไทย การจดั การภัยพิบัตแิ ละการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗๐ ตารางท่ี ๖ : พืน้ ท่ีทไ่ี ดรบั ผลกระทบจากอุทกภัยในภาคใต ๑๒ จงั หวัด ลาํ ดับที่ จังหวัด ลาํ ดบั ท่ี จังหวดั ๑ สรุ าษฎรธ านี ๖ ยะลา ๒ พัทลุง ๗ นราธิวาส ๓ สตูล ๘ ตรัง ๔ กระบ่ี ๙ สงขลา ๕ ระนอง ๑๐ นครศรีธรรมราช ๖ ปต ตานี ๑๒ ชมุ พร ที่มา: กรมปอ งกันและบรรเทาสาธารณภยั กระทรวงมหาดไทย ๒) อทุ กภัยครั้งน้ีไดส รางความเสยี หายตอทรัพยส นิ ของประชาชนและทาง ราชการจาํ นวนมากโดยเฉพาะภาคการเกษตรน้นั เบือ้ งตน พบวา มมี ลู คา ความเสียหายประมาณ ๒๐,๖๖๖ ลา นบาท โดยรัฐมนตรวี า การกระทรวง เกษตรและสหกรณ ไดใหข อ มูลวาพ้นื ทก่ี ารเกษตรไดร บั ความเสียหายกวา ๒.๔ ลา นไร เกษตรกรไดรับความเดอื ดรอ น ๑๕๐,๐๐๐ ราย นาขา วไดรบั ผลกระทบมากทส่ี ดุ คิดเปน ๑.๗ ลานไร ดา นปศสุ ตั วแ ละดา นประมงไดร บั ผลกระทบกวา ๑๐๐,๐๐๐ ราย ซึ่งเมอื่ นับรวมกับความเสยี หายจาก อทุ กภยั นบั ตั้งแตเ ดือนสิงหาคมเปน ตน มา พบวาพน้ื ท่ีการเกษตรไดร บั ความ เสยี หายเกือบ ๔ ลา นไร เกษตรกรไดรบั ความเดือนรอ นประมาณ ๒๙๐,๐๐๐ ราย ๓) สาํ หรับสถานการณอทุ กภัยในภาคใตไดกอ ใหเ กดิ ความกังวลวาจะสง ผลกระทบตอ การผลติ ยางธรรมชาติ โดยคาดวาปริมาณการผลิตอาจลดลง ถึงรอ ยละ ๔.๑ ในไตรมาสท่ี ๔ ของป ๒๕๕๓ ซงึ่ ความกังวลดงั กลา วสง ผล ใหร าคายางธรรมชาติเพิม่ สงู ขึน้ นอกจากน้ี ยังมคี วามเสียหายทเ่ี กดิ กบั การ ทาํ นากงุ ฟารม หอยนางรมและหอยแครงในพืน้ ที่ชายฝง ในอําเภอบานดอน และอําเภอไชยา จงั หวดั สรุ าษฎรธานีทถ่ี ูกกระแสนํ้าพัดพาไปดว ย ๔) ศนู ยบ ริหารงานอุบัตภิ ัย กรมทางหลวงไดรายงานความเสียหายของเสนทาง คมนาคมวา ณ วันที่ ๒๔ ตุลาคม ๒๕๕๓ สถานการณอ ุทกภัยไดทําใหเกิด ภาวะนํ้าทวมและสะพานชาํ รุดไป ๑๓ จังหวดั จํานวน ๗๐ สายทาง การจดั การภัยพบิ ัติและการฟนฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗๑ ๔.๒.๓ การชว ยเหลอื ผูป ระสบภัยและการฟน ฟคู วามเสียหาย ๑) การชวยเหลอื ระยะเรง ดวน • กรมปองกันและบรรเทาสาธารณภยั ไดจดั สงอุปกรณกภู ัย ยานพาหนะ เคร่ืองอุปโภคบริโภค เวชภณั ฑ และเจาหนาท่ี สนบั สนุน เขา ชวยเหลือและอพยพผปู ระสบภัย • ทหาร ๓ เหลา ทพั สงอปุ กรณ ยานพาหนะ และกําลงั พลในการ ชวยขนยายสงิ่ ของและอพยพประชาชนไปยังพ้ืนทีป่ ลอดภยั • กรมชลประทาน จดั สง อปุ กรณ ยานพาหนะ และผเู ช่ยี วชาญดาน การบริหารจัดการนํา้ ในภาวะวิกฤติ ลงพืน้ ทเ่ี พอื่ ติดตามประเมนิ สถานการณอ ยางใกลชิด • หนว ยงานราชการตา งๆ ในพ้ืนที่ เชน สาํ นกั งานปศสุ ตั วจังหวดั สํานักงานสาธารณสุขจังหวัด กรมอทุ ยานแหงชาตฯิ สถานีควบคมุ ไฟปา กาชาดจงั หวดั องคกรปกครองสว นทองถนิ่ พาณิชยจงั หวัด และรฐั วสิ าหกจิ ตา งๆ ไดสงอุปกรณก ูภ ัย ยานพาหนะ เครอ่ื ง อปุ โภคบริโภค เวชภณั ฑ และกําลังเจา หนาทีช่ วยขนยายส่ิงของ และอพยพประชาชน ตลอดจนการสูบน้าํ ออกจากพน้ื ที่ทําคนั ดิน และสรางแนวกระสอบทรายก้ันนํ้ารวมทงั้ การแจกจา ยอาหารแก ผูป ระสบภัยสิ่งของ • นอกจากนี้ ยงั ไดรับพระมหารกรุณาธิคุณ โดยไดพระราชทาน ความชว ยเหลอื ผา นทางมูลนิธริ าชประชานุเคราะห ในพระบรม ราชูปถัมภพ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูห วั สาํ นกั งานบรรเทาทุกข และประชานามยั พิทกั ษ สภากาชาดไทย กองงานพระวรชายาฯ ในสมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชสยามมกฎุ ราชกุมาร และมูลนธิ ิ เพื่อนพึง่ (ภาฯ)ยามยาก รวมทั้งความชว ยเหลอื จากภาคเอกชน หลายรายในการสนับสนนุ อาหารและเครอื่ งอปุ โภคบรโิ ภค • วนั ที่ ๒๔ ตุลาคม ๒๕๕๓ นายกรัฐมนตรไี ดลงนามแตงตง้ั ศนู ยป ระสานการชวยเหลือเยยี วยาผปู ระสบอุทกภัย (ศชอ.) โดยมี คณะกรรมการอํานวยการ กาํ กับ ตดิ ตามการชวยเหลือผปู ระสบ อทุ กภยั (คชอ.) ทําหนาทีเ่ ปน ศนู ยกลางจดั การระบบขอมลู สถานการณอ ทุ กภยั รบั เร่ืองรอ งเรียน เฝาติดตาม และกาํ หนด มาตรการตางๆ ในการรบั มอื สถานการณอ ุทกภยั ในแตละพืน้ ที่ โดยประสานงานกบั หนวยงานในพนื้ ที่ แพทย พยาบาล และฝาย การจดั การภัยพบิ ตั ิและการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภัย: กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗๒ อ่ืนๆ เพื่อรว มแกไ ขปญ หา และจดั ทาํ ศนู ยข อมูลชว ยเหลอื ผปู ระสบภัยนา้ํ ทวม ซ่ึงเปนการบูรณาการขอมูลจากหนว ยงาน ตา งๆ ทงั้ ภาครัฐและเอกชน ที่รบั แจงเหตขุ อความชวยเหลอื และ ประสานการใหความชว ยเหลือโดยสง ผลใหแบง แยกขอมลู ได ชัดเจนวา พ้ืนทใี่ ดทีต่ อ งการความชว ยเหลือเรง ดว น ตอ งการความ ชวยเหลือ ไดรับผลกระทบ หรอื ไดร บั การชว ยเหลอื แลว • วันที่ ๒๖ ตลุ าคม ๒๕๕๓ คณะรัฐมนตรอี นุมัตใิ นหลกั การใหใ ช งบประมาณรายจายประจําปง บประมาณ ๒๕๕๔ งบกลางรายการ เงนิ สาํ รองจา ยเพอื่ กรณฉี ุกเฉินหรอื จําเปน เพ่อื ชวยเหลอื ผูประสบภัยพิบตั กิ รณฉี ุกเฉิน (อทุ กภัย) ครัวเรือนละ ๕,๐๐๐ บาท ใน ๒ กรณี ไดแก (๑) ราษฎรผูประสบอทุ กภัยจากกรณีเกิดนํา้ ทวมฉบั พลัน ทาํ ใหไ มส ามารถขนยา ยทรัพยส ินไปสูในท่ีปลอดภัยได (๒) ผูท่ีมีทพี่ ักอาศยั อยูใ นพ้นื ท่ีนาํ้ ทวมขงั ติดตอกันไมนอยกวา ๗ วนั • วันที่ ๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๓ คณะรฐั มนตรมี มี ตใิ หความชวยเหลือ ผูประสบภัยจากอทุ กภยั โดยกาํ หนดมาตรการชวยเหลือ โดย กาํ หนดใหการใหค วามชว ยเหลือครอบคลมุ ๓ กลมุ ไดแ ก ผดู อ ยโอกาส ผูท ชี่ ว ยเหลือตนเองไมได เกษตรกร และ ผูป ระกอบการ รวมท้งั ระบบโครงสรางพืน้ ฐาน โดยกาํ หนด มาตรการ ดังนี้ (๑) มาตรการชว ยเหลอื เรงดวนในชว งวกิ ฤติ ไดแก การแจก ถงุ ยังชีพ การจัดหาปจ จยั สี่ซ่งึ มอี าสาสมัครและ ภาคเอกชนจาํ นวนมากเขา มารว มดําเนนิ การ และการให เงนิ ชวยเหลือผูประสบภยั ๕,๐๐๐ บาท/ครัวเรอื น (๒) มาตรการชวยเหลอื หลงั น้ําลด ไดแ ก - ชดเชยพชื ผลเสียหาย ๓๐,๐๐๐ บาท/ครวั เรอื น - ชดเชยเครื่องมอื ประกอบอาชีพ ๑๐,๐๐๐ บาท/ ครวั เรอื น - ชวยเหลือการฟนฟูอาชีพ รอยละ ๕๕ ของตนทนุ การผลติ - มาตรการดา นการเงินการคลัง ไดแก สินเชอื่ เพอื่ ประกอบอาชพี และทอ่ี ยูอาศัย งดพักชําระหน้ี การจดั การภัยพิบตั แิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗๓ ยกเวนภาษี อาํ นวยความสะดวกการเบิกจา ยเงนิ ทดรองราชการ - ฟนฟูโครงสรางพ้ืนฐานเชน โรงเรยี น โรงพยาบาล ถนน ไฟฟา ประปา และสถานทร่ี าชการ • วนั ที่ ๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๓ รฐั มนตรชี วยวา การกระทรวงมหาดไทย (นายถาวร เสนเนียม) มขี อสั่งการ ถงึ หนว ยปฏบิ ัตใิ นพ้ืนท่ีประสบ อุทกภัยภาคใต ดงั น้ี • ใหอําเภอในพ้ืนที่ประสบอทุ กภัยเปนศูนยก ลางในการ ประสานการใหความชวยเหลือประชาชน โดยให หนว ยงานที่จะเขามาปฏบิ ัติการใหความชวยเหลอื ประชาชน ประสานการปฏบิ ัตกิ ับอาํ เภอเพอื่ ใหก าร ชวยเหลอื เปน ไปอยา งท่ัวถึงไมเ กดิ การซาํ้ ซอ น • ใหหนว ยงานในสังกดั กรมทางหลวง กรมทางหลวงชนบท และทองถ่นิ สํารวจเสน ทางคมนาคมท่ไี ดร บั ผลกระทบ โดยเฉพาะจดุ ท่ไี มส ามารถสัญจรได เพ่ือประชาสมั พันธให ประชาชนทราบอยางทว่ั ถึง • หากขายการสื่อสารหลักไมสามารถใชการได ใหใชร ะบบ การสื่อสารของกรมการปกครอง (Trunk Radio) เปน เครือขา ยสาํ รอง • ในการชว ยเหลอื บรรเทาทุกขผ ปู ระสบภัยในภาวะเรงดว นนั้น อาสาสมคั ร และภาคเอกชน ไดรว มมือกันดําเนินการโดยไดม ีการเรียกรองให สาธารณะชว ยกนั บรจิ าคและลงพื้นท่ใี หค วามชว ยเหลอื ในขณะท่คี วาม ชวยเหลือของภาคราชการยังเขา ไมถ งึ ซึง่ ผปู ระสบภยั ตางช่ืนชมในความ รวดเร็วและการรว มมอื ของกลมุ อาสาสมคั รตางๆ ๒) การฟน ฟแู ละมาตรการระยะยาว รัฐบาลไดกาํ หนดมาตรการระยะยาวเพอ่ื ปองกนั และฟน ฟสู ภาพพืน้ ที่ อันเนือ่ งมาจากปญหาอทุ กภัยโดยไดส ง่ั การใหด าํ เนนิ การ ดงั น้ี • การจัดทาํ ระบบการเตือนภยั ที่มเี อกภาพ • การจดั ทาํ ระบบบรหิ ารจดั การน้ํา • การปรับปรงุ แผนปองกนั และบรรเทาสาธารณภยั เพ่อื นาํ ไปสกู าร ปฏิบัตไิ ดทนั ตอสถานการณ • การพัฒนากลไกประกนั ความเสีย่ ง การจดั การภัยพบิ ตั ิและการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗๔ นอกจากนัน้ รัฐบาลไดก าํ หนดพนื้ ทเ่ี ปา หมาย ๓ จังหวัด คือ นครราชสมี า ชัยภมู ิ และลพบุรี เพื่อใหเ ครอื ขา ยประชาชน สภาหอการคา สภา อุตสาหกรรม และสถาบันการศึกษา รว มหารอื เพอ่ื เรงฟนฟแู ละแกไข ปญหาระยะยาว โดยกําหนดพื้นทนี่ าํ รอ งที่ ตําบลกระเบ้ืองใหญ อําเภอพิ มาย จงั หวดั นครราชสมี า และกําหนดแนวทางดําเนนิ การทสี่ าํ คัญ อาทิ การ วางผังเมือง การแกไขสงิ่ ปลูกสรา งขวางทางนํา้ และการเพิ่มพน้ื ทีแ่ กมลงิ ๔.๒.๔ ปญ หา อุปสรรคและขอ จํากัดในการใหค วามชวยเหลือผูประสบภัยจากอทุ กภยั ป ๒๕๕๓ การไมม นี โยบายการเตอื นภัยธรรมชาตทิ ่ีชดั เจนของภาครฐั ทาํ ใหหนวยงานตางๆ ขาดการบูรณาการขอ มลู เพ่อื ใหค วามชวยเหลือผปู ระสบภัย แมว า กรมอตุ นุ ิยมวทิ ยาจะ ออกประกาศเตอื นภัยเปน ระยะกวา ๒๐ ฉบับ ท้งั รายละเอียดของพ้ืนทแี่ ละปรมิ าณ น้ําฝนท่อี าจกอ ใหเ กิดนาํ้ ทวมฉบั พลนั แตการขาดการเฝา ระวงั และการประเมนิ สถานการณท ่ีตอ เน่ืองบนพ้ืนฐานของขอ มูลทไ่ี ดรับ ทาํ ใหไมม ีการปองกัน การเตอื นภยั และการเตรยี มการอพยพประชาชนในพ้ืนท่เี สย่ี งภัย เม่อื เกิดอุทกภัยข้ึนจงึ ไมส ามารถ แกไขสถานการณไ ดท ัน การจดั การภยั พบิ ัตแิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกิดภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗๕ ๔.๓ กรณี สถานการณอทุ กภัยและดินโคลนถลม ในพนื้ ท่ภี าคใตเม่อื เดือนมีนาคม ๒๕๕๔ ภายหลังการเกดิ อทุ กภยั เมอ่ื ปลายป ๒๕๕๓ หลายพ้นื ท่ภี าคใตข องประเทศไทยกําลงั อยู ระหวางการฟน ฟูความเสยี หาย กเ็ กิดภยั ธรรมชาติซ้ําขึน้ ในหลายพน้ื ทใี่ นภาคใต เม่ือ วนั ที่ ๒๓ มนี าคม ๒๕๕๔ โดยเกดิ อุทกภยั และดนิ โคลนถลม อนั เนอ่ื งมาจากความกดอากาศสูงกําลงั คอนขางแรงจากประเทศจนี แผปกคลุมประเทศไทยตอนบนสงผลใหล มตะวันออกที่พัดปกคลุม อาวไทยและภาคใต มีกาํ ลังแรง ทาํ ใหหลายพน้ื ทใ่ี นจังหวดั ภาคใตมีนา้ํ ปาไหลหลาก นํ้าทว ม ฉบั พลนั และน้ําลนตล่ิง กอ ใหเ กิดความเสียหายในพ้นื ที่ ๑๐ จังหวดั ๑๐๐ อาํ เภอ ๖๕๑ ตําบล คน�� ประชาชนเดือดรอ น ๖๒๘,๙๙๘ ครวั เรอื น ๒,๐๙๔,๕๙๕ คน และมผี เู สียชีวติ ๖๔ 25 ๔.๓.๑ ลกั ษณะของภัยธรรมชาติ อทุ กภัยในพื้นท่ีภาคใตเมอ่ื เดือนมนี าคม ๒๕๕๔ เปนผลมาจากอทิ ธิพลของความกด อากาศตา่ํ จากประเทศจนี ที่แผปกคลุมประเทศไทยตอนบนตง้ั แตวันที่ ๑๘ มนี าคม มา กระทบกบั กับความกดอากาศตาํ่ ในบริเวณอา วไทย ระหวา งวันท่ี ๒๔-๒๕ มนี าคม เม่ือ เกิดการรวมตัวกันของความกดอากาศท้ังสอแงละเคล่ือนเขาสูพื้นท่ีภาคใต จึงทําใหเกดิ พายทุ ม่ี ลี ักษณะคลายพายดุ เี ปรสชัน ทําใหเ กิดฝนตกหนกั ในหลายพ้ืนท่ี ตง้ั แตจังหวดั สรุ าษฎรธานีถึงจังหวัดพทั ลุงโดยมีปรมิ าณน้ําฝนมากกวา ๒๐๐ มลิ ลเิ มตรตอ ช่วั โมง ๔.๓.๒ ความเสียหายจากอุทกภัยและดินโคลนถลม (๑) อทุ กภัยครง้ั น้ีเรม่ิ ตนจากการเกิดฝนตกหนัก ในจงั หวดั สรุ าษฎรธานแี ละ พทั ลงุ ต้งั แตวันท่ี ๒๑-๒๕ มนี าคม ทําใหน ้ําปา จากเทอื กเขาบรรทัดไหลเขา ทวมพน้ื ทใี่ นจงั หวดั สรุ าษฎรธ านี ๗ อําเภอและพัทลุง ๘ อําเภอ โดยจังหวัด พทั ลงุ ไดอ อกประกาศเตอื นใหป ระชาชนรมิ ทะเลสาบสงขลาเตรียมอพยพ ทรพั ยสิน เน่อื งจากกรมอุตุนยิ มวทิ ยาประกาศวา จะมีฝนตกหนักจนถงึ วนั ที่ ๒๖ มีนาคม ซึ่งจะมผี ลกระทบจากนํ้าในทะเลสาบสงขลาลน ตล่งิ และ สํานกั งานปองกันและบรรเทาสาธารณภัยจงั หวดั ไดสงเรอื ทอ งแบน จํานวน ๑๕ ลาํ ใหความชว ยเหลอื ผปู ระสบภยั ตอ มานาํ้ ที่ทว มในพื้นทีจ่ งั หวดั พทั ลุง ไดขยายวงกวา งเพิ่มเปน ๑๐ อําเภอ ระดับน้ําเฉลย่ี สงู กวา ๑.๒๐ เมตร อา ง เกบ็ นา้ํ และคลองสําคญั หลายแหง มีนา้ํ เออ ทว ม ประชาชน ไดรบั ความ เดอื ดรอ นกวา ๑๘ ,๐๐๐ ครัวเรือน นอกจากน้ี ไดเ กิดโคลนถลมรมิ ปา เทือกเขาบรรทัด ซ่ึงหนวยงานรบั ผดิ ชอบคอื สาํ นกั งานปอ งกนั และบรรเทา สาธารณภยั จงั หวัดไดป ระกาศเตือนประชาชน ที่อยอู าศยั ในพื้นท่ีใกลเ คียง ใหอพยพออกจากพื้นทีเ่ สย่ี งภัย Ó× ขอมูลจากกรมปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั กระทรวงมหาดไทย ณ วันท่ี ๑๘ เมษายน ๒๕๕๔ การจดั การภัยพิบัตแิ ละการฟนฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗๖ (๒) วันท่ี ๒๖ มนี าคม ๒๕๕๔ ฝนทีต่ กสะสมมาตลอดหลายวนั ทําใหน ้าํ จาก เทือกเขาไหลเขาทว มหลายอําเภอของจงั หวดั นครศรีธรรมราช ระดบั น้าํ ใน เขตเทศบาลสงู ประมาณ ๓๐-๕๐ กิโลเมตร การจราจรและเสน ทาง คมนาคมหลายเสน ทางถูกตัดขาด ชาวบา นในหลายอําเภอตอ งตดิ คา งอยูใน พืน้ ทป่ี ระสบภัยเปน จํานวนมาก นอกจากนั้นฝนท่ีตกหนกั ตออยา งเน่อื งทาํ ใหเกิดเหตดุ ินโคลนถลม ทบั บา นเรอื นประชาชนหลายพ้นื ท่ี และสง ผล กระทบของอทุ กภัยขยายวงกวางไปเกอื บทัง้ จงั หวดั รวมท้งั ทา อากาศยาน นครศรธี รรมราชทถ่ี ูกน้ําปาไหลหลากเขาทวมพืน้ ทส่ี นามบิน โดยเฉพาะ รันเวยที่นาํ้ ทว มสูงกวา ๑ ฟุต เปน ระยะทางกวา ๒ กิโลเมตร ระบบไฟฟา ท้ังหมดจมอยใู ตน้าํ ซึง่ ตองมกี ารตรวจสอบกอนจงึ จะพิจารณาเปด สนามบนิ อกี คร้งั หนง่ึ สว นโรงพยาบาลทาศาลามนี า้ํ ทว มสงู โดยบางจดุ สูงถงึ ๒ เมตร ตอ งหยุดใหบ รกิ าร และอพยพผปู ว ยไปยังโรงพยาบาลใกลเคยี ง เวชภณั ฑ และระบบไฟฟา ไดร บั ความเสยี หาย ผลกระทบคาดวา ไมต าํ่ กวา สิบลานบาท (๓) อุทกภัยไดข ยายวงกวา งกระจายไปในจังหวดั ตา งๆ ในพ้ืนท่ีภาคใตเกอื บทุก จังหวัดทง้ั จากปริมาณฝนทีต่ กหนกั อยา งตอ เน่อื ง นาํ้ เออลนตลิ่งและนาํ้ ปา ไหลหลาก สง ผลกระทบตอ ความเปน อยูแ ละทรัพยส นิ ของประชาชน พ้นื ที่ การเกษตร และผลผลิตทางการเกษตรถกู ทําลาย ระบบคมนาคมขนสงถูก ตัดขาดทําใหเกดิ ปญหาความลาชา ในการเขาชวยเหลอื ซึ่งกองกําลงั ทหาร ไดม ีการระดมกําลงั และเครอื่ งมอื รวมทง้ั เรือและเฮลคิ อปเตอรเขาชว ยเหลอื ผูประสบภัยจนสถานการณเ ริม่ คลีค่ ลาย (๔) อุทกภยั และดินโคลนถลมเมอ่ื เดอื นมีนาคม ๒๕๕๔ สง ผลกระทบ ตอ ทรัพยสนิ ดา นการเกษตรและการประกอบอาชีพของประชาชนจาํ นวนมาก ดงั น้ี • ดานการเกษตร มีพน้ื ที่ประสบภัยดานการเกษตร ๑๒ จังหวัด ไ ด แ ก กระ บี่ ชุ มพ ร ต รั ง พงั งา พัทลุ ง นรา ธิ ว า ส นครศรธี รรมรา ช ปัตตานี ระนอง สงขลา สุราษฎรธานี และสตูล เกษตรก รประสบความเดอื ดรอ น ๑๘๙ ,๖๔ ๙ ราย พื้นที่ การเกษตรประสบ ภัย ๑,๑๐๖,๑๕๐ ไร แบงเปน ขาว ๓๑๙,๙๕๕ ไร พืชไร ๕๙,๒๘๒ ไร พืชสวนและอ่ืนๆ ๗๒๖,๙๑๓ ไร • ดานปศุ สัตว มพี นื้ ที่ประสบภัย ๙ จังหวัด ไดแก นราธิวาส นครศรีธรรมราช ตรัง พังงา พัทลุง สงขลา ชุมพร สุราษฎรธานี และกระบี่ เกษตรกรไดร ับผลกระทบ ๑๑๘,๘๗๗ ราย สัตวไดร ับ ผลกระทบ ๕, ๗๘ ๘, ๔๘ ๒ ตัว แบงเ ป นโ คและกระ บือ การจัดการภัยพบิ ัตแิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกิดภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗๗ ๒๐ ๑,๕๗ ๒ ตวั สุกรแพ ะแก ะ ๒๔ ๐, ๐๓ ๐ ตัว สั ตว ป ก ๕,๓๔๖,๘๘๐ ตัว • ดานประม ง มพี ้ืนท่ีประสบภัย ๑๐ จงั หวัด ไดแก กระบี่ ชุมพร ตรัง นครศรีธรรมราช พทั ลุง สงขลา สุราษฎรธ านี ภูเก็ต สตูล และพังงา เกษตรกร ๒๒,๑๘๓ ราย พื้นที่เพาะเลี้ยง สัตวประสบ ภัย ๓๖,๘๑๔ บอ คิดเปนพื้นที่ ๕๘,๑๖๐ ไร และ ๔,๙๒๒ กระชัง คิดเปนพื้นที่ ๘๘,๐๔๘ ตารางเมตร และมเี รือประมงประสบภัย ๖๒ ลาํ (๕) จาก การประเมินสถานการณนาํ้ ทวมภาคใต โดยหอการคา จงั หวัดภาคใต และหนวยงานดานเศรษฐกิจตางๆ พบวา ผลกระทบจากอทุ กภยั ครง้ั น้ี สง ผลเสียหาย คดิ เปน มลู คาประมาณ ๒.๑-๒.๖ หมนื่ ลานบาท โดยภาค การคา การขนสง และบริการไดร ับผลกระทบมากที่สดุ เสียหายกวา ๔ -๕ พันลา นบาท โดยแยกความเสยี หายทรพั ยส นิ ๒ ,๘๓๒-๓,๔๕๓ ลา นบาท ดา นเกษตร ๑๐ ,๐๔๘-๑๒ ,๘๘๙ ลานบาท ประมงและปศสุ ัตว ๘ ,๘๖๙- ๘,๙๓๒ ลานบาท อื่นๆ ๔๒๗-๔๗๕ ลา นบาท ซง่ึ เมื่อพจิ ารณาผลกระทบ ในระดบั ประเทศพบวา สงผลกระทบตอจีดีพีของไทยประมาณรอ ยละ ๐.๒๔-๐.๒๙ อยา งไรก็ตาม เมอื่ ประเมินผลกระทบทีม่ ีตอ จีดพี ีของประเทศ ทั้งป จะสงผลใหจ ีดพี ไี ทยปรับลดลงรอยละ ๐ .๒-๐.๓ โดยจะสง ผลใหจดี พี ี ไตรมาสที่ ๒ ของป ลดลงประมาณรอ ยละ ๐.๕-๑.๐ ท้ังน้ี เช่อื วา การ เยียวยาดา นสินเชือ่ ของภาครฐั ภายใตวงเงนิ ๑-๑.๕ หมื่นลานบาท จะชว ย เยียวยาใหสถานการณด ขี ึ้นไดใ นระยะสน้ั เมอ่ื รวมผลกระทบจากกรณีภยั พิบัตใิ นญ่ปี นุ คาดการณวา จะสงผลให GDP ของประเทศไทยป ๒๕๕๔ อยู ที่รอยละ ๓.๕-๔ ๔.๓.๓ ความเสยี หายจากอุทกภยั และดนิ โคลนถลม (๑) วนั ท่ี ๒๗ มนี าคม ๒๕๕๔ รฐั มนตรปี ระจาํ สํานักนายกรฐั มนตรี ไดลงพ้ืนท่ี ประสบภัยจังหวดั นครศรีธรรมราช โดยอนมุ ตั ใิ หผวู า ราชการจังหวดั ใชเงนิ ทดรองราชการ ๕๐ ลานบาท ในการชว ยเหลือราษฎรผูประสบภยั ใน เบอ้ื งตน (๒) วนั ท่ี ๒๘ มีนาคม ๒๕๕๔ คณะรัฐมนตรีอนุมัตงิ บประมาณ แผนการ ชวยเหลือใหแ กผปู ระสบภยั โดยรัฐมนตรีประจําสํานักนายกรฐั มนตรีได เสนอทปี่ ระชมุ พจิ ารณาปญหาภัยพบิ ัตธิ รรมชาตเิ ปนวาระแหง ชาติ พรอ ม ท้งั ปรบั ปรุงกลไกการบงั คับบญั ชาใหหนวยงานท่ีเกย่ี วขอ งทํางานไดอ ยา ง การจัดการภัยพบิ ัตแิ ละการฟนฟบู รู ณะหลังการเกิดภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗๘ รวดเรว็ โดยมีนายกรัฐมนตรเี ปน ผสู งั่ การไดโ ดยตรง พรอมใหค วามรแู ก ประชาชนในการปฏบิ ัตติ วั ขณะเกิดภยั พบิ ัติ (๓) วนั ท่ี ๔ เมษายน ๒๕๕๔ คณะรัฐมนตรมี มี ติทเี่ กยี่ วขอ งกบั การชวยเหลือผู ประสบอุทกภัยและโคลนถลม ในภาคใต ไดแก • คณะรัฐมนตรอี นุมตั ติ ามท่รี ัฐมนตรปี ระจําสาํ นกั นายกรฐั มนตรี ประธานคณะกรรมการอาํ นวยการ กํากบั ตดิ ตาม การชว ยเหลอื ผู ประสบอทุ กภยั เสนอขอสนบั สนนุ งบกลางเพอ่ื ใหความชว ยเหลอื เกษตรกรผูป ระสบอุทกภยั ในพ้ืนทภี่ าคใตป  ๒๕๕๔ ดังนี้ ๑) อนมุ ัติขยายการใชอ ัตรา หลักเกณฑ วธิ กี ารจา ยเงนิ และ กรอบวงเงินการชว ยเหลือเกษตรกรตามมติ คณะรัฐมนตรีวนั ท่ี ๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๔ วนั ท่ี ๑๖ พฤศจิกายน ๒๕๕๓ วนั ที่ ๓๐ พฤศจิกายน ๒๕๕๓ และ วันท่ี ๒๔ มกราคม ๒๕๕๔ เพือ่ นํามาใชก ับภัยพิบตั ใิ น จงั หวดั ภาคใตท ี่เกิดขน้ึ ไปจนสน้ิ สดุ ภยั ท้ังนี้เฉพาะ เกษตรกรรายทขี่ น้ึ ทะเบยี นไวก อ นเกดิ ภยั พิบัติ ๒) อนมุ ัติใหกระทรวงเกษตรและสหกรณใชก รอบวงเงนิ ท่ี เหลอื อยตู ามมตคิ ณะรัฐมนตรีวนั ที่ ๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๓ และวนั ที่ ๒๔ มกราคม ๒๕๕๔ จํานวน ๑,๖๐๕.๔๘ ลาน บาท เพือ่ ใหก ารชวยเหลอื ดา นเกษตรกร ๓) อนมุ ัตงิ บกลาง รายการเงินสํารองจา ยเพอ่ื กรณฉี กุ เฉนิ หรอื จาํ เปน เพ่ือใหค วามชว ยเหลอื เพิ่มเติม จาํ นวน ๑,๖๓๒.๔๐ ลานบาท • คณะรฐั มนตรีอนุมตั ใิ นหลักการการจายเงินชว ยเหลอื แกผ ปู ระสบ อุทกภยั และดนิ ถลม ในภาคใตค รัวเรอื นละ ๕,๐๐๐ บาท รวม ๑๐ จังหวัด ตามหลกั เกณฑการใหความชว ยเหลือทคี่ ณะกรรมการ อาํ นวยการ กาํ กับ ติดตามการชว ยเหลอื ผปู ระสบอุทกภยั (คชอ.) กาํ หนดในกรอบไมเกนิ จาํ นวน ๕๗๙ ,๐๖๒ ครัวเรือน รวม งบประมาณทั้งสนิ้ ไมเ กนิ ๒,๘๙๕,๓๑๐,๐๐๐ บาท ซ่ึงเปนจํานวน ประเมินเบ้ืองตน โดยตอ งมีการตรวจสอบใหม ีความถูกตอ งชัดเจน กอ นจา ยเงนิ ชวยเหลือ ท้ังน้ี ใหเปนการชวยเหลอื กรณพี ิเศษเฉพาะ ภัยพิบัติครงั้ น้ีเทานนั้ และใหถัวจายขามจงั หวัดไดโ ดยผา นธนาคาร ออมสนิ ตามทีร่ ฐั มนตรปี ระจําสาํ นกั นายกรฐั มนตรปี ระธาน คชอ. การจัดการภยั พบิ ตั ิและการฟนฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗๙ เสนอ และ เห็นชอบหลักเกณฑแ ละแนวทางการจายเงนิ ชว ยเหลือผู ประสบอทุ กภัยภาคใตครัวเรอื นละ ๕,๐๐๐ บาท สาํ หรบั อทุ กภยั ต้งั แตวนั ที่ ๒๓ มีนาคม ๒๕๕๔ ใหส ิ้นสดุ ในเวลา ๓ เดอื น ภายใน วนั ที่ ๒๒ มิถนุ ายน ๒๕๕๔ และมอบหมายใหก ระทรวงมหาดไทย ประสานขอความรว มมอื องคก รปกครองสวนทองถิ่นในการให ความชว ยเหลอื แกผปู ระสบภัยและดินถลม ในภาคใตดงั กลา วดวย การจัดการภยั พบิ ตั ิและการฟนฟบู รู ณะหลังการเกิดภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘๐ ๕. บทวเิ คราะหและประเด็นสาํ คญั จากการศกึ ษา ภยั พบิ ตั ถิ ือเปน ปญ หาความมน่ั คงประการหนง่ึ ท่ีสรา งความเสียหายตอ ชีวติ และทรัพยส นิ รวมทัง้ สง ผล กระทบตอระบบเศรษฐกิจ สังคม และส่งิ แวดลอมของประเทศอยางมหาศาล โดยเฉพาะในปจ จบุ ันท่ี การเปล่ียนแปลงสภาพภมู ิอากาศและภัยพบิ ัตกิ ลายเปน ภยั คกุ คามใหม ซง่ึ โลกยคุ ปจ จบุ นั จะตอ งเผชิญ และตอ งปรบั ตวั รว มกัน ( Non-Traditional Threat) เน่ืองจากพิบตั ภิ ัยท่ีเกิดขนึ้ ท่วั โลกมคี วามถีแ่ ละ ความรุนแรงเพม่ิ มากขึ้น แมว า แตล ะประเทศจะมีการพฒั นามาตรการและแนวทางการจดั การภยั พบิ ตั ิ ทเ่ี กิดข้ึน โดยประเทศที่พัฒนาแลว มักมีการพัฒนาดา นโครงสรา งพ้ืนฐานท่มี นั่ คงแขง็ แรง มีอุปกรณ เคร่อื งมอื และสรรพกาํ ลัง รวมทง้ั ระบบการบรหิ ารจัดการที่มปี ระสิทธิภาพมากกวาประเทศดอ ย พฒั นา ทําใหม คี วามเสยี่ งตอ การสญู เสียชีวิตและทรัพยสนิ จากภยั พิบตั ินอ ยกวา ประเทศดอ ยหรอื ประเทศยากจน อยา งไรกต็ าม แมจ ะมีการเตรยี มมาตรการและแนวทางตลอดจนอปุ กรณก ูภ ัยและชวยชีวิต แตก าร ชว ยเหลอื บรรเทาทุกขผปู ระสบภยั จากพิบัตภิ ัยตางๆ ยงั ขน้ึ อยูกบั การตอบสนองในภาวะฉุกเฉินของ ผบู รหิ ารประเทศระดบั ตา งๆ ทจ่ี ะประเมินสถานการณเพื่อสัง่ การสงกําลงั ชวยเหลือหลงั เหตกุ ารณ และการฟนฟบู รู ณะอยา งมปี ระสทิ ธิภาพ ซึ่งตลอดระยะเวลาท่ผี า นมา พบวาในหลายพื้นทเี่ มื่อเกิด ความสูญเสยี ในระหวา งเกดิ ภยั พบิ ตั ิแลว ยังมีความสญู เสียเพิ่มข้ึนในระยะหลงั เหตุการณภ ัยพบิ ตั อิ กี ดวย การศึกษานี้ จึงไดว เิ คราะหค วามสาํ คญั ขององคป ระกอบตา งๆ ท่มี ผี ลตอการชว ยเหลอื ผปู ระสบภัยโดยเปรียบเทยี บการชวยเหลอื ผูประสบภัยกรณีตา งๆ ดงั นี้ ๕.๑ ระบบการวางแผนเตรยี มพรอ ม การตดั สินใจและการตอบสนองทีร่ วดเร็วและมี ประสิทธภิ าพ จะสรางความเชือ่ มั่นใหก บั ประชาชนวา ภาครัฐและฝา ยบริหารมี ความพรอมในการเขาชว ยเหลือหากเกิดพบิ ัติภยั ในพ้นื ที่ ซึง่ จะสามารถลดความสูญเสียชีวิต และทรพั ยส ินในพืน้ ทภ่ี ยั พบิ ตั ิได โดยในหลายประเทศ แมวาจะมกี ารวางแผนและจัดตั้ง หนวยงานรับผิดชอบโดยเฉพาะเพอ่ื เปน กลไกดาํ เนนิ การตางๆ ในการให ความชว ยเหลอื ผปู ระสบภัย แตยงั คงประสบปญ หาการพจิ ารณาตัดสินใจทไ่ี มร วดเรว็ เพียงพอ ดงั จะเหน็ ไดจาก ๕.๑.๑ กรณพี ายุเฮอรรเิ คนแคทรินาในประเทศสหรัฐอเมรกิ า รัฐบาลสหรฐั ฯ ทง้ั รัฐบาล กลางและรัฐบาลทอ งถิน่ ใหการตอบสนองตอภยั พิบตั ชิ าเกนิ ไป ประกอบกบั การ ประเมินสถานการณท่ีผดิ พลาดและการรายงานสถานการณท ค่ี ลาดเคลื่อน ทาํ ให ประธานาธบิ ดีและรฐั บาลกลางสง่ั การใหค วามชวยเหลอื ใหก ับผูประสบภยั ลา ชา ผปู ระสบภยั ท่รี อดชีวิตตองประสบปญ หาการดําเนนิ ชวี ิตหลังพิบตั ิภยั อีกระยะหนึ่ง ทั้งปญ หาการขาดแคลนเครอื่ งอุปโภคบริโภค ยาและเวชภณั ฑ และ สิ่งของจาํ เปน สงผลใหเ กดิ ปญหาการปลน จ้ีและลักขโมยจํานวนมาก ยกตวั อยางเชน ประชาชนในซปุ เปอรโดมซงึ่ รอดชีวิตจากภยั พิบัติตอ งรอคอยเปนเวลา การจดั การภยั พบิ ัติและการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกิดภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘๑ หลายวันกวา จะไดร ับการชวยเหลือ กองกาํ ลังทหารจาํ นวนมากท่ีเขา ไปในพืน้ ที่ให ความสําคญั กบั การคุมครองทรพั ยสนิ มากกวา การใหความชว ยเหลอื ประชาชน แมวา จะมที ัง้ รถยนต อาหาร และสิ่งของทีจ่ ําเปนอยใู นพนื้ ที่ แตไ มม ีการนาํ มาบรจิ าค แจกจายใหก ับผปู ระสบภยั เพอื่ บรรเทาความเดอื ดรอนกอ น ซึง่ รัฐบาลสหรัฐฯ ถกู ประชาชนและประเทศตางๆ วิจารณวาไรประสทิ ธภิ าพในภาวะฉกุ เฉนิ และ ตอบสนองตอ เหตุการณช า เกนิ ไป ๕.๑.๒ กรณพี ายุไซโคลนนารกสี ในประเทศพมา รัฐบาลทหารพมาขาดความพรอ มในการ เตรียมการรับภัยพบิ ัติโดยไมป รากฏมาตรการแนวทางชวยเหลือผูประสบภัยท่ีชัดเจน จึงไมสามารถใหการชว ยเหลือผปู ระสบภยั ไดอ ยางทนั ทว งที แมวาภายหลังเหตกุ ารณ จะมคี วามพยายามชวยเหลอื จากนานาประเทศ และอาสาสมคั รตางๆ แตก ารตดั สินใจ ท่ลี า ชาของรฐั บาลทหารพมาโดยไมเปด รับความชว ยเหลอื ในระยะแรก ทําให ประชาชนท่ปี ระสบภัยตองดํารงชวี ิตอยูอยา งลําบากและขาดแคลนปจจัยดํารงชีพ รฐั บาลทหารพมาจงึ ถกู นานาประเทศและประชาชนพมา วิพากษว ิจารณอ ยางรนุ แรง ๕.๑.๓ กรณแี ผน ดินไหวและคลื่นสนึ ามใิ นเขตโทโฮกขุ องเกาะฮอนชู ประเทศญป่ี ุน เมอื่ วนั ท่ี ๑๑ มนี าคม ๒๕๕๔ รฐั บาลญ่ปี นุ มีการเตรียมการรบั มอื ภัยพบิ ตั อิ ยา งมี ประสทิ ธิภาพ ทั้งการเตรียมการดา นระบบเตอื นภัย โครงสรา งพน้ื ฐาน วสั ดุอุปกรณ และบุคลากร รวมทงั้ การใหความรูแกป ระชาชนเพ่ือเตรยี มรับภัยพบิ ัตทิ างธรรมชาติ มาโดยตลอด เม่ือเกดิ เหตกุ ารณภ ัยพบิ ัติประชาชนจงึ สามารถหลบภัยไดอยางรวดเรว็ อยางไรกต็ าม เนื่องจากภัยพบิ ัตทิ ่ีเกดิ ขึน้ มคี วามรุนแรงมากกวาท่มี กี ารเตรยี มการไว และยงั เกิดเหตุการณซ้ําซอ นคือการเกิดความเสียหายท่โี รงไฟฟาพลังงานนวิ เคลียร ซ่งึ สง ผลตอการชว ยเหลือและบรรเทาทกุ ขของประชาชน จนภายหลงั นายกรัฐมนตรี และรัฐบาลญปี่ นุ ถูกตาํ หนิจากประชาชนถึงความลา ชา ในการแกไ ขปญหาโรงไฟฟา พลังงานนิวเคลียร พรอ มทั้งมีเสยี งเรยี กรอ งใหรับผดิ ชอบตอความลาชา ดงั กลาว ๕.๑.๔ กรณสี ึนามิในประเทศไทย ประชาชนไมไดร บั การแจงเตอื นภัยอยา งทนั ทวงที เน่อื งจากเปนพบิ ตั ิภยั รปู แบบใหมท ่ีไมเ คยเกิดข้ึนในประเทศมากอ น หนว ยงาน ราชการท่เี กย่ี วขอ งจงึ ไมส ามารถคาดการณความรนุ แรงได อยา งไรกต็ าม การทร่ี ัฐบาลโดยนายกรฐั มนตรีใหก ารตอบสนองตอเหตุการณอยางรวดเร็ว โดยลง พน้ื ท่ีสั่งการและประสานงานการใหความชว ยเหลอื อยา งรวดเร็ว ประกอบกับความ รวมมือของภาคเอกชนและกลมุ อาสาสมัครตา งๆ ท่รี ะดมกาํ ลังใหค วามชว ยเหลือ ทํา ใหส ามารถกําหนดผรู บั ผดิ ชอบสัง่ การในแตล ะพื้นที่และรายงานขอมูลที่ถกู ตอ ง ทนั เวลา ทําใหสถานการณคลี่คลายลง ในภาพรวม ผปู ระสบภัยทั้งชาวไทยและ ชาวตา งชาติช่ืนชมในการตอบสนองตอภัยพบิ ัติของประเทศไทย การจัดการภยั พบิ ัตแิ ละการฟนฟบู ูรณะหลังการเกิดภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘๒ ๕.๑.๕ เหตกุ ารณอ ทุ กภัยในประเทศไทยเม่อื ปลายป ๒๕๕๓ หนวยงานทอ งถิ่นประสบ ปญ หาการประเมินสถานการณผิดพลาดประกอบกับการขาดผูรบั ผดิ ชอบในการ ประสานงานและสง่ั การ ทําใหการชว ยเหลือของภาครฐั ในระยะแรกเปนไปอยาง ลา ชา แตด ว ยความรว มมือของหนวยงานเอกชนโดยเฉพาะส่อื มวลชนท่นี ําเสนอภาพ ความรนุ แรงของอทุ กภัยอยา งตอเนอื่ ง ทาํ ใหภ าคเอกชนและอาสาสมคั รลงสูพ ้ืนท่ี เพ่ือชว ยเหลือบรรเทาทุกขแ กผปู ระสบภยั ในระยะแรกกอนที่ความชว ยเหลือของทาง ราชการจะมาถึง ซงึ่ เหตกุ ารณท่เี กิดขึน้ ไดชี้ใหเ ห็นจุดออ นในการบรหิ ารจัดการ การ คาดการณ และประเมนิ สถานการณ รวมทง้ั การบูรณาการเพ่อื ชวยเหลือผูประสบภยั พิบัติขนาดใหญข องหนว ยงานภาครฐั ซ่งึ ควรไดรบั การปรบั ปรุงใหดขี ้ึน ๕.๑.๖ เหตกุ ารณอ ุทกภัยและดินโคลนถลมในประเทศไทยเมือ่ เดอื นมีนาคม ๒๕๕๔ เหตกุ ารณที่เกดิ ขึน้ อยใู นระยะเวลาฟน ฟขู อง อุทกภยั เมื่อปลายป ๒๕๕๓ หนวยงาน ราชการทง้ั สว นกลาง สว นทองถ่ิน กองกาํ ลงั ทหารและอาสาสมัครตางๆ จงึ สามารถ ระดมกําลังเขา ชวยเหลือประชาชนไดอยา งรวดเร็ว อยางไรกต็ ามพบวา เมือ่ ราษฎรใน พน้ื ท่แี ละนักทอ งเท่ียวจาํ นวนมาก ไมปฏิบัติตามประกาศเตือนภยั และอพยพ เน่ืองจากหลายพ้ืนท่ีไมเคยประสบเหตอุ ทุ กภยั มากอน และการไมมัน่ ใจในความ ปลอดภัยของทรัพยสินเนือ่ งจากเมอื่ มกี ารอพยพออกจากพนื้ ทีพ่ บวา มกี ารโจรกรรม ทรัพยสินเกิดขึ้นจาํ นวนมาก ดงั นน้ั เมือ่ เกิดฝนตกหนักตอเน่อื งและนํ้าปาไหลหลาก จนเสนทางคมนาคมถกู ตัดขาด จงึ ไมสามารถอพยพหนภี ยั ไดทัน เกิดปญหา ผปู ระสบภยั ตดิ อยูใ นพืน้ ท่เี ปนจาํ นวนมาก ๕.๒ กลไกการจัดการในภาวะฉุกเฉิน จากกรณศี ึกษาทกุ กรณีพบวา มปี ญ หาการจัดการ ในภาวะฉกุ เฉิน (ยกเวน ประเทศญีป่ นุ ทมี่ ีการกําหนดกลไกรับผดิ ชอบไวอ ยา งมีประสิทธภิ าพ) เนื่องจากในชว งเกิดวิกฤติไดเกดิ ชว งสญุ ญากาศกอ นทีค่ วามชวยเหลือจะเขา สูพ น้ื ทปี่ ระสบภยั โดยพืน้ ที่ที่ไดรับความเสียหายรา ยแรง สาธารณปู โภค และเสน ทางคมนาคมสว นใหญจะถกู ทําลายจนไมส ามารถใชก ารได ทาํ ใหเ กดิ ปญหาการอพยพประชาชนท่ีตดิ อยูในเหตกุ ารณซ งึ่ กอ ใหเกิดการสูญเสยี ชวี ิตและทรพั ยส นิ ตามมา ท้งั น้ี ระบบการสอื่ สารขอ มูลขา วสารในภาวะ ฉกุ เฉินและการกูภัยมคี วามสําคญั มากตอการตดั สนิ ใจ จึงจาํ เปน ตอ งวางระบบทดี่ ี ทั้งดาน กฎระเบยี บและการมอบหมายหนว ยงานรับผิดชอบในการอาํ นวยการเพ่ือใหเกิดการจัดการ กบั สถานการณอยา งถูกตอง ท้งั การสัง่ การและอุปกรณสนับสนุน เพ่ือใหเจาหนาที่ ผปู ฏิบัตงิ าน อาสาสมคั ร และหนว ยกภู ัยตา งๆ เขา ใจสถานการณแ ละสามารถบูรณาการการ ใหความชว ยเหลือผปู ระสบภัยไดอยางมปี ระสิทธภิ าพ ๕.๒.๑ ประเทศสหรัฐอเมริกา มีหนว ยงานจดั การภัยพบิ ัติระดบั ชาติ คือ Federal Emergency Management Agency: FEMA และหนว ยปอ งกนั ภยั ของรัฐบาล ทองถ่นิ ซงึ่ มกี ารเตรยี มพรอมและระบบแจง เตอื นภัยท่ีมีประสทิ ธิภาพ แตในกรณี การจดั การภยั พิบัตแิ ละการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘๓ พายุเฮอรรเิ คนแคทรนิ า แมวา ศูนยเ ฮอรริเคนแหงชาต(ิ National Hurricane Center: NHC) จะมีการติดตามเฝาระวังและแจง เตือนภยั ตอเนื่องหลายสปั ดาหกอ น พายจุ ะพดั เขา สูฝง แตก ารเฝา ระวังและการประเมนิ สถานการณท่ผี ดิ พลาดและ ขน้ั ตอนการสัง่ การท่ีลาชา ทําใหรฐั บาลกลาง รฐั บาลทองถ่นิ และ FEMA ไมสามารถ เตรียมการที่ดีพอและไมมกี ารสั่งการใดๆ เพือ่ ทาํ การอพยพประชาชนไปสทู ี่ปลอดภยั ไดอ ยา งทนั เวลา ๕.๒.๒ ประเทศพมา รฐั บาลทหารพมามกี ารตอบสนองตอภัยพบิ ัติจากพายไุ ซโคลน นารกสี ลาชา กวาควรจะเปน โดยในชว งประสบภยั ไมมกี ารดําเนนิ การใดเ พือ่ ชว ยเหลือบรรเทาทกุ ขต อ ประชาชน อกี ท้งั การปฏเิ สธความชว ยเหลอื จาก ตา งประเทศท่สี ง ไปยังผูประสบภยั อยา งชาๆ ทําใหสิง่ ของบรรเทาทกุ ขส วนใหญ ทไ่ี ดรับจากตางประเทศไมไ ดแจกจา ยไปถงึ มือผูท่ีจําเปนตองไดรบั ความชว ยเหลือ ซึ่ง แตกตางจากรฐั บาลจนี กรณเี กดิ แผนดนิ ไหวอยางรุนแรงในภาคตะวนั ตกของจีน โดย ประธานาธิบดี Hu Jintao ไดเ รยี กระดมกาํ ลงั ทหารและเจา หนาท่ีบรรเทาทกุ ขเ พอื่ ปฏบิ ตั กิ ารกภู ยั ในทันที และนายกรฐั มนตรี Wen Jiabao ไดเ ดนิ ทางไปถงึ พน้ื ท่ี ประสบภัยภายในไมก ่ีช่ัวโมง และไมแ สดงความพยายามท่ีจะปกปด ความรา ยแรง ของภยั พิบัติทเ่ี กดิ ขน้ึ พรอ มกบั ประกาศยอมรบั ความชวยเหลอื จากตางประเทศดวย ๕.๒.๓ ประเทศญ่ีปุน มีการออกกฎหมายและปรบั ปรุงกฎหมายเพ่อื ยกระดับมาตรฐานการ เตรียมพรอ ม ปองกันและรบั มือกบั ภยั พบิ ัติเปนจาํ นวนมาก โดยมีกฎหมายทส่ี ําคัญ ประกอบดว ย The Disaster and Rescue Act ๑๙๖๑, The Fundamental Disaster Prevention Act ๑๙๖๒ กฎหมายทเ่ี ก่ยี วกบั แผน ดินไหว ไดแก The Earthquake Insurance Act ๑๙๖๔, The Big Scale Earthquake Prevention Act, The Special Act to Earthquake Disaster ๑๙๙๕, The Act of Land Disaster Prevention ๑๙๙๙ รวมทัง้ ไดม กี ารออกกฎหมายเพือ่ ปอ งกนั อุบัติภยั จาก นิวเคลยี ร คอื The Special Act of Nuclear Disaster Prevention ๑๙๙๙ นอกจากจะกาํ หนดแผนปอ งกนั ภัยพบิ ัตไิ วลว งหนา แลว รัฐบาลยงั มแี ผนประสานงาน ภายหลังการเกดิ ภยั โดยสง เสรมิ ใหภาคเอกชน องคก รตางๆ และประชาชนทัว่ ไป เผชญิ ภัยพิบตั ิดวยหลกั ความรบั ผิดชอบ สามารถพึง่ ตนเองและชวยเหลือกนั อยาง มี ประสิทธิภาพ รฐั บาลญป่ี ุน มีโครงสรางการบริหารจดั การภยั พิบตั ิ โดยมี “สภาการจดั การภัยพบิ ัติ แหงชาติ” ซึง่ มีนายกรฐั มนตรีเปน ประธาน เปนองคกรดา นนโยบายและการสง่ั การ เมื่อเกดิ ภัยพบิ ัตริ ะดับประเทศ โดยมเี ครือ่ งมือที่สําคญั เชน ระบบขอ มลู สารสนเทศ เพอ่ื การจัดการภยั พิบตั ิซงึ่ เปนสว นหน่ึงของ E-Japan Program โดยระบบขอ มลู สารสนเทศน้มี ีการวางระบบต้งั แตป ๒ ๕๔๘ และเช่อื มตอดว ยระบบส่อื สารไรสาย การจัดการภยั พิบตั แิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘๔ เม่ือป ๒ ๕๔๙ เพ่อื การสอ่ื สารระหวางรฐั บาลกลาง เมอื งใหญ เขตจังหวัด องคก ร ทอ งถ่ินจนถงึ ระดับหมูบา นและประชาชน โดยเช่อื มตอ เขากับเครอื ขา ยการสือ่ สาร เพอื่ การปองกนั ภัยพิบตั ิผานระบบดาวเทียมและโทรศัพทเ คลื่อนท่ี รวมทัง้ มี หนว ยงานรับผิดชอบการกูภยั และการจดั การในภาวะฉุกเฉินโดยตรง ไดแ ก “Fire and Disaster Management Agency : FDMA” ซง่ึ อยภู ายใตกระทรวงกจิ การ ภายในและการส่ือสารญี่ปนุ วันท่ี ๓๐ มีนาคม ๒๕๕๔ รัฐบาลญีป่ ุน ไดพ จิ ารณาแนวทางเพ่ือ ตัง้ ใหพ ้ืนท่ปี ระสบ ภยั พิบัติจากเหตแุ ผน ดินไหวและ คลื่นสนึ ามิเมือ่ วันที่ ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๔ เปน\"เขต ฟน ฟูพิเศษ\" เพอื่ อาํ นวยความสะดวกในการฟน ฟูบา นเมือง โดยจะมีมาตรการ ชวยเหลือตา งๆ เชน การจดั เก็บภาษีอัตราพิเศษ และการยกเวน กฎระเบยี บตา งๆ ท่ี เปนอปุ สรรคตอ การฟน ฟู โดยรฐั บาล ญ่ีปุนกาํ ลงั พจิ ารณาการ ใชก ฎหมายน้ี ครอบคลมุ พื้นทีเ่ มืองตา งๆ ตลอดชายฝง แปซฟิ ค ๕.๒.๔ ประเทศไทย การบรหิ ารจดั การภัยพิบตั ิไดด ําเนินการตามพระราชบัญญัตปิ อ งกันภัย ฝา ยพลเรอื น พ.ศ. ๒๕๒๒ และแผนปอ งกนั ภัยฝา ยพลเรอื นแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๔๘ อยางไรกต็ าม การดําเนนิ การชว ยเหลือผปู ระสบภัยจากเหตกุ ารณคลน่ื ยักษสนึ ามิ ดาํ เนินการโดยการออกประกาศของกระทรวงมหาดไทยและประกาศศนู ยช วยเหลอื ผูป ระสบภัย ซ่ึงไดจัดตัง้ ขน้ึ อยา งเรวดวนในชวงเวลาวิกฤติซ่งึ ประกาศดังกลาวไดม ี การกาํ หนดตัวผรู ับผดิ ชอบในพืน้ ที่ตา งๆ อยา งชดั เจนทําใหสามารถชวยเหลอื ผปู ระสบภยั ไดอยางลุลว งและมีประสิทธภิ าพ สว นการดาํ เนนิ การเพ่อื แกไ ขปญ หาน้าํ อทุ กภัยเมอ่ื ปลายป ๒๕๕๓ แมว า คณะกรรมการปองกนั และบรรเทาสาธารณภยั แหง ชาติจะจดั ทาํ แผนการปองกนั และ บรรเทาสาธารณภยั แหงชาติ พ.ศ.๒๕๕๓-๒๕๕๗ ท่มี กี รอบยทุ ธศาสตรครอบคลมุ ต้ังแตระยะกอนเกิดภัย ระยะเกิดภยั และระยะหลังเกดิ ภยั ขนึ้ และคณะรฐั มนตรีได ใหค วามเห็นชอบเมอ่ื วนั ที่ ๑๗ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๒ แลว แตย ังประสบปญหาความ ชดั เจนในทางปฏบิ ัติ ซ่ึงปญ หาหนงึ่ คือ ผูมีหนา ทร่ี ับผิดชอบตามแผนฯ ไมส ามารถ เขาควบคมุ เหตุการณและประเมินสถานการณไ ดทนั ประกอบกบั ชว งเวลาวกิ ฤติที่ ความเสียหายแผข ยายเปน วงกวา ง การระดมกําลงั เจาหนาที่และอปุ กรณส นับสนนุ จึงเปน ไปอยางยากลาํ บาก อยางไรกต็ ามเมอ่ื เกิดเหตอุ ทุ กภัยและดนิ โคลนถลม ใน พืน้ ท่ีภาคใตเ มอ่ื เดือนมนี าคม ๒๕๕๔ หนว ยงานรับผดิ ชอบสามารถเขา ใหความ ชวยเหลือผูประสบภยั ไดอ ยางรวดเร็วและสามารถแกไ ขขอบกพรอ งจากการ ปฏบิ ัติงานท่ีเกิดขึน้ เม่ือครัง้ อทุ กภัยปลายป ๒๕๕๓ ไดม ากข้ึน ๕.๓ การชว ยเหลอื บรรเทาทุกข เปนเร่อื งของการจัดการบนพื้นฐานของขอมูลและทรัพยากรท่มี ี อยูจรงิ โดยตองทําการประเมินและรายงานสถานการณท่ีเกดิ ขน้ึ ตอผูมีอํานาจตดั สนิ ใจโดย การจัดการภัยพิบัติและการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘๕ จัดระบบฐานขอ มลู ทงั้ ทมี่ อี ยแู ลว (แผนทภี่ ูมิประเทศพน้ื ท่ีประสบภยั จาํ นวนประชากรใน พนื้ ท่ี และสถติ ิขอ มลู ทจ่ี าํ เปน เชน เดก็ คนชรา และคนพิการ) ใหสามารถเขาถงึ ไดทนั ที และ ผนวกเขา กบั ขอมลู สถานการณใ นเวลาจริง ( Real Time Information) ซง่ึ จะมผี ลในการ พจิ ารณาการสงความชวยเหลือเขา สพู ้นื ท่ี ซึง่ กรณศี กึ ษาทีไ่ ดท ําการศกึ ษาท้ัง ๔ กรณี พบวา มกี รณีคลื่นยกั ษสึนามิเพยี งกรณีเดียวทีก่ ารชวยเหลอื บรรเทาทุกขไ ดด ําเนนิ การอยา งรวดเร็ว และมปี ระสทิ ธิภาพ โดยมกี ารตดิ ตามสถานการณแ ละปรับปรงุ ขอมลู ใหท นั เหตกุ ารณ ตลอดเวลา ซ่งึ เปนสวนทท่ี าํ ใหง ายตอ การพิจารณาตดั สนิ ใจตางๆ สว นภัยพิบตั อิ ีก ๓ กรณี พบวาการขาดขอ มูล ความผดิ พลาดในการประเมินสถานการณ และการไมร ายงานความ เสยี หายและผลกระทบจรงิ ทเ่ี กิดขนึ้ ทาํ ใหการชวยเหลือลา ชา และไมตรงกบั ความตอ งการ ของผูประสบภยั การประชุมปฏบิ ัตกิ ารนานาชาติ เรื่อง People’s Leadership in Disaster Recovery: Rights, Resilience and Empowerment ในชว งเดอื นตุลาคม ๒๕๔๙ ท่ีจังหวัดภูเกต็ ไดเปด โอกาส ใหผ แู ทนจากเมืองนวิ ออรล ีนส และจากภูมภิ าคอืน่ ๆ ท่ีไดร ับผลกระทบจากพายแุ คทรินา เขา รวมประชมุ กบั คณะผแู ทนจาก ๑๐ ประเทศ ที่ไดร บั ผลกระทบจากภัยพิบตั ติ างๆ ทาํ ใหเ กดิ องค ความรูแ ละความเขา ใจในแนวทางการบรรเทาภัย และการตอบสนองตอ วกิ ฤตการณภ ัยพบิ ัติท่ี แตกตางกนั และผลลัพธทแ่ี ตกตางกนั โดยสิ้นเชิง โดยมีประเด็นทส่ี ําคญั คือ บทบาทของชุมชน การระดมทรัพยากรทม่ี อี ยู และบทบาทของอาสาสมัคร ๕.๓.๑ กรณพี ายเุ ฮอรร เิ คนแคทรินา การตอบสนองในภาวะฉกุ เฉนิ และการชวยเหลอื เปน การดําเนนิ งานของฝา ยรฐั เปน หลัก ประชาชนในซุปเปอรโ ดมตอ งรอคอยเปน เวลา หลายวนั กวาจะไดรับการชวยเหลอื กองกําลงั ทหารจาํ นวนมากทีเ่ ขาไปในพื้นทท่ี ํา หนา ท่ีคุม ครองทรัพยสินมากกวาการใหความชวยเหลอื ประชาชน แมว า จะมี ทรัพยากร เชน รถยนต อาหาร และสิ่งของทีจ่ ําเปนอยใู นพื้นที่ แตไมม ีการนํามา บรจิ าคแจกจายใหกบั ผูป ระสบภัย ๕.๓.๒ กรณีพายุไซโคลนนารกีส การตอบสนองในระยะวิกฤติเปน ไปอยางลา ชาทําใหม ี ผบู าดเจบ็ และเสยี ชวี ติ จาํ นวนมาก ซงึ่ ผูบาดเจ็บเหลา น้ตี องประสบปญ หาท่ตี ิดตาม มาคือการใหค วามชวยเหลือบรรเทาทกุ ขทีล่ าชา ผูประสบภยั ตอ งดาํ รงชพี อยา ง ลาํ บาก ซ่งึ นานาชาติตา งมีความกงั วลวา อาจกอใหเกดิ การระบาดของโรคติดตอ รายแรง เนื่องจากความลา ชาในการเกบ็ กรู างผูเสียชวี ิต และการรกั ษาพยาบาลผูที่ บาดเจ็บอยา งไมถูกตอ ง ๕.๓.๓ กรณแี ผน ดินไหวและคลืน่ สนึ ามทิ ี่เกาะฮอนชูประเทศญ่ีปุนเม่ือ ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๔ พบวาการใหความชว ยเหลือโดยเฉพาะรฐั บาลทอ งถิ่นเปนไปอยา งรวดเรว็ และมีประสทิ ธภิ าพ อันเปนผลจากการเตรยี มการท่ดี ี อยา งไรกต็ ามเนอื่ งจากพื้นที่ ประสบภัยเปนพนื้ ทท่ี ม่ี ปี ระชากรเปน ผอู ยูอาศัยเปน จํานวนมาก การหลบหนีหรือ การจดั การภัยพิบตั แิ ละการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกิดภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘๖ การชว ยเหลือไปยังทปี่ ลอดภัยจงึ ไมอ าจดําเนินการไดท ันทัง้ หมด นอกจากนี้ เน่อื งจากโรงพยาบาลและเวชภัณฑถูกทําลายเสยี หาย จึงมีประชาชนที่อพยพไปอยู ในศนู ยห ลบภัยเสยี ชวี ติ เพิ่มภายหลังอกี หลายรายโดยเฉพาะคนชรา ๕.๓.๔ กรณสี ึนามิในประเทศไทย ภายในเวลาไมก่ีชวั่ โมงหลงั ภยั พบิ ตั ิ มกี ารแจกจา ยนาํ้ อาหาร และสงิ่ ของบรจิ าค รวมทั้งมอี าสาสมัครจาํ นวนมากหลง่ั ไหลเขามาสพู นื้ ท่ี ประสบภยั การตอบสนองและการชว ยเหลอื ในภาวะฉกุ เฉินเปนการรวมพลงั ของ หนวยงานรัฐ องคก รพัฒนาเอกชน ภาคเอกชน และการรวมพลังของชุมชน โดยเฉพาะผูร อดชวี ิตชาวไทย ซึ่งมีบทบาทสาํ คัญในการใหค วามชว ยเหลือชมุ ชนของ ตนเอง ๕.๔ การฟน ฟูบูรณะหลังเกดิ ภยั พิบตั ิ ในการฟน ฟบู ูรณะพ้ืนทปี่ ระสบภยั สวนใหญ รฐั บาลจะ จดั ทําโครงการเพ่ือฟนฟูข้นึ เปนกรณีพเิ ศษ ประกอบดว ยโครงการปรับปรงุ ดา นโครงสราง ( Hard Structure) และโครงการอน่ื ๆ ( Soft Structure) โดยการปรบั ปรุง หรอื การกอสรางโครงสรางพ้นื ฐานตา งๆ ทีเ่ นน การปอ งกนั ภยั พิบตั ิ เชน การกอ สรา งเขอ่ื นก้ัน น้าํ ซึง่ ตองมีระบบบาํ รงุ รักษาและการบรหิ ารจัดการท่ีมปี ระสทิ ธิภาพ เพื่อไมใหเกิดปญหา การลงทุนสูญเปลา สว นโครงการอนื่ ๆ ตองพจิ ารณาความเหมาะสมของแตล ะพนื้ ท่ี เชน การ ดําเนินโครงการทเ่ี ปน ปจ จยั ชว ยลดผลกระทบหากเกิดภยั พิบตั ิ เชน การสงเสรมิ การสรางคัน กน้ั น้าํ ขนาดเล็กรอบแปลงเพาะปลกู การสรา งทีอ่ พยพ และการปรับชว งเวลาการเพาะปลูก เปนตน โดยการฟน ฟบู ูรณะหลงั เกิดภัยท่ีเกดิ ขน้ึ มคี วามจําเปนตองพจิ ารณาความเหมาะสม ใหสามารถปองกันและแกไ ขภยั พิบัตทิ ่ีอาจเกิดขึ้นอีกไดอยา งมีประสทิ ธิภาพ ๕.๔.๑ การฟน ฟบู รู ณะกรณเี ฮอรริเคนแคทรินา พบวา ภายหลงั ภยั พบิ ตั ผิ านไปแลว ๑ ป กย็ งั ไมส ามารถคนหาผูเ สยี ชีวิตและสูญหายไดครบ ประชาชนชาวนวิ ออรล ีนส กวา ๗๕๐,๐๐๐ คน ยังไมสามารถกลบั ไปอยูทบี่ านเดิมได ระบบนา้ํ ประปาในหลาย พื้นทย่ี งั ไมก ลับสสู ภาพปกติ การฟนฟทู ใ่ี ชจ ายงบประมาณไปจํานวนมาก ยงั ไม สามารถตอบสนองความตอ งการของประชาชนในพนื้ ที่ ทาํ ใหมผี ูทต่ี ัดสินใจอพยพ ยา ยถ่ินฐานจาํ นวนมาก ๕.๔.๒ การฟน ฟูบรู ณะกรณีพายุไซโคลนนารกสี พบวา ปจจุบนั ประชาชนชาวพมาจํานวน มาก ยงั ไมสามารถดาํ เนินชวี ิตไดเหมอื นกอ นเกิดภยั พิบตั ิ ทั้งการดํารงชวี ติ การประกอบอาชีพทข่ี าดแคลน อุปกรณ เครื่องมอื และบานพักอาศยั ทเี่ สยี หาย ซึ่งไมไดร ับการซอมแซมท่ีเหมาะสม การฟน ฟสู ภาพความเปน อยูและสภาพแวดลอม ถกู ดาํ เนนิ การโดยประชาชนชาวพมา โดยมกี ารใหค วามชว ยเหลอื จากอาสาสมัคร ตา งชาติเทา ทจี่ ะสามารถดําเนินการไดเทา นัน้ การจัดการภัยพิบัติและการฟน ฟบู รู ณะหลังการเกิดภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘๗ ๕.๔.๓ การฟนฟูกรณแี ผนดินไหวและคลน่ื สึนามทิ เ่ี กาะฮอนชูประเทศญปี่ ุนเม่อื ๑๑ มนี าคม ๒๕๕๔ พบวายงั ประสบปญ หาการเขา พ้นื ทเ่ี พื่อฟน ฟูความเสยี หาย ถึงแม รัฐบาลจะมคี วามพรอ มทงั้ กําลงั คนและเคร่ืองมอื แตเนอื่ งจากผลกระทบจากความ เสียหายท่ีโรงไฟฟา นวิ เคลียรฟกุ ุชมิ ะ ไดอจิ ิ ที่ทําใหเ กดิ การร่วั ไหลของ กัมมนั ตภาพรังสจี นเม่ือวันที่ ๑๑ เมษายน ๒๕๕๔ สํานักงานความปลอดภยั นิวเคลยี รข องรัฐบาลญ่ปี นุ ไดประกาศ ยกระดบั วกิ ฤตทิ โ่ี รงไฟฟานิวเคลียรฟ กู ชุ มิ ะ ไดอจิ ิ จากระดับ ๕ เปนระดับ ๗ ซงึ่ เปนระดบั เลวรายทส่ี ุดของมาตรฐานสากล �Ĩ 26 เนื่องจากความเสียหายที่โรงไฟฟานวิ เคลียร ฟุกชุ มิ ะ ไดอจิ ิ สงผลใหเกดิ การรวั่ ไหล ของ สารกมั มันตรังสจี าํ นวนมหาศาล ซงึ่ เปนภยั คกุ คามตอ สขุ ภาพมนุษยแ ละ สิ่งแวดลอ มเปนบริเวณกวา ง และตอมาเมอื่ วันที่ ๒๑ เมษายน ๒๕๕๔ รฐั บาลญ่ีปนุ ไดออกประกาศกาํ หนดใหพ้ืนท่ใี นรัศมี ๒๐ กิโลเมตรโดยรอบโรงไฟฟา นวิ เคลยี รฟกุ ชุ ิ มา ไดอจิ เิ ปนเขตควบคมุ พเิ ศษดา นนิวเคลยี ร ท่ีหา มประชาชนเขา พนื้ ทีใ่ นทุกกรณี หากฝาฝนจะตอ งโดนโทษปรบั ซึ่งถอื เปนมาตรการลา สุดของทางการญี่ปนุ ท่ี พยายามควบคุมวิกฤตกิ ารร่วั ไหลของสารกัมมนั ตภาพรังสีจากโรงไฟฟา ดังกลา ว ÓØ IAEA กําหนดมาตรการระหวางประเทศวา ดว ยเหตกุ ารณท างนวิ เคลยี รใ นป ๒๕๓๓ เปนมาตราสากล ระดบั ๐ ถึง ๗ ดงั น้ี ระดบั ๐ เหตกุ ารณคลาดเคล่อื นเล็กนอ ยจากการเดนิ เครื่องของโรงไฟฟานิวเคลียรตามปกติ ไมกระทบตอความปลอดภัย ระดับ ๑ เหตุผิดปกติแตกตางจากเงื่อนไขตามที่อนญุ าตใหเดินเคร่ืองโรงไฟฟานิวเคลียรแตไมม ผี ลกระทบดานความ ปลอดภยั ไมม ีการรว่ั ไหลของสารกัมมนั ตรังสี ระดบั ๒ เกิดเหตขุ ดั ขอ งซึง่ สงผลกระทบดานความปลอดภยั แตระบบปองกนั อื่นยังควบคมุ สภาวะผดิ ปกติได หรอื เปน เหตกุ ารณท ีท่ าํ ใหผปู ฏิบัตงิ านไดรับปริมาณรังสีเกินเกณฑกาํ หนด แตยังไมเ ปน อนั ตรายรา ยแรงตอ สขุ ภาพโดยฉบั พลัน และ ไมม ีการร่วั ไหลของรงั สอี อกนอกโรงไฟฟา ระดบั ๓ เหตขุ ัดของรุนแรง Serious Incident เหตุการณท ่ีใกลตอ การเกดิ อุบตั ิเหตุ ซงึ่ เหลือเพียงระบบปองกันขน้ั สดุ ทา ย ยงั คงทํางานอยู หรอื เหตุการณทท่ี าํ ใหเ กดิ การแพรก ระจายของสารกมั มันตรังสภี ายในโรงไฟฟา นิวเคลยี รอยางรุนแรง หรือ ผูปฏิบัติงานไดร ับรงั สใี นระดับทีเ่ ปน อนั ตรายตอสุขภาพอนามยั หรอื การแพรกระจายสารกัมมนั ตภาพรังสปี รมิ าณเล็กนอ ย ออกสภู ายนอกโรงไฟฟานิวเคลียร (กลุมบคุ คลทีล่ อ แหลมตอเหตกุ ารณไ ดรับปริมาณรังสใี นชว งประมาณ ๐.๑ มลิ ลิซีเวริ ต ) ระดับ ๔ อุบตั เิ หตทุ กี่ อ ใหเกิดความเสียหายตอสถานปฏิบตั กิ ารนิวเคลียรใ นระดบั สําคัญ เชน แกนปฏกิ รณนิวเคลยี รห ลอม ละลายบางสว น หรือ ผูป ฏบิ ตั ิงานไดรับปรมิ าณรงั สเี กินเกณฑกาํ หนด ทําใหมีโอกาสเสยี ชีวติ จากเหตกุ ารณดงั กลา วปนไปได สงู หรือมกี ารแพรกระจายของสารกัมมันตรังสอี อกสูภายนอก ยังผลใหกลมุ บุคคลท่ีลอแหลมตอ เหตุการณไ ดรับปริมาณรงั สี ในชว ง ๒-๓ มิลลซิ เี วริ ต ระดบั ๕ อบุ ตั ิเหตุท่กี ระทบถึงนอกโรงงาน เกดิ ความเสยี หายรุนแรงตอ สถานปฏบิ ตั ิการนวิ เคลยี รหรอื มีการแพรกระจายของ สารกัมมันตรังสอี อกสูภายนอก เทียบเทา กับกัมมันตภาพของไอโอดนี -๑๓๑ ในชว ง ๑๐๐-๑ ,๐๐๐ เทระเบ็กเคอเรล(๑ เบ็ก เคอเรล (Becquerel, Bq) มคี าเทากับการสลายตัวของสารกัมมันตรังสี ๑ อะตอมใน ๑ วินาท)ี ทาํ ใหตองใชแ ผนฉุกเฉนิ บางสวน ระดับ ๖ อบุ ัติเหตุรุนแรงทก่ี อใหเ กิดการแพรก ระจายของสารกัมมนั ตรงั สอี อกสภู ายนอกโรงไฟฟา ปริมาณมากเทียบเทา กับกัมมันตภาพไอโอดนี -๑๓๑ ในชว ง ๑ ,๐๐๐-๑๐,๐๐๐ เทระเบ็กเคอเรล และตองดําเนินการตามแผนฉุกเฉนิ อยา งเต็ม รปู แบบ ระดบั ๗ อุบัตเิ หตุรุนแรงทส่ี ดุ กอใหเ กดิ การแพรกระจายของกัมมนั ตรงั สีออกสภู ายนอกปรมิ าณมหาศาล เทียบกบั กัมมนั ต ภาพไอโอดีน-๑๓๑ ในชว ง ๑๐,๐๐๐ เทระเบ็กเคอเรล มีผลกระทบตอ สขุ ภาพอนามัยและส่งิ แวดลอมอยา งกวา งขวาง การจดั การภัยพบิ ัตแิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘๘ หลังจากกอ นหนานม้ี กี ารออกมาตรการใหป ระชาชนอพยพมากกวา ๖๐,๐๐๐ คน ออกจากพืน้ ทโี่ ดยสมัครใจ จากผลกระทบดานวิกฤตินวิ เคลยี รด งั กลาวจึงทาํ ใหรฐั บาลญีป่ ุน ไมส ามารถ ดาํ เนนิ การฟน ฟพู น้ื ท่ีประสบภยั ไดอยางเต็มรปู แบบ และยงั ไมส ามารถกาํ หนดไดว า จะสามรารถดําเนินการไดเมอ่ื ใด เนื่องจากตองดําเนนิ การแกไ ขปญหาทีโ่ รงไฟฟา นวิ เคลยี รใหส ําเรจ็ กอ น ๕.๔.๔ การฟน ฟบู ูรณะกรณสี ึนามใิ นประเทศไทย พบวา กระบวนการฟนฟเู ปน การทาํ งานรวมกนั ของหลายฝาย กลมุ อาสาสมคั รจาํ นวนมากทาํ งานบนพ้ืนฐาน ความตอ งการทีแ่ ทจริงของชุมชน หลายชมุ ชนในพนื้ ทใ่ี ชวกิ ฤตดิ งั กลาวเปน โอกาส ทาํ ใหเกดิ กระบวนการพัฒนา การสรา งจิตสํานึกและความเขมแข็งของชมุ ชนอยาง ตอ เน่ือง แมจ ะเกดิ ขอผิดพลาดบา งในระหวางกระบวนการฟนฟู แตค วามผดิ พลาด เหลานั้นกส็ ามารถแกไขได ๕.๔.๕ การฟนฟบู รู ณะกรณีอทุ กภยั เมอื่ ปลายป ๒๕๕๓ และกรณอี ทุ กภยั และดนิ โคลน ถลมในพ้ืนที่ภาคใตเม่อื เดือนมนี าคม ๒๕๕๔ พบวา ยงั อยใู นระยะกําหนด มาตรการดําเนนิ การ ซึ่งรัฐบาล สามารถ ใชโ อกาสนใี้ นการทบทวนและกาํ หนด มาตรการทีเ่ หมาะสมชัดเจน เชน สาํ หรบั พ้ืนที่ทมี่ กี ารกอ สรา งขวางทางนํา้ จนเกดิ ภาวะนํา้ ทวมเปนประจํา ควรใหมกี ารปรับปรงุ ทัง้ พนื้ ท่แี ละโครงสรางพนื้ ฐานให เหมาะสม สาํ หรบั กรณีที่มีความจําเปน ตอ งยา ยชมุ ชน ควรช้แี จงใหประชาชนเขา ใจ ถึงเหตผุ ลความจาํ เปนบนพน้ื ฐานของความถูกตองทางหลกั วชิ าการดวย ๕.๕ ขอสงั เกตการจดั การสาธารณภยั ของประเทศไทย ในอดตี ประเทศไทยมีประสบการณในการจดั การภยั พบิ ตั ิคอนขางจาํ กัด ภัยพิบตั ิทเ่ี กดิ ข้นึ เปน ประจํา ไดแ ก ภาวะนาํ้ ทว ม พายุฝน และภยั แลงที่เกดิ ข้นึ ตามฤดกู าล ซง่ึ ไมมีความรุนแรง มากนัก การเตรียมการตา งๆ จึงอยบู นสมมตุ ิฐานของลกั ษณะภยั พบิ ตั ิดงั กลาวภายใน ขอบเขตความรุนแรงระดบั หนึง่ เทาน้ัน ระบบการเตรยี มพรอ ม การจัดการในภาวะฉุกเฉนิ และการกภู ัยจึงไมมปี ระสิทธภิ าพเพยี งพอในรองรบั ภัยขนาดใหญ อยางไรก็ตาม ในชว งสอง ทศวรรษทีผ่ า นมา ประเทศไทยตองเผชญิ ภัยพบิ ัตขิ นาดใหญหลายคร้ัง อาทิ ดินถลม ท่จี งั หวดั นครศรีธรรมราช เม่อื ป ๒๕๓๓ พายุไตฝนุ เกย ป ๒๕๓๒ และคลน่ื ยกั ษส ึนามิ เม่ือป ๒๕๔๗ จงึ ทาํ ใหเกิดการตน่ื ตวั ในเชิงนโยบายของรฐั ความตระหนักรขู องสาธารณชน และระบบ อาสาสมัคร ทาํ ใหระบบการจดั การภัยพบิ ตั ขิ องประเทศไดร บั การพัฒนากาวหนา ขน้ึ อีกระดบั หนงึ่ โดยมีการปรบั ปรุงโครงสรางองคก รและกลไกการบรหิ ารจัดการ ดงั นี้ การจัดการภัยพิบตั ิและการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกิดภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘๙ ๕.๕.๑ โครงสรางกลไกและองคกร การจดั การภัยพบิ ตั ิของประเทศไทยเดมิ ดาํ เนินการภายใต “พระราชบัญญตั ิปอ งกัน ภยั ฝา ยพลเรือน ๒๕๒๒ ” ตอ มาไดมีการออก เปน “ พระราชบญั ญัตปิ องกนั และ บรรเทาสาธารณภยั ๒๕๕๐ ” ขนึ้ เพื่อเปน กฎหมายหลกั ในการบรหิ ารจดั การ กาํ หนดกรอบการบรหิ ารจดั การสาธารณภัยไวอยางชัดเจน ท้งั แนวนโยบาย การ ปฏบิ ตั กิ าร รวมทง้ั กรอบการประสานการปฏบิ ัติ โดยมคี ณะกรรมการระดับชาติทาํ หนา ทกี่ ําหนดนโยบายการบริหารจดั การสาธารณภยั ของประเทศ และมีกรมปอ งกัน และบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย เปนหนวยงานกลางของรฐั ในการ จดั การภัยพบิ ัตขิ องประเทศ ซ่ึงกําหนดใหม กี ารจดั ทําแผนการปอ งกนั และบรรเทาสา ธารณภยั ๓ ระดับ คือแผนระดบั ชาติ ระดับจังหวดั และแผนของกรุงเทพมหานคร คณะรัฐมนตรไี ดใ หค วามเหน็ ชอบ แผนการปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ ๒๕๕๓-๒๕๕๗ ตงั้ แตว นั ที่ ๑๗ พฤศจิกายน ๒๕๕๒ ซึง่ แผนดงั กลาวไดใชเปน กรอบ แนวทางการดําเนินงานเกยี่ วกับการจัดการภัยพิบัติของประเทศ แผนปองกนั และบรรเทาสาธารณภยั แหง ชาติ ๒๕๕๓-๒๕๕๗ ประกอบดว ย ยุทธศาสตร ๔ ดา น ไดแ ก ยุทธศาสตรก ารปองกันและลดผลกระทบ ยทุ ธศาสตรการ เตรยี มความพรอม ยทุ ธศาสตรการบริหารจดั การในภาวะฉุกเฉนิ ยุทธศาสตรก าร จัดการหลังเกิดภัย ครอบคลุมสาธารณภยั ๑๔ ประเภท (ดานสาธารณภยั ไดแ ก อทุ กภัยและดนิ โคลนถลม พายุหมนุ เขตรอ น ภยั แลง ภยั หนาว คลน่ื สนึ ามิ ไฟปา และหมอกควัน แผน ดินไหวอาคารถลม ภยั จากสารเคมีและวตั ถอุ ันตราย ภัยจาการ คมนาคมขนสง อคั คีภยั สารเคมีและวัตถุอันตราย โรคระบาดในมนษุ ย โรคระบาด สัตว ภัยจากโรคแมลงศัตรพู ืชระบาด ภยั จากเทคโนโลยสี ารสนเทศ ภัยดา นความ มน่ั คง ไดแก การกอ วนิ าศกรรมระเบดิ ภัยทางอากาศ และภยั จากการชมุ นมุ ประทว ง) แบง ความรุนแรงของสาธารณภยั ออกเปน ๔ ระดบั โดยผรู บั ผิดชอบใน การนาํ ไปสกู ารปฏิบัติ คอื ผูอาํ นวยการปองกันและบรรเทาสาธารณภัย ระดับทองถนิ่ อําเภอ จังหวดั กรงุ เทพมหานคร ผูอาํ นวยการกลาง และผูบ ญั ชาการปองกนั และ บรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ แผนปองกันและบรรเทาสาธารณภยั แหง ชาติ ๒๕๕๓- ๒๕๕๗ ใหความสาํ คัญกับการบริหารจัดการสาธารณภยั โดยการมีสวนรว มของทกุ ภาคสว น มงุ บูรณาการการทํางานของหนวยงานที่เกี่ยวของ และการทํางานเชงิ รกุ ซึ่งเปน ทศิ ทางทสี่ อดคลอ งกับการจดั การสาธารณภยั ตามหลกั สากล ๕.๕.๒ ปญหาการบริหารจัดการสาธารณภยั ๑) ปญ หาดานบทบาทและภารกิจของหนวยงานท่ีเกีย่ วของ แมวา ประเทศ ไทยจะมีโครงสรางกลไกและองคกรรับผดิ ชอบกรณกี ารเกดิ สาธารณภยั หลายระดับตัง้ แตก ารตดิ ตามประเมินโอกาสการเกิดภยั การแจงเตือน การ การจัดการภยั พบิ ัติและการฟน ฟบู รู ณะหลังการเกิดภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙๐ เขา ใหความชวยเหลือบรรเทาทกุ ขแ ละฟน ฟเู ม่ือเกิดเหตกุ ารณ จนถึงการ ฟน ฟผู ปู ระสบภยั และพ้ืนท่ภี ายหลงั การเกดิ ภัย โดยมหี นวยงานเกี่ยวขอ ง หลายหนวยงาน เชน กรมอตุ ุนิยมวิทยา กรมทรพั ยากรธรณี กรม ชลประทาน ซงึ่ แตละหนวยงานไดร วมดําเนนิ การเพือ่ รบั มอื ภยั พิบตั ิแตล ะ ประเภทที่ตอ งมผี ูเช่ียวชาญเฉพาะในการกําหนดแนวทาง จดั หาเคร่อื งมอื และอุปกรณร องรบั สถานการณ เชน การเตรียมรบั ภยั จากแผน ดินไหว ซง่ึ มี คณะกรรมการแผนดินไหวแหง ชาติ ประกอบดว ย หนวยงานราชการ มหาวทิ ยาลัยและผเู ชีย่ วชาญดา นแผนดินไหวรว มกนั วางแผนงานตาง ๆ เพอ่ื การปองกนั และบรรเทาภยั แผน ดินไหวของชาติ มกี ารตดิ ตงั้ โครงขา ย สถานีตรวจแผน ดนิ ไหวกรมอุตุนิยมวิทยาทวั่ ประเทศรวม ๑๒ แหง แต ปญหาพน้ื ฐาน คือการขาดเอกภาพใน การปฏบิ ตั ิ และความเปน เอกภาพใน การบรหิ ารจดั การท้ังในระดบั ประเทศ ระดับจงั หวัด และระดบั ทอ งถ่ิน ผูรบั ผดิ ชอบหลกั มีอํานาจสง่ั การไดไมค รอบคลมุ ทุกหนวยงาน ทําใหการ ประสานงานและการผนึกกาํ ลังจากหนว ยงานอ่นื ๆ ในภาครัฐ รฐั วิสาหกิจ ภาคเอกชน กองทพั และอื่นๆ ไมมีประสิทธิภาพเทา ท่คี วร การจดั ทาํ โครงการดานสาธารณภัยมีลกั ษณะตา งฝายตางดาํ เนินการ ซึง่ สวนใหญ เปนไปเพ่อื แกไ ขปญ หาเฉพาะหนา และไมมกี ารทํางานในลักษณะองคร วม เพื่อประสานการทาํ งานในทศิ ทางเดยี วกันและแกไขปญ หาระยะยาว การพจิ ารณาปรบั ปรุงกลไกและองคป ระกอบท่ีเก่ียวขอ งกบั การบริหาร จัดการภัยพิบัติตางๆ ใหมีความคลองตวั และมีประสทิ ธภิ าพ จะเปน การ สนบั สนนุ ใหร ัฐบาลสามารถติดตามการเกดิ ภยั พบิ ตั ิไดอ ยา งตอเน่ือง ตง้ั แต ระยะการตดิ ตามสังเกตการณ การเตอื นภัย การสั่งการในระยะเกิดภัย การ ใหค วามชว ยเหลือและบรรเทาทุกข รวมท้งั การฟน ฟูบรู ณะภายหลงั การเกดิ ภัย โดยใหมีการกําหนดกลไกการสง่ั การอยา งชัดเจนและเปน ระบบ ซ่งึ จะ ทําใหสามารถชวยเหลือผูป ระสบภัยไดอยา งทันเวลา ๒) ปญ หาดานขดี ความสามารถของหนว ยงานปฏิบตั ิ การขาดแคลน งบประมาณ บคุ ลากร เครือ่ งจกั ร เครื่องมอื อปุ กรณท ีเ่ หมาะสมและจาํ เปน ในเบอื้ งตน รวมทัง้ เครือ่ งมือพเิ ศษทจี่ าํ เปน ตองใชใ นกรณีตา งๆ และ บคุ ลากรทม่ี ีความเชีย่ วชาญเฉพาะดา น สวนกาํ ลังคนทีม่ ีอยกู ย็ งั ขาดความรู และความชํานาญในเชงิ เทคนิค ซ่งึ ปจจุบันหนวยงานรบั ผดิ ชอบในการ ตดิ ตามความเปลยี่ นแปลงของภยั ธรรมชาติ ยังไมสามารถตดิ ตามและ พยากรณไดอยา งถกู ตอ งและแมนยํา เน่ืองจากการไมไ ดร บั การสนบั สนุน งบประมาณที่เพียงพอ ประกอบกับบุคลากรทปี่ ฏบิ ตั ิหนาทใี่ นหนวยงานที่ การจัดการภัยพิบตั แิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกิดภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙๑ เกยี่ วของกบั การจดั การสาธารณภยั ยงั มีจํานวนนอ ย ขาดการฝกฝนและ อบรมอยา งมีประสทิ ธภิ าพ จงึ เกิดความสบั สนและลา ชา ในการปฏิบตั กิ าร ชวยเหลือผูประสบภยั ๓) ปญ หาดา นองคค วามรแู ละอาํ นาจการตดั สินใจในขน้ั ตอนการปฏิบตั ิ ประเทศไทยยงั ขาดการวจิ ยั และพัฒนาดา นสาธารณภยั อยา งตอ เน่ือง ยงั ไม มีความชัดเจนในการกาํ หนดพนื้ ท่เี สย่ี งภยั และการเผชญิ ปญหา ระเบียบ และกฎหมายท่เี กีย่ วขอ งกับการปอ งกนั สาธารณภยั และผังเมืองยังไม สามารถบงั คบั ใชอยางไดผล ขณะทกี่ ฎหมายอืน่ ๆ เปน อุปสรรคตอ การ จัดการสาธารณภัย รวมท้งั ขาดการใหค วามสําคญั ในระดบั นโยบายดว ย ซึง่ การจดั การสาธารณภัยควรมกี ฎระเบยี บทเ่ี อื้อตอการปฏิบตั งิ านพรอมทงั้ สามารถพจิ ารณาตัดสนิ ใจดานการใชจ า ยเงนิ งบประมาณไดอยางทันที ๔) ปญหาดานการฟน ฟู ซึ่งมรี ะบบ ระเบียบการใชเงินงบประมาณที่ไมเ อื้อตอ การดาํ เนนิ การ ทาํ ใหการฟน ฟพู ้ืนทีป่ ระสบภัยเปน ไปอยา งลา ชาสง ผล กระทบตอการดาํ เนนิ ชวี ิตและประกอบอาชีพของประชาชน ซึ่งใน ภาวการณดังกลาวรฐั บาลสหรัฐไดออก กฎหมายเพ่อื การฟน ฟหู ลังการเกิด ภัยพบิ ัติ ในการฟน ฟคู วามเสียหาย จากเฮอรร เิ คนแคทรนิ า เรยี กวา New Orleans and Louisiana: Hurricane Katrina Disaster Relief and Economic Recovery Act สวนรัฐบาลญป่ี ุน กาํ ลงั พิจารณาประกาศให พ้นื ท่ีประสบภัยจากแผนดนิ ไหวและคลนื่ สนึ ามิ เมื่อวนั ท่ี ๑๑ เมษายน ๒๕๕๔ เปน “เขตฟน ฟูพเิ ศษ” เพ่ือใหส ามารถดาํ เนินการไดอ ยางรวดเรว็ ๕) การเตรียมการดานโครงสรางพื้นฐาน หนวยงานภาคราชการที่เกีย่ วขอ ง จาํ เปนตอ งทบทวนและตดิ ตามการเปลยี่ นแปลงของขอ มลู ที่เก่ยี วขอ งกบั โครงสรางพื้นฐานตางๆ ท้งั การเปล่ียนแปลงลักษณะทางกายภาพของพืน้ ที่ การเปล่ียนแปลงการใชป ระโยชนท ด่ี ิน การตง้ั ถนิ่ ฐานและวถิ ชี วี ติ ของ ประชาชน และปรบั ปรุงโครงสรางพืน้ ฐานตางๆ เชน ระบบโครงขา ยถนน คู คลองและสาธารณปู โภคตา งๆ ใหส อดคลอ งกับพื้นท่ี ไมก ดี ขวางทางไหล ของน้าํ หรือลดความเส่ยี งจากพิบตั ิภัยตา งๆ เนือ่ งจากท่ีผานมารับตอ งใช งบประมาณจํานวนมากในการบูรณะซอมแซมโครงสรางพื้นฐานทีช่ ํารดุ เสียหายจากการเกดิ พิบัติภยั ทางธรรมชาตเิ ปนประจํา ซ่งึ ควรพจิ ารณา ทบทวนความเหมาะสมของรปู แบบ เทคนิคทางวิศวกรรมและตาํ แหนงที่ตั้ง ทีเ่ หมาะสมดวย นอกจากน้ใี นพ้นื ทท่ี ปี่ ระสบภยั ธรรมชาตเิ ปนประจํา หนว ยงานภาคราชการควรพจิ ารณาแนวปองกนั อยา งถาวร เชน การ กอสรา งเขื่อน ฝายหรือคันดิน การจดั การภยั พิบตั แิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกิดภัย: กรณศี ึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙๒ (๖) การเตรียมการดานพัฒนาพืน้ ท่ี ภาคราชการตอ งสรา งความเขา ใจกบั ภาค ประชาชนใหช ดั เจนถงึ ผลของการใชท ่ดี นิ อยา งไมเ หมาะสม เชน การปลกู สรางบา นเรอื นในพ้ืนทีท่ ม่ี ีโอกาสประสบอทุ กภัย หรอื ประสบอทุ กภยั เปน ประจํา ซึง่ จาํ เปน ตอ งมกี ารโยกยายหรอื ปรบั เปลีย่ นรูปแบบบา นเรอื นให เหมาะสม การปรับเปลย่ี นพ้นื ที่ทางการเกษตรใหเ หมาะสมเพ่อื ลดความ เสยี หายตอ ชีวิตและทรพั ยสินท่เี กดิ จากภัยธรรมชาตซิ ึ่งมแี นวโนมการเกดิ ท่ี รุนแรงมากยง่ิ ขึ้นโดยตลอด นอกจากนภี้ าคราชการตองมีความเครงครดั ใน การควบคมุ การใชท ี่ดินใหเปน ไปตามทก่ี าํ หนด รวมทั้งมขี อมลู เพยี งพอใน การแนะนําแกป ระชาชนเพอ่ื ใหสามารถใชท ี่ดินไดอ ยางเหมาะสมตาม มาตรการทางผงั เมืองและกฎระเบยี บทีเ่ กี่ยวของ (๗) การเตรยี มพรอ มของประชาชน ในพนื้ ทเ่ี มืองทปี ระชากรอยูรวมกนั จาํ นวน มากหากเกดิ ภัยพิบตั ขิ ึ้นอยางรวดเร็วจะประสบปญ หาการอพยพคน เนื่องจากขอ จํากดั ของเสน ทางคมนาคมและหากไมสามารถควบคมุ ประชาชนใหอยใู นความสงบจะประสบปญ หาการวนุ วายตางๆ อยา งมาก เชน เหตกุ ารณเหยียบกนั ตาย เม่ือเดือนมกราคม ๒๕๔๙ ท่ผี ูแ สวงบญุ ชาว มุสลมิ เหยยี บกนั ตาย ๓๖๒ คน ระหวางรวมพิธีปาหินท่ปี ระตทู างเขา สะพานญะมารตั ใกลน ครเมกกะของซาอดุ ีอาระเบีย และการเหยยี บกนั ตาย บนสะพานขามเกาะเพชร กลางแมน ํา้ โขง ของชาว กัมพชู า ซงึ่ มียอด ผเู สยี ชีวิตจากเหตุการณกวา ๓๗๕ คน กรณีการเกิดแผน ดินไหวและคล่ืนสึ นามใิ นประเทศญ่ปี นุ จงึ ถอื เปนกรณศี ึกษาและแบบอยา งที่นา สนใจในการ เตรียมการเพ่ือรับมือจากเหตุการณภยั พบิ ตั ิ ซง่ึ ประชาชนญ่ีปนุ สามารถ ควบคมุ ความรูสกึ และอพยพไปสูท ี่ปลอดภัยไดโ ดยไมเกิดความวนุ วายอยา ง รวดเร็ว การเตรียมพรอมของประชาชนจงึ เปนประเด็นทตี่ องใหค วามสาํ คัญ โดย สามารถจดั ทาํ เปนคมู อื ในการสรา งความรคู วามเขาใจและแนวทางปฏบิ ัติใน สถานการณฉ กุ เฉิน พรอ มทงั้ จัดเตรียมจุดอพยพในที่ปลอดภัยในแตละพื้นที่ เสีย่ งภยั โดยจัดเตรียมเครื่องยังชพี เบื้องตนใหเพียงพอกอนการชวยเหลอื จากภาครัฐจะเขาถงึ ทัง้ น้ีตองมีการฝกซอ มอยางตอเนอื่ งเพื่อใหป ระชาชน สามารถชว ยเหลือตวั เองเบอื้ งตน ไดอยา งปลอดภัย ๕.๕.๓ บทบาทของอาสาสมัคร ภยั พิบัติท่เี กิดข้ึนทุกกรณีแสดงใหเห็นวา รัฐบาลและ หนวยงานภาครฐั ไมส ามารถที่จะรบั มือกบั สถานการณภยั พบิ ัตไิ ดเ พยี งลาํ พัง ขณะท่ี องคก รสาธารณประโยชนและอาสาสมัครเปน กําลังสาํ คญั และมสี วนอยางมากท่ีทาํ ใหก ารระดมความชว ยเหลอื มปี ระสิทธิภาพมากข้นึ เนือ่ งจากหนวยงานของรัฐซ่งึ มี การจัดการภยั พบิ ตั แิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙๓ หนาท่โี ดยตรง แมจะมอี ํานาจบงั คบั บัญชาชดั เจน แตความเปน ทางการทําใหเกิด ความลาชา ๑) ปจจัยสง เสริมใหเกิดระบบอาสาสมัคร ไดแ ก เหตุการณภยั พิบัติท่ีรุนแรง และระบบส่อื สารโทรคมนาคมทที่ ันสมัย ทําใหป ระชาชนสว นใหญมี ความรสู กึ รว มและตองการมสี วนรว มในการชวยเหลือผูป ระสบภัย จน กอ ใหเกดิ ความตน่ื ตัวในการ ทํางานอาสาสมัครอยา งมาก ในชวงทผ่ี านมา ระบบอาสาสมัครท่วั โลกมคี วามเขมแขง็ ข้ึนอยา งมาก เชน ในประเทศจนี รัฐบาลผานกฎหมายคมุ ครองการทาํ งานชว ยเหลอื ดา นภยั พิบตั ใิ นป ๒๕๓๖ และตอกย้าํ ใหก ารชวยเหลอื ภัยพบิ ัตเิ ปนหนาทขี่ องคนในสังคม จึงทําให ระบบการเตรยี มพรอมรับภยั และกภู ัยของสภากาชาดจนี มีความเขมแขง็ มากขนึ้ จาํ นวนองคการอาสาสมัครของจีนเพิ่มขนึ้ อยางตอเนอ่ื ง ตัวเลขสถติ ิ ที่ไมค รบถวนแสดงวา ปจจุบัน จนี มอี งคก ารอาสาสมคั รชมุ ชนจํานวน ๒๘๙,๐๐๐ แหง มอี าสาสมคั รมากกวา ๒๗ ลานคน และเขารว มการ ใหบ ริการจํานวนเกิน ๕๐ ลานครง้ั (คณะกรรมการกิจการอาสาสมัครแหง สมาคมกิจการสังคมจีน, ๒๕๕๓) ในสหรฐั อเมริกา ภายหลงั เหตกุ ารณ ๙/ ๑๑ ประชาชนรอยละ ๙๐ มีสว นรวมในการชว ยเหลือในรูปแบบใดรูปแบบ หนึ่ง และภายหลังเหตกุ ารณพายแุ คทรินา มีอาสาสมัครระยะยาวท่ที าํ งาน ในพน้ื ทมี่ ากกวา ๔๐,๐๐๐ คน เหตุการณอุทกภัยป ๒๕๕๓ มกี ารจดั ตั้งศูนยอ าสาประชาชนฟน ฟภู ยั พบิ ัติ จากองคก รภาคประชาชนมากกวา ๕๐ องคก ร รวมถงึ สํานกั งานกองทุน สนบั สนุนการสรา งเสริมสขุ ภาพ (สสส.) ทีวีไทย และ thaiflood.com ซึง่ มี Google Crisis response เปนผูใหการสนบั สนนุ โดยเปน การทาํ งานของ ภาคประชาชนชว ยเหลือผปู ระสบภยั น้ําทวมทวั่ ประเทศที่เนน เสรมิ การ ทํางานของภาครัฐใหสามารถเขา ถงึ พน้ื ทไ่ี ดรวดเร็วและมปี ระสทิ ธิภาพมาก ขน้ึ ดาํ เนินการภายใตแนวคดิ การประสานเครือขา ยภาคประชาชนแบบใย แมงมมุ โดยมี node เชือ่ มตอในจังหวดั ตางๆ มเี วบ็ ไซต และศนู ยข อ มูล ชว ยเหลอื ผปู ระสบภยั นาํ้ ทวมเปนชอ งทางประสานขอ มลู การชวยเหลือ ทัง้ หมด ซ่ึงสามารถทาํ งานชวยเหลือผปู ระสบภัยไดในวงกวาง ทําให ผูประสบภัยไดรบั ความชว ยเหลืออยา งทว่ั ถึงและรวดเร็วมากขนึ้ นับเปน พัฒนาการอยางเปน ระบบของงานดา นอาสาสมคั รของประเทศไทย การจัดการภยั พิบัตแิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกิดภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒) ๙๔ ๓) ปญ หาและอุปสรรคของงานอาสาสมัคร ในเหตกุ ารณภยั พิบตั ิ มักพบวา มี อาสาสมคั รจาํ นวนมากเขา ไปในพื้นทป่ี ระสบภัยโดยไมม ีระบบการจดั การท่มี ี ประสทิ ธภิ าพรองรบั ขาดระบบประสานงาน และการส่ือสารขอ มูล ไมม ีผู มอบหมายงานหลัก ทาํ ใหอ าสาสมัครไมทราบวาควรจะทําหนาที่อะไร หรอื ชวยเหลอื ใคร ในขณะเดยี วกนั อาสาสมคั รแตละคนอาจไมไดรบั การฝก ฝน เตรยี มตัวมากอน ซ่งึ แตกตา งจากอาสาสมัครตางประเทศทีค่ อ นขา งมีความ พรอ มทั้งทกั ษะทีจ่ ําเปน และอุปกรณส นับสนนุ การขาดทักษะท่ีจําเปน ใน การชวยเหลือ การกูภัย หรือดา นการแพทยฉุกเฉนิ อาจทําใหผ ูประสบภัยตก อยูในอนั ตรายมากขนึ้ เชน การขนยา ยผูปวยอยางไมถกู วิธี เปนตน บทสรปุ ของสภากาชาดไทย กรณีการรับมอื ภยั พบิ ตั จิ ากเหตกุ ารณธรณพี ิบัตสิ นึ ามิ รายงานวา ความรวมมือของอาสาสมคั รเปนเร่ืองสําคัญในการท่จี ะทําให สิง่ ของบรจิ าคสงถึงมือผูประสบภยั ไดทนั เวลา แตพ บวาการฝก อบรมปฐม พยาบาลยังมจี ดุ ตอ งแกไ ขอีกมาก โดยเฉพาะตองปรบั ปรงุ หลกั สูตรการ อบรมที่จดั ใหอาสาสมัคร และเพิม่ การประสานงานกันของหนว ยงานท่ี เกยี่ วขอ งใหมากขึ้น นโยบายสง เสรมิ ระบบอาสาสมคั รของไทย มตคิ ณะรัฐมนตรี วนั ท่ี ๑๖ ตลุ าคม ๒๕๔๙ เหน็ ชอบปฏิญญาอาสาสมัครไทยและนโยบายการพัฒนา งานอาสาสมัคร โดยมีแนวทางขบั เคล่อื นนโยบายและมาตรการตา งๆ เชน มาตรการการเงินการคลัง มาตรการดา นการศกึ ษา การเพม่ิ หลกั สูตรวาดวย การอาสาเพ่ือสังคมและหลกั สตู รฝกวิชาทหารของกระทรวงกลาโหม รวมทง้ั การพฒั นากลไกการใหและการอาสาชว ยเหลือสงั คม เชน การ จัดตงั้ ศูนยสงเสริมการใหแ ละอาสาสมัครในกระทรวงการพัฒนาสงั คมและ ความมน่ั คงของมนุษย เพ่ือเช่ือมประสานขอ มลู ระหวางผใู หแ ละผรู บั การ พัฒนาเครือขา ยและศกั ยภาพอาสาสมัครและองคกรอาสาสมัคร และการ สง เสริมงานอาสาสมคั รในภาวะวิกฤต เปน ตน อยางไรก็ตาม แนวโนบายดงั กลา วเปน เพยี งการวางพนื้ ฐานและการสงเสรมิ ใหเกดิ ระบบอาสาสมคั รข้นึ ในสงั คมเทา นนั้ การพัฒนาระบบอาสาสมัคร ดานการจัดการภยั พบิ ตั มิ คี วามซับซอนและตอ งการเทคนิควชิ าการและ ทักษะอน่ื ๆ อยางมาก จึงจําเปน ตองมกี ระบวนการเชงิ นโยบายเพ่ือพัฒนา เครือขา ยอาสาสมัครทมี่ ีอยแู ละสรางกระบวนการรองรับการทํางานของ อาสาสมัครในขณะเกิดภัยพิบตั ิ รวมทัง้ เตรยี มความพรอมเพื่อใหอาสาสมัคร สามารถเปน กําลงั สําคญั ในการชว ยเหลือบรรเทาทกุ ข ท้งั น้ี เพื่อลดความ การจดั การภัยพิบัติและการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙๕ สญู เสียใหเ หลือนอยท่สี ุดและสามารถใหค วามชวยเหลอื ชมุ ชนและ ประชาชนทีป่ ระสบภัยพบิ ัติไดอ ยางท่วั ถงึ และมปี ระสทิ ธภิ าพสงู สดุ ในสว นของกรมปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั ไดว างกลไก กฎระเบยี บ เพอ่ื จดั ตั้งอาสาสมัครปอ งกันและบรรเทาสาธารณภยั ซึ่งมีจาํ นวน ๑.๒ ลาน คนทวั่ ประเทศ โดยเนน การสรางแรงจูงใจ และวางระบบสัง่ การ รวมถงึ โครงการ ๑ ตําบล ๑ ทีมกูภยั ซึ่งดําเนินการจัดตัง้ แลว ๗,๐๐๐ ตําบล นอกจากน้นั ยงั มกี ารอบรมอาสาสมัครเฝาระวงั เรียกวา มสิ เตอรเ ตอื นภยั ปฏิบตั ิงานในพื้นทเ่ี สี่ยงภัยหมูบ านละ ๒ คน จํานวนประมาณ ๒๐,๐๐๐ คนท่ัวประเทศ แตใ นกรณีภยั พิบัติขนาดใหญ ซ่ึงมอี าสาสมคั รภายนอกเขา มารวมปฏบิ ัติงาน จะประสานผานศนู ยเฉพาะกจิ ในพื้นท่ี โดยมรี ะบบ ลงทะเบยี นและแจกจายงาน แตย งั มอี าสาสมคั รภาคประชาชนอกี เปน จํานวนมากทปี่ ฏบิ ัตงิ านโดยอิสระ ไมผา นศนู ยเฉพาะกจิ ดงั กลาว เดือนพฤศจกิ ายน ๒๕๕๓ รฐั บาลไดส นับสนนุ งบประมาณจํานวน ๕๐ ลา น บาท ใหส ํานักงานสรา งเสรมิ สุขภาพแหง ชาติ (สสส.) ดาํ เนนิ งานดานการ ชว ยเหลือผูประสบภยั โดยรวมถงึ งานพัฒนาเครอื ขา ยและโครงสรา ง อาสาสมคั รอยางเปนระบบ และการศึกษาทบทวนบทเรียนเพอื่ จดั ทํา ขอเสนอแนะเชิงนโยบายเก่ียวกับการเตรียมการรองรับการเกดิ ภัยพิบตั ใิ น ระยะยาวใหก บั รัฐบาลดวย ๔) แนวทางการพฒั นาระบบอาสาสมัครเพ่อื การจดั การภัยพบิ ัติ รัฐควรให การสนับสนนุ ทั้งอาสาสมัครทม่ี กี ารจดั ตงั้ โดยหนว ยงานของรฐั และ อาสาสมคั รภาคประชาชนซึง่ มกี ารขยายตวั เพิ่มข้นึ อยา งมาก เพอื่ ให อาสาสมคั รสามารถมีอาสาสมคั รสามารถมบี ทบาทในทุกข้นั ตอนของ การ จัดการภัยพบิ ัติ คือการปอ งกัน การบรรเทาผลกระทบ การเตรยี มพรอ ม การจัดการในภาวะฉกุ เฉิน การชว ยเหลอื บรรเทาทุกข และการฟน ฟบู ูรณะ รัฐจําเปน ตองวางระบบเพื่อสง เสริมใหเกิดการพัฒนาระบบอาสาสมคั รใน ภาพรวม และยกระดับมาตรฐานใหเ ปนไปตามหลักสากล ควรมกี ารจําแนก กลมุ อาสาสมัคร ซึ่งประกอบดวย ๑) ผูเชย่ี วชาญดา นตา งๆ ๒) บคุ คลท่ีไมม ี ทกั ษะเฉพาะแตส ามารถฝกฝนได ๓) ประชาชนท่วั ไปท่ีอาสาทันทีท่เี กดิ ภัย พบิ ัติ ๔) กลมุ เครอื ขายทไ่ี ดร ับการฝก ฝนสําหรับการทาํ งานดานการจัดการ ภยั พบิ ตั ิอยูแลว โดยวางระบบเพ่อื ใหสามารถทํางานประสานกับสวนอ่ืน อาสาสมัครสามารถมีบทบาท ในการจัดการภัยพบิ ตั ิ ต้งั แต การเปนผู ประสานงาน การพัฒนาระบบขอมูลขา วสาร การประเมินความตอ งการ ของผูประสบภยั บทบาทดา นการเตรียมพรอ ม การเขา ฝก อบรมท่ีจัดโดย การจดั การภัยพิบัติและการฟน ฟบู รู ณะหลังการเกิดภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙๖ องคก รตา งๆ เพื่อรว มในการเผชิญเหตุ การสรางหนว ยประสานงาน อาสาสมคั ร การสรางระบบการลงทะเบียนอาสาสมัครและชแี้ จง ภาระหนา ที่ การประสานกบั สื่อมวลชน การสนบั สนนุ งานโลจสิ ติคส หนว ย ทาํ งานดา นระบบสือ่ สารสาํ รอง การสาํ รวจความเสยี หาย เปน ตน สง่ิ สาํ คัญในการพฒั นาอาสาสมคั ร ควรประกอบดวย การฝกฝนถายทอด ความรเู พ่อื สรางทักษะ การชแ้ี จงกาํ หนดตําแหนง หนาทก่ี ารทาํ งาน ให ความรเู กย่ี วกับความปลอดภยั คนหาอาสาสมัครทม่ี ีความเปน ผูนาํ จดั ทาํ บัญชรี ายช่อื และเบอรโทรศัพททส่ี ําคญั จดั ตัง้ มาตรฐานการทาํ งาน รวมถึง ควรมีการจดั ทาํ แบบสอบถามหลงั การปฏิบัตเิ พื่อสรปุ บทเรยี นสาํ หรับการ พฒั นาระบบอาสาสมคั รอยางตอ เนือ่ ง การจัดการภัยพิบตั แิ ละการฟนฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภัย: กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙๗ ๖. ประเด็น ขอ เสนอ ๖.๑ การจดั การภัยพบิ ตั ทิ างธรรมชาตทิ ่เี กดิ ข้นึ ในประเทศไทยท่ผี านมาทุกครัง้ ประสบปญ หาใน การบริหารจดั การ แมจะมกี ารกาํ หนด “พระราชบญั ญัติปองกนั และบรรเทาสาธารณภยั แหง ชาติ พ.ศ.๒๕๕๐” ซึง่ กาํ หนดใหมี “คณะกรรมการปองกันและบรรเทาสาธารณภัย แหงชาติ” มนี ายกรฐั มนตรเี ปน ประธาน และรฐั มนตรวี าการกระทรวงตางๆ ท่เี กีย่ วของรว ม เปนกรรมการ พรอมทั้งไดจ ดั ทํา “แผนการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๕๓-๒๕๕๗” ตามทก่ี าํ หนดไวใ นพระราชบัญญัติฯ ซ่งึ มีการกําหนดผูร ับผดิ ชอบในภารกิจ ระดบั ตา งๆ ไวชดั เจนแลว แตในทางปฏบิ ัติเมอื่ เกดิ เหตกุ ารณภัยพิบัติขน้ึ คณะกรรมการ ปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติยงั ไมสามารถปฏบิ ัติหนา ท่ไี ดอยา งมีประสิทธภิ าพ ประกอบกับมีการจัดตัง้ คณะกรรมการชุดตา งๆ ขน้ึ ทาํ หนา ทีเ่ ปน การซาํ้ ซอ น ทาํ ใหการแกไข ปญหาและการสง่ั การเกดิ ความสับสน ไมส ามารถดาํ เนินการไดอ ยางทนั ตอความเรง ดวน ซึง่ การพิจารณาทบทวนเพอ่ื ปรับปรงุ กลไกและองคประกอบใหด ําเนนิ การไดอ ยา งสอดคลอ งกนั จะสามารถบรหิ ารจัดการสาธารณภัยไดอยา งมีประสิทธภิ าพ ดังนี้ ๖.๑.๑ ควรเพม่ิ อาํ นาจและบทบาทของกรมปอ งกันและบรรเทาสาธารณภยั ใหเ ปน หนว ยงานระดบั ชาติ ในลกั ษณะเดยี วกบั หนวยงานดา นความมนั่ คง เพ่อื ความ คลอ งตวั ในการบรหิ ารจดั การและสง่ั การ โดยใหเปน ศูนยกลางขอมลู ภัยพิบตั ิท่มี ีการ เช่ือมโยงขอมูลกับหนว ยงานทเ่ี กีย่ วขอ งทกุ หนวยงาน เชน กรมอตุ ุนยิ มวิทยา และ กรมอุทกศาสตร กองทัพเรอื และรายงานตอ นายกรฐั มนตรีในฐานะประธาน กรรมการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั แหง ชาติเพ่อื พจิ ารณาสงั่ การ และติดตาม ความคบื หนา ของการเกิดภัยพิบตั ิและการใหความชว ยเหลือบรรเทาทกุ ขไ ดอยา งทัน ตอ สถานการณ เม่อื เกดิ เหตุการณภัยพิบัติตา งๆ ขึน้ นายกรัฐมนตรีจะสามารถเขา บญั ชาการและสง่ั การไดอ ยา งทนั ที เนอ่ื งจากแผนปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั แหงชาติ พ.ศ.๒๕๕๓-๒๕๕๗ ไดมีการกําหนดรายละเอยี ดการดําเนนิ การเพื่อรับมือ กบั สาธารณภยั ครอบคลมุ ทกุ ประเภท พรอ มท้ังมกี ารกําหนดบทบาทและ ผรู บั ผิดชอบไวอ ยา งชัดเจนแลว ๖.๑.๒ ใหสว นราชการและภาคเอกชน จัดทําแผนปฏิบตั ิการเพ่อื รองรบั การดาํ เนินงาน ภายใต “พระราชบญั ญตั ปิ อ งกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ พ.ศ.๒๕๕๐” และแผนการปองกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ โดยคณะกรรมการปอ งกัน และบรรเทาสาธารณภยั แหง ชาติพจิ ารณาเพอ่ื ใหเ กิดบรู ณาการในภาพรวม โดยรวม ถงึ การฝก ซอม การจัดต้ังหนว ยกภู ยั ฉุกเฉิน การกําหนดกลไกเพอื่ การประสานงาน และการชวยเหลือฟน ฟูภายหลังเหตกุ ารณ พรอ มทงั้ ประสานสํานกั งบประมาณให การจัดการภยั พบิ ตั แิ ละการฟนฟบู รู ณะหลังการเกิดภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙๘ ความสําคญั ตอ การพจิ ารณาจัดสรรงบประมาณประจําปรองรบั แผนงานโครงการ ตางๆ ที่เกยี่ วขอ ง ๖.๑.๓ พจิ ารณาจดั ทาํ หรือปรบั ปรงุ กฎระเบียบ ท่เี ปนอปุ สรรคในการเรงรดั ดาํ เนนิ การ ชว ยเหลอื ฟนฟผู ูประสบภัยในระยะเรงดวน และการดําเนนิ งานตามแผนระยะยาว ดานการชว ยเหลอื ฟน ฟบู รู ณะหลังการเกิดภยั พิบตั ิ เพือ่ พัฒนาประสทิ ธิภาพการ บริหารจัดการภยั พิบตั ิอยา งเปน ระบบ ๖.๒ เนอ่ื งจากภยั พิบัติทีเ่ กิดขึน้ แตล ะครัง้ มแี นวโนมทวคี วามรนุ แรงและความเสยี หายมากข้ึน การชวยเหลือบรรเทาทุกขมคี วามเรง ดวนและมากเกนิ ขีดความสามารถในการจดั การของ หนวยงานรัฐเพยี งดา นเดียว จาํ เปน ตอ งอาศยั ความรว มมือจากหลายภาคสว นอยางเรง ดว น ทงั้ งบประมาณ สิง่ ของ และกําลังคน รัฐบาลจงึ ควรสง เสริมการดําเนนิ การของภาคสว นตางๆ โดยเฉพาะกลมุ อาสาสมคั รใหเปนระบบทีม่ ีประสิทธิภาพ สามารถชว ยเหลือประชาชนและ ฟน ฟูพน้ื ที่ประสบภัยใหกลบั สูส ภาวะปกตโิ ดยเรว็ และบูรณาการการจดั การภัยพบิ ัตใิ หเ ปน สวนหน่ึงของกระบวนการพัฒนา โดย ๖.๒.๑ สง เสรมิ ระบบงานอาสาสมัครของประเทศอยางจริงจัง เหตกุ ารณพ บิ ัติภยั ทเ่ี กดิ ขึน้ ในประเทศไทยทผ่ี านมา อาสาสมคั รภาคประชาชนรวมทง้ั หนว ยงานภาคเอกชน ตา งๆ มบี ทบาททส่ี าํ คญั ในการกูภ ยั การชวยเหลือในภาวะฉกุ เฉิน การคนหา ผูรอดชวี ติ และการชว ยเหลือสงเคราะหผูประสบภยั โดยเปน กาํ ลงั หนนุ ใหก บั หนวยงานของรัฐซึง่ มกี ําลังเจาหนาท่จี าํ กัด อยางไรกต็ าม ในภาวะฉกุ เฉินที่เกิดความ วนุ วาย ขาดการสัง่ การอยางเปน ระบบการใหค วามชวยเหลอื และประสานงานจึง เปนไปโดยขาดการบรู ณาการ ซึ่งรฐั บาลควรวางระบบเพื่อพฒั นางานอาสาสมัครใหม ี ศักยภาพอยางเต็มท่ี และมีมาตรฐานตามหลกั สากล ๖.๒.๒ ควรจัดการภัยพบิ ัตโิ ดยมุง เนน การรวมพลังของชุมชน แมว าภัยพิบัตทิ เี่ กดิ ขึ้นจะ เกินขีดความสามารถในการรบั มือโดยชมุ ชน แตจ ากการศกึ ษา พบวา ชมุ ชนทมี่ ี ความเขม แขง็ และผูทีร่ อดชวี ติ จากภัยพบิ ตั จิ าํ นวนหนึ่ง ไดเปล่ียนสถานภาพจาก ผปู ระสบภยั มาเปนผูรว มกอบกวู กิ ฤติ และกลายเปนกําลังสําคญั ของการคนหาและ ชวยเหลอื ผูรอดชวี ิต เนอื่ งจากเปนผทู ่ีรจู ักบุคคลในชมุ ชน สภาพทางกายภาพ และ สงิ่ แวดลอ มของพน้ื ที่ดที ส่ี ดุ นอกจากนน้ั การสรา งโอกาสในการจัดการเพอ่ื ชวยเหลือ กันเองในคายทพี่ ักชัว่ คราว และการฟน ฟูบรู ณะชุมชน จะเปน จดุ เรม่ิ ตนสําคัญทท่ี าํ ใหเ กดิ พลงั ในการพัฒนาชมุ ชนตอไปในอนาคต ดังนน้ั จงึ ควรมกี ารวางระบบการ ฝก อบรม เพ่ือสรางองคความรเู กยี่ วกับการจัดการภัยพบิ ัติตา งๆ โดยมชี ุมชนเปน ฐาน การพฒั นาท่ีสําคญั การจัดการภัยพิบัตแิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙๙ ๖.๒.๓ ควรสงเสริมการผนกึ กําลังของภาคสว นตางๆ ภยั พบิ ตั ทิ ี่เกิดขนึ้ ในประเทศไทย ท้งั เหตกุ ารณธ รณพี บิ ัติภัยสนึ ามิ และอทุ กภัยในป ๒๕๕๓ ทผ่ี านมา ทําใหเกดิ การรวมพลงั ของภาคสวนตางๆ ท้งั ภาครฐั ภาคเอกชน สอ่ื มวลชน กองทพั ประชา สังคม และอาสาสมคั รตา งๆ ซง่ึ ลว นมีลักษณะภารกิจ บทบาทและหนา ท่ที แ่ี ตกตาง กัน เชน บคุ ลากรของกองทัพมคี วามเขม แขง็ และมีสายการบังคบั บญั ชาท่ชี ดั เจน ภาคเอกชน เชน สอื่ มวลชน บริษทั ตางๆ มีงบประมาณชวยเหลือท่สี ามารถนํามาใช ไดอ ยา งรวดเรว็ มีการบรหิ ารจดั การท่ีมีประสทิ ธภิ าพ สว นภาคประชาสังคมไมม รี ะบบ จดั ตงั้ เปนการรวมตัวกันดวยจติ อาสาทมี่ ีพลงั และมีความยง่ั ยืน ดงั นัน้ การผนกึ กําลงั ทั้ง ๓ สว นจึงเปนเร่อื งทางยทุ ธศาสตรที่จาํ เปนตอ งดําเนินการอยา งจรงิ จัง โดยรฐั ควรใหการสนับสนุนและชวยประสานเชอ่ื มโยงพลังของกลมุ ตางๆ เพอ่ื ทาํ งาน รว มกนั ใหบรรลุวัตถุประสงค ทัง้ น้ตี องมกี ารพฒั นาระบบฐานขอ มลู ตา งๆ ทีจ่ ําเปน ท่ี มกี ารรวบรวมขอ มูลโดยหนวยงานตา งๆ เชน ความเร็วลม ปรมิ าณนา้ํ ปรมิ าณฝน เพ่ือนํามาบรู ณาการและตดิ ตามเฝา ระวัง เพือ่ นํามาประเมินสถานการณท ่ีถูกตอง สามารถพิจารณาการออกประกาศเตอื นภยั ไดท นั เวลา ๖.๒.๔ ควรผนวกมาตรการดานการจดั การสาธารณภยั ไวเ ปน สว นหนง่ึ ของ กระบวนการพฒั นา มาตรการที่ชว ยใหช มุ ชนมคี วามเขม แข็งและมภี มู ติ า นทาน จะ ชว ยพัฒนาขดี ความสามารถในการปรับตัวและชว ยลดผลกระทบได โครงการทเ่ี พิ่ม ประสิทธิภาพการบริหารจดั การ เชน การพฒั นาระบบฐานขอ มลู ระบบการสื่อสาร โครงสรา งพนื้ ฐานทีอ่ อกแบบอยา งดีคํานึงถงึ ความเส่ียงดานภยั พิบัติ รวมท้งั งาน ศกึ ษาวิจยั ตางๆ ที่เกย่ี วของ จะชว ยยกระดบั การบริหารจดั การภัยพิบัตแิ ละการ พฒั นาประเทศไปพรอ มกัน ซ่ึงสาํ นกั งานฯ จะประมวลประเดน็ ตา งๆ เพ่อื นาํ เสนอไว ในแผนพฒั นาฯ ฉบบั ที่ ๑๑ ตอ ไป การจัดการภัยพิบัตแิ ละการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๐๐ เอกสารอา งองิ ภาษาไทย กรมปองกันและบรรเทาสาธารณภยั กระทรวงมหาดไทย, แผนแมบ ทปอ งกนั และบรรเทาภยั จากคล่นื สึนามิ (ระยะ ๕ ป), กุมภาพนั ธ ๒๕๕๒ คณะกรรมการปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ แผนการปองกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ พ.ศ. ๒๕๕๓-๒๕๕๗, เมษายน ๒๕๕๓ ภัยธรรมชาตกิ ระหนํ่าเอเชีย ฉุด ศก.เสยี หาย ๓๘% ของทั้งโลก. ประชาชาติ. วนั ที่ ๑ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๓. ปท่ี ๓๔. ฉบบั ท่ี ๔๒๕๘. สํานกั บรหิ ารงานกลาง สาํ นกั งานเลขาธกิ ารวฒุ ิสภา. การฟนฟแู ละชว ยเหลือผปู ระสบภัยธรณพี ิบตั ิใน ๖ จงั หวัดภาคใต. รายงานคณะกรรมการชว ยเหลอื ผปู ระสบภัยภาคใต. ๒๕๔๘. สํานกั งานโครงการพัฒนาแหง สหประชาชาติ (UNDP), เอกสารรายงานโครงการสนบั สนนุ เพ่ือการฟน ฟชู มุ ชน ดัง้ เดมิ ทป่ี ระสบภยั ธรณพี ิบตั ิสึนาม.ิ ไมระบุปท ี่พิมพ. เอกสารรายงานคณะรัฐมนตรี. สรปุ สถานการณแ ละการชวยเหลอื ผูประสบอทุ กภัยป ๒๕๕๓. ๒๐ ธนั วาคม ๒๕๕๓. ภาษาอังกฤษ Asian Disaster Preparedness Center. Post-Disaster Damage Assessment and Need Analysis. www.adpc.ait.ac.th Beck, Tony. Learning Lessons from Disaster Recovery: The Case of Bangladesh. Disaster Risk Management World Bank Working Paper Series No.11, April 2005. Gill, Duane A., Secondary Trauma or Secondary Disaster? Insight from Hurricane Katrina, Sociological Spectrum. 27:6. Gould, Charls W., The Right of Housing Recovery After Natural Disaster. Harvard Human Rights Journal. Vol.22, 2009. International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies, World Disaster Report 2009. 2009. Jung ku kim, Comparative Policy Analysis for Disaster Prevention system Between Korea and Japan, International Conference, October 22-24,2009 University of Incheon, 2009 Office of Senator Mary Landrieu. Hurricane Katrina Disaster Relief and Economic Recovery Act. September, 2005. การจัดการภยั พิบัติและการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกิดภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๐๑ เวปไซต http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-12802335 http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-12745746 http://www.cnn.com/SPECIALS/2005/katrina http://www.codi.or.th/Tsunami/ http://www.fema.gov http://www.globalissues.org/article/564/hurricane-katrina http://www.ifrc.org http://www.katrina.com http://www.universalgiving.org/volunteer/disaster_relief/opportunities.do?submit=true&reset= true&params.browseCategory=15 http://ems.fire2rescue.com/books.html http://en.wikipedia.org/wiki/2011_Tohoku_earthquake_and_tsunami http://pdrv.fire2rescue.com/ http://thai.chinabroadcast.cn http://thai.cri.cn http://tsunami.learn.in.th/tsunami/chapter4/chapter4_1p1.htm http://www.technologyreview.com/computing/35090/?p1=A3 http://www.technologyreview.com/blog/editors/26505/?mod=related http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2059780,00.html?xid=rss-world http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2059454,00.html การจัดการภัยพบิ ตั ิและการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกิดภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔